SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

SECUNDAIR ONDERWIJS

Onderwijsvorm:

TSO

Graad:

derde graad

Jaar:

derde leerjaar

Studiegebied:

Personenzorg

FUNDAMENTEEL GEDEELTE Optie(s)

Vak(ken):

INTERNAATSWERKING PV Praktijk/stages opvoedkunde TV Opvoedkunde

Vakkencode:

CW-p

Leerplannummer:

2003/036 (vervangt 2002/323)

Nummer inspectie

2003/32//1/E/SG/1/III7/ /D/ (vervangt 2002/239//1/E/SG/1/III7/ /V/03)

16 lt/w 7 lt/w

TSO - 3de graad - 3de leerjaar - Internaatswerking PV Praktijk/stages opvoedkunde (16 lestijden/week) TV Opvoedkunde (7 lestijden/ week)

INHOUD visie...........................................................................................................................................................2 PV Praktijk/stages opvoedkunde.................................................................................................2 TV Opvoedkunde.........................................................................................................................2 beginsituatie .............................................................................................................................................3 algemene doelstellingen...........................................................................................................................4 PV Praktijk/stages opvoedkunde.................................................................................................4 TV Opvoedkunde.........................................................................................................................4 leerplandoelstellingen / leerinhouden.......................................................................................................5 PV Praktijk/stages opvoedkunde.................................................................................................5 TV Opvoedkunde.........................................................................................................................7 pedagogisch-didactische wenken en timing...........................................................................................14 PV Praktijk/stages opvoedkunde...............................................................................................14 TV Opvoedkunde.......................................................................................................................14 minimale materiële vereisten..................................................................................................................19 evaluatie .................................................................................................................................................20 PV Praktijk/stages opvoedkunde...............................................................................................20 TV Opvoedkunde.......................................................................................................................20 bibliografie ..............................................................................................................................................21 PV Praktijk/stages opvoedkunde...............................................................................................21 TV Opvoedkunde.......................................................................................................................21

1


2

VISIE PV PRAKTIJK/STAGES OPVOEDKUNDE Stages zijn een noodzakelijk deel van de opleiding. De leerlingen worden geconfronteerd met de realiteit van het internaatsleven. Een langere stage biedt de leerling de mogelijkheid om zich te integreren in de dagdagelijkse realiteit van het internaat en de begeleidingsproblemen daadwerkelijk aan te pakken. TV OPVOEDKUNDE Binnen het vak opvoedkunde komen aspecten aan bod van opvoedkunde, psychologie, studiebegeleiding en internaatbeheer. Zowel kennis als technieken zijn van belang. Er wordt in het vak opvoedkunde grondig aandacht besteed aan communicatieve vaardigheden van de leerling. De leerlingen leren verantwoordelijkheid opnemen voor de studiebegeleiding van de internen, individueel en in groep; voor individuele begeleiding van internen met persoonlijke, psychosociale en emotionele problemen. Er wordt intens gewerkt aan het ontwikkelen van een opvoedersattitude. Het middel bij uitstek van de opvoeder in de beroepsuitoefening is zijn evenwichtige persoonlijkheid. Er wordt veel belang gehecht aan het leren samenwerken met collega’s, de internaatbeheerder, de leden van het schoolteam en de ouders. Toekomstige opvoeders leren elementaire administratieve taken uitvoeren. Het ontwikkelen van kritische zin, creatief denken en handelen krijgen veel gewicht. Zowel in de lessen als tijdens de stages wordt een appèl gedaan op kritische (zelf)reflectie en actief omgaan met een gegeven of geschetste (probleem)situatie. We streven naar kwaliteitszorg, daarom vinden wij vakbekwaamheid essentieel. Blijvende interesse en nascholing zijn een noodzaak.


3

BEGINSITUATIE Voorwaarden om te worden toegelaten tot het 3e leerjaar van de 3e graad internaatswerking: - Het diploma TSO - optie Bijzondere jeugdzorg (nieuwe benaming vanaf september 2002: Jeugd- en gehandicaptenzorg); - Het diploma TSO - optie Sociale en technische wetenschappen; - Het diploma TSO - optie Verpleegaspiranten (nieuwe benaming vanaf september 2002: Gezondheids- en welzijnswetenschappen); - Het diploma TSO - optie Lichamelijke opvoeding en sport; - Het diploma ASO - optie Menswetenschappen (nieuwe benaming vanaf september 2004: Humane wetenschappen); - Het studiegetuigschrift derde graad BSO - optie Gezins- en sanitaire hulp (Nieuwe benaming: verzorgende) (*) - Het studiegetuigschrift derde graad BSO - optie- Kinderverzorging (Nieuwe benaming: Verzorging)(*) - Het studiegetuigschrift derde graad BSO - optie Verzorging (*) (*) BSO onderverdelingen slechts overeenstemmend mits diploma van secundair onderwijs of gelijkwaardig. De leerlingen die instromen hebben vaak een verschillende vooropleiding. Sommigen zijn door voorafgaande studies reeds in contact gekomen met begeleiding/ verzorging/ opvoeding. Anderen hebben ervaring in het jeugdwerk of het vrijwilligerswerk. Weer anderen hebben totaal geen ervaring. Het is daarom aangewezen een analyse te maken van de voorkennis van de leerlingen. Differentiatie binnen de leerlingengroep is aangewezen. Praktijkopleiding in de vorm van praktijk en/of stages is een nieuw gegeven voor een aantal leerlingen. Voor wat betreft motivatie, belangstelling en verwachtingen zullen er onderlinge verschillen zijn.


ALGEMENE DOELSTELLINGEN PV PRAKTIJK/STAGES OPVOEDKUNDE -

De aangeleerde inzichten, vaardigheden, waarden en houdingsaspecten inoefenen en toetsen aan de realiteit. Een groep jongeren begeleiden bij het studeren, rekening houdend met individuele behoeften. Vrijetijdsactiviteiten plannen en begeleiden, aangepast aan de leeftijd van de internen. Een positieve invloed uitoefenen op de persoonlijkheidsvorming van de internen. Het administratief werk van een internaat uitvoeren. Zich integreren in een team. Gericht observeren, interpreteren en rapporteren; zowel mondeling als schriftelijk. Een attitude ontwikkelen om in te spelen op de permanent evolutie van het arbeidsveld. Effectief optreden bij problematische opvoedingssituaties. Individuele jongeren begeleiden in hun emotionele ontwikkeling.

TV OPVOEDKUNDE -

Op een pedagogisch en ethisch verantwoorde en gezagvolle manier omgaan met een relatief grote groep leerlingen. Concrete begeleidingsmogelijkheden zelf uitwerken en bespreken. Effectieve en efficiënte opvoedingsmiddelen selecteren en aanwenden. Kinderen en jongeren stimuleren tot communicatie, autonomie en verantwoordelijkheidszin. De begeleiding aanpassen aan de noden, behoeften en psychologische karakteristieken van de verschillende leeftijdsfasen. Sociale processen en mechanismen die werkzaam zijn in groepen herkennen en erop inspelen. Vaardigheden en attitudes ontwikkelen met betrekking tot het methodisch begeleiden van studeren. Zich informeren over het beroep. Over de waarden en normen horend bij het beroep van gedachte wisselen en er zelf gestalte aan geven.

4


5

LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN PV PRAKTIJK/STAGES OPVOEDKUNDE

Decr. nr.

LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 1

zich inzetten om bij te leren tijdens het uitwerken van opdrachten en verslagen.

1

De praktijk- en stagetijd optimaal benutten

de geboden kansen aangrijpen om nieuwe ervaringen op te doen. klachten en problemen benoemen, afbakenen en een bijdrage leveren tot mogelijke oplossingen. informatie inwinnen, ordenen en verwerken. 2

essentiële persoonlijke kwaliteiten waaronder openheid en begrip, 2 aanvaarden, aanvoelen opmerkzaamheid, inzet, geduld, respect, zichzelf zijn, volhouden, enthousiasme, aanpassingsvermogen, … ontwikkelen en integreren in de opvoedingsstijl. de eigen houding en het effect ervan op jongeren kritisch benaderen.

Werken aan eigen persoon en beroepshouding

investeren in het vergroten van het persoonlijk draagvlak en de maatschappelijke weerbaarheid. 3

verhoudingen in groepen en functioneren van groepen observeren, analyseren en erover rapporteren.

3

Functioneren in de leefgroep

4

Werken in team

optreden in een relatief grote groep. aangepast reageren op onvoorziene gebeurtenissen. specifieke problemen en conflicten methodisch aanpakken. aandacht hebben voor de groep én het individu. 4

gespreks- en vergadertechnieken effectief aanwenden. observeren en rapporteren. zich houden aan afspraken. collegiaal zijn, waardering uiten .


Decr. nr.

6


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen een eigen standpunt verwoorden. omgaan met opmerkingen en kritiek. 5

gevoelens, spanningen en moeilijkheden die zich voordoen, opmerken en bespreekbaar maken.

5

Individueel begeleiden

6

Ontspanning organiseren en begeleiden

7

De gezondheid en de veiligheid bewaken

8

Functioneren in een arbeidsorganisatie

methodisch aan individuele studiebegeleiding doen. een helpend/probleemoplossend gesprek voeren. de zelfstandigheid van de jongere stimuleren. 6

zich ongedwongen en actief inleven in het spel en de activiteiten van de jongeren. zelfstandig en in teamverband activiteiten plannen, voorbereiden en uitvoeren. activiteiten aanpassen aan de noden van de doelgroep, de noden van het ogenblik.

7

hinderlijke of gezondheidsbedreigende factoren opmerken en signaleren. zorgen voor orde, netheid en huiselijkheid en de jongeren hierbij betrekken. risico- en probleemgedrag herkennen en bespreekbaar stellen.

8

informatie inwinnen met betrekking tot de organisatiestructuur, de doelstellingen de instellingsfilosofie en –cultuur. vanuit de gewenste beroepshouding werken. discreet zijn en zich houden aan de zwijgplicht. verantwoordelijkheid opnemen en de aansprakelijkheid voor het eigen gedrag aanvaarden. administratieve taken uitvoeren. taken die verband houden met het beheer uitvoeren.


7

TV OPVOEDKUNDE Beroepsgerichte pedagogiek - 3 lestijden/ week

Decr. nr.


LEERINHOUDEN


9

Opvoeden

•

Begripsomschrijving

een aantal factoren aangeven die opvoeding beïnvloeden.

•

Beïnvloedende factoren

de noodzaak en de doelen van de opvoeding toelichten.

•

Opvoedingsdoelen

voor- en nadelen van verschillende opvoedingsstijlen aangeven.

10

Opvoedingsstijlen

verschillende opvoedingsstijlen met elkaar vergelijken.

•

Autoritaire opvoeding

•

Laissez-faire stijl

•

Democratische stijl

het begrip opvoeding met eigen woorden omschrijven. verschillende actoren aangeven die bij opvoeding betrokken zijn.

een eigen visie op opvoeden formuleren. 10

11

11

Opvoedingsmilieus

•

Primair milieu (het gezin), secundair milieu (de school, het internaat) en tertiair milieu (de peergroup, leeftijdsgenoten)

het belang van de peergoup toelichten.

•

Positionering van de jongere binnen de peergroup: - relaties tussen jongeren (rol van vriendschap en liefde) - het onderhouden van relaties binnen de peergroup

verschillende functies van het gezin omschrijven.

•

kunnen voorbeelden geven van verschillende gezinstypes en hun eigenheid.

•

Mogelijke functies: voortplanting, opvoeding, opnemen van verantwoordelijkheid, voorzien in dagdagelijkse behoeften, maken van afspraken, … Gezinstypes (traditioneel gezin, éénoudergezin, nieuw samengesteld gezin, ongehuwd samenwonend, homokoppel, gezin met inwonende derden, …)

verschillende opvoedingsmilieus aangeven. de begrippen primair, secundair en tertiair opvoedingsmilieu verklaren. vanuit pedagogisch standpunt verschillen aangeven tussen de invloed van gezin, school, internaat.


Decr. nr.

8


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen met voorbeelden uitleggen hoe de verschillende gezinstypes waarin de kinderen die je als opvoeder begeleidt opgroeien, je aanpak/taak als opvoeder beïnvloeden. 12 de begrippen opvoedingsrelatie en opvoedingsklimaat verklaren.

12

Instrumenten van de opvoeder

•

Opvoedingsrelatie en opvoedingsklimaat

•

Opvoedingsmiddelen: - gewenning en gewoontevorming - voordoen, samen doen en nadoen - aanmoedigen - belonen - straffen - afleiden - gedrag afkeuren - regels stellen/afspraken maken - gedrag negeren - probleemoplossend gesprek

13

Analyse van enkele problematische opvoedingssituaties Spijbelen Kleine diefstallen Pesten Vandalisme Drugsverslaving Kinderen en echtscheiding Eetstoornissen Kindermishandeling

het verband tussen opvoedingsrelatie en opvoedingsklimaat aantonen. in (fictieve) opvoedingssituaties een beroep doen op een effectief opvoedingsmiddel. verantwoorden waarom men in een (fictieve) opvoedingssituatie voor een welbepaalde strategie opteert.

13 voorbeelden geven van problematische opvoedingssituaties. formuleren wanneer gedrag voor de opvoeder/begeleider zelf “probleemgedrag” is. formuleren van aandachtspunten voor de opvoeder bij problematische opvoedingssituaties. een mogelijke strategie bepalen om in (fictieve) problematische opvoedingssituaties te handelen.

• • • • • • • •


Decr. nr.

9


LEERINHOUDEN


verwoorden waarom het zinvol is strategisch en niet enkel intuïtief te werk te gaan bij de begeleiding van leerlingen.

14 •

aandachtspunten aangeven voor de individuele begeleiding van leerlingen. aandachtspunten voor individuele begeleiding verantwoorden, verklaren en concretiseren door middel van voorbeelden. zich voorbereiden op individuele begeleiding d.m.v. het doelgericht verzamelen van informatie over de leerling en zijn omgeving. bewust kiezen voor een bepaalde strategie om een individuele leerling te begeleiden. in team de begeleiding van individuele leerlingen voorbereiden, opvolgen en evalueren. een vertrouwensrelatie opbouwen met de leerling. de begeleiding van de individuele leerling afstemmen op de individuele noden. evalueren of de begeleiding doeltreffend is.

• aandachtspunten aangeven voor het begeleiden van een groep leerlingen. aandachtspunten voor groepsbegeleiding verantwoorden, verklaren en concretiseren door middel van voorbeelden. op een bewuste manier groepen leerlingen begeleiden.

Begeleidingsproces: aandachtspunten Individuele begeleiding Voorafgaand aan de begeleiding Intakegesprek Informatie inwinnen over de leerling Tijdens de begeleiding Mogelijke strategieën met elkaar vergelijken en de meest aangewezen aanpak hanteren Overleg binnen het team Praktische, emotionele en sociale ondersteuning bieden Vertrouwensrelatie opbouwen Empathisch luisteren Positief stimuleren/opbouwende kritiek Observeren, registreren, interpreteren Op regelmatige basis gesprek/overleg met de leerling Na (een fase in) de begeleiding Verslag schrijven van de begeleiding Overleg in team Opvolging van afspraken Evolutie opvolgen Evalueren van de begeleiding en indien nodig aanpassen Groepsbegeleiding Regels stellen en afspraken maken Aandacht hebben voor het individu in de groep Duidelijke en eenduidige communicatie Alert zijn voor en tijdig optreden bij probleemsituaties Positieve groepsdynamiek nastreven Ruimte voor inspraak van de leerlingen Bevorderen van de integratie van nieuwkomers Consequent optreden Alle leerlingen gelijk behandelen

TSO - 3de graad - 3de leerjaar - Internaatswerking PV Praktijk/stages opvoedkunde (16 lestijden/week) TV Opvoedkunde (7 lestijden/ week) Beroepsgerichte psychologie - 2 lestijden/ week

Decr. nr.

10


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 15 de psychologie als wetenschap binnen de gedragswetenschappen duiden. voorbeelden geven van onderzoeksdomeinen van de gedragswetenschappen. het begrip psychologie vergelijken met het begrip mensenkennis. het begrip gedrag omschrijven.

15

Psychologie

•

Duiding van de psychologie binnen de gedragswetenschappen Gedragswetenschappen bestuderen het gedrag en de gedragspatronen van mens Psychologie versus mensenkennis Componenten van gedrag: motoriek, cognitie, perceptie, sociale component, emotionele component, bewustzijn

• • •

verschillende componenten van gedrag opsommen en toelichten.

16

het verschil aangeven tussen bewust en onbewust gedrag.

•

Bewust versus onbewust gedrag

de psychische functies verklaren en illustreren aan de hand van voorbeelden.

16 • • • •

De psychische functies De waarneming Het denken en het leren De motivatie Emoties

17 •

Ontwikkelingspsychologie Ontwikkelingspsychologie is de tak van de psychologie die de ontwikkeling van gedrag (en gedragspatronen) bestudeert, verklaart en tracht te voorspellen Ontwikkelingsfasen met ontwikkelingskenmerken: baby, peuter, kleuter, schoolkind, adolescent Componenten van de ontwikkeling: - de lichamelijke ontwikkeling - de cognitieve ontwikkeling - de sociale ontwikkeling - de emotionele ontwikkeling - de morele ontwikkeling Invloed van “aanleg” en “milieu” op de ontwikkeling

verwoorden wat het belang is van de psychische functies voor het gedrag. 17 het verband tussen ontwikkelingspsychologie en psychologie aantonen.

• de ontwikkeling toelichten: door per ontwikkelingsfase de verschillende ontwikkelingscomponenten te bespreken;

•

door per ontwikkelingscomponent de evolutie ervan doorheen de verschillende ontwikkelingsfasen globaal te schetsen. verwoorden op welke manier “aanleg” en “milieu” invloed uitoefenen op de ontwikkeling en de verschillende ontwikkelingscomponenten.

•


Decr. nr.

11


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 18 het verband tussen sociale psychologie en psychologie aantonen. het belang verklaren van de sociale psychologie voor het eigen beroep. de begrippen “groepen, groepsstructuur, groepsdynamica, sociale processen, groepsleiding” verklaren en illustreren. praktijktips i.v.m. groepsdynamica en sociale processen toepassen in fictieve of concrete opvoedingssituaties.

18 • • •

Sociale psychologie De sociale psychologie bestudeert het gedrag in sociale, maatschappelijke context Belang van de sociale psychologie voor opvoeders/ begeleiders Kernbegrippen: - groepen - groepsstructuur - groepsdynamica en sociale processen - groepsleiding

TSO - 3de graad - 3de leerjaar - Internaatswerking PV Praktijk/stages opvoedkunde (16 lestijden/week) TV Opvoedkunde (7 lestijden/ week) Studiebegeleiding - 1 lestijd/ week

Decr. nr.

12


LEERINHOUDEN


verschillende hulpmiddelen voor studiebegeleiding toelichten en aanwenden.

•

studiebegeleiding doelgericht aanwenden in (fictieve) leersituaties.

•

Ondersteuning bij het leren en studeren Wat is leren? Factoren die het leren beïnvloeden: - motivatie, prestatiemotivatie, faalangst - geheugen - gevolgen voor de studiebegeleiding Fasen in het leren Leerstijlen (visueel, auditief//doen, denken, toepassen, observeren) Hulpmiddelen voor studiebegeleiding: - openheid /toegankelijkheid bereikbaarheid actief luisteren zich inleven in de leefwereld van de jongeren onbevooroordeeld zijn - democratische ingesteldheid jongeren beschouwen als volwaardige gesprekspartners inspraak en medebeslissingsrecht geven aan de jongeren - actieve tegemoetkoming leerlingen stimuleren om zelf initiatief te nemen - alertheid voor problemen oog hebben voor gedragsveranderingen die op problemen kunnen wijzen bereid zijn problemen te voorkomen, op te lossen of hulp te zoeken leerlingen aanmoedigen alert te zijn voor elkaars problemen Praktische toepassingen

moeilijkheden bij het leren herkennen, signaleren aan en eventueel doorverwijzen naar de aangewezen hulpverleningsdienst.

20 • • •

Moeilijkheden bij het leren Lees- , reken- en schrijfmoeilijkheden Concentratieproblemen ADHD

factoren die het leren beïnvloeden benoemen en toelichten.

verschillende leerstijlen onderscheiden en toelichten.

20

19 • •

• •

TSO - 3de graad - 3de leerjaar - Internaatswerking PV Praktijk/stages opvoedkunde (16 lestijden/week) TV Opvoedkunde (7 lestijden/ week) Internaatbeheer - 1 lestijd/ week

Decr. nr.

13


LEERINHOUDEN


het begrip leerplicht toelichten en onderscheiden van het begrip schoolplicht. de belangrijkste punten van het pedagogisch project van het Gemeenschapsonderwijs toelichten en illustreren. het belang van een schoolwerkplan toelichten.

21 • • • • •

Organisatie van het onderwijs Leerplicht en schoolplicht Het pedagogisch project van het Gemeenschapsonderwijs Het schoolwerkplan Het schoolreglement Administratie in een internaat

het belang van een schoolreglement toelichten. de administratieve taken van de opvoeder toelichten en in de praktijk uitvoeren. 22

de juridische implicaties van een arbeidsovereenkomst uitleggen.

22 • • •

Arbeidswetgeving Arbeidsovereenkomst Arbeidsverlet en arbeidsongeschiktheid Arbeidsongevallen en beroepsziekten

23

verantwoordelijkheid opnemen.

23 •

Deontologie Beroepsvereisten van de opvoeder internaat: relatie met de verschillende betrokken partijen Aansprakelijkheid Burgerlijke en strafrechterlijke verantwoordelijkheid Beroepsgeheim

de noodzaak van het beroepsgeheim toelichten en het beroepsgeheim in de praktijk toepassen.

24

gangbare rechtstermen begrijpen en hanteren.

• • • 24 • • • •

Rechten van jongeren Kinderrechten Bijzondere jeugdbijstand Wettelijke aspecten rond specifieke problemen bijv. spijbelen, weglopen, drugs, delinquentie Voorzieningen voor jongeren

TSO - 3de graad - 3de leerjaar - Internaatswerking PV Praktijk/stages Opvoedkunde (16 lestijden/week) TV Opvoedkunde (7 lestijden/ week)

14

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING PV PRAKTIJK/STAGES OPVOEDKUNDE Praktijk Klassikale voorbereiding, nabespreking van stageactiviteiten kunnen ook als praktijkdoelstelling gelden. Gedurende enkele dagen worden de verschillende aspecten van de stages en mogelijke invalshoeken thematisch benaderd en toegelicht (elementaire basistechnieken van verzorging, vormen van expressie en animatie, ontwikkelingspsychologie, elementaire (ortho)pedagogische technieken, basiskennis van de stageterreinen). Deze onthaaldagen bevorderen de integratie van de leerling in het werkveld en zorgen voor meer (zelf)zekerheid en een positieve benadering van de stages. Besteed voldoende aandacht aan het belang van de groep, aan leren van elkaar: dit bevordert het kunnen werken in team. Zowel leerinhouden over psychische functies, ontwikkelingspsychologie, pedagogische en sociale vaardigheden, als leerinhouden over zorgend handelen, inzichten in het werkterrein van de internaatsopvoeder, kunnen zo concreet ingeoefend en vaardig gemaakt worden. Overleg met leraren van TV Verzorging en AV Expressie is aangewezen. Stages Gezien het specifieke karakter van de opleiding biedt een langere stage de leerling de kans om op een effectieve en efficiënte wijze de persoonlijkheid te vormen en essentiële attitudes te integreren. Een langdurige confrontatie met fenomenen zoals samenwerking, zich assertief opstellen, het daadwerkelijk aanpakken van begeleidingsproblemen zal in hoge mate schijngedrag beperken. Zinvol eigen initiatief is slechts mogelijk nadat men grondig de stageplaats en de groep jangeren heeft leren kennen. De begeleiding door de stagebegeleider van de school en door de mentor van de stageplaats krijgt meer kansen. Er kan vaker en intensiever geëvalueerd en bijgestuurd worden. Stagebegeleiding De stagebegeleider en de stagementor verzekeren samen de werken methodische begeleiding. Beiden waken erover dat alle aspecten van het beroep voldoende aan bod komen. Ze zullen de integratie van het reeds gekende in nieuwe situaties en de transfer bewust stimuleren. Er moet niet alleen aandacht zijn voor uitvoeringsgedrag. Ook cognitieve vaardigheden en beslissingsstrategieën om problemen op te lossen moeten systematisch aangeleerd worden. Geregelde stagebezoeken laten de stagebegeleider toe de vorderingen van de stagiair op te volgen en eventuele nieuwe afspraken te maken. TV OPVOEDKUNDE Een aantal leerlingen werd reeds geconfronteerd met de grondbeginselen van de opvoedkunde en psychologie, ofwel tijdens hun vooropleiding ofwel in het kader van een of andere vorm van jeugdwerking. Met de verschillen in vooropleiding, motivatie en ervaringen dient de leraar rekening te houden bij de uitwerking van de thema's. Een heterogene klasgroep vraagt om binnenklasdifferentiatie. Bij het opstellen van dit leerplan was het de bekommernis een algeheel leerplan op te maken dat is opgesplitst in deelvakken, die geïntegreerd met elkaar aangeboden worden. Indien de subvakken van het TV Opvoedkunde door verschillende leerkrachten gegeven worden, zijn duidelijke afspraken binnen de vakgroep noodzakelijk. Kennis en ervaringen vanuit de verschillende vakgebieden (o.a. psychologie, studiebegeleiding, internaatwerking en stages) dienen met elkaar in verband te worden gebracht. Alhoewel van de leerlingen verwacht wordt dat ze een aantal praktische vaardigheden verwerven, is een theoretische fundering belangrijk in een TSO-studierichting. Dit leerplan heeft niet de bedoeling een systematische leerstofopbouw nastreven. Het wil een leidraad bieden met mogelijkheid tot individuele aanpassing door de leerkracht naar omstandigheden, stageervaringen en inbreng van de leerlingen. Bij de invulling van de didactische wenken per leervak moet vooraf worden gewezen op het grote belang van de verkenning van het werkveld en de aanknoping van de leerstof via spreekbeurten, gastsprekers, het gebruik van video-opnamen, doornemen van recente literatuur, het lezen van tijdschriftartikels en niet in het minst de ervaringen van de leerlingen op stage.

TSO - 3de graad - 3de leerjaar - Internaatswerking PV Praktijk/stages Opvoedkunde (16 lestijden/week) TV Opvoedkunde (7 lestijden/ week) Beroepsgerichte pedagogiek

Nr.

Pedagogisch-didactische wenken

15

Timing

9

Waar mogelijk vertrekken van eigen ervaringen van de leerlingen.

4 LT

10

Visualiseren aan de hand van film, video.

6 LT

11

Visualiseren aan de hand van film, video.

10 LT

12

Verwijzen naar stages en stage-ervaringen.

25 LT

Eventueel stageopdracht geven: observeren van de opvoedingsmiddelen die op de stages gehanteerd worden. 13

Vertrekken van de interesse van de leerlingen of van een concreet probleem van de stage.

15 LT

De leerlingen kunnen alleen of in duo een bepaald probleem uitwerken en aan hun medeleerlingen voorstellen. ICT kan hierbij gebruikt worden. 14

Verwijzen naar stages en stage-ervaringen.

10 LT

TSO - 3de graad - 3de leerjaar - Internaatswerking PV Praktijk/stages Opvoedkunde (16 lestijden/week) TV Opvoedkunde (7 lestijden/ week) Beroepsgerichte psychologie

Nr.


16

Timing

15

Vertrekken van eigen ervaringen van de leerlingen.

3 LT

16

In samenspraak met subvak Studiebegeleiding.

12 LT

17

Observatieschema laten invullen op de stage.

20 LT

Observatie in de verschillende doelgroepen. Visualiseren met film, video. Map met activiteiten en spellen aanleggen (in coördinatie met AV expressie). 18

Analyse van eigen ervaringen in groepen. Rollenspel.

15 LT

TSO - 3de graad - 3de leerjaar - Internaatswerking PV Praktijk/stages Opvoedkunde (16 lestijden/week) TV Opvoedkunde (7 lestijden/ week) Studiebegeleiding

Nr.


17

Timing

19

Vertrekkend vanuit zeer concrete oefeningen en vanuit ervaringen van de leerlingen worden de leerinhouden systematisch opgebouwd door middel van observatie, rapportage, leergesprek en rollenspel.

15 LT

20

Gebruikmaken van relevante tijdschriftartikels en recente literatuur.

10 LT

Verwijzen naar stage-ervaringen.

TSO - 3de graad - 3de leerjaar - Internaatswerking PV Praktijk/stages Opvoedkunde (16 lestijden/week) TV Opvoedkunde (7 lestijden/ week) Internaatbeheer

Nr. 21

Pedagogisch-didactische wenken Praktisch houden.

18

Timing 6 LT

Verwijzen naar eigen schoolwerkplan en schoolreglement. Vergelijken met het reglement van de stageplaatsen. Verwijzen naar de stages. 22

Eventueel spreker uitnodigen.

3 LT

23

Appèl doen op verantwoordelijkheid en beroepsfierheid.

10 LT

Belang van het beroepsgeheim benadrukken. 24

Eventueel beroep doen op externe medewerker. Stage-ervaringen laten aan bod komen.

6 LT


19

MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN Lokaal TV Opvoedkunde - ruim klaslokaal - 1PC, liefst met een internetaansluiting - softwarepakketten - diaprojector - overheadprojector - projectiescherm - televisietoestel - videorecorder - opbergruimte voor didactisch materieel - actuele bibliotheek met vakliteratuur Het lokaal wordt aangekleed met posters, teksten, wandplaten, … Een prikbord kan gebruikt worden om projecten, uitstappen, bezoeken, e.a. aan te kondigen, om resultaten van realisaties van leerlingen bekend te maken. Indien mogelijk, werkt men best met verschillende hoeken, die elk hun eigen functie hebben en elk een specifieke sfeer uitstralen, bijvoorbeeld: - een hoek voor vakliteratuur en documentatie; - een hoek met de PC; - een hoek voor ‘les’; - een hoek voor het werken in een kleine groep - …


20

EVALUATIE PV PRAKTIJK/STAGES OPVOEDKUNDE -

-

-

Evaluatieschema's worden gebruikt als begeleidingsinstrumenten. Ze zijn gericht op de doorlopende geïntegreerde evaluatie van de vorderingen van de stagiair. Indien men vaste beoordelingspunten hanteert, dan dienen alle bij de stage betrokken partijen op de hoogte te zijn van deze zo concreet mogelijk omschreven doelstellingen. Voor de inhoudelijke opvulling ervan moeten telkens de stagedoelen geraadpleegd worden. De tussentijdse evaluatie moet ruimte bieden om naast de beoordeling suggesties te geven ter bevestiging en verbetering van het leren. De tussentijdse evaluatie gebeurt liefst door de stagementor en de stagebegeleider samen in aanwezigheid van de stagiair: zo krijgt de leerling tijdig deze terugkoppelingsinformatie. Het is ook wenselijk dat de stagiair telkens vooraf een zelfevaluatie maakt. De beoordeling over het bereikte verwerkings- en beheersingsniveau van de stagiair op bet einde van de stageperiode, moet gebaseerd zijn op de bevindingen van de stagementor en stagebegeleider en op de mondelinge/schriftelijke evaluatie van de voorbije stageperiode door de stagiair. Het stageschrift geeft een globaal beeld van bet stagegebeuren. Het laat evaluatie toe van het bevattingsvermogen van de stagiair, van zijn vorderingen en van zijn stage-instelling, onder meer via de geformuleerde appreciatie over de stage. Het stageschrift is dus tevens een evaluatie-instrument. Het verzamelen van informatie om het onderwijs- en begeleidingsproces eventueel bij te sturen kan onder meer gebeuren: · via stagebespreking tussen de bij de stage betrokken partijen; · via de schriftelijke neerslag van de stage-ervaringen van de stagiair. Uit de gedachtewisseling en schriftelijke gegevens kunnen suggesties groeien voor wijzigingen aan de organisatie en de uitvoering van de stages.

TV OPVOEDKUNDE Onderscheid moet gemaakt worden tussen de evaluatie van het leerproces en de evaluatie van het eindproduct. Bij de procesevaluatie wordt doorlopend gepeild naar de verwerking van het leerproces, met de bedoeling dit proces zo nodig bij te sturen, zodat elke leerling op de meest effectieve manier kan leren. De klemtoon ligt hierbij duidelijk op het optimaal functioneren van de leerling. Het verloop van het proces wordt, vooraf, door de leraar uitgetekend. Zij/hij bepaalt: • welke de verschillende stappen zijn; • welke fouten op elk moment ontoelaatbaar zijn; • welke fouten kunnen gemaakt worden. Afhankelijk van het resultaat van feedbackmomenten (kleine toetsen, gesprekken, volgsystemen, …) wordt het proces verder gezet of zo nodig bijgestuurd. Om de leerling te motiveren gebeurt dit in een constructieve, positieve sfeer. Productevaluatie gebeurt op het einde van het leerproces (bijvoorbeeld na een hoofdstuk, een opdrachtenreeks, een project, een trimester..). Hierbij wordt nagegaan in hoeverre de leerling de basisdoelstellingen bereikt heeft. Iedere evaluatie gebeurt in 3 stappen: • registreren (veelvuldig afnemen van proeven, oefeningen, opdrachten, kleine toetsen, …); • interpreteren (de gegevens toetsten aan de criteria of normen die de vakwerkgroepen vooraf duidelijk heeft bepaald); • rapporteren (de leerling en de ouders krijgen op een duidelijke wijze een beeld van de vorderingen van de leerling door geregelde momenten van feedback voor de leerling en door een schriftelijke rapportering door middel van agenda, rapport...).


21

BIBLIOGRAFIE PV PRAKTIJK/STAGES OPVOEDKUNDE (Zie ook TV Opvoedkunde) GIELES, F., Groepsleider, een vak apart. Methodisch werken met de leefgroep, Antwerpen, Van Loghum Slaterus, 1981. GRAVAERT, MEYER, A., Hoe begeleid ik de groep? Een eerste kennismaking, Nijkerk, Intro, 1990. VAN VEEN, G., De beginnende groepsleider. Inleiding op het praktijkgericht werken met groepen, Baarn, Nelissen, 1997. TV OPVOEDKUNDE Beroepsgerichte opvoedkunde ADRIAENSSENS, P., In vertrouwen genomen. Voor iedereen die met kinderen omgaat, Lannoo, Tielt, 1998. ADRIAENSSENS, P., Mijn kind is bang ( en ik ook). Opvoeden tot weerbaarheid, Lannoo, Tielt, 1997. ADRIAENSSENS, P., Opvoeden is een groeiproces. Wegwijzer voor vader en moeder, Lannoo,Tielt, 1996. BISSCHOP, M., Je kind kan het zelf. Een vlotte en plezierige methode voor het aanleren van zelfredzaamheid, Elsevier. Brussel, 1981. COMPERNOLLE, T., Alles went, ook een adolescent, Lannoo, Tielt, 1998. DRIESEN, L., Straffen, Garant, Leuven, 1996. GLORIEUX, P., Gevraagd superouders. Als opvoeden net niet loopt zoals je het wenst, Lannoo, Tielt, 1998. GORDON, T., Beter omgaan met kinderen: de nieuwe manier van samenwerken op school en thuis, Elsevier, Brussel, 1984. GORDON, T., Luisteren naar kinderen. de nieuwe methode voor overleg in het gezin, Elsevier, Brussel, 1984. HELLINCKX, W., Opvoeding. Pedagogische thuishulp in problematische opvoedingssituaties, Garant, Leuven, 1998. KEIRSE, M., Helpen bij verlies en verdriet. Een gids voor het gezin en de hulpverlener, Lannoo, Tielt, 1998. KOK, J.F.W.; Opvoeden als beroep. Een inleiding voor groepsopvoeders en leraren, Nelissen.Baarn. 1998. KOK, J.F.W.; Specifiek opvoeden. Orthopedagogische theorie en praktijk, De Tijdsstroom, Utrecht, 1991. PEETERS, J., Moeilijke adolescenten, Garant, Leuven, 1996. SMIS, W., Gewoon en ongewoon. Kleine orthopedagogiek van het moeilijk opvoedbare kind, Van Loghum Slaterus, Deventer, 1980. SMIS, W.; Tussen één en allen. Residentiële behandeling van het moeilijk opvoedbare kind, Garant, Leuven, 1997. STEERNEMAN, P., Leren denken over denken en leren begrijpen van emoties. Groepsbehandeling van emoties, Garant, Leuven, 1998. SULLOWAY, F., De rebel van de familie. De invloed van de plaats in het gezin op de levensloop, Prometheus, Amsterdam, 1998. UITENBOGAARD, B., Opvoeding. Stap voor stap. Een stappenplan om ouders met jonge kinderen te begeleiden bij opvoedingsvragen, SWP, Utrecht, 1996.

TSO - 3de graad - 3de leerjaar - Internaatswerking 22 PV Praktijk/stages Opvoedkunde (16 lestijden/week) TV Opvoedkunde (7 lestijden/ week) UITENBOGARD, B., Opvoeding stap voor stap. Een stappenplan om ouders met jonge kinderen te begeleiden bij opvoedingsvragen, SWP, Utrecht, 1996. VAN DER MAET, S., Communicatie tussen personen met een diep mentale handicap en hun opvoeders, Garant, Leuven, 1998. VOS, D., Agogisch omgaan met probleemgedrag, Garant, Leuven, 1999. Beroepsgerichte psychologie COMPERNOLLE, T., Alles went , ook een adolescent. Wegwijzer bij het opvoeden van jongeren, Lannoo, Tielt, 1998. CRAEYNEST, P., De levensloop van de mens, Acco, Leuven, 1996. DE MAN, L., JANSSENS, G., Psychologie deel 1, De Sikkel, Oostmalle, 1998. DE MAN, L., JANSSENS, G., Psychologie deel 2, De Sikkel, Oostmalle, 1999. DELFOS, M., Ontwikkeling in vogelvlucht, Swets en Zeitlinger, Lisse, 1999. DODDEMA, M., Idioticon van de persoonlijkheid. Het karakteristieke vocabulaire van het spreken over mensen, Nieuwegids, Amsterdam, 1997. KOHNSTAMM, R., Kleine ontwikkelingspsychologie. Deel I Het jonge kind. Deel II Schoolleeftijd. Deel III Adolescentie, Bohn Stafleu-Van Loghum, Houten–Zaventem, 1993. LENS, W., VAN AVERMAET, E., EELEN, P., Inleiding tot de psychologie, Universitaire Pers, Leuven, 1996. MIETZEL, G., OUDKERK, T., Wegwijs in de ontwikkelingspsychologie, Thieme, Zutphen, 1992. MÖNKS, F.J.,. Ontwikkelingspsychologie. Inleiding tot de verschillende deelgebieden, Assen, 1997 ROEDIGER, Psychologie. Een inleiding. Academia Press, Story Scientia, Gent, 1996. ROEDIGER, Psychologie. Een inleiding: oefenboek, Academia Press, Story Scientia, Gent, 1997. SCHUTTER, J., Met elkaar I en II, Zutphen: Thieme, 1987 VERHOEF, A.C., Ontwikkeling en opvoeding, Nygh & Van Ditmar Educatief, Rijswijk, 1994. VERHOFSTADT- DENEVE, L., Adolescentiepsychologie, Garant, Leuven, 1998. Studiebegeleiding BROWN, M.E., Geheugentraining, Elmar bv Rijswijk, 1979. CLARK, M.M., Linkshandige kinderen, Onderzoek en praktijk. Intro, Nijkerk. DE BRUYNE, M. e.a., Succesvol studeren, Een praktische studiemethode voor leerlingen van het 1ste leerjaar secundair onderwijs. Novum, Deurne, 1987. DE CORTE, G., Studeer zo, Orion, Beveren (Melsele), 1979. DE CORTE, G., Je kan ook zo studeren, Studielessen voor 15-jarigen en ouderen. gem, pvba. Antwerpen, 1984. DINGER, T., Handicaps bij het leren, Een handreiking aan leraars in het gewoon voortgezet onderwijs. Coutinho, Muiderberg, 1989. DUMONT, J.J., Leerstoornissen, Deel 1: Theorie en model, Lemniscaat, Rotterdam, 1978. DUMONT, J.J., Leerstoornissen, Deel 2: Diagnostiek en behandeling, Lemniscaat, Rotterdam, 1979. BROWN, M.E., Geheugentraining, Elmar bv RUswijk, 1979. CLARK, M.M., Linkshandige kinderen, Onderzoek en praktijk. Intro, Nijkerk. ENGELEN, I., Leren studeren in de 1ste graad van bet secundair onderwijs, Die Keure, Brugge, 1993. GELENS, A., Psychologische achtergronden van studeerproblemen, Coutinho, Muiderberg, 1984. GERITS, GIELES, e.a., Studielessen, een handleiding, KPC 'S Hertogenbosch/Berkhout Nijmegen, 1986.

TSO - 3de graad - 3de leerjaar - Internaatswerking 23 PV Praktijk/stages Opvoedkunde (16 lestijden/week) TV Opvoedkunde (7 lestijden/ week) Huiswerk maken, gemakkelijker dan je denkt, Tips voor scholieren, Sanders, L., Intro, Nijkerk, 1992. LANGEDIJK, P., Studie- en concentratie-oefeningen, Adviezen aan onderwijzers, docenten en ouders. Voor leerlingen van de 6de klas van de basisscbool en het voortgezet onderwijs, Ankh - Hermes bv Deventer, 1978. Leerproblemen bij je kind, Zoek een oplossing tot je er een vindt, Sprankel vzw. LENS, W., Studiemotivatie, Theorie voor de praktijk op school en thuis, Universitaire Pers, Leuven,1993. LOUWERSE, C., Studeren kun je leren, Een werkboek voor studerende, Intro, Nijkerk, 1980. LOUWERSE, C., Studeer actief, Wegwijzer voor de beginnende student, Vierde herziene druk, Intro, Nijkerk, 1990. MAES, P.Jr., MAES, P.Sr., Help! Hoe kan ik mijn kind helpen…studeren?, Die Keure, Brugge, 1989. MAES, P., TUERLINCKX, S., Studeren? Kan je leren, Jo, Joke en Co; Studeren pfft... , Standaard Educatieve Uitgeverij nv, Scriptoria, Antwerpen. NIEBOER, M., JACKSON, S., LeerIingen met levensgrote problemen, De opvang in het voortgezet onderwijs. Acco, Amersfoort/Leuven. NIEUWENBROECK, A., Dyslexie. wat nu?, KPC Berkhout, Nijmegen (ouderreeks). NIEUWENBROECK, DE VRIES, Dyslexie in de les, LENS-reeks. NIEUWENBROECK, DE VRIES, Omgaan met faalangst, KPC 'sHertogenbosch/ Berkhout/ Nijmegen, 1988 en oefeningenboek. NIEUWENBROECK, DE VRIES, Examenvrees, LENS-reeks. OTT, E., Concentratie, Intro, Nijkerk, 5de druk. SANDERS, L., Helden met huiswerk, Tips voor leraren en ouders. Intro, Nijkerk, 1990. STANDAERT, TROCH, Leren en onderwijzen, Inleiding tot de algemene didactiek. Acco, Leuven/ Amersfoort, l9de druk. VANDEBROEK, L., Studietrainer, Wolters, Leuven, 1989. VANDEBROEK, L., Hoe help ik mijn kind slagen op school? , Roularta Books, Zellik, 1994. VAN DEN CRUYCE, G., Hij heeft de juiste studiemethode nog niet gevonden, meneer, Praktisch handboekje voor ouders en Ieraars die hun kinderen willen leren studeren. De Sikkel, Oostmalle, 1992. VEDDER, R., Kinderen met leer- en gedragsmoeiliikheden, Wolters-Noordlhoff, Groningen. VINK, M., ALLEWIJN, M., De geheugencursus van Teleac, Stichting Teleac, Utrecht, 1991. (Cursusboek en werkboek, videocassettes en audiocassettes beschikbaar). Internaatswerking ADLET, J., De groepsIeider: begrippen, taken en relaties, Van Loghum Slaterus, Deventer,1980. ALLER, K.e.a., Beroepsverantwoordelijkheid en -aansprakeliikheid, BSH, Utrecht - Kluwer, Deurne. BeIgisch burgerIiik wetboek. BeIgisch strafwetboek. BUIT, N., Je beroepshouding bij verzorging en begeleiding Baarn - Denis, Antwerpen, 1983. COX, G., WEYNS, M., Arbeidsovereenkomstengids, Kluwer rechtswetenschappen, 1991. De burger en de wet. Rechten, vrijheden, bescherming van het privéleven, Testaainkoop, Hollandstraat, 13, 1060 Brussel, 1988. D'HERTEFELT, F., LAUREYSENS, L., VAN ROMPAY, M., Sociaal levend recht, Reeks Moderne Instructiemethoden, .Lakborslei,. 114, 2100 Deurne. DILLEMANS, R., DE MOOR, A., Wegwiis recht, Davidsfonds, Universitaire Pers, Leuven. Gids voor het gezin, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Departement Welzijn, Volksgezondheid, Cultuur, 1998.

TSO - 3de graad - 3de leerjaar - Internaatswerking PV Praktijk/stages Opvoedkunde (16 lestijden/week) TV Opvoedkunde (7 lestijden/ week) Infofolder rechten van minderjarigen, Info Jeugd Nationaal, Prinsstraat 15, 2000 Antwerpen. JANSSEN, J., De code gedecodeerd, Maatschappelijk werk en beroepsethiek, Intro, Nijkerk, 1989. Onderwijsvakboekje, Kluwer, Editoriaal (jaarlijkse uitgave). Starten in het secundair ondewijs, CSBO, uitgegeven door BBL (reeks 'Challenge Line'), Brussel. TIELEMANS, J., Onderwijs in Vlaanderen, Structuur - Organisatie - Wetgeving, Garant, LeuvenApeldoorn, 1996. VERSTRAATEN, J., De werkgids, De sociale wegwijzer voor elke werknemer. Roularta Books (in samenwerking met Interlabor interim), Zellik. (Wordt jaarlijks bijgewerkt). Welzijnsgids. Kluwer Editoriaal.

24

SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

Recommend Documents