SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

SECUNDAIR ONDERWIJS

Onderwijsvorm:

TSO

Graad:

Derde graad

Jaar:

eerste en tweede leerjaar

Studiegebied:

Grafische technieken

FUNDAMENTEEL GEDEELTE Optie(s):

Interactieve multimediatechnieken

Vak(ken):

TV Grafische technieken

Vakkencode:

IT-s

Leerplannummer:

2002/262 (nieuw)

22 lt/w

TSO - 3de graad - Interactieve multimediatechnieken TV Grafische technieken (3de leerjaar: 22 lestijden/week)

INHOUD visie...........................................................................................................................................................2 beginsituatie .............................................................................................................................................3 algemene doelstellingen...........................................................................................................................4 leerplandoelstellingen / leerinhouden.......................................................................................................5 pedagogisch-didactische wenken en timing...........................................................................................19 minimale materiële vereisten..................................................................................................................22 evaluatie .................................................................................................................................................24 bibliografie ..............................................................................................................................................25

1


2

VISIE In de derde graad TSO Multimediatechnieken worden de leerlingen opgeleid om zelfstandig webpagina’s vorm te geven en op te maken en om als vormgever, graficus een welomschreven taak binnen een multimediaproductie te kunnen vervullen. Het produceren van multimedia is een complex gegeven dat via ‘teamwork’ tot stand komt. Verschillende specialisten moeten op hetzelfde terrein met mekaar samenwerken: producer, verkoop en marketing adviseur, juristen (gespecialiseerd in technologie en media), investeerders, pers en media relaties, art director, video specialisten, audio specialisten, schrijvers, content specialisten, grafici en animators, ... Het werkverloop bij de productiefase kan op een eenvoudige wijze als volgt voorgesteld worden: 1. scenario, storyboard, draaiboek; 2. video, digitaliseren en editing; 3. audio, digitaliseren en editing; 4. vormgeven, aanmaken van beeld en tekst, aanmaken van animaties; 5. integreren en samenbrengen van alle media; 6. beta-testing. De huidige studierichtingen van het grafisch onderwijs zijn aangepast aan de klassieke, gedrukte producten van de grafische industrie, maar zijn niet aangepast aan de huidige verbreding naar elektronische producten. In deze nood aan aanpassing is er een sterke vraag naar creatieve technici die met de beschikbare digitale hulpmiddelen niet-gedrukte elektronische producten kunnen ontwerpen en realiseren.


BEGINSITUATIE De leerlingen komen uit het tweede leerjaar van de 3de graad en hebben voorkennis aangaande de multimediatechnieken. Zij hebben de attitudes, leerdoelen en leerinhouden uit het 1ste en 2de jaar van de 3de graad verworven en kunnen deze toepassen. De attitudes, kennis en vaardigheden zijn de basis die verder ontwikkelt, verdiept en verbreed worden in de diverse subvakken TV Grafische technieken. Het vak TV Grafische technieken (22u.) wordt opgesplitst in de volgende subvakken: D-Base (2u.): De leerlingen kennen de verschillende begrippen uit databestanden. Ze kunnen een eenvoudige database beheren. 2D / 3D (4u.): De leerlingen hebben weinig basiskennis over het werken in 3D omgevingen. 3D kennis begint vanuit de absolute basis. Ze kennen de begrippen en de werking voor 2D programma’s en de uitwerking ervan. Interactieve media (10u.): De leerlingen kennen de basis van interactieve toepassingen in hun verschillende vormen. Ze kunnen beeld, video en geluid samenbrengen tot één geheel op verschillende dragers. Audiovisuele technieken (4u.): De leerlingen hebben een basiskennis voor het digitaal filmen, monteren van beeld en geluid. Vormgeving (2u.): De leerlingen verwierven in het eerste en tweede jaar van de derde graad de basiskennis en vaardigheden om een website, en een multimediaproject te ontwerpen en te visualiseren.

3


4

ALGEMENE DOELSTELLINGEN De leerlingen dienen inzicht te krijgen in de belangrijkste aspecten van de traditionele en de hedendaagse multimediatechnieken. Daarnaast verwerven zij basiskennis en -vaardigheden in het gebruik van de beeldtaal. De leerling: subvak D-Base (2 u./w.) -

de klemtonen ligt in dit subvak op een cognitief onderbouwde;

-

kan omgaan met verschillende Databases;

-

kan deze vaardigheden gebruiken in verschillende toepassingsgebieden.

subvak 2D / 3D (4 u./w.) -

de klemtoon ligt in dit subvak op het doelgericht en esthetisch ontwerpen, van 2D en 3D beelden;

-

verwerft basisvaardigheden inzake het gebruik van 2D en 3D programma’s;

-

weet deze te gebruiken in de verschillende toepassingsgebieden.

subvak Interactieve media (10 u./w.) -

de klemtoon ligt in dit subvak op het doelgericht en esthetisch vormgeven van de verschillende onderdelen;

-

verwerft de basisvaardigheden om de verschillende programma’s te gebruiken en deze samen te voegen tot een interactief geheel.

subvak Audiovisuele technieken (4 u./w.) -

kan omgaan met de audiovisuele media (fotografie, film, televisie, multimedia...);

-

verwerft technische basisvaardigheden inzake het gebruik van audio-, video- en fotografische technieken;

-

leren hun creativiteit aan te spreken en te ontwikkelen.

subvak Vormgeving (2 u./w.) -

subvak op het doelgericht en esthetisch ontwerpen, aangepast aan het toepassingsgebied: Internet, multimediaal project;

-

de leerlingen leren omgaan met tekst en beeld. Via het doelgericht verzamelen, interpreteren en creatief verwerken van diverse informatie kunnen zij tot eigen realisaties komen;

-

verwerven inzicht in typografie en vormgeving.


5

LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN SUBVAK D-BASE 3de leerjaar: 2 lestijden/week Decr. nr.

(u) = uitbreidingsdoelstelling LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De leerling: 1

heeft kennis van de verschillende databases gebruikt voor on-line en off-line publicaties

1 •

databases recente databases

2

kan databases beheren.

2 • • •

beheren velden formulieren zoeken/vinden

3

heeft kennis van de koppelingen van de databases en de verschillende formulieren.

3 • •

koppelingen queries formulieren

4

kan eenvoudige interactieve elementen uitwerken.

4 • • • • •

interactieve elementen formulieren catalogi databanken wedstrijden verkoop, e-commerce

5

kan pdf-documenten aanmaken, bewerken en verwerken.

5 • • • • •

pdf-documenten aanmaak soorten opmaak verdeling afdrukken


6

SUBVAK 2D / 3D 3de leerjaar: 4 lestijden/week Decr. nr.


LEERINHOUDEN

De leerling: 6

kunnen eenvoudige 3D vormen opzetten.

6 • • • •

eenvoudige 3D vormen sphere kubus torus pyramide, coon

7

kunnen zich oriënteren in een X-,Y-en Z-ruimte.

7 • • • •

X-, Y- en Z- ruimte X-as Y-as Z-as nulpunten

8

kunnen werken in verschillende software omgevingen om een 3D bestanden aan te leveren en te bewerken.

8 • •

3D bestanden extensies herkennen exporteren

9

kunnen verschillende belichtingsnormen toepassen.

9 • • • • •

belichting licht soort spot, gericht, omigericht lichtkleur lichtplaats lichten combineren

10

kunnen verschillende redertechnieken toepassen.

10 • • • •

rendertechnieken texturen raytrace pong schaduw

11

kent de verschillende invoer- en uitvoerbestanden om tot het gegeven werk te komen.

11 •

invoer en uitvoer DWG 14, DXF 14, IGES, VRML, 3D Studio, Electric Image, RIB...


7

SUBVAK INTERACTIEVE MULTIMEDIA 3de leerjaar: 10 lestijden/week Decr. nr.

(u) = uitbreidingsdoelstelling

LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De leerling: 12

13

heeft inzicht in het grafische productieproces: • in ideevorming en ontwerp; • in opmaak en drukvoorbereiding; • in drukken; • in afwerking. heeft inzicht in digitale fotografie en het fotograferen met een digitaal toestel.

12 • • •

inzicht opbouw verwerking eindproduct

13 • •

digitale fotografie hanteren camera opslag en verwerking van beelden

14

kunnen digitale beeldverwerkingsprogramma’s toepassen.

14 • • • • •

programma’s menu’s gereedschap filters bewerkingen invoer en uitvoer

15

kunnen vectorgebaseerde tekenpakketten toepassen.

15 • • • • •

vectorprogramma’s menu’s gereedschap filters bewerkingen invoer en uitvoer

16

kunnen opmaakpakketten toepassen.

16 • • • • •

opmaakprogramma’s menu’s gereedschap filters bewerkingen invoer en uitvoer

17

kunnen diverse grafische softwaretoepasingen doelgericht combineren voor de uitvoering van totaalopdrachten.

17 • •

combinatie softwarepakketten importeren exporteren

TSO - 3de graad - Interactieve multimediatechnieken TV Grafische technieken (3de leerjaar: 22 lestijden/week) Decr. nr.

8


LEERINHOUDEN

De leerling: • •

conversies uitvoer en afdrukken

18

heeft kennis van synopsis, scenario, stroomschema en storyboard.

18 • • • • • • •

storyboard thema scenario draaiboek doelstelling uitwerking van thema stroomschema tekenen van storyboard

19

kan inzichtelijk eenvoudige projecten uitvoeren in een lineair montagepakket.

19 • • • •

lineair montagepakket tekst beeld klank video

20

kan eenvoudige scripting toepassen in een lineair montagepakket.

20 • • • 21 • • • •

scripting

21

kan inzichtelijk webpagina’s opmaken in HTML.

22

kan eenvoudige scripting in publicaties toepassen.

23

kan werken aan projecten in teamverband

22 • 23 • • • • • •

interactieve knoppen audio- en videosturing navigatie

HTML lijsten formulieren tabellen Cascading Style Scripts scripting Javascript

teamverband keuze van team besprekingen opvolging dialoog samenwerking evaluatie


9


LEERINHOUDEN

De leerling: 24

kunnen complexere multimediaprojecten ontwerpen en vormgeven.

24 • • • •

complexe projecten gebruik van verschillende programma’s resultaten samenbrengen vormgeven uitwerken

25

kunnen publicaties online en offline publiceren.

25 • • • • • •

publiceren branden van CD/DV branden van CD/RW branden van DV webruimte aanvragen uploaden via FTP FTP-commando’s

26

kan een eigen mening formuleren, verdedigen en herzien

26 • • •

beespreking formuleren staven herwerken

27

kan gebruik maken van de verschillende informatiebronnen en de informatie selecteren en verwerken.

27 • • • •

informtiebronnen opzoeken filteren bespreken verwerken

28

ziet in dat op de hoogte blijven van recente ontwikkeling op technisch 28 en technologisch vlak belangrijk is. • • •

evoluties vakhandel vakbeurzen vakliteratuur


10

SUBVAK AUDIOVISUELE TECHNIEKEN 3de leerjaar: 4 lestijden/week Decr. nr.

(u) = uitbreidingsdoelstelling


LEERINHOUDEN

De leerling: 29

kent de elementaire taal van film en beeldcommunicatie.

29 • • • • • •

taal van het (bewegende) beeld grammatica van het beeld opbouw van beelden volgorde van beelden effecten sfeer, psychologie... terminologie

30

kent de basisbegrippen van scenarioschrijven.

30 • • • •

scenario omzetten naar story-boards filmscript timing terminologie

31

weet welke de belangrijkste klassieke en actuele technieken en genres in de fotografie zijn.

31 • • • •

fototechnieken technisch genres (portrait, reportage, architectuur, materie...) inhoudelijk vormelijk

32

kent de basis-opnametechnieken van analoge en digitale fotografie.

32 • • •

opnametechnieken analoog digitaal terminologie

33

•

33 • • • • • • •

cameratypen evolutie en situering éénogige spiegelreflexcamera digitale camera formaten digitale camera werking en hantering van een digitaal fototoestel traditionele versus digitale fotografie

•

kan digitale foto- en randapparatuur hanteren en doelgericht toepassen bij de uitvoering van opdrachten. kent verschillende de type camera’s.


11


LEERINHOUDEN

De leerling: • • • • • • • • • • • • • • • •

34

35

kan een verlichting meten, opstellen en/of kiezen in functie van een specifieke situatie bij een foto-opname

kan esthetisch en inhoudelijk waardevolle foto realiseren.

• • • • • • •

objectieftypen lenzen (enkelvoudige) brandpuntsafstand (i.f.v. negatiefformaat) beeldhoek lichtsterkte diafragma functie(s) diafragmawaarden scherptediepte sluiter functie(s) sluitertypen sluitertijden soorten film scherpstelling scherptediepte (brandpuntsafstand en onderwerpsafstand als creatief middel) terminologie basis lichtmeting met de camera met externe lichtmeter methodes voor lichtmeting o.a.: belichtingsdosis, gereflecteerd licht, opvallend licht,... zonemeting tweepuntsmeting automatisch en manueel lichtdosis lichtcontrast onderwerpcontrast terminologie

35 • • • •

fotograferen techniek compositie leren zien sluitertijdinstelling (bv. bevriezen van beweging)

• 34 • • •


12


LEERINHOUDEN

De leerling: • • • • • •

diafragmainstelling scherptediepte (camerastandpunt - brandpuntsafstand onderwerpafstand - als creatief middel) dragerkeuze objectiefkeuze en brandpuntafstanden camerastandpunt terminologie

36

is in staat en gerealiseerde foto op esthetische en doelmatige wijze te presenteren.

36 • •

retouche en presentatie uitstippen presenteren

37

weet welke de belangrijkste klassieke en actuele technieken en genres in de filmen videosector zijn.

37 • • • • •

videotechnieken technisch genres inhoudelijk vormelijk terminologie

38

kent de basis-opnametechnieken van digitale video.

38 • • • •

opnametechniek klassieke filmformaten analoog principe video digitaal principe video terminologie

39

•

39 • • • • • • • • •

digitale videocamera diverse functies effecten werking en hantering instellingen techniek compositie leren zien camerastandpunt, hoek terminologie

40 • •

studioverlichting in functie van het onderwerp, thema, decor... constant licht

•

40

kan digitale video- en randapparatuur hanteren en doelgericht toepassen bij de uitvoering van opdrachten. kent verschillende type camera’s.

kan een verlichting opstellen en/of kiezen in functie van een specifieke situatie bij een video-opname.


13


LEERINHOUDEN

De leerling: • • • • 41 • • • • •

opstellingen effecten materiaal en materieel terminologie hanteren en bedienen videocamera randapparatuur hulpmiddelen materiaal en materieel terminologie

41

kan een eenvoudige digitale video-opname realiseren.

42

kan een digitale videomontage realiseren en verantwoorden.

42 • • • • • • •

digitale videomontage hardware software werkmethode script montagetechnieken timing terminologie

43

kent de basisprincipes van klankopnamen.

43 • • • • • • • • •

basisprincipes registreren zelf geluiden creëren stilte en haar functie achtergrond, ondersteunend begeleidend psychologie accenten effecten terminologie

44

kan apparatuur voor geluidsopname hanteren en doelgericht toepassen bij de uitvoering van opdrachten.

44 • • • • •

apparatuur bandopnemer audiocassette microfoons materiaal en materieel bedienen geluidsversterking


14


LEERINHOUDEN

De leerling: •

terminologie

45 • • •

afwerking monteren mixen terminologie

45

kan een digitale geluidsmixage realiseren en verantwoorden.

46

kan een eenvoudige videoproductie plannen en mogelijke problemen 46 inschatten. • • • • • • • • kan een digitale videoproductie met geluid en beeld uitvoeren. 47

47

48

• •

kan van algemeen naar gericht kijken. kan (gezichts-)hoeken bepalen en maten vergelijken.

voorbereiding scenario naar story-boards organisatie, afspraken, materiaal en materieel timing parameters vastleggen inhoud vorm techniek terminologie

• • • • • • • • •

afwerking digitaal monteren van geluid en beeld monteren mixen hardwaretoepassing (specifieke apparatuur) softwaretoepassing (videomontage) effecten wegschrijven presenteren terminologie

48 • • • • • • • • •

kijken en zien observatievermogen actief zien in zich opnemen zichtbaar maken van waargenomen werkelijkheid algemeen tot gericht camerastantpunt perspectief afstanden, verhoudingen en maten vorm


15


LEERINHOUDEN

De leerling: • • 49

50

kan documentatiemateriaal inzake film, video, foto en audiomaterieel, 49 materiaal en producties verzamelen. • • • • • • kan foto-, dia-, video- of filmproducties bespreken. 50 • kan positieve of negatieve punten in eigen werk en dat van • • anderen herkennen en bespreken. • • kan beelden klanktaal beoordelen. • • kan een product evalueren in functie van de esthetische • kwaliteiten. • •

structuur richting documentatie- en informatieverwerving beurzen vakhandel kranten tijdschriften (vaktijdschriften binnen de gekozen specialiteit) kunstuitgaven, vakliteratuur internet, ICT bespreking vormen stijlen genres (bv. portret, reportage, drame, nieuws...) inhouden scenario’s technieken interpretatie naar eigen realisaties


16

SUBVAK VORMGEVING 3de leerjaar: 2 lestijden/week Decr. nr.


LEERINHOUDEN

De leerling: 51

kan de typografische maatsystemen doelgericht toepassen.

51 • •

typografische maatsysteem mm, punt, cicero, pica... Didot-systeem, metrisch stelsel...

52

kent de belangrijkste letterfamilies en kan ze klasseren.

52 • • • • •

soorten letters schreef schreefloos fantasie opbouw van basislettertype wit, letterwit, regelwit.

53

kent de basiseisen en -eigenschappen voor typografische opmaak.

53 • • • • • •

opmaak leesbaarheid compositie vorm kleur letterfunctie letterkeuze

54

kan het beeldend middel “vorm” toepassen in opdrachten (manueel en/of digitaal).

54 • • • • • •

vorm stijl stileren meetkundige vormen twee- en driedimensionale vorm vervormingen: splijten, plooien impressief, expressief, symboliek

55

kan het beeldend middel “ruimte” toepassen in opdrachten (manueel en/of digitaal).

55 • • • • •

ruimte begrip twee- en driedimensionale ruimte ruimte door kleur ruimte door beweging perspectivische ruimte dubbelzinnige ruimte, relatieve ruimte


17


LEERINHOUDEN

De leerling: 56

kan het beeldend middel “richting” toepassen in opdrachten (manueel 56 en/of digitaal). • • • • • kan het beeldend middel “beweging” toepassen in opdrachten. 57 • kan het beeldend middel “afstand” toepassen in opdrachten 58 (manueel en/of digitaal). • •

richting gerichte vormen richtingen in de kleur richtingen van de lijn leesbaarheid van het beeld bladrichting

59

kan de beeldende middelen “materie en textuur” toepassen in opdrachten (manueel en/of digitaal).

59 • • • •

materie, textuur als oppervlak (de vorm) als kleurdrager als voorstelling als richting

60

kan het beeldend middel “contrast” toepassen in opdrachten (manueel en/of digitaal)..

60 • • • •

contrast licht schaduw, horizontaal/vertikaal, statisch/dynamisch, object/subject... kleurcontrast vormcontrast ideëel of inhoudelijk contrast

57 58

beweging evolutie van een vorm afstand optische menging (raster, kleurstippen) afstand en ruimte

61

kan de beeldende middelen “evenwicht en harmonie” toepassen in opdrachten (manueel en/of digitaal).

61 • • •

evenwicht, harmonie stabiel of labiel evenwicht belang van plaats, grootte, afstand, aantal, kleur, vorm,... mathematisch aspect (Gulden Snede, Vasarely,...)

62

kan multimediale producten visualiseren:

62 •

Visualiseren van Multimediale producten ideeschetsen wat en doel informatieve pagina visualiseren van fotomateriaal achtergronden tekst en beeld illustratietechnieken

• • • • •

kan ideeën visualiseren en presenteren; kan een eigen creatieve oplossing realiseren; kan visualiseren wat wel en niet aanklikbaar is; kan met beperkte kleurvlakken en lijnen een idee weergeven van het te gebruiken fotomateriaal; kan achtergronden voor scrol- en andere pagina’s ontwerpen en tekenen;

•


18


LEERINHOUDEN

De leerling: •

63

kan een goede lay-out maken met duidelijke en evenwichtige combinatie van tekst en beeld; • illustratietechnieken: kan een bepaald product visualiseren; kan eenvoudige en complexere grafische stileringen maken; • draaiboek / scenario: kan de stappen van een scenario met enkele schetsen uitbeelden; kan het verloop van een draaiboek in illustraties omzetten; • bij het digitaal vormgeven rekening kunnen houden met de problemen i.v.m. het overbrengen van de stijl van bestaande grafische producten naar beeldschermomgeving en internet. kent de basis principes van de kleurenleer en kan ze inzichtelijk toepassen in opdrachten.

• •

verwerken van verschillende stijlen en technieken grafische stilering draaiboek / scenario methode presentatie voor de klant maken kleurproblematiek schermafmeting

63 • • • • • • • • • • • •

kleur kleurperceptie additieve en subtractieve menging beeldschermkleuren spectraal kleursystemen resolutie en bitdiepte kleur en leesbaarheid kleurcontrasten kleur tegen kleur licht - donker koud - warm complementair ruimtelijke werking van de kleuren

•

kleur en dieptewerking

•


19

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING Een leerplan is geen handboek maar een leidraad. Algemene doelstellingen Zij vormen oriënteringspunten en geven algemene richtlijnen aan met betrekking tot het vormingsresultaat dat uiteindelijk moet worden nagestreefd. Leerplandoelstellingen De realisatie ervan kan door middel van een theoretische en/of praktische benadering bereikt worden. In de jaarplannen worden ze over de graad gespreid. Zij zijn een nadere differentiatie van de einddoelstellingen en vormen een schakel tussen de algemenere einddoelstelling en de concreet observeerbare lesdoelen. Indien alle leerplandoelen bereikt zijn kan de leerkracht uitbreidingsdoelstellingen toevoegen. Deze doelen kunnen de leerplandoelstellingen en/of bepaalde leerinhouden verder uitdiepen of gericht zijn naar de specifieke, gespecialiseerde uitrusting van de school. Leerinhouden Alle aspecten van het vakgebied komen er aan bod. Leerinhouden zijn een verduidelijking en aanvulling van leerplandoelstellingen en beschrijven er in feite de diepte en de breedte van. Lesdoelstellingen Ze zijn het uitgangspunt van lesopdrachten. Bij de opstelling van lesdoelstellingen gaat de leerkracht uit van de leerplandoelstellingen en de leerinhouden. In tegenstelling tot de leerplandoelstellingen worden de lesdoelstellingen in lesvoorbereiding (als inleiding) geformuleerd in een concreet observeerbaar gedrag. De keuze en de volgorde van de lesdoelstellingen en de daaraan gekoppelde leerinhouden, didactische middelen en opdrachten zijn niet bindend. Wel moet de moeilijkheidsgraad in de loop van de opleiding verhogen. Bij het bepalen van een lesonderwerp waarbij enerzijds een technisch en anderzijds een creatief en inzichtelijk doel betrokken is kan een keuze worden gemaakt uit een samenhang van verscheidene problemen (langs inductieve of deductieve weg). Lesvoorbereiding In de lesvoorbereiding drukt de leerkracht uit wat hij in een bepaalde les wil realiseren. Dat moet zeer concreet zijn zodat de leer- en vormingsprocessen (de didactische methode, de leerstof en de media) er goed op elkaar afgestemd kunnen worden. Didactische aanpak De lesgever tracht van zijn les een afgerond geheel te maken, opgebouwd rond lesfases (herhalen, sensibiliseren, probleemstelling, aanbreng van nieuwe kennis, evaluatie,...). Hij verliest daarbij nooit uit het oog dat het leer- en productieproces, eerder dan het product zelf, centraal staat. De leerkracht legt gedurende de begeleiding onder meer de nadruk op: de verantwoorde keuze van materiaal en materieel, een efficiënte werkorganisatie, geregelde zelfevaluatie, precisie, orde en veiligheid. Het is aangewezen de leerling geregeld te toetsen op zijn opgedane kennis en gemaakte vorderingen (dit volgens vooraf vastgelegde evaluatiecriteria). Theoretische sessies worden ingelast naargelang de behoeften van de leerlingen en bij voorkeur inspelend op de actualiteit en/of de specifieke inhouden van de gevolgde optie. Bezoeken aan diverse grafische bedrijven zijn een nuttige aanvulling van de theoretische en praktische lessen. Bij elke opdracht zorgt de leraar ervoor dat: de leerling kennismaakt maakt met iets nieuws, zowel op het vlak van de techniek, de inhoud als van de vorm = kennismaking; de leerling ertoe wordt aangezet om te onderzoeken, studeren, begrijpen en oefenen = studie; de leerling nieuwe middelen om zijn opdracht te realiseren ontdekt en toepast = toepassing.


20

Belangrijk is dat de opdrachten en bevragend karakter hebben. De leerstofafbakening is geen strak schema maar laat ruimte voor een dynamische en creatieve aanpak door de leraar. Administratie De tijd om dit leerplan te realiseren werd berekend op 25 lesweken. Hierin is ook ruimte voorzien voor de persoonlijke inbreng van de leerkracht inzake onderwerpen en accenten. In een jaarplanning geeft de leerkracht aan hoe hij de leerinhouden en opdrachten zal verdelen over de ervoor voorziene lestijden. Regelmatig gaat hij na of alle geplande inhouden binnen de voorziene tijd gerealiseerd worden en zet een paraaf voor gezien. Dergelijk jaarplan is geen strak keurslijf, eventuele tussentijdse correcties en aanpassingen blijven mogelijk. Zij worden toegevoegd aan het jaarplan. Eén kopij van alle jaarplannen is in het bezit van de verantwoordelijke technisch adviseur, één exemplaar is aanwezig in het leslokaal. Verder volgen twee mogelijke modellen voor de organisatie en opmaak van een jaarplanning, jaarvorderingsplan en geziene leerstof. De leerkracht houdt een agenda bij waarin de te behandelen opdrachten en inhouden per lesdag vermeld zijn. In een evaluatieschrift noteert hij naast de vorderingen van elke cursist de eventuele tekorten en remediëring ervoor. In een werkmap bewaart hij zijn cursussen, verwijzingen naar en/of voorbeelden van didactisch materiaal, een beschrijving en timing van de gegeven opdrachten en een tijdsindeling per vak. Bij betwistingen over beoordelingen of sanctionering kan de lesgever steeds een beroep doen op de administratieve documenten. Gecorrigeerde en besproken werken, de werkmap, examenkopijen, examenvragen en modelantwoorden bieden in dergelijk geval een extra steun. Overzicht van de basisdocumenten: eigen agenda en die van de leerlingen; eigen werkmap(pen) met cursussen, lesvoorbereiding, opdrachtbeschrijvingen, jaarplanning...; de gecorrigeerde taken en overhoringen; kopijen van examens en tussentijdse toetsen; vragen en de modelantwoorden; evaluatieschrift met vermelding van de gebruikte evaluatiecriteria; schriftelijke verwittigingen van de leerling; werkschriften, werkmappen, kaften of de documentatiemappen van de leerlingen; gerealiseerde werken, opdrachten, voorstudies ... contactafdrukken, foto’s, video’s, films, geluidsopnames... De agenda’s van de leerlingen worden ingevuld voor de dag dat de les moet gekend of het werk moet gemaakt zijn, niet op de dag dat de les gegeven werd. De leerkracht zal regelmatig en bij wijze van steekproef de werkmappen en de agenda’s van de leerlingen controleren. De leerling legt minstens één werkmap aan. In de leerlingenwerkmap vindt men o.m.: omschrijving van de opdracht(en) of thema(‘s) + uit te voeren taken; de leerinhoud, verklaring en beoordelingscriteria van de opdrachten; theoretische toelichtingen, incl. verklaring van woorden en/of begrippen en cursussen; documentatie en illustraties i.v.m. de opdrachten, eventueel specifieke bibliografie; schetsen, voorstudies, gebruikte bronnen en/of voorbeelden, een kopij van de bereikte resultaat; de beknopte verantwoording of legitimatie van eventueel onderzoek; de handelingsschema’s die opgesteld worden na elke praktische uitvoering of na elk experiment;...


21

Dergelijke leerlingenwerkmap biedt o.m. de volgende voordelen: leerling en leerkracht kunnen op elk ogenblik nagaan welke opdrachten werden uitgevoerd; leerlingen en leerkracht kunnen steeds nagaan hoe een werk uitgaande van een opdracht is geëvolueerd; de leerling heeft een verklarende lijst van vaktermen en -begrippen, beschrijvingen, illustraties, materieel en materiaal; de leerling kan tot een beter inzicht komen in eigen en andermans werk met behulp van de genoteerde analyse en besprekingen van uitgevoerde opdrachten. Het werkschrift blijft behouden gedurende de volledige opleiding. Aantekeningen dienen kort en bondig te zijn. Daar er voortdurend documenten van uiteenlopende aard aan het schrift worden toegevoegd is een ringmap aan te bevelen. Handboeken zijn, naast divers audiovisueel materiaal, hulpmiddelen die de realisatie van het leerplan ondersteunen. Het theoretische onderricht Theoretische lessen dienen zoveel mogelijk geïllustreerd te worden (reproducties, foto’s, dia’s, video’s, filmfragmenten...) of getoetst aan praktijkoefeningen (in het atelier). Vakgroepwerking De leerkrachten technische vakken en praktijkvakken coördineren intensief, zowel vertikaal als horizontaal (over de subvakken heen, binnen het derde leerjaar). Teneinde de leerstof zinvol en zonder overlappingen aan te brengen is het noodzakelijk dat de diverse jaarplanningen op elkaar afgestemd worden. Vakoverschrijdend samenwerken en coördineren - ook met vakken buiten de specialisatie van de optie zoals bv. talen, wetenschappen... - is nodig. ICT Informatie en communicatietechnologie biedt een schat aan mogelijkheden. Nooit inzetten van het internet bij het verzamelen van documentatie en informatie is ondenkbaar. ORGANISATIE VAN DE STAGES De stages worden bij voorkeur in een aaneengesloten periode georganiseerd op het einde van een schooljaar. De 6 in dit leerplan geprogrammeerde lesuren worden samengevoegd over het hele schooljaar (25 lesweken = 150 uren) zodat een blokstage van minimaal 4 lesweken bekomen wordt. Gedurende die weken vervallen de lesuren in de basisvorming en het fundamenteel gedeelte tijdelijk. De 6 lesuren PV praktijk/stages Grafische technieken worden gedurende de rest van het schooljaar toegevoegd aan het pakket van TV Grafische technieken. TV Grafische technieken wordt dan 28 lesuren/week i.p.v. 22 lesuren/week. Aan welk subvak TV Grafische technieken de bijkomende uren toegevoegd worden wordt bij voorkeur bepaald door de leerkracht(en) binnen een vakgroepvergaderig. De concrete organisatie kan verlopen volgens het Vademecum Secundair Onderwijs, rubriek Stages, ARGO Pedagogische Begeleidingsdienst.


22

MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN Volgende opsomming is niet limitatief. FOTOGRAFIE • Fotostudio met lichtinstallatie; • Digitale fototoestellen, flitsinstallatie, lichtmeter, achtergrondpapier, statief; VIDEO • • •

Digitale videocamera (vb. Handycam); Afspeelapparatuur (bv. VHS-player + tv); Filmstudio met lichtinstallatie;

AUDIO • • • •

Bandopnemer of cassetterecorder (liefst draagbaar bv. "Walkman"-type); Microfonen; Klankinstallatie (versterker, luidspreker); Geluidsstudio;

MULTIMEDIA • Computers (hardware + randapparatuur; software…) voldoende sterk om recente en aangepaste software te verwerken; • Mixage- en montagesoftware voor digitale beelden geluidsmontage; Hardware: - Internetaansluiting; - Projectiesysteem voor Internet- en multimediale toepassingen; - Lokaal netwerk, bij voorkeur Intranet; - 1 krachtige PC, met CD-ROM drive, audio- en videomogelijkheden per leerling; - 1 vlakbedscanner voor multimediale toepassingen per 6 computers, aangesloten op een netwerk; - 1 kleurenprinter (inktjet is voldoende), aangesloten op een netwerk; - 1 PC met videokaart; - Opslagmedium (extern met snelle toegankelijkheid (bv. fast SCSI)), aangesloten op het netwerk; - CD-schrijver; Software: - Projectiesoftware; - Netwerksoftware, bij voorkeur Intranet; - Recent besturingssysteem; - Scansoftware; - E-mail software; - FTP-software; - Software voor discussieforum; - Software voor babbelbox; - Uitbreiding: software voor Telnet; - Online (beide standaardpakketten) en offline bladerprogramma; - Web-editor; - Eenvoudige teksteditor; - Beeldbewerkingssoftware; - Software voor het digitaliseren van audio en video; - Compressiesoftware; - Software voor lineaire montage; - Software voor interactieve montage; VORMGEVING • geschikte atelieraccomodatie qua ruimte, licht en belichting, bruikbaarheid, toegankelijkheid; • bergkasten en ladenkasten;

TSO - 3de graad - Interactieve multimediatechnieken TV Grafische technieken (3de leerjaar: 22 lestijden/week) •

23

de beschikbaarheid van een copieerapparaat, met mogelijkheid van vergroten en verkleinen, copiëren op transparant materiaal, event. kleurfotocopy. Alle technieken kunnen in principe worden gebruikt, in zoverre zij geen al te omslachtige ambachtelijke voorkennis vereisen.

AUDIOVISUELE MIDDELEN overheadprojector, episcoop of ander projectietoestel; naslagwerken (klasbibliotheek met vaktijdschriften). Algemene opmerkingen De behoeften zijn groot, de middelen doorgaans beperkt. Men hoeft niet te overdrijven maar beneden een bepaald uitrustingsniveau kan geen ernstig werk geleverd worden. Een weldoordacht en rationeel gebruik van de beschikbare financiële middelen dringt zich op. Dit leerplan kan een school niets opleggen betreffende de aanbesteding van de fondsen. Een aanvaardbare minimumuitrusting is echter noodzakelijk. Het strekt tot aanbeveling om de vakleraren via de vakwerkgroep advies te vragen aangaande het stellen van prioriteiten binnen het begrootte budget. Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex ARAB AREI Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: de uitrusting en inrichting van de lokalen; de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat: duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.


24

EVALUATIE De evaluatie geschiedt door middel van deelproeven en eindproeven (zie vigerende regelgeving). De eind- en leerplandoelstellingen zijn het uitgangspunt voor de evaluatie. In de tweede graad is de evaluatie tevens een middel om na te gaan of een eventuele beroepskeuze naar volgend jaar gemotiveerd en verantwoord is. Bij elke evaluatie houdt de leerkracht niet alleen rekening met de technische uitvoering waarop maar ook met de voorafgaande werkfasen en met de inbreng van persoonlijke creativiteit. Via evaluatie bepaalt de leraar in welke mate de concreet gestelde doelen bereikt zijn. Een positieve evaluatie gaat uit van hetgeen de leerling heeft bijgeleerd, niet van de tekorten. De evaluatie bestaat erin het werkproces van de leerling te toetsen aan de opdracht en omgekeerd. Voor permanente en objectieve evaluatie is het aangewezen te kunnen steunen op concrete evaluatiegegevens. Evaluatiecriteria die bij voorkeur opgesteld worden door de vakwerkgroep in samenspraak met de directie. Het strekt tot aanbeveling om via het agenda van de leerling de evaluatiecriteria aan de ouders mee te delen. Herhalingsbeurten kunnen aangevuld worden met korte schriftelijke overhoringen, praktijkopdrachten, mondelinge beurten, punten voor observatiegegevens, orde en/of medewerking. Hierbij is het nuttig om voortdurend aandacht te besteden aan zelfevaluatie van de leerlingen. Procesevaluatie kan best gebeuren aan de hand van het verloop van de praktijkopdrachten. Observatie van het affectieve gedrag van de leerling kan aanleiding geven tot aanpassing van een evaluatiecijfer. Door classificatie van evaluatievragen en/of- opdrachten volgens de taxonomie (kennen, kunnen en zijn) zal de leraar in staat zijn het doel van zijn evaluatie te bereiken. Voor praktijkopdrachten kan het examen vervangen worden door een beoordeling van een in een duidelijk afgebakende periode (examenperiode bvb.) gerealiseerd werk. De ideevorming, de onderzoeksen uitvoeringsfasen gedurende de realisatie van die opdrachten (het proces) zijn daarbij minstens even belangrijk als het gepresenteerde werk (het product). Theoretische leerinhouden (bv. technologie) worden geëvalueerd via schriftelijke proeven. Korte opdrachten en vragen die peilen naar inzicht krijgen daarbij de voorkeur. De evaluatiemomenten worden per school bepaald. Mogelijke evaluatiemomenten zijn: evaluatie van de dagelijkse inzet en het verwerken van de gegeven lessen: punten dagelijks werk (zinvol commentaar en volledige remediëring); evaluatie waar de punten voor langere periodes vermeld staan: examenpunten (vermelden van commentaar, remediëring en klasgemiddelden); De geïntegreerde proef (gip) De laatstejaars, 3de graad leggen een geïntegreerde proef (gip) af. Gelieve de vigerende regelgeving te consulteren. De pedagogische begeleidingsdienst stelt bovendien een servicedocument ter beschikking met aanbevelingen betreffende het praktische verloop van dergelijke proef. Dat document kan bekomen worden via het internet of het secretariaat van de begeleidingsdienst van het Gemeenschapsonderwijs.


25

BIBLIOGRAFIE MULTIMEDIA HERTVELD, F., VANNESTE, PH., WYLIN., B., Internet, een nieuw didactisch medium, Standaard uitgeverij – MIM 1997 DOOIJES, DIRK, Wegbereiders van de moderne boektypografie in Nederland. ELLERMAN, H., 380 Internet Tips & Trucs - Uitgeverij Pim Oets, 1995 HERRELIES, J.M., Het complete multimediaboek – Sybex, 1994 HASKIN, D., Beginnen met multimedia - Schoonhoven: Academic Service, 1995 RAGGETT, D., LAM, J,. ALEXANDER, I., HTML 3 Electronic Publishing on the World Wide Web, Addison Wesley Longman, 1996 WINSTON, P. H., On to Java - Addison Wesley Longman, 1996 Multimedia, Het complete, gebruiksvriendelijke handboek - Image Book Publishers, Eindhoven, 1999 BOHN, STAFLEN, Prepress, begrippengids, Van Loghum, 1993 Kleurtransformatie (licht en kleur, voorbereiding en kleurendruk), G.O.C. ,1990 De Grafische technieken, Cantecleer Wegwijzer naar digitaal produceren, AM Nederland en AMI Belgium Kijk, Kwaliteit. (kwaliteitszorg in de grafische industrie), Bis-uitgave, 1990 Tekst in beeld. (toepassingen vorm, kleur), Cantecleer Het fenomeen kleur, Cantecleer Boek, Over het maken van boeken, Uitgave Gaade Grafisch ontwerpen voor iedereen, Uitgave Gaade Presentatietechnieken voor de grafisch ontwerper, Uitgave Gaade Ontwerpen van merken en logo’s, Uitgave Gaade Van Loghun Slaterus, Kluwer. Inleiding in de kleurenleer, G.O.C., al grafische handboeken Typografie. (uitgangspunten, richtlijnen, technieken), G.O.C., al grafische handboeken, 1990 Algemene zet techniek (apparatuur, techniek, kwaliteit), G.O.C., al grafische handboeken, 1992 Grafisch zakboek, Cantecleer 1995 Over letters en schrift, Cantecleer Grondbeginselen der typografie, Stanley Morissen Werken met grafische bestanden, Addison Wesley, 1993 DTP in de praktijk + CD ROM, Addison Wesley, 1993 Scannen en drukken, Addison Wesley, 1993 Handleidingen softwareverdelers en -producenten: • • • • • •

Adobe Premiere voor Macintosh Handleiding Apple Media Tools Handleiding Adobe Photoshop ADOBE photoshop, Ontwerpgids, (fotretouche en beeldverwerking) Handleiding Macromedia Director Alles over Macintosh, Beek, Eindhoven


26

Internet compleet (gebruikersgids), Bruna-informatica, 1995 Praktijkgids internet, Ter Hagen en Stam, 1995 Handboek Macintosh, deel 2-3, Tutein Nolthenius, 1995 Het CD-ROM boek, Easy-computing, 1994 Hedendaagse grafische begrippen, (lexicon), Hibo-Cevora, 1995 Multimedia begrippengids, Van Loghum, 1994 Verklarende woordenlijst kwaliteitszorg, Deventer, Kluwer, 1993 Multimedia CD-ROM, Agfa, 1995 Techniek van de grafische kunst. (gravure, ets, litho, zeefdruk, experimenten), Lemniscaat. Rotterdam Hoeveel letters, Stichting Graphilec. Mijdrecht BLAUW, T.J.W., Kleurenleer en kleurendruk, Hoorn, Edecea Basiscursus internet, Academic service ISBN 90 395 0894 1 Basiscursus HTML Academic service, ISBN 90 395 1063 6 ALLARD,, BIJLSMA, Handboek Multimedia Academic service VGOS-doe-boek Algemeen Reglement van de Arbeidsbescherming (ARAB) De Werkgids 98 Het Milieuzakboekje, Uitgeverij Kluwer Het Wetboek van Koophandel en Aanvullende Wetten Het Belgisch Staatsblad Veiligheid en Gezondheid (NVVA) Veiligheidscontrolelijsten voor Scholen en Opleidingscentra (PVA) Veiligheids- controlelijsten en Instructiekaarten (PVA) VLAREM, Drukkerijen en grafische Industrie, controlelijst (PVA) FOTOGRAFIE EN MEDIA BARTLETT’S, LARRY & TARRANT, Jon, Basisboek Zwartwit Fotografie, ISBN 90 802 0717 9 DAVAL,Jean-Luc, La photographie. Histoire d’un Art, ISBN 26 050 0016 8 ELSEVIER Focus, Sensitometrie, ISBN 90 100 1302 2 ELSEVIER Focus, Foto- en Filmencyclopedie, ISBN 97 101 9916 9 FREEMAN, Michael, Complete handboek fotografie, ISBN 90 213 2036 3 MARCHESI, Jost, J., Principes van de fototechniek, ISBN 90 100 4685 0 MARCHESI, Jost, J., Principes van de fototechniek II, ISBN 90 722 1406 4 MARCHESI, Jost, J., Principes van de fototechniek III, ISBN 90 722 1410 2 Museum voor fotografie, Een wereld in beeld Museum voor fotografie, Fotografie vroeger en nu ONTWERPGIDS, Digitale fotografie. De Adobe Photoshop, ISBN 90 678 9589 5 Praktische pocket encyclopedie, Creatief fotograferen, Lannoo, 1993 SLOOTWEG, René, Zonesysteem, ISBN 90 722 1412 9 SWINNEN, Joahn, M., De paradox van de fotografie, ISBN 90 524 0136 5


27

TASCHEN, La photographie du 20e siècle, ISBN 38 228 8754 4 DALY, T., Digitale fotografie: handleiding, ISBN 90 5764 119 4 BOM, M., CALLENS, H. en VAN DEN BRANDEN, W., Werken met audiovisuele middelen, BRT, 1984 VAN DEN BRANDEN, W., Audiovisuele media: praktijkboek, Moderne Instructiemethoden, 1983 BRTN, Werken met audiovisuele middelen - leerboek, Instructieve Omroep BRTN LINKENS, A., Creatief met audio-apparatuur, 1988 MEULENBERG, M., Begeleiden van audiovisuele producties, Alphen a/d Rijn, Samson Bedrijfsinformatie 1994 ELLERMAN, H., 380 Internet Tips & Trucs, Uitg. Pim Oets, 1995 HERRELIES, J.M., Het complete multimediaboek, Sybex, 1994 HASKIN, D., Beginnen met multimedia, Schoonhoven, Academic Service, 1995 RAGGETT, D., LAM, J., ALEXANDER, I., HTML 3 Electronic Publishing on the World Wide Web, Addison Wesley Longman, 1996 WINSTON, P.H., On to Java, Addison Wesley Longman, 1995. ARNHEIM, K., Art and Visual Perception, Univ. of California Press, New Haven,1986 BLOOMER, C. M., Principles of Visual Perception, Van Nostrand Reinhold, New York, 1976 DE LUCIO J.J., -MEYER, Visual Aesthetics, Lund Humphries publishers Ltd, London,1973 DE VISSER A,., Hardop kijken, SUN, Nijmegem, 1986 FELDMAN, E.B., Varieties of Visual Experience, Abrams, New York, 1987 HADJINICOLAOU, N., Kunstgeschiedenis en ideologie, SUN, Nijmegem, 1977 HUYGHE, R., L'art et l'âme, Flammarion, Paris, 1960 HUYGHE, R., Dialogue avec le visible, Flammarion, Paris, 1955 HUYGHE, R., Formes et forces, Flammarion, Paris, 1971 MAQUET, J., The Aesthetic Experience, Yale Univ. Press, New Haven, 1986 MITCHELL, W.J., The Language of Images, The Univ. of Chicago Press, Chicago, 1974 PIRSIG, R.M., Zen and the Art of Motorcycle Maintenance, Nl.: Contact, Amsterdam, 1976 RYKWERT, J., The Necessity of Artifice, Academy Editions, London, 1982 ARNHEIM, R., Film as art - University of California Press, 1957 AUMONT, J., BERGALA, A., MARIE, M., VERNET M., Esthétique du film - Nathan Université, 1994 BAKKER P., Mediageschiedenis: een inleiding Wolters-Noordhoff, 1991 BARTHES R., De lichtende kamer – Synopsis, 1988 BAZIN A., Wat is film? - Standaard Uitgeverij Antwerpenn, 1984 BECKERMAN B., Dynamics of drama - Drama Book Specialistsn, 1979 BONE, J., JOHNSON R., Understanding the film - National Texbook Companyn, 1991 BORDWELL, D., THOMPSON Film K., Art - an introduction - McGraw-Hill, Inc, 1993 R. BRESSON, Notes sur le cinématographe – Gallimard, 1975 N. BURCH, Praxis du cinéma – Gallimard, 1969


28

CAHIERS INTERNATIONAUX DE SOCIOLOGIE Nouvelles images nouveau réel volume LXXXII Presses Universitaires de France, 1987 CHION, M., La voix au cinéma - Editions de l'Etoile, 1982 CHION, M., Le son au cinéma - Editions de l'Etoile, 1992 CHEVANU, F., L’Expression cinématographique (les éléments du film et leur fonction) – Lherminier, 1977 COOK, D.A., A History of Narrative Film DELEUZE, G., L’image-mouvement en L’image-temps - Les Editions de Minuit, 1983-1985 DEVOS, J., Nogal ontfatsoenlijk maar zeker verleidelijk – Kritak, 1994 EISENSTEIN, S.M., La non-indifférente nature Union générale d'édition, 10/18 1976 FIELD, S., Hoe schrijf ik een scenario? - Het Wereldvenster/Unieboek, 1988 GAUDREAULT, A., JOST, F., Récit écrit, récit filmique II – Nathan, 1990 GODARD, J-L., Introduction à une véritable histoire du cinéma – Albatros, 1980 HAVERMAN, M., Over fotografen, koorddansers een gat in de markt - Uitgeverij Bert Bakker, 1992 HELLER, E., Kleur, symboliek, psychologische toepassing - Uitgererij Aula HOLTHOF, M., De digitale badplaats - over media en cultuur - Uitgeverij Van Halewyck, 1995 JARVIE, I., Philosophy of film - Routledge & Kegan Paul, 1987 JEFFREY, I., Photography - World of Art, 1993 LABRO, H., JACOBS, M., Je ziet niet wat je ziet - Uitgeverij Kunstbank, 1993 LANGLOIS, H., Trois cent ans de cinéma - Cahiers du cinéma/Cinémathèque Française, 1986 LAVANDIER, Y., La Dramaturgie - Le Clown & l’enfant, 1994 MAST, G., MARSHALL, C., Film Theory and Criticism - Oxford University Press, 1979 MITRY, J., Histoire du cinéma - Editions Universitaires, 1967 MONACO, J., Film (taal, techniek, geschiedenis) - Het Wereldvenster/Unieboek, 1991 MORRISROE, P., Robert Mapplethorpe, de biografie – Contact, 1995 PEETERS, B., Autour du scénario - Revue de l’Université de Bruxelles, 1986 ROSSELLINI, R., Un esprit libre ne doit rien apprendre en esclave – Fayard, 1977 ROUD, R., Cinema a critical dictionary Secker & Warburg, 1980 SADOUL, G., Histoire générale du cinéma - Editions Denoël SADOUL, G., Rencontres 1 - Chroniques et entretiens Editions Denoël, 1984 SCHOBER, H., RENTSCHLER, I., Waarneming en werkelijkheid; Optische misleidingen in wetenschap en kunst - Uitgeverij Hollandia SKLAR, R., An International History of the Medium - Thames & Hudson SONTAG, S., Over fotografie - Uitgeverij Diogenes, 1994 SWINNEN, J. M., De paradox van de fotografie, een kritische geschiedenis - Uitgeverij Hadewijch, Cantecleer, 1992 VALE, E., The Technique of screenplaywriting - Souvenir Press, 1972


29

VANOYE, F., Récit écrit, récit filmique I – Nathan, 1989 VOS, C., Het verleden in bewegend beeld: een inleiding in de analyse van audiovisueel materiaal - De Haan, 1991 BOM, M., CALLENS, H., en V.d. BRANDEN W. , Werken met audiovisuele middelen – BRT, 1984 V.D. BRANDEN, W., Audiovisuele media: praktijkboek - Moderne Instructie Methoden, 1983 BRTN Werken met audiovisuele middelen, leerboek - Instructieve omroep BRTN LINKENS, A., Creatief met audio-apparatuur, 1988 MEULENBERG, M., Begeleiden van audiovisuele producties - Alpen aan de Rijn: Samson Bedrijfsinformatie, 1994

VORMGEVING Le Corps en Morceaux. Mus. d'Orsay. Paris, 1990 Forma e verita, Marchi Editore, Firenze, 1966 MALEVICH. Cat. Stedelijk Mus. A'dam ALBERS. J., Interaction of Color. Yale University Press, New Haven & London, 1963 ANDREWS, W.S., Magic Squaires & Cubes, (1917) repr. Dover, N.Y., 1960 ARNHEIM, R., Dynamique de la Forme Architecturale, P.Mardaga, Luik, 1977 BAGLIVO, J.A., en GRAVER, E. J,.Incidence & Symmetry in Design & Architecture, Cambridge University Press, Cambridge, 1983 BELJON, J.J., Bouwmeesters van morgen, Pantoskoop, Amsterdam ,1966 BELJON, J.J., Zo doe je dat, Wet. Uitg., Amsterdam, 1980 BELJON, J.J., Ogen Open, De Arbeiderspers, Amsterdam, 1987 BELLOUR, R,.e.a., Le Temps d'un Mouvement, Centre.Nat. de la Photographie, Paris '86 BREDEROO, N.J,.e.a., Oog in Oog met de Spiegel. Aramith, Amsterdam, 1988 BROLIN, B.C., Flight of Fancy. The banishment & return of Ornament, St.Martin's Press, N.Y., 1985 BUFFINGA, A., Vorm & Ruimte, Uitg. Waltman, Delft CHING, F.D.K., Architecture: Form, Space & Order, Van Nostrand Reinhold C., N.Y., '79 CHRISTIE, A.H., Pattern Design, (1910) repr. Dover, N.Y. 1969 CLAES, J., De dingen en hun Ruimte. Een metabletische studie van de perspectivische en van de nietperspectivische Ruimte. De Ned. Boekhandel, Antwerpen 1970 DAVIS, P.J., en HERSH, R., Descartes Dream, The World according to Mathematics, Penguin Books, London, 1986 DORCHY, H., Langages des arts plastiques, ed. Universitaires, Bruxelles, 1968 DURER. A., The Painters Manuel. transl. W.L. Strauss. Abaris Books, Inc. N.Y. 1977 FELTKAMP, C.W., Zien en verstaan, Van Mantgen & De Does, Amsterdam, '52 FONATI, F., Elementäre Gestaltungsprinzipien in der Architectur, Akademie der Bildende Kunste, Wien, Tusch, Wien, 1982 GANSWEID, J., Symmetrie und Gestaltung. Callwey, München,1987 GAUTHIER, J.,en CAPELLE, L., Traité de composition décorative, Libraire Plon, Paris GERSTNER. K., Les Formes des Couleurs. Biblio. des Arts, Paris 1986 GICKLER, A., Ornament mit System, Callwey, München, 1986


30

GIEDION. S., Die Herrschaft der Mechanisierung, Athenäum, Frankfurt, 1982 GRAAFLAND, A., Esthetisch Vertoog & Ontwerp, SUN, Nijmegen, 1986 GRAAFLAND, A., en MAASKANT, M., Conceptuele Beelden voor een Museum, T.U.-Delft, 1989 GRILLO, P. J., Form, Function and Design, Dover, New York, 1960 HORNUNG, C.P., Design's and Devices, Dover, New York, 1932 ITTEN, J., Kunst en Kleur, Otto Maier Verlag, Ravensburg, 1961/ Cantecleer DeBilt, 1973 KEPES, G., L'objet créé par l'homme, La Connaissance, Bruxelles, 1968 KEPES, G., The Nature and Art of Motion. Studio Vista, London, 1965 KLEE, P., Notebooks. 1. The Thinking Eye, Lund Humphries, London,1961 KLEE, P., Notebooks. 2. The Nature of Nature, L. Humphries, London, 1961 KLEINT, Bildlehre, Schwabe & Co. Verlag, Basel, 1969 LOUPE, L,.e.a., Danses Tracées. Dessins & notations des Choréographes, Ed. Dis Voir, Paris, 1991 MEYER, F.S., Handbook of Ornament, (1988) repr. Dover, N.Y., 1957 MAJORICK (B., BELJON), Ontwerpen & Verwerpen, Querido, Amsterdam, 1959 OCVIERK, e.a., Art Fundamentals. Theory and Practice, WM.C. Brown Publishers, Dubuque, 1975 ONIANS. J., Bearers of meaning. The Classical Orders, Cambridge University Press, '88 OOSTRA, B., Beeldende vorming in theorie en praktijk, Nelissen, Bloemendaal, 1980 SAARINEN, E., The Search for Form in Art and Architecture, Dover, New york, 1985 SMETS, G., Vormleer. De Paradox van de vorm, Bert Bakker, Am'dam, '86 SPENCER, H., The Image Maker, Charles Scribner's Sons, New York, 1975 TAINMONT, E., Esthétique positive, C.E.D.E.P., Bruxelles, 1967 TAFURI, M., Ontwerp & Utopie. Architectuur en Ontwikkeling van het Kapitalisme, Sun, Nijmegen, 1978 TAYLOR, L., Housing: Symbol, Structure, Site, Rizzoli, N.Y. 1982 VAN RHEEDEN H,., Om de vorm, SUA, Amsterdam, 1989 VAN RINGELSTEIN, W, Beeld & Werkelijkheid. Meulenhoff Educatief, A'dam 1964 VON FRANZ, M.-L, Tijd. Ritme & Rust.De Haan, Haarlem, 1979 WADE, D., Chrystal & Dragon. The cosmic two-step, Green Books, Hartland,1991 WOODHAM, J.M., Twentieth-Century Ornament, Sudio Vista, London, 1990 WITTGENSTEIN. Opmerkingen over de kleuren. G.E.M. Anscombe, Oxford 1977, Boom, Meppel/A'dam 1989

SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

Recommend Documents