SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

SECUNDAIR ONDERWIJS

Onderwijsvorm:

TSO

Graad:

Derde graad

Jaar:

eerste en tweede leerjaar

Studiegebied:

Personenzorg

FUNDAMENTEEL GEDEELTE Optie(s):

Jeugd- en gehandicaptenzorg

Vak(ken):

TV Toegepaste biologie / verzorging

Vakkencode:

WW-l

Leerplannummer:

2002/328 (vervangt 97189)

Nummer Inspectie:

2002/270//1/I/SG/1/III/ /D/

2 lt/w

TSO – 3de graad – optie: Jeugd- en gehandicaptenzorg TV Toegepaste biologie/verzorging (1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/week)

INHOUD

Visie ..........................................................................................................................................................2 Beginsituatie .............................................................................................................................................3 Algemene doelstellingen ..........................................................................................................................4 Leerplandoelstellingen / Leerinhouden / Specifieke wenken ...................................................................5 deelvak: Anatomie ....................................................................................................................................5 deelvak: Microbiologie ............................................................................................................................12 deelvak: Algemene biologie ...................................................................................................................17 Algemene pedagogisch-didactische wenken .........................................................................................22 Minimale materiële vereisten..................................................................................................................24 Evaluatie .................................................................................................................................................26 Bibliografie ..............................................................................................................................................29

1


2

VISIE Het vak toegepaste biologie dient vooral als ondersteunend vak binnen de specificiteit van deze optie gezien te worden, zodat de opgedane kennis rechtstreeks benut kan worden. In Toegepaste biologie komen het belang van hygiëne en aspecten van microbiologie aan bod. Leerlingen krijgen inzicht in anatomie en fysiologie. Ziekteleer zelf komt niet aan bod in deze studierichting. Het uitgangspunt is steeds de gezonde mens. Voor het uitwerken van de verschillende hoofdstukken uit de theorie wordt vooral op de zelfwerkzaamheid van de leerlingen een beroep gedaan, zowel voor het opzoeken als voor het verwerken van gegevens. Uiteraard zal ICT hierbij een belangrijke rol spelen. Waar mogelijk zullen de leerlingen zelf experimenten uitvoeren. Toegepaste biologie zal er bovendien toe bijdragen dat de relatie tussen denken en doen, tussen zuivere en toegepaste kennis beklemtoond wordt. Door een goede wetenschappelijke basis zal men in staat zijn om misopvattingen en pseudowetenschappelijke theorieën zoals macrobiotiek, homeopathie, enz. in een juist kader te plaatsen.


3

BEGINSITUATIE Bepaling van de leerlingengroep Dit leerplan is bestemd voor de studierichting Jeugd- en gehandicaptenzorg van de derde graad TSO. Voor het deelvak Anatomie is het samen zetten met leerlingen uit de studierichting Gezondheids- en welzijnswetenschappen mogelijk. Voor het deelvak Algemene biologie is gedurende het tweede leerjaar het samen zetten met leerlingen uit de studierichtingen Farmaceutisch-technisch assistent en Gezondheids- en welzijnswetenschappen mogelijk. Om de veiligheid bij het uitvoeren van leerlingenproeven niet in het gedrang te brengen is het aangewezen dat het aantal leerlingen niet meer dan 16 bedraagt. De leraar oordeelt of hij, rekening houdend met het aantal leerlingen, met de uitrusting van zijn laboratorium en de aard van de te gebruiken toestellen en producten, de door het leerplan voorgeschreven experimenten zonder gevaar kan uitvoeren of laten uitvoeren. Indien hij oordeelt dat de voorhanden zijnde uitrusting gevaar voor hemzelf of voor de leerlingen oplevert, verwittigt hij onmiddellijk het instellingshoofd, die de nodige maatregelen treft om de activiteiten in normale omstandigheden te laten doorgaan. Beginsituatie Er wordt uitgegaan van het feit dat de leerlingen die deze studierichting in de derde graad aanvatten de minimumdoelstellingen voor het vak biologie van de tweede graad ASO of TSO hebben bereikt. Een beknopte herhaling van sommige begrippen kan noodzakelijk zijn, zeker voor leerlingen die uit studierichtingen komen met weinig uren Biologie of Toegepaste biologie. De leerlingen zijn in staat om nauwkeurig en met zorg te werken. Zij bezitten ook het nodige verantwoordelijkheidsbesef en zijn sociaal vaardig.


4

ALGEMENE DOELSTELLINGEN In de studierichting Jeugd- en gehandicaptenzorg bezit het leervak Toegepaste biologie een dubbele doelstelling: het moet in de eerste plaats bijdragen tot de algemene vorming van de leerlingen, door hen nauwkeurig te laten observeren, en hun waarnemingen in een eenvoudige schets en/of in een korte, overzichtelijke tekst te laten vastleggen. Zij zullen verder eenvoudige proeven of onderzoekingen uitvoeren en hiervan een beknopt, duidelijk verslag maken. In de tweede plaats dient de Toegepaste biologie een steunvak te zijn voor hun meer beroepsgerichte vakken. Tijdens beide leerjaren wordt een wekelijkse lestijd gewijd aan de anatomie van het menselijk lichaam. In het eerste leerjaar wordt ook een wekelijkse lestijd aan microbiologie In het tweede leerjaar wordt een wekelijkse lestijd besteed aan enkele hoofdstukken uit de algemene biologie: voortplanting, erfelijkheid en evolutie. In het kader van deze optie wordt aandacht besteed aan een biologisch-sociaal thema naar keuze. Na een les of een lessenreeks kunnen de leerlingen: - met hun eigen woorden uitleggen welke het gestelde probleem is en in welke mate een experiment daarop een antwoord kan geven; - gericht waarnemen; - de waargenomen feiten mondeling en/of schriftelijk weergeven; - bij het uitvoeren van experimenten gevoel voor nauwkeurigheid, zorg en handvaardigheid vertonen; - het juiste materiaal kiezen en het op de geschikte manier gebruiken; - met behulp van ICT, wetenschappelijke gegevens opzoeken en verwerken; - de veiligheidsvoorschriften toepassen en zin voor hygiëne vertonen; - het belang van veiligheid en hygiëne aangeven; - in groepsverband werken; - de principes van wetenschappelijke methode geven.

Omwille van de leesbaarheid worden de leerplandoelstellingen, de leerinhouden en de methodologische wenken in afzonderlijke cellen geplaatst per hoofdstuk. Binnen deze cellen werd getracht de horizontale lezing zo veel als mogelijk door te trekken. Daarom dient elk blok als een geheel te worden beschouwd. De niet-verplichte uitbreidingsdoelstellingen zijn cursief gezet en met de letter ‘U’ aangeduid.

TSO – 3de graad – optie: Jeugd- en gehandicaptenzorg TV Toegpaste biologie/verzorging (1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/week)

5

LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN / SPECIFIEKE WENKEN DEELVAK: ANATOMIE LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen:

LEERINHOUDEN

SPECIFIEKE WENKEN

1

Inleiding

1.1

Organisatie van het menselijk lichaam

Enkel het meest noodzakelijke begrippen zullen vooraf behandeld worden. Het overige zal, waar nodig, aan bod komen.

- de verschillende organisatieniveaus van het menselijk lichaam omschrijven;

- zich bedienen van de veel gebruikte statische richtingaanduidingen uit de anatomie;

- microscopische beelden van de voornaamste typen van bind- en steunweefsel herkennen (U);

Verschillende organisatieniveaus: cel, weefsel, orgaan, orgaanstelsel, organisme.

1.2

Statische richtingaanduidingen

2

Beenderstelsel

2.1

Bind- en steunweefsel

- de voornaamste delen van de verschillende typen van bind- en steunweefsel met de juiste terminologie beschrijven en kort hun belang aangeven (U);

De veel gebruikte statische richtingaanduidingen uit de anatomie worden aangeleerd om het menselijk lichaam en zijn onderdelen te beschrijven.

Het herkennen van microscopische beelden van de voornaamste typen van bind- en steunweefsel gebeurt in de microscoop, eventueel op foto of tekening. Zeer veel lesmateriaal, o.a. afbeeldingen en animaties is te vinden op: www.bioplek.org/index.html

- de verschillende beensoorten herkennen en hun bouw beschrijven;

2.2

Soorten beenderen en hun bouw

Een diareeks over het menselijk skelet met opgaven is binnen te halen op: www.carolus.a1.nl/vakken/biologie/sld001.htm

- het groeiproces van beenderen uitleggen;

2.3

Groei van beenderen

De normale evolutie van lengte, gewicht en schedelomtrek (met de fontanellen) komen hier aan bod.

TSO – 3de graad – optie: Jeugd- en gehandicaptenzorg TV Toegpaste biologie/verzorging (1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/week) LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

- de belangrijkste beenderen van het skelet aanduiden;

2.4

Voornaamste beenderen van het skelet

- de verschillende soorten beenverbindingen herkennen en aanduiden;

2.5

Beenverbindingen en gewrichten

- de bouw en de werking van een gewricht aangeven;

- enkele voorbeelden van aandoeningen van beenderen en gewrichten geven (U);

6 SPECIFIEKE WENKEN Het aanduiden van de belangrijkste beenderen van het skelet gebeurt op een model en/of op een tekening van het skelet.

Het aanduiden van de verschillende soorten beenverbindingen gebeurt op een model en/of op een figuur van het skelet. In overleg met de leerkracht verzorging kan hier de hygiëne van het beenderstelsel behandeld worden: houding, voeding, …

2.6

Aandoeningen van beenderen en gewrichten

Het al dan niet uitwerken van deze aandoeningen gebeurt in overleg met de leerkracht verzorging. Voorbeelden: artrose, reuma, osteoporose.

- microscopische beelden van glad en van dwarsgestreept spierweefsel herkennen;

3

Spierstelsel

3.1

Spierweefsel

Het herkennen van microscopische beelden van glad en van dwarsgestreept spierweefsel gebeurt in de microscoop, eventueel op foto of tekening.

3.2

Algemene bouw van de spieren

Naast de Nederlandse namen (waar ze bestaan) zullen ook de wetenschappelijke namen gehanteerd worden.

- de voornaamste delen van glad en van dwarsgestreept spierweefsel met de juiste terminologie beschrijven en kort hun belang aangeven; - van dwarsgestreept spierweefsel de submicroscopische structuur beschrijven;

- de specifieke terminologie om een spier te beschrijven, gebruiken;


LEERINHOUDEN

- de energievoorziening van een spier schematisch 3.3 weergeven;

Fysiologie van de spieren

7 SPECIFIEKE WENKEN Aangeven dat elke skeletspier geïnnerveerd wordt. Om de werking van een spier te beschrijven zullen de termen drempelwaarde, latente periode, contractie, relaxatie, tetanus, tonus, wet alles of niets, gebruikt worden.

- de werking van een spier beschrijven, en hierbij de specifieke terminologie gebruiken;

De ontwikkeling van de grove en van de fijne motoriek bij het kind komen hier aan bod.

- de voornaamste spieren herkennen en aanduiden;

3.4

Voornaamste skeletspieren

De leerlingen herkennen de voornaamste spieren (ca. 20) op een model en/of op een figuur en kunnen ze er op aanduiden.

- van de voornaamste spieren de ligging beschrijven, aan de hand van de oorsprong en van de aanhechtingsplaats;

Een reeks opdrachten over spieren met mooie functionele afbeeldingen is te vinden op: http://ontwikkel.thinkquest.nl/~kla006/sTEvIgheID01.htm.

- de functie van de voornaamste spieren geven;

Het belang van lichamelijke opvoeding en sport komen hier aan bod.

- enkele voorbeelden van spierletsels geven (U);

- de spijsverteringsorganen aanduiden; - de spijsverteringsorganen onderling in het lichaam situeren en beschrijven;

3.5

Letsels van de spieren

4

Spijsverteringsstelsel

4.1

Anatomie

Het al dan niet uitwerken van deze letsels gebeurt in overleg met de leerkracht verzorging.

De spijsverteringsorganen op een anatomisch model of figuur aanduiden.


- aangeven welke verteringstaken door de verschillende organen worden uitgevoerd;

LEERINHOUDEN 4.2

Functie van de verschillende organen

- de verschillende organen die tot het ademhalingsstelsel behoren, aanduiden;

SPECIFIEKE WENKEN Het belang van een evenwichtige voeding kan hier aan bod komen. De voeding van zuigeling tot peuter (in on overleg met de leerkracht verzorging) wordt behandeld.

- de verschillende voedingsbestanddelen en hun bewerkingen in de loop van het spijsverteringsstelsel volgen;

- enkele voorbeelden van ziekten van het spijsverteringsstelsel geven (U);

8

4.3

Ziekten van het spijsverteringsstelsel

5

Ademhalingsstelsel

5.1

Anatomie

5.2

Functie van het ademhalingsstelsel

Het al dan niet uitwerken van deze ziekten gebeurt in overleg met de leerkracht verzorging.

De organen die tot het ademhalingsstelsel behoren op een anatomisch model of figuur aanduiden.

- de ademhalingsorganen onderling in het lichaam situeren en beschrijven;

- de taken van gasuitwisseling zoals ze uitgevoerd worden door het ademhalingsstelsel beschrijven;

Om de adembewegingen te verduidelijken wordt best gebruik gemaakt van modellen, transparanten, of videofilms. De normale frequentie van ademhalen en het belang van lichamelijke opvoeding en sport komen aan bod.

- enkele voorbeelden van ziekten van het ademhalingsstelsel geven (U);

5.3

Ziekten van het ademhalingsstelsel

Het al dan niet uitwerken van deze ziekten gebeurt in overleg met de leerkracht verzorging.


- de verschillende bestanddelen van het bloed en hun functies beschrijven;

LEERINHOUDEN 6

Bloed en bloedvatenstelsel

6.1

Samenstelling van het bloed

6.2

Bouw van de bloedvaten

- het microscopisch beeld van rode en witte bloedlichaampjes herkennen;

- de verschillende bloedvattypen herkennen en beschrijven;

Bijzondere vaatstelsels

9 SPECIFIEKE WENKEN

Er op wijzen dat het geen bloedcellen, maar bloedlichaampjes zijn: rode bloedlichaampjes (erytrocyten) en witte (eigenlijk kleurloze) bloedlichaampjes (leukocyten). De cel waaruit de leukocyt zich ontwikkelt is de leukoblast.

Van de bijzondere vaatstelsels o.a. anastomosen (verbindingen van bloedvaten) aangeven.

- de voornaamste bijzondere vaatstelsels beschrijven;

- de bouw van het hart beschrijven en de verschillende delen benoemen;

6.3

Bouw en werking van het hart

De delen van het hart op een anatomisch model of figuur aanduiden.

6.4

Bloedsomloop

Over bloed en bloedsomloop zijn interessante lessen te vinden in de leerhoek van de website van het Rode Kruis: www.rodekruis.be/leerhoek/leerhoek.htm

- de werking van het hart beschrijven;

- aan de hand van een schema de gewone bloedsomloop beschrijven; - aan de hand van een schema de foetale bloedsomloop beschrijven; - de uitwisseling van stoffen tussen moeder en kind aangeven;

De rol van de placenta bij de uitwisseling van stoffen tussen moeder en kind geven.


LEERINHOUDEN 6.5

Bloeddruk

- enkele voorbeelden van hart- en vaatziekten en de preventie ervan aangeven (U);

6.6

Ziekten

- de functie van het lymfevatenstelsel geven;

6.7

Lymfevatenstelsel

7

Urinestelsel

7.1

Anatomie

7.2

Fysiologie

8

Zenuwstelsel

8.1

Anatomie

8.2

Fysiologie

- aangeven wat bloeddruk is; - beschrijven hoe de bloeddruk gemeten wordt;

- de bouw van het urinestelsel uitleggen;

- de belangrijkste fysiologische functies van het urinestelsel beschrijven;

- de bouw van het zenuwstelsel uitleggen;

- de belangrijkste fysiologische functies van het zenuwstelsel beschrijven;

10 SPECIFIEKE WENKEN Het onderscheid tussen de maximale (systolische) en de minimale (diastolische ) bloeddruk maken. Het verschil tussen beide noemt men de polsdruk.

Het al dan niet uitwerken van deze ziekten gebeurt in overleg met de leerkracht verzorging. Het belang van lichamelijke opvoeding en sport komen hier aan bod. Over lymfe, een onmisbaar vocht in ons lichaam: www.webfit.nl/gezond/leven/lymfe01.htm

De bouw van het urinestelsel (urinair is geen Nederlands woord!) wordt aan de hand van figuren en/of modellen aangegeven.

Kunnen aan bod komen (in overleg met de leerkracht verzorging): de samenstelling van urine, aandoeningen van het urinestelsel, zindelijkheidstraining bij het kind, incontinentie en behandeling: www.sosincontinence.org.

Herhaling en uitbreiding van de leerstof van de tweede graad. Het centrale zenuwstelsel in diabeelden: http://alpha.luc.ac.be/research/groups/morfo/centraal_ze nuwstelsel/sld001.htm. In overleg met de leerkracht verzorging wordt de gezondheidszorg van het zenuwstelsel behandeld: hersenvliesontsteking, beroerte, stress, depressie, …


LEERINHOUDEN 9

Zintuigen

- de anatomie van de zintuigen uitleggen;

9.1

Anatomie

- de werking van de zintuigen uitleggen;

9.2

Fysiologie

10

Endocrien stelsel

- afwijkingen van het gezicht en het gehoor aangeven (U);

- de bouw van het endocrien stelsel uitleggen;

- de belangrijkste fysiologische functies van het endocrien stelsel beschrijven;

10.1 Anatomie 10.2 Fysiologie

- endocriene stoornissen beschrijven (U);

- de bouw en de belangrijkste fysiologische functies van de huid beschrijven;

De zintuigen die worden behandeld zijn: het gezicht, het gehoor, de smaak, de geur, het evenwicht, de tastzin en de pijngewaarwording. Meer over ruiken, voelen, zien, proeven en horen: www.iselinge.nl/scholenplein/pabolessen/99002dontdeklichaam/index.htm. De evolutie van de zintuiglijke waarneming van pasgeborene tot kleuter kan hier behandeld worden. Herhaling en uitbreiding van de leerstof van de tweede graad. De ligging van volgende endocriene klieren situeren: hypothalamus, hypofyse, schildklier, eilandjes van Langerhans, bijnieren en gonaden. Endocriene stoornissen zoals suikerziekte, schildklieraandoeningen kunnen aan bod komen.

De huid

12

Temperatuurregeling

Behandeling van koorts, onderkoeling en stuipen kunnen hier aan bod komen.

13

Levensritmen

De belangrijkste levensritmen zijn: waak- en slaapritme, actie- en rustritme. Kunnen aan bod komen (in overleg met de leerkracht verzorging): belang van voldoende slaap, wiegendood en preventie.

- het verschijnsel koorts beschrijven (U); - de belangrijkste levensritmen beschrijven.

SPECIFIEKE WENKEN

11

- huidaandoeningen beschrijven (U); - de temperatuurregeling bij de mens uitleggen;

11

Huidtypes, huidirritatie, allergieën, eczeem, decubitus, intertrigo en brandwonden. Een atlas met duizenden foto’s van huidziekten is te vinden op: www.dermis.net


12

DEELVAK: MICROBIOLOGIE LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen:

LEERINHOUDEN 1

Inleiding

1.1

Historiek van de microbiologie

- de plaats van micro-organismen in de natuur beschrijven;

1.2

Plaats van micro-organismen in de natuur

- het belang van micro-organismen aangeven;

1.3

Belang van micro-organismen

2

Bacteriologie

2.1

Morfologie

2.2

Bacteriële groei

- een beknopt overzicht van de geschiedenis van de microbiologie geven (U);

- de morfologie van bacteriën beschrijven;

- levensvoorwaarden van bacteriën geven en verklaren; - aangeven hoe bacteriën zich voortplanten;

SPECIFIEKE WENKEN Een uitgebreide syllabus met tekeningen en foto’s: www.bio.uva.nl/Propedeuse/core/00/06/F1.HTML

Bacteriën en virussen kwamen in de tweede graad al aan bod. Hier op steunend zal gezorgd worden voor een uitbreiding en een uitdieping, in functie van deze studierichting.

Komen o.a. aan bod: flagellen, kapsel, celwand, bacterieel genoom, ribosomen, endosporen. Flagel (flagellum) wordt best, gezien de submicroscopische bouw, voorbehouden voor de prokaryoten. De bewegingsorganellen voor eukaryote organismen heten dan wimpers, gesels of zweepharen. Factoren die de bacteriële groei beïnvloeden: temperatuur, vochtigheid, licht, zuurstofgas, pH.

TSO – 3de graad – optie: Jeugd- en gehandicaptenzorg TV Toegpaste biologie/verzorging (1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/week) LEERPLANDOELSTELLINGEN - de samenstelling van een voedingsbodem aangeven (U);

LEERINHOUDEN

13 SPECIFIEKE WENKEN

3

Bacteriologisch practicum

Er wordt vanaf het begin van het schooljaar veel tijd en aandacht besteed aan het practicum.

3.1

Voedingsbodems maken

Aan de leerlingen wordt een laboreglement bezorgd.

Steriliseren

Bij elke proef moet rekening gehouden worden met de nodige veiligheidsmaatregelen.

- vaste voedingsbodems gieten(U); - aangeven hoe het nodige materiaal gesteriliseerd 3.2 wordt (U);

Voor praktische tips rond ‘Veiligheid in de schoollaboratoria’: www.gemeenschapsonderwijs.be/pbd/

- steriel werken (U);

- steriel overenten (U);

3.3

Het enten

- zelfstandig bacterieculturen aanleggen (U);

3.4

Aanleggen van culturen

De ontwikkeling gebeurt best in een broedstoof (36° C).

- uitstrijkpreparaten maken en kleuren (U);

3.5

Microscopie

Enkelvoudige kleuringen, gramkleuring, negatiefkleuring.

Proeven met bacteriën

De aanwezigheid van bacteriën in de omgeving (bv. water, vingers, muntstukken) onderzoeken.

- eenvoudige proeven met bacteriën uitvoeren (U); 3.6

De invloed van temperatuur, pH, antibiotica. Opstellen van een verdunningsreeks.


LEERINHOUDEN 4

Bacteriologische infecties

4.1

Huidinfecties

- infecties van het ademhalingsstelsel beschrijven;

4.2

Ademhalingsinfecties

- maag-darminfecties beschrijven;

4.3

Gastro-intestinale infecties

- infecties van bloed en lymfe beschrijven;

4.4

Infecties van bloed en lymfe

- infecties van het urogenitaal stelsel beschrijven;

4.5

Infecties van het urogenitaal stelsel

- infecties van het zenuwstelsel beschrijven;

4.6

Infecties van het zenuwstelsel

5

Virologie

5.1

Bouw van virussen

- infecties van de huid beschrijven;

- de morfologie van virussen beschrijven;

14 SPECIFIEKE WENKEN De leerlingen kennen de voornaamste bacteriële infecties bij de mens, zij herkennen deze infecties aan hun symptomen. Zij zijn in staat om eenvoudige richtlijnen i.v.m. preventie en bestrijding te verwoorden. Voorbeelden: tuberculose (tbc), longontsteking, miltvuur (anthrax). Naast respiratoire of ademhalings-anthrax komen ook andere vormen voor, nl. de cutane (huid) en gastro-intestinale (maag-darm) anthrax.

In de dossiers van www.gezondheid.be zijn zeer veel infectie- en andere ziekten uitvoerig beschreven.

De verschillende soorten infecties zullen zo veel als mogelijk gelijktijdig met de behandeling van de verschillende stelsels in het deelvak ‘Anatomie’ aan bod komen. Voorbeelden: syfilis, druiper.

Aangeven dat de systematische plaats van virussen omstreden is.


LEERINHOUDEN

- de interactie van een virus met een gastheercel uitleggen;

5.2

Interactie met gastheercel

- criteria van indeling van virussen geven (U);

5.3

Indeling van virussen

- een overzicht geven van de belangrijkste virologische infecties bij de mens;

5.4

Virussen als ziekteverwekkers

6

Zwammen

6.1

Kenmerkenen indeling

- voorkomen, behandeling en preventie van schimmels beschrijven;

6.2

Schimmels

- aangeven hoe schimmels zich voortplanten;

6.3

Vermenigvuldiging

- de betekenis van schimmels met voorbeelden illustreren (U);

6.4

Belang

15 SPECIFIEKE WENKEN Een Nederlandstalige website met informatie op het niveau van het secundair onderwijs: http://dwp.fcroc.nl/microbiologie/virussen.htm

Hier zal ook de nodige aandacht naar bacteriofagen gaan.

Voorbeelden: aids, geelzucht, influenza (griep), kinderverlamming, pokken, mazelen, verkoudheid, waterpokken.

- symptomen, behandeling en preventie van de belangrijkste virusziekten beschrijven;

- kenmerken van zwammen geven; - criteria van indeling van de zwammen geven (U)

Vooral schimmels (zwammen, afdeling Fungi of Mycophyta) worden behandeld. Meer informatie over systematiek is te vinden op: www.vob-ond.be/systematiek.html In overleg met de leerkracht verzorging zullen van verschillende soorten huidschimmels de levenswijze, behandeling en preventie behandeld worden. Geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting worden beknopt behandeld. Sommige schimmels worden gebruikt bij de bereiding van o.a. brood en bier (gisten), andere bij de productie van geneesmiddelen (penicilline), weer andere veroorzaken ziekten bij plant, mens en dier.

TSO – 3de graad – optie: Jeugd- en gehandicaptenzorg TV Toegpaste biologie/verzorging (1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/week) LEERPLANDOELSTELLINGEN - omschrijven wat immunologie is; - het door bepaalde cellen ontwikkeld specifiek immunologisch reactievermogen beschrijven (U);

- de humorale immuniteit beschrijven;

LEERINHOUDEN 7

Immunologie

7.1

Cellulaire immuniteit

7.2

- de principes van vaccinatie en serumbehandeling 7.3 uitleggen.

16 SPECIFIEKE WENKEN De afweer vanuit lichaamscellen vindt plaats door o.m. de activiteit van T- en B-lymfocyten en leukocyten (macrofagen).

Humorale immuniteit

Humorale (in de lichaamsvloeistoffen aanwezige) immuniteit berust op de productie van antilichamen, die voornamelijk in het bloedplasma terecht komen.

Toepassingen

Ook auto-immuunziekten en allergie zullen hier behandeld worden.


17

DEELVAK: ALGEMENE BIOLOGIE LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen:

LEERINHOUDEN 1

- een overzicht geven van de ontdekkingen van de 1.1 bouw en functie van de cel;

- het lichtmicroscopisch onderzoek van cellen uitvoeren;

1.2

Celbiologie Historiek

Aan de hand van een lichtmicroscopisch practicum wordt de reeds vroeger opgedane kennis over de cel en haar structuren uitgebreid. Men zal ernaar streven om de leerlingen zoveel mogelijk zelf de preparaten te laten maken. Van de onderzochte preparaten worden door de leerlingen duidelijke tekeningen gemaakt waarop de onderdelen met de juiste wetenschappelijke term worden aangeduid.

Uitwisseling van stoffen

Komen aan bod: diffusie, osmose en actief transport.

- de elektronenmicroscopische bouw van de eukaryote cel beschrijven;

Een praktische opdracht is te vinden op: www.cito.nl/vo/havovwo/se/prakopdr/netwerkpo/vakken/biologie/diffusie/diffusie.htm

- uitleggen hoe de groei van een organisme gebeurt (U);

- de celademhaling beschrijven; - het fotosyntheseproces uitleggen en het belang ervan aangeven (U); - aangeven hoe de eiwitsynthese gebeurt; - een overzicht van het celmetabolisme geven;

1.4

A. Van Leeuwenhoek: www.ucmp.berkeley.edu/history/leeuwenhoek.html

Bouw van de cel

- de algemene bouw van de cel aangeven;

- de uitwisseling vaan stoffen tussen de cel en haar 1.3 omgeving beschrijven;

SPECIFIEKE WENKEN

Celmetabolisme

Afbeeldingen, animaties, practicumopdrachten, enz. over heel wat biologie-onderwerpen zijn te vinden op: www.bioplek.org/


LEERINHOUDEN

- met behulp van figuren het verloop van de mitose 1.5 beschrijven;


Celdeling

Het verschil tussen mitose en meiose: www.abi00.de/dennis2/genetik/miomeiount.html

1.6

Karyotype van de menselijke cel

Voorbeeldchromosomenkaart en een handleiding karyotypering: http://coo.med.rug.nl/colleges/bos/practicumc3mh/practi cumc3mh.html#OPDRACHTA

2

Voortplanting

2.1

Voortplantingsorganen

- met behulp van figuren het verloop van de meiose beschrijven; - mitose en meiose vergelijken;

- de betekenis van het karyotype van de menselijke cel omschrijven;

- de bouw en werking van de mannelijke voortplantingsorganen beschrijven; - de bouw en werking van de vrouwelijke voortplantingsorganen beschrijven;

Een Nederlandstalige site over (on)vruchtbaarheid: www.vruchtbaarheid.org/

- het mechanisme van de hormonale regeling van de menstruatiecyclus uitleggen;

- het verloop van de spermatogenese beschrijven; - het verloop van de ovogenese beschrijven;

De anatomie en de fysiologie van de voortplantingsorganen en veel andere gegevens: www.hildevanderploeg.nl/index.html

Menstruatieklachten: www.kringapotheek.nl/zz/mainzz27.html

2.2

Spermato- en ovogenese

Via een schematische voorstelling kan de spermatogenese uitgelegd en vergeleken worden met de ovogenese.

TSO – 3de graad – optie: Jeugd- en gehandicaptenzorg TV Toegpaste biologie/verzorging (1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/week) LEERPLANDOELSTELLINGEN - het mechanisme van de bevruchting uitleggen;

LEERINHOUDEN 2.3

Bevruchting en embryonale ontwikkeling


- de opeenvolgende stadia in de kiembladvorming aangeven;

Hoe verloopt de zwangerschap van week tot week?: www.vruchtbaarheid.org/zwanger/weekzwangerschap.ht ml

- de opeenvolgende stadia in de embryonale ontwikkeling kenschetsen;

De begrippen ééneiige en twee-eiige tweeling kunnen hier aan bod komen.

- het verloop van de zwangerschap beschrijven; - negatieve factoren op de zwangerschap aangeven (U);

2.4

Zwangerschap en bevalling

De verschillende manieren van bevalling worden uitgelegd op: www.babypret.net/bevalling.htm

- het mechanisme van de bevalling uitleggen; - het mechanisme van de lactatie beschrijven (U); - de meest voorkomende prenatale, perinatale en postnatale complicaties en de preventie ervan aangeven;

- methoden van anticonceptie beschrijven en de betrouwbaarheid ervan aangeven;

De begrippen spontane abortus en abortus provocatus kunnen hier aan bod komen.

Prenatale en postnatale begeleiding komen hier aan bod: www.ggd.nl/ggdinfo/

2.5

- de belangrijkste kunstmatige fertilisatietechnieken 2.6 uitleggen;

Anticonceptie

Het voorkómen van ongewenste zwangerschap: www.anticonceptie.nl/consument/

Kunstmatige fertilisatietechnieken

Een duidelijk verhaal over reageerbuisbevruchting: http://gallery.uunet.be/birthfv/Info-tekst.htm

TSO – 3de graad – optie: Jeugd- en gehandicaptenzorg TV Toegpaste biologie/verzorging (1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/week) LEERPLANDOELSTELLINGEN - het begrip soort uitleggen; - de wetten van Mendel uitleggen en met voorbeelden illustreren;

LEERINHOUDEN 3

Erfelijkheid

3.1

Mendelwetten

- het verschil tussen feno- en genotype kenschetsen en met voorbeelden illustreren;

SPECIFIEKE WENKEN De erfelijkheidsleer wordt, steunend op de leerstof die hierover in de tweede graad aan bod kwam, herhaald en uitgebreid. Illustratie gebeurt, zo veel als mogelijk, met voorbeelden van de mens. Het belang van tweelingonderzoek en toepassingen van de erfelijkheid in de geneeskunde komen aan bod. De MendelWebsite is te vinden op: www.netspace.org/MendelWeb/MWref.html#dictionaries

- de chromosomentheorie gebruiken om de erfelijkheid te verklaren;

- het mechanisme van de overerving van het geslacht beschrijven;

20

3.2

Erfelijkheid van het geslacht

Over erfelijkheid bij de mens en over erfelijkheidsadvies: www.nav-vkgn.nl/brochure/erfelijk1.html

3.3

Modificaties en mutaties

Enkele belangrijke afwijkingen ten gevolge van genmutatie kunnen besproken worden, o.a.: hemofilie, fenylalaninemetabolisme, vetmetabolisme (Tay-Sach), mucoviscidose, spierdystrofie van Duchenne, ziekte van Huntington, daltonisme, psoriasis, nagelpatella.

3.4

Mutagenese, teratogenese en carcinogenese

- het begrip seksratio uitleggen(U); - voorbeelden van geslachtsgebonden kenmerken aangeven;

- met voorbeelden uitleggen wat modificaties zijn; - met voorbeelden uitleggen wat mutaties zijn; - enkele voorbeelden van genmutatie bij de mens aangeven (U);

- uitleggen wat mutagenese, teratogenese en carcinogenese is; - processen en mechanismen die kunnen leiden tot kanker aangeven (U);

Bijzondere aandacht gaat naar de invloed van ‘chemische ‘stoffen. Aangeven dat de belangrijkste oorzaak van kanker ‘herhaling’ is.

TSO – 3de graad – optie: Jeugd- en gehandicaptenzorg TV Toegpaste biologie/verzorging (1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/week) LEERPLANDOELSTELLINGEN - aanwijzingen voor evolutie geven;

- het verloop van de evolutie aangeven;

LEERINHOUDEN 4

Evolutie

4.1

Aanwijzigen

4.2

Verloop

- het darwinisme uitleggen en met voorbeelden 4.3 illustreren;

- een vereenvoudigde stamboom van de mens geven en uitleggen; - evolutietendensen in de fossiele mensvormen aangeven (U).

4.4

SPECIFIEKE WENKEN Inleiding tot het mechanisme van de evolutie: www.howstuffworks.com/evolution.htm

Evolutietheorieën

Het ontstaan van de soorten, volledig te raadplegen op: www.literature.org/authors/darwin-charles/the-origin-ofspecies/index.html

Evolutie van de mens

Een zeer uitgebreide, Nederlandstalige website over de evolutie van de mens, met talrijke afbeeldingen en herhalingsvragen: http://library.thinkquest.org/26070/data/dut/

- de meest recente evolutietheorie uitleggen;

- de verwantschap tussen de mens en de andere primaten aangeven (U); - de bijzondere kenmerken van de mens opsommen (U);

21


22

ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 1

Voorgesteld jaarplan

Het aantal lestijden op weekbasis is vastgelegd op 25 uur per jaar. Eerste leerjaar:

Tweede leerjaar:

Anatomie: 1 lestijd/week

Anatomie: 1 lestijd/week

Microbiologie: 1 lestijd/week

Algemene biologie: 1 lestijd/week

Gedurende het tweede leerjaar kan de uitwerking van een biologisch-sociaal thema als opdracht gegeven worden, of deel uitmaken van een GIP-opdracht, in coördinatie met Verzorging of PV Praktijk/stages. 2

Leerlingenproeven

Experimenten en zelfstandig werk spelen een belangrijke rol bij het verwezenlijken van de cognitieve affectieve en psychomotorische doelstellingen van dit leerplan, omdat ze bijdragen tot de ontwikkeling van een groot aantal attitudes -

De leerlingen zullen, bij voorkeur in groepjes van twee, met eenvoudig materiaal, experimenten veilig uitvoeren. Zorg dat alles klaar staat, en vraag, indien nodig, via de directie hulp voor het klaarzetten en opruimen.

-

De leerlingenproeven worden evenwichtig over het schooljaar en over de leerstof verdeeld. Ze moeten aansluiten bij de theorie, die in dezelfde periode wordt behandeld.

-

Elke oefening wordt ingeleid met een duidelijke probleemstelling, die aansluit bij de voorkennis van de leerlingen. Geef precies geformuleerde uitvoerings- en waarnemingsopdrachten, heldere aanwijzingen voor het noteren van waarnemingen en conclusies, met het oog op het opstellen van het verslag (1 per leerlingengroep).

-

De oefening wordt best afgesloten met een korte nabespreking van resultaten en conclusie, in het licht van de eerder geformuleerde probleemstelling. Op basis hiervan corrigeren de leerlingen het verslag of vullen het aan.

-

Experimenten worden bij voorkeur aangewend om een, in samenwerking met de leerlingen ontwikkelde, hypothese (verwachting) te weerleggen, te versterken of aan te passen. Dit vereist uiteraard dat elk experiment in een voor de leerlingen relevant en door hen begrepen kader wordt geplaatst.

-

Het formuleren van een hypothese, de uitvoering van het experiment en de confrontatie van de door de hypothese gecreëerde verwachting met de experimentele resultaten, gebeuren in de mate van het mogelijke in één en dezelfde les.

-

Uiteraard dienen bij het uitvoeren van experimenten door leraar of leerlingen steeds de veiligheidsvoorschriften in acht te worden genomen. Vanaf het begin wordt gewezen op de nodige veiligheids- en milieuaspecten.

-

Voor de ter zake geldende onderrichtingen is er een samenvatting te raadplegen op de website: www.gemeenschapsonderwijs.be/pbd/veiligheid.

3

ICT

De leerlingen krijgen opdrachten om zelfstandig informatie op te zoeken en te verwerken. De onderwerpen zullen zo veel als mogelijk aansluiten bij de theorie van het vak Toegepaste chemie en bij de leerlingenproeven. Door een werkstuk op de computer te maken of een spreekbeurt te houden met behulp van digitale beelden, leren de leerlingen de nieuwe kennis presenteren. Om scholen verder te ondersteunen bij de invoering en gebruik van ICT publiceerde het departement Onderwijs de brochure ICT.onderwijs@vlaanderen. Informatie is te vinden op de ICT-website: www.ond.vlaanderen.be/ict/.

TSO – 3de graad – optie: Jeugd- en gehandicaptenzorg TV Toegepaste biologie/verzorging (1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/week) 4

23

Vakoverschrijdend leren

De leraar TV Toegepaste biologie levert ook zijn bijdrage tot de realisatie van de vakoverschrijdende eindtermen. Vakoverschrijdende eindtermen (VOET) zijn minimumdoelen die niet specifiek tot een vakgebied behoren, maar onder meer door middel van meerdere vakken of onderwijsprojecten kunnen worden gerealiseerd. Ze zijn in eerste instantie een opdracht voor het hele schoolteam. Om uit te maken hoe alle vakoverschrijdende eindtermen op schoolniveau kunnen gerealiseerd worden, zijn afspraken tussen de collega’s van alle vakken nodig. Het is aangewezen om deze afspraken formeel vast te leggen in het schoolwerkplan. In sommige vakken kunnen bepaalde VOET uitdrukkelijker aan de orde komen dan in andere. Leerplannen kunnen dan ook verwijzingen naar VOET bevatten als de binding tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET evident is. Indien de vakgroep nog andere VOET realiseerbaar acht binnen een vak, wordt dit vastgelegd in een verslag waarin zowel de visie en de planning zijn opgenomen. Heel wat VOET die behoren tot de domeinen Leren leren en Sociale vaardigheden zitten reeds verweven in de uitwerking van verschillende vakgebonden doelstellingen in dit leerplan. Door een doordachte keuze van thema’s, teksten en lesonderwerpen kunnen andere VOET (Opvoeden tot burgerzin, Gezondheidseducatie, Milieueducatie, Muzisch-creatieve vorming) ook in de lessen TV Toegepaste biologie aan bod komen. Bij de aanvang van het schooljaar maakt de leraar een oordeelkundige keuze van de leerinhouden waarmee hij de vakgebonden en vakoverschrijdende doelstellingen wil realiseren (bij voorkeur na overleg met de vakgroep) en stelt een jaar(vorderings)plan op waarin hij de leerstof op een evenwichtige wijze verdeelt over het beschikbare aantal lestijden. 5

Didactische middelen

Om het zelfstandig werken door de leerlingen mogelijk te maken kan o.a. gebruik gemaakt worden van: •

een goed uitgeruste bibliotheek met allerlei naslagwerken, tijdschriften, brochures, enz.

•

doe-pakketten

ICT-project: Science Across Europe (Part of Science Across the World), http://www.bp.com/saw Elke van de units bevat kopieerbaar leerlingenmateriaal, een uitwisselingsformulier en een handleiding voor de leraar. Gezondheid! - activiteiten voor het secundair onderwijs:, o.a. alcohol, voeding, tabak, verslaving: Rode Kruis van België; Biotechnologie (gratis lespakket), VIB, Rijvisschestraat 120, 9052 Zwijnaarde


24

MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN Vaklokaal De lessen worden steeds gegeven in het daartoe bestemde biologielokaal, voorzien van een goed uitgeruste leraarstafel en leerlingentafels met water, gas en elektriciteit. In of naast het lokaal moet er opbergruimte voorzien zijn. Het lokaal moet demonstratie- en leerlingenproeven toelaten en is uitgerust voor projecties (met tv, video en/of cd-rom, overhead- en diaprojector). Er moet dus kunnen verduisterd worden. Didactisch materiaal: voor het uitvoeren van demonstraties, proeven en observaties, vereist om de doelstellingen te bereiken, dient de volgende basisuitrusting aanwezig te zijn: Hulpmiddelen bij observatie micropreparaten

modellen en/of transparanten

leverkwabjes

skelet en torso mens

nierlichaampjes

huid

doorsnede dunne darm

nier

doorsnede long

nierlichaampje

doorsnede huid

luchtpijp

bloed van mens

mannelijke en vrouwelijke voortplantingsorganen

celdelingen

doorsnede hoofd

delingsfasen

dierencel oog en oor hersenen neuron

Hulpmiddelen bij experimenten materiaal per groepje van twee leerlingen microscoop draag- en dekglaasjes dissectieteil of fotobak driepikkel, pijpensteeldriehoek, gloeikroesje, brandtang bunsenbrander statief, ring, vuurvast gaas, 2 klemmen, 2 noten glaswerk, stoppenassortiment ofwel kwikthermometers (max. 50 °C op 0,1 °C) ofwel elektronische thermometers (digitaal) petrischalen glaswerk materiaal voor demonstratieproeven koelkast PEC-papiertjes centrifuge en toebehoren digitale balans (op 0,1 g)


25

elektronische pH-meter microscoop incubatieoven drukpan chemicaliën: agar-agar, amylase, antibioticaschijfjes, clinistix, detergent, fenolftaleïne, formaldehyd(40%), gentiaanviolet, glaswol, glucose, glycerol, keukenzout, lugol, NaOH-pastilles, mangaandioxide, norvanol, peptoon, proteïnase, methyleenblauw, saffranine, universeelindicator-papier (en/of vloeibaar), vleesextract, waterstofperoxide, zetmeel. Om overbodige uitgaven te vermijden kan de leraar biologie nagaan of minder courant gebruikte toestellen en voorwerpen aanwezig zijn in andere laboratoria van de school. Gemeenschappelijke aankoop en gebruik van dergelijk materiaal kan het best gecoördineerd worden op niveau van de vakgroep wetenschappen. Integratie van ICT Het lokaal is voorzien van ten minste één goed uitgeruste multimediacomputer met printer, uitgerust voor projecties en met liefst een internetaansluiting. Veiligheid Om aan de nodige veiligheidsvoorschriften te voldoen dienen o.a. aanwezig te zijn: veiligheidskast voor de opslag van gevaarlijke producten (voorzien van de overeenkomstige gevarensymbolen), blustoestel, emmer met zand, branddeken, metalen vuilnisbak, veiligheidsbrillen, oogdouche of oogwasfles, handschoenen Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: Codex ARAB AREI Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: de uitrusting en inrichting van de lokalen; de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Ze schrijven voor dat: duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.


26

EVALUATIE Algemene schikkingen i.v.m. evaluatie zijn vastgelegd door de Vlaamse Regering en te raadplegen onder: www.ond.vlaanderen.be/secundair/. Netgebonden schikkingen worden door de inrichtende macht van het Gemeenschapsonderwijs uitgevaardigd. 1.

De evaluatie heeft een tweevoudig doel

De evaluatie dient aan de leerling informatie te geven over de mate waarin hij of zij er in geslaagd is om zowel de kennis als de vaardigheden te beheersen die mogen verwacht worden na het leerproces. De evaluatie moet aan de leraar de feedback geven om vast te stellen of hij of zij de meest aangepaste methode hanteert om de gestelde doelen te bereiken. Een evaluatie is meer dan een getal om een rapportcijfer te berekenen. Het is een werkinstrument waarbij permanent en wederzijds (leerling-leraar) besluiten dienen getrokken te worden over het onderwijs- en leerproces. In het kader van het Schoolreglement en het Schoolwerkplan is het aangewezen om ouders en leerlingen tijdig over de wijze van evalueren in te lichten. 2.

Evaluatie van praktijkvaardigheden

Praktijk- en gedragsvaardigheden, het uitwerken van thema’s, het maken van verslagen, het uitvoeren van labotechnieken kunnen we alleen met beoordelingsschema’s effectief beoordelen. Die lijsten moeten doelen criteriumgericht, betrouwbaar, doorzichtig, spaarzaam en efficiënt zijn. In het beoordelingsproces kunnen drie stappen onderscheiden worden: - registreren (door middel van een beoordelingsschema), - interpreteren (door middel van een vierpuntenschaal), - rapporteren. 2.1

Registreren

Een beoordelingsschema is een instrument om zo objectief mogelijk te registreren. Het wordt voor iedere opdracht opgesteld. Zo’n schema of controlelijst bevat alle doelstellingen, subdoelstellingen, deeltaken en deelvaardigheden. Er dient in het beoordelingsschema een onderscheid gemaakt te worden tussen objectief meetbare aspecten (bijvoorbeeld een 5,3 gram afwegen) en subjectief waarneembare aspecten (bijvoorbeeld een geschikte scheidingsmethode kiezen). De mate waarin een objectief meetbare doelstelling bereikt werd, kan in het schema aangeduid worden door middel van een tweepuntenschaal: + : doelstelling bereikt - : doelstelling niet bereikt Voor subjectief meetbare doelstellingen wordt geadviseerd om te werken met een drie puntenschaal: + : doelstelling bereikt ± : doelstelling niet helemaal bereikt - : doelstelling niet bereikt Wanneer het beoordelingsschema samen met de opgave ter beschikking van de leerling gesteld wordt, kan de zelfevaluatie bij de leerling sterk aangemoedigd worden.

TSO – 3de graad – optie: Jeugd- en gehandicaptenzorg TV Toegepaste biologie/verzorging (1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/week) 2.2

27

Interpreteren

Door middel van het beoordelingsschema controleert de leraar in welke mate de leerling de vooropgestelde doelstellingen bereikte. Aan de registraties in het beoordelingsschema kunnen verschillende interpretaties gegeven worden. Enkele voorbeelden: +

∀

!

(doel bereikt)

(doel niet helemaal bereikt)

(doel niet bereikt)

niveau is voldoende

voldoende maar leemten

niveau onvoldoende

voor verbetering vatbaar

onaanvaardbaar niveau

nagenoeg foutloos

aanvaardbare tekorten

schadelijke fouten

nagenoeg correct

aanvaardbaar aantal lichte of onvergeeflijke fouten detailfouten of leerproces fouten zware inbreuken

volledig

kleine tekorten

onvolledig zware tekorten

behoorlijk, zinvol

storingen, fragmentarisch

kan het en doet het vrijwel altijd, spontaan en zonder aarzelen

kan het en doet het af en toe, kan het niet, doet het niet of zonder overtuiging, wisselvalling nooit, afwijzend en met tegenzin

2.3

onlogische uitvoering

Rapporteren

Er wordt aanbevolen om - voor elk criterium afzonderlijk - te rapporteren met een vierpuntenschaal die aangeeft of het resultaat beoordeeld wordt als ‘heel goed’, ‘goed’, ‘zwak’ of als ‘onvoldoende’ (het gebruik van cijfers wordt afgeraden). De omzetting van de (eventueel gewogen) beoordelingen kan op verschillende manieren gebeuren. Hoe de omzetting zal gebeuren moet in ieder geval vooraf vastgelegd worden. Dit kan bijvoorbeeld als volgt gebeuren. Heel goed -

meer dan 80% van de subvaardigheden, subdoelstellingen zijn bereikt

-

(nagenoeg) foutloos, uitstekend

-

enkel + codes

-

volledig zelfstandig uitgevoerd

-

vlotte uitvoering, met overtuiging, belangstelling, …

Goed -

60 à 80 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt

-

veel + en weinig ∀ codes

-

aanvaardbare kwaliteitsverschillen

-

aanvaardbare proces-leerfouten

-

geen schadelijke fouten

-

zichtbare vorderingen

TSO – 3de graad – optie: Jeugd- en gehandicaptenzorg TV Toegepaste biologie/verzorging (1ste leerjaar: 2 lestijden/week, 2de leerjaar: 2 lestijden/week) Zwak -

50 à 60 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt

-

alleen een deel van de subdoelen zijn bereikt

-

weinig + en veel ∀ codes

-

veel onnodige leerfouten

-

soms zware schadelijke fouten

-

geen zichtbare vorderingen

Niet goed -

minder dan 50% van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt

-

veel ∀ codes of alleen maar ∀ codes en - codes

-

veel schadelijke of onvergeeflijke fouten, onlogisch handelingen

Remedieer de tekorten en de leemten: je taak of labo-oefening ……………………………….. -

kan je nog verbeteren als je …………………………………………………………………..…

-

zal aan de minimumeisen voldoen als je volgende punten verbetert…………………..……

28


29

BIBLIOGRAFIE Pedagogisch-didactische naslagwerken ASPERGES, M., e.a., Didactiek van de biologie, De Sikkel, Oostmalle BLIECK, A. e.a., Instrumentarium voor leraren en schoolteams, Vakoverschrijdende thema's in het secundair onderwijs: gezondheidsopvoeding, milieueducatie en relationele vorming, Uitgeverij Garant, Leuven-Apeldoorn, 1994 BOEKAERTS, M., SIMONS, P., Leren en instructie, Psychologie van de leerling en het leerproces, Van Gorcum, Assen, 1995 CORNELIS, G.C., Zoeken naar oplossingen, Inleiding tot het probleemgericht denken, VUBPRESS, Brussel, 1999, ISBN 90 5487 240 3 / NUGI 619 HARGRAVES, A., e.a., International Handbook of Educational Change, Kluwer, 1998 KIEFER D., Barron’s Regents Exams and Answers, ‘Chemistry’, Barron’s Educational Series Inc., New York, ISBN 0-8120-3163-6 TIELEMANS, J., Psychodidactiek, Uitg. Garant, Leuven, 1993, ISBN 90-5350-151-7 Naslagwerken biologie Online Biology Book, een zeer uitgebreid elektronisch handboek, met veel duidelijke afbeeldingen: http://gened.emc.maricopa.edu/bio/bio181/BIOBK/BioBookTOC.html ALGERA, M., Mens en medicijn (Geschiedenis van het geneesmiddel), Meulenhoff, Amsterdam, 2001, 558 blz., ISBN 90 290 6760 8 ANDERSON, J., Grant's Atlas of Anatomy, Willams & Wilkins, Baltimore (USA) ANDERSON, J., Grant's Atlas of Anatomy, Willams & Wilkins, Baltimore (USA) BANNINK, G.B., VAN RUITEN Th.M., BioData, Nijgh Versluys, Baarn, 1999, 1ste druk, (ISBN 90 425 1226 1), 240 p., (figuren schema’s, tabellen, .) BACKX, F.J.G., BOL, E., VAN MECHELEN, W. (red), Epidemiologie van sport en gezondheid, Polygon, Antwerpen, 1997, 231 p., (ISBN 90-352-1705-5) BROEK (VAN DE), J., Over sneeuwballen en glaasjes melk, ( 100 alledaagse onderwerpen chemisch ontmaskerd), Uitg. ten Hagen & Stam, Den Haag, 2000 CHALMERS, A.F., Wat heet Wetenschap?, Boom, Amsterdam, 1994 COKELAERE, M., Gezondheidsleer: beter voorkomen dan genezen, Aurelia Pedagogica, Gent COKELAERE, M., Functionele anatomie, Aurelia Books, Gent COKELAERE, M., Menselijke biologie, Aureliae Paramedica, Aurelia Books, Gent COKELAERE, M. en FRYNS, J.P., Menselijke erfelijkheid, Aureliae Materia Medica, Aurelia Books, Gent DEJAERE, R., Celmetabolism: basisfuncties, VUBPRESS, Brussel, 1999, ISBN 90 5487 237 3 DEMEDTS, M. en YERNAULT, J.-Cl., COPD en astma: van de kliniek tot de spirometrie, Uitg. Garant, 2001, ISBN 90-441-1141-8; 71 pag. DOBZHANSKY, T., De biologische en culturele evolutie van de mens, Aula nr. 217, Antwerpen DUVE, C (de): De levende cel - rondreis in een microscopische wereld, deel 1 en 2, Wetenschappelijke Bibliotheek Natuur & Techniek FULLICK, A., Human Health and Disease, Heinemann Educational, Oxford, 1998 GIEBENS, e.a., Cytologie en voortplanting, CBL-UIA-Wilrijk, 1988. GOUBAU P., VAN GOMPEL A., Wegwijzer in Microbiologie, editie 2000, Uitgeverij Garant, Leuven, ISBN 90-44441-1001-4, 383 p. GOULD, S.J., Wonderlijk leven: over toeval en evolutie, Uitgeverij Contact, Amsterdam, 1990, 368 p.


30

GREGOIRE, L., Functionele anatomie van de mens, Spruyt, Van Mantegem en De Boes b.v., Leiden, 1996 GUYTON, A.C., Textbook of medical physiology, W.B. Sauders Company, Philadelphia, London, Toronto, ISBN 0-7216-4393-0 HENS, L., e.a., Milieu en genetisch risico, De Nederlandse Boekhandel, Antwerpen HOEKSTRA, W.P.M., Een wereld vol bacteriën, Nieuwezijds, Amsterdam,1999, (ISBN 9057120496) JUNQUEIRA, L.C. e.a., Functionele histologie, Wetenschappelijke uitg., Bunge, Utrecht KAHLE W., LEONHARDT H. en PLATZER W., Sesam Atlas van de anatomie 1, 2 en 3, Westland, telkens ca. 400 p. (ISBN 90-246-69-162, -170, -180) KEETON, W. T., Biological Science, W. W. Norton & Company, London, ISBN 0-393-95021-2 KEETON & Mc FADDEN (bewerkt door Dr. G.M.N. Verschuuren, Drs. H. de Bruin, M.W. Halsema): Grondslagen van de biologie, deel I en II, H. E. Stenfort Kroese B. V., Leiden/Antwerpen ISBN 90 207 1373 6 SISI 573 UDC 574.2 KESSEL R.G., KARDON R.H., Cellen, weefsels en organen - een scanning- elektronenmicroscopische studie-atlas, Natuur & Techniek KIRSCHMAN, L.-L., Anatomie, fysiologie en enige pathologie, De tijdstroom, Lochem LEWONTIN, R.C., Menselijke verscheidenheid - Het spel van erfelijkheid, milieu en toeval, Wetenschappelijke bibliotheek van Natuur en Techniek MONTAGU, A., Erfelijkheid bij de mens, Aula nr. 156, Antwerpen NILSSON, L., Het grote wonder, Uitgeverij Ploegsma, Amsterdam, 1978 PASSARGE, G., Color Atlas of Genetics, Uitgeverij Thieme, 1995, (ISBN 0-86577-587-7) RIETJE C. E. (red.), Eten en weten, Wolters-Noordhoff Open Universiteit (Natuurwetenschappelijke reeks) ISBN 90-01-66013-4 NUGI 821 SCHELLEKENS, H., Bouwstenen van de erfelijkheid, Meulenhoff informatief, 1985. SILBERNAGL S. en DESPOPOULOS A., Sesam Atlas van de fysiologie, Westland, 336 p. (ISBN 90-2467032-2) SOMPRAYRAC, L., How the immune system works, Blackwell Science, Oxford, 1999, 111 blz., 13,95 , (ISBN 0-632-04413-6) STRENGERS, P.F.W., e.a., Bloed - Van magie tot wetenschap, Wetenschappelijke bibliotheek van Natuur en Techniek, Amsterdam, 1994 SUZANNE, C., Menselijke genetica, De Sikkel, Oostmalle, 1987. ISBN 90 260 3203 THEUNISSEN B. en VISSER R.P.W., De wettten van het leven. Historische grondslagen van de biologie 1750-1950, Ambo, 278 p. (ISBN 90-263-1214-8) TJORDJMAN, G. e.a., Gezinsencyclopedie voor seksuele voorlichting, 17 tot 19 jaar, Zuid-Nederlandse uitgeverij, Antwerpen. VAN CRANENBURGH, B., Schema's fysiologie, De tijdstroom, Lochem-Poperinge, ISBN 90-6078-181-2 VAN DEN BERGHE H, e.a., Jongeren en erfelijkheid: hun beeldvorming over erfelijke ziekten, erfelijke risico's en genetische tests, Uitgeverij Garant Leuven-Apeldoorn, 1996, 133 p. (ISBN 90-5350-531-8) VERMEERSCH, R., Leerboek over biologie, anatomie, fysiologie van de mens, Uitgeverij Plantijn, D. & J.G. VOET, Biochemistry. John Wiley & Sons, 1990, 1222 p. WRIGHT, D., Human Biology, Heinemann Educational, Oxford ZEISS, F., Natuurlijke historiën - Geschiedenis van de biologie van Aristoteles tot Darwin, Uitg. Boom, Amsterdam, 272 blz., ISBN 90-5352-232-8


31

Tijdschriften Natuur & Techniek, NL -1000 BM Amsterdam NVOX, Tijdschrift voor natuurwetenschappen op school, Uitgave van NVON, de Nederlandse vereniging voor het onderwijs in de natuurwetenschappen, http://home.svm.nl/natwet/nvox/index.htm MENS (Milieu-Educatie, Natuur & Samenleving), driemaandelijks tijdschrift, Groeneborgerlaan 171, 2020 Antwerpen, www.2mens.com EOS-Magazine, Wetenschap en Technologie voor Mens en Maatschappij, Uitg. Cascade, www.eos.be Velewe, Vereniging Leraars Wetenschappen, Zichem MASSART, D. L., Farmaceutisch instituut, Vrije Universiteit Brussel, Nascholing voor leraren biologiescheikunde, 1994 POPPE, M. en BILMEYER, K., Zijn er grenzen aan de geneeskunde? Milieurama, jrg 1990, nr. 7/8 p. 2630. UITGAVEN "Cahiers Biowetenschappen en Maatschappij", Postbus 617, 2300 AP Leiden, NL.: Tijdschrift voor geneeskunde (o.a. Genetische aandoeningen: hun herhalingsrisico in theorie en praktijk) Jaarboeken van de Vereniging voor het onderwijs in de Biologie: De Sikkel, Oostmalle, ISSN 0250-7714. In de Dienst Medische Genetica van elk universitair ziekenhuis zijn brochures i.v.m. genetisch advies verkrijgbaar en kan gespecialiseerde literatuur geraadpleegd worden in de bibliotheek. Cd-rom’s Het Digitale Archief - Natuur & Techniek, Deel 1 en 2 De Grote Encyclopedie '98, ISBN: 90-5167-655 Science Interactive Encyclopedie, Hachette Multimedia Encarta Encyclopedie, Winkler Prins Editie, Microsoft (W)eet je alles? Een educatieve cd-rom met activiteiten en info rond gezonde voeding voor 12-18 jarigen, Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie, Brussel, 2001 Atlas van de menselijke anatomie, Sobotta, Kluwer, Diegem, ISBN: 30-313-2558-9 Dermatologische atlas (gratis cd-rom), UCB Pharma, Lennikse Baan 437, 1070 Brussel, fax 02-559.92.10 Microbiologie, Digitale Wetenschappelijke Bibliotheek van Natuur & Techniek, Amsterdam, 1997 De rijkdom van bloed, Digitale Wetenschappelijke Bibliotheek van Natuur & Techniek, Amsterdam, 1998 Het lichaam van de mens, Nova Zembla, Stichting Edupro (NL), tel. 0180-461065, (Interactieve encyclopedie over het functioneren van het lichaam) Nederlandstalige Encyclopedie, SoftKey, Amsterdam, ISBN: 90-5432-168-7 Medische encyclopedie, Philips Interactive Media Benelux BV 1996 cat nr. 814 5063 Mosby's Medical Encyclopedia, Softkey 1995 Bodyworks, Multimediagids van het menselijk lichaam, Nederlandstalige versie, TLC Domus Interactive Physiology Complete: muscular, cardiovascular, respiratory, nervous, urinary systems", E. N. Marieb, Uitgeverij: Benjamin/Cummings PC- 2000 Your Pregnancy, Ed. Lippincot Raven Software Volle longen zonder rook,Belgische Vereniging voor Kankerbestrijding, wetenschappelijk departement, Leuvensesteenweg 479, 1030 Brussel De Mens 3D, Encyclopedie over het menselijk lichaam, cd-rom verkooppunten Atlas of Human Anatomy, Sobotta, Uitg. Kluwer, 1999, Taal: Engels, Latijn, Duits EHBO-diskette "Eerstehulpflop", Rode Kruis, Brussel.


32

Brochures en repertoria Wel thuis - het voorkomen van vergiftigingen’ en ‘ Wie ons wil bellen, verliest beter geen tijd’ gratis brochures, Antigifcentrum, p/a Militair Hospitaal Koningin Astrid, Bruynstraat 1120 Brussel Dr. Lic BERTELS, G., e.a., "Zoönosen - Ziekten en besmettingen die van dieren op mensen kunnen overgaan", gratis brochure, Provinciale Landbouwdienst, Herkenrodestraat 20, 3600 Genk U gaat op reis naar een warm land of gaat er wonen (Praktische Gezondheidswenken), een uitgave van het Instituut voor Tropische geneeskunde te Antwerpen door Prof. Dr. L. EYCKMANS en Dr. A. VAN GOMPEL, 109 bladz. Patient Advice for Health and Fitness (Informatieve Nederlandstalige steekkaarten in klare en bevattelijke taal over uiteenlopende onderwerpen gratis te krijgen bij uw arts): cholesterol, astma, allergische rinitis, onychomycosen, veneuze pathologie, hypertensie, enz. Nuttige adressen: Antigifcentrum (Tel. 070- 245 245), www.poisoncentre.be, p/a Militair Hospitaal Koningin Astrid, Bruynstraat 1, 1120 Brussel Belgisch Federatie Tegen Kanker, www.kanker.ben, Leuvensesteenweg 479, 1030 Brussel Centra voor Geboorteregeling en Seksuele Opvoeding, www.cgso.be, Meersstraat 138 B, 9000 Gent De Dopinglijn, www.wvc.vlaanderen.be/dopinglijn, Markiesstraat 1, 1000 Brussel Europees Initiatief voor Biotechnologie Educatief, www.eibe.org, Universiteitsplein 1, 2610 Antwerpen Federatie van de Voedingsindustrie, www.fevia.be, Kortenberglaan 172, 1000 Brussel Het Vlaamse Kruis, www.hvk.be, Kronenburgstraat 41D, 2000 Antwerpen Instituut voor Tropische Geneeskunde, www.itg.be, Nationalestraat 155, 2000 Antwerpen Jeugd en Seksualiteit, www.jeugdwerknet.be/jeugd.en.seksualiteit, K. Astridlaan 106, 2800 Mechelen Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, www.kbinirsnb.be, Vautierstraat 29, 1040 Brussel Koördinatiekomitee Algemene Tabakspreventie (K.K.A.T.), G. Schildknechtstraat 9, 1020 Brussel www.ihe.be/epidemio/morbidat/NL/STYL/TABA10.htm Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschap, Krijgslaan 281, Gebouw S30, 9000 Gent Natuur & Techniek, www.natutech.nl, Postbus 3144, 4800 DC Breda Nederlands Instituut voor Biologie, www.nibi.nl, Nicolaas Beetsstraat 222, 3503 RP Utrecht Nederlandse vereniging voor het onderwijs in de natuurwetenschappen, www.nvon.nl, Westerse Drift, 4841 CA Prinsenbeek Nutriënten België, www.nubel.com, Esplanadegebouw, lokaal 11.04, 1010 Brussel Nutrition Information Center, www.nicevzw.be, Treurenberg 16, 1000 Brussel Omtrent Gezondheid vzw, Sans Soucistraat 65, 1050 Brussel Onderzoeks- en informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties, www.oivo-crioc.org/ Riddersstraat 18, 1050 Brussel Projekt Farmaka vzw, www.farmaka.be, J. Vervaenestraat 14, 9050 Gent


33

Provinciaal Instituut voor Hygiëne, www.provant.be/pih, Kronenburgstraat 45, 2000 Antwerpen Rode Kruis Vlaanderen (RKV), Dienst Gezondheidspromotie, www.redcross.be, Vleurgatsesteenweg 98, 1050 Brussel Secretariaat van de Hoge Gezondheidsraad, www.health.fgov.be/CSH_HGR, Pachecolaan 19 Bus 5, 1010 Brussel Teleac/NOT SchoolTV, www.teleacnot.nl, Uitgeverij EPO, Lange Pastoorstraat 25-27, 2600 Berchem Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen, www.vad.be, E. Tollenaerestraat 15, 1020 Brussel/ Laken Vereniging van Leraars Wetenschappen, www.fys.kuleuven.ac.be/velewe/index.html, Mollenveldwijk 30, 3271 Zichem Vereniging voor het Onderwijs in de Biologie, de Milieuleer en de Gezondheidseducatie (VOB vzw), http://vob.homepage.com, Hoge weg 234, 8200 Brugge Vlaams Aidscoördinaat, www.ipac.be, Marnixplaats 16/17, 2000 Antwerpen Vlaamse Diabetes Vereniging, www.diabetes-vdv.be, Ottergemsesteenweg 456, 9000 Gent Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie, www.vig.be, G. Schildknechtstraat 9, 1020 Brussel Vlaams Interuniversitair Instituut voor Biotechnologie, www.vib.be, Rijvisschestraat 20, 9052 Gent Vlaamse Liga tegen Kanker, www.kanker.net, Koningsstraat 217, 1210 Brussel Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg & Tuberculosebestrijding (VRGT), Eendrachtstraat 56, 1050 Brussel Vlaamse Werkgroep Gezonde Tanden vzw, www.belgiandentalsite.com, Koning Albertstraat 115, 1080 Brussel Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Jeugdgezondheidszorg

SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

Recommend Documents