SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

SECUNDAIR ONDERWIJS

Onderwijsvorm:

BSO

Graad:

derde graad

Jaar:

eerste en tweede leerjaar

Studiegebied:

Koeling en warmte

FUNDAMENTEEL GEDEELTE Optie(s):

Centrale verwarming en sanitaire installaties

Vak(ken):

PV Praktijk/stages sanitair/centrale verwarming

Vakkencode:

IT-p

Leerplannummer:

2002/182 (vervangt 97321)

Nummer Inspectie:

2002/323//1/N/SG/1/III/ /D/

18 lt/w

BSO – 3de graad – Centrale verwarming en sanitaire installaties

1

PV Praktijk/stages sanitair/centrale verwarming (1ste jaar: 18 lestijden/week, 2de jaar: 18 lestijden/week)

INHOUD Visie ..........................................................................................................................................................2 Beginsituatie .............................................................................................................................................2 Algemene doelstellingen ..........................................................................................................................3 Leerplandoelstellingen / leerinhouden......................................................................................................5 Pedagogisch-didactische wenken ......................................................................................................... 22 Timing .................................................................................................................................................... 24 Minimale materiële vereisten................................................................................................................. 24 Evaluatie ................................................................................................................................................ 26 Bibliografie ............................................................................................................................................. 29


2


VISIE Elk onderwijs, ook het beroepsonderwijs, wil drie algemene doelstellingen nastreven: het bieden van mogelijkheden tot brede persoonlijkheidsontplooiing, een voorbereiding tot deelname aan het maatschappelijk gebeuren en een voorbereiding tot deelname aan het functioneren in een beroep. Deze doelstellingen interfereren voortdurend. Elk onderwijs is daarom naast opleidend, ook vormend en opvoedend onderwijs. Kennis, vaardigheden en attitudes zullen evenwichtig nagestreefd worden. Ook al zijn de cognitieve elementen gemakkelijker te meten, toch moet in het beroepsonderwijs de aandacht prioritair gaan naar het verwerven van vaardigheden en attitudes, waarbij de cognitieve doelstellingen als ondersteuning gebruikt worden. Centrale verwarmingssystemen, warmwaterproductie, energiekosten en besparingen zijn begrippen die de laatste jaren steeds meer in de belangstelling kwamen te staan; het groot aanbod inzake lagetemperatuurketels, convectoren, radiatoren, vloerverwarmingen, energiebesparende regelsystemen, enz., maakt het nodig dat de vakman zich voortdurend op de hoogte houdt van de marktevolutie. Ook het installeren en onderhouden van sanitaire installaties en riolering horen erbij. Kwaliteitswerk leveren zonder daarbij de economische en esthetische aspecten te verwaarlozen, is een kenmerk van een bekwame installateur; als hij daarbij ondernemend van aard is en enige commerciële feeling bezit, kan hij het in de sector ver brengen. Voor leerlingen is een degelijke basiskennis in dit vakgebied zeker de beste waarborg voor de toekomst.

BEGINSITUATIE De meeste leerlingen komen uit de tweede graad van het BSO ‘Metaal’. Daar ook andere leerlingen die de tweede graad met vrucht beëindigd hebben tot de studierichting toegelaten worden is de voorkennis van de leerlingen meestal verschillend. Wij belichten hierna de beginsituatie in de 3de graad vanuit drie hoeken: de cognitieve, de psychomotorische en de affectieve. Cognitief De specifieke opleiding steunt op kennis en vaardigheden die in de 2de graad tot stand kwamen. Er mag gesproken worden van een heterogene situatie en de aanpak op cognitief gebied moet daarop afgestemd worden. Iedere leerling moet anderzijds de beste kansen krijgen, afgestemd op zijn eigen kunnen, zijn dynamiek en zijn aspiraties. De aanpak moet zodanig gedifferentieerd zijn dat er ook individuele toppers zijn in vorming en opleiding. Psychomotorisch Het is normaal dat er op psychomotorisch gebied een grote verscheidenheid is. Daarom zou het ook totaal verkeerd zijn eenzelfde kunnen, eenzelfde ritme en eenzelfde tempo te eisen van alle leerlingen. De stelregel moet zijn dat de activiteiten zo verdeeld worden dat iedere leerling zijn eigen maximum zo dicht mogelijk benadert en dit dan ook succesvol ervaart. Affectief Het speelse, het nukkige en het dwars zijn, zijn meestal verdwenen als meest opvallende karaktertrek. Toch moet de leerling affectief nog kunnen opgroeien in een daartoe geëigende situatie. Naast de technisch-opleidende functie heeft de werkplaats nog een belangrijke opvoedende dimensie als ruimte waar gevoel, karakter en temperament kunnen worden getoond, weerspiegeld en gemeten.


3


De leerling moet zichzelf kunnen situeren en evalueren op gebied van zelfvertrouwen, kritische zin en in zijn verhouding tot de buitenwereld. Hij moet zich eveneens ten opzichte van de groep kunnen situeren op het gebied van realiteitszin en sociale participatie.

ALGEMENE DOELSTELLINGEN AANSLUITING GASTOESTELLEN Omvat het berekenen, buigen en verbinden van buizen voor gasleidingen. Hierbij wordt rekening gehouden met de geldende reglementeringen voor binneninstallaties, zowel voor de verbindingen als de plaatsingswijze. Ook het plaatsen en aansluiten van gastoestellen op de gasleidingen en de rookgasleidingen, evenals het bewerken van deze leidingen en het voorzien van de luchttoevoeropeningen zit inbegrepen. De inhoud van deze module omvat ook de cursusinhoud tot “gehabiliteerd aardgasinstallateur”.

CENTRALE VERWARMINGSLEIDINGEN PLAATSEN EN VERWARMINGSLICHAMEN AANSLUITEN Omvat het aansluiten van verwarmingslichamen. Ook het bevestigen van deze leidingen op wanden, vloeren en plafonds evenals het schilderen en isoleren van de buizen zit inbegrepen.

LUCHTKANALEN EN VENTILATIE (U) Omvat het monteren en plaatsen van luchtkanalen en luchtroosters van ventilatiesystemen, evenals het plaatsen en aansluiten van de ventilatie-units.

CENTRALE VERWARMINGSKETELS Omvat het plaatsen en aansluiten van warmtegeneratoren (ketels) en toebehoren aan de verwarmingsinstallatie, het rookgaskanaal en de verschillende nutsleidingen. De gebruikelijke verbindingen worden toegepast: lassen, zachtsolderen, hardsolderen, klemmen, persen en schroefdraad. Het vullen en ontluchten van de installatie zit inbegrepen. Ook het aansluiten van de installatie op de verwarmingscollectoren zit inbegrepen.

CENTRALE VERWARMINGSINSTALLATIES Omvat het ontwerpen, berekenen, regelen en installeren, evenals het monteren van verwarmingsketels, onderhouden en herstellen van centrale verwarmingsinstallaties en een ventilatiesysteem. Ook het controleren, regelen en aanpassen van verwarmingsinstallaties en ventilatiesystemen, de regeling met bestaande regelapparatuur en PLC- sturing voor verwarming zit inbegrepen.

STOOKOLIEBRANDERS Omvat het onderhouden, afregelen en herstellen van een stookoliebrander. Ook het reinigen van de ketel en de schoorsteen zit inbegrepen. De inhoud van deze module zal voldoen voor het certificaat AMINABEL: “Kwalificatie en voortgezette opleiding in verbrandingscontrole en onderhoud verwarmingsinstallaties met vloeibare brandstof”.

GASBRANDERS (U) Omvat het onderhouden, afregelen en herstellen van een gasbrander. Het reinigen van de ketel en van de schoorsteen zit inbegrepen. De inhoud voldoet aan de beschrijving, zoals bepaald in KB 78.


4


INDIVIDUELE GASVERWARMING Het ontwerpen, installeren, onderhouden en herstellen van individuele verwarmingsinstallaties, huishoudelijk en semi-industrieel. Ook het controleren en aanpassen van de aansluitingen zit inbegrepen.

AANSLUITING SANITAIRE TOESTELLEN Omvat het plaatsen en aansluiten van sanitaire toestellen op de waterleidingen en de afvoerleidingen, evenals het bewerken van deze leidingen. Ook het plaatsen en onderhoud van eenvoudig kraanwerk en spoelinrichtingen zit inbegrepen.

DAKGOTEN EN –AFVOEREN Omvat het vervaardigen en plaatsen van metalen dakgoten (bakgoten, kilgoten, …) en het plaatsen van hanggoten. De afwerkingen aan de zijwanden, de aansluitingen aan de regenwaterafvoer en het voorzien van uitzettingen zit inbegrepen, evenals de afvoerbuisbewerking in kunststof en de aansluitingen aan het dak (tapbuizen) in metaal en kunststof.

BASIS DAKBEDEKKING Omvat de basisvaardigheden om non-ferro plaatmetaal te bewerken in functie van dakwerk. Het betreft hier knipwerk, eenvoudig soldeerwerk en plooiwerk. Ook de basisvaardigheden voor het plaatsen van pannen en dakdichtingssystemen zit inbegrepen.

METALEN DAKEN (U) Omvat het vervaardigen en plaatsen van een metalen dakbedekking met staande naad in zink en koper, evenals de aansluitingen. Ook het plaatsen van dampschermen en isolatie zit inbegrepen.

BSO – 3de graad – Centrale verwarming en sanitaire installaties PV Praktijk/stages sanitair/centrale verwarming (1ste jaar: 18 lestijden/week, 2de jaar: 18 lestijden/week)

5

LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN PLANNEN, ORGANISEREN, VEILIGHEID, WELZIJN (INTEGREREN IN DE VERDER OPGEGEVEN LEERINHOUDEN) LEERPLANDOELSTELLINGEN

Decr. nr.

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 1

2

3

eigen werkzaamheden plannen •

werkopdrachten en montagevoorschriften begrijpend lezen;

•

uitvoeringsplannen begrijpend lezen;

•

verklarende uitvoeringstekeningen op schaal maken;

•

de eigen werkvolgorde en methode bepalen;

•

voor uit te voeren werken de materiaalstaat opstellen;

•

de benodigde materiaalhoeveelheden bepalen;

•

bouwvaktermen in de context situeren;

•

technische informatie en catalogi raadplegen;

•

materialen en producten selecteren en omschrijven;

•

gereedschappen en machines selecteren en omschrijven.

een administratie bijhouden •

stockwijzigingen volgens instructies noteren en meedelen;

•

een administratie van de eigen werkzaamheden bijhouden.

eigen werkzaamheden op de werkplek organiseren •

in teamverband het werk uitzetten en merktekens aanbrengen;

•

de werkplek inrichten;

•

de nodige materialen, producten en gereedschappen klaarzetten;

•

materiaal en producten volgens richtlijnen opslaan en be-

1

Eigen werkzaamheden plannen

• • • • • • •

Vaktekenen en schetsen Materialen, producten en gereedschappen Materiaalhoeveelheden Uitvoeringsplannen Meettechnieken Bouwvaktermen Werkvolgorde en werkmethode

2

Een administratie bijhouden

3

Organisatie van de eigen werkzaamheden op de werkplek

• • • • •

Uitzettechnieken Opslaan en beschermen van materialen en producten Materialen, producten en gereedschappen Stellingen en ladders Demontagetechnieken

BSO – 3de graad – Centrale verwarming en sanitaire installaties PV Praktijk/stages sanitair/centrale verwarming (1ste jaar: 18 lestijden/week, 2de jaar: 18 lestijden/week) LEERPLANDOELSTELLINGEN

Decr. nr.

6

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen schermen;

4

•

ladders veilig opstellen;

•

stellingen in teamverband veilig monteren en demonteren;

•

een installatie voor centrale verwarming demonteren.

met voorschriften inzake kwaliteit, welzijn en milieu omgaan • • • • • •

4

Voorschriften inzake kwaliteit, welzijn en milieu

• • het eigen werk evalueren; • persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken; • in teamverband collectieve beschermingsmiddelen plaatsen; • veiligheidsrichtlijnen toepassen; • veilig met materialen, producten, gereedschappen en machi- • nes werken;

Veiligheids- en milieuvoorschriften Hygiënische voorschriften Persoonlijke en collectieve beschermingsmiddelen Werkplaatsregels Veiligheidspictogrammen Til- en verplaatsingstechnieken Ergonomie

het werk binnen de toegemeten tijd uitvoeren;

•

interne werkplaatsregels en geldende verordeningen toepassen;

•

courant gebruikte veiligheidspictogrammen herkennen;

•

hygiënische voorschriften naleven;

•

ergonomische regels inzake til- en verplaatsingstechnieken toepassen;

•

een ergonomisch verantwoorde werkhouding aannemen;

•

resten en afval volgens richtlijnen sorteren en opslaan.


7

AANSLUITING GASTOESTELLEN LEERPLANDOELSTELLINGEN

Decr. nr.

LEERINHOUDEN


leidingen voor een gasinstallatie plaatsen.

1

Leidingen voor een gasinstallatie plaatsen

1.1

buisdiameters herkennen;

1.1

Algemeenheden

de druk meten in een installatie; een gasinstallatie op dichtheid controleren.

• •

De leidingdiameter bepalen Drukmetingen

de juiste lengte van de buis bepalen;

1.2

Plaatsingstechnieken

huishoudelijke gastoestellen installeren.

2

Huishoudelijke gastoestellen installeren

gastoestellen op de gasbinneninstallatie aansluiten;

•

Installatietechnieken

1.2

buizen met het gepaste gereedschap op maat brengen; buizen met het gepaste gereedschap ontbramen en kalibreren; buizen met het gepaste gereedschap buigen; buizen gasdicht verbinden; sleuven in wanden maken; doorvoeropeningen maken en afdichten; mantelpijpen aanbrengen; gasleidingen monteren en bevestigen; buizen volgens instructie isoleren en beschermen; tabellen en grafieken voor diameterbepaling raadplegen; een gasinstallatie schoonspoelen; de installatie op beproevingsdruk brengen, testen en ontluchten. 2

gastoestellen op een rookgasafvoersysteem aansluiten; luchttoevoer voorzien; afvoerleidingen van verbrandingsgassen bewerken; de werking van de toebehoren controleren.(U)


8

CENTRALE VERWARMINGSLEIDINGEN PLAATSEN EN VERWARMINGSLICHAMEN AANSLUITEN LEERPLANDOELSTELLINGEN

Decr. nr.

LEERINHOUDEN


2

onderhoudsvoorschriften naleven •

de werkomgeving ordelijk houden;

•

eigen gereedschappen onderhouden;

•

persoonlijke beschermingsmiddelen onderhouden.

leidingen voor een centrale verwarmingsinstallatie bewerken en plaatsen •


•

de juiste lengte van de buis bepalen;

•

buizen met het gepaste gereedschap op maat brengen, ontbramen en kalibreren;

•

buizen met het gepaste gereedschap warm en/of koud buigen;

•

buizen gas- en waterdicht met een schroefdraad-, klemen/of lasverbinding uitvoeren;

•

sleuven in wanden maken;

•

doorvoeropeningen maken en afdichten;

•

mantelpijpen aanbrengen;

•

leidingen monteren en bevestigen;

•

buizen volgens instructie isoleren en beschermen;(U)

•

druk meten;

•

technieken om uitzetting op te vangen en geluidshinder te voorkomen toepassen;

•

verwarmingsinstallaties schoonspoelen, vullen en ontluchten;

•

verwarmingsinstallaties op dichtheid controleren.

1

Onderhoudsvoorschriften

• •

Onderhoudstechnieken Onderhoudsvoorschriften en -middelen

2

Bewerken en plaatsen van leidingen

•

Buizen voor CV: soorten, bewerken, monteren, bevestigen, isoleren, beschermen, schoonspoelen, vullen, ontluchten en de dichtheid controleren


Decr. nr.

9

LEERINHOUDEN


verwarmingslichamen installeren •

verwarmingslichamen plaatsen;

•

verwarmingslichamen aansluiten;

•

werkingsprincipes van de toebehoren en verwarmingslichamen omschrijven.

Vaardigheden/attitudes •

informatie uit uiteenlopend voor hen bestemd tekstmateriaal en voor hen bestemde formulieren begrijpen en gebruiken;

•

onder begeleiding gebruik maken van informatieen communicatietechnologie;

bij groepsopdrachten onder begeleiding: •

overleggen en actief deelnemen;

•

instructies uitvoeren;

•

reflecteren;

•

omgaan met formele en informele afspraken, regels en procedures;

•

binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig voltooien;

•

binnen een bepaalde tijd en budget een vooropgesteld resultaat bereiken met in achtname van gedefinieerde kwaliteitsstandaarden;

•

gemeenschappelijk aan eenzelfde taak werken;

•

een goede werkhouding aannemen.

3

Installeren van verwarmingslichamen

• •

Verwarmingslichamen: plaatsen, aansluiten Werkingsprincipe


10

LUCHTKANALEN EN VENTILATIE (U) LEERPLANDOELSTELLINGEN

Decr. nr.

LEERINHOUDEN


leidingen voor een mechanische ventilatie plaatsen;(U)

1

Leidingen voor een mechanische ventilatie plaatsen


•


een luchtafzuigunit installeren.(U)

2

Een luchtafzuigunit installeren (U)

luchtafzuigunits plaatsen;

•


de juiste lengte van de buis bepalen; buizen met het gepaste gereedschap op maat brengen; buizen met het gepaste gereedschap ontbramen en kalibreren; luchtafzuigkanalen luchtdicht verbinden; luchtafzuigkanalen en hulpstukken installeren; afzuigventiel monteren. 2

luchtafzuigunits aansluiten; de installatie in werking stellen; werkingsprincipes van de toebehoren omschrijven.


11

CENTRALE VERWARMINGSKETELS LEERPLANDOELSTELLINGEN

Decr. nr.

LEERINHOUDEN


centrale verwarmingsketels installeren •

verwarmingsketels monteren;

•

verwarmingsinstallatie aansluiten;

•

leidingen water- en gasdicht verbinden;

•

verwarmingsketels aan het rookgaskanaal aansluiten;

•

luchttoevoer voor de verwarmingsketel voorzien;

•

verwarmingsketels aan het elektriciteitsnet aansluiten;

•

verwarmingsketels aan de brandstoftank of de gasleiding aansluiten;

•

componenten voor het functioneren, regelen en beveiligen van de verwarmingskring aansluiten;

•

druk meten;

•

technieken om uitzetting op te vangen en geluidshinder te voorkomen toepassen;

•

verwarmingsinstallaties schoonspoelen;

•

verwarmingsinstallaties vullen en ontluchten;

•

verwarmingsinstallaties op dichtheid controleren;

•

leidingen schilderen en isoleren (U).


informatie uit uiteenlopend voor hen bestemd tekstmateriaal en voor hen bestemde formulieren begrijpen en gebruiken;

•

onder begeleiding gebruik maken van informatieen

1

Installatie van centrale verwarmingsketels

• •

Verwarmingsketels: monteren, aansluiten Componenten voor het functioneren, regelen en beveiligen van de verwarmingskring


Decr. nr. De leerlingen kunnen

communicatietechnologie; bij groepsopdrachten onder begeleiding: •

overleggen en actief deelnemen;

•

instructies uitvoeren;

•

reflecteren;

•

omgaan met formele en informele afspraken, regels en procedures;

•

binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig voltooien;

•

ondanks moeilijkheden, op een doel gericht blijven;

•

een goede werkhouding aannemen;

•

binnen een bepaalde tijd en budget een vooropgesteld resultaat bereiken met in achtname van gedefinieerde kwaliteitsstandaarden;

•

actief en pro-actief instaan voor de veiligheid om situaties te voorkomen die mens en milieu kunnen schaden.

12

LEERINHOUDEN


13

CENTRALE VERWARMINGSINSTALLATIES LEERPLANDOELSTELLINGEN

Decr. nr.

LEERINHOUDEN


2



•


•


controleren, regelen en aanpassen van centrale verwarmingsinstallaties en ventilatiesystemen •

tabellen en grafieken voor debietbepaling raadplegen;

•

de doormeter van verwarmingsbuizen selecteren;

•

verwarmingslichamen selecteren;

•

het doel en de werking van de benodigde toebehoren omschrijven;

•

monteren van luchtkanalen;

•

luchtkanalen selecteren;

•

monteren van ventilatiegroepen en de bijbehorende toestellen;(U)

•

onderdelen aansluiten op tapwater, gekoeld water, stoom- en verwarmingsleidingen;

•

de klimaatregeling in werking stellen, controleren en beheren; (U)

•

de hydraulische kringloop van de cv-installatie in werking stellen en regelen;

•

de hydraulische kringloop van de cv-installatie onderhouden en herstellen;

•

defecten aan verwarmingsketels herstellen; (U)

•

de regelen beveiligingscomponenten aansluiten;

1


•

Onderhoudstechnieken

2

Controleren, regelen en aanpassen van centrale verwarmingsinstallaties en ventilatiesystemen

• • • • • • •

Debietbepaling Verwarmingslichamen Toebehoren Luchtkanalen Ventilatiegroepen Klimaatregeling Cv-installatie: in werking stellen, regelen, onderhouden en herstellen Regel- en beveiligingsinstellingen

•


Decr. nr. De leerlingen kunnen •

de regelen beveiligingscomponenten instellen.(U)


relevante informatie in concrete situaties vinden, selecteren en gebruiken;

•

spontaan en zelfstandig metingen uitvoeren;

•

informatie uit uiteenlopend tekstmateriaal en formulieren begrijpen en gebruiken;

•

spontaan gebruik maken van voor hen relevante informatieen communicatietechnologie (ICT);

•

opdrachten zelfstandig plannen, organiseren, uitvoeren, evalueren en indien nodig bijsturen.(U)

14

LEERINHOUDEN


15

STOOKOLIEBRANDERS LEERPLANDOELSTELLINGEN

Decr. nr.

LEERINHOUDEN


2

Schoorstenen van de cv- installatie controleren en kuisen; •

schoorstenen controleren;

•

de schoorsteentrek meten en regelen;

• schoorstenen kuisen; Stookoliebranders onderhouden. •

ketel-brandercombinaties van de cv-installatie op stookolie reinigen;

•

ketel-brandercombinaties van de cv-installatie op stookolie herstellen;(U)

•

ketel-brandercombinaties van de cv-installatie op stookolie afregelen;

•

metingen in verband met de verbranding uitvoeren en de resultaten interpreteren;

•

rendementsmetingen uitvoeren en de resultaten interpreteren;(U)

•

de aanwezigheid en locatie van luchtaanvoer-openingen in het lokaal nagaan;

•

storingen aan branders oplossen.(U)

1

Schoorstenen van de cv-installatie controleren en kuisen

•

Controle- en kuistechnieken

2

Stookoliebranders onderhouden.

•

0nderhoudstechnieken


16

GASBRANDERS (U) LEERPLANDOELSTELLINGEN

Decr. nr.

LEERINHOUDEN


gasbranders onderhouden. •

ketel-brandercombinaties van cv-installaties op gas reinigen;

•

ketel-brandercombinaties van cv-installaties op gas herstellen (U);

•

ketel-brandercombinaties van cv-installaties op gas afregelen;

•

metingen in verband met de verbranding uitvoeren en de resultaten interpreteren;

•

rendementsmetingen uitvoeren en de resultaten interpreteren;

•

de aanwezigheid en locatie van luchtaanvoer-openingen in het lokaal nagaan;

•

storingen aan een brander oplossen.(U)

1

Gasbranders onderhouden

• •

Onderhoudstechnieken Regeltechnieken


17

INDIVIDUELE GASVERWARMING LEERPLANDOELSTELLINGEN

Decr. nr.

LEERINHOUDEN


gastoestellen voor individuele verwarming installeren. •

een individueel gasverwarmingstoestel op de gasbinneninstallatie aansluiten;

•

een individueel gasverwarmingstoestel op een rookgasafvoersysteem aansluiten;

•

luchttoevoer voorzien;

•

de leidingen voor de afvoer van verbrandingsgassen bewerken;

•

werkingsprincipes van de toebehoren en de toestellen omschrijven;(U)

•

een individueel gasverwarmingstoestel in bedrijf stellen;

•

een individueel gasverwarmingstoestel herstellen.(U)

1

Gastoestellen voor individuele verwarming installeren

•



18

AANSLUITING SANITAIRE TOESTELLEN LEERPLANDOELSTELLINGEN

Decr. nr.

LEERINHOUDEN


sanitaire toestellen installeren. •

kranen installeren en aansluiten;

•

sanitaire toestellen installeren en bevestigen;

•

sanitaire toestellen met hulpstukken aansluiten aan de afvoer;

•

spoelinrichtingen installeren en aansluiten;

•

veiligheids- en comfortuitrustingen (slagdempers, keerkleppen, overdrukventielen, …) van sanitaire toestellen installeren;

•

een installatie schoonspoelen;

•

een installatie op beproevingsdruk brengen;

•

een installatie testen en ontluchten;

•

een installatie op dichtheid controleren.

1

Sanitaire toestellen installeren

• •

Installatietechnieken Sanitaire toestellen en hulpstukken


19

DAKGOTEN EN -AFVOEREN LEERPLANDOELSTELLINGEN

Decr. nr. De leerlingen kunnen 1

2



•


•


dakgoten en –afvoeren vervaardigen en plaatsen. •

metalen bakgoten vervaardigen;

•

uitzettingsvoorzieningen vervaardigen en plaatsen;

•

metalen dakgoten en toebehoren solderen;

•

metalen dakgoten aanbrengen en bevestigen;

•

hanggoten plaatsen;

•

standleidingen in metaal en kunststof plaatsen en aansluiten;

•

kilgoten vervaardigen en plaatsen;

•

goten onderhouden en herstellen.(U)

LEERINHOUDEN 1


• •

Onderhoudstechnieken Onderhoudsvoorschriften en -middelen

2

Vervaardigen en plaatsen van dakgoten en –afvoeren

• • • • •

Metalen bakgoten: vervaardigen, plaatsen Hanggoten: plaatsen Standleidingen; plaatsen en aansluiten Kilgoten: vervaardigen en plaatsen Goten onderhouden en herstellen


20

BASIS DAKBEDEKKING LEERPLANDOELSTELLINGEN

Decr. nr.

LEERINHOUDEN


2

3

non-ferro plaatmateriaal bewerken; • eigenschappen van de verschillende non-ferro metalen opnoemen (U); •

toepassingsgebied van de verschillende non-ferro metalen;

•

non-ferro plaatmateriaal op maat knippen en snijden;

•

non-ferro plaatmateriaal op maat plooien;

•

non-ferro plaatmateriaal solderen;

Traditionele dakbedekkingsmaterialen plaatsen;(U) •

een onderdak en tengellatten plaatsen (U);

•

panlatten bevestigen (U);

•

pannen op een klein dakvlak zonder hindernissen (opstanden, doorbrekingen, …) leggen en bevestigen (U);

•

bebording bevestigen(U);

•

leien op een klein dakvlak zonder hindernissen (opstanden, doorbrekingen, …) leggen en bevestigen (U);

dakafdichtingswerken met bitumineuze producten plaatsen;(U) •

een scheidingslaag en hechtingslaag aanbrengen;(U)

•

bitumineuze afdichtingslagen op een klein dakvlak zonder hindernissen (opstanden, doorbrekingen, …) plaatsen (U).

1

Non-ferro plaatwerk bewerken

• •

Eigenschappen en toepassingsgebied Non-ferro plaatmateriaal bewerken

2

Traditionele dakbedekkingsmaterialen plaatsen;(U)

• •

Onderdak Plaatsingstechnieken

3

Dakafdichtingswerken met bitumineuze producten plaatsen.(U)

•



21

METALEN DAKEN (U) LEERPLANDOELSTELLINGEN

Decr. nr.

LEERINHOUDEN


non-ferrometalen dakbedekkingen in banen plaatsen. •

metalen dakonderdelen volgens uitvoeringstekeningen vervaardigen;

•

ondergrond visueel nazien en oordelen of de werken kunnen uitgevoerd worden;

•

scheidingslagen plaatsen;

•

metalen bladen en banen met staande naad plaatsen en felsen;

•

dwarsverbindingen uitvoeren;

•

aansluitingen tegen opkanten uitvoeren;

•

slabben plaatsen;

•

voegen dichten;

•

te integreren elementen plaatsen en afwerken;

•

de dakbedekking aan de nok aansluiten en afdekken;(U)

•

de dakbedekking aan een bak-, hang- en kilgoot aansluiten.(U)

1

Non-ferrometalen dakbedekkingen in banen plaatsen

•



22


PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN Het leerplan is opgesteld voor 25 lesweken/schooljaar. De overige lestijden moeten door de leerkracht besteed worden aan uitbreidings- en/of verdiepingsitems in functie van de specifieke klassituatie

Algemeen: • •

•

• • • • • • • •

• •

• • •

De didactische aanwijzingen voor de uitvoering ervan kenmerken zich door een systematisch streven naar inzichtelijk handelen van leerlingen. Om de leerling procesmatig te laten werken is het noodzakelijk dat de leerling over de nodige informatie beschikt. Deze werkwijze houdt in dat de volgorde van de leerinhouden niet bindend is, maar dat moet ingespeeld worden op de behoeften in functie van de specifieke opdrachten. Een leerplan is geen handboek, maar een document dat doelstellingen bevat die de leerkracht continu voor ogen moet hebben, zowel bij de redactie van zijn jaarplan als bij de voorbereiding van zijn lessen. De verschillende soorten van doelstellingen zoals cognitieve affectieve en psychomotorische, worden niet afzonderlijk gerubriceerd omdat ze in elkaar verweven zijn, al hebben ze elk hun specifieke eigenheden. Ze geven duidelijk aan wat er in de derde graad dient te worden bereikt. In tegenstelling tot de leerplandoelstellingen, worden de lesdoelstellingen geformuleerd in concreet observeerbaar gedrag (inhouds- en gedragsniveaus). De leerkracht stelt zich bij de opmaak van zijn lesvoorbereiding concreet vragen als; HOE ..., WIE... , WAT..., WANNEER..., ..., zodat het leer- en vormingsproces ( de didactische methode, de leerstof en de media) er goed op afgestemd kunnen worden. Het is belangrijk van in het begin de leerlingen een goede en juiste werkmethode aan te leren. Fouten van leerlingen worden best individueel aangepakt. Indien blijkt dat een groter aantal leerlingen de handeling verkeerd begrepen heeft, moet deze voor de gehele groep herhaald worden. De leerkracht voorziet korte en afwisselende opdrachten. Dit stimuleert de werklust van de leerlingen. Parallellisme nastreven tussen de technische vakken en praktijk, dat best door dezelfde leerkracht gegeven wordt. Begrippen in verband met veiligheid, hygiëne, milieu, (welzijn) en onderhoud van gereedschappen en machines komen steeds aan bod bij het behandelen van de specifieke leerinhouden. De juiste lichaamshoudingen zijn tevens aandachtspunten. Bij het creëren van een onderwijssituatie wordt bijzondere aandacht besteed aan de evenwichtige opbouw van de opeenvolgende lesfases. Elke lesfase wordt beëindigd met een duidelijke synthese. Na elk afgerond geheel zal een evaluatiefase komen, waarbij het aspect van zelfevaluatie niet vergeten mag worden. De gehanteerde werkvormen staan doordacht in functie van de leerinhouden en doelstellingen, ze bevatten de principes van aanschouwelijkheid, geleidelijkheid en leerlingenmotivatie. Het gebruik van de overheadprojector en ICT - toepassingen in de theorielessen versterkt de impact op de klassfeer en laat toe de leerstof beter over te dragen. Ook in de praktijklessen zullen ICT toepassingen aangeboden worden voor het opzoeken van informatie, zelfstudiepakketten, ... Elke les dient zinvol en gestructureerd te zijn, met aandacht voor de attitudes zoals: netheid, orde, stiptheid, nauwkeurigheid, ... Om tijdverlies te vermijden wordt het gebruik van een goed handboek of van een door de leraar zelf gemaakte cursus aanbevolen. Het is nuttig via de vakgroepwerking de specifieke problemen te bespreken en deze te notuleren. (realisatie, organisatie, tijdsbesteding, ...)


23


De leerlingen zullen tijdens de opleiding volgende vaardigheden ontwikkelen: FUNCTIONELE REKENVAARDIGHEID • • • • • •

Het begrip percent functioneel gebruiken; Grootheden schatten, meten en berekenen in functionele situaties De schaal functioneel gebruiken; Een schematische voorstelling lezen en interpreteren; Verwerven wiskundige denkmethoden (o. a. ordenen, schematiseren, structureren) om probleemoplossend te redeneren en problemen uit het dagelijkse leven op te lossen; Elektronische hulpmiddelen gebruiken om berekeningen uit te voeren;

FUNCTONELE INFORMATIEVERWERVING •

Onder begeleiding relevante en voor hen toegankelijke informatie in herkenbare concrete situaties vinden, selecteren en gebruiken

ORGANISATIEBEKWAAMHEID • •

Individuele opdrachten van beperkte omvang onder begeleiding organiseren, uitvoeren en evalueren bij groepsopdrachten onder begeleiding: overleggen en actief deelnemen; instructies uitvoeren; reflecteren;

• •

Omgaan met formele en informele afspraken, regels en procedures; Hulp inroepen.

ACCURATESSE •

In staat zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien

RECEPTIEVE TAALVAARDIGHEID MOEDERTAAL • •

In staat zijn om als luisteraar en/ of lezer in de moedertaal op adequate wijze een gesproken, geschreven of audiovisuele boodschap te ontvangen en te verwerken De instructies begrijpen en opvolgen

FUNCTIONELE TAALVAARDIGHEID • •

Informatief luisteren en lezen; Hanteren gepaste taal en omgangsvormen;

KRITISCHE INGESTELDHEID •

In staat zijn zichzelf en zijn omgeving in vraag te stellen, de waarde van een bewering of een feit, de haalbaarheid van een vooropgesteld doel te verifiëren, alvorens een stelling in te nemen

RESULTAATGERICHTHEID •

In staat zijn binnen een bepaalde tijd en budget een vooropgesteld resultaat te bereiken met in achtname van gedefinieerde kwaliteitsstandaarden.

BESLISSINGSVERMOGEN •

In staat zijn een standpunt in te nemen of tot een handeling over te gaan, en er ook de verantwoordelijkheid voor op te nemen


24


MAATSCHAPPELIJK BEWUSTZIJN, WEERBAARHEID EN VERANTWOORDELIJKHEID • • •

Verantwoordelijkheidszin hebben voor de eigen gezondheid en welzijn, en dat van anderen; Spontaan een veilige houding aannemen in dagelijkse situaties; Het belang inzien van levenslang leren.

ZIN VOOR SAMENWERKING • •

In staat zijn om gemeenschappelijk aan eenzelfde taak te werken Bereid zijn om het werk te bespreken

LEERBEKWAAMHEID • • •

Via geëigende leerprocessen, zijn competenties te verbreden en te verdiepen De nieuwe ontwikkelingen op gebied van autotechnieken bij te houden In staat zijn om, ondanks moeilijkheden, op een doel gericht te blijven

TIMING Het is moeilijk aan te geven hoeveel tijd er aan elk hoofdstuk besteed wordt, daar het tempo van de leerlingen afhankelijk is van de inzet, bereidwilligheid van de leerling, zelfstudie, leesvaardigheid, probleemstelling maar ook van het gekozen project. Er is dan ook geen timing voorgesteld omdat deze besproken zal worden in de vakgroep.

MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: -

Codex

-

ARAB

-

AREI

-

Vlarem

Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: -

de uitrusting en inrichting van de lokalen;

-

de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel.

Zij schrijven voor dat: -

duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn;

-

alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen;

-

de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden;

-

de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.

Per leerlingengroep in functie van de oefening Metaalzaag, krasnaald, hamers, beitel, betonpunt, truweel, puntslag, zinkgriffel, zinkschaar (recht – halfrond), vijlen handplooitangen (40 – 60 – 80 mm),


25


Buizensnijder koper, binnen- en buitenruimer voor koper, tweehandsbuigtangen (10 – 12 – 15 mm), verwijd- en vernauwdoorns koper, kunsstofschaar, Verwijderdoorns PVC, waterpomptang, waterpasser, stel schroevendraaiers, inbussleutels, universele tang, kniptang, striptang, telefoontang, Griptang, lavabotang, lasscherm, afbikhamer, stalen borstel, smeedtang, schietlood, lasbril, veiligheidsbril, lasschort, zinkdrijver. Soldeerset, (zink, - koper – lood), zinksnijmachine, plooibank voor zink, kraalmachine voor verschillende diameters, rolmachine voor zink, kraanfrezen, plooipomp voor stalen buis, pioneersbank, draadsnij-ijzers (3/8 – 2”), verstelbare pijptang (14 – 18”), kettingpijptang, ruimers, platte sleutels, Zweedse tang, lasbrander, pijpsnijder voor stalen buis (1/8 – 2” links en rechts), slijpmolen, metaalslijpmachine, klopboormachine, uithaalset koperen buis, warme luchtbron voor PVC, multimeters, elektrische plooipomp, lasspiegel en elektromof PE, circulator (CV en sanitair), expansievat, veiligheidsklep (CV en sanitair), gemotoriseerde drie-vierwegkranen, kamerthermostaat, klokthermostaat, aanlegthermostaat, buitenvoeler, elektronisch regelpaneel, mazoutbranders, CO2 meterset (gas – olie), koffer, dichtingsringen, set brandersproeiers, veiligheidsautomaten, ontkalker, waterverzachter, mazoutfilter, water- en gasmeter, atmosferische gasbrander, badmengkranen (gewoon – thermostaat), warmwaterbereider (gas – elektrisch), diverse verwarmingslichamen, elektrisch lastoestel, roetzuiger en borstels, elektrische draadsnijmachine, drukmeter, vacuümmeter, oliepeiler, gaswandketel, winkelhaak.


26


EVALUATIE Onderscheid moet gemaakt worden tussen de evaluatie van het leerproces en de evaluatie van het eindproduct. Bij de procesevaluatie wordt doorlopend gepeild naar de verwerking van het leerproces, met de bedoeling dit proces zo nodig bij te sturen, zodat elke leerling op de meest effectieve manier kan leren. De klemtoon ligt hierbij duidelijk op het optimaal functioneren van de leerling. Het verloop van het proces wordt, vooraf, door de leraar uitgetekend. Zij/hij bepaalt •

welke de verschillende stappen zijn;

•

welke fouten op elk moment ontoelaatbaar zijn;

•

welke fouten kunnen gemaakt worden.

Afhankelijk van het resultaat van feedbackmomenten (evaluaties na elke opdracht of deelopdracht) wordt het proces verder gezet of zo nodig bijgestuurd. Om de leerling te motiveren gebeurt dit in een constructieve, positieve sfeer. Productevaluatie gebeurt op het einde van het leerproces (bijvoorbeeld na een hoofdstuk, een opdrachtenreeks, een project, een trimester ...). Hierbij wordt nagegaan in hoeverre de leerling de basisdoelstellingen bereikt heeft. Elke evaluatie dient te vertrekken vanuit duidelijke en operationele doelstellingen. Zowel het proces als het product moeten op een zo objectief mogelijke manier geëvalueerd worden. De evaluatie steunt altijd op een vaardigheids- en werkanalyse die het verloop, de verantwoording en de criteria weergeeft van de opdracht. Proces- en productgericht evalueren kan vier aspecten omvatten: • • • •

de denkactiviteit (bijvoorbeeld instructies lezen, aantekeningen maken, …). de motorische handelingen (bijvoorbeeld verbindingen maken, …). de praktijkattitudes (bijvoorbeeld nauwkeurig werken, scherp waarnemen, …). de uitvoeringstijd, waarbij gestreefd wordt naar een haalbaarheid voor 90 % van de leerlingen.

Bij de evaluatie zal er in ieder geval rekening gehouden worden met het feit dat het om leerlingen gaat. Onnauwkeurig werken, kleine fouten maken, moet in zekere mate aanvaardbaar zijn. Belangrijk is de evolutie. Daarom zal de lerares/leraar voortdurend de vorderingen van de leerlingen controleren. Indien nodig zal zij/hij meteen remediërend optreden. Bij het begin van iedere praktijkopdracht zal de lerares/leraar (indien nodig aan alle leerlingen afzonderlijk) meedelen welke (sub)doelstellingen tijdens die les moeten bereikt of nagestreefd worden: iedere leerling moet bij het begin van iedere les weten wat van hem tijdens die les verwacht wordt. In het evaluatieproces kunnen 3 stappen onderscheiden worden: • • •

registreren (door middel van een evaluatieschema), interpreteren (door middel van een vierpuntenschaal), rapporteren.


27


Registreren Om zo objectief mogelijk te kunnen registreren, wordt voor elke praktijkopdracht (met de daarbij horende gedragsvaardigheden) een evaluatieschema opgesteld. Zo’n schema bevat alle doelstellingen (met de daarbij horende subdoelstellingen) en attitudes die bij de opdracht zullen geëvalueerd worden. Het is niet noodzakelijk om bij alle opdrachten steeds alle mogelijke subdoelstellingen te evalueren. Sommige subdoelstellingen kunnen eventueel weggelaten worden als ze vroeger reeds vaker aan bod kwamen of later ruimschoots aan bod zullen komen. De selectie van de attitudes en de wijze van registratie, wordt in vakgroep overlegd. Bepaalde aspecten zijn objectief meetbaar (bijvoorbeeld een buis op lengte zagen binnen een aangegeven tolerantie), andere aspecten zijn subjectief waarneembaar (bijvoorbeeld een geschikte kleurcombinatie kiezen). De mate waarin een objectief waarneembare doelstelling bereikt werd, kan in het schema aangeduid worden door middel van een tweepuntenschaal: • •

+ : doelstelling bereikt - : doelstelling niet bereikt

Voor niet objectief meetbare doelstellingen wordt geadviseerd om te werken met een drie puntenschaal: •

+ : doelstelling bereikt

•

± : doelstelling niet helemaal bereikt

•

- : doelstelling niet bereikt

Door het evaluatieschema samen met de opgave ter beschikking van de leerling te stellen, kan de zelfevaluatie bij de leerling sterk aangemoedigd worden. Interpreteren Door middel van het evaluatieschema controleert de lerares/leraar bij het einde van iedere les in welke mate de leerlingen de vooropgestelde lesdoelstellingen bereikten. Dit wordt kort met iedere leerling individueel besproken. Aan de registraties in het evaluatieschema kunnen verschillende interpretaties gegeven worden. Enkele voorbeelden: + (doel bereikt) niveau is voldoende

-

± (doel niet helemaal bereikt)

(doel niet bereikt)

voldoende maar leemten

niveau onvoldoende

voor verbetering vatbaar

onaanvaardbaar niveau

nagenoeg foutloos

aanvaardbare tekorten

schadelijke fouten

nagenoeg correct

aanvaardbaar aantal lichte of onvergeeflijke fouten detailfouten of leerproces fouten zware inbreuken

volledig

kleine tekorten

onvolledig zware tekorten

behoorlijk, zinvol

storingen, fragmentarisch

onlogische uitvoering

kan het en doet het vrijwel altijd, spontaan en zonder aarzelen

kan het en doet het af en toe, kan het niet, doet het niet of zonder overtuiging, wisselvalling nooit, afwijzend en met tegenzin

Om eenvormigheid te bekomen in verband met de gebruikte interpretatie, is een overleg binnen de vakgroep absoluut noodzakelijk.


28


Rapportering Na iedere les (liefst uiterlijk bij het begin van de volgende les) worden de resultaten van het evaluatieschema omgezet op een vierpuntenschaal. Die quotatie wordt in de agenda van de leerling genoteerd, waarbij uiteraard voldoende aandacht moet besteed worden aan een eventueel noodzakelijke remediëring. De omzetting van de (eventueel gewogen) evaluaties kan op verschillende manieren gebeuren. Om eenvormig te kunnen omzetten, is een overleg binnen de vakgroep absoluut noodzakelijk. Hoe de omzetting zal gebeuren moet in ieder geval vooraf vastgelegd worden. Dit kan bijvoorbeeld als volgt gebeuren. Heel goed • • • • • Goed

meer dan 80% van de subvaardigheden, subdoelstellingen zijn bereikt (nagenoeg) foutloos, uitstekend, enkel + codes volledig zelfstandig uitgevoerd vlotte uitvoering, met overtuiging, belangstelling, …

• • • • • •

60 à 80 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt veel + en weinig + codes aanvaardbare kwaliteitsverschillen aanvaardbare proces-leerfouten geen schadelijke fouten zichtbare vorderingen

Zwak • • • • • •

50 à 60 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt alleen een deel van de subdoelen zijn bereikt weinig + en veel + codes veel onnodige leerfouten soms zware schadelijke fouten geen zichtbare vorderingen

Niet goed • • •

minder dan 50% van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt veel ∀ codes of alleen maar + codes en - codes veel schadelijke of onvergeeflijke fouten, onlogisch handelingen

Het rapportcijfer Naar het rapport toe moeten alle quotaties (vierpuntenschaal – resultaat van remediëring) omgezet worden naar een cijfer. Ook die omzetting moet overlegd worden binnen de vakwerkgroep. Alle ernstige tekorten (cf. diverse evaluatieschema’s) worden steeds vermeld in de rubriek commentaar, waarbij er steeds een duidelijk geformuleerde remediëring moet voorzien worden (geen algemene opmerkingen).


29


BIBLIOGRAFIE BOEKEN Integrale kwaliteitszorg in het Technisch Onderwijs, NVKSO, Guimardstraat 1, 1040 Brussel. Oliestook, CEDICOL vzw., Dauwstraat 12,1070 Brussel. Thematische catalogus van de WTCB-publicaties, WTCB, Aarlenstraat 53, bus 10, 1040 Brussel. Veiligheid & gezondheid bij de arbeid, Provinciaal Veiligheidsinstituut, Jezusstraat 28, 2000 Antwerpen, D/1990/0180/1. Energiek beheer - Zuinig en veilig gasverbruik (Basiscursus Meet-, regelen beveiligingstechniek) Stichting opleidingen Installatietechniek, Ridder Snouckaertlaan 7, Postbus 329, 2270 AH Voorburg. Bedekkingen en onderhoud/metaal, Stichting opleidingen Installatietechniek, Ridder Snouckaertlaan 7, Postbus 329, 2270 AH Voorburg. Verwarming/toestelonderhoud, Stichting opleidingen Installatietechniek, Ridder Snouckaertlaan 7, Postbus 329, 2270 AH Voorburg. DIETZEL, F., Technische Warmteleer, De Vey Mestdagh BV, Markt 51, 4331 LK Middelburg. GUILLOU, Plomberie, Eyrolles, Bd. Saint-Germain 61, 75 005 Paris. GOORDEN, H., VGOS Doe-boek, Licap, Guimardstraat l, 1040 Brussel. KIMMENAEDE, Warmteleer voor technici, Educaboek, ISBN 90 110 0821 9. RIETSCHEL, H. Heiz- und Klimatechnik, Sprenger Verlag, Berlin, ISBN 2 04 004217 2.

TIJDSCHRIFTEN WTCB-tijdschrift, WTCB, Aarlenstraat 53, bus 10, 1040 Brussel. Warmte en klimaat, UBIC, Brogniezstraat 41, 1070 Brussel. De onderneming (Maandblad voor Sanitair, Verwarming en Klimaatregeling), Distrigraph bvba, Alexander Bertrandlaan 50, 1190 Brussel. Installateur, Peka nv, J. en P. Carsoellaan 126B, 1180 Brussel. Info, LBIS, Willemsstraat 14-16 bus 0207, 1040 Brussel.

REGLEMENTEN AREI (Algemeen reglement voor elektrische installaties), Bedrijfsfederatie der voortbrengers en verdelers van elektriciteit in België, Tervurenlaan 34 bus 38, 1040 Brussel, tel.: 02 733 96 07. ARAB (Algemeen reglement voor arbeidsbeveiliging), Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid, Centrale bibliotheek, Belliardstraat 51, 1040 Brussel, tel.: 02 233 44 44.

NUTTIGE ADRESSEN BEC (Belgisch Elektrotechnisch Comité), Ravensteingalerij 3, 1000 Brussel, tel.: 02 512 00 28. BIN (Belgisch Instituut voor Normalisatie), Brabanconnelaan 29, 1040 Brussel, tel.: 02 734 92 05. CDA BENELUX (Copper Development Association), Paepsemlaan 22, 1070 Brussel, tel.: 02 520 22 33. FABRIMETAL, Lakenweversstraat 21, 1050 Brussel, tel.: 02 511 23 70. FVB (Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid), Koningstraat 45, 1000 Brussel, tel.: 02 219 43 77. NVVA (Nationale Vereniging tot Voorkoming van Arbeidsongevallen), Gachardstraat 88 bus 4, 1050 Brussel, tel.: 02 230 62 82. WTCB (Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf), Aarlenstraat 53, bus 10, 1040 Brussel, tel.: 02 230 62 82.


30


LBIS (Landsbond der patroonsverenigingen van installateurs van sanitaire inrichtingen en gasverwarming, lood- en zinkbewerkers en dakbedekkers-schaliedekkers van België), Willemstraat 14-16 bus 0207, 1040 Brussel, tel.: 02 230 65 65. UBIC (Koninklijke Unie der Belgische Installateurs in Centrale Verwarming, Verluchting en Pijpleidingen), Brogniezstraat 41, 1070 Brussel, tel.: 02 520 73 00.

SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

Recommend Documents