SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

SECUNDAIR ONDERWIJS

Onderwijsvorm:

BSO

Graad:

derde graad

Jaar:

derde leerjaar

FUNDAMENTEEL GEDEELTE

Optie(s):

Naamloos jaar (harde sector)

Vak(ken):

PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair en/of schilderen en decoratie

Leerplannummer:

2002/373 (nieuw)

Nummer Inspectie:

2003 / 64 // 1 / N / SG / 1 / III7 / / D/

4 lt/w

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week)

1

INHOUD Visie ..........................................................................................................................................................3 PV Praktijk autotechniek ................................................................................................................3 PV Praktijk bouw ............................................................................................................................3 PV Praktijk carrosserie ...................................................................................................................3 PV Praktijk elektriciteit....................................................................................................................4 PV Praktijk grafische technieken....................................................................................................4 PV Praktijk hout..............................................................................................................................4 PV Praktijk mechanica ...................................................................................................................4 PV Praktijk publiciteitstekenen .......................................................................................................5 PV Praktijk sanitair/centrale verwarming........................................................................................5 PV Praktijk schilderen en decoratie ...............................................................................................5 Beginsituatie .............................................................................................................................................6 PV Praktijk autotechniek ................................................................................................................6 PV Praktijk bouw ............................................................................................................................6 PV Praktijk carrosserie ...................................................................................................................6 PV Praktijk elektriciteit....................................................................................................................7 PV Praktijk grafische technieken....................................................................................................7 PV Praktijk hout..............................................................................................................................7 PV Praktijk mechanica ...................................................................................................................7 PV Praktijk publiciteitstekenen .......................................................................................................7 PV Praktijk sanitair/centrale verwarming........................................................................................8 PV Praktijk schilderen en decoratie ...............................................................................................8 Algemene doelstellingen ..........................................................................................................................9 PV Praktijk autotechniek ................................................................................................................9 PV Praktijk bouw ......................................................................................................................... 10 PV Praktijk carrosserie ................................................................................................................ 11 PV Praktijk elektriciteit................................................................................................................. 12 PV Praktijk grafische technieken................................................................................................. 13 PV Praktijk hout........................................................................................................................... 13 PV Praktijk mechanica ................................................................................................................ 13 PV Praktijk publiciteitstekenen .................................................................................................... 15 PV Praktijk sanitair/centrale verwarming..................................................................................... 15 PV Praktijk schilderen en decoratie ............................................................................................ 16 Leerplandoelstellingen / leerinhouden................................................................................................... 17 PV Praktijk autotechniek ............................................................................................................. 17 PV Praktijk bouw ......................................................................................................................... 24 PV Praktijk carrosserie ................................................................................................................ 27 PV Praktijk elektriciteit................................................................................................................. 33 PV Praktijk grafische technieken................................................................................................. 35 PV Praktijk hout........................................................................................................................... 37 PV Praktijk mechanica ................................................................................................................ 39 PV Praktijk publiciteitstekenen .................................................................................................... 46 PV Praktijk sanitair/centrale verwarming..................................................................................... 49 PV Praktijk schilderen en decoratie ............................................................................................ 52


2

Pedagogisch-didactische wenken en timing ......................................................................................... 55 PV Praktijk autotechniek ............................................................................................................. 55 PV Praktijk bouw ......................................................................................................................... 56 PV Praktijk carrosserie ................................................................................................................ 57 PV Praktijk elektriciteit................................................................................................................. 58 PV Praktijk grafische technieken................................................................................................. 58 PV Praktijk hout........................................................................................................................... 59 PV Praktijk mechanica ................................................................................................................ 60 PV Praktijk publiciteitstekenen .................................................................................................... 61 PV Praktijk sanitair/centrale verwarming..................................................................................... 62 PV Praktijk schilderen en decoratie ............................................................................................ 63 Minimale materiële vereisten................................................................................................................. 65 PV Praktijk autotechniek ............................................................................................................. 65 PV Praktijk bouw ......................................................................................................................... 66 PV Praktijk carrosserie ................................................................................................................ 68 PV Praktijk elektriciteit................................................................................................................. 68 PV Praktijk grafische technieken................................................................................................. 69 PV Praktijk hout........................................................................................................................... 69 PV Praktijk mechanica ................................................................................................................ 74 PV Praktijk publiciteitstekenen .................................................................................................... 74 PV Praktijk sanitair/centrale verwarming..................................................................................... 74 PV Praktijk schilderen en decoratie ............................................................................................ 75 Evaluatie ................................................................................................................................................ 77 Bibliografie ............................................................................................................................................. 80 PV Praktijk autotechniek ............................................................................................................. 80 PV Praktijk bouw ......................................................................................................................... 81 PV Praktijk carrosserie ................................................................................................................ 82 PV Praktijk elektriciteit................................................................................................................. 83 PV Praktijk grafische technieken................................................................................................. 84 PV Praktijk hout........................................................................................................................... 84 PV Praktijk mechanica ................................................................................................................ 86 PV Praktijk publiciteitstekenen .................................................................................................... 87 PV Praktijk sanitair/centrale verwarming..................................................................................... 88 PV Praktijk schilderen en decoratie ............................................................................................ 89


3

VISIE TOELICHTING BIJ DE LESSENTABEL Zowel bij TV, PV Praktijk als PV Stages worden verschillende vakbenamingen aangegeven. Deze vakbenamingen stemmen overeen met verschillende modules in de leerplannen. Het is de bedoeling dat de school die modules inricht die aansluiten bij de vooropleiding van de leerlingen. Bijvoorbeeld: de leerlingen binnen het naamloos jaar met een vooropleiding hout volgen de modules TV, PV Praktijk en PV Stages Hout, terwijl de leerlingen met een vooropleiding elektriciteit de modules TV, PV Praktijk en PV Stages Elektriciteit.

PV PRAKTIJK AUTOTECHNIEK Van de leerlingen wordt verwacht dat zij op het einde van het naamloos leerjaar een goede en vooral praktisch gerichte kennis hebben van hun specifieke opleiding. De leerling zal in de eerste fase vooral ingezet worden om het onderhoud aan een wagen uit te voeren en kleine herstellingen onder begeleiding van de mecanicien te realiseren. De theorie zal gegeven worden in functie van datgene wat de leerling nodig heeft bij het uitvoeren van de diverse praktijkoefeningen. Zo kan de theorie geïntegreerd aangeboden worden met het PV vak. Het kan zeker niet de bedoeling zijn om formules te bewijzen of te laten memoriseren. Van de leerling wordt enkel verwacht dat zij/hij de formules (waar zij/hij steeds moet over kunnen beschikken) in oefeningen kan gebruiken.

PV PRAKTIJK BOUW Elk onderwijs, ook het beroepsonderwijs, wil drie algemene doelstellingen nastreven: het bieden van mogelijkheden tot brede persoonlijkheidsontplooiing, een voorbereiding tot deelname aan het maatschappelijk gebeuren en een voorbereiding tot deelname aan het functioneren in een beroep. Deze doelstellingen interfereren voortdurend. Elk onderwijs is daarom naast opleidend, ook vormend en opvoedend onderwijs. Kennis, vaardigheden en attitudes zullen evenwichtig nagestreefd worden. Ook al zijn de cognitieve elementen gemakkelijker te meten, toch moet in het beroepsonderwijs de aandacht prioritair gaan naar het verwerven van vaardigheden en attitudes, waarbij de cognitieve doelstellingen als ondersteuning gebruikt worden. Een grondige kennis van materialen, technieken en constructies in de bouwsector zijn onontbeerlijk om tot een gedegen vakman op te leiden. Kwaliteitswerk leveren zonder daarbij de economische en esthetische aspecten te verwaarlozen, is een kenmerk van een bekwame vakman, als hij daarbij ondernemend van aard is en enige commerciële feeling bezit, kan hij het in de sector ver brengen.

PV PRAKTIJK CARROSSERIE Elk onderwijs, ook het beroepsonderwijs, wil drie algemene doelstellingen nastreven: •

het bieden van mogelijkheden tot brede persoonlijkheidsontplooiing;

•

een voorbereiding tot deelname aan het maatschappelijk gebeuren;

•

een voorbereiding tot deelname aan het functioneren in een beroep.

Deze doelstellingen interfereren voortdurend. Elk goed onderwijs is daarom naast opleidend, ook vormend en opvoedend onderwijs. Kennis, vaardigheden en attitudes zullen evenwichtig nagestreefd worden.


4

Ook al zijn de cognitieve elementen gemakkelijker te meten, toch moet in het beroepsonderwijs de aandacht prioritair gaan naar het verwerven van vaardigheden en attitudes, waarbij de cognitieve doelstellingen als ondersteuning gebruikt worden. Bij het uitvoeren van de opdrachten zal nagegaan worden of men de meest economische oplossing heeft gekozen.

PV PRAKTIJK ELEKTRICITEIT Door middel van het vak praktijk elektriciteit verwerven de leerlingen bijkomende vaardigheden en attitudes in het vakgebied. De verschillende praktijkopdrachten krijgen hierbij een concrete en relevante invulling in functie van de optie Elektrische installaties die de leerling in het eerste en tweede jaar van de derde graad volgde.

PV PRAKTIJK GRAFISCHE TECHNIEKEN In het vak PV Praktijk grafische technieken wordt praktisch omgaan met grafische processen in een specifiek vakgebied. De verschillende leerinhouden krijgen hierbij een invulling afhankelijk van de optie die de leerling in het 1e en in het 2e leerjaar van de derde graad volgde.

PV PRAKTIJK HOUT Elk onderwijs, ook het beroepsonderwijs, wil drie algemene doelstellingen nastreven: het bieden van mogelijkheden tot brede persoonlijkheidsontplooiing, een voorbereiding tot deelname aan het maatschappelijk gebeuren en een voorbereiding tot deelname aan het functioneren in een beroep. Deze doelstellingen interfereren voortdurend. Elk onderwijs is daarom naast opleidend, ook vormend en opvoedend onderwijs. Kennis, vaardigheden en attitudes zullen evenwichtig nagestreefd worden. Ook al zijn de cognitieve elementen gemakkelijker te meten, toch moet in het beroepsonderwijs de aandacht prioritair gaan naar het verwerven van vaardigheden en attitudes, waarbij de cognitieve doelstellingen als ondersteuning gebruikt worden. Een grondige kennis van materialen, technieken en constructies in de houtsector zijn onontbeerlijk om tot een degelijk vakman op te leiden. Kwaliteitswerk leveren zonder daarbij de economische en esthetische aspecten te verwaarlozen, is een kenmerk van een bekwame vakman, als hij daarbij ondernemend van aard is en enige commerciële feeling bezit, kan hij het in de sector ver brengen.

PV PRAKTIJK MECHANICA De verschillende leerinhouden krijgen hierbij een concrete invulling afhankelijk van de optie die de leerling in het 1e en in het 2e jaar van de derde graad volgde. De eisen moeten zodanig gesteld zijn dat de leerlingen vele kansen krijgen om opdrachten tot een goed einde te brengen. Aanmoediging is dan ook een middel om hun prestaties gunstiger te beïnvloeden. Groepswerk en thematische opdrachten worden aanbevolen in het belang van de leerling. De moeilijkheidsgraad van de opdrachten moeten geleidelijk opgevoerd worden. De werktekening moet ondersteund worden door leerinhouden uit technologie.


5

Om zelfstandig de werkvolgorde, machinekeuze, keuze van de gereedschappen, de verspaningsvoorwaarden en opspantechnieken vast te leggen zullen de theorievakken en de praktijkvakken zeer nauw met elkaar verbonden zijn.

PV PRAKTIJK PUBLICITEITSTEKENEN In het vak PV Praktijk publiciteitstekenen wordt praktisch omgaan met publicitaire processen in een specifiek vakgebied. De verschillende leerinhouden krijgen hierbij een invulling afhankelijk van de optie die de leerling in het 1e en in het 2e leerjaar van de derde graad volgde.

PV PRAKTIJK SANITAIR/CENTRALE VERWARMING Elk onderwijs, ook het beroepsonderwijs, wil drie algemene doelstellingen nastreven: het bieden van mogelijkheden tot brede persoonlijkheidsontplooiing, een voorbereiding tot deelname aan het maatschappelijk gebeuren en een voorbereiding tot deelname aan het functioneren in een beroep. Deze doelstellingen interfereren voortdurend. Elk onderwijs is daarom naast opleidend, ook vormend en opvoedend onderwijs. Kennis, vaardigheden en attitudes zullen evenwichtig nagestreefd worden. Ook al zijn de cognitieve elementen gemakkelijker te meten, toch moet in het beroepsonderwijs de aandacht prioritair gaan naar het verwerven van vaardigheden en attitudes, waarbij de cognitieve doelstellingen als ondersteuning gebruikt worden. Een grondige kennis van materialen en technieken zijn onontbeerlijk om een vakman op te leiden. Kwaliteitswerk leveren zonder daarbij de economische, esthetische en kunstzinnige aspecten te verwaarlozen, is een kenmerk van een bekwame vakman, als hij daarbij ondernemend van aard is en enige commerciële feeling bezit, kan hij het in de sector ver brengen.

PV PRAKTIJK SCHILDEREN EN DECORATIE Elk onderwijs, ook het beroepsonderwijs, wil drie algemene doelstellingen nastreven: het bieden van mogelijkheden tot brede persoonlijkheidsontplooiing, een voorbereiding tot deelname aan het maatschappelijk gebeuren en een voorbereiding tot deelname aan het functioneren in een beroep. Deze doelstellingen interfereren voortdurend. Elk onderwijs is daarom naast opleidend, ook vormend en opvoedend onderwijs. Kennis, vaardigheden en attitudes zullen evenwichtig nagestreefd worden. Ook al zijn de cognitieve elementen gemakkelijker te meten, toch moet in het beroepsonderwijs de aandacht prioritair gaan naar het verwerven van vaardigheden en attitudes, waarbij de cognitieve doelstellingen als ondersteuning gebruikt worden. Een grondige kennis van materialen en technieken zijn onontbeerlijk om een vakman op te leiden. Kwaliteitswerk leveren zonder daarbij de economische, esthetische en kunstzinnige aspecten te verwaarlozen, is een kenmerk van een bekwame vakman, als hij daarbij ondernemend van aard is en enige commerciële feeling bezit, kan hij het in de sector ver brengen.


6

BEGINSITUATIE PV PRAKTIJK AUTOTECHNIEK De leerlingen komen uit de derde graad BSO Auto. De vooropleiding in de autotechnieken steunt zich tevens op kennis van de leerlingen die zij op het gebied van autotechnieken reeds verworven hebben vanuit hun eigen ervaringswereld en hun persoonlijke interesse. Cognitief •

De specifieke opleiding steunt op kennis en vaardigheden die in het 1e en 2e jaar van de 3e graad tot stand kwamen. Er mag gesproken worden van een heterogene situatie en de aanpak op cognitief gebied moet daarop afgestemd worden.

•

Iedere leerling moet anderzijds de beste kansen krijgen, afgestemd op zijn eigen kunnen, zijn dynamiek en zijn aspiraties; de aanpak moet zodanig gedifferentieerd zijn dat er ook individuele toppers zijn in vorming en opleiding.

Psychomotorisch •

Het is normaal dat er op psychomotorisch gebied een grote verscheidenheid is. Daarom zou het totaal verkeerd zijn eenzelfde kunnen, eenzelfde ritme en eenzelfde tempo te eisen van alle leerlingen. De stelregel moet zijn dat de activiteiten zo verdeeld worden dat iedere zijn eigen “maximum kunnen” zo dicht mogelijk benadert en dit dan ook succesvol ervaart.

Affectief •

Bij de aanvang van het 3e leerjaar van de 3e graad is de beroepsleerling heel wat rijper dan in het 1ste leerjaar van de 3e graad. Het speelse, het nukkige en het dwars zijn zijn meestal verdwenen als meest opvallende karaktertrek. Toch moet de leerling affectief nog kunnen doorgroeien in een daartoe geëigende situatie.

•

Naast de technisch-opleidende functie heeft de werkplaats nog een belangrijke opvoedende dimensie als ruimte waar gevoel, karakter en temperament kunnen worden getoond, weerspiegeld en gemeten.

•

De leerling moet zichzelf kunnen situeren en evalueren op gebied van zelfvertrouwen, kritische zin en in zijn verhouding tot de buitenwereld. Hij moet zich eveneens ten opzichte van de groep kunnen situeren op het gebied van realiteitszin en sociale participatie.

PV PRAKTIJK BOUW De leerlingen komen uit de derde graad BSO Bouwplaatsmachinist, Ruwbouw of Ruwbouwafwerking. Dit leerplan bouwt verder op die leerplannen en zal verdiepingen uitwerken. Uiteraard zal de leraar zich vergewissen van de vooropleiding van alle leerlingen en daarbij zonodig bijsturingen inlassen. Waar er in de derde graad meer basistechnieken voorzien zijn, zal men in het derde leerjaar van de derde graad zich verder vervolmaken.

PV PRAKTIJK CARROSSERIE De leerlingen komen uit een derde graad van het BSO carrosserie. Dit leerplan bouwt verder op die leerplannen en zal verdiepingen uitwerken. Uiteraard zal de leraar zich vergewissen van de vooropleiding van alle leerlingen en daarbij zonodig bijsturingen inlassen. Waar er in de derde graad meer basistechnieken carrosserie voorzien zijn, zal men in het derde leerjaar van de derde graad zich verder vervolmaken in herstellingen en speciale problemen van de wagen.


7

PV PRAKTIJK ELEKTRICITEIT Aangenomen wordt dat deze leerlingen zowel theoretisch als praktisch reeds een gevorderd niveau hebben bereikt in elektrotechnieken, zodat van meet af aan met een meer gespecialiseerde opleiding kan gestart worden. De beginsituatie kan erg verschillend zijn, afhankelijk van de mate waarin de doelstellingen tijdens de vooropleiding bereikt werden en afhankelijk van de verworven vaardigheden. Het is dus noodzakelijk om door middel van differentiatie de praktijkoefeningen zodanig in te vullen dat ze aansluiten bij de vooropleiding en de vaardigheden van de leerling.

PV PRAKTIJK GRAFISCHE TECHNIEKEN De leerling kreeg tijdens de vorige leerjaren minstens een praktijkgerichte opleiding in het praktische vakgebied grafische of eventueel publiciteit. Er kan echter verwacht worden dat de voorkennis van de leerlingen heel verschillend is, waardoor het aangewezen is om meteen, bij het begin van het schooljaar, de voorkennis van de leerlingen te testen. Eventuele verschillen qua beginsituatie (en interesses) zullen opgevangen worden door differentiatie binnen de groep.

PV PRAKTIJK HOUT De leerlingen komen uit de derde graad BSO Houtbewerking. Dit leerplan bouwt verder op die leerplannen en zal verdiepingen uitwerken. Uiteraard zal de leraar zich vergewissen van de vooropleiding van alle leerlingen en daarbij zonodig bijsturingen inlassen. Waar er in de derde graad meer basistechnieken voorzien zijn, zal men in het derde leerjaar van de derde graad zich verder vervolmaken.

PV PRAKTIJK MECHANICA De beginsituatie kan heel verschillend zijn afhankelijk van de vooropleiding die de leerling volgde. Het is aangewezen om door middel van differentiatie de praktijkoefeningen zodanig in te vullen dat ze aansluiten bij de vooropleiding van de leerling. Aangepaste vooropleidingen zijn de opties • • • •

auto, carrosserie, lassen-constructie, werktuigmachines.

PV PRAKTIJK PUBLICITEITSTEKENEN De leerling kreeg tijdens de vorige leerjaren minstens een praktijkgerichte opleiding in het praktische vakgebied publiciteit of eventueel grafische. Er kan echter verwacht worden dat de voorkennis van de leerlingen heel verschillend is, waardoor het aangewezen is om meteen, bij het begin van het schooljaar, de voorkennis van de leerlingen te testen. Eventuele verschillen qua beginsituatie (en interesses) zullen opgevangen worden door differentiatie binnen de groep.


8

PV PRAKTIJK SANITAIR/CENTRALE VERWARMING De leerlingen komen uit de derde graad BSO Centrale verwarming en sanitaire installaties. Dit leerplan bouwt verder op die leerplannen en zal verdiepingen uitwerken. Uiteraard zal de leraar zich vergewissen van de vooropleiding van alle leerlingen en daarbij zonodig bijsturingen inlassen. Waar er in de derde graad meer basistechnieken voorzien zijn, zal men in het derde leerjaar van de derde graad zich verder vervolmaken.

PV PRAKTIJK SCHILDEREN EN DECORATIE De leerlingen komen uit de derde graad BSO Schilderwerk en decoraties. Dit leerplan bouwt verder op die leerplannen en zal verdiepingen uitwerken. Uiteraard zal de leraar zich vergewissen van de vooropleiding van alle leerlingen en daarbij zonodig bijsturingen inlassen. Waar er in de derde graad meer basistechnieken voorzien zijn, zal men in het derde leerjaar van de derde graad zich verder vervolmaken.


9

ALGEMENE DOELSTELLINGEN PV PRAKTIJK AUTOTECHNIEK Dit leerplan zal zich uiteraard ook inschrijven in de funderende doelstellingen van het leervak zijnde: • • • • • • • •

bewust worden dat naast vakkennis nog andere waarden noodzakelijk zijn om te komen tot een harmonisch ontwikkelde persoonlijkheid; inzien dat verantwoord handelen van individu en maatschappij noodzakelijk is voor milieuzorg; inzien dat het gebruik van materialen en de wijze waarop ze verwerkt worden afhankelijk is van hun eigenschappen; de voornaamste eigenschappen van de behandelde materialen kennen; op een adequate wijze technische hulpmiddelen kiezen en ze op een veilige manier hanteren; gericht zijn op het gebruiken van een rationele werkmethode; gericht zijn op de inachtneming van veiligheidsvoorschriften; voorbereiden tot deelname aan het maatschappelijk gebeuren enerzijds en aan het functioneren in een beroep anderzijds.

Leerlingen afkomstig uit de BSO-richtingen zullen de werkzaamheden repetitief uitvoeren om voldoende vaardigheden uit het leerproces te verwerven. Volgende attitudes zullen tevens worden benadrukt: • • •

wilskracht en zelfstandigheid bij het zoeken naar oplossingen; orde, zorg en werken in teamverband; zin voor rendabiliteit en het verkeer in het algemeen.

Een communicatieve interactie tussen leraar en leerlingen onderling bevordert inzicht, verduidelijkt en verfijnt de denkprocessen en noopt de leerling tot reflectie over zijn denkproces. Daardoor leert de leerling zijn handelen kritisch analyseren, wordt hij minder afhankelijk van anderen en wordt zijn denken meer planmatig en meer flexibel. De afgestudeerde zal dus moeten voldoen aan de vereisten en vaardigheden eigen aan de functie mecanicien. Beroepshoudingen In een volgend overzicht geven we de beroepshoudingen weer die voor het beroep van mecanicien personen- en lichte bedrijfswagen tot 3,5 ton van bijzonder belang zijn. Kwaliteitsbewustzijn Zich ervan bewust zijn dat de kwaliteit van het werk samenhangt met de veiligheid. Slecht uitgevoerde opdrachten kunnen levensgevaarlijke gevolgen hebben. Zin voor verantwoordelijkheid Zich ervan bewust zijn dat ordelijk en nauwkeurig werken de veiligheid van zichzelf en anderen verhoogt. Het oordeelkundig plaatsen van gereedschap voorkomt ongevallen en laat efficiënt werken toe. Goed onderhouden voertuigen verkleinen de risico’s op ongevallen op de weg en zorgen voor tevreden klanten. Zin voor samenwerking Bereid zijn met collega’s samen te werken om een kwaliteitsvol eindproduct te bereiken. Leerbereidheid Bereid zijn om evoluties en nieuwe technologieën in de sector te volgen.


10

Contextgegevens De beginnende mecanicien werkt in een garage onder de verantwoordelijkheid van een technicus. De auto zorgt er als vervoermiddel bij uitstek voor dat gebruikers zich comfortabel en veilig kunnen verplaatsen. De technologie in de auto evolueert met hoge snelheid. Het werk van automecaniciens zal in steeds toenemende mate door allerlei elektrische en elektronische aspecten worden beheerst. Aangezien klanten steeds mondiger worden hecht de sector uitermate veel belang aan professionalisme en een uitstekende dienstverlening. Klantvriendelijkheid is trouwens ook een troef om nieuwe klanten aan te trekken. Ook daarbij is voor de automecanicien een rol weggelegd. In de autosector is e-commerce een nieuw en belangrijk fenomeen. Verschillende aspecten van de elektronische handel zullen het werk van de mecanicien in de toekomst sterk beïnvloeden. Specifieke doelen per deelvak Plannen – Voorbereiden – Veiligheid / gezondheid/hygiëne • • • • •

Deze leereenheden worden geïntegreerd in relevante verder omschreven doelstellingen. De veiligheidsvoorschriften, volgens nauwkeurige gegevens van de constructeur, en de producten, in het algemeen, worden voortdurend in relatie gebracht met de inhouden en repetitieve bewerkingen. De attitudes om informatie te verwerken en te gebruiken, het werk te plannen en op te volgen, schema’s te lezen, de werkplek in te richten, gereedschappen te kiezen, gebruiken en te onderhouden, met orde en netheid werken komen hier aan de orde. Zij/hij kan een eenvoudige lasbewerking veilig uitvoeren in functie van de uit te voeren taak. Zij/hij volgt onder begeleiding het proces op.

Onderhouden volgens instructies van de constructeur • • • •

Het gebruikelijk onderhoud uitvoeren volgens de gegevens van de constructeur met de daarbij horende demontage- en montagetechnieken en het gebruik van aangepast gereedschap. Men schenkt vooral aandacht aan werkmethoden, de controle van het mechanisme met mogelijke foutendetectie. De leerling zal vooral repetitief werk uitvoeren. Om geleidelijk over te gaan naar productief en kwalitatief werk zal men duidelijk verantwoorde werkmethodes en informatie over kwaliteitseisen aanreiken, steeds rekening houdend met de veiligheid. Zij/hij realiseert, met inachtneming van de veiligheidsvoorschriften onder begeleiding, het onderhoud van de werkplaatsuitrusting, de machines van de werkplaats, mechanische transportmiddelen, enz.

Herstellen en instellen volgens instructies van de constructeur • • •

Zij/hij spoort onder begeleiding de defecten op. Zij/hij voert de herstellingen uit zoals opgegeven in het opleidingsprofiel en zal onder begeleiding het voertuig het weer in bedrijf stellen. Zij/hij is op de hoogte van milieu-, machinerichtlijnen en recyclage van producten.

PV PRAKTIJK BOUW Het ontwikkelen van probleemoplossend denken, handelen en een kritische zelfevaluatie. Technisch-praktische vaardigheden verwerven voor een uitvoerende taak in de bouwsector. Stimuleren van de motivatie tot bijscholing. De bedrijfseconomische en informaticavaardigheden verder verdiepen. Dit derde jaar van de derde graad beoogt de vaardigheden aan te leren of te verscherpen van een veelzijdig bouwvakker.


11

De hiermede verbonden technische en praktische aspecten verwerft men op een geïntegreerde wijze. De leerinhouden die aan bod komen dragen voornamelijk bij tot het verhogen van de praktische kennis, theoretische kennis, praktisch inzicht en de praktische vaardigheden die nodig zijn voor het beheersen van de uitvoeringstechnieken die gebruikt worden bij het vervaardigen van diverse kunstwerken in de bouwsector inclusief de afwerkingstechnieken. De leerling die dit jaar beëindigt krijgt het diploma hoger secundair onderwijs. Indien hij het getuigschrift bedrijfsbeheer behaalt mag hij zich als zelfstandig ondernemer vestigen, anderzijds kan hij hoger onderwijs aanvatten.

PV PRAKTIJK CARROSSERIE Met betrekking tot attitudes • • • • • • •

Kwaliteitszorg en zin voor nauwkeurigheid nastreven. Kritisch ingesteld zijn ten opzichte van het eigen werk. Verantwoordelijkheidszin betrachten bij het afleveren van het werk op school en op de stageplaats. Economisch verantwoord omgaan met materialen. Bewust veiligheidsbevorderend en preventief optreden. Zin voor samenwerking aan de dag leggen. Groeien naar zelfstandigheid, zodat de leraar slechts ondersteunend moet optreden.

Met betrekking tot vaardigheden en kennis • • • • • • • •

Zelfstandig kunnen werken naar een tekening of schema. Eenvoudige technische handelingen uitvoeren in functie van de optie. De eigen werkpost kunnen inrichten. Oordeelkundig monteren, demonteren en afstellen van mechanische constructies en elektrische installaties. Werken kunnen uitvoeren waarvoor duidelijke informatie of een verantwoorde werkmethode wordt gegeven. Inzicht hebben in het te kiezen materiaal. Inzicht hebben in de werking en het doel van mechanische componenten. Op het einde van dit jaar zullen de leerlingen een veelomvattende praktische kennis bezitten; deze praktische kennis moet worden ondersteund door een minimum aan beroepsgerichte theoretische kennis.

Verder zijn de algemene doelen van de verschillende leerplanonderdelen: PLANNEN – VOORBEREIDEN – VEILIGHEID/GEZONDHEID/HYGIËNE • •

Leerlingen kunnen zelfstandig hun werk plannen en voorbereiden. In staat zijn om actief en pro-actief in te staan voor het welzijn en om situaties te voorkomen die mens en milieu kunnen schaden.

VOORBEWERKEN EN SPUITEN •

Afplakken en klaarmaken voor het aflakproces.

•

Het gebruiksklaar maken van de lakken, alle spuitwerkzaamheden aan het voertuig en het onderhoud van het spuitmateriaal.

PLAATSLAGEN EN METAALBEWERKING • • •

Het herstellen van schade aan het koetswerk en chassis. Dit bestaat hoofdzakelijk uit het bewerken van carrosserieplaten uit staal, kunststof en aluminium. Het handmatig uitvoeren van bewerkingen op verschillende materialen. Het bedienen van handgereedschappen en kiezen van het juiste snijgereedschap.


12

•

Duidelijk verantwoorde werkmethodes en informatie over kwaliteitseisen aanreiken, steeds rekening houdend met de veiligheid.

•

Dit onderdeel omvat basistechnieken lassen toepassen; het zal geïntegreerd worden in de opleiding. Veilig leren omgaan met de lastoestellen is hier van het grootste belang.

DEMONTAGE / MONTAGE en AUTOSCHADEHERSTELLING • • • • • •

Demontage en montage staan centraal in de opleiding. Demontage en montage omvat het verwijderen en terugplaatsen van grote gehelen of componenten van het voertuig. Lezen van instructies van de constructeur en het aanleren van een goede werkmethode om mechanische en elektrische onderdelen alsook accessoires te verwijderen en te monteren. Bijzondere aandacht wordt besteed aan het verwijderen en sorteren van afval en restproducten op een veilige en milieuvriendelijke manier Bij demontage en montage van mechanische elementen zal men vooral aandacht schenken aan werkmethoden, technieken en het gebruik van aangepast gereedschap. Een schadediagnose opmaken en een schadegeval verzekeringstechnisch onder begeleiding af te handelen.

PV PRAKTIJK ELEKTRICITEIT De afgestudeerden uit het 7e jaar kunnen tewerkgesteld worden in diverse soorten bedrijven, meestal als onderhouds- en/of installatietechnieker. Daarom moeten zij over een ruime praktische kennis van zowel industriële als residentiële installaties te beschikken. Veel aandacht zal ook gaan naar het begrijpend lezen van schema’s en tekeningen. Bij alle leerinhouden – waar mogelijk – zal de nodige aandacht besteed worden aan het bijbrengen van de genormaliseerde eenheden bij de verschillende nieuwe begrippen en aan de voorschriften van ARAB en AREI. Naast de "technische" vaardigheden, zal de lerares/leraar ook oog hebben voor de vereiste persoonlijkheidskenmerken: • • • • • • • • • • • • • • • •

accuratesse - zorgvuldigheid, contactbereidheid, doorzettingsvermogen, flexibiliteit, imagobewustzijn, klantgerichtheid, kwaliteitsbewustzijn, leergierigheid, precisie, resultaatgerichtheid, veiligheids- en milieubewustzijn, zelfbeheersing, zelfstandigheid, zin voor orde en netheid, zin voor samenwerking, zin voor zelfevaluatie.


13

PV PRAKTIJK GRAFISCHE TECHNIEKEN Van de leerlingen wordt verwacht dat zij vanuit een praktische ingesteldheid •

in staat zijn om te gaan met een grafische installatie die binnen een bepaald vakgebied gebruikt wordt (bijvoorbeeld offset, zeefdruk, …) met als doel typische fouten op te sporen en te herstellen;

•

aandacht besteden aan de oorzaak van de fout;

•

eventueel voorstellen tot aanpassing kunnen formuleren om die fout in de toekomst te vermijden;

•

bij alle ingrepen kunnen inschatten wat de gevolgen kunnen zijn op het gebied van veiligheid;

•

kunnen omgaan met een grafisch CAD-programma.

Naast de praktische vaardigheden zal ook de nodige aandacht besteed worden aan de impact van vakgerichte attitudes. •

Creatief denken:

actief en pro-actief gericht zijn op originaliteit in de beeldvorming.

•

Kwaliteitsbewustzijn:

•

Verantwoordelijkheidszin:

•

Zin voor samenwerking:

•

Leergierig zijn:

•

Welzijnsbewustzijn:

•

Artistiek bewustzijn:

actief en pro-actief gericht zijn op kwaliteit door zin te hebben voor orde en netheid. zich ervan bewustzijn dat ordelijk en nauwkeurig werken de veiligheid van zichzelf en anderen verhoogt. bereid zijn met collega’s samen te werken om een kwaliteitsvol eindproduct te bereiken. actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen. actief en pro-actief gericht zijn op milieu, veiligheid, gezondheid en hygiëne. actief en pro-actief gericht zijn op het artistiek en esthetische concept.

PV PRAKTIJK HOUT Het ontwikkelen van probleemoplossend denken, handelen en een kritische zelfevaluatie. Technisch-praktische vaardigheden verwerven voor een uitvoerende taak in de houtsector. Stimuleren van de motivatie tot bijscholing. De bedrijfseconomische en informaticavaardigheden verder verdiepen. Dit derde jaar van de derde graad beoogt de vaardigheden aan te leren of te verscherpen van een veelzijdig houtbewerker. De hiermede verbonden technische en praktische aspecten verwerft men op een geïntegreerde wijze. De leerinhouden die aan bod komen dragen voornamelijk bij tot het verhogen van de praktische kennis, theoretische kennis, praktisch inzicht en de praktische vaardigheden die nodig zijn voor het beheersen van de uitvoeringstechnieken die gebruikt worden bij het vervaardigen van diverse houtachtige constructies. De leerling die dit jaar beëindigt krijgt het diploma hoger secundair onderwijs. Indien hij het getuigschrift bedrijfsbeheer behaalt mag hij zich als zelfstandig ondernemer vestigen; anderzijds kan hij hoger onderwijs aanvatten.

PV PRAKTIJK MECHANICA •

De leerling komt in contact met industriële apparatuur, op school of in de werkplaats van de stageplaats.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) • • • • •

14

De nabijheid van één of meer bedrijven, waarmee de school samenwerkt is noodzakelijk. De leerlingen worden geconfronteerd met de laatste nieuwe technieken van verbindingen maken van pijpfittingen en lastechnieken, zowel automatische als handbediende uitvoeringen. Contacten (permanent) met juryleden van de geïntegreerde proef zorgen voor constante bijsturing in functie van de vragen van de nijverheid. De opleiding is aangepast aan de vraag van de chemische nijverheid; zij geeft in bepaalde regio's een hoge kans op tewerkstelling. De praktijkopdrachten sluiten aan bij de realiteit van de industrie.

Met betrekking tot attitudes • • • • • • •

Kwaliteitszorg en zin voor nauwkeurigheid nastreven. Kritisch ingesteld zijn ten opzichte van het eigen werk. Verantwoordelijkheidszin betrachten bij het afleveren van het werk op school en op de stageplaats. Economisch verantwoord omgaan met materialen. Bewust veiligheidsbevorderend en preventief optreden. Zin voor samenwerking aan de dag leggen. Groeien naar zelfstandigheid, zodat de leraar slechts ondersteunend moet optreden.

Met betrekking tot vaardigheden en kennis • • • • • • • •

Zelfstandig kunnen werken a.h.v. een tekening of schema. Eenvoudige technische handelingen uitvoeren in functie van de optie. De eigen werkpost kunnen inrichten. Oordeelkundig monteren, demonteren en afstellen van mechanische constructies en elektrische installaties. Werken kunnen uitvoeren waarvoor duidelijke informatie of een verantwoorde werkmethode wordt gegeven. Inzicht hebben in het te kiezen materiaal. Inzicht hebben in de werking en het doel van mechanische componenten. Op het einde van dit 3e leerjaar een veelomvattende praktische kennis bezitten; deze praktische kennis moet worden ondersteund door een minimum aan beroepsgerichte theoretische kennis.

Het doel van de verschillende leerplanonderdelen zijn voor: PLANNEN – VOORBEREIDEN – VEILIGHEID/GEZONDHEID/HYGIËNE • •

Leerlingen kunnen zelfstandig hun werk plannen en voorbereiden In staat zijn om actief en pro-actief in te staan voor het welzijn en om situaties te voorkomen die mens en milieu kunnen schaden.

BEWERKINGEN WERKTUIGMACHINES • • • • •

Omvat verspaningstechnieken waarbij de vaardigheden en zelfstandig handelen als doelstelling primeert. Hier worden de vaardigheden en dito kenniselementen met betrekking tot het draaien, frezen, slijpen, opstellen, klemmen, richten, meten en de bijhorende snijtechnologie, bijgebracht met aandacht op de manuele voorbewerkingen en nazorg. Veilig leren omgaan met de werktuigmachines en hulptoestellen is hier van het grootste belang. Bewerkingen uitvoeren in diverse materialen met aangepaste snijtechnologie. Het volgen van de werkmethode en het kiezen van het juiste hulp- en snijgereedschappen vormen een essentiële schakel in het proces.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) • •

15

Om geleidelijk over te gaan naar productief en kwalitatief werk zal men duidelijk verantwoorde werkmethodes en informatie over kwaliteitseisen aanreiken en/of opstellen, steeds rekening houdend met de veiligheid. De CNC-technieken uitvoeren op didactische, maar bij voorkeur op industriële machines.

PV PRAKTIJK PUBLICITEITSTEKENEN Van de leerlingen wordt verwacht dat zij vanuit een praktische ingesteldheid •

in staat zijn om te gaan met publicitaire technieken die binnen een bepaald vakgebied gebruikt worden (bijvoorbeeld ontwerp, etalage, standenbouw, …);

•

aandacht besteden aan de oorzaak van fouten in publicitaire technieken en deze gericht kunnen verbeteren;

•

eventueel voorstellen tot aanpassing kunnen formuleren om die fouten in de toekomst te vermijden;

•

bij alle ingrepen kunnen inschatten wat de gevolgen kunnen zijn op het gebied van veiligheid;

•

kunnen omgaan met een grafisch CAD-programma (pixel en/of vector gestuurd).

Hiervoor zullen zij de nodige kennis bezitten omtrent de algemeen gebruikte normeringen en omtrent de normeringen die eigen zijn aan een specifiek vakgebied (voor zover de leerling een vooropleiding in zo’n specifiek vakgebied kreeg). Naast de praktische vaardigheden zal ook de nodige aandacht besteed worden aan de impact van vakgerichte attitudes. •

Creatief denken:

actief en pro-actief gericht zijn op originaliteit in de beeldvorming.

•

Kwaliteitsbewustzijn:

•

Verantwoordelijkheidszin:

•

Zin voor samenwerking:

•

Leergierig zijn:

•

Welzijnsbewustzijn:

•

Artistiek bewustzijn:

actief en pro-actief gericht zijn op kwaliteit door zin te hebben voor orde en netheid. zich ervan bewustzijn dat ordelijk en nauwkeurig werken de veiligheid van zichzelf en anderen verhoogt. bereid zijn met collega’s samen te werken om een kwaliteitsvol eindproduct te bereiken. actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen. actief en pro-actief gericht zijn op milieu, veiligheid, gezondheid en hygiëne. actief en pro-actief gericht zijn op het artistiek en esthetische concept.

PV PRAKTIJK SANITAIR/CENTRALE VERWARMING Het leerplan is opgesteld voor 25 lesweken/schooljaar. De overige lestijden zullen door de leerkracht besteed worden aan uitbreidings- en/of verdiepingsitems in functie van de specifieke klassituatie De verschillende leerinhouden zullen zoveel als mogelijk aangebracht worden door middel van demonstraties en/of praktijkvoorbeelden. Het frontaal lesgeven (doceren) zal zoveel mogelijk vermeden worden. Het is aangewezen om telkens dit mogelijk is de leerlingen zelf de leerinhouden te laten opzoeken en/of ontdekken. Pedagogisch is het niet verantwoord om de leerlingen tijdens de les de leerstof (of tekeningen) te laten noteren. Om tijdverlies te vermijden wordt het gebruik van een goed handboek of van een door de lerares/leraar zelf gemaakte cursus aanbevolen.


16

Het is wenselijk dat het praktisch vak sanitair/centrale verwarming zo nauw mogelijk aansluit bij het technisch vak sanitair/centrale verwarming. Het is wenselijk om de verschillende jaarplannen in overleg op te stellen (vakgroep) en deze in functie van de vorderingen in elk vak regelmatig bij te sturen. Dit bijsturen gebeurt uiteraard ook in onderling overleg (vakgroep).

PV PRAKTIJK SCHILDEREN EN DECORATIE Het ontwikkelen van probleemoplossend denken, handelen en een kritische zelfevaluatie. Technisch-praktische en esthetische vaardigheden verwerven voor een uitvoerende taak als schilder. Stimuleren van de motivatie tot bijscholing. De bedrijfseconomische vaardigheden verder verdiepen. Dit derde jaar van de derde graad beoogt de vaardigheden aan te leren of te verscherpen van een veelzijdig schilder, behanger en een beginnend restaurateur. De hiermede verbonden technische, esthetische en praktische aspecten verwerft men op een geïntegreerde wijze. De leerinhouden die aan bod komen dragen voornamelijk bij tot het verhogen van de praktische kennis, theoretische kennis, praktisch inzicht en de praktische vaardigheden die nodig zijn voor het beheersen van de uitvoeringstechnieken die gebruikt worden bij het uitvoeren van diverse opdrachten door de schilder-restaurateur. De leerling die dit jaar beëindigt krijgt het diploma hoger secundair onderwijs. Indien hij het getuigschrift bedrijfsbeheer behaalt mag hij zich als zelfstandig ondernemer vestigen; anderzijds kan hij hoger onderwijs aanvatten.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 17 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week)

LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN PV PRAKTIJK AUTOTECHNIEK Plannen – Voorbereiden – Veiligheid/gezondheid/hygiëne Integreren in de verder geformuleerde leerinhouden Decr. nr.

LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 1 1.1

1

Plannen – Voorbereiden – Veiligheid/gezondheid/hygiëne

de richtlijnen inzake welzijn (veiligheid, hygiëne, gezondheid) en milieu uitvoeren.

1.1

Veiligheid, hygiëne, gezondheid

•

Richtlijnen;

de persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken.

•

Persoonlijke beschermingsmiddelen;

de risico’s aanduiden en veiligheidsmaatregelen eigen aan de sector toepassen.

•

Risico’s;

•

Veiligheidsmaatregelen;

•

Ergonomie.

1.2

Informatie en plannen

risico’s aangeven en veiligheidsmaatregelen bij het gebruik van materiaal, gereedschap, machines en producten toepassen. de ergonomie voor de automecanicien toepassen. 1.2

informatie omtrent de werkopdracht inwinnen en interpreteren. terminologie eigen aan automechanica toepassen. technische documentatie raadplegen. op basis van een werkopdracht het eigen werk plannen en toepassen. gereedschappen en machines kiezen, onderhouden en toepassen. de instructies van onderhoudsschema’s raadplegen.


Decr. nr.


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 1.3

1.4

schema’s lezen en interpreteren.

1.3

Schema lezen

de symbolen verklaren.

•

Technische tekeningen

de normalisatie gebruiken.

•

Pneumatica

•

Hydraulica

•

Schemaopbouw

•

Schematechnieken

•

Symbolen, legende, schaal

•

Ruimtelijk voorstellingsvermogen

•

Soorten schema’s eigen aan het vakgebied.

1.4

Werkvoorbereiding

•

Materialen en producten herkennen

1.5

Een werkmethode opvolgen

1.6

De werkplek inrichten

de voor de opdracht geschikte materialen, producten, autoonderdelen en het gereedschap herkennen en bepalen. een werkmethode opmaken in functie van hun opdracht.

1.5

een technische tekening lezen. een werkvolgorde opvolgen. eenvoudige werkstukken aftekenen. courante ferro- en non-ferrometalen onderscheiden. courante kunststoffen onderscheiden. een eenvoudig werkstuk/onderdeel visueel controleren. metingen uitvoeren.

1.6

de werkplek zo inrichten dat de werkopdracht veilig en vlot kan uitgevoerd worden. de hef-, til- en verplaatsingstechnieken toepassen.


Decr. nr.


LEERINHOUDEN


het gereedschap en de apparatuur werkklaar houden.

1.7

Gereedschappen

het gereedschap controleren. onderhoudsinstructies raadplegen. de gereedschapswagen in orde houden. 1.8

de werkplek ordelijk en proper houden.

1.8

Orde en netheid (werkplek)

2

de lasapparatuur volgens de instructies instellen;

2

Materiaal onderhands in ferrometaal door middel van BE (beklede elektrode) en/of MIG/MAG lassen verbinden

•

(in functie van de noodzaak aanwenden)

de kortsluitboog uitvoeren; eenvoudige lasbewerkingen uitvoeren.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 20 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) Onderhouden volgens instructies van de constructeur 3e leerjaar: 1 lestijden/week Decr. nr.


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 3

volgens de instructies van de constructeur onderdelen controleren en 3 vervangen. • de klepslijtage vaststellen en kleppen vervangen. • de gegevens van riemen opzoeken en toepassen.

Onderdelen die periodiek vervangen moeten worden Klepmechanisme Aandrijfriemen

de riem controleren op slijtage. afsteltechnieken toepassen. 4

de diagnose - uitlezing interpreteren.

4

De verbranding

de diagnoseprocedure opvolgen.

•

Brandstoffen

de functie van motormanagement verklaren en toepassen.

•

Brandstofsystemen

5

volgens de instructies van de constructeur onderdelen controleren en 5 vervangen.

Aandrijfassen

6

volgens de instructies van de constructeur het onderhoud uitvoeren. het onderhoudsboekje invullen.

Groot onderhoud

de vloeistofniveaus nagaan en aanvullen volgens de gegevens van de constructeur. de keuringsvoorschriften opzoeken en verifiëren.

6


Decr. nr.


LEERINHOUDEN


de staat van een accu verifiëren. de laadkring uitmeten. de startmotorrelais situeren en demonteren. ontstekingskabels uitmeten en vervangen. de ontstekingsmodule situeren en demonteren. diagnoseapparatuur aansluiten. elektrische schema’s lezen en interpreteren. eenvoudige elektrische storingen opsporen en verhelpen. de verschillende sensoren situeren en demonteren. audioapparatuur in een wagen monteren (U).

7

Elektriciteit/elektronica

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 22 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) Herstellen en instellen volgens instructies van de constructeur 3e jaar: 3 lestijden/week Decr. nr.


LEERINHOUDEN


de nodige montage- en demontagetechnieken toepassen.

8

Motor

8.1

Metingen

de motoronderdelen opmeten. de slijtagegraad vaststellen en rapporteren. motoronderdelen op lekkage controleren. 8.1

de gebruikelijke eenheden herkennen en aflezen. de gebruikelijke metingen uitvoeren volgens de instructies van de constructeur. de gereedschappen vakkundig gebruiken.

8.2

volgens de instructies van de constructeur onderdelen controleren en 8.2 vervangen

Inspuitsysteem – benzine en diesel – aandrijfaggregaat

de mechanismen afstellen en fouten rapporteren. de elektrische, pneumatische, hydraulische en technische componenten adequaat aansluiten. 9 9.1

9 volgens de instructies van de constructeur onderdelen controleren en 9.1 vervangen.

Cilinderkop Revisie cilinderkop en cilinderkoppakking

de toleranties opzoeken en verifiëren. 10

een manuele versnellingsbak herstellen. het werkingsprincipe van een versnellingbak controleren. hersteltechnieken toepassen.

10

Versnellingsbak


Decr. nr.


LEERINHOUDEN



Wielen – banden – remmen

de montage- en demontagetechnieken toepassen. de werking van een ABS-systeem en ASR-systeem controleren. 12


Stuurinrichting

13

de functie uittesten volgens de instructies van de constructeur.

13

Brandstofsysteem en brandstofleidingen

14

onderdelen van een airco herkennen.

14

Klimatisatiesysteem

15

Toebehoren aan een wagen

16

Elektriciteit - elektronica

volgens de instructies van de constructeur onderdelen controleren en vervangen. de gegevens in het motormanagement opzoeken en toepassen. 15

de lastechnieken met het oog op herstellingen toepassen. een trekhaak plaatsen. de veiligheidsvoorschriften toepassen.

16

elektrische fouten opsporen en herstellen. de elektronische componenten opzoeken en de kenmerken opgegeven door de constructeur herkennen. de elektrische elementen opzoeken en de kenmerken opgegeven door de constructeur herkennen. het passende gereedschap juist hanteren, instellen, aflezen en onderhouden.


PV PRAKTIJK BOUW DECR. NR.


LEERINHOUDEN


de gereedschappen en materialen selecteren.

1

Eigen werkzaamheden plannen

de benodigde materiaalhoeveelheden bepalen en gebruiksklaar maken.

•

Materialen en gereedschappen

•

Volumedoseringen

•

Opmeten en uitzetten

•

Werkplekinrichting

het werk binnen de toegemeten tijd uitvoeren.

2

Voorschriften inzake kwaliteit, welzijn en milieu

veilig met materialen, producten, gereedschappen en machines werken.

•

Veiligheids- en milieuvoorschriften

•

Hygiënische voorschriften

•

Persoonlijke en collectieve beschermingsmiddelen

•

Werkplaatsregels

•

Veiligheidspictogrammen

•

Onderhoudstechnieken

3

Metselen van speciale constructies

•

Segmentboog

•

Spitsboog

•

Tudorboog

uitvoeringsplannen lezen en toetsen naar de praktijk. de werkplek inrichten. 2

het eigen werk evalueren. persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken. veiligheidsrichtlijnen toepassen. interne bouwplaatsregels en geldende verordeningen toepassen. hygiënische voorschriften naleven. veiligheidspictogrammen herkennen. 3

een mal vervaardigen om de verschillende boogconstructies toe te passen. een segmentboog, spitsboog of tudorboog met baksteen metselen. vochtisolatie op de correcte manier aanbrengen bij deze speciale boogconstructies.


DECR. NR.


LEERINHOUDEN


5

specifieke bevloeringswerken uitvoeren.

4

Bevloeringswerken

specifieke vormen (cirkels, ….) in vloertegels uitvoeren.

•

Profielen

specifieke profielen (trappen, hellingen, …) in vloertegels uitvoeren.

•

Trappen

toebehoren (siertegels, …) op een esthetisch verantwoorde manier integreren.

•

Hellingen

specifieke betegelingswerken uitvoeren.

5

Betegelingswerken

specifieke profielen (ronde kolommen, gebogen wanden, …) met wandtegels bekleden.

•

Ronde kolommen

•

Gebogen wanden

•

Siertegels

6

Buitenbepleistering

•

Aanbrengen van isolatie

•

Aanbrengen van verstevigingmaterialen

•

Reinigen diverse materialen

7

Bekistingen

•

Samengestelde bekistingen

•

Speciale bekisting

toebehoren (siertegels, tegels met reliëf, ...) op een esthetisch verantwoorde manier integreren. 6

de voorziene voorbehandeling volgens de gebruiksinstructie uitvoeren. isolatiemateriaal en wapeningslaag op de gevel bevestigen. de pleisterlaag met behulp van waterpas, schietlood en spandraden uitlijnen en uitzetten. pleisterspecie manueel en/of machinaal in de juiste verhouding aanmaken. geleiders (hoekbeschermers, speciebanden en profielen, …) aanbrengen. pleisterdragers aanbrengen en indien nodig met een pleisterlaag. de verschillende pleisterlagen aanbrengen en afwerken met diverse technieken en producten.

7

met het gepaste gereedschap een traditionele bekisting van een fundering, balk, kolom en/of plaat timmeren, monteren en samenvoegen. andere bouwelementen in de bekisting integreren.


DECR. NR.


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen de bekisting reinigen. 8

een drijfkrachtstekker voorzien van de juiste bekabeling.

8

Elektriciteit (U)

kleine herstellingen uitvoeren bij kleine elektrische storingen of onderbrekingen (doorgesneden kabels, …).

•

Aansluiting drijfkrachtstekker

•

Kleine herstellingen

•

Eenvoudige installatie

licht- en stopcontacten parallel aansluiten op het net. een eenvoudige installatie uitvoeren exclusief de aansluiting in de zekeringkast.


PV PRAKTIJK CARROSSERIE Plannen – Voorbereiden - Veiligheid/gezondheid/hygiëne Integreren in de verder geformuleerde leerinhouden Decr. nr.


LEERINHOUDEN


op basis van een werkopdracht het eigen werk plannen.

1

Plannen – voorbereiden – veiligheid / gezondheid / hygiëne

1.1

Plannen

1.2

Informatie

1.3

Werkvoorbereiding

•

Materialen en producten herkennen

1.4

De werkplek inrichten

1.5

Gereedschappen

de stappen voor het opzetten van een werkplan toepassen. hun werk voortdurend evalueren. gereedschappen en machines kiezen, onderhouden en toepassen. de instructies van onderhoudsschema’s raadplegen. 1.2

informatie omtrent de werkopdracht inwinnen en interpreteren. terminologie eigen aan het vak toepassen. technische documentatie raadplegen.

1.3

de voor de opdracht geschikte materialen, producten, en het gereedschap herkennen en bepalen. een werkmethode opmaken in functie van de opdracht.

1.4

de werkplek zo inrichten dat de werkopdracht veilig en vlot kan uitgevoerd worden. de hef-, til- en verplaatsingstechnieken toepassen.

1.5

het gereedschap en de apparatuur werkklaar houden. het gereedschap controleren. onderhoudsinstructies raadplegen.

1.6

de werkplek ordelijk en proper houden.

1.6

Orde en netheid (werkplek)

1.7

afval volgens instructies sorteren.

1.7

Afval en recyclage


Decr. nr.


LEERINHOUDEN



1.8


•

Richtlijnen

de persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken.

•

Persoonlijke beschermingsmiddelen

de risico’s aanduiden en veiligheidsmaatregelen eigen aan de sector toepassen.

•

Risico’s

•

Veiligheidsmaatregelen

•

Ergonomie.

risico’s aangeven en veiligheidsmaatregelen bij het gebruik van materiaal, gereedschap, machines en producten toepassen. de ergonomie voor de automecanicien toepassen.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 29 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) Carrosserie Voorbewerken Decr. nr.


LEERINHOUDEN


carrosseriedelen reinigen en ontvetten.

2

Carrosseriedelen voorbereiden om te spuiten

3

Te spuiten vlakken voorbereiden en afwerken

lasnaden en herstelde delen bijwerken en afdichten. carrosseriedelen afdekken of demonteren. soorten reinigings-, ontvettings- en etsmiddelen gebruiken. aan de hand van de classificaties, schuurmiddelen kiezen. de verschillende schuurtechnieken uitvoeren. de nodige grondlagen en hechtingsmiddelen aanbrengen. grondverven aanbrengen op carrosseriedelen. technische informatie raadplegen en toepassen. volgens instructies van de fabrikant de mengsels op kleur brengen door bijtinten. etiketten en technische fiches lezen en begrijpen. lakken manueel en machinaal wegen, roeren en mengen. 3

aan de hand van standaardprocedures een werkmethode samenstellen. spuitklare oppervlakken ontvetten en stofvrij maken. niet te spuiten onderdelen naadloos afdekken. reinigingsmethoden, ontvettingstechnieken voor behandeling van het grondvlak, voor verschillende basismaterialen, toepassen. manuele en machinale schuur- of polijsttechnieken uitvoeren. de schadelijke uitwerking van schuur-, reinigings en ontvettingsmiddelen op onderdelen onderkennen.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 30 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) Carrosserie Spuiten Decr. nr.


LEERINHOUDEN


met de nodige handvaardigheid spuittechnieken toepassen.

4

Spuittechnieken toepassen

5

Kwaliteitscontrole uitvoeren

speciale hechtingslagen en extra beschermingen aanbrengen. spot-repair of plaatselijke schildering uitvoeren. verfovergangen voorbereiden en delen bijspuiten. droogtijden respecteren. 5

spuiten lakfouten aan hun oorzaak relateren en bijwerken. het voertuig afleveringsklaar maken. het resultaat van het eigen werk volgens vooropgestelde kwaliteitsstandaarden beoordelen. de goede werking de spuitcabine controleren.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 31 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) Carrosserie Plaatslagen Decr. nr.


LEERINHOUDEN


technische informatie raadplegen en toepassen.

6

Een voertuig richten met de voorhande zijnde toestellen

7

Voertuigschade herstellen en vervangen van onderdelen

8

Polijsten van laklaag

de positie van de meetpunten op het voertuig bepalen. richten trekbanken bedienen. gegevens van de meetapparatuur interpreteren. een vervormde of beschadigde wagen in lijn brengen. een voertuig richten met de voorhanden zijnde apparatuur. 7

de techniek van het uitdeuken toepassen. krimpen van de plaat door puntverwarming met lasbrander of elektrisch krimpen. kleine voertuigschade spuitvrij uitdeuken. carrosserieonderdelen vlakken, richten, modelleren en aanpassen. nieuwe panelen/deelpanelen aanbrengen. geheel of gedeeltelijk vervangen van onderdelen van het koetswerk. vulmaterialen gebruiken (polyester – tin). een verantwoorde keuze tussen kleef- of lastechnieken maken en toepassen. de normen van de autotechnische keuring naleven. beschadigde en doorgeroeste onderdelen herstellen.

8

een verweerde laklaag machinaal en met de hand op hoogglans brengen. verschillende polijstproducten onderscheiden en weten te gebruiken.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 32 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) Carrosserie Demontage/montage en Autoschadeherstelling Decr. nr.


LEERINHOUDEN


technische onderhoudsinstructies lezen en begrijpen.

9

Een werkmethode opvolgen

10

De reparatie van het koetswerk vanaf het begin van de interventie tot bij de afwerking

een werkvolgorde opvolgen. voorschriften van de constructeur naleven. demontage- en montagetechnieken toepassen. onderdelen van het koelsysteem verwijderen en plaatsen in functie van het project. demonteerbare carrosseriedelen verwijderen, terugplaatsen en indien nodig bijregelen. genormaliseerde bevestigings- en borgmiddelen gebruiken. 10

een schadediagnose opmaken. een schadegeval verzekeringstechnisch afhandelen. een werkvolgorde opstellen. reparatiemethodes vaststellen. herstellingen beheren en organiseren. uitgevoerde werkzaamheden controleren. werkplaatsadministratieve taken opvolgen en uitvoeren. randvoorwaarden scheppen om milieu- en veiligheidsvoorschriften uit te voeren.


PV PRAKTIJK ELEKTRICITEIT DECR. NR.


LEERINHOUDEN


een opgedragen taak uitvoeren met voortdurende aandacht voor welzijn (veiligheid, gezondheid en hygiëne) en milieu.

1

Het eigen werk organiseren

2

Domotica- en alarmsystemen

omgaan met persoonlijke beschermingsmiddelen. een eigen werkplanning maken, vertrekkend van een werkopdracht. het materiaal en gereedschap nodig voor de uitvoering van de opdracht bepalen en eventuele tekorten melden. zorg dragen voor gereedschap, machines en meetapparatuur. materiaal uitpakken (U), visueel controleren en eventuele gebreken melden. gereedschap en materiaal volgens instructies op de werkplek opslaan en beschermen. nagaan of het werk volgens de opdracht uitgevoerd kan worden en afwijkingen melden. een geschikte werkmethode en werkvolgorde bepalen. de eigen werkplek inrichten. de werkplek tijdens en na het werk opruimen. afval volgens instructies sorteren. 2

een residentiële installatie gestuurd met een domoticasysteem programmeren, installeren, aansluiten en in bedrijf stellen. een volledig bewakingssysteem kunnen monteren vertrekkende van de medegeleverde documentatie en van een schema (U).

3

eenvoudige programma’s uitschrijven voor PLC en programmeerbare 3 modules PLC en programmeerbare modules programmeren vanaf een reeds uitgeschreven programma en deze aansluiten.

PLC en programmeerbare modules


DECR. NR.


LEERINHOUDEN


bevestigingssteunen maken en plaatsen.

4

Kabelgoten en draagsystemen

goot- en draagsystemen bewerken en monteren. hulpstukken aanmaken en monteren. kabels in de kabelgoten leggen, bevestigen en verbinden. data en telefoniekabels leggen, bevestigen en verbinden. grondkabels leggen, verbinden en aftakken. kabels nummeren. 5

industriële schakelaars en wandcontactdozen plaatsen en aansluiten. 5 industriële verlichtingsarmaturen plaatsen en aansluiten.

Plaatsen en aansluiten van industriële elektrische componenten

nood- en beveiligingsapparatuur plaatsen en aansluiten. verbruikers plaatsen en aansluiten. junctieboxen plaatsen en aansluiten. 6

systematisch fouten opsporen in industriële installaties en deze zo mogelijk verhelpen.

6

Foutzoeken en herstellen van industriële installaties


PV PRAKTIJK GRAFISCHE TECHNIEKEN DECR. NR.


LEERINHOUDEN


2

3

4

5

door enkele eenvoudige taken aantonen over welke basiskennis zij beschikken omtrent grafische installaties en technieken.

gericht grafische installaties bedienen.

gericht grafische materialen kiezen en verwerken.

gericht grafische inkten en vernissen kiezen en verwerken.

gericht grafische processen kiezen en bedienen.

1

Basiskennis

•

Grafische installaties

•

Grafische technieken

2

Grafische installaties

•

Bedienen

•

Typische fouten opsporen

•

Foutenanalyse (oorzaak en gevolg)

•

Typische fouten herstellen

3

Te bedrukken materiaal

•

Optische eigenschappen

•

Fysische eigenschappen

4

Drukinkten en vernissen

•

Optische eigenschappen

•

Fysische eigenschappen

5

Inktoverbrenger

•

Zeef

•

Drukplaat

•

Steen, kunststof, e.a. (U)


DECR. NR.


LEERINHOUDEN


7

8

gericht grafische ontwerpen en drukvoorbereidend werk procesmatig hanteren.

functioneel omgaan met veiligheid en welzijnsbewustzijn.

functioneel omgaan met kwaliteitsbeheersing.

6

Ontwerp en drukvoorbereidend werk

•

Creatieve denkprocessen

•

Ontwerpen

•

CAD

•

Praktisch omzettingen (bijv. van ontwerp naar plaat)

7

Veiligheid en welzijnsbewustzijn

•

Wettelijke voorschriften (bijv. Codex, ARAB, AREI, Vlarem)

•

Toepassingsgericht (werkwijze, ergonomie, bewaring, …)

8

Kwaliteitsbeheersing

•

Technische

•

Fysische en optische

•

Artistieke en esthetische

9

functioneel omgaan met calculatie.

9

Calculatie

10

functioneel omgaan met informatiebronnen.

10

Informatie

•

Verwerven

•

Verwerken

11

Sociale vaardigheden

•

Communiceren

•

Organiseren (o.a. plannen)

•

Groepswerk

•

Evalueren

11

functioneel omgaan met sociale vaardigheden.


PV PRAKTIJK HOUT DECR. NR.


LEERINHOUDEN



1



•

Materialen, gereedschappen en machines

•

Materiaalhoeveelheid bepalen

•


•

Werkplekinrichting


2



•


•


•


•

Werkplaatsregels

•


•


3

Buitenschrijnwerk

•

Niet rechthoekige vormen (rond, schuin, ...)

•

Gecombineerde constructies

•

PVC- en aluminiumramen

uitvoeringsplannen lezen en toetsen naar de praktijk. de werkplek inrichten. 2


machinale en manuele bewerkingen uitvoeren aan schuine en gebogen onderdelen van schrijnwerk. niet-rechthoekige onderdelen samenvoegen en spannen. gecombineerde schrijnwerkelementen uitvoeren. de principes van plaatsing en afwerking van niet-houtachtige ramen toepassen.


DECR. NR.


LEERINHOUDEN


5

verschillende soorten van dakdoorgangen uitvoeren.

4

Dakconstructies

een noordboomconstructie uitzetten.

•

Speciale vormen en constructies

een samenvoeging van twee dakvormen uitvoeren.

•

Dakbedekkingmaterialen

verschillende soorten van dakbeschot en bedekking aanbrengen.

•

Koude en warme daken

een werkplaatstekening maken van de diverse modellen van trappen. 5

Trappen

traponderdelen op vorm brengen en de juiste machinale bewerkingen • uitvoeren. • traponderdelen vergaren.

Kwartdraaitrappen

ontmoetingen en kruisingen uitvoeren.

6

Houtskeletbouw

beplating en isolatie aanbrengen.

•

Massief

samenstellingen van onderdelen uitvoeren.

•

Geprefabriceerde elementen

7

machinaal bewerken en samenvoegen van moderne materialen.

7

Meubel –en interieurconstructies

8

een aantal technieken toepassen bij het uitvoeren van de restauratie van meubel- en schrijnwerkelementen.

8

Restauratietechnieken

•

Meubel

•

Schrijnwerk

6

een juiste keuze maken van de te gebruiken materialen, gereedschappen en machines.

Spiltrappen


PV PRAKTIJK MECHANICA Plannen – Voorbereiden - Veiligheid/gezondheid/hygiëne Integreren in de opleiding Decr. nr.


LEERINHOUDEN


op basis van een werkopdracht het eigen werk plannen.

1

Plannen – Voorbereiden – veiligheid/gezondheid/hygiëne

1.1

Plannen

1.2

Informatie

1.3

Werkvoorbereiding

1.4

De werkplek inrichten orde en netheid (werkplek)

de stappen voor het opzetten van een werkplan toepassen. hun werk voortdurend evalueren. gereedschappen en machines kiezen, onderhouden en bedienen. de instructies van onderhoudsschema’s raadplegen. 1.2

informatie omtrent de werkopdracht inwinnen en interpreteren. de opbouw van de matrijzen en machines verklaren. de terminologie eigen aan het vak toepassen. technische documentatie raadplegen. een werkfiche lezen.

1.3

de voor de opdracht geschikte materialen, producten, onderdelen en het gereedschap herkennen en bepalen. een werkmethode opmaken in functie van hun opdracht.

1.4

de werkplek zo inrichten dat de werkopdracht veilig en vlot kan uitgevoerd worden. de hef-, til- en verplaatsingstechnieken toepassen. de werkplek ordelijk en proper houden


Decr. nr.


LEERINHOUDEN


het gereedschap en de apparatuur werkklaar houden.

1.5

Gereedschappen

het gereedschap controleren. onderhoudsinstructies raadplegen. 1.6

afval volgens instructies sorteren.

1.6

Afval en recyclage

1.7


1.7


de persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken. de risico’s aanduiden en veiligheidsmaatregelen eigen aan de sector toepassen. risico’s aangeven en veiligheidsmaatregelen bij het gebruik van materiaal, gereedschap, machines en producten toepassen.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 41 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) Traditionele werktuigmachines Decr. nr.


LEERINHOUDEN


technische tekeningen lezen.

2

Algemeenheden – Werktuigmachines

2.1

Algemeenheden bij het uitvoeren van verspanende bewerkingen

2.2

Algemeenheden bij het onderhouden van machine en gereedschap

2.3

Voorbereidingen - opspannen en centreren

een werkmethode opvolgen. werkstukken opspannen. gereedschappen gebruiken. courante ferro-, non- ferrometalen en kunststoffen verspanen. verspaningseigenschappen toepassen. werkstukken volgens maattoleranties uitvoeren. conform de veiligheidsvoorschriften werken. in functie van meetresultaten, werkstukken beoordelen. rapporteren. 2.2

het dagelijks onderhoud van de werkpost en gereedschappen uitvoeren. het onderhoud volgens het instructiehandboek van de machine uitvoeren. fouten aan de machine rapporteren.

2.3

de machine en klemming van het werkstuk voorbereiden. de machine uitlijnen. werkstukken spannen. oordeelkundig gebruikmaken van meetklok, eindmaat en digitale meetapparatuur. de grenskalibers gebruiken.


Decr. nr.


LEERINHOUDEN


de technologische waarden opzoeken en instellen (toerental, voeding, snedediepte, …).

2.4

Verspaningscondities

3

Verspanen

3.1

Frezen en uitwendig en inwendig verval draaien volgens opgegeven maten en passingen

3.2

Verspanen met hardmetalen snijgereedschappen en HSS, hardmetaal gecoate snijgereedschappen

3.3

Schroefdraadvormen snijden

4

Teach – In (U)

4.1

Basisinstructies opvolgen (U)

4.2

Procesbewaking (onder begeleiding) (U)

de gepaste snijsnelheden voor bepaalde bewerkingen en voor het te bewerken materiaal opzoeken. het begrip standtijd toelichten. 3 3.1

de verschillende bewerkingen van het draaien en frezen uitvoeren (met een maatnauwkeurigheid van 0,01mm) volgens de juiste passingen (binnen de opgegeven grensmaten). de basisregels toepassen om een werkstuk optimaal te verspanen (mee- en tegenloop frezen, …).

3.2

de hardmetalen snijplaatjes controleren, opspannen en vervangen volgens de voorschriften. het resultaat van de verspaning evalueren en rapporteren.

3.3

een trapeziumvormige schroefdraad uitvoeren.

4 4.1

de verschillende bedieningshandels herkennen en toelichten. (U) een eenvoudig werkstuk programmeren. (U) een werkvolgorde opmaken en volgen bij het uitvoeren van een eenvoudig draaiwerkstuk. (U)

4.2

tijdens het uitvoeren de controle bewaken. (U) de parameters volgen en bijsturen. (U) de voeding controleren. (U) het verspaningsproces volgen.(U)


Decr. nr.


LEERINHOUDEN


het verdeeltoestel monteren op de freesmachine. (U)

5

Frezen van tandwielen (U)

6

Slijpen

het werkstuk correct opstellen, richten, spannen. (U) de verdeelmethode uitvoeren. (U) de gebruikelijke tabellen toepassen. (U) het bereikte resultaat rapporteren. (U) 6 6.1

de veiligheidsregels toepassen.

6.1

Veiligheid

6.2

de verschillende bewerkingen en handelingen uitvoeren met voldoende nauwkeurigheid.

6.2

Vlak, evenwijdig, haaks en naar maat

7

montagetechnieken toepassen in functie van de toepassing en het uit 7 te voeren werk.

Montage en demontage van mechanismen

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 44 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) Werktuigmachines – CNC Decr. nr.


LEERINHOUDEN


8

CNC

8.1

Voorbereiden

een eenvoudige vorm programmeren en simuleren.

8.2

Opstellen van het programma en simuleren

lijnpatroon toepassen.

•

Programmeren in een recente programmeer taal

8.3

Programma controleren en doorsturen

8.4

Gereedschappen – magazijnbeheer onder begeleiding

de machine controleren en voorbereiden. het werkstuk ondersteunen en klemmen. het snijgereedschap spannen en de juiste keuze maken. de uitlijning uitvoeren. de standaard controle uitvoeren. de werkvolgorde opstellen en volgen. de veiligheidsregels respecteren.

8.2

contourfrezen toepassen. contourkamer toepassen. boorcyclus toepassen. 8.3

het programma controleren op fouten op PC. de fouten in het programma bijsturen op de PC. zelfstandig een programma doorsturen naar de CNC-machine. nulpunten bepalen en controleren. opstartprocedure volgen.

8.4

een verantwoorde keuze maken bij de opstelling van het gereedschap. het gereedschapsmagazijn controleren en toepassen. de nulpunten bepalen en het nullen uitvoeren.


Decr. nr.


LEERINHOUDEN


tijdens het uitvoeren de controle bewaken.

8.5

Procesbewaking – zelfstandig

8.6

Controle

de parameters volgen en bijsturen. de voeding controleren. het verspaningsproces volgen. controlemetingen uitvoeren. 8.6

een kwaliteitscontrole uitvoeren en het programma bijsturen.


PV PRAKTIJK PUBLICITEITSTEKENEN DECR. NR.


LEERINHOUDEN


2

3

4

door enkele eenvoudige taken aantonen over welke basiskennis zij beschikken omtrent publiciteitstekenen, etalage en standenbouw.

in praktische opdrachten functioneel omgaan met vorm en dimensie.

in praktische opdrachten functioneel omgaan met licht en kleur.

in praktische opdrachten functioneel omgaan met materie, materiaal en techniek.

1

Basiskennis

•

Kunstinitiatie

•

Technologie, materiaal en materie

•

Compositie en decoratie

•

Compositie en dimensie/vorm

•

Compositie en licht/kleur

2

Vorm en dimensie

•

Organische en geometrische vormgeving

•

0D, 1D, 2D, 3D en 4D

3

Licht en kleur

•

Begrippen, soorten en systemen

•

Perceptie

•

Licht en materie

•

Gevoel/emotie

4

Materie, materiaal en techniek

•

ICT en CAD-technieken

•

Te promoten producten

•

Materiaal ter ondersteuning van promotie

•

Presentatietechnieken


DECR. NR.


LEERINHOUDEN


in praktische opdrachten functioneel omgaan met de impact van publiciteit.

5

Impact publiciteit

•

Etalageruimten

•

Standenbouw

•

Andere publiciteitsdragers

•

Esthetische impact

•

Artistieke impact (evolutie, beoordeling, ...)

•

Wetgeving (prijsaanduiding, geluid, …)

6

in praktische opdrachten functioneel omgaan met calculatie.

6

Calculatie

7

in praktische opdrachten functioneel omgaan met veiligheid en welzijnsbewustzijn.

7

Veiligheid en welzijnsbewustzijn

•

Wettelijke voorschriften (bijv. Codex, ARAB, AREI, Vlarem)

•

Toepassingsgericht (werkwijze, ergonomie, bewaring, …)

8

Kwaliteitsbeheersing

•

Technische

•

Fysische en optische

•

Artistieke en esthetische

9

Informatie

•

Verwerven

•

Verwerken

8

9

in praktische opdrachten functioneel omgaan met kwaliteitsbeheersing.

in praktische opdrachten functioneel omgaan met informatie.


DECR. NR.


LEERINHOUDEN


functioneel omgaan met sociale vaardigheden.

10

Sociale vaardigheden

•

Communiceren

•

Organiseren (o.a. plannen)

•

Groepswerk

•

Evalueren


PV PRAKTIJK SANITAIR/CENTRALE VERWARMING DECR. NR.


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen

Centrale verwarming/sanitair 1

de goede werking van een stookinstallatie nagaan.

1

Gas- en stookolie-installatie

het toebehoren aan de installatie controleren.

•

Controleren van gas -en stookolietoestellen

2

Storingen aan gas- en stookolieketels

3

Afregelen aan gas- en stookolieketels

de diverse symbolen en eenheden herkennen en toelichten. de specifieke nomenclatuur toepassen. 2

de meest voorkomende fouten herkennen. de voornaamste storingen situeren en mogelijke oplossingen adviseren. informatie van de constructeur interpreteren.

3

gas- en stookolieketels afregelen. de specifieke gereedschappen veilig hanteren. informatie van de constructeur toepassen.

Sanitair 4

het onderhoud aan een huishoudelijke installatie uitvoeren.

4

Huishoudelijke sanitaire installatie

5

montage- en demontagetechnieken toepassen eigen aan een huishoudelijke installatie.

5

Montage en demontage

6

storingen aan een individueel gastoestel detecteren en mogelijke oplossingen adviseren.

6

Individueel gastoestel

•

Storingen aan een individueel gastoestel

•

Herstellen en afregelen van een individueel gastoestel

informatie van de constructeur toepassen. een individueel gastoestel herstellen en afregelen. informatie van de constructeur toepassen.


DECR. NR.


LEERINHOUDEN


luchtafzuigunits plaatsen. (U)

7

Een luchtafzuigunit installeren (U)

luchtafzuigunits aansluiten. (U)

•

Installatietechnieken

8

Controleren, regelen en aanpassen van centrale verwarmingsinstallaties en ventilatiesystemen

•

Debietbepaling

het doel en de werking van de benodigde toebehoren omschrijven.

•

Verwarmingslichamen

luchtkanalen monteren. (U)

•

Toebehoren

luchtkanalen selecteren.

•

Luchtkanalen

ventilatiegroepen en de bijbehorende toestellen monteren. (U)

•

Ventilatiegroepen

onderdelen aansluiten op tapwater, gekoeld water, stoom- en verwarmingsleidingen.

•

Klimaatregeling

•

Cv-installatie:

de installatie in werking stellen. (U) werkingsprincipes van de toebehoren omschrijven. 8

tabellen en grafieken voor debietbepaling raadplegen. de doormeter van verwarmingsbuizen selecteren. verwarmingslichamen selecteren.

de klimaatregeling in werking stellen, controleren en beheren.

•

in werking stellen

de hydraulische kringloop van de cv-installatie in werking stellen en regelen.

•

regelen

•

onderhouden en herstellen

•

regelen beveiligingsinstellingen

de hydraulische kringloop van de cv-installatie onderhouden en herstellen. defecten aan verwarmingsketels herstellen. de regelen beveiligingscomponenten aansluiten. de regelen beveiligingscomponenten instellen. 9

ketel- brandercombinaties van de cv-installatie op stookolie reinigen, herstellen en afregelen. metingen in verband met de verbranding uitvoeren en de resultaten

9

Stookoliebranders onderhouden

•

0nderhoudstechnieken


DECR. NR.

LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen interpreteren. rendementsmetingen uitvoeren en de resultaten interpreteren. de aanwezigheid en locatie van luchtaanvoeropeningen in het lokaal nagaan. storingen aan branders oplossen.

LEERINHOUDEN


PV PRAKTIJK SCHILDEREN EN DECORATIE DECR. NR.


LEERINHOUDEN



1



•

Materialen en gereedschappen

•

Volumedoseringen

•


•

Werkplekinrichting


2



•


•


•


•

Werkplaatsregels

•


•


3

Herstellingswerken

•

Scheuren in wanden en plafonds

•

Vochtbestrijding

uitvoeringsplannen lezen en toetsen aan de praktijk. de werkplek inrichten. 2


scheuren in plafonds, wanden, betonnen elementen en diverse muuraansluitingen herkennen, bewerken, afwerken en een juiste keuze maken van producten en technieken om de herstelling uit te voeren. producten en technieken hanteren om vocht aan muren te bestrijden. eenvoudige methoden om herstellingen van vochtige muren uit te voeren.


DECR. NR.


LEERINHOUDEN


een aantal verven zelf samenstellen door gebruik te maken van de diverse hoofdbestanddelen van verf. de gevaren detecteren bij de samenstelling van de verven waarbij gebruik gemaakt wordt van hulpstoffen, additieven, bindmiddelen, pigmenten, oplosmiddelen en toxische stoffen. verf en transparante afwerkingproducten, met het oog op de verwerking, tot een vloeibaar en homogeen mengsel aanmaken en met pistool aanbrengen.

4

Schilderen

•

Speciale verven d.m.v. hun samenstelling

•

Oplosmiddelen

•

Pistoolschilderwerk

•

Marmerimitatie

•

Houtimitatie

5

Behangen

•

Lijmen van speciale soorten

•

Op hoogte

•

Traphallen

•

Hellende vlakken

de viscositeit meten. spuitapparatuur aansluiten en regelen. grondlagen, tussenlagen en eindlagen met pistool aanbrengen. tussenschuren. diverse soorten van hout -en marmertechnieken uitvoeren. bij de verschillende technieken de juiste grondlagen, tussenlagen en eindlagen aanbrengen. 5

bekledingsmateriaal in ruimtes met verschillende plafondhoogtes zoals traphallen en kamers met hellende plafonds, alsook op plafonds en hoge muren aanbrengen. een juiste keuze van stellingmateriaal maken om deze werken uit te voeren. een werkmethode, die met het oog op de kleefkracht, beschadiging, lijmvlekken en de wachttijd inhoudt, handhaven.


DECR. NR.


LEERINHOUDEN


lijm aanmaken, aanbrengen, eventueel mengen en bewaren voor het 6 plaatsen van ondervloeren. • het versnijden, verzagen en plaatsen van diverse soorten • ondervloeren. • verwerken, aanmaken van diverse soorten producten om vloeren te egaliseren. •

Vloerbekleding Ondervloeren Egaliseren Lijmen Zachte en soepele vloerbekleding

voorzorgmaatregelen nemen alvorens diverse soorten vloeren te egaliseren. zachte en soepele vloerbekleding aanbrengen op diverse soorten van ondergronden met inbegrip van afwerking van randen en naden. 7

een eenvoudige vorm van restauratie uitvoeren op een meubel en muurschildering. diverse methoden van conservering toepassen op hout. een techniek van het aanbrengen van metaalblad toepassen. verouderingstechnieken toepassen bij een restauratie: -

craqueleren,

-

authentiek patineren,

-

decoratief patineren.

glaceren met klassieke olie- en waterglecis. een eenvoudige restauratie op een glasschildering toepassen.

7

Restauratie (U)

•

Conserveren van hout

•

Muurschilderingen

•

Metaalblad

•

Speciale schildertechnieken

•

Glasschilderwerken

•

Verouderingstechnieken


PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING PV PRAKTIJK AUTOTECHNIEK Het leerplan is opgesteld voor 25 lesweken/schooljaar. De overige lestijden moeten door de leerkracht besteed worden aan uitbreidings- en/of verdiepingsitems in functie van de specifieke klassituatie Algemeen: • • • • •

• • • • • • • • • • • • • • • •

Het inzicht in de praktische realisatie staat centraal. Bij deze leerling zullen de handelingen repetitief voorkomen om voldoende herhalingen in het leerproces te realiseren. Om de leerling procesmatig te laten werken is het noodzakelijk dat de leerling over de nodige informatie beschikt. Deze werkwijze houdt in dat de volgorde van de leerinhouden niet bindend is, maar dat moet ingespeeld worden op de behoeften in functie van de specifieke opdrachten. Een leerplan is geen handboek, maar een document dat doelstellingen bevat die de leerkracht continu voor ogen moet hebben, zowel bij de redactie van zijn jaarplan als bij de voorbereiding van zijn lessen. De verschillende soorten van doelstellingen zoals cognitieve affectieve en psychomotorische, worden niet afzonderlijk gerubriceerd omdat ze ook in de praktijk in elkaar verweven zijn, al hebben ze elk hun specifieke eigenheden. Leerplandoelstellingen geven een nadere differentiatie van de einddoelstellingen. Ze geven duidelijk aan wat er in een bepaald leerjaar dient te worden bereikt. Een goed geformuleerd leerdoel omvat steeds twee componenten: het gedragsniveau en de (leer)inhoud. In tegenstelling tot de leerplandoelstellingen, worden de lesdoelstellingen geformuleerd in concreet observeerbaar gedrag (inhouds- en gedragsniveaus). In een lesdoelstelling drukt de leerkracht uit wat hij in een welbepaalde les wil realiseren. De leerkracht stelt zich bij de opmaak van zijn lesvoorbereiding vragen als: HOE, WIE, WAT, WANNEER, … Dat moet zeer concreet zijn, zodat het leer- en vormingsproces (de didactische methode, de leerstof en de media) er goed op afgestemd kunnen worden. Het is belangrijk van in het begin de leerlingen een goede en juiste werkmethode aan te leren. Fouten van leerlingen individueel verbeteren. Indien blijkt dat een groter aantal leerlingen de handeling verkeerd begrepen heeft, moet deze voor de gehele groep herhaald worden. De leerkracht voorziet korte en afwisselende opdrachten. Dit stimuleert de werklust van de leerlingen. Parallellisme nastreven tussen de technische vakken en praktijk, die liefst gegeven wordt door dezelfde leerkracht. Begrippen in verband met veiligheid, hygiëne, milieu, (welzijn) en onderhoud van gereedschappen en machines moeten steeds aan bod komen. Aandacht vestigen op de juiste lichaamshoudingen. Bij het creëren van een onderwijssituatie wordt bijzondere aandacht besteed aan de evenwichtige opbouw van de opeenvolgende lesfases. Elke lesfase wordt beëindigd met een duidelijke synthese. De gehanteerde werkvormen staan doordacht in functie van de leerinhouden en doelstellingen. Ze bevatten de principes van aanschouwelijkheid, geleidelijkheid en leerlingenmotivatie. Het gebruik van de overheadprojector en ICT-toepassingen in de theorielessen versterken de impact op de klassfeer en zijn nuttig voor het overzichtelijk aanbrengen van leerstof. Een goede coördinatie tussen de verschillende leervakken zal hierbij een belangrijke rol spelen.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 56 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) Timing Plannen – Voorbereiden – Veiligheid / gezondheid/hygiëne Integreren in de verder geformuleerde leerinhouden Onderhouden volgens instructies van de constructeur Er is geen specifieke timing opgegeven: ze zal bekeken worden in functie van de projecten die aan bod komen gedurende de opleiding. Deze timing zal best besproken worden in de vakgroepen, samen met alle betrokken personen. Herstellen en instellen volgens instructies van de constructeur Er is geen specifieke timing opgegeven: ze zal bekeken worden in functie van de projecten die aan bod komen gedurende de opleiding. Deze timing zal best besproken worden in de vakgroepen, samen met alle betrokken personen.

PV PRAKTIJK BOUW Het leerplan is opgesteld voor 25 lesweken/schooljaar. De overige lestijden moeten door de leerkracht besteed worden aan uitbreidings- en/of verdiepingsitems in functie van de specifieke klassituatie

Algemeen: •

De didactische aanwijzingen voor de uitvoering ervan kenmerken zich door een systematisch streven naar inzichtelijk handelen van leerlingen.

•

Om de leerling procesmatig te laten werken is het noodzakelijk dat de leerling over de nodige informatie beschikt. Deze werkwijze houdt in dat de volgorde van de leerinhouden niet bindend is, maar dat moet ingespeeld worden op de behoeften in functie van de specifieke opdrachten.

•

Een leerplan is geen handboek, maar een document dat doelstellingen bevat die de leerkracht continu voor ogen moet hebben, zowel bij de redactie van zijn jaarplan als bij de voorbereiding van zijn lessen. De verschillende soorten van doelstellingen zoals cognitieve affectieve en psychomotorische, worden niet afzonderlijk gerubriceerd omdat ze in elkaar verweven zijn, al hebben ze elk hun specifieke eigenheden.

•

Ze geven duidelijk aan wat er in de derde graad dient te worden bereikt.

•

In tegenstelling tot de leerplandoelstellingen, worden de lesdoelstellingen geformuleerd in concreet observeerbaar gedrag (inhouds- en gedragsniveaus).

•

De leerkracht stelt zich bij de opmaak van zijn lesvoorbereiding concreet vragen als; HOE ..., WIE..., WAT..., WANNEER..., ..., zodat het leer- en vormingsproces ( de didactische methode, de leerstof en de media) er goed op afgestemd kunnen worden.

•

Het is belangrijk van in het begin de leerlingen een goede en juiste werkmethode aan te leren.

•

Fouten van leerlingen worden best individueel aangepakt. Indien blijkt dat een groter aantal leerlingen de handeling verkeerd begrepen heeft, moet deze voor de gehele groep herhaald worden.

•

De leerkracht voorziet korte en afwisselende opdrachten. Dit stimuleert de werklust van de leerlingen. Parallellisme nastreven tussen de technische vakken en praktijk, dat best door dezelfde leerkracht gegeven wordt.

•

In ieder geval moet er tussen beide TV en PV vakken een zeer goede coördinatie zijn. Regelmatig zal in de vakgroep de coördinatie tussen beide vakken geëvalueerd worden om eventueel de jaarplannen bij te sturen.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 57 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) •

Begrippen in verband met veiligheid, hygiëne, milieu, (welzijn) en onderhoud van gereedschappen en machines komen steeds aan bod bij het behandelen van de specifieke leerinhouden. De juiste lichaamshoudingen zijn tevens aandachtspunten.

•

Bij het creëren van een onderwijssituatie wordt bijzondere aandacht besteed aan de evenwichtige opbouw van de opeenvolgende lesfases. Elke lesfase wordt beëindigd met een duidelijke synthese. Na elk afgerond geheel zal een evaluatiefase komen, waarbij het aspect zelfevaluatie niet vergeten mag worden.

•

De gehanteerde werkvormen staan doordacht in functie van de leerinhouden en doelstellingen, ze bevatten de principes van aanschouwelijkheid, geleidelijkheid en leerlingenmotivatie.

•

Het gebruik van de overheadprojector en ICT - toepassingen in de theorielessen versterkt de impact op de klassfeer en laat toe de leerstof beter over te dragen. Ook in de praktijklessen zullen ICT toepassingen aangeboden worden voor het opzoeken van informatie, zelfstudiepakketten, ...

•

Elke les dient zinvol en gestructureerd te zijn, met aandacht voor de attitudes zoals: netheid, orde, stiptheid, nauwkeurigheid,...

•

Om tijdverlies te vermijden wordt het gebruik van een goed handboek of van een door de leraar zelf gemaakte cursus aanbevolen.

•

Het is nuttig via de vakgroepwerking de specifieke problemen te bespreken en deze te notuleren. (realisatie, organisatie, tijdsbesteding, ... )

Timing Het is moeilijk aan te geven hoeveel tijd er aan elk hoofdstuk besteed wordt, daar het tempo van de leerlingen afhankelijk is van de inzet, bereidwilligheid van de leerling, zelfstudie, leesvaardigheid, probleemstelling. Er is dan ook geen timing voorgesteld omdat deze besproken zal worden in de vakgroep.

PV PRAKTIJK CARROSSERIE Het leerplan is opgesteld voor 25 lesweken per schooljaar. De overige lesuren moeten door de leerkracht gebruikt worden voor uitbreiding van de leerstof elementen in functie van de specifieke klas situatie, tevens zullen de leerstofonderdelen die met (U) zijn weergegeven gebruikt worden voor het invullingen van het CG (complementair gedeelte). Algemeen • • • • •

De aangegeven doelstellingen en leerinhouden moeten samen gelezen worden. Het is noodzakelijk dat de leerinhouden en doelstellingen in een vakoverleg met alle betrokken leerkrachten omgezet worden in één gecoördineerde jaarplanning, hierbij wordt rekening gehouden met de plaatselijke werkomstandigheden en uitrusting. De werkopdrachten, ook werken voor derden, bepalen mee de doelstellingen en leerinhouden die kunnen gerealiseerd worden. Het is dus hoogst noodzakelijk dat de jaarplannen voortdurend aangepast worden in overleg met alle betrokken leraren. De volgorde van de leerinhouden kan gewijzigd worden door de vakgroep. Het is tevens aanbevolen verschillende carrosseriebedrijven te gaan bezoeken om de leerlingen een duidelijk beeld te geven van de beroepspraktijk.

Praktische wenken Steeds wordt uitgegaan van volgende algemene benadering. • •

Concreet voordoen door de leraar van de handeling(en), werkzaamheden met nadruk op het veilig werken. De verwoording, beschrijving van de handelingen en het waarom van het veilig werken wordt steeds nagestreefd.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 58 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) • • • • • • •

Elke leerling verantwoordt zijn wijze van werken en analyseert de mogelijke fouten. Elke oefening uitgevoerd door een leerling wordt nauwkeurig opgevolgd, de leerkracht gebruikt een passend evaluatiesysteem, waarbij zelfevaluatie een belangrijke rol speelt. Het is duidelijk dat gedurende de vordering van de leerlingen zij steeds meer en meer zelfstandig werken, ook aan grotere projecten. De leerkracht houdt er rekening mee dat alle leerlingen in het verloop van hun opleiding alle oefeningen gemaakt hebben die noodzakelijk zijn om de doelstellingen van het leerplan te bereiken. Elke oefening heeft een reëel, functioneel en waarheidsgetrouw karakter. Er wordt dus vooral uitgegaan van de praktijk, het observeren en vergelijken van de realiteit of tenminste van afbeeldingen, video-opnamen, ... indien de realiteit niet aanwezig is. Het veilig omgaan met de elektrische uitrusting van de wagen is daarbij van het hoogste belang.

Timing Plannen – Voorbereiden – Veiligheid/gezondheid/hygiëne; monteren en demonteren en het Lassen Zal geïntegreerd worden in de opleiding. Het is moeilijk aan te geven hoeveel tijd er aan elk hoofdstuk besteed wordt, daar het tempo van de leerlingen afhankelijk is van de vooropleiding van de leerling, zijn inzet, bereidwilligheid van de leerling, zelfstudie, leesvaardigheid, probleemstelling, soort project. Het is aangewezen de timing te bespreken in de vakgroep. De doelstellingen zullen zoveel mogelijk gerealiseerd worden met projecten. Het rapporteren is van groot belang.

PV PRAKTIJK ELEKTRICITEIT 1

Hier zijn een aantal vaardigheden vermeld die geleidelijk aan moet bijgebracht worden. Het is de bedoeling dat de leerling deze vaardigheden op het einde van de opleiding verworven heeft. Het is van belang hier elke les enige tijd aan te besteden en steeds te wijzen op fouten.

2

Deze leerinhoud is bedoeld als een verdere uitdieping van de domotica, behandeld in het tweede jaar van de derde graad. De nadruk komt te liggen op de praktische installatie en het in bedrijf stellen van het systeem. Alarmsysteem met verschillende sensoren en videobewaking (U)

5W

3

Het is de bedoeling dat de leerlingen meer vertrouwd geraken met de PLC en de programmeerbare modules en op zelfstandige basis relatief eenvoudige toepassingen kunnen realiseren. Tevens wordt de nadruk gelegd op de praktische installatie. Maak van de gelegenheid gebruik om verschillende motorschakelingen te realiseren.

9W

4

Let op de afwerking en de correcte montage.

4W

5

Let op de afwerking en de correcte montage.

4W

6

Benader realistisch; gebruik de installaties van de school, ...

3W

*

PV PRAKTIJK GRAFISCHE TECHNIEKEN Alle opdrachten moeten aangepast zijn aan de studierichting die de leerling voorheen volgde. Indien de groep bestaat uit leerlingen afkomstig uit verschillende richtingen, zal gedifferentieerd les gegeven worden. Het kan zeker niet de bedoeling zijn om steeds aan alle leerlingen dezelfde leerinhouden te geven. Evenmin is het de bedoeling om hier alle voorgaande kennis omtrent grafische praktijk te gaan herhalen zonder een leerwinst na te streven.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 59 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) Behandel – afhankelijk van het studiegebied dat de leerling voorheen volgde – geschikte items betreffende grafische processen.

PV PRAKTIJK HOUT Het leerplan is opgesteld voor 25 lesweken/schooljaar. De overige lestijden moeten door de leerkracht besteed worden aan uitbreidings- en/of verdiepingsitems in functie van de specifieke klassituatie.

Algemeen: •


•


•


•


•


•


•


•


•


•


•


•

Bij het creëren van een onderwijssituatie wordt bijzondere aandacht besteed aan de evenwichtige opbouw van de opeenvolgende lesfases. Elke lesfase wordt beëindigd met een duidelijke synthese. Na elk afgerond geheel zal een evaluatiefase komen, waarbij aspect van zelfevaluatie niet vergeten mag worden.

•



Het gebruik van de overheadprojector en ICT - toepassingen in de theorielessen versterkt de impact op de klassfeer en laat toe de leerstof beter over te dragen. Ook in de praktijklessen zullen ICT toepassingen aangeboden worden om het opzoeken van informatie, zelfstudiepakketten, ...

•

Elke les dient zinvol en gestructureerd te zijn, met aandacht voor de attitudes zoals: netheid, orde, stiptheid, nauwkeurigheid, ...

•


•

Het is nuttig via de vakgroepwerking de specifieke problemen te bespreken en deze te notuleren. (realisatie, organisatie, tijdsbesteding, ...)


PV PRAKTIJK MECHANICA Het leerplan is opgesteld voor 25 lesweken/schooljaar. De overige lestijden moeten door de leerkracht besteed worden aan uitbreidings- en/of verdiepingsitems in functie van de specifieke klassituatie

• • • • • • • • •

•

•

De waarde van de les hangt af van de waarde van de voorbereiding. De leraar zal zich bezinnen over het wat en waarom van de les, wanneer en hoe hij de verschillende items zal aanbrengen. Het middelpunt van het didactisch gebeuren is de praktijkoefening, het werkstuk dat de leerlingen zullen moeten vervaardigen. De theoretisch-technische kennis wordt zo mogelijk geconcentreerd rond dit onderwerp. Het is de betrachting de theoretisch-technische vakken niet meer als afzonderlijke vakken te beschouwen. Het is de taak van de leraar de nodige informatie en documentatie te verschaffen, die het de leerlingen moet mogelijk maken zelf de oplossing van een probleem te vinden. De leerstof zal aan de leerlingen worden gegeven door het gebruik van een leerboek of nota’s door de leraar opgesteld. In GEEN geval zal de cursus gedicteerd worden. Bij het opstellen van de vragen zal hij door voorgaande ondervindingen alleen vragen opstellen die verder peilen dan het weten, doch eveneens het inzichtelijke binnen het toepassingsgebied nagaan. Het internationaal eenhedenstelsel “SI- systeem” is van toepassing bij de wet van 16 juni 1970. Het gebruik van de boekjes Selectie van Belgische normen uitgegeven door Belgische Vereniging Werktuigkundigen BVW evenals de tekenbundels K.VIV wordt aanbevolen. Hoewel niet vermeld als afzonderlijk vak in de lessentabel, is het vanzelfsprekend dat iedere leraar beroepspraktijk bij de aanvang van een nieuwe oefening de werkmethode in al zijn aspecten bespreekt. De werkmethode is een onmisbare bijdrage bij het ontwikkelen van de kennis, het inzicht en het denkvermogen van de leerling. Waar het mogelijk is, en dit voor alle vakken, zal de leraar de differentiatie toepassen. Dit betekent dat de leraar zijn onderwijs en de bijhorende oefeningen zal aanpassen aan de INDIVIDUELE verschillen tussen zijn leerlingen zoals: de vooropleiding, de begaafdheid, de interesse, de leermotivatie en het leertempo. Een leerplan is geen handboek, maar een document dat doelstellingen bevat die de leerkracht continu voor ogen moet hebben, zowel bij de redactie van zijn jaarplan als bij de voorbereiding van zijn lessen. De verschillende soorten van doelstellingen, zoals cognitieve affectieve en


• •

psychomotorische, worden niet afzonderlijk gerubriceerd omdat ze ook in de praktijk in elkaar verweven zijn, al hebben ze elk hun specifieke eigenheden. De leerplandoelstellingen zijn het uitgangspunt van de lesdoelstellingen en vormen als het ware een overkoepeling ervan. Een goed geformuleerd leerdoel omvat steeds twee componenten: het gedragsniveau en de (leer-)inhoud. In tegenstelling tot de leerplandoelstellingen, worden de lesdoelstellingen geformuleerd in concreet observeerbaar gedrag (inhouds- en gedragsniveaus). In een lesdoelstelling drukt de leerkracht uit wat hij in een welbepaalde les wil realiseren. Dat moet zeer concreet zijn, zodat het leer- en vormingsproces ( de didactische methode, de leerstof en de media) er goed op afgestemd kunnen worden.

Methodologische richtlijnen • • • • • • •

Telkens het gepaste didactisch materiaal inschakelen. Het is belangrijk van in het begin de leerlingen een goede en juiste werkmethode aan te leren. In het geheel van de uitvoering staat het inzicht centraal. Bij het creëren van een onderwijssituatie wordt bijzondere aandacht besteed aan de evenwichtige opbouw van de opeenvolgende lesfases. Elke lesfase wordt beëindigd met een duidelijke synthese. De gehanteerde werkvormen staan doordacht in functie van de leerinhouden en doelstellingen. Ze bevatten de principes van aanschouwelijkheid, geleidelijkheid en leerlingenmotivatie. Een goede coördinatie tussen de verschillende leervakken is van belang voor een gestructureerde aanpak mogelijk te maken gedurende de opleiding.

Attitudevorming bij de opleiding • • • •

Gericht zijn op het onderscheid tussen details en essentie. Gericht zijn op structureren van opdrachten. Gericht zijn op planmatig werken. Zin voor orde, netheid en veiligheid.

In alle omstandigheden moet er gebruik gemaakt worden van didactische ondersteuning: • • • • •

didactische voorbeelden - uitrustingen; bezoeken aan bedrijven, beursen, tentoonstellingen, …; voor de ganse procesaanduiding is het noodzakelijk dat de leerling over de nodige informatie beschikt van de overige vakdomeinen; deze werkwijze houdt in dat de volgorde van de leerinhouden niet bindend is, maar dat moet ingespeeld worden op de behoeften in functie van de specifieke opdrachten. het is absoluut noodzakelijk dat de leerlingen een verantwoorde keuze leren maken tussen het gebruik van conventionele en CNC-machines.

Timing: Het is moeilijk aan te geven hoeveel tijd er aan elk hoofdstuk besteed wordt, daar het tempo van de leerlingen afhankelijk is van de vooropleiding van de leerling, van zijn inzet, bereidwilligheid van de leerling, zelfstudie, leesvaardigheid, probleemstelling, soort project. Het is aangewezen de timing te bespreken in de vakgroep.

PV PRAKTIJK PUBLICITEITSTEKENEN Alle praktische opdrachten moeten aangepast zijn aan de studierichting die de leerling voorheen volgde. Indien de groep bestaat uit leerlingen afkomstig uit verschillende richtingen, zal gedifferentieerd les gegeven worden. Het kan zeker niet de bedoeling zijn om steeds aan alle leerlingen dezelfde leerinhouden te geven. Evenmin is het de bedoeling om hier alle voorgaande kennis omtrent praktijk publiciteit te gaan herhalen. Behandel – afhankelijk van het studiegebied dat de leerling voorheen volgde – geschikte items betreffende publicitaire processen.


PV PRAKTIJK SANITAIR/CENTRALE VERWARMING Het leerplan is opgesteld voor 25 lesweken/schooljaar. De overige lestijden moeten door de leerkracht besteed worden aan uitbreidings- en/of verdiepingsitems in functie van de specifieke klassituatie

Algemeen: •


•


•


•


•


•

De leerkracht stelt zich bij de opmaak van zijn lesvoorbereiding concreet vragen als; HOE ..., WIE... , WAT..., WANNEER..., ..., zodat het leer- en vormingsproces ( de didactische methode, de leerstof en de media) er goed op afgestemd kunnen worden.

•


•


•


•


•

Bij het creëren van een onderwijssituatie wordt bijzondere aandacht besteed aan de evenwichtige opbouw van de opeenvolgende lesfases. Elke lesfase wordt beëindigd met een duidelijke synthese. Na elk afgerond geheel zal een evaluatiefase komen, waarbij het aspect van zelfevaluatie niet vergeten mag worden.

•


•

Het gebruik van de overheadprojector en ICT - toepassingen in de theorielessen versterkt de impact op de klassfeer en laat toe de leerstof beter over te dragen. Ook in de praktijklessen zullen ICT toepassingen aangeboden worden voor het opzoeken van informatie, zelfstudiepakketten, ...

•

Elke les dient zinvol en gestructureerd te zijn, met aandacht voor de attitudes zoals: netheid, orde, stiptheid, nauwkeurigheid, ...



•

Het is nuttig via de vakgroepwerking de specifieke problemen te bespreken en deze te notuleren. (realisatie, organisatie, tijdsbesteding, ...)

Timing Het is moeilijk aan te geven hoeveel tijd er aan elk hoofdstuk besteed wordt, daar het tempo van de leerlingen afhankelijk is van de inzet, bereidwilligheid van de leerling, zelfstudie, leesvaardigheid, probleemstelling maar ook van het gekozen project. Er is dan ook geen timing voorgesteld omdat deze besproken zal worden in de vakgroep.

PV PRAKTIJK SCHILDEREN EN DECORATIE Het leerplan is opgesteld voor 25 lesweken/schooljaar. De overige lestijden moeten door de leerkracht besteed worden aan uitbreidings- en/of verdiepingsitems in functie van de specifieke klassituatie.

Algemeen: •


•


•


•


•


•


•


•


•


•


•



Bij het creëren van een onderwijssituatie wordt bijzondere aandacht besteed aan de evenwichtige opbouw van de opeenvolgende lesfases. Elke lesfase wordt beëindigd met een duidelijke synthese. Na elk afgerond geheel zal een evaluatiefase komen, waarbij aspect van zelfevaluatie niet vergeten mag worden.

•


•

Het gebruik van de overheadprojector en ICT - toepassingen in de theorielessen versterkt de impact op de klassfeer en laat toe de leerstof beter over te dragen. Ook in de praktijklessen zullen ICT toepassingen aangeboden worden om het opzoeken van informatie, zelfstudiepakketten, ...

•

Elke les dient zinvol en gestructureerd te zijn, met aandacht voor de attitudes zoals: netheid, orde, stiptheid, nauwkeurigheid,...

•


•

Het is nuttig via de vakgroepwerking de specifieke problemen te bespreken en deze te notuleren. (realisatie, organisatie, tijdsbesteding, ... )



MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN1 PV PRAKTIJK AUTOTECHNIEK Werkgebied

Hulpmiddelen

persoonlijke gereedschappen:

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

persoonlijke beschermingsmiddelen:

Banden:

Batterij:

Elektro: Olieverversing:

Diverse:

1

sleutels, schroevendraaiers, tangen, hamers. veiligheidsbril, werkkledij, veiligheidschoenen, handschoenen, oorbescherming, stofmasker. ventielgereedschap, bandenmontagemachine, montagevloeistof en borstel, ventieltrekbeugel, bandenlichter, uitbalanceermachine, bandendrukmeter, loodjestang, gereedschap om banden te herstellen, profielmeter. batterijlader, batterijtester, zuurweger. soldeerbout, tinzuiger. olieopvangreservoir, olieafzuigapparaat, oliefiltersleutel. koelvloeistofconcentratie meter, looplamp (24 V), zaklamp, compressor luchtpistool, stofzuiger,

Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: -

Codex ARAB AREI Vlarem.

Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: -

de uitrusting en inrichting van de lokalen; de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel.

Zij schrijven voor dat: -

duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 66 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

hogedrukreiniger, reinigingsinstallatie mechanische onderdelen, hefbrug, rolkrik, werkkraan, vloerkrik, bankschroef, boormachine, kolomboormachine, slijpmolen, lastoestel, hydraulische pers, momentsleutel, uitlaatgasafzuigsysteem, spiegel, multimeter, lektester, trekkers, rolmeter, voellemmers (diktemaatjes), handzaag, remreiniger met vloeistof, compressiemeter, 4-wielsuitlijntoestel, remontluchtapparaat.

PV PRAKTIJK BOUW MINIMALE MATERIELE GEMEENSCHAPPELIJKE UITRUSTING Metselen: • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Metalen gereedschapskoffer 650 x 350 x 260 mm Metselaarstruweel 18/24 Waterpas in lichte legering – lengte 40 cm Cilindervormig metselaarslood – volledig samengesteld: Volle metalen cilinder ∅ 40 – hoogte 90 mm – gewicht 800 gr Houten blok met gleuf ± 42 mm x 42 mm Hennepkoord van ∅ 40 mm – lengte 5 m Metselaarshamer – 1kg – één kant scherp Metselaarsrei (regel) – pitchpine eerste keuze – 1220 x 50 x 30 mm Metselaarsdraad – rol van 20 m, B/L rollen Metselaarspriemen (paar) Schrijnwerkerswinkelhaak – lengte 250 mm – met zijkanten Puntlood – volledig samengesteld – hoogte 80 mm - ∅ 28 mm en koord Kaphamer met steel: één zijde met horizontale snijkant, de andere zijde met verticale snijkant (gewicht ± 600 g) Pleistertroffel – lengte 290 mm – gewoon model Nylon duimstok Schrijnwerkerspotlood Voegijzer – plat – 10 mm / 12 mm / 16 mm Betonnaald – 6 hoekig - 18 mm – lengte 300 mm Klein buigbaar poliertruweel, ronde toplengte 140 mm Spanhaken (pin 200 x 10 mm) spanveer 150 x 10 mm, 2 stuks Handborsteltje in koko – natuurhout – gevernist handvat – 4 rangen – lengte 300 mm

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 67 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) • Kattetong • Parementijzer • Spaarbord • Steenhouwersmoker • Steenhouwersbeitel (bikbeitel) • Puntbeitel • Voegpasser • Stalen borstel • Metalen vastzetter (links – rechts) met rond rubbertouw Bekisten: •

Sint-Jozefzaag – handvat in plastiek 3 moeren in geel koper, zaagblad 600 mm – staal beste kwaliteit • Steekzaag – 300 mm • Klauwhamer – kop 25 mm ∅, gewicht ± 580 gr – geverniste steel met 2 spieën • Verstelbare zweihaak – staal met vleugelmoer – lengte 300 mm • Zaagzettang • Driekantig vijltje met hecht samengesteld • Koevoet – gekruld - ∅ 22 mm – lengte 600 mm • Wringijzer (tournegauche) voor bekisters • Avegaar – 12 mm – met steel – gesmeed steelhuis • Winkelhaak voor bekister – staal – afmetingen 500 x 240 mm – breedte 35 mm • Gereedschapsgordel voor bekister • Trektang 200 mm • Houtbeitel 40 mm • Houten hamer IJzervlechten: • Plooiplaatje 200 x 180 x 5mm • Vlechttang lengte 250mm • Buigijzer ∅ 6 • Buigijzer ∅ 8 • Buigijzer ∅ 10 • Buigijzer ∅ 12 • Buigarm ∅ 6 • Buigarm ∅ 8, 10, 12 (verwisselbaar) • Automatische binder Cementeren, pleisteren en bezetten: • • •

Plafonneerbord Plafonneerdersrei Hoektruweeltjes:

⇒ inwendig recht ⇒ inwendig rond ⇒ uitwendig recht ⇒ uitwendig rond

• Driehoekstruweel • Schuurplankje Machines: Metselen: • Elektrische handklopboormachine • Mortelmolen met elektrische aandrijving • Elektrische steenzaag op voet met tafel en waterkoeling • Elektrische handslijpmolen Bekisten: •

Elektrische cirkelzaagmachine

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 68 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) • •

Elektrische decoupeerzaag Cirkelzaag met elektrische aandrijving voor het zagen van bekistingshout op voet en op tafel, voorzien van spouwmes en beschermingskap Nota: - alle machines moeten voldoen aan de veiligheidsvoorschriften.

PV PRAKTIJK CARROSSERIE De garage uitgerust met alle noodzakelijke infrastructuur: • • • • • • • • • •

volledige gereedschappensets met inbegrip van de basis gereedschappen; handboortoestel met set boren; handslijptoestel; hefbrug; heftoestel en steunen voor auto; opstelling balanceren van wielen; opstelling richten van wielen; algemene uitrusting voor tuning van auto's; uitrusting voor het uitvoeren van spuittechnieken; uitrusting voor carrosserie herstelling van wagens.

PV PRAKTIJK ELEKTRICITEIT 1 set basisgereedschap bestaande uit: • • • • • • • • • • • •

schroevendraaiers 2 tot 8 mm; kruisschroevendraaiers nr. 1-2-3; geïsoleerde combinatietang; geïsoleerde zijkniptang; geïsoleerde striptang; geïsoleerde ronde bektang; geïsoleerde fijne bektang (recht of gebogen); juniorbeugelzaag; elektricienmes; lichte hamer; testapparaat; rolmeter.

Algemeen gereedschap (aantallen afhankelijk van het aantal leerlingen): • • • • • • • • • • • • •

werkbanken; lichte soldeerbouten; hete luchtblazer voor krimpkous; elektrische schroevendraaier; tang voor drukverbindingen; handboormachine; tafelboormachine; gereedschap voor het maken van schroefdraad universeel meettoestel; veiligheidsbrillen; vijlen; set platte steeksleutels; set ringsleutels;

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 69 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) • • • • • • • • • • •

set inbussleutels; set boren; buizenklem; kleine waterpas; zelfklemmende tang; ontmanteltang voor kabel; metaalbeugelzaag; plooiveer; trekveer; kabelgootsystemen verbruiksmateriaal afhankelijk van de uitgevoerde oefeningen.

Per groep leerlingen • • •

1 PLC + programmeermogelijkheden; programmeerbare stuurmodules; 1 compleet domoticasysteem.

PV PRAKTIJK GRAFISCHE TECHNIEKEN Volgende opsomming is niet limitatief: Algemeen • • • • • • • • •

Hardware en software voor: tekstverwerking, tekstopmaak, tekenprogramma, beeldprogramma, teksten beeldintegratie. Montagetafels. Camera en contactkast. Donkere kamer Apparatuur voor het belichten en ontwikkelen van platen en/of zeven. Drukinstallatie. Verschillende soorten papier en drukinkten. Tekentafels. Multimedia.

Audiovisuele middelen • •

Overheadprojector, episcoop of ander projectietoestel. Naslagwerken (klasbibliotheek met vaktijdschriften).

PV PRAKTIJK HOUT Terminologie De invulling van de rubrieken wordt als volgt gedefinieerd: B = Basisuitrusting, waarvan mag worden verwacht dat ze in de afdeling van de school aanwezig is, opgesplitst in drie verschillende benaderingen: •

B/A ⇒ Basisuitrusting in de Afdeling aanwezig (min. 1exemplaar), gemeenschappelijk aanwendbaar over studierichtingen heen (1ste en/of 2de en/of 3de graad).

•

B/L ⇒ Basisuitrusting waarover de Leerling individueel beschikt.

•

B/S ⇒ Basisuitrusting in de Studierichting aanwezig (min. 1 exemplaar), gemeenschappelijk aanwendbaar door verscheidene leerlingen.


E = Extra uitrusting, is niet noodzakelijk in de afdeling van de school aanwezig of in het bezit van de leerling, opgesplitst in vier verschillende benaderingen:

•

E/A ⇒ Extra uitrusting ten behoeve van de Afdeling, doch wordt sterk aanbevolen;

•

E/E ⇒ Extra uitrusting, Extern aanwendbaar (bijv. in Rago-dienstencentrum of bedrijf …), indien de school of scholengemeenschap er niet over beschikt.

•

E/L ⇒ Extra uitrusting ten behoeve van de Leerling, doch wordt sterk aanbevolen;

•

E/U ⇒ Extra Uitrusting die door de studierichting(en) van de afdeling binnen de school aanwendbaar moet zijn.

Let wel! De items B/A voorzien van een * moeten gelezen worden als B/S: bij een basisoptie in de 1ste graad zonder bovenbouw, zoals opgenomen in de organieke structuur van een autonome middenschool. DIDACTISCHE HULPMIDDELEN bordenpasser met zuignappen camcorder (video)

B/S E/A

computer (s) diaprojector didactische modellen (specifiek voor …) fotoapparaat LCD-apparaat (liquid cristal display) mediatheek modelstatief (3-vlaksprojectiebord) Overheadprojector printer en/of plotter projectiescherm software (CAD-tekenen) software (specifiek didactisch) software (tekstverwerker) software (visueel rekenblad) tekendriehoeken (bordtekeningen ⇒ 30° en 45°) tekengerief (conventioneel tekenen) tekenplankje tekensjablonen (letterhoogte ...) tekentafel TV en video vakbibliotheek

B/A E/U B/S E/A E/U E/U B/A B/A B/A E/U B/A E/A E/A E/A B/S

GEREEDSCHAPPEN-APPARATUUR Boorhamer Compressor (mobiel) Elektrische handboor-machine Elektrische schroevendraaier met bitsen + en Handbandschuurmachine (klein model) Handbovenfreesmachine Handcirkelzaagmachine Handtrilschuurmachine Handwipzaagmachine Lamellenfreesmachine Lasapparaat voor dichtingen

B/L E/L E/L E/L E/U B/A

E/U E/U B/S B/S B/S B/S B/S B/S B/S B/S B/S

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 71 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) Machineklemmen (klemmen voor mallen) Pneumatische hoorapparaat Strijkijzer

E/A E/U B/S

HANDGEREEDSCHAP Aanzetstaal (enkel voor schraapstaal) wetstenen (profielstenen) wetsteen (vlakke steen) beitels 12 … 20mm (gutsen) beitels 8 … 12mm … (kap- of schietbeitels) beitels 4 … 30mm … (steekbeitels) beslagkalibers booromslag met ratel boorrasp boren (steenboren) borenset (metaalboren) breekmes centerpons diamantrol of -stift (om slijpstenen te reinigen) dubbele vouwmeter duwpotlood (met stifthouder) emmer (bouwplaatsemmer) gereedschapskoffer (persoonlijke) hamer (bankhamer) hamer (fineerhamer) hamer (houten blokhamer) hamer (klauwhamer) hamer (zware hamer) handkitpistool houtboor (centerboor/verstelbaar) houtboor (klokboor) houtboren (irwinboren) houtboren (slangen-/torsieboren) houtboren (spiraalboren) houtboren (verdiep-/verzinkboren) houtrasp houtvijl kaderspanner koevoet krasnaald kruishout lijmknechten in T-vorm lijmtangen (groot en klein) lijmverdeler (kam, rol en borstel) metalen bankschroef nageldrijvers (verscheidene diameters) passer (diktepasser) passer (steek-/boogpasser) passer (stokpasser) passer (veerpasser) passer (voetjes-/binnenpasser) potlood (schrijnwerkerspotlood) priem schaaf (blokschaaf) schaaf (grondschaaf) schaaf (overzijdeschaaf) schaaf (sponningschaaf) schaaf (tandschaaf) schaaf (zoolschaaf)

B/S B/S B/A B/A B/S B/L B/A B/S B/S B/S B/A B/A B/A B/A B/L B/L B/S B/L B/L B/S B/L B/S B/S B/S B/S B/S B/S B/S B/S B/L B/L B/L B/S B/S B/S B/L B/A B/A B/S B/S B/S B/S B/S B/S B/S E/A B/L B/L B/L B/S B/S B/S B/S B/A

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 72 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) schaar schraapstaal schroevendraaierset (gleufkop) schroevendraaierset (kruiskop/posidriv +) schuifmaat schuurblokje sleutelset (inbussleutels/zeskant) sleutelset (potsleutels) sleutelset (steeksleutels) sleutelset (ringsleutels) smetkrijt smetlijn spanschroeven spuitpistool (elektrisch of pneumatisch) tang (tang met verschuifbare bekken/gastang) tang (trektang) tang (universele tang) tang/waterpomptang (‘vise-grieppe’) telescopische meter verf- en vernisborstels (ook poriënvullen ...) verlengsnoer verstekbakje (enkel of dubbel) verstekblok verstekhaak vijlborstel vijlen (driekant) vijlen (halfrond) vijlen (plat) waterpas (conventioneel) waterpas (flesjeswaterpas) winkelhaak (grote tekenwinkelhaak) winkelhaak (handmodel) zaag (figuurzaag) zaag (handzaag) zaag (fineerzaag) zaag (metaalzaag) zaag (rugzaag) zaag (steek-/puntzaag) zaag (toffelzaag) zaag (verstekzaag op voet) zaagvijlklem zaagzettang zwaaihaak

B/A B/L B/L B/L B/S B/L B/S B/S B/S B/S B/S B/S B/A E/A E/A B/L B/S E/A E/A B/S B/S B/L B/L B/S B/S B/S B/L B/L E/A E/A B/S B/L B/A B/S B/S B/S B/L B/S B/S B/S E/A B/S B/S

INFRASTRUCTUUR – ONDERHOUD berging voor afgewerkteproducten brandblusapparaat droogrek (spuiten) houten gereedschapsmagazijn kleedruimte met wasgelegenheid (kleerkast …) machinezaal magazijn (stapelruimte) onderhoudsmaterieel (borstels) onderhoudsmaterieel (handborstel) onderhoudsmaterieel (stalen borstel) onderhoudsmaterieel (stofzuiger) persluchtinstallatie schoolmeubilair (bord, stoelen …) schragen

B/A B/S E/A B/A B/A B/A B/A B/A B/L B/S B/A B/A B/A B/S

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 73 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) spuitlokaal met afzuiging spuitwand ⇒ mobiel (water of koolstoffilter) stofafzuiging (gecompartimenteerd) vaklokaal (technologie en tekenen) werkbank en/of -tafel (met houten bankschroef) werkruimte (monteren en bankwerk) MACHINES Bovenfreesmachine op voet met toebehoren Cirkelzaagmachine met radiale arm Elektrische dubbele slijpmolen Elektrische slijpsteen metWater Formaatzaagmachine + toeb. (hor. of vert. paneelzaag) Gatensteekmachine (met boor in steekbeitel) Houtdraaibank met toebehoren Kettingfreesmachine met toebehoren Kolomboormachine met toebehoren Langgatboormachine met toebehoren Lasapparaat voorLintzagen Lintzaagmachine met toebehoren Lintzaagslijpmachine Pennenmachine met toebehoren Raampers met toebehoren Tafelschuurmachine met  en -schuurbandstand Universele lange bandschuurmachine + toeb. Vandikteschaafmachine met toebehoren Vandikteschuurmachine met toebehoren Verticale freesmachine met toebehoren Vlakschaafmachine met toebehoren

E/E E/A B/A B/A B/L B/S

B/A B/A B/A B/A B/A E/A B/A B/A B/A B/A E/A B/A E/A B/A B/A B/A B/A B/A E/A B/A B/A

VEILIGHEIDSVOORZIENINGEN draagklemmen voorhoutplaten EHBO-kast gehoorbescherming handpalettruck (transpalet) hefijzer (grote hefboom met of zonder wieltjes) huidbeschermingshandschoenen (bijv. kleuren) intern oproepsysteem (bijv. telefoon) koevoet (grote uitvoering) koolstofmasker (spuitwerkzaamheden) ladder pictogrammen (bijv. i.v.m. veiligheid) platenkarretje stofmasker trapladdertje veiligheidsbril veiligheidshandschoenen veiligheidsinstructiekaarten van machines veiligheidskaarten van gevaarlijke producten veiligheidsschoenen werkkledij zaklamp

B/A B/A B/L E/U E/U B/L B/A E/U B/A E/U B/S E/A B/L B/A B/L B/S B/S B/S B/L E/L B/A


PV PRAKTIJK MECHANICA Uitrusting: • • • • • • • • • • •

1 universele draaibank per 4 leerlingen met toebehoren, waarvan minimum 1 met digitale coördinaataflezing; 1 universele freesmachine per 4 leerlingen met spangereedschappen waarvan minimum 1 met digitale coördinaataflezing; 1 vlakslijpmachine met opspanplaat; minimaal 4 bezoeken aan het CNC dienstencentrum in de scholengroep; digitaal aflees- en meetgereedschap; 1 aangepaste tafelboormachine; 1 coödinatenboormachine met spangereedschap en kotterkop 1 gewone slijpmolen; 1 beugelzaagmachine of lintzaagmachine; 1 cirkelzaagmachine; de mogelijkheid om te beschikken over 1 PC met de nodige CAD-software.

PV PRAKTIJK PUBLICITEITSTEKENEN Volgende opsomming is niet limitatief. Algemeen • • • •

Ruim, licht lokaal met mogelijkheid tot verduisteren. Stromend water met aangepaste wasbak. Tafel voor 2 leerlingen. met glad formica blad (0,80 x 2 m) en aangepaste stoelen. Bord: muurmodel

Specifiek • • • • • • • • • • • • • • •

Werktafels met houten blad (dikte 40 à 50 mm) voor handvaardigheidsoefeningen (0,80 x 2 m). Lichttafel. Kast met schuifladen geschikt voor papier van 0,90 x 1,20 m. Vaste etalageruimten (bijv. winkelgalerij). Berging met rekkensysteem voor zowel verfstock, panelen als decoraties. Ruime spoelbakken met lopend water. Etalagekast(en). Panelen (zachte board). Gereedschapskoffer of -kast. Grote vuilbak. Etalageverlichting. Papiersnijmachine: snijlengte min. 90 cm. Aerograaf of ander systeem (spuitinstallatie) met onafhankelijke dubbele werking. Lettertypencatalogi. Etalagekasten, -poppen, -standaards, opbouwmiddelen.

PV PRAKTIJK SANITAIR/CENTRALE VERWARMING Per leerlingengroep in functie van de oefening Metaalzaag, krasnaald, hamers, beitel, betonpunt, truweel, puntslag, zinkgriffel, zinkschaar (recht – halfrond), vijlen handplooitangen (40 – 60 – 80 mm),

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 75 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) Buizensnijder koper, binnen- en buitenruimer voor koper, tweehandsbuigtangen (10 – 12 – 15 mm), verwijd- en vernauwdoorns koper, kunsstofschaar, Verwijderdoorns PVC, waterpomptang, waterpasser, stel schroevendraaiers, inbussleutels, universele tang, kniptang, striptang, telefoontang, Griptang, lavabotang, lasscherm, afbikhamer, stalen borstel, smeedtang, schietlood, lasbril, veiligheidsbril, lasschort, zinkdrijver. Soldeerset, (zink, - koper – lood), zinksnijmachine, plooibank voor zink, kraalmachine voor verschillende diameters, rolmachine voor zink, kraanfrezen, plooipomp voor stalen buis, pioneersbank, draadsnij-ijzers (3/8 – 2”), verstelbare pijptang (14 – 18”), kettingpijptang, ruimers, platte sleutels, Zweedse tang, lasbrander, pijpsnijder voor stalen buis (1/8 – 2” links en rechts), slijpmolen, metaalslijpmachine, klopboormachine, uithaalset koperen buis, warme luchtbron voor PVC, multimeters, elektrische plooipomp, lasspiegel en elektromof PE, circulator (CV en sanitair), expansievat, veiligheidsklep (CV en sanitair), gemotoriseerde drie-vierwegkranen, kamerthermostaat, klokthermostaat, aanlegthermostaat, buitenvoeler, elektronisch regelpaneel, mazoutbranders, CO2 meterset (gas – olie), koffer, dichtingsringen, set brandersproeiers, veiligheidsautomaten, ontkalker, waterverzachter, mazoutfilter, water- en gasmeter, atmosferische gasbrander, badmengkranen (gewoon – thermostaat), warmwaterbereider (gas – elektrisch), diverse verwarmingslichamen, elektrisch lastoestel, roetzuiger en borstels, elektrische draadsnijmachine, drukmeter, vacuümmeter, oliepeiler, gaswandketel, winkelhaak.

PV PRAKTIJK SCHILDEREN EN DECORATIE 1) Infrastructuur: Per leerling een ruimte voorzien van ca. 4m² met vaste wanden, waarin verschillende afwerkingsmoeilijkheden aan bod kunnen komen (venster, deur, binnen- en buitenhoek, moluren ...) De minimum oppervlakte per leerling dient 15m² te bedragen Naast de verluchtingsmogelijkheden, dienen qua verlichting voorzien te worden: natuurlijke verlichting en/of aangepaste kunstverlichting die de natuurlijke belichting benadert. 2) Veiligheidsuitrusting per leerling: Werkkledij, een paar veiligheidsschoenen, rubberen handschoenen, een stofmasker, een veiligheidsbril en een spuitmasker dient te worden voorzien 3) Individuele uitrusting: Ronde borstel 1’’ Ronde borstel ½ Lakrol 8cm Latexrol 18cm Platte kwast 2’’ Blokkwast 12cm Lyonpenselen 2 t.e.m. 16 Plakaatpenseel ¼‘’ Plakaatpenseel ¾’’ Pleisterbol Gebogen spatel Snijliniaal in inox Breekmessen recht en haaks Vouwmeter Trektang Plamuurmessen 3-6-8-10 Verstekbak Ladder Potlood Waterpas Naadroller 4) Collectief gereedschap:

Ronde borstel 2’’ Radiatorborstel 2’’ Lakrol 18cm Platte kwast 1’’ Platte kwast 3’’ Blokkwast 15cm Marterpenselen 6 t.e.m.12 Plakaatpenseel ½’’ Schuurblokjes Afkrabdriehoek Behangkoffer met spons en zeemleer Behangschaar Breekmessen smal en breed Hamer Steekmessen 2-6-10 Set schroevendraaiers Handzaag Zetborstel Puntlood Aandrukrol

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 76 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) Lakrollen Vergaarbakken Verfemmers Verfroosters Latexrollen Viscositeitmeter Pleisterspaan rechthoekig 28cm Pleisterspaan ronde steel 18 x18 x3 Pleisterbollen Mastiekmesse Tamponeerborstels Behangtafel 3m Maanborstel Handborstel Vuilblik Stalen borstel Keerborstel Aftrekkers Dweilen Schuurborstel Stofzuiger Pleistertroffel Verstekzaag Mastiekpistool Trektangen Nijptangen Glassnijders Glassnijlat Glashamer Klauwhamer Trapladder Transformaatladder Opsteekladder 5) Machines: Spuitcabine met afzuiging (U) Compressor Conventionele spuitapparatuur met laagdruk- en hoogdrukpistolen Afstoomtoestellen Schuurmachines (tril - band - schijf) Boormachine Afbrandtoestel Hogedrukreiniger (U) Linoleumfrees (U) Schaaftoestel Lastoestel Wals Episcoop Cirkelzaagmachine Decoupeerzaag Nietmachine Garneergereedschap (U)


EVALUATIE Onderscheid moet gemaakt worden tussen de evaluatie van het leerproces en de evaluatie van het eindproduct. Bij de procesevaluatie wordt doorlopend gepeild naar de verwerking van het leerproces, met de bedoeling dit proces zo nodig bij te sturen, zodat elke leerling op de meest effectieve manier kan leren. De klemtoon ligt hierbij duidelijk op het optimaal functioneren van de leerling. Het verloop van het proces wordt, vooraf, door de lerares/leraar uitgetekend. Zij/hij bepaalt • • •

welke de verschillende stappen zijn; welke fouten op elk moment ontoelaatbaar zijn; welke fouten kunnen gemaakt worden.

Afhankelijk van het resultaat van feedbackmomenten (evaluaties na elke opdracht of deelopdracht) wordt het proces verder gezet of zo nodig bijgestuurd. Om de leerling te motiveren gebeurt dit in een constructieve, positieve sfeer. Productevaluatie gebeurt op het einde van het leerproces (bijvoorbeeld na een hoofdstuk, een opdrachtenreeks, een project, een trimester...). Hierbij wordt nagegaan in hoeverre de leerling de basisdoelstellingen bereikt heeft. Elke evaluatie dient te vertrekken vanuit duidelijke en operationele doelstellingen. Zowel het proces als het product moeten op een zo objectief mogelijke manier geëvalueerd worden. De evaluatie steunt altijd op een vaardigheids- en werkanalyse die het verloop, de verantwoording en de criteria weergeeft van de opdracht. Proces- en productgericht evalueren kan vier aspecten omvatten: •

de denkactiviteit (bijvoorbeeld instructies lezen, aantekeningen maken, …).

•

de motorische handelingen (bijvoorbeeld verbindingen maken, …).

•

de praktijkattitudes (bijvoorbeeld nauwkeurig werken, scherp waarnemen, …).

•

de uitvoeringstijd, waarbij gestreefd wordt naar een haalbaarheid voor 90 % van de leerlingen.

Bij de evaluatie zal er in ieder geval rekening gehouden worden met het feit dat het om leerlingen gaat. Onnauwkeurig werken, kleine fouten maken, moet in zekere mate aanvaardbaar zijn. Belangrijk is de evolutie. Daarom zal de lerares/leraar voortdurend de vorderingen van de leerlingen controleren. Indien nodig zal zij/hij meteen remediërend optreden. Bij het begin van iedere praktijkopdracht zal de lerares/leraar (indien nodig aan alle leerlingen afzonderlijk) meedelen welke (sub)doelstellingen tijdens die les moeten bereikt of nagestreefd worden: iedere leerling moet bij het begin van iedere les weten wat van hem tijdens die les verwacht wordt. In het evaluatieproces kunnen 3 stappen onderscheiden worden: •

registreren (door middel van een evaluatieschema),

•

interpreteren (door middel van een vierpuntenschaal),

•

rapporteren.

Registreren Om zo objectief mogelijk te kunnen registreren, wordt voor elke praktijkopdracht (met de daarbij horende gedragsvaardigheden) een evaluatieschema opgesteld. Zo’n schema bevat alle doelstellingen (met de daarbij horende subdoelstellingen) en attitudes die bij de opdracht zullen geëvalueerd worden. Het is niet noodzakelijk om bij alle opdrachten steeds alle mogelijke subdoelstellingen te evalueren. Sommige subdoelstellingen kunnen eventueel weggelaten worden als ze vroeger reeds vaker aan bod kwamen of later ruimschoots aan bod zullen komen. De selectie van de attitudes en de wijze van registratie, wordt in vakgroep overlegd.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 78 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) Bepaalde aspecten zijn objectief meetbaar (bijvoorbeeld een buis op lengte zagen binnen een aangegeven tolerantie), andere aspecten zijn subjectief waarneembaar (bijvoorbeeld een geschikte kleurcombinatie kiezen). De mate waarin een objectief waarneembare doelstelling bereikt werd, kan in het schema aangeduid worden door middel van een tweepuntenschaal: •

+ : doelstelling bereikt

•

! : doelstelling niet bereikt

Voor niet objectief meetbare doelstellingen wordt geadviseerd om te werken met een drie puntenschaal: •

+ : doelstelling bereikt

•

" : doelstelling niet helemaal bereikt

•

! : doelstelling niet bereikt

Door het evaluatieschema samen met de opgave ter beschikking van de leerling te stellen, kan de zelfevaluatie bij de leerling sterk aangemoedigd worden. Interpreteren Door middel van het evaluatieschema controleert de lerares/leraar bij het einde van iedere les in welke mate de leerlingen de vooropgestelde lesdoelstellingen bereikten. Dit wordt kort met iedere leerling individueel besproken. Aan de registraties in het evaluatieschema kunnen verschillende interpretaties gegeven worden. Enkele voorbeelden: +

"

!

(doel bereikt)

(doel niet helemaal bereikt)

(doel niet bereikt)

niveau is voldoende

voldoende maar leemten

niveau onvoldoende

voor verbetering vatbaar

onaanvaardbaar niveau

nagenoeg foutloos

aanvaardbare tekorten

schadelijke fouten

nagenoeg correct

aanvaardbaar aantal lichte of detailfouten of leerprocesfouten

onvergeeflijke fouten

kleine tekorten

onvolledig

volledig

zware inbreuken zware tekorten

behoorlijk, zinvol

storingen, fragmentarisch

onlogische uitvoering

kan het en doet het vrijwel altijd, spontaan en zonder aarzelen

kan het en doet het af en toe, kan het niet, doet het niet of zonder overtuiging, wisselvalling nooit, afwijzend en met tegenzin

Om eenvormigheid te bekomen in verband met de gebruikte interpretatie, is een overleg binnen de vakgroep absoluut noodzakelijk. Rapportering Na iedere les (liefst uiterlijk bij het begin van de volgende les) worden de resultaten van het evaluatieschema omgezet op een vierpuntenschaal. Die quotatie wordt in de agenda van de leerling genoteerd, waarbij uiteraard voldoende aandacht moet besteed worden aan een eventueel noodzakelijke remediëring. De omzetting van de (eventueel gewogen) evaluaties kan op verschillende manieren gebeuren. Om eenvormig te kunnen omzetten, is een overleg binnen de vakgroep absoluut noodzakelijk. Hoe de omzetting zal gebeuren moet in ieder geval vooraf vastgelegd worden. Dit kan bijvoorbeeld als volgt gebeuren.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 79 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) Heel goed •

meer dan 80% van de subvaardigheden, subdoelstellingen zijn bereikt

•

(nagenoeg) foutloos, uitstekend

•

enkel + codes

•

volledig zelfstandig uitgevoerd

•

vlotte uitvoering, met overtuiging, belangstelling, …

Goed •

60 à 80 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt

•

veel + en weinig " codes

•

aanvaardbare kwaliteitsverschillen

•

aanvaardbare procesleerfouten

•

geen schadelijke fouten

•

zichtbare vorderingen

Zwak •

50 à 60 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt

•

alleen een deel van de subdoelen zijn bereikt

•

weinig + en veel " codes

•

veel onnodige leerfouten

•

soms zware schadelijke fouten

•

geen zichtbare vorderingen

Niet goed •

minder dan 50% van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt

•

veel " codes of alleen maar " codes en - codes

•

veel schadelijke of onvergeeflijke fouten, onlogisch handelingen

Het rapportcijfer Naar het rapport toe moeten alle quotaties (vierpuntenschaal – resultaat van remediëring) omgezet worden naar een cijfer. Ook die omzetting moet overlegd worden binnen de vakwerkgroep. Alle ernstige tekorten (cf. diverse evaluatieschema’s) worden steeds vermeld in de rubriek commentaar, waarbij er steeds een duidelijk geformuleerde remediëring moet voorzien worden (geen algemene opmerkingen).


BIBLIOGRAFIE PV PRAKTIJK AUTOTECHNIEK Innovan - Rouboslaan 3. - NL - 2252 TR Voorschoten - Nederland • Benzinemotoren • Dieselmotoren (2 delen) • Carrosserietechnieken (2 delen) • LPG-installaties • Katalysatoren • Testapparatuur voor onderstellen • Testapparatuur voor motoren • Autotechniek zakboekje • ABS - Antiblokken - systemen bij personenauto's • Adviesset V1 personenwagens • Adviesset V1 bedrijfwagens • Adviesset P1 • Adviesset P2 personenwagens • Adviesset P2 bedrijfwagens Autodata bvba - Thillostraat 3 - 2920 Kalmthout • Autodata - Afstegegevens 1992 • Autodata - Distributie • Autodata - Carburateurs N 2 • Autodata - Benzine-injectie • Autodata - Koppelingen • Autodata - Werktijden • Bosch-Technische leergangen Delta press B.V. • Wabco J.A. Reuvekamp Delta press B.V.: luchtdruksystemen • Cursussen van de verschillende constructeurs. • Vaktekenen en Tekeninglezen L. Van de Wiele, A. De Bruyn, Plantyn • Leerboek 1, 2A en 2B J. Nuyens • Werkboek 1, 2A en 2B W. Buts Kluwer Editorial Kouterveld 2 1831 Diegem • De aandrijflijn • De complexe aandrijflijn • Het rijdend gedeelte A • Het rijdend gedeelte B • Het rijdend gedeelte A+B • De elektrische Installatie • Elektronica in de auto • De techniek van de auto • Auto – elektroschema’s • De moderne auto - elektro • Benzine - inspuitsystemen • Dieselinspuiting voor personenauto's • Auto - alarmsystemen en wegrijblokkeringen • Motorschade, Schade aan verbrandingsmotoren

ISBN 90 201 2012 3 ISBN 90 201 2446 3 ISBN 90 201 1972 9 ISBN 90 201 2216 9 ISBN 90 201 2279 7 ISBN 90 201 1825 0 ISBN 90 201 2950 3 ISBN 90 201 2242 8 ISBN 90 201 2459 5 ISBN 90 201 2929 5 ISBN 90 201 2943 0 ISBN 90 201 2976 7 ISBN 90 201 2960 0 ISBN 90 201 2944 9

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 81 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) • Elektronische regelsystemen 1 ISBN 90 201 2945 5 • Elektronische regelsystemen 2 ISBN 90 201 2951 1 • Autotuning ISBN 90 201 2929 7 Merk-Educatie Buurtlaan west 113 3905 Veenendaal • Motorvoertuigentechniek • Samenleving en techniek • Montagetrechniek • Vervaardigingstechniek • Luchtdrukremmen • Hydraulische remsystemen • Aandrijfsystemen • Voertuig 3a en 3b • Luchtdruksystemen Links naar enkele interessante sites: • http://www.tihh.be/tihhosp/links.html#elektr • http://werktuigbouw.techniekweb.nl/ • http://jersey.uoregon.edu/vlab/ • http://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.html#mechanica • http://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.html • http://www.meergronden.nl/een/2/natuurkunde/natuurkunde-simulaties.htm#Elektriciteit • http://www.phys.hawaii.edu/~teb/java/ntnujava/ • http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/hframe.html • http://www.ngk.de • http://www.howstuffworks.com •

Cursussen ACON zie website van FEBIAC

PV PRAKTIJK BOUW BOEKEN: JACOBS – VAN TOL UFFEN VRIEND J.J. VAN NOORDEN.+ RAVENSTEIN.+ KWANTES.+ KLAVER. + WINTERS. + VAN ZANTEN e.a.

M. DIETENS

STICHTING BOUWRESEARCH NORA EN EVENS

,Algemene bouwkunde,

Waltman, Delft

,Bouwen: Handboek voor de praktijk, deel 1en 2, ,Bouwkunde, ,Inleiding tot de bouwkunde, ,Deel 1 Grondwerken funderingen, ,Deel 2 Steenconstructies, ,Deel 3 Draag- en dekvloeren, ,Deel 4 Kappen en daken, systeembouw, ,Constructie van gebouwen, ,Deel 1 Tekst, ,Deel 2 Trappen, rioleringen, daken, vloeren dakbedekkingen,

Kosmos, Antwerpen Spruyt, Van Mantgen en De Does, Leiden

Story - Scienta, Gent

Samson, Brussel ,Het afwerken van wanden en plafonds, ,Amélioration de l’habitat ancien, La documentation Française,

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 82 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) VAN ZETTEN STICHTING BOUWCENTRUM

VAN VULPEN - F. WEYDE e.a. G. BRIGAUX VAN LOON DE NAYER EN SUETENS BAKKER J.J.

,Bevestigingsmiddelen in de bouw, ,Bibliografie over bouwschade, ,Bibliografie over modulair bouwen, ,Bibliografie over vochtproblemen, ,Constructieleer voor metselaars, ,La maçonnerie, ,Metselen - Constructieleer, ,Deel 1 en 2 ,Monumentenzorg,

,Onderhoud, verbetering en herstel van gebouwen, BRUGGELING ,Prefabricage in beton, WETENSCHAPPELIJK EN ,Technische voorlichtingsnota’s, TECHNISCH CENTRUM ,Werkorganisatie op de VOOR HET BOUWBEDRIJF bouwplaats - Handleiding voor aannemers, ,Tijdschrift W.T.C.B., BELGISCH INSTITUUT ,Normbladen, VOOR NORMALISATIE NATIONALE GROEPERING ,Tijdschrift “Baksteen”, DER KLEI - NIJVERHEID PUBLICATIES VAN HET NATIONAAL ACTIECOMITE VOOR VEILIGHEID EN HYGIENE IN HET BOUWBEDRIJF UITGEVERIJ SAMSON ,Gecoördineerde teksten van wetten en besluiten betreffende de arbeidsbescherming, N.V. ETERNIT ,Tijdschrift “A.C”, PUBLICATIE VAN HET VERBOND DER CEMENTNIJVERHEID

Paris Agon Elsevier, Brussel Bouwcentrum Rotterdam

Culemborg, Antwerpen Eyrolles, Paris Malmberg, ’s Hertogenbosch De Nederlandse Boekhandel, Antwerpen Kosmos, Antwerpen Elsevier, Brussel Lombardstraat 41, 1000 Brussel

Brabançonnelaan 29, 1040 Brussel Visverkopersstraat 13 bus 22, 1000 Brussel Poincarélaan 69-70 , 1070 Brussel

Philippe de Champagnestraat, 1000 Brussel 2920 Kapelle - op - den - Bos Trierstraat 96, 1040 Brussel

PV PRAKTIJK CARROSSERIE Veiligheid en gezondheid bij de arbeid. Provinciaal Veiligheidsinstituut - Antwerpen Polytechnisch zakboekje Standaard Educatieve Uitgeverij Autodata Thillostraat 3 2920 Kalmthout Carrosserrie Auto info bovenmaten Auto info chassismaten Carrosserietechnieken Innovam Roubuslaan 30 Nl 2252 TR Voorschoten Het beste autohandboek Reader's Digest Roest en Carrosserieschade zelf repareren Franke Kluwer Technische boekeb Plaatwerkgereedschap voor het carrosseriebedrijf Harmsen Persluchtgereedschap voor het carrosseriebedrijf Harmsen De carrosserie Olving Handboek carrosseriereparatie Porter Lijmen Lassen Solderen Wuich Kluwer Technische Boeken

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 83 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) Merkgebonden handleidingen Koetswerk voor de autosector en aanverwante sectoren EDUCAM Richten Vervangen van grote koetswerkcomponenten Tabellen boekje Academic Service Lastechniek Heling Booglassen Bemetel Technologie van het lassen(handboek) Standaard Educatieve Uitgeverij Technologie van het lassen (werkboek) Standaard Educatieve Uitgeverij Petra-project lassen Samenwerking ARGO - Apeldoorns College Tabellenboek voor metaaltechniek W. De Clippeleer Selectie van Belgische normen • deel 1: Basisnormen • deel 2: Technisch tekenen • deel 3: Mechanica - Algemene normen • deel 4: Bevestigingsmiddelen • deel 5: Overbrengingsmiddelen Lastechniek, vakblad voor lassen en snijden Rotterdam Lassen van Al gemakkelijker Kempi Benelux NV Mechelen. Lassen van RVS A. De Visser Mechanische techniek voor het voortgezet beroepsonderwijs Educaboek Uitgeverij Stam. Werken met metaal (Europees project Gemeenschapsonderwijs, internationalisering) Cursus Lassen SIDMAR Belgisch instituut voor lastechniek Lakenweverstraat 21 1050 Brussel • solderen • weerstandslassen • lassen en snijden met lasbranders • TIG lassen • Booglassen onder gasbescherming MIG • Plasma lassen en snijden • CD-rom Tig Lassen Het gassmeltlassen ir. F. Van Horenbeeck Standaard uitgeverij Lassen mechanische technieken H.R. Kluiver ........................................................................................... ................................................................................................................................. Kluwer schoolboeken

PV PRAKTIJK ELEKTRICITEIT AIB - VINÇOTTE, Algemeen Reglement op de Elektrische installaties AREI, Brussel CED - SAMSON, Algemeen Reglement op de Elektrische installaties, Diegem COOREMAN, Serie Elektrotechniek: Elektrotechnisch tekenen, Plantyn DEKELVER, Serie elektrotechniek: Installatieleer, Plantyn ELECTRABEL, Vademecum voor installateurs GASELWEST, Veilig gebruik van de elektriciteit, Brussel MARIEN H, Programmeerbare logische sturingen, die keure VEGB, Veilig werken met elektriciteit, Brussel

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 84 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) VEKENS, J., Installatiepraktijk voor de elektricien, Standaard VYNCKIER, Het Installatieboek, Gent

PV PRAKTIJK GRAFISCHE TECHNIEKEN Inleiding in de Kleurenleer, zien, ordenen en reproduceren, GOC, Amsterdam, 1990, ISBN 90 6017 539 5 P. SLEUTEL, Grafisch werktekenen, basisboek voor conventioneel en elektronisch werktekenen, ISBN 90 2985 004 3 (werkboek te verkrijgen) PHh. WESTER, Licht en kleur voor de drukker, ISBN 90 2986 005 7 PH. WESTER, Werkplekorganisatie, ISBN 90 2984 022 6 T. BAZEN, Vormen van letters, een introductie (4 delen), ISBN 90 2984 010 2 BOEK, Over het maken van boeken, Uitgave Gaade. Lithografische Communicatie, (voorbereiden, reproduceren, opmaken), Lakerveld Den Haag, 1992 VAN LOGHUN, S., Handboek grafische communicatie, (1 deel, grafische automatisering), Kluwer VAN LOGHUN, S., Handboek grafische communicatie, (3 delen, praktisch omgaan met drukwerk), Kluwer Algemeen reglement voor de arbeidsbescherming, Commissariaat voor de bevordering van de arbeid De grafische technieken, Cantecleer Grafisch ontwerpen voor iedereen, Uitgave Gaade Het fenomeen kleur, Cantecleer Inleiding in de kleurenleer, (zien, ordenen, reproduceren), G.O.C., 1983 Kijk, Kwaliteit, (Kwaliteitszorg in de grafische industrie), bis - uitgave ,1990 Kleurtransformatie, (licht en kleur, voorbereiding en kleurendruk), G.O.C., 1990 Mm - Didot - Pica - Inch, (omrekeningstabellen voor de grafische bedrijfstak), Amsterdam, Stadsdrukkerij, 1980 Normen, Brussel, Licap, 1996 Ontwerpen van merken en logo's, Uitgave Gaade Presentatietechnieken voor de grafisch ontwerper, Uitgave Gaade Reizigers in drukkersland? Vereniging beroepsopleiding grafische industrie, Amsterdam, 1971 Tekst in beeld, (toepassingen vorm, kleur), Cantecleer

PV PRAKTIJK HOUT Catalogi van toeleveringsbedrijven

In functie van .....

Constructieve Publicaties Lepelstraat 9/W2 9160 LOKEREN

Bouwwetboek Erkenning van aannemers Modelbrieven voor overheidsopdrachten Registratie van aannemers Wet Breyne

Geuens J. Uitgeverij - Den Gulden Engel

Tekenvademecum

TIJDSCHRIFTEN

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 85 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) ‘BIN-Revue’ Belgisch Instituut voor Normalisatie

Brabançonnelaan 29 1000 BRUSSEL Tel.: 02 / 738 01 11

‘Bouwkroniek’

Zennestraat 37 1000 BRUSSEL Tel.: 02 / 513 82 95

‘CAD-CAM magazine’ Belgotronic NV

Hallesesteenweg 47 1640 SINT-GENESIUS-RODE Tel.: 02 / 380 87 39

‘De Vlaamse Schrijnwerker’ FVSB Federatie van Algemene Aannemers van Schrijnwerk en/of Aanverwante beroepen van het Vlaams Gewest van België

Lombardstraat 34-42 1000 BRUSSEL Tel.: 02 / 545 57 05

‘Houtblad’ Het Houtblad BV i.s.m. Centrum Hout

Postbus 1375 1300 BJ ALMERE NEDERLAND Tel.: 0031 / 036 / 532 73 31

‘Houthandel en nijverheid’

Zennestraat 37 1000 BRUSSEL Tel.: 02 / 513 82 95

‘Houtnieuws’ VUMpress i.s.m. IHVB Interfederaal Houtvoorlichtingsbureau

Gossetlaan 30 1702 GROOT-BIJHAARDEN Tel.: 02 / 481 78 63

‘Ik ga bouwen, opknappen en verbouwen’ Media Office NV

Route d’Ohain 16 1380 LASNE Tel.: 02 / 633 33 22

‘Meubel Echo’

Finstraat 4 1080 BRUSSEL Tel.: 02 / 424 00 64

‘Meubihome’

B.I. Trade Mart Atomiumsquare Postbus 613 1020 BRUSSEL Tel.: 02 / 478 47 16

‘NACEBO-INFOR-CONTACT’

Spastraat 8 1040 BRUSSEL Tel.: 02 / 238 06 05

‘Schrijnwerk’ Dobbit Communications NV

Torhoutsesteenweg 226 bus 2 8210 ZEDELGEM Tel.: 050 / 24 04 04

(lokaal 514)

Koningsstraat 109-111 1000 BRUSSEL Tel.: 02 / 219 28 32

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 86 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) AUDIOVISUELE MIDDELEN Catalogi van toeleveringsbedrijven, en/of uitgeverijen, zie rubriek BOEKEN

In functie van .....

Instanties, zie rubriek NUTTIGE ADRESSEN + Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Departement Onderwijs Centrum voor Onderwijsmedia Koningsstraat 38 1000 BRUSSEL Tel.: 02 / 211 45 58

Diareeksen ..... Fims ..... Software ⇒ specifiek didactisch ..... Videofilms .....

PV PRAKTIJK MECHANICA Tabellenboek voor metaaltechniek W. De Clippeleer Selectie van Belgische normen • deel 1: Basisnormen • deel 2: Technisch tekenen • deel 3: Mechanica - Algemene normen • deel 4: Bevestigingsmiddelen • deel 5: Overbrengingsmiddelen Lastechniek, vakblad voor lassen en snijden Rotterdam CD- rom TIG- Lastechnieken Belgisch instituut voor lastechniek Lakenweversstraat 21 1050 Brussel Mechanische techniek voor het voortgezet beroepsonderwijs Educaboek Uitgeverij Stam. Werken met metaal (Europees project Gemeenschapsonderwijs, internationalisering) Aanvullende werken: Van den driessche Fysische metaalkunde Standaard Philips Handboek voor fijnmechanische tehnieken Philips technische bibliotheek Janssen W. e.a. Materialenkennis Standaard Ros F. Materialenkennis Standaard De Clippeleir abellenboek voor metaaltechniek Plantyn Vercaigne W. Pneumatische automatisering Vermeulen Roeselare Belmans J. Pneumatische en elektropneumatische technieken Standaard Festo Didactic Opleidingscursussen Festo Belgium elemecanique Handboeken vermogens- en besturingspneumatiek SBM Selectie van de Belgische normen Heidenhain Digitale uitlezingen Educatieve software Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap M.B Tijdschriften M.B productietechniek De Vey Mestdagh Drost A. e.a. Energiewerktuigen deel 1 en deel 2 Nijgh & Ditmar educatief Alonso M. Mechanica Elsevier De Lepeire e.a. Theoretische mechanica deel 1 en deel 2 Standaard Mechanica leerboek J. Belmans Wolters Plantyn 90 301 5893 mechanica werkboek en oplossingen J. Belmans Wolters Plantyn 90 301 58921 theoretische mechanica W. De Clippeleer Wolters Plantyn 90 301 65561 M. Dreezen / M. Lemmens / E. Rutten werkboek 1 90 301 67629

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 87 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) werkboek 2 90 301 67637 eenvoudige mechanica J. Belmans Wolters Plantyn 90 301 6069 9 mechanica BSO de Sikkel 90 260 3473 3 Aanvullen met leerboeken derde graad of andere meettechniek en materialenleer J.Gijbels Wolters Plantyn 90 301 6730 0 C. Vermeiren Verspanende technieken F.Cremers Wolters Plantyn 90 301 6815 3 Evens / Janssens / Milis / Roels / Van Der Steen Vakleer voor plaat en constructiebankwerken A. Heling STAM 90 11 41305 9 Materialenkunde technici Kenneth G. Budinski Academic Service 90 395 0150 5 Verspaningstechniek Heinz Tschätsch Academic Service 90 395 0465 2 Technieken en machines Machine-onderdelen Roloff Matek Academic Service 90 395 0482 2 Materialenleer H.Ingels Standaard 90 02 16735 0 mechanische metaalbewerking J. Leenders STAM 90 11 41450 0 H.J.F. Janssen Gereedschapsleer Heeren / Leenders STAM 90 11 11306 3 Materialenleer/eigenschappen A. Quak educaboek Toepassingen materialen Mechanische meettechniek Van In Boonen Stroobants Technologie van het lassen Declerck / Thoen Standaard Kunststoffen vandaag en morgen J. Claerbout Verspaning H. Ingels Standaard 90 02 17550 7 Metaal – elektriciteit J.M.duverger de Sikkel 90 260 3369 9 Links naar enkele interessante sites: http://www.tihh.be/tihhosp/links.html#elektr http://werktuigbouw.techniekweb.nl/ http://jersey.uoregon.edu/vlab/ energie – mechanica – thermodynamica - tools http://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.html#mechanica http://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.html http://www.meergronden.nl/een/2/natuurkunde/natuurkunde-simulaties.htm#Elektriciteit http://www.phys.hawaii.edu/~teb/java/ntnujava/ http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/hframe.html http://www.howstuffworks.com http://www.ngk.de

PV PRAKTIJK PUBLICITEITSTEKENEN GERRITSEN, F., Het Fenomeen Kleur, Cantecleer / De bilt, ISBN 90/21113/0055/9 SIMPSON, I., Praktische Tekenencyclopedie, Gaade uitgevers Veenendaal SMEETS, R., Ornament, symbool en teken, Täschen Verlag Keulen VAN DEN BROECK L. en DEBERSAQUES S. en GEIVERS R., 'n Kijk op Kunst, Standaard educatieve Uitgeverij VAN WIEMEERSCH, A., Internationaal Lexion, Kunstforum VAN RHEEDEN, H. en HOONHAUT, P. en KONIJN, M. en LAMBERS, R., Kunst in Zicht, Wolters - Noordhoff ZOMEN en KEUNIG, E., Kleur, 2de druk, ISBN 90/210/3930/3 JAXTHEIMER, BODO, W., Compleet tekenboek, Gaade, ISBN 90 6017 3570

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 88 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) PARRENS, Tekenperspectief, Gaade, ISBN 90 6017 339 2 VAN DEN AKKER, L., Kunsthistorisch Overzicht, Klassieke oudheid tot de 19e eeuw, Wolters - Noordhof Van Altamira tot Heden, Nederlandse Boekhandel, ISBN 90/289/9533/2 Tijdschrift - specifiek etaleren Schaufenster & shopdesign (Postfach 2147 – 94011 Passau) voor België: Bruil &van de Staaij, postbus 75, 7940 AB Meppel, Nederland Boeken specifiek BERGEN, H., Etaleren stap voor stap, Den Gulden Engel, Educatieve uitgeverij BERGER, H., Leren etaleren, De Nederlandse Boekhandel, 1988, ISBN 90 289 0791 2 BERGER, H., Stapsgewijs Etalagegewijs - basisboek, Den Gulden Engel, Educatieve uitgeverij, 1996, ISBN 90 5035 4262 HULSMAN, J., en KAEYSER, A., Modern etaleren, Van Mantegem en De Does, Leiden THUIJSMAN, C.J., Etaleren en presenteren, Wolters Noordhoff, Leuven, ISBN 90 01 86263 2 DRAGT, R., Reclameschrift in woord en beeld, Thieme, 1991 HAAKMAN, I., Reclameschrift, Stichting Ivio, Lelystad, 1977 VRIENS, A., Lettervormen, Agon Elsevier, Brussel MULDER, J., Decoreren, Wolters Noordhoff, Leuven, 1978 STEFFENS, H., Reclame in vorm – Practicum, Wolters Noordhoff, 1989 GILL, W., R., Rendering with pen and ink, Van Nod Reinholt, 1973, ISBN 0442 22 694 2 STEVENS, T., Kalligrafie van A tot Z, Focus Elsevier, Brussel, 1979, ISBN 90 10 02829 1

PV PRAKTIJK SANITAIR/CENTRALE VERWARMING BOEKEN Integrale kwaliteitszorg in het Technisch Onderwijs, NVKSO, Guimardstraat 1, 1040 Brussel. Oliestook, CEDICOL vzw., Dauwstraat 12,1070 Brussel. Thematische catalogus van de WTCB-publicaties, WTCB, Aarlenstraat 53, bus 10, 1040 Brussel. Veiligheid & gezondheid bij de arbeid, Provinciaal Veiligheidsinstituut, Jezusstraat 28, 2000 Antwerpen, D/1990/0180/1. Energiek beheer - Zuinig en veilig gasverbruik (Basiscursus Meet-, regelen beveiligingstechniek) Stichting opleidingen Installatietechniek, Ridder Snouckaertlaan 7, Postbus 329, 2270 AH Voorburg. Bedekkingen en onderhoud/metaal, Stichting opleidingen Installatietechniek, Ridder Snouckaertlaan 7, Postbus 329, 2270 AH Voorburg. Verwarming/toestelonderhoud, Stichting opleidingen Installatietechniek, Ridder Snouckaertlaan 7, Postbus 329, 2270 AH Voorburg. DIETZEL, F., Technische Warmteleer, De Vey Mestdagh BV, Markt 51, 4331 LK Middelburg. GUILLOU, Plomberie, Eyrolles, Bd. Saint-Germain 61, 75 005 Paris. GOORDEN, H., VGOS Doe-boek, Licap, Guimardstraat l, 1040 Brussel. KIMMENAEDE, Warmteleer voor technici, Educaboek, ISBN 90 110 0821 9. RIETSCHEL, H. Heiz- und Klimatechnik, Sprenger Verlag, Berlin, ISBN 2 04 004217 2.


TIJDSCHRIFTEN WTCB-tijdschrift, WTCB, Aarlenstraat 53, bus 10, 1040 Brussel. Warmte en klimaat, UBIC, Brogniezstraat 41, 1070 Brussel. De onderneming (Maandblad voor Sanitair, Verwarming en Klimaatregeling), Distrigraph bvba, Alexander Bertrandlaan 50, 1190 Brussel. Installateur, Peka nv, J. en P. Carsoellaan 126B, 1180 Brussel. Info, LBIS, Willemsstraat 14-16 bus 0207, 1040 Brussel.

REGLEMENTEN AREI (Algemeen reglement voor elektrische installaties), Bedrijfsfederatie der voortbrengers en verdelers van elektriciteit in België, Tervurenlaan 34 bus 38, 1040 Brussel, tel.: 02 733 96 07. ARAB (Algemeen reglement voor arbeidsbeveiliging), Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid, Centrale bibliotheek, Belliardstraat 51, 1040 Brussel, tel.: 02 233 44 44.

PV PRAKTIJK SCHILDEREN EN DECORATIE Boeken Schilderen Auteur J.A.P. MEERE

J. GEERTS AJ. MENS en JW. DE WIT

AJ. MENS en JW. DE WIT / V. VAN DER KRIEKE K.H. STAD

HUUB KOUWENHOVEN

P. MULLER MAX DOERNER

Titel Het schildersambacht, deel 1 - ISBN 90 248 1330 1 deel 2 - ISBN 90 248 1331 X deel 3 Schilderen - materialen en gereedschappen, deel 1&2 ISBN 90 238 0031 1 Gereedschapsleer, deel 1&2 ISBN Vaktheorie, deel 1&2 ISBN Materialenkennis, deel 1 Verfstoffen, - deel 1 Kleurenleer - schuurmiddelen glas - brons enz.., Bind-,verdunnings- en droogmiddelen, - deel 2 Vernissen - lakken - beitsen en afbijtmiddelen, Gereedschappen - klim en steigermateriaal, deel 3 Vaktheorie decoratie - reclame heraldiek - houten marmerimitatie, deel 4 Schilderwerk - Alles over verf technieken - materialen en toepassingsmogelijkheden, ISBN 90 6120 299X Zelf schilderen, ISBN 90 6590 144 2 Schilderkunst - materialen en techniek, ISBN 90 6017 130 6

Uitgeverij H. Ten Brink’s

Spruyt, Van Mantgem & De Boes - BV. Leiden Spruyt, Van Mantgem & De Boes - BV. Leiden Spruyt, Van Mantgem & De Boes - BV. Leiden P. Out NV. - Koog aan de Zaan

ELMAR BV. - Rijswijk

M&P Weert uitgeverij BV. W. Gaade BV. Amerongen

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 90 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) Schildertechnieken Auteur JIM FOBEL & JIM BOLEACH CAROLINE GREEN AMELIA SAINT GEORGE ANNIE SLOAN & KATE GWYNN ANNIE SLOAN & KATE GWYNN YANNICK GUEGAN YANNICK GUEGAN ARBO GAST - HANNIE STEGMULLER VERENA LUTZ URSULA KUHNEMANN URSULA KUHNEMANN THEO ELFRINK FELIZITAS KRETTEK SARAH HOLLEBONE TOMBS CURTIS & HUNT ANNIE SLOAN & KATE GWYNN YANNICK GUEGAN SIMON CAVELLE AUGUST RAEINET

Wand- en vloerbekleding Auteur W. NITSCHKE ALBERT JACKSON & DAVID DAY

J.H.P. HEESTERS

Titel Sjabloneren - motieven en methoden, ISBN 90 6017 4267 Sjabloneren, ISBN 90 6590 688 6 Het complete sjabloneerboek, ISBN 90 213 0484 8 Traditionele verven en afwerkingen, ISBN Decoratieve verftechnieken ter verfraaiing van het interieur, ISBN 90 213 0694 8 Imitation des marbres, ISBN 2 249 27791 5 Imitation des bois, ISBN Werken met volksschilderkunst, ISBN 90 252 8683 6 Marmeren op stof en op papier, ISBN 90 213 0348 5 Boerenschilderkunst als hobby, ISBN 90 6010 462 5 Zijde beschilderen basistechnieken, ISBN 90 6010 552 4 Achter glas schilderen, ISBN 90 213 1615 3 Schilderen op glas, ISBN 90 252 6770 X Zeefdrukken, ISBN 90 6120 440 2 Gaade’s Airbrush Boek, ,Kunst - geschiedenis - techniek, ISBN 90 6017 233 7 Traditionele verven en afwerkingen, ISBN 90 213 2138 6 Le décor peint en trompe - l’oeil, ISBN 2 7234 0974 0 Decoratieve schildertechnieken, ISBN 90 72267 206 Ful - Color Picture Sourcebook of Historie ornament, ISBN 0 486 26096 8

Uitgeverij Gaade & Co uitgevers CV. Amerongen

Titel Zelf behangen in de praktijk, ISBN 90 6590 144 2 Beter dan nieuw, (praktische gids voor het repareren en restaureren van meubels) ISBN 90 6120 345 7 Wandbekleding,

Uitgeverij M&P Weert

M & P. Weert uitgeverij BV Uitgeverij Cantecleer BV. de Bilt Uitgeverij Cantecleer BV. de Bilt Uitgeverij Cantecleer BV. de Bilt Dessain et tolra Dessain et tolra Uitgeverij Helmond - Helmond Uitgeverij Cantecleer BV. de Bilt BV. Hofstede Oud - Bussem Flevolaan - Naarden BV. Hofstede Oud - Bussem Flevolaan - Naarden Uitgeverij Cantecleer BV. de Bilt Uitgeverij Helmond - Helmond Elmar Uitgeverij W. Gaade BV. Amerongen Uitgeverij Cantecleer BV. de Bilt Glénat

Dover publications INC, NewYork

Elmar

BV De handelsdrukkerij van

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 91 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) ISBN Vloeren en vloerbekleding, ISBN 90 274 0537 9 Het krommenie vloerenboek, (handleidin,g voor het leggen, plakken en spannen van linoleum, vinyl en tapijt vloerbedekking) Gids voor vast tapijt, Meubelstofferen, ISBN 90 11 44451 5

1874 te Leeuwarden Het spectrum

A.L. KLAASSEN

Titel Kleurenleer, ISBN 90 213 0058 3 Het zien van kleuren, UDC nr. 535.6 Kleuren in bedrijf en woning,

E. RIJGERSBERG

Beknopte kleurenleer,

H.J. Highland

Het hoe en waarom boek van licht en kleur, Meubelstijlen, ISBN 90 274 9285 9 Kunststijlen in kleur, ISBN 90 226 1128 0 Alles over antiek, ISBN 90 6248 340 2 Meubels. Moussault antiek ISBN 90 226 1175 2 De wereld van ART - DECO, ISBN 90 6017 747 9 Kleurenleer - beknopte handleiding bij verkoop, etalage, reclame en interieurverzorging, ISBN 9011 71403 2 Het kleuren ABC - van het systeem Hickethier, ISBN 90 213 0051 6 Het interieur - 20 eeuwen wooncultuur, Bouwkundige termen, ISBN 90 313 05456

Uitgeverij Cantecleer - uitgeverij Westland NV. Schoten NV. Philips gloeilampen fabriek Eindhoven Drukkerij Eisma NV. Leeuwarden NV. Uitgeverij “Argus” Amsterdam Zuid Nederlandse uitgeverij Antwerpen - Amsterdam Uitgeverij Het spectrum

JANE LOTT KROMMENIE

LANO CH. J.V. LEEUWEN Kleurenleer en stijlleer Auteur JOHANNES ITTEN Dr. Ir. J. BERGMANS

LYDIA LIDA DEWIEL BJARNE FORNAES AREND J. BODE ALBRECHT BANGERT ARIE VAN DE LEMME M.J.J. DE KONING JR./WC. DE MAN ALFRED HICKETHIER GEORGE SAVAGE Dr. E.J. HASLINGHUIS Decoratietekenen FELIX LORENZI JOS EMMERMANN ALFRED FAUSTLE RENE SMEETS ALISON COLE BETTY EDWARDS

Hoe teken ik perspectief?, ISBN 90 213 1369 3 Inleiding tot de waarnemingsperspectief voor het technisch onderwijs, Perspectief en projectie, ISBN 90 213 0727 8 Ornament, symbool en teken, ISBN 90 213 0730 8 Perspectief, ISBN 90 02 19460 9 Leer tekenen,

Forbo - Krommenie NV.

Lano NV. Harelbeke Stam technische boeken Culemborg

Standard uitgeverij - Antwerpen Zuidgroep BV. Uitgevers Best Standard uitgeverij - Antwerpen

Stam / Robijns Culemborg Keulen Cantecleer BV. De Bilt Uitgeverij W. Gaade - Den Haag Uitgeverij Bohn - Schelteman & Holkema Uitgeverij Westland NV. Schoten De techniek - Antwerpen Cantecleer BV. De Bilt Uitgeverij Westland NV. Schoten Cantecleer BV. De Bilt Uitgeverij Westland NV. Schoten Standard uitgeverij Antwerpen Uitgeverij Bigot & Van Rossum

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 92 PV Praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 4 lestijden/week) WENDON BLAKE JOHN RAYNES HERBERT SCHOBER / INGO RENTSCHLER A. VIS & W. HOGERVORST F. HEINRICHSEN JAN ZEEMAN M. MEYER MARK WAY JEAN GEUENS R. VERSCHRAEGEN

ISBN 90 6134 220 1 De beginselen van het tekenen, ISBN 90 213 1750 8 Figuurtekenen, ISBN 90 213 0892 4 Waarneming en werkelijkheid, ISBN 90 6045 819 2 Letterboek voor de schilder 40 Alphabetten, Kalligrafische ideeën, ISBN 90 6013 505 9 Lettertekenen, Perspectieftekenen, ISBN 90 201 2562 1 Tekenvademecum, ISBN 90 5035 402 5 Instrumentaal tekenen, ISBN 90 306 1218 5

BV. Baarn Cantecleer BV. De Bilt Uitgeverij Westland NV. Schoten Cantecleer BV. De Bilt Uitgeverij Westland NV. Schoten Hollandia BV. 1978 NV. Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar EM. Maeyens Antwerpen Uitgeverij De Alk BV. Alkmaar Kluwer Uitgeverij Den Gulden Engel Uitgeverij Van In - Lier

SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

Recommend Documents