SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

SECUNDAIR ONDERWIJS

Onderwijsvorm:

BSO

Graad:

derde graad

Jaar:

derde leerjaar

FUNDAMENTEEL GEDEELTE

Optie(s):

Naamloos jaar (harde sector)

Vak(ken):

PV Stages autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair en/of schilderen en decoratie

Leerplannummer:

2002/374 (nieuw)

Nummer Inspectie:

2003 / 65 // 1 / N / SG / 1 / III7 / / D/

14 lt/w

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) PV Stages autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 14 lestijden/week)

1

INHOUD Visie ..........................................................................................................................................................3 PV Stages autotechniek.................................................................................................................3 PV Stages bouw.............................................................................................................................3 PV Stages carrosserie....................................................................................................................3 PV Stages elektriciteit ....................................................................................................................4 PV Stages grafische technieken ....................................................................................................4 PV Stages hout ..............................................................................................................................4 PV Stages mechanica ....................................................................................................................5 PV Stages publiciteitstekenen........................................................................................................5 PV Stages sanitair/centrale verwarming ........................................................................................5 PV Stages schilderen en decoratie ................................................................................................6 Beginsituatie .............................................................................................................................................7 PV Stages autotechniek.................................................................................................................7 PV Stages bouw.............................................................................................................................7 PV Stages carrosserie....................................................................................................................7 PV Stages elektriciteit ....................................................................................................................8 PV Stages grafische technieken ....................................................................................................8 PV Stages hout ..............................................................................................................................9 PV Stages mechanica ....................................................................................................................9 PV Stages publiciteitstekenen........................................................................................................9 PV Stages sanitair/centrale verwarming ..................................................................................... 10 PV Stages schilderen en decoratie ............................................................................................. 10 Algemene doelstellingen ....................................................................................................................... 11 Leerplandoelstellingen / leerinhouden................................................................................................... 14 PV Stages autotechniek.............................................................................................................. 14 PV Stages bouw.......................................................................................................................... 18 PV Stages carrosserie................................................................................................................. 20 PV Stages elektriciteit ................................................................................................................. 24 PV Stages grafische technieken ................................................................................................. 27 PV Stages hout ........................................................................................................................... 30 PV Stages mechanica ................................................................................................................. 32 PV Stages publiciteitstekenen..................................................................................................... 36 PV Stages sanitair/centrale verwarming ..................................................................................... 39 schilderen en decoratie ............................................................................................................... 42 Pedagogisch-didactische wenken en timing ......................................................................................... 44 PV Stages autotechniek.............................................................................................................. 44 PV Stages bouw.......................................................................................................................... 44 PV Stages carrosserie................................................................................................................. 44 PV Stages elektriciteit ................................................................................................................. 45 PV Stages grafische technieken ................................................................................................. 45 PV Stages hout ........................................................................................................................... 46 PV Stages mechanica ................................................................................................................. 46 PV Stages publiciteitstekenen..................................................................................................... 46 PV Stages sanitair/centrale verwarming ..................................................................................... 47 PV Stages schilderen en decoratie ............................................................................................. 47


2

Minimale materiële vereisten................................................................................................................. 49 PV Stages autotechniek.............................................................................................................. 49 PV Stages bouw.......................................................................................................................... 49 PV Stages carrosserie................................................................................................................. 49 PV Stages elektriciteit ................................................................................................................. 50 PV Stages grafische technieken ................................................................................................. 50 PV Stages hout ........................................................................................................................... 50 PV Stages mechanica ................................................................................................................. 50 PV Stages publiciteitstekenen..................................................................................................... 50 PV Stages sanitair/centrale verwarming ..................................................................................... 50 PV Stages schilderen en decoratie ............................................................................................. 50 Evaluatie ................................................................................................................................................ 52 Bibliografie ............................................................................................................................................. 53 PV Stages autotechniek.............................................................................................................. 53 PV Stages bouw.......................................................................................................................... 54 PV Stages carrosserie................................................................................................................. 55 PV Stages elektriciteit ................................................................................................................. 56 PV Stages grafische technieken ................................................................................................. 56 PV Stages hout ........................................................................................................................... 57 PV Stages mechanica ................................................................................................................. 59 PV Stages publiciteitstekenen..................................................................................................... 59 PV Stages sanitair/centrale verwarming ..................................................................................... 60 PV Stages schilderen en decoratie ............................................................................................. 61


3

VISIE TOELICHTING BIJ DE LESSENTABEL Zowel bij TV, PV Praktijk als PV Stages worden verschillende vakbenamingen aangegeven. Deze vakbenamingen stemmen overeen met verschillende modules in de leerplannen. Het is de bedoeling dat de school die modules inricht die aansluiten bij de vooropleiding van de leerlingen. Bijvoorbeeld: de leerlingen binnen het naamloos jaar met een vooropleiding hout volgen de modules TV, PV Praktijk en PV Stages Hout, terwijl de leerlingen met een vooropleiding elektriciteit de modules TV, PV Praktijk en PV Stages Elektriciteit.

PV STAGES AUTOTECHNIEK Bij alle onderdelen - waar toepasselijk - zal steeds de nodige aandacht besteed worden aan • • •

het gebruik van de correcte notaties en aan het gebruik van de correcte eenheden; welzijn (veiligheid, gezondheid, hygiëne); zorg voor het milieu.

De maatschappelijke opwaardering en het verbeteren van het imago van het beroepsonderwijs is een belangrijk streefdoel. Het is dan ook wenselijk dat het onderwijs en het bedrijf in een vorm van samenwerkingsverband met elkaar samenwerkt inzake ontwikkeling en ondersteuning. Beroepsonderwijs zal rekening moeten houden met ontwikkelingen in het bedrijfsleven. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij op het einde van het naamloos leerjaar een goede en vooral praktisch gerichte basiskennis hebben van het vak elektriciteit, mechanica, ... De leerling zal in de eerste fase vooral ingezet worden om het onderhoud aan een wagen uit te voeren en kleine herstellingen onder begeleiding van de mecanicien te realiseren.

PV STAGES BOUW Stages maken integraal deel van een naamloos leerjaar. Leerlingen leren de verschillende vaardigheden en technieken alsook de theoretische basiskennis geïntegreerd toepassen. De stages in een 7e leerjaar vormen een doordachte uitbreiding van de stages in het 1e en 2e leerjaar van de derde graad. De stages hebben als doel de leerlingen in te schakelen in het dagelijks reilen en zeilen van een bedrijf. Er kan een toenemend onderscheid in accenten en klemtonen gelegd worden bij de invulling van de stages en er moet ruimte zijn voor een gedifferentieerd stagecurriculum van de leerling zonder daarbij de totaliteit te verwaarlozen. Dit biedt een meerwaarde bij het zoeken van werk in gespecialiseerde bedrijven.

PV STAGES CARROSSERIE Bij alle onderdelen - waar toepasselijk - zal steeds de nodige aandacht besteed worden aan • • •


De maatschappelijke opwaardering en het verbeteren van het imago van het beroepsonderwijs is een belangrijk streefdoel. Het is dan ook wenselijk dat het onderwijs en het bedrijf met elkaar samenwerkt inzake ontwikkeling en ondersteuning. Beroepsonderwijs zal rekening moeten houden met ontwikkelingen in het bedrijfsleven.


4

Van de leerlingen wordt verwacht dat zij op het einde van het naamloos leerjaar een goede en vooral praktisch gerichte basiskennis hebben van het vak carrosserie. De leerling zal in de eerste fase vooral ingezet worden om kleine herstellingen aan een carrosserie van een wagen uit te voeren, montage en demontage van onderdelen te realiseren, carrosserieonderdelen voor te bereiden, werkzaamheden zoals spuiten uit te voeren en fouten te herstellen. Dit moet gebeuren volgens de geijkte methoden en rekening houdend met de voorschriften van het welzijn. Ook al zijn de cognitieve elementen gemakkelijker te meten, toch moet in het beroepsonderwijs de aandacht prioritair gaan naar het verwerven van vaardigheden en attitudes, waarbij de cognitieve doelstellingen als ondersteuning gebruikt worden. Bij het uitvoeren van de opdrachten zal nagegaan worden of men de meest economische oplossing heeft gekozen.

PV STAGES ELEKTRICITEIT De leerlingenstage heeft een onmisbare functie binnen de overgang school-arbeidswereld. Tijdens de stageperiode is het van groot belang de leerling voor te bereiden om zijn plaats in het werkelijke beroepsleven in te nemen. Leerlingen ervaren de bedrijfscultuur en leren hoe ze ermee moeten omgaan. Ze ervaren andere werkritmes, dagindelingen, omgangsvormen en communicatie met ouderen, oversten, gelijken. Bij stages worden dan ook de volgende doelstellingen vooropgesteld: • •

de mogelijkheid bieden aan leerlingen om ervaring te verwerven in de technische, fysische en sociale aspecten van een specifiek arbeidsmilieu; de mogelijkheid bieden aan leerlingen deze ervaringen te toetsen aan hun kennis, vaardigheden en attitudes. Daartoe moeten stages zo doelmatig mogelijk geïntegreerd worden in het leerproces.

De meerwaarde van de stage situeert zich dus op diverse vlakken: • • • •

zowel op het domein van het ervaren, als op het domein van doorleven en doordenken over arbeidssituaties waarin de stagiair wordt geplaatst, als in het opdoen van nieuwe inzichten en het verbinden ervan met reeds aanwezige inzichten, als bij het trekken van conclusies voor nieuw handelen.

PV STAGES GRAFISCHE TECHNIEKEN Deze beroepsgerichte grafische opleiding leidt op tot een algemeen jaar. Tevens kunnen leerlingen die het tweede jaar van derde graad doorlopen, zich verder vervolmaken. Naar gelang de voorkennis en vaardigheden staat het uitdiepen van het eigen profiel van de leerling centraal. Het voorgaande houdt in dat de opleiding zich richt op drukvoorbereiding, polyvalente praktijk en kwaliteitszorg.

PV STAGES HOUT Stages maken integraal deel van een naamloos leerjaar. Leerlingen leren de verschillende vaardigheden en technieken alsook de theoretische basiskennis geïntegreerd toepassen. De stages in een 7e leerjaar vormen een doordachte uitbreiding van de stages in het 1e en 2e leerjaar van de derde graad. De stages hebben als doel de leerlingen in te schakelen in het dagelijks reilen en zeilen


5

van een bedrijf. Er kan een toenemend onderscheid in accenten en klemtonen gelegd worden bij de invulling van de stages en er moet ruimte zijn voor een gedifferentieerd stagecurriculum van de leerling zonder daarbij de totaliteit te verwaarlozen. Dit biedt een meerwaarde bij het zoeken van werk in gespecialiseerde bedrijven.

PV STAGES MECHANICA Het profiel van de beroepsleerling is niet een scherp afgelijnd beeld. Het is als het ware een profiel van verschillende gezichtsvelden. Bij alle onderdelen - waar toepasselijk - zal steeds de nodige aandacht besteed worden aan • • •


De maatschappelijke opwaardering en het verbeteren van het imago van het beroepsonderwijs is een belangrijk streefdoel. Het is dan ook wenselijk dat het onderwijs en het bedrijf met elkaar samenwerkt inzake ontwikkeling en ondersteuning. Beroepsonderwijs zal rekening moeten houden met ontwikkelingen in het bedrijfsleven. Van de leerlingen wordt verwacht dat zij op het einde van het naamloos leerjaar een goede en vooral praktisch gerichte basiskennis hebben van het vak mechanica. De leerling zal in de eerste fase vooral ingezet worden in de productie, het onderhoud of de constructie van mechanische onderdelen of machines. Montage en demontage van onderdelen behoren tevens tot de mogelijkheden, dit volgens de geijkte methoden en rekening houdend met de voorschriften van welzijn. Ook al zijn de cognitieve elementen gemakkelijker te meten, toch moet in het beroepsonderwijs de aandacht prioritair gaan naar het verwerven van vaardigheden en attitudes, waarbij de cognitieve doelstellingen als ondersteuning gebruikt worden. Bij het uitvoeren van de opdrachten zal nagegaan worden of men de meest economische oplossing heeft gekozen. Het leertempo is van leerling tot leerling afhankelijk, hiermee zal rekening gehouden worden tijdens de stage.

PV STAGES PUBLICITEITSTEKENEN Deze beroepsgerichte publicitaire opleiding leidt op tot een algemeen jaar. Tevens kunnen leerlingen die het tweede jaar van de derde graad doorlopen, zich verder vervolmaken. Naar gelang de voorkennis en vaardigheden staat het uitdiepen van het eigen profiel van de leerling centraal. Het voorgaande houdt in dat de opleiding zich richt op voorbereiding, polyvalente praktijk en kwaliteitszorg.

PV STAGES SANITAIR/CENTRALE VERWARMING Stages maken integraal deel van een naamloos leerjaar. Leerlingen leren de verschillende vaardigheden en technieken alsook de theoretische basiskennis geïntegreerd toepassen. De stages in een 7e leerjaar vormen een doordachte uitbreiding van de stages in het 1e en 2e leerjaar van de derde graad. De stages hebben als doel de leerlingen in te schakelen in het dagelijks reilen en zeilen van een bedrijf. Er kan een toenemend onderscheid in accenten en klemtonen gelegd worden bij de


6

invulling van de stages en er moet ruimte zijn voor een gedifferentieerd stagecurriculum van de leerling zonder daarbij de totaliteit te verwaarlozen. Dit biedt een meerwaarde bij het zoeken van werk in gespecialiseerde bedrijven.

PV STAGES SCHILDEREN EN DECORATIE Stages maken integraal deel van een naamloos leerjaar. Leerlingen leren de verschillende vaardigheden en technieken alsook de theoretische basiskennis geïntegreerd toepassen. De stages in een 7e leerjaar vormen een doordachte uitbreiding van de stages in het 1e en 2e leerjaar van de derde graad. De stages hebben als doel de leerlingen in te schakelen in het dagelijks reilen en zeilen van een bedrijf. Er kan een toenemend onderscheid in accenten en klemtonen gelegd worden bij de invulling van de stages en er moet ruimte zijn voor een gedifferentieerd stagecurriculum van de leerling zonder daarbij de totaliteit te verwaarlozen. Dit biedt een meerwaarde bij het zoeken van werk in gespecialiseerde bedrijven.


7

BEGINSITUATIE PV STAGES AUTOTECHNIEK Cognitief • •

De specifieke opleiding steunt op kennis en vaardigheden die in het 1e en 2e jaar van de 3e graad tot stand kwamen. Er mag gesproken worden van een heterogene situatie en de aanpak op cognitief gebied moet daarop afgestemd worden. Iedere leerling moet anderzijds de beste kansen krijgen, afgestemd op zijn eigen kunnen, zijn dynamiek en zijn aspiraties; de aanpak moet zodanig gedifferentieerd zijn dat er ook individuele aandachtspunten zijn in vorming en opleiding.

Psychomotorisch •

Het is normaal dat er op psychomotorisch gebied een grote verscheidenheid is. Daarom zou het totaal verkeerd zijn eenzelfde kunnen, eenzelfde ritme en eenzelfde tempo te eisen van alle leerlingen. De stelregel moet zijn dat de activiteiten zo verdeeld worden dat ieder zijn eigen “maximum kunnen” zo dicht mogelijk benadert en dit dan ook succesvol ervaart.

Affectief •

• •

Bij de aanvang van het 3e leerjaar van de 3e graad is de beroepsleerling heel wat rijper dan in het 1e leerjaar van de 3e graad. Het speelse, het nukkige en het dwars zijn zijn meestal verdwenen als opvallendste karaktertrekken. Toch moet de leerling affectief nog kunnen doorgroeien in een daartoe geëigende situatie. Naast de technisch-opleidende functie heeft de werkplaats nog een belangrijke opvoedende dimensie als ruimte waar gevoel, karakter en temperament kunnen worden getoond, weerspiegeld en gemeten. De leerling moet zichzelf kunnen situeren en evalueren op gebied van zelfvertrouwen, kritische zin en in zijn verhouding tot de buitenwereld. Hij moet zich eveneens ten opzichte van de groep kunnen situeren op het gebied van realiteitszin en sociale participatie.

De leerlingen komen uit de derde graad BSO Auto. De vooropleiding in de autotechnieken steunt tevens op kennis van de leerlingen die zij op het gebied van autotechnieken reeds verworven hebben vanuit hun eigen ervaringswereld en hun persoonlijke interesse.

PV STAGES BOUW De leerlingen komen uit de derde graad BSO Bouwplaatsmachinist, Ruwbouw of Ruwbouwafwerking. Dit leerplan bouwt verder op die leerplannen en zal verdiepingen uitwerken. Uiteraard zal de leraar zich vergewissen van de vooropleiding van alle leerlingen en daarbij zonodig bijsturingen inlassen. Waar er in de derde graad meer basistechnieken voorzien zijn, zal men in het derde leerjaar van de derde graad zich verder vervolmaken.

PV STAGES CARROSSERIE De leerlingen komen uit de derde graad BSO carrosserie. De vooropleiding in de carrosserie steunt tevens op kennis van de leerlingen die zij op het gebied van autotechnieken reeds verworven hebben vanuit hun eigen ervaringswereld en hun persoonlijke interesse. Vanuit de drie hoeken, de cognitieve, de psychomotorische en de affectieve, wordt de beginsituatie toegelicht:


8

Cognitief • •

De specifieke opleiding steunt op kennis en vaardigheden die in het 1e en 2e jaar van de 3e graad tot stand kwamen. Er mag gesproken worden van een heterogene situatie en de aanpak op cognitief gebied moet daarop afgestemd worden. Iedere leerling moet anderzijds de beste kansen krijgen, afgestemd op zijn eigen kunnen, zijn dynamiek en zijn aspiraties. De aanpak moet zodanig gedifferentieerd zijn dat er ook individuele aandachtspunten zijn in vorming en opleiding.

Psychomotorisch •


Affectief •

• •


PV STAGES ELEKTRICITEIT De leerlingen komen normaal gezien uit de derde graad Elektrische installaties. Tijdens het zevende jaar is het de bedoeling de meer industriële componenten van elektriciteit te benadrukken. De vakken TV en het PV Praktijk elektriciteit geven hiertoe reeds een belangrijke aanzet, voortbouwend op de kennis van de leerlingen verworven tijdens de voorgaande jaren. De stage zal dan ook het sluitstuk vormen van deze opleiding.

PV STAGES GRAFISCHE TECHNIEKEN De leerlingen hebben reeds een basisopleiding gehad in de grafische technieken in de 3e graad BSO, Grafische technieken. De leerlingen beheersen de basisdoelstellingen en de eraan gerelateerde inhouden - de programma's van de opleiding in de genoemde optie van de 3e graad. Reglementair kunnen leerlingen inschrijven voor deze optie die voorafgaand andere opleidingen gevolgd hebben in de 3e graad. Voor deze leerlingen worden, buiten de gewone lesuren, inhaallessen of bijsturingsmomenten ingelast met de bedoeling de vereiste basiskennis te verwerven. Het is aan de leraren om te bepalen welke de essentiële basiskennis en -vaardigheden zijn die ze moeten hernemen, rekening houdende met de individualiteit en voorkennis van elke leerling.


9

PV STAGES HOUT De leerlingen komen uit de derde graad BSO Houtbewerking. Dit leerplan bouwt verder op die leerplannen en zal verdiepingen uitwerken. Uiteraard zal de leraar zich vergewissen van de vooropleiding van alle leerlingen en daarbij zonodig bijsturingen inlassen. Waar er in de derde graad meer basistechnieken voorzien zijn, zal men in het derde leerjaar van de derde graad zich verder vervolmaken.

PV STAGES MECHANICA De leerlingen komen uit de derde graad BSO Werktuigmachines. Vanuit de drie hoeken, de cognitieve, de psychomotorische en de affectieve, wordt de beginsituatie toegelicht: Cognitief • •

De specifieke opleiding steunt op kennis en vaardigheden die in het 1e en 2e jaar van de 3e graad tot stand kwamen. Er mag gesproken worden van een heterogene situatie en de aanpak op cognitief gebied moet daarop afgestemd worden. Iedere leerling moet anderzijds de beste kansen krijgen, afgestemd op zijn eigen kunnen, zijn dynamiek en zijn aspiraties. De aanpak moet zodanig gedifferentieerd zijn dat er ook individuele toppers zijn in vorming en opleiding.

Psychomotorisch •


Affectief •

• •


PV STAGES PUBLICITEITSTEKENEN De leerlingen hebben reeds een basisopleiding gehad in publiciteitstekenen in de 3e graad BSO, of in Grafische technieken. De leerlingen beheersen de basisdoelstellingen en de eraan gerelateerde inhouden - de programma's van de opleiding in de genoemde optie van de 3e graad. Reglementair kunnen leerlingen inschrijven voor deze optie die voorafgaand andere opleidingen gevolgd hebben in de 3e graad. Voor deze leerlingen worden, buiten de gewone lesuren, inhaallessen of bijsturingsmomenten ingelast met de bedoeling de vereiste basiskennis te verwerven. Het is aan de leraren om te bepalen welke de essentiële basiskennis en -vaardigheden zijn die ze moeten hernemen, rekening houdende met de individualiteit en voorkennis van elke leerling.


10

PV STAGES SANITAIR/CENTRALE VERWARMING De leerlingen komen uit de derde graad BSO Centrale verwarming en sanitaire installaties. Dit leerplan bouwt verder op die leerplannen en zal verdiepingen uitwerken. Uiteraard zal de leraar zich vergewissen van de vooropleiding van alle leerlingen en daarbij zonodig bijsturingen inlassen. Waar er in de derde graad meer basistechnieken voorzien zijn, zal men in het derde leerjaar van de derde graad zich verder vervolmaken.

PV STAGES SCHILDEREN EN DECORATIE De leerlingen komen uit de derde graad BSO Schilderwerk en decoraties. Dit leerplan bouwt verder op die leerplannen en zal verdiepingen uitwerken. Uiteraard zal de leraar zich vergewissen van de vooropleiding van alle leerlingen en daarbij zonodig bijsturingen inlassen. Waar er in de derde graad meer basistechnieken voorzien zijn, zal men in het derde leerjaar van de derde graad zich verder vervolmaken.


11

ALGEMENE DOELSTELLINGEN Van de leerlingen wordt verwacht dat zij •

in staat zijn om te gaan met het wat binnen het vakgebied gebruikt wordt met als doel relatief eenvoudige fouten op te sporen en te herstellen;

•

aandacht besteden aan de oorzaak van de fout;

•

eventueel voorstellen tot aanpassing kunnen formuleren om die fouten in de toekomst te vermijden;

•

bij alle ingrepen kunnen inschatten wat de gevolgen kunnen zijn op het gebied van veiligheid;

•

kunnen omgaan met een eenvoudig CAD-programma.

Hiervoor zullen zij de nodige kennis bezitten omtrent de algemeen gebruikte normeringen en omtrent de normeringen die eigen zijn aan een specifiek vakgebied (voor zover de leerling een vooropleiding in zo’n specifiek vakgebied kreeg). Naast de technische vaardigheden zal ook de nodige aandacht besteed worden aan vakgerichte attitudes. •

Kwaliteitsbewustzijn:

actief en pro-actief gericht zijn op kwaliteit door zin te hebben voor orde en netheid.

•

Verantwoordelijkheidszin:

zich ervan bewustzijn dat ordelijk en nauwkeurig werken de veiligheid van zichzelf en anderen verhoogt.

•

Zin voor samenwerking:

bereid zijn met collega’s samen te werken om een kwaliteitsvol eindproduct te bereiken.

•

Leergierig zijn:

actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen.

•

Welzijnsbewustzijn:

actief en pro-actief gericht zijn op veiligheid, gezondheid en hygiëne.

•

Milieubewustzijn:

actief en pro-actief gericht zijn op het beschermen van het milieu.

VEILIGHEIDS- EN MILIEUBEWUSTZIJN •

In staat zijn om actief en pro-actief in te staan voor de veiligheid en om situaties te voorkomen die mens en milieu kunnen schaden.

•

Maatregelen treffen ter voorkoming van situaties die personen en/of de omgeving kunnen schaden.

•

Persoonlijke beschermingsmiddelen toepassen.

•

Het werkplaatsreglement naleven.

•

De eigen werkplek onderhouden.

•

Gevaarssymbolen interpreteren.

FUNCTIONELE REKENVAARDIGHEID •

Het begrip percent functioneel gebruiken.

•

Grootheden schatten, meten en berekenen in functionele situaties.

•

De schaal functioneel gebruiken.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) PV Stages autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 14 lestijden/week) •

Een schematische voorstelling lezen en interpreteren.

•

Elektronische hulpmiddelen gebruiken om berekeningen uit te voeren.

12

FUNCTONELE INFORMATIEVERWERVING •

Al dan niet onder begeleiding relevante en voor hen toegankelijke informatie in herkenbare concrete situaties vinden, selecteren en gebruiken.

•

Informatie uit uiteenlopend voor hen bestemd tekstmateriaal en voor hen bestaande formulieren begrijpen en gebruiken.

ORGANISATIEBEKWAAMHEID •

Individuele opdrachten van beperkte omvang uitvoeren en evalueren.

•

bij groepsopdrachten: overleggen en actief deelnemen; instructies uitvoeren; reflecteren.

•

Omgaan met formele en informele afspraken, regels en procedures.

•

Hulp inroepen.

ACCURATESSE •

In staat zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig uitvoeren, voltooien en afwerken volgens de vooropgestelde eisen.

RECEPTIEVE TAALVAARDIGHEID IN HET NEDERLANDS •

In staat zijn om als luisteraar en/of lezer op adequate wijze een gesproken, geschreven of audiovisuele boodschap te ontvangen en te verwerken.

•

De instructies begrijpen en opvolgen.

FUNCTIONELE TAALVAARDIGHEID •

Informatief luisteren en lezen.

•

Hanteren gepaste taal en omgangsvormen.

KRITISCHE INGESTELDHEID •

In staat zijn zichzelf en zijn omgeving in vraag te stellen, de waarde van een bewering of een feit, de haalbaarheid van een vooropgesteld doel te verifiëren, alvorens een stelling in te nemen.

KWALITEITSBEWUSTZIJN •

In staat zijn om in te schatten aan welke vereisten een product of dienst moet voldoen en in staat zijn om aan die vereisten tegemoet te komen.

•

De nodige inspanningen willen opbrengen om de vereiste kwaliteitsnormen te bereiken.

RESULTAATGERICHTHEID •

In staat zijn binnen een bepaalde tijd en budget (U) een vooropgesteld resultaat te bereiken met inachtneming van gedefinieerde kwaliteitsstandaarden.

CREATIVITEIT •

In staat zijn om persoonlijke ideeën en oplossingen te bedenken.


13

MAATSCHAPPELIJK BEWUSTZIJN, WEERBAARHEID EN VERANTWOORDELIJKHEID •

Verantwoordelijkheidszin hebben voor de eigen gezondheid en welzijn, en die van anderen.

•

Spontaan een veilige houding aannemen in dagelijkse situaties.

•

Het belang inzien van levenslang leren.

ZIN VOOR SAMENWERKING •

In staat zijn om gemeenschappelijk aan eenzelfde taak te werken.

•

Bereid zijn om het werk te bespreken.

LEERBEKWAAMHEID •

Via geëigende leerprocessen, zijn competenties te verbreden en te verdiepen.

•

De nieuwe ontwikkelingen volgen en bijhouden.

DOORZETTINGSVERMOGEN •

In staat zijn om, ondanks moeilijkheden doelgericht te blijven werken.

•

In staat zijn een standpunt in te nemen of tot een handeling over te gaan, en er ook de verantwoordelijkheid voor op te nemen.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 14 PV Stages autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 14 lestijden/week)

LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN PV STAGES AUTOTECHNIEK DECR. NR.

LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen Algemeen 1

kennis nemen en omgaan met de bedrijfscultuur.

1

Bedrijfscultuur

2

Welzijn

3

Goederenbehandeling

specifieke normering naleven. van organisatiebekwaamheid getuigen – in groep werken. zich aanpassen aan het werkritme. omgaan met stress. openstaan voor kritiek. vaktaal toepassen. de specifieke vakbenamingen herkennen en toepassen. rapporteren van opdrachten. het werkgebied herkennen in het bedrijf. 2

veiligheids- en milieuvoorschriften toepassen. ergonomie toepassen. onveiligheden rapporteren via hiërarchische weg.

3

stockeren, inventariseren, in- en uitpakken. rapporteren van gegevens.


DECR. NR.


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 4

doelgericht communiceren.

4

Communicatie

een gesprek constructief uitvoeren. fiches lezen. gegevens rapporteren. een verslag uitbrengen van het uitgevoerde werk. Voorbereiding 5

werkzaamheden voorbereiden rond het onderhoud en herstelling van 5 een wagen.

Werkvoorbereiding

vormanalyse hanteren. 6

tekeningen en schema’s lezen en interpreteren.

6

Tekenen

gegevens rapporteren. 7

administratieve gegevens verwerken.

7

Administratie

8

vervoermiddelen herkennen en definiëren m.b.t. hef-, til- en verplaatsingstechnieken.

8

Hulpmiddelen

de specifieke afspraken en veiligheidsregels respecteren. Proces 9

een meetprotocol opvolgen. het meetgereedschap toegepast bij het werk functioneel hanteren. verslag uitbrengen van de meetwaarden. de meetresultaten interpreteren. tekeningen lezen en interpreteren.

9

Meetprotocol


DECR. NR.


LEERINHOUDEN


visuele controle van een voertuig uitvoeren.

10

Controle

11

Montage en demontage

12

Onderhoud

13

Verbindingstechnieken

14

Gereedschappen

15

Mechanische bewerkingen

16

Elektrische bewerkingen

lekken opsporen. vloeistofniveaus controleren. kwaliteitscontrole toepassen. 11

montage- en demontagetechnieken toepassen. de werkvolgorde respecteren. de functionaliteit nagaan. slijtage bepalen.

12

een onderhoud opvolgen. de gebruikte gereedschappen en materialen herkennen en gebruiken.

13

verbindingstechnieken toepassen zoals schroeven, lassen, … de veiligheid respecteren voor, tijdens en na het werk.

14

adequaat omgaan met gereedschap. de gereedschappen eigen aan het werk onderhouden.

15

diverse bewerkingen in functie van de opdracht uitvoeren. de technologische gegevens opzoeken.

16

diverse bewerkingen in functie van de opdracht uitvoeren. de technologische gegevens opzoeken.

Nazorg 17


17

Administratie

18

kwaliteitscontrole toepassen.

18

Kwaliteitscontrole


DECR. NR.


LEERINHOUDEN


resten en afval volgens instructies sorteren en opslaan. specifieke aanduidingen herkennen en toepassen.

19

Milieu


PV STAGES BOUW DECR. NR.


LEERINHOUDEN


van organisatiebekwaamheid getuigen – in groep werken.

1

Bedrijfscultuur

2

Welzijn

3

Goederenbehandeling

zich aanpassen aan het werkritme. omgaan met stress. openstaan voor kritiek. kennis nemen en omgaan met de bedrijfscultuur. specifieke normering naleven. doelgericht communiceren. 2

veiligheids- en milieuvoorschriften toepassen. ergonomie toepassen. onveiligheden rapporteren via hiërarchische weg.

3

goederenbehandeling uitvoeren (stockeren, inventariseren, in- en uitpakken).

Voorbereiding 4

werkzaamheden voorbereiden.

4

Werkvoorbereiding

5

Tekenen

bewerkingsvolgorde bepalen. 5

tekeningen lezen en interpreteren. gegevens rapporteren.

6


6

Administratie

7


7

Hulpmiddelen

het werkingsgebied van toestellen herkennen.


DECR. NR.


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen Proces 8

meet- en uitzettechnieken toepassen.

8

Plannen

9


10

Gereedschappen en machines

tekeningen, plannen lezen en interpreteren. 9

montagetechnieken toepassen. verbindingstechnieken toepassen. werkvolgorde respecteren.

10

adequaat omgaan met machines en gereedschappen. veiligheidsinstructiekaarten lezen, interpreteren en navolgen.

Nazorg 11


11

Administratie

12


12

Kwaliteitscontrole

13

resten en afval volgens instructies sorteren en opslaan.

13

Milieu


PV STAGES CARROSSERIE DECR. NR.


LEERINHOUDEN



1

Bedrijfscultuur

2

Welzijn

3

Goederenbehandeling

4

Communicatie

specifieke normering naleven. van organisatiebekwaamheid getuigen – in groep werken. zich aanpassen aan het werkritme. omgaan met stress. openstaan voor kritiek. vaktaal toepassen. de specifieke vakbenamingen herkennen en gebruiken. rapporteren van opdrachten. het werkgebied herkennen in het bedrijf. 2

veiligheids- en milieuvoorschriften toepassen. ergonomisch werken. onveiligheden rapporteren via hiërarchische weg.

3

stockeren, inventariseren, in- en uitpakken. rapporteren van gegevens. specifieke normering naleven.

4

doelgericht communiceren. een gesprek constructief uitvoeren. fiches lezen. gegevens rapporteren.


DECR. NR.


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen een verslag uitbrengen van het uitgevoerde werk. Voorbereiding 5

leren werken met en afspraken maken met de vakspecialist in het bedrijf.

5

Carrosserie voorbewerken

algemene werkzaamheden voorbereiden. carrosseriedelen reinigen en ontvetten, afdekken of demonteren. het gebruik en de specifieke vakbenaming van de producten herkennen en toepassen in de omgang met de vakspecialist in het bedrijf. de verschillende schuurtechnieken uitvoeren. 6

werkzaamheden voorbereiden rond het onderhoud en herstelling van 6 een wagen.

Werkvoorbereiding



7

Tekenen



8

Administratie

9


9

Hulpmiddelen

de specifieke afspraken en veiligheidsregels respecteren. Proces 10

een meetprotocol opvolgen. het meetgereedschap toegepast bij het werk functioneel hanteren. verslag uitbrengen van de vaststellingen. de meetresultaten interpreteren.

10

Meet- en controleprotocol


DECR. NR.


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen technische instructies lezen en interpreteren. visuele controle van een voertuig uitvoeren. vormanalyse hanteren. een spuitinstallatie controleren (U). kwaliteitscontrole toepassen. 11

montage- en demontagetechnieken toepassen eigen aan de carrosserie.

11


12

Onderhoud

13


14

Gereedschappen

15


de werkvolgorde respecteren. de functionaliteit nagaan. demonteerbare carrosseriedelen verwijderen, terugplaatsen en indien nodig bijregelen. een industrieel proces opvolgen. 12

de gebruikte gereedschappen en materialen herkennen en toepassen. het normale onderhoud voorgeschreven in het bedrijf uitvoeren onder begeleiding.

13

verbindingstechnieken toepassen. de veiligheid respecteren voor, tijdens en na het werk.

14

adequaat omgaan met gereedschap en spuitcabine. de veiligheidsregels toepassen eigen aan het gereedschap. de persluchtinstallatie afstellen en gebruiken.

15

diverse bewerkingen in functie van de carrosserie uitvoeren. de technologische gegevens opzoeken.

Richten (U) afhankelijk waar de leerling tewerk is gesteld


DECR. NR.


LEERINHOUDEN


technische informatie raadplegen en toepassen.

16

een voertuig richten onder begeleiding

de positie van de meetpunten op het voertuig bepalen. richten trekbanken bedienen. gegevens van de meetapparatuur interpreteren. een vervormde of beschadigde wagen in lijn brengen. een voertuig richten met de voorhanden zijnde apparatuur. Nazorg 17


17

Administratie

18

kwaliteitscontrole toepassen eigen aan de carrosserie.

18

Kwaliteitscontrole

19

Milieu

rapporteren van fouten. afspraken nakomen. 19



PV STAGES ELEKTRICITEIT DECR. NR.


LEERINHOUDEN



1

Omgaan met de bedrijfscultuur

veiligheids- en milieuvoorschriften toepassen.

2

Omgaan met de reglementeringen inzake

ergonomisch werken.

•

AREI

•

ARAB

•

Welzijn, milieu

formele en informele omgangsvormen hanteren. functioneren buiten het beschermende schoolmilieu. omgaan met stress. omgaan met oversten, gelijken, ouderen. kritiek aanvaarden. op gepaste wijze assertief reageren. van organisatiebekwaamheid getuigen – in groep werken. 2

3


3

Omgaan met goederen

4


4

Communicatie


DECR. NR.


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen Voorbereiding 5


5

Het eigen werk organiseren

een geschikte werkmethode en werkvolgorde bepalen. waakzaam zijn voor welzijn en milieu. de nodige beschermingsmiddelen uitkiezen. zorg dragen en orde hebben voor gereedschap, machines en apparatuur. 6

tekeningen lezen en interpreteren.

6

Tekeningen en schema’s

7


7

Administatie

8


8

Hef- en vervoermiddelen

9

het werkingsgebied van automaten/toestellen herkennen.

9

Omgaan met elektrische apparatuur

Proces 10

een meetprotocol opvolgen.

10

Meetprotocol

tekeningen lezen en interpreteren. 11

montagetechnieken toepassen.

11


12

een industrieel proces opvolgen.

12

Automatisatie

13

verbindingstechnieken toepassen zoals solderen, schroeven, lijmen, …

13


14

adequaat omgaan met machines.

14

Elektrische machines

Nazorg 15


15

Administratie


DECR. NR.


LEERINHOUDEN



16

Afwerking, zelfevaluatie

17


17

Milieubewustzijn


PV STAGES GRAFISCHE TECHNIEKEN DECR. NR.


LEERINHOUDEN



1

Bedrijfscultuur

2


2

Veiligheid en milieu

•

Materiaal

•

Materieel

•

Personen

3

specifieke normering naleven.

3

Normeringen

4

ergonomisch werken.

4

Ergonomie

•

Uit te voeren taken

5


5

Organisatiebekwaamheid

6

zich aanpassen aan het werkritme.

6

Werkritme

7

omgaan met stress.

7

Stress

8

openstaan voor kritiek.

8

Kritiek

•

Opbouwend

•

Sociaal omgaan

9


9

Goederenbehandeling

10


10

Communiceren

•

Persoonlijk

•

Bedrijf


DECR. NR.


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen Voorbereiding 11


11

Werkzaamheden voorbereiden

12

grafische opdrachten lezen en interpreteren.

12

Grafische opdracht

13


13

Administratie

14

vormen kleuranalyse hanteren.

14

Vorm- en kleuranalyse

15


15

Verplaatsingstechnieken

16

het werkingsgebied van druktoestellen herkennen.

16

Druktoestellen

Proces 17


17

Meetprotocol

•

Inktgeving

•

Inktwerktemperatuur

•

Kleurschaal

•

Drukafstelling

•

Vochtvoering

•

Snelheid

18

tekst en tekens lezen en interpreteren.

18

Tekst en tekens

19


19

Montage

20

een werkproces opvolgen.

20

Proces

21

grafische technieken toepassen.

21

Grafische technieken


DECR. NR.


LEERINHOUDEN



22

Kwaliteitscontrole

23


23

Machinewerking

24

bewerkingstechnieken toepassen.

24

Bewerkingstechnieken (U)

•

Snijden, stansen, …

Nazorg 25


25

Administratie

26


26

Kwaliteitscontrole

27


27

Restverwerking


PV STAGES HOUT DECR. NR.


LEERINHOUDEN



1

Bedrijfscultuur

2

Welzijn

3

Goederenbehandeling

zich aanpassen aan het werkritme. omgaan met stress. openstaan voor kritiek. kennis nemen en omgaan met de bedrijfscultuur. specifieke normering naleven. doelgericht communiceren. 2


3


Voorbereiding 4


4

Werkvoorbereiding

5

Tekenen

bewerkingsvolgorde bepalen. 5

tekeningen lezen en interpreteren. gegevens rapporteren.

6


6

Administratie

7


7

Hulpmiddelen

het werkingsgebied van toestellen herkennen.


DECR. NR.


LEERINHOUDEN


meet- en constructietechnieken toepassen.

8

Plannen

9


10


tekeningen, plannen lezen en interpreteren. 9

montagetechnieken toepassen. verbindingstechnieken toepassen. een werkvolgorde respecteren.

10

adequaat omgaan met machines en gereedschappen. veiligheidsinstructiekaarten lezen, interpreteren en navolgen. zorg dragen voor en onderhoud van machines uitvoeren.

Nazorg 11


11

Administratie

12


12

Kwaliteitscontrole

13


13

Milieu


PV STAGES MECHANICA DECR. NR.


LEERINHOUDEN



1

Bedrijfscultuur

2

Welzijn

3

Goederenbehandeling

4

Communicatie

specifieke normering naleven. van organisatiebekwaamheid getuigen – in groep werken. zich aanpassen aan het werkritme. omgaan met stress. openstaan voor kritiek. vaktaal toepassen. de specifieke vakbenamingen herkennen en toepassen. rapporteren van opdrachten. het werkgebied herkennen in het bedrijf. 2


3

stockeren, inventariseren, in- en uitpakken. rapporteren van gegevens. specifieke normering naleven.

4

doelgericht communiceren. een gesprek constructief uitvoeren. fiches lezen. gegevens rapporteren.


DECR. NR.


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen een verslag uitbrengen van het uitgevoerde werk. Voorbereiding 5

leren werken en afspraken maken met de vakspecialist in het bedrijf.

5

Voorbewerken

algemene werkzaamheden voorbereiden. machineonderdelen demonteren. het gebruik en de specifieke vakbenaming van de producten herkennen en toepassen in de omgang met de vakspecialist in het bedrijf. 6

werkzaamheden voorbereiden rond het onderhoud en herstelling van 6 machines.

Werkvoorbereiding



7

Tekenen



8

Administratie

9


9

Hulpmiddelen

de specifieke afspraken en veiligheidsregels respecteren. het werkingsgebied van automaten/toestellen herkennen. de klem- en spanmiddelen herkennen en toepassen. Proces 10

een meetprotocol opvolgen. het meetgereedschap toegepast bij het werk functioneel hanteren. verslag uitbrengen van de vaststellingen.

10



DECR. NR.


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen de meetresultaten interpreteren. technische instructies lezen en interpreteren. visuele controle van een werkstuk uitvoeren. vormanalyse hanteren. kwaliteitscontrole toepassen. 11

montage- en demontagetechnieken toepassen eigen aan de mechanische constructie.

11


12

Onderhoud

13


14

Gereedschappen

15


in groep werken en overleggen. de werkvolgorde respecteren. de functionaliteit nagaan. demonteerbare onderdelen verwijderen, terugplaatsen en indien nodig bijregelen. een industrieel proces opvolgen. 12

de gebruikte gereedschappen en materialen herkennen en toepassen. het normale onderhoud voorgeschreven in het bedrijf uitvoeren onder begeleiding.

13

verbindingstechnieken toepassen zoals lassen, schroeven, … de veiligheid respecteren voor, tijdens en na het werk.

14

adequaat omgaan met gereedschap. de veiligheidsregels toepassen eigen aan het gereedschap.

15

diverse mechanische bewerkingen uitvoeren eigen aan de opgedragen taak. de technische tekening toepassen.


DECR. NR.


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen de technologische gegevens opzoeken. de veiligheidsregels toepassen eigen aan de verspaning. de traditionele werktuigmachines bedienen. een meetprotocol opvolgen. de automatische machines, zoals CNC (indien aanwezig in het bedrijf), bedienen onder begeleiding van de verantwoordelijke in het bedrijf. tekeningen lezen en interpreteren. een industrieel proces opvolgen. kwaliteitscontrole toepassen. adequaat omgaan met machines (eigen aan de opgedragen werken). verspaningstechnieken toepassen. verbindingstechnieken toepassen. Nazorg 16


16

Administratie

17

kwaliteitscontrole toepassen eigen aan de mechanische bewerking en/of constructie.

17

Kwaliteitscontrole

18

Milieu

de bewerkingsfouten herkennen en rapporteren. afspraken nakomen. 18



PV STAGES PUBLICITEITSTEKENEN DECR. NR.


LEERINHOUDEN



1

Bedrijfscultuur

2


2

Voorschriften

3

specifieke normering naleven.

3

Normeringen

•

O.a. prijsaanduiding

4

ergonomisch werken.

4

Ergonomie

5


5

Organisatiebekwaamheid

6

zich aanpassen aan het werkritme.

6

Werkritme

7

omgaan met stress.

7

Stress

8

openstaan voor kritiek.

8

Kritiek

•

Opbouwend

•

Sociaal omgaan

9


9

Goederenbehandeling

10


10

Communiceren

•

Persoonlijk

•

Bedrijf

Voorbereiding 11


11

Werkzaamheden voorbereiden


DECR. NR.


LEERINHOUDEN



12

Publicitaire opdracht

13


13

Administratie

14

vormanalyse hanteren.

14

Vormanalyse

15


15

Verplaatsingstechnieken

16

het werkingsgebied van automaten/toestellen herkennen.

16

Druktoestellen

Proces 17


17

Meetprotocol

•

Licht/geluid

•

Veiligheid

18


18

Tekst en tekens

19


19

Montage

•

Etalage en/of standen

20

Proces

•

Creatief denken

21


•

Knopen

•

Spelden

•

Andere

22

Kwaliteitscontrole

20

21

22

een creatief proces opvolgen.

verbindingstechnieken toepassen.



DECR. NR.


LEERINHOUDEN



23

Machinewerking

24

bewerkingstechnieken toepassen.

24

Bewerkingstechnieken (U)

•

Snijden, boren, schroeven, verven, …

Nazorg 25


25

Administratie

26


26

Kwaliteitscontrole

27


27

Restverwerking


PV STAGES SANITAIR/CENTRALE VERWARMING DECR. NR.


LEERINHOUDEN



1

Bedrijfscultuur

2

Welzijn

3

Goederenbehandeling

specifieke normering naleven. van organisatiebekwaamheid getuigen – in groep werken. zich aanpassen aan het werkritme. omgaan met stress. openstaan voor kritiek. doelgericht communiceren. 2


3

goederenbehandeling uitvoeren (stockeren, inventariseren, in- en uitpakken). gegevens rapporteren. specifieke normering naleven.

Voorbereiding 4

de gemaakte afspraken naleven.

4

Werkvoorbereiding

5

Tekenen

6

Administratie

algemene en specifieke werkzaamheden voorbereiden. 5

tekeningen en schema’s lezen en interpreteren. gegevens rapporteren.

6



DECR. NR.


LEERINHOUDEN



7

Hulpmiddelen

het werkingsgebied van automaten/toestellen herkennen. Proces 8


8


9


10

Onderhoud

11


12

Gereedschappen

het meetgereedschap toegepast bij het werk functioneel hanteren. verslag uitbrengen van de vaststellingen. de meetresultaten interpreteren. technische instructies lezen en interpreteren. kwaliteitscontrole toepassen. 9

montage- en demontagetechnieken toepassen aan toestellen. de werkvolgorde respecteren. de functionaliteit nagaan. een industrieel proces opvolgen.

10

de gebruikte gereedschappen, machines en materialen herkennen en het eenvoudig onderhoud uitvoeren. het normale onderhoud voorgeschreven in het bedrijf uitvoeren.

11

de diverse verbindingstechnieken eigen aan de materiaalsoorten toepassen. kwaliteitscontrole toepassen.

12

adequaat omgaan met machines en gereedschappen. de veiligheidsregels toepassen eigen aan het gereedschap. machines instellen en bedienen.


DECR. NR.


LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen Nazorg 13


13

Administratie

14


14

Kwaliteitscontrole

15

Milieu

fouten en lekken rapporteren. afspraken nakomen. 15



PV STAGES SCHILDEREN EN DECORATIE DECR. NR.


LEERINHOUDEN



1

Bedrijfscultuur

2

Welzijn

3

Goederenbehandeling

specifieke normering naleven. van organisatiebekwaamheid getuigen – in groep werken. zich aanpassen aan het werkritme. omgaan met stress. openstaan voor kritiek. doelgericht communiceren. 2

veiligheids- en milieuvoorschriften toepassen. ergonomisch werken. specifieke normering naleven.

3

goederenbehandeling uitvoeren (stockeren, inventariseren, in- en uitpakken). gegevens rapporteren.

Voorbereiding 4


4

Werkvoorbereiding

een keuze maken uit de toe te passen technieken en producten. een kleuranalyse hanteren. vormanalyse hanteren. 5


5

Administratie

6


6

Hulpmiddelen


DECR. NR.


LEERINHOUDEN



7

Meetprotocol en planning

8

Aanbrengtechnieken

9


kleurschalen hanteren. droogtijden hanteren. meet- en uitzettechnieken toepassen. 8

diverse technieken uitvoeren. speciale technieken toelichten. verwijderingtechnieken uitvoeren. het werkingsgebied van toestellen herkennen. adequaat omgaan met machines. eenvoudig onderhoud uitvoeren aan gereedschappen en machines.

Nazorg 9


10

Administratie

10


11

Kwaliteitscontrole

11


12

Milieu


PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING PV STAGES AUTOTECHNIEK • • • • • • • • • • • •

De ervaringen die de leerling verwerft tijdens het werken op de stage, staan centraal. Om de leerling procesmatig te laten werken is het noodzakelijk dat de leerling over de nodige informatie beschikt. Deze werkwijze houdt in dat de volgorde van de leerinhouden niet bindend is, maar dat moet ingespeeld worden op de behoeften in functie van de specifieke opdrachten op de stage. De stagebegeleider stelt zich vragen als HOE, WIE, WAT, WANNEER, … om een stagebegeleiding te realiseren. Het is belangrijk van in het begin de leerlingen een goede en juiste werkmethode aan te leren. Fouten van leerlingen worden individueel verbeterd. De leerling voert korte en afwisselende opdrachten uit. Dit stimuleert de werklust van de leerlingen. Begrippen in verband met veiligheid, hygiëne, milieu, (welzijn) en onderhoud van gereedschappen en machines moeten steeds aan bod komen. Aandacht vestigen op de juiste lichaamshouding. Bij het creëren van een onderwijssituatie wordt bijzondere aandacht besteed aan de evenwichtige opbouw van de opeenvolgende leerfases. Elke leerfase notuleert men in een logboek onder de vorm van een synthese. Een goede coördinatie tussen de verschillende belangengroepen (bedrijf – onderwijs) zal van groot belang zijn om de kwaliteit van de stage zo gunstig mogelijk te beïnvloeden.

PV STAGES BOUW • • • • • • • • • • • •


PV STAGES CARROSSERIE • •

De ervaringen die de leerling verwerft tijdens het werken op de stage, staan centraal. Om de leerling procesmatig te laten werken is het noodzakelijk dat de leerling over de nodige informatie beschikt.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 45 PV Stages autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 14 lestijden/week) • • • • • • • • • •

Deze werkwijze houdt in dat de volgorde van de leerinhouden niet bindend is, maar dat moet ingespeeld worden op de behoeften in functie van de specifieke opdrachten op de stage. De stagebegeleider stelt zich vragen als HOE, WIE, WAT, WANNEER, … om een stagebegeleiding te realiseren. Het is belangrijk van in het begin de leerlingen een goede en juiste werkmethode aan te leren. Fouten van leerlingen worden individueel verbeterd. De leerling voert korte en afwisselende opdrachten uit. Dit stimuleert de werklust van de leerlingen. Begrippen in verband met veiligheid, hygiëne, milieu, (welzijn) en onderhoud van gereedschappen en machines moeten steeds aan bod komen. Aandacht vestigen op de juiste lichaamshouding. Bij het creëren van een onderwijssituatie wordt bijzondere aandacht besteed aan de evenwichtige opbouw van de opeenvolgende leerfases. Elke leerfase notuleert men in een logboek onder de vorm van een synthese. Een goede coördinatie tussen de verschillende belangengroepen (bedrijf – onderwijs) zal van groot belang zijn om de kwaliteit van de stage zo gunstig mogelijk te beïnvloeden.

PV STAGES ELEKTRICITEIT De stageplaats dient met zorg te worden gekozen zodat de bovenstaande doelstellingen kunnen worden gerealiseerd. Een degelijke stagebegeleiding is een onontbeerlijke voorwaarde voor het welslagen van de stage. De stagebegeleider zal naast het technisch-inhoudelijk aspect ook veel aandacht hebben voor het menselijk en sociaal aspect van de stage. Hij zorgt voor het volledig doorlopen van de stageleercyclus: ervaren, verwoorden, doordenken, opdoen van nieuwe inzichten, verbinden met de reeds aanwezige inzichten, conclusies trekken voor nieuw handelen. Hij zal de stagiair voorbereiden op zijn stageplaats, voorstellen aan het stagebedrijf, besprekingen voeren met de stagementor (doelstellingen, evaluatie), de stage evalueren met de stagementor en rapporteren voor de klassenraad.

PV STAGES GRAFISCHE TECHNIEKEN Teneinde de leerlingen de kans te bieden om kennis te maken met de beroepsrealiteit worden stageperiodes in het bedrijfsleven, uiteraard in een sector en/of bedrijf met activiteiten die nauw aansluiten bij de gevolgde opleiding, ingericht. De begeleidende leerkracht zal erop toezien dat de leerling in dergelijk stagehuis zinvolle en leerrijke taken toegewezen krijgt, dit in het kader van zijn/haar opleiding. De stages worden wekelijks of in een aaneengesloten periode (blokstage) georganiseerd. De leerling, de leerkracht(en) en de verantwoordelijke binnen het stagehuis bespreken/evalueren regelmatig het werk van de leerling. De leerling legt minstens één stageschrift of -map aan waarin, naast het bewaren van de wettelijk verplichte documenten (zie regelgeving), hij/zij uitgevoerde activiteiten opsomt, verzamelde documentatie en informatie verwerkt, opgedane kennis en vaardigheden beschrijft ... Dergelijke map wordt regelmatig nagekeken door de leraar (paraferen) en is een basisdocument bij elke bespreking en/of evaluatie van de stage(-periode). Hoe de stages effectief verlopen wordt bij voorkeur bepaald door de TA/TAC en de leerkracht(en) PV en TV binnen een vakgroepvergaderig. De concrete organisatie kan verlopen volgens het Vademecum Secundair Onderwijs, rubriek Stages, RAGO Pedagogische Begeleidingsdienst. Zie ook de vigerende regelgeving.


PV STAGES HOUT • • • • • • • • • • • •


PV STAGES MECHANICA • • • • • • • • • • • •


PV STAGES PUBLICITEITSTEKENEN Teneinde de leerlingen de kans te bieden om kennis te maken met de beroepsrealiteit worden stageperiodes in het bedrijfsleven, uiteraard in een sector en/of bedrijf met activiteiten die nauw aansluiten bij de gevolgde opleiding, ingericht. De begeleidende leerkracht zal erop toezien dat de leerling in dergelijk stagehuis zinvolle en leerrijke taken toegewezen krijgt, dit in het kader van zijn/haar opleiding. De stages worden wekelijks of in een aaneengesloten periode (blokstage) georganiseerd.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 47 PV Stages autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 14 lestijden/week) De leerling, de leerkracht(en) en de verantwoordelijke binnen het stagehuis bespreken/evalueren regelmatig het werk van de leerling. De leerling legt minstens één stageschrift of -map aan waarin, naast het bewaren van de wettelijk verplichte documenten (zie regelgeving), hij/zij uitgevoerde activiteiten opsomt, verzamelde documentatie en informatie verwerkt, opgedane kennis en vaardigheden beschrijft ... Dergelijke map wordt regelmatig nagekeken door de leraar (paraferen) en is een basisdocument bij elke bespreking en/of evaluatie van de stage(-periode). Hoe de stages effectief verlopen wordt bij voorkeur bepaald door de TA/TAC en de leerkracht(en) PV en TV binnen een vakgroepvergaderig. De concrete organisatie kan verlopen volgens het Vademecum Secundair Onderwijs, rubriek Stages, RAGO Pedagogische Begeleidingsdienst. Zie ook de vigerende regelgeving.

PV STAGES SANITAIR/CENTRALE VERWARMING • • • • • • • • • • • •


PV STAGES SCHILDEREN EN DECORATIE • • • • • • • • • • •

De ervaringen die de leerling verwerft tijdens het werken op de stage, staan centraal. Om de leerling procesmatig te laten werken is het noodzakelijk dat de leerling over de nodige informatie beschikt. Deze werkwijze houdt in dat de volgorde van de leerinhouden niet bindend is, maar dat moet ingespeeld worden op de behoeften in functie van de specifieke opdrachten op de stage. De stagebegeleider stelt zich vragen als HOE, WIE, WAT, WANNEER, … om een stagebegeleiding te realiseren. Het is belangrijk van in het begin de leerlingen een goede en juiste werkmethode aan te leren. Fouten van leerlingen worden individueel verbeterd. De leerling voert korte en afwisselende opdrachten uit. Dit stimuleert de werklust van de leerlingen. Begrippen in verband met veiligheid, hygiëne, milieu, (welzijn) en onderhoud van gereedschappen en machines moeten steeds aan bod komen. Aandacht vestigen op de juiste lichaamshouding. Bij het creëren van een onderwijssituatie wordt bijzondere aandacht besteed aan de evenwichtige opbouw van de opeenvolgende leerfases. Elke leerfase notuleert men in een logboek onder de vorm van een synthese.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 48 PV Stages autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 14 lestijden/week) •

Een goede coördinatie tussen de verschillende belangengroepen (bedrijf – onderwijs) zal van groot belang zijn om de kwaliteit van de stage zo gunstig mogelijk te beïnvloeden.


MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN1 PV STAGES AUTOTECHNIEK Persoonlijke gereedschappen:

• • • •

sleutels, schroevendraaiers, tangen, hamers.

Persoonlijke beschermingsmiddelen:

• • • • • •

veiligheidsbril, werkkledij, veiligheidschoenen, handschoenen, oorbescherming, stofmasker.

PV STAGES BOUW Cf. de minimale materiële vereisten in het leerplan PV praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie, onderdeel PV Praktijk bouw voor BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector).

PV STAGES CARROSSERIE Persoonlijke beschermingsmiddelen:

• • • • • •

veiligheidsbril, werkkledij, veiligheidschoenen, handschoenen, oorbescherming, stofmasker.

Garage uitgerust met alle noodzakelijke infrastructuur (afhankelijk waar de leerling is tewerkgesteld zullen volgende gereedschappen aanwezig zijn):

•

volledige gereedschappensets met inbegrip van de basis gereedschappen, handboortoestel met set boren, handslijptoestel, hefbrug, heftoestel en steunen voor auto,

1

• • • •

Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: -

Codex ARAB AREI Vlarem.

Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: -

de uitrusting en inrichting van de lokalen; de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel.

Zij schrijven voor dat: -

duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 50 PV Stages autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 14 lestijden/week) • • • • •

opstelling balanceren van wielen, opstelling richten van wielen, algemene uitrusting voor tuning van auto's, uitrusting voor het uitvoeren van spuittechnieken, uitrusting voor carrosserieherstelling van wagens.

PV STAGES ELEKTRICITEIT Persoonlijke gereedschappen: basisgereedschap: sleutels, tangen, schroevendraaiers, hamer. Persoonlijke beschermingsmiddelen:veiligheidsbril, veiligheidsschoenen, oorbeschermers, werkkledij, stofmasker.

PV STAGES GRAFISCHE TECHNIEKEN Cf. de minimale materiële vereisten in het leerplan PV praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie, onderdeel PV Praktijk grafische technieken voor BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector).

PV STAGES HOUT Cf. de minimale materiële vereisten in het leerplan PV praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie, onderdeel PV Praktijk hout voor BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector).

PV STAGES MECHANICA Persoonlijke beschermingsmiddelen:

• • • •

veiligheidsbril, werkkledij, veiligheidschoenen, handschoenen,

PV STAGES PUBLICITEITSTEKENEN Cf. de minimale materiële vereisten in het leerplan PV praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie, onderdeel PV Praktijk publiciteitstekenen voor BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector).

PV STAGES SANITAIR/CENTRALE VERWARMING Cf. de minimale materiële vereisten in het leerplan PV praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie, onderdeel PV Praktijk sanitair/centrale verwarming voor BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector).

PV STAGES SCHILDEREN EN DECORATIE Cf. de minimale materiële vereisten in het leerplan PV praktijk autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 51 PV Stages autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 14 lestijden/week) sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie, onderdeel PV Praktijk schilderen en decoratie voor BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector).


EVALUATIE De evaluatie van de stage gebeurt aan de hand van evaluatiecriteria. De evaluatiecriteria, worden bepaald in functie van de stagedoelstellingen en bestaan enerzijds uit stageactiviteiten en anderzijds uit attitudes. Deze criteria worden voor het begin van de stage vastgelegd door de stagebegeleider in overleg met de stagementor en worden vóór het begin van de stage aan de leerling medegedeeld. Het evaluatiedossier van de leerling omvat: •

de evaluatieverslagen van de stagementor;

•

het stageschrift van de leerling;

•

de verslagen van de stagebegeleider.

De leerling houdt een verslag bij van zijn stageactiviteiten. Het verslag bevat ook een zelfevaluatie.


BIBLIOGRAFIE PV STAGES AUTOTECHNIEK Innovan - Rouboslaan 3. - NL - 2252 TR Voorschoten - Nederland • Benzinemotoren • Dieselmotoren (2 delen) • Testapparatuur voor onderstellen • Testapparatuur voor motoren • Autotechniek zakboekje Autodata bvba - Thillostraat 3 - 2920 Kalmthout • Autodata - Afstegegevens 1992 • Autodata - Distributie • Autodata - Carburateurs N 2 • Autodata - Benzine-injectie • Autodata - Koppelingen • Autodata - Werktijden • Bosch-Technische leergangen Delta press B.V. • Wabco J.A. Reuvekamp Delta press B.V.: luchtdruksystemen Kluwer Editorial Kouterveld 2 1831 Diegem • • • • • • • • • • • • • • • • •

De aandrijflijn De complexe aandrijflijn Het rijdend gedeelte A Het rijdend gedeelte B Het rijdend gedeelte A+B De elektrische Installatie Elektronica in de auto De techniek van de auto Auto – elektroschema’s De moderne auto - elektro Benzine - inspuitsystemen Dieselinspuiting voor personenauto's Auto - alarmsystemen en wegrijblokkeringen Motorschade, Schade aan verbrandingsmotoren Elektronische regelsystemen 1 Elektronische regelsystemen 2 Autotuning

ISBN 90 201 2012 3 ISBN 90 201 2446 3 ISBN 90 201 1972 9 ISBN 90 201 2216 9 ISBN 90 201 2279 7 ISBN 90 201 1825 0 ISBN 90 201 2950 3 ISBN 90 201 2242 8 ISBN 90 201 2459 5 ISBN 90 201 2929 5 ISBN 90 201 2943 0 ISBN 90 201 2976 7 ISBN 90 201 2960 0 ISBN 90 201 2944 9 ISBN 90 201 2945 5 ISBN 90 201 2951 1 ISBN 90 201 2929 7

Links naar enkele interessante sites: • • • • • • • •

http://www.tihh.be/tihhosp/links.html#elektr http://werktuigbouw.techniekweb.nl/ http://jersey.uoregon.edu/vlab/ http://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.html#mechanica http://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.html http://www.meergronden.nl/een/2/natuurkunde/natuurkunde-simulaties.htm#Elektriciteit http://www.phys.hawaii.edu/~teb/java/ntnujava/ http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/hframe.html

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 54 PV Stages autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 14 lestijden/week) • •

http://www.howstuffworks.com http://www.ngk.de

•

Cursussen ACON zie website van FEBIAC

PV STAGES BOUW BOEKEN: JACOBS – VAN TOL UFFEN VRIEND J.J. VAN NOORDEN.+ RAVENSTEIN.+ KWANTES.+ KLAVER. + WINTERS. + VAN ZANTEN e.a.

M. DIETENS

STICHTING BOUWRESEARCH NORA EN EVENS

,Algemene bouwkunde,

Waltman, Delft

,Bouwen: Handboek voor de praktijk, deel 1en 2, ,Bouwkunde, ,Inleiding tot de bouwkunde, ,Deel 1 Grondwerken funderingen, ,Deel 2 Steenconstructies, ,Deel 3 Draag- en dekvloeren, ,Deel 4 Kappen en daken, systeembouw, ,Constructie van gebouwen, ,Deel 1 Tekst, ,Deel 2 Trappen, rioleringen, daken, vloeren dakbedekkingen,

Kosmos, Antwerpen Spruyt, Van Mantgen en De Does, Leiden

Story - Scienta, Gent

Samson, Brussel ,Het afwerken van wanden en plafonds, ,Amélioration de l’habitat ancien, La documentation Française, Paris VAN ZETTEN Agon Elsevier, Brussel ,Bevestigingsmiddelen in de bouw, STICHTING Bouwcentrum Rotterdam ,Bibliografie over bouwschade, BOUWCENTRUM ,Bibliografie over modulair bouwen, ,Bibliografie over vochtproblemen, VAN VULPEN - F. WEYDE ,Constructieleer voor Culemborg, Antwerpen e.a. metselaars, G. BRIGAUX Eyrolles, Paris ,La maçonnerie, VAN LOON Malmberg, ’s Hertogenbosch ,Metselen - Constructieleer, ,Deel 1 en 2 DE NAYER EN SUETENS De Nederlandse Boekhandel, ,Monumentenzorg, Antwerpen BAKKER J.J. Kosmos, Antwerpen ,Onderhoud, verbetering en herstel van gebouwen, BRUGGELING Elsevier, Brussel ,Prefabricage in beton, WETENSCHAPPELIJK EN ,Technische voorlichtingsnota’s, Lombardstraat 41, 1000 Brussel TECHNISCH CENTRUM ,Werkorganisatie op de VOOR HET BOUWBEDRIJF bouwplaats - Handleiding voor aannemers, ,Tijdschrift W.T.C.B., BELGISCH INSTITUUT Brabançonnelaan 29, 1040 ,Normbladen, VOOR NORMALISATIE Brussel NATIONALE GROEPERING ,Tijdschrift “Baksteen”, Visverkopersstraat 13 bus 22,

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 55 PV Stages autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 14 lestijden/week) DER KLEI - NIJVERHEID PUBLICATIES VAN HET NATIONAAL ACTIECOMITE VOOR VEILIGHEID EN HYGIENE IN HET BOUWBEDRIJF UITGEVERIJ SAMSON ,Gecoördineerde teksten van wetten en besluiten betreffende de arbeidsbescherming, N.V. ETERNIT ,Tijdschrift “A.C”, PUBLICATIE VAN HET VERBOND DER CEMENTNIJVERHEID

1000 Brussel Poincarélaan 69-70 , 1070 Brussel

Philippe de Champagnestraat, 1000 Brussel 2920 Kapelle - op - den - Bos Trierstraat 96, 1040 Brussel

PV STAGES CARROSSERIE Veiligheid en gezondheid bij de arbeid. Provinciaal Veiligheidsinstituut - Antwerpen Polytechnisch zakboekje Standaard Educatieve Uitgeverij Autodata Thillostraat 3 2920 Kalmthout Carrosserrie Auto info bovenmaten Auto info chassismaten Carrosserietechnieken Innovam Roubuslaan 30 Nl 2252 TR Voorschoten Het beste autohandboek Reader's Digest Roest en Carrosserieschade zelf repareren Franke Kluwer Technische boekeb Plaatwerkgereedschap voor het carrosseriebedrijf Harmsen Persluchtgereedschap voor het carrosseriebedrijf Harmsen De carrosserie Olving Handboek carrosseriereparatie Porter Lijmen Lassen Solderen Wuich Kluwer Technische Boeken Merkgebonden handleidingen Koetswerk voor de autosector en aanverwante sectoren EDUCAM Richten Vervangen van grote koetswerkcomponenten Tabellen boekje Academic Service Lastechniek Heling Booglassen Bemetel Technologie van het lassen(handboek) Standaard Educatieve Uitgeverij Technologie van het lassen (werkboek) Standaard Educatieve Uitgeverij Petra-project lassen Samenwerking ARGO - Apeldoorns College Tabellenboek voor metaaltechniek W. De Clippeleer Selectie van Belgische normen • deel 1: Basisnormen • deel 2: Technisch tekenen • deel 3: Mechanica - Algemene normen • deel 4: Bevestigingsmiddelen • deel 5: Overbrengingsmiddelen Lastechniek, vakblad voor lassen en snijden Rotterdam Lassen van Al gemakkelijker Kempi Benelux NV Mechelen. Lassen van RVS A. De Visser

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 56 PV Stages autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 14 lestijden/week) Mechanische techniek voor het voortgezet beroepsonderwijs Educaboek Uitgeverij Stam. Werken met metaal (Europees project Gemeenschapsonderwijs, internationalisering) Cursus Lassen SIDMAR Belgisch instituut voor lastechniek Lakenweverstraat 21 1050 Brussel • solderen • weerstandslassen • lassen en snijden met lasbranders • TIG lassen • booglassen onder gasbescherming MIG • plasmalassen en snijden • cd-rom TIG lassen Het gassmeltlassen ir. F. Van Horenbeeck Standaard uitgeverij Lassen mechanische technieken H.R. Kluiver Links naar enkele interessante sites: • http://www.tihh.be/tihhosp/links.html#elektr • http://werktuigbouw.techniekweb.nl/ • http://jersey.uoregon.edu/vlab/ • http://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.html#mechanica • http://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.html • http://www.meergronden.nl/een/2/natuurkunde/natuurkunde-simulaties.htm#Elektriciteit • http://www.phys.hawaii.edu/~teb/java/ntnujava/ • http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/hframe.html • http://www.howstuffworks.com • http://www.ngk.de Cursussen ACON zie website van FEBIAC

PV STAGES ELEKTRICITEIT AIB-VINCOTTE, Algemeen Reglement op de Elektrische installaties AREI, Brussel DEKELVER, Serie Elektrotechniek ; Installatieleer, Plantyn ELECTRABEL, Vademecum voor Installateurs VEGB, Veilig werken met elektriciteit, Brussel VEKENS, Installatiepraktijk voor de Elektricien, Standaard VYNCKIER, Het Installatieboek, Gent

PV STAGES GRAFISCHE TECHNIEKEN Inleiding in de Kleurenleer, zien, ordenen en reproduceren, GOC, Amsterdam, 1990, ISBN 90 6017 539 5 P. SLEUTEL, Grafisch werktekenen, basisboek voor conventioneel en elektronisch werktekenen, ISBN 90 2985 004 3 (werkboek te verkrijgen) PHh. WESTER, Licht en kleur voor de drukker, ISBN 90 2986 005 7 PH. WESTER, Werkplekorganisatie, ISBN 90 2984 022 6 T. BAZEN, Vormen van letters, een introductie (4 delen), ISBN 90 2984 010 2

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 57 PV Stages autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 14 lestijden/week) BOEK, Over het maken van boeken, Uitgave Gaade. Lithografische Communicatie, (voorbereiden, reproduceren, opmaken), Lakerveld Den Haag, 1992 VAN LOGHUN, S., Handboek grafische communicatie, (1 deel, grafische automatisering), Kluwer VAN LOGHUN, S., Handboek grafische communicatie, (3 delen, praktisch omgaan met drukwerk), Kluwer Algemeen reglement voor de arbeidsbescherming, Commissariaat voor de bevordering van de arbeid De grafische technieken, Cantecleer Grafisch ontwerpen voor iedereen, Uitgave Gaade Het fenomeen kleur, Cantecleer Inleiding in de kleurenleer, (zien, ordenen, reproduceren), G.O.C., 1983 Kijk, Kwaliteit, (Kwaliteitszorg in de grafische industrie), bis - uitgave ,1990 Kleurtransformatie, (licht en kleur, voorbereiding en kleurendruk), G.O.C., 1990 Mm - Didot - Pica - Inch, (omrekeningstabellen voor de grafische bedrijfstak), Amsterdam, Stadsdrukkerij, 1980 Normen, Brussel, Licap, 1996 Ontwerpen van merken en logo's, Uitgave Gaade Presentatietechnieken voor de grafisch ontwerper, Uitgave Gaade Reizigers in drukkersland? Vereniging beroepsopleiding grafische industrie, Amsterdam, 1971 Tekst in beeld, (toepassingen vorm, kleur), Cantecleer

PV STAGES HOUT Catalogi van toeleveringsbedrijven

In functie van .....

Constructieve Publicaties Lepelstraat 9/W2 9160 LOKEREN

Bouwwetboek Erkenning van aannemers Modelbrieven voor overheidsopdrachten Registratie van aannemers Wet Breyne

Geuens J. Uitgeverij - Den Gulden Engel

Tekenvademecum

TIJDSCHRIFTEN ‘BIN-Revue’ Belgisch Instituut voor Normalisatie

Brabançonnelaan 29 1000 BRUSSEL Tel.: 02 / 738 01 11

‘Bouwkroniek’

Zennestraat 37 1000 BRUSSEL Tel.: 02 / 513 82 95

‘CAD-CAM magazine’ Belgotronic NV

Hallesesteenweg 47 1640 SINT-GENESIUS-RODE Tel.: 02 / 380 87 39

‘De Vlaamse Schrijnwerker’ FVSB

Lombardstraat 34-42 1000 BRUSSEL

(lokaal 514)

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 58 PV Stages autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 14 lestijden/week) Federatie van Algemene Aannemers van Schrijnwerk en/of Aanverwante beroepen van het Vlaams Gewest van België

Tel.: 02 / 545 57 05

‘Houtblad’ Het Houtblad BV i.s.m. Centrum Hout

Postbus 1375 1300 BJ ALMERE NEDERLAND Tel.: 0031 / 036 / 532 73 31

‘Houthandel en nijverheid’

Zennestraat 37 1000 BRUSSEL Tel.: 02 / 513 82 95

‘Houtnieuws’ VUMpress i.s.m. IHVB Interfederaal Houtvoorlichtingsbureau

Gossetlaan 30 1702 GROOT-BIJHAARDEN Tel.: 02 / 481 78 63

‘Ik ga bouwen, opknappen en verbouwen’ Media Office NV

Route d’Ohain 16 1380 LASNE Tel.: 02 / 633 33 22

‘Meubel Echo’

Finstraat 4 1080 BRUSSEL Tel.: 02 / 424 00 64

‘Meubihome’

B.I. Trade Mart Atomiumsquare Postbus 613 1020 BRUSSEL Tel.: 02 / 478 47 16

‘NACEBO-INFOR-CONTACT’

Spastraat 8 1040 BRUSSEL Tel.: 02 / 238 06 05

‘Schrijnwerk’ Dobbit Communications NV

Torhoutsesteenweg 226 bus 2 8210 ZEDELGEM Tel.: 050 / 24 04 04

Koningsstraat 109-111 1000 BRUSSEL Tel.: 02 / 219 28 32

AUDIOVISUELE MIDDELEN Catalogi van toeleveringsbedrijven, en/of uitgeverijen, zie rubriek BOEKEN

In functie van .....

Instanties, zie rubriek NUTTIGE ADRESSEN + Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Departement Onderwijs Centrum voor Onderwijsmedia Koningsstraat 38 1000 BRUSSEL Tel.: 02 / 211 45 58

Diareeksen ..... Fims ..... Software ⇒ specifiek didactisch ..... Videofilms .....


PV STAGES MECHANICA Philips Handboek voor fijnmechanische tehnieken Philips technische bibliotheek De Clippeleir abellenboek voor metaaltechniek Plantyn SBM Selectie van de Belgische normen Mechanica Elsevier De Lepeire e.a. Theoretische mechanica deel 1 en deel 2 Standaard Mechanica leerboek J. Belmans Wolters Plantyn 90 301 5893 Mechanica werkboek en oplossingen J. Belmans Wolters Plantyn 90 301 58921 Theoretische mechanica W. De Clippeleer Wolters Plantyn 90 301 65561 M. Dreezen / M. Lemmens / E. Rutten Eenvoudige mechanica J. Belmans Wolters Plantyn 90 301 6069 9 Aanvullen met leerboeken derde graad of andere Meettechniek en materialenleer J.Gijbels Wolters Plantyn 90 301 6730 0 C. Vermeiren Verspanende technieken F.Cremers Wolters Plantyn 90 301 6815 3 Evens / Janssens / Milis / Roels / Van Der Steen Vakleer voor plaat en constructiebankwerken A. Heling STAM 90 11 41305 9 Lassen H.R. Kluiver STAM 90 11 114213 Materialenkunde technici Kenneth G. Budinski Academic Service 90 395 0150 5 Verspaningstechniek Heinz Tschätsch Academic Service 90 395 0465 2 Machine-onderdelen Roloff Matek Academic Service 90 395 0482 2 Materialenleer H.Ingels Standaard 90 02 16735 0 Technologie van het lassen Declerck / Thoen Standaard Kunststoffen vandaag en morgen J. Claerbout Verspaning H. Ingels Standaard 90 02 17550 7 CREMMET frezen Hugo Byl Links naar enkele interessante sites: • http://www.tihh.be/tihhosp/links.html#elektr • http://werktuigbouw.techniekweb.nl/ • http://jersey.uoregon.edu/vlab/ energie – mechanica – thermodynamica - tools • http://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.html#mechanica • http://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.html • http://www.meergronden.nl/een/2/natuurkunde/natuurkunde-simulaties.htm#Elektriciteit • http://www.phys.hawaii.edu/~teb/java/ntnujava/ • http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/hframe.html

PV STAGES PUBLICITEITSTEKENEN GERRITSEN, F., Het Fenomeen Kleur, Cantecleer / De bilt, ISBN 90/21113/0055/9 SIMPSON, I., Praktische Tekenencyclopedie, Gaade uitgevers Veenendaal SMEETS, R., Ornament, symbool en teken, Täschen Verlag Keulen VAN DEN BROECK L. en DEBERSAQUES S. en GEIVERS R., 'n Kijk op Kunst, Standaard educatieve Uitgeverij VAN WIEMEERSCH, A., Internationaal Lexion, Kunstforum VAN RHEEDEN, H. en HOONHAUT, P. en KONIJN, M. en LAMBERS, R., Kunst in Zicht, Wolters - Noordhoff ZOMEN en KEUNIG, E., Kleur, 2de druk, ISBN 90/210/3930/3 JAXTHEIMER, BODO, W., Compleet tekenboek, Gaade, ISBN 90 6017 3570

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 60 PV Stages autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 14 lestijden/week) PARRENS, Tekenperspectief, Gaade, ISBN 90 6017 339 2 VAN DEN AKKER, L., Kunsthistorisch Overzicht, Klassieke oudheid tot de 19e eeuw, Wolters - Noordhof Van Altamira tot Heden, Nederlandse Boekhandel, ISBN 90/289/9533/2 Tijdschrift - specifiek etaleren Schaufenster & shopdesign (Postfach 2147 – 94011 Passau) voor België: Bruil &van de Staaij, postbus 75, 7940 AB Meppel, Nederland Boeken specifiek BERGEN, H., Etaleren stap voor stap, Den Gulden Engel, Educatieve uitgeverij BERGER, H., Leren etaleren, De Nederlandse Boekhandel, 1988, ISBN 90 289 0791 2 BERGER, H., Stapsgewijs Etalagegewijs - basisboek, Den Gulden Engel, Educatieve uitgeverij, 1996, ISBN 90 5035 4262 HULSMAN, J., en KAEYSER, A., Modern etaleren, Van Mantegem en De Does, Leiden THUIJSMAN, C.J., Etaleren en presenteren, Wolters Noordhoff, Leuven, ISBN 90 01 86263 2 DRAGT, R., Reclameschrift in woord en beeld, Thieme, 1991 HAAKMAN, I., Reclameschrift, Stichting Ivio, Lelystad, 1977 VRIENS, A., Lettervormen, Agon Elsevier, Brussel MULDER, J., Decoreren, Wolters Noordhoff, Leuven, 1978 STEFFENS, H., Reclame in vorm – Practicum, Wolters Noordhoff, 1989 GILL, W., R., Rendering with pen and ink, Van Nod Reinholt, 1973, ISBN 0442 22 694 2 STEVENS, T., Kalligrafie van A tot Z, Focus Elsevier, Brussel, 1979, ISBN 90 10 02829 1

PV STAGES SANITAIR/CENTRALE VERWARMING BOEKEN Integrale kwaliteitszorg in het Technisch Onderwijs, NVKSO, Guimardstraat 1, 1040 Brussel. Oliestook, CEDICOL vzw., Dauwstraat 12,1070 Brussel. Thematische catalogus van de WTCB-publicaties, WTCB, Aarlenstraat 53, bus 10, 1040 Brussel. Veiligheid & gezondheid bij de arbeid, Provinciaal Veiligheidsinstituut, Jezusstraat 28, 2000 Antwerpen, D/1990/0180/1. Energiek beheer - Zuinig en veilig gasverbruik (Basiscursus Meet-, regel- en beveiligingstechniek) Stichting opleidingen Installatietechniek, Ridder Snouckaertlaan 7, Postbus 329, 2270 AH Voorburg. Bedekkingen en onderhoud/metaal, Stichting opleidingen Installatietechniek, Ridder Snouckaertlaan 7, Postbus 329, 2270 AH Voorburg. Verwarming/toestelonderhoud, Stichting opleidingen Installatietechniek, Ridder Snouckaertlaan 7, Postbus 329, 2270 AH Voorburg. DIETZEL, F., Technische Warmteleer, De Vey Mestdagh BV, Markt 51, 4331 LK Middelburg. GUILLOU, Plomberie, Eyrolles, Bd. Saint-Germain 61, 75 005 Paris. GOORDEN, H., VGOS Doe-boek, Licap, Guimardstraat l, 1040 Brussel. KIMMENAEDE, Warmteleer voor technici, Educaboek, ISBN 90 110 0821 9. RIETSCHEL, H. Heiz- und Klimatechnik, Sprenger Verlag, Berlin, ISBN 2 04 004217 2.


TIJDSCHRIFTEN WTCB-tijdschrift, WTCB, Aarlenstraat 53, bus 10, 1040 Brussel. Warmte en klimaat, UBIC, Brogniezstraat 41, 1070 Brussel. De onderneming (Maandblad voor Sanitair, Verwarming en Klimaatregeling), Distrigraph bvba, Alexander Bertrandlaan 50, 1190 Brussel. Installateur, Peka nv, J. en P. Carsoellaan 126B, 1180 Brussel. Info, LBIS, Willemsstraat 14-16 bus 0207, 1040 Brussel.

REGLEMENTEN AREI (Algemeen reglement voor elektrische installaties), Bedrijfsfederatie der voortbrengers en verdelers van elektriciteit in België, Tervurenlaan 34 bus 38, 1040 Brussel, tel.: 02 733 96 07. ARAB (Algemeen reglement voor arbeidsbeveiliging), Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid, Centrale bibliotheek, Belliardstraat 51, 1040 Brussel, tel.: 02 233 44 44.

PV STAGES SCHILDEREN EN DECORATIE Boeken Schilderen Auteur J.A.P. MEERE

J. GEERTS AJ. MENS en JW. DE WIT

AJ. MENS en JW. DE WIT / V. VAN DER KRIEKE K.H. STAD

HUUB KOUWENHOVEN

P. MULLER MAX DOERNER

Titel Het schildersambacht, deel 1 - ISBN 90 248 1330 1 deel 2 - ISBN 90 248 1331 X deel 3 Schilderen - materialen en gereedschappen, deel 1&2 ISBN 90 238 0031 1 Gereedschapsleer, deel 1&2 ISBN Vaktheorie, deel 1&2 ISBN Materialenkennis, deel 1 Verfstoffen, - deel 1 Kleurenleer - schuurmiddelen glas - brons enz.., Bind-,verdunnings- en droogmiddelen, - deel 2 Vernissen - lakken - beitsen en afbijtmiddelen, Gereedschappen - klim en steigermateriaal, deel 3 Vaktheorie decoratie - reclame heraldiek - hout- en marmerimitatie, deel 4 Schilderwerk - Alles over verf technieken - materialen en toepassingsmogelijkheden, ISBN 90 6120 299X Zelf schilderen, ISBN 90 6590 144 2 Schilderkunst - materialen en techniek, ISBN 90 6017 130 6

Uitgeverij H. Ten Brink’s

Spruyt, Van Mantgem & De Boes - BV. Leiden Spruyt, Van Mantgem & De Boes - BV. Leiden Spruyt, Van Mantgem & De Boes - BV. Leiden P. Out NV. - Koog aan de Zaan

ELMAR BV. - Rijswijk

M&P Weert uitgeverij BV. W. Gaade BV. Amerongen

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 62 PV Stages autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 14 lestijden/week) Schildertechnieken Auteur JIM FOBEL & JIM BOLEACH CAROLINE GREEN AMELIA SAINT GEORGE ANNIE SLOAN & KATE GWYNN ANNIE SLOAN & KATE GWYNN YANNICK GUEGAN YANNICK GUEGAN ARBO GAST - HANNIE STEGMULLER VERENA LUTZ URSULA KUHNEMANN URSULA KUHNEMANN THEO ELFRINK FELIZITAS KRETTEK SARAH HOLLEBONE TOMBS CURTIS & HUNT ANNIE SLOAN & KATE GWYNN YANNICK GUEGAN SIMON CAVELLE AUGUST RAEINET

Wand- en vloerbekleding Auteur W. NITSCHKE ALBERT JACKSON & DAVID DAY

J.H.P. HEESTERS

Titel Sjabloneren - motieven en methoden, ISBN 90 6017 4267 Sjabloneren, ISBN 90 6590 688 6 Het complete sjabloneerboek, ISBN 90 213 0484 8 Traditionele verven en afwerkingen, ISBN Decoratieve verftechnieken ter verfraaiing van het interieur, ISBN 90 213 0694 8 Imitation des marbres, ISBN 2 249 27791 5 Imitation des bois, ISBN Werken met volksschilderkunst, ISBN 90 252 8683 6 Marmeren op stof en op papier, ISBN 90 213 0348 5 Boerenschilderkunst als hobby, ISBN 90 6010 462 5 Zijde beschilderen basistechnieken, ISBN 90 6010 552 4 Achter glas schilderen, ISBN 90 213 1615 3 Schilderen op glas, ISBN 90 252 6770 X Zeefdrukken, ISBN 90 6120 440 2 Gaade’s Airbrush Boek, ,Kunst - geschiedenis - techniek, ISBN 90 6017 233 7 Traditionele verven en afwerkingen, ISBN 90 213 2138 6 Le décor peint en trompe - l’oeil, ISBN 2 7234 0974 0 Decoratieve schildertechnieken, ISBN 90 72267 206 Ful - Color Picture Sourcebook of Historie ornament, ISBN 0 486 26096 8

Uitgeverij Gaade & Co uitgevers CV. Amerongen

Titel Zelf behangen in de praktijk, ISBN 90 6590 144 2 Beter dan nieuw, (praktische gids voor het repareren en restaureren van meubels) ISBN 90 6120 345 7 Wandbekleding,

Uitgeverij M&P Weert

M & P. Weert uitgeverij BV Uitgeverij Cantecleer BV. de Bilt Uitgeverij Cantecleer BV. de Bilt Uitgeverij Cantecleer BV. de Bilt Dessain et tolra Dessain et tolra Uitgeverij Helmond - Helmond Uitgeverij Cantecleer BV. de Bilt BV. Hofstede Oud - Bussem Flevolaan - Naarden BV. Hofstede Oud - Bussem Flevolaan - Naarden Uitgeverij Cantecleer BV. de Bilt Uitgeverij Helmond - Helmond Elmar Uitgeverij W. Gaade BV. Amerongen Uitgeverij Cantecleer BV. de Bilt Glénat

Dover publications INC, NewYork

Elmar

BV De handelsdrukkerij van

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 63 PV Stages autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 14 lestijden/week) ISBN Vloeren en vloerbekleding, ISBN 90 274 0537 9 Het krommenie vloerenboek, (handleidin,g voor het leggen, plakken en spannen van linoleum, vinyl en tapijt vloerbedekking) Gids voor vast tapijt, Meubelstofferen, ISBN 90 11 44451 5

1874 te Leeuwarden Het spectrum

A.L. KLAASSEN

Titel Kleurenleer, ISBN 90 213 0058 3 Het zien van kleuren, UDC nr. 535.6 Kleuren in bedrijf en woning,

E. RIJGERSBERG

Beknopte kleurenleer,

H.J. Highland

Het hoe en waarom boek van licht en kleur, Meubelstijlen, ISBN 90 274 9285 9 Kunststijlen in kleur, ISBN 90 226 1128 0 Alles over antiek, ISBN 90 6248 340 2 Meubels. Moussault antiek ISBN 90 226 1175 2 De wereld van ART - DECO, ISBN 90 6017 747 9 Kleurenleer - beknopte handleiding bij verkoop, etalage, reclame en interieurverzorging, ISBN 9011 71403 2 Het kleuren ABC - van het systeem Hickethier, ISBN 90 213 0051 6 Het interieur - 20 eeuwen wooncultuur, Bouwkundige termen, ISBN 90 313 05456

Uitgeverij Cantecleer - uitgeverij Westland NV. Schoten NV. Philips gloeilampen fabriek Eindhoven Drukkerij Eisma NV. Leeuwarden NV. Uitgeverij “Argus” Amsterdam Zuid Nederlandse uitgeverij Antwerpen - Amsterdam Uitgeverij Het spectrum

JANE LOTT KROMMENIE

LANO CH. J.V. LEEUWEN Kleurenleer en stijlleer Auteur JOHANNES ITTEN Dr. Ir. J. BERGMANS

LYDIA LIDA DEWIEL BJARNE FORNAES AREND J. BODE ALBRECHT BANGERT ARIE VAN DE LEMME M.J.J. DE KONING JR./WC. DE MAN ALFRED HICKETHIER GEORGE SAVAGE Dr. E.J. HASLINGHUIS Decoratietekenen FELIX LORENZI JOS EMMERMANN ALFRED FAUSTLE RENE SMEETS ALISON COLE BETTY EDWARDS

Hoe teken ik perspectief?, ISBN 90 213 1369 3 Inleiding tot de waarnemingsperspectief voor het technisch onderwijs, Perspectief en projectie, ISBN 90 213 0727 8 Ornament, symbool en teken, ISBN 90 213 0730 8 Perspectief, ISBN 90 02 19460 9 Leer tekenen,

Forbo - Krommenie NV.

Lano NV. Harelbeke Stam technische boeken Culemborg

Standard uitgeverij - Antwerpen Zuidgroep BV. Uitgevers Best Standard uitgeverij - Antwerpen

Stam / Robijns Culemborg Keulen Cantecleer BV. De Bilt Uitgeverij W. Gaade - Den Haag Uitgeverij Bohn - Schelteman & Holkema Uitgeverij Westland NV. Schoten De techniek - Antwerpen Cantecleer BV. De Bilt Uitgeverij Westland NV. Schoten Cantecleer BV. De Bilt Uitgeverij Westland NV. Schoten Standard uitgeverij Antwerpen Uitgeverij Bigot & Van Rossum

BSO – 3e graad – Naamloos jaar (harde sector) 64 PV Stages autotechniek en/of bouw en/of carrosserie en/of elektriciteit en/of grafische technieken en/of hout en/of mechanica en/of publiciteitstekenen en/of sanitair/centrale verwarming en/of schilderen en decoratie (3e jaar: 14 lestijden/week) WENDON BLAKE JOHN RAYNES HERBERT SCHOBER / INGO RENTSCHLER A. VIS & W. HOGERVORST F. HEINRICHSEN JAN ZEEMAN M. MEYER MARK WAY JEAN GEUENS R. VERSCHRAEGEN

ISBN 90 6134 220 1 De beginselen van het tekenen, ISBN 90 213 1750 8 Figuurtekenen, ISBN 90 213 0892 4 Waarneming en werkelijkheid, ISBN 90 6045 819 2 Letterboek voor de schilder 40 Alphabetten, Kalligrafische ideeën, ISBN 90 6013 505 9 Lettertekenen, Perspectieftekenen, ISBN 90 201 2562 1 Tekenvademecum, ISBN 90 5035 402 5 Instrumentaal tekenen, ISBN 90 306 1218 5

BV. Baarn Cantecleer BV. De Bilt Uitgeverij Westland NV. Schoten Cantecleer BV. De Bilt Uitgeverij Westland NV. Schoten Hollandia BV. 1978 NV. Uitgeverij Nijgh & Van Ditmar EM. Maeyens Antwerpen Uitgeverij De Alk BV. Alkmaar Kluwer Uitgeverij Den Gulden Engel Uitgeverij Van In - Lier

SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

Recommend Documents