Ruimtelijke Ordening en Milieu

Ruimtelijke Ordening en Milieu Jaarrapport MICO 2014

16-mrt-2015, Roxanne Keteleer

Inhoudstafel

1

Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

2

Bedrijfsinterne milieuzorg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 2.1

Beheer eigen milieuvergunningen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

2.2

Beheer gronden in eigendom GHA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

2.3

Bedrijfsintern milieubeheer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

2.4

Milieuzorgsysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27

2.5

Milieuondersteuning projecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

2.6

Klimaatbeleid Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen . . . . . . . . . . . . . . . . 37

2.7

Bedrijfsinterne meetregistraties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38

3

Milieudienstverlening scheepvaart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 3.1

Afvalinzameling binnenvaart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44

3.2

Afvalinzameling zeevaart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

3.3

Bunkering scheepsbrandstoffen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48

3.4

Oliecalamiteitenbeheersing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

3.5

Droge ladingresten (klachten) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

3.6

Walstroom . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56

3.7

Ontgassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57

3.8

Scrubbers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

3.9

Andere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

4

Havenbrede thematische milieuwerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 4.1

Globale stand van zaken implementatie milieubeleidsvisies . . . . . . . . . . 60

4.2

Lucht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

4.3

Hinder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

4.4

Water . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63

4.5

Waterbodem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67

4.6

Toegankelijkheid Schelde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74

4.7

Natuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

4.8

Energie en klimaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85

4.9

Ruimte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87

4.10

Externe veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89

4.11

Afval/materialen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

5

2

Toelatingsbeleid_handhavingsbeleid_reglementeringen . . . . . . . . . . . . . . . . 1 5.1

Toelatingsbeleid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 93

5.2

Havenreglementering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

6

Duurzaamheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101 6.1

Duurzaamheidsrapportering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

6.2

Projecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

7

Communicatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 7.1

Intern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

7.2

Extern . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107

8

Lijst met gebruikte afkortingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109

9

Bijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

3

1 Inleiding Onderhavig rapport geeft een overzicht van de voortgang in 2014 inzake bedrijfsintern en havenbreed milieubeheer. Er wordt daarbij aandacht besteed aan de wijze waarop: Invulling werd gegeven aan de wettelijke verplichtingen van de milieucoördinator van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen; Werd omgegaan met juridische milieurisico's die het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen loopt; Nieuwe kennisinzichten tot stand kwamen met betrekking tot de milieutoestand in het havengebied; Milieudienstverlening voor de scheepvaart werd opgebouwd; Werk werd gemaakt van gebiedsbeheer vanuit milieuoogpunt (thematisch, in toelatingsbeleid en handhavingsbeleid en in havenreglementering).

Beleidskader Op 3 juni 2013 keurde de Raad van Bestuur de aanvullende verduidelijking van de algemene milieubeleidsvisie haven dd. 2007 en het actieplan milieu 2014-2018 goed. Daarbij werden de acties gekaderd in de versterking van de license to operate en de versterking van de unique selling proposition van de haven. Onderhavig rapport bevat tevens een overzicht van de voortgang van implementatie van dit actieprogramma. Dit actieprogramma omvat tevens alle milieugerelateerde acties uit het actieprogramma bij het GRUP het Antwerpse Zeehavengebied.

4

2 Bedrijfsinterne milieuzorg 2.1 Beheer eigen milieuvergunningen Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen beschikt momenteel over 29 milieuvergunde inrichtingen klasse 1 (8) of klasse 2 (21) en diverse gemelde klasse 3-inrichtingen (overzichtslijst in bijlage 1). Op 25 april 2014 werd het decreet betreffende de omgevingsvergunning vastgesteld door het Vlaams Parlement. Dit decreet regelt de integratie van de huidige stedenbouwkundige en milieuvergunning in een nieuw vergunningsstelsel en zal in werking treden 1 jaar na de vaststelling van het bijhorende uitvoeringsbesluit door de Vlaamse Regering. Op 19 december 2014 werd ook het ontwerp van uitvoeringsbesluit op dit decreet een eerste keer principieel goedgekeurd en het ontwerpbesluit tot vaststelling van de gesloten Vlaamse en provinciale lijsten voor de tweede keer principieel goedgekeurd door de Vlaamse Regering. Volgens de bepalingen van het aangenomen ontwerp van decreet op de omgevingsvergunning zullen de milieuvergunningen, aangevraagd na 9 september 2002 en verleend voor 20 jaar kunnen worden omgezet in vergunningen voor onbepaalde duur, op vraag van de exploitant. De meeste vergunningen van het Gemeentelijk Havenbedrijf zullen aanspraak kunnen maken op deze regeling. Voor de milieuvergunningen die dateren van voor deze spildatum (datum van inwerkingtreding van de regelgeving op de Passende Beoordeling) zal een volwaardige hernieuwing van de milieuvergunning moeten worden aangevraagd. De milieuvergunningen voor de exploitatie van de dokken op Linkeroever (einddatum 2020), Rechteroever (2022) en Deurganckdok (2022) en de locatie van 'Droge Infrastructuur' op K102 (2020) vallen onder deze regeling. De exploitaties van 'Bruggen en Sluizen Zuid' (2018), Algemeen Werkhuis Noord (2020), Kraandienst (2022) en het vrachtwagencentrum Spitsenstraat (2020) zullen op dat moment reeds verlaten zijn door het Gemeentelijk Havenbedrijf en niet langer hervergund moeten worden. De lozingsvergunning voor de loswal (2022) en de onderwatercel aan het Churchilldok (2015 en 2017) werden bewust aangevraagd en vergund voor een beperkte termijn omdat ze na die datum niet meer in gebruik zullen zijn.

5

Met de inwerkingtreding van het decreet betreffende de omgevingsvergunning zal het Vlaams Gewest op basis van de gesloten lijst van Vlaamse projecten voortaan de bevoegde overheid zijn voor alle vergunningsaanvragen van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen die gebonden zijn aan droge of natte haveninfrastructuur binnen de grenzen van het afbakenings-GRUP. Met de samenwerking tussen de technische uitvoeringsdiensten en INFR/RO&M in het kader van het raamcontract milieudienstverlening met Technum (zie Milieuondersteuning projecten) worden nu reeds de eerste stappen gezet die een verdere interactie bij de latere omgevingsvergunning mogelijk moet maken.

2.1.1 Vergunningen dokken Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen beschikt over 3 milieuvergunningen klasse 1 voor het exploiteren van een zeehandelshaven, respectievelijk voor de dokken op de Linkerscheldeoever, de dokken op de Rechterscheldeoever en het Deurganckdok. Reeds vanaf de invoering van deze milieuvergunningsplicht in het VLAREM in 1999 bestaat er discussie over de invulling van deze milieuvergunningen en de draagwijdte ervan voor de zeehavenbesturen. In maart 2012 werd een studie rond deze milieuvergunningsplicht in opdracht van de Vlaamse zeehavenbesturen (Antwerpen, Gent, Zeebrugge en Oostende) afgerond. Nadien werd verder gewerkt aan volgende punten: het verder uitklaren van de verantwoordelijkheden van de zeehavenbesturen, met betrekking tot de activiteiten die onder het 'voorkaairegime' vallen (overslagactiviteiten vrijgesteld van milieuvergunnings- of meldingsplicht onder verantwoordelijkheid van de havenkapitein) en onder de 'doorvoeropslagplaatsen' (opslag met milieuvergunnings- of meldingsplicht, waarop de algemene veiligheidseisen van de havenkapitein van toepassing zijn); het uitwerken van havenreglementering voor de activiteiten, die een mogelijk relevante milieu-impact hebben, momenteel niet of onvoldoende gereglementeerd zijn en onder de verantwoordelijkheid van het havenbestuur vallen; het versterken van het juridisch kader waarbinnen de havenkapiteins hun algemene opsporingsbevoegdheid als officier van gerechtelijke politie en bijzondere toezichtsbevoegdheid op de havenpolitieverordeningen uitoefenen; 6

het verhogen van de performantie van het toezicht door de havenkapiteins door het uitbouwen van de samenwerking met de andere toezichthoudende overheden in het havengebied, met het oog op het bereiken van een dekkend toezicht; het aanbieden van een omvattend en sluitend kader met betrekking tot de bovenvermelde punten aan de Vlaamse overheid, met het oog op een mogelijke afschaffing van deze milieuvergunningsplicht voor zeehandelshavens. In 2014 werd rond deze punten onderstaande vooruitgang geboekt (zie Toelatingsbeleid). Op 24 februari 2014 werd de vernieuwde Gemeentelijke Havenpolitieverordening (GHPV) goedgekeurd door de gemeenteraad van Antwerpen en trad nadien, samen met de bijhorende havenonderrichtingen in werking (HO), waarin de resultaten van de milieuwerkgroepen rond havenreglementering werden verwerkt (zie Havenreglementering). Eind 2014 werden de GHPV en HO verder aangepast, wat betreft milieuverplichting o.m. inzake droge bulk verlading onder het voorkaairegime en de lozing van huishoudelijk afvalwater en scubberwater van de zeevaart. In de periode half 2013 - half 2014 werd er verschillende malen overlegd met de OVAM over de doorvoer van afvalstoffen via de haven. Deze gesprekken hebben er toe geleid dat er bij de OVAM een beter begrip is gekomen over de verantwoordelijkheden van terminaluitbaters bij de overslag van afvalstoffen, in het bijzonder de overslag via containers, waardoor deze discussie alleszins als definitief kan beslecht worden voor de containerterminals. De OVAM zal nu in samenwerking met de douane en de afdeling Milieu-inspectie trachten om tot betere afspraken te komen over de controles op afvaltrafieken per container, bij voorkeur via een samenwerkingsplatform met de rederijen, en in een internationaal perspectief. In diezelfde periode namen verschillende personeelsleden van het Vlaamse departement LNE, die betrokken zijn bij deze discussie, deel aan de opleiding Havenbeheer bij de Universiteit Gent. In het kader van deze opleiding maakten zij een eindwerk over een thema dat rechtstreeks verband houdt met deze problematiek. In deze eindwerken, waarvan het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen in juli 2014 een kopie ontving, wordt gepleit voor verder overleg tussen het departement LNE en de havenbesturen om tot een oplossing te komen en voor verdere bilaterale rechtstreekse samenwerking tussen de havenkapiteinsdienst en milieutoezichthouders. Na een periode van personeelswissels en afwezigheden bij 7

de betrokken afdelingen binnen LNE, werden er eind 2014 afspraken gemaakt met de afdeling Haven- en Waterbeleid van MOW om onder hun voorzitterschap het driehoeksoverleg met het departement LNE, de havenbesturen en de havengemeenschap terug op te starten in 2015. Er zal worden getracht om tegen eind 2015 structurele oplossingen te vinden voor de gestelde problemen. Uit de tussentijdse informele gesprekken met betrokken actoren binnen LNE is gebleken dat het toezicht op de voorkaaien klaarblijkelijk een belangrijk aandachtspunt om de milieuvergunningsplicht voor de zeehavenbesturen te behouden. Om het toezicht op de voorkaaien en de ship-shore interface op het vlak van milieuaspecten te versterken bij de havenkapiteinsdienst, werd er in 2014 samen met HKD/GM actie ondernomen om een functieprofiel voor een coördinator milieuhandhaving binnen deze dienst op te stellen. Deze actie is nog niet afgerond.

2.1.2 Andere milieuvergunningen GHA In 2014 werden een reeks milieuvergunningsdossiers ingediend of milieuvergunningen verkregen. De volledige lijst wordt weergegeven in bijlage 3, met als belangrijkste (afgehandelde) dossiers de actualisatie van de vergunning voor het sluiscomplex Boudewijn/Van Cauwelaert, de hernieuwing van de milieuvergunning voor de onderwatercellen Churchilldok (zie Waterbodem) en de milieuvergunning voor de bouw van het afvalpark Kallo. Met uitzondering van de milieuvergunningen voor het sluizencomplex Berendrecht /Zandvliet, de Royerssluis en het Algemeen Werkhuis Noord werd inmiddels voor alle exploitatiesites van het Havenbedrijf de milieuvergunning of de milieumelding geactualiseerd. Op een aantal sites zijn ondertussen grote of kleinere aanpassingswerken in uitvoering of gepland (herinrichting K102, noodgroep en koelsystemen huidig Havenhuis, nieuwe centrale werkplaatsen K602-612, centrale werkplaatsen en magazijn Maritieme Infrastructuur sluizencomplex Boudewijn/Van Cauwelaert, dienstgebouw Mexicobruggen en renovatie Royerssluis), waarvoor een eerste milieuvergunning of een wijziging van de bestaande milieuvergunning zal worden aangevraagd. INFR/RO&M werd van bij de start van deze projecten mee betrokken in functie van de inrichting en met het oog op het vergunningstraject.

8

Naar aanleiding van een aanmaning van de afdeling Milieu-inspectie (zie verder) werd inmiddels vastgesteld dat de noodgroepen momenteel vergund zijn op basis van het nominaal motorvermogen in plaats van het thermisch ingangsvermogen, zoals thans vereist is na een aanpassing van de VLAREM indelingslijst. Als gevolg daarvan zullen een aantal vergunningen moeten worden herzien, met mogelijk een hogere klasse-indeling tot gevolg. Daarnaast werd de verwachte inhaalbeweging voor de opkuis van oude, nog openstaande vergunningen of meldingen ingezet, maar nog niet volledig afgerond. Op vraag van de stad Antwerpen werden alle oude meldingen op naam van de "stad Antwerpen - Havenbedrijf" stopgezet, zodat thans enkel nog deze op naam van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen moeten worden stopgezet. INFRAX heeft inmiddels aangegeven dat zij zelf verder zullen instaan voor de aanmelding van de resterende middenspanningscabines die zij hebben overgenomen van het Havenbedrijf. Hierover moeten nog de laatste afspraken worden gemaakt inzake overdracht van data.

2.1.3 Overtredingen en aanmaningen Op 30 oktober 2013 stelde een werknemer van Waterwegen en Zeekanaal een olielek vast aan een leiding ter hoogte van de concessie van ALCA-Petroleum aan de Petroleumkaai. Deze meldde het incident aan het Gemeentelijk Havenbedrijf en aan de Vlaamse afdeling Milieu-inspectie. Op 23 januari 2014 ontving het Gemeentelijk Havenbedrijf als eigenaar van de gronden een aanmaning om de nodige actie te ondernemen om na te gaan dat de niet meer in gebruik zijnde leidingen binnen het piperack productvrij zijn en om contact op te nemen met de OVAM over de uitvoering van eventuele saneringswerken. Het Gemeentelijk Havenbedrijf heeft op 4 maart 2014 ALCA-Petroleum als eigenaar en exploitant van de betrokken leiding aangemaand om de nodige stappen te ondernemen en de afdeling Milieu-inspectie hiervan in kennis gesteld. Het schadegeval werd tevens op 2 juli gemeld aan de OVAM waarbij tevens een rapport van de erkende bodemsaneringsdeskundige werd bijgevoegd. Tot op heden is er hierover geen verdere reactie gekomen van de OVAM. De afdeling Milieu-inspectie werd op 12 december 2014 een tweede maal gebriefd over de situatie betreffende de aanwezige leidingen op Petroleum-Zuid. De situatie wordt verder opgevolgd. Ondertussen lopen de onderhandelingen met Antwerp Blue Gate in verband met de overdracht van deze terreinen waarop de leidingen gelegen zijn.

9

Op 8 juli 2014 ontving het Gemeentelijk Havenbedrijf een brief van de Stad Antwerpen in verband met de vergunningssituatie op het Algemeen Werkhuis Noord (S/W/AWN). Op deze site oefenen verschillende (onder)aannemers gelijkaardige straal- en schilderwerken uit in de droogdokken, die niet onder de milieuvergunning van het Gemeentelijk Havenbedrijf vallen. Deze (onder)aannemers moeten daardoor zelf hun eigen milieuvergunningsaanvraag of melding indienen bij het stadsbestuur voor de periode dat deze werken worden uitgevoerd. Dit gebeurt echter niet systematisch en anderzijds ontstaan er daardoor overlappende vergunningen omdat deze na het einde van de werken niet worden stopgezet. Het stadsbestuur merkt op dat dit vanuit het oogpunt van handhaving en exploitatieverantwoordelijkheid geen optimale situatie is en vraagt aan het Gemeentelijk Havenbedrijf om deze activiteiten onder haar eigen milieuvergunning onder te brengen en via contractuele voorwaarden verder af te dwingen naar de (onder)aannemers op het terrein. De reclassering zal worden opgestart afgestemd met de milieuvergunning voor de herlocalisatie van S/W/AWN naar K602-612. Na het verlenen van de milieuvergunning voor de actualisatie van de installaties aan de Boudewijn- en Van Cauwelaertsluis vroeg de Vlaamse afdeling Milieu-inspectie begin juni 2014 de resultaten op van de verplichte emissiemetingen aan de noodgroepen. Omdat uit het eerste meetrapport bleek dat het resultaat voor de parameter "stof" op de noodgroep van de Boudewijnsluis niet voldeed, werd de afstelling van de brander van deze noodgroep gecontroleerd en bijgesteld door een gespecialiseerde firma. Hierna werd een controlemeting uitgevoerd met bijhorend aanvullend meetverslag, waaruit bleek dat de meetresultaten thans wel voldoen; dit meetverslag werd inmiddels reeds bezorgd aan de afdeling Milieu-inspectie. Aansluitend heeft de milieucoördinator geadviseerd om proactief dergelijke branders te controleren en bij te stellen. Tegelijk wordt in samenspraak met INFR/MI/AAT momenteel bekeken om het aantal werkingsuren (voor testen) van de noodgroepen te verlagen tot beneden 100 draaiuren per jaar, waardoor er niet langer emissiemetingen verplicht zijn.

2.2 Beheer gronden in eigendom GHA 2.2.1 Bodemonderzoeken en -saneringen Bodemonderzoeken en –saneringen Fort Filip: op het terrein van Fort Filip werd in 2010 een indicatief bodemonderzoek uitgevoerd, naar aanleiding van aanwijzingen op een mogelijk ernstige bodemverontreiniging. Het gaat om terreinen die van de 10

jaren '50 tot '70 gebruikt zijn voor storten en verbranden van afval. Op basis van een aantal verkenningen die sindsdien gebeurden, besliste het Directiecomité een bodemonderzoek te laten uitvoeren dat zich beperkt tot het 'landgedeelte'. Het op het terrein aanwezige afwateringsbekken wordt gebruikt door een naburig bedrijf en het Havenbedrijf is dan ook van mening dat de onderzoeks- en saneringsplicht bij dat bedrijf ligt. Hierover werd een schrijven gericht aan dat bedrijf en aan de OVAM. Het betrokken bedrijf stelt geen verplichtingen te hebben in deze. Het OBO bevestigde het indicatief onderzoek, namelijk dat er sprake is van een ernstige bodemverontreiniging. Op 7 oktober 2014 werd het oriënterend en beschrijvend bodemonderzoek ter conform verklaring ingediend bij de OVAM. De conclusie is dat het om een zeer ernstige en omvangrijke bodemen grondwaterverontreiniging gaat, die zich reeds heeft verspreid tot in en onder de Schelde. Ook het slib van het ontwateringsbekken is, naast de verontreiniging met minerale olie veroorzaakt door de afvalwaterlozing, aangetast door de verontreiniging aanwezig in het fort. De enige technisch haalbare en betaalbare oplossing lijkt te bestaan uit een isolatie van de kern van de verontreiniging. Dit zal verder onderzocht worden in het bodemsaneringsproject dat wordt opgesteld na de conformverklaring van het OBBO. Dergelijke aanpak heeft een impact op de geplande realisatie van estuariene natuur in deze zone, zoals voorzien in het geactualiseerd Sigmaplan. Het Havenbedrijf (INFR/RO&M, C/BO en INFR/GBP/L) overlegt met de OVAM en met W&Z en aMT en ANB om tot een optimale aanpak te komen met aandacht voor een veilige en economisch verantwoorde sanering, de aanleg van de Sigmadijk ter hoogte van de zone Fort Filip, inclusief het vrijwaren van een voldoende grote leidingenstrook, en de vooropgestelde natuurontwikkeling. Op 5 december 2014 ontving het GHA het conformiteitsattest van de OVAM i. v.m. OBBO. Hierin werd het GHA opgelegd tegen 15 januari 2015 een timing op te geven voor de indiening van het bodemsaneringsproject. Het GHA is in beroep gegaan tegen de formulering in het conformiteitsattest met betrekking tot de oorzaak van de verontreiniging voor wat betreft het kadastraal perceel van het bufferbekken. Het GHA meent dat een naburig bedrijf medesaneringsplichtig is. Het beroep werd op 26 januari 2015 gedeeltelijk

11

ontvankelijk verklaard. Het beroep tegen de aanmaning als saneringsplichtige is niet ontvankelijk omdat het schrijven van de OVAM niet beschouwd moet worden als een formele aanmaning conform het bodemdecreet. OVAM heeft dat laatste schriftelijk bevestigd. Overdrachten Linkeroever: op Linkeroever werden een aantal gronden overgedragen van het Vlaams Gewest aan de Maatschappij voor Industrialisatie van het Linkerscheldeoevergebied (MLSO), die op zijn beurt overdroeg aan het GHA. Het Havenbedrijf voerde op die terreinen, die als gevolg van reeds verleende concessies (conform het bodemdecreet) risicogronden zijn geworden, oriënterende bodemonderzoeken uit. Nergens werd een noodzaak tot verder onderzoek vastgesteld; de onderzochte terreinen kunnen dus zonder verdere maatregelen worden overgedragen aan het Havenbedrijf. Voormalige concessie Sterna: Sterna Distribution Company nv is door de OVAM aangeduid als saneringsplichtige (na beroep van het Havenbedrijf tegen de vrijstelling van saneringsplicht). Sterna vecht deze beslissing aan voor de Raad van State; tot op heden is er geen uitspraak. Met besluit nr. 100387 heeft het Directiecomité in de zitting van 22 februari 2010 beslist dat het Havenbedrijf deze procedure niet verder afwacht en zelf de sanering uitvoert. Op 7 oktober 2013 keurde het Directiecomité de gunning van de saneringswerken goed voor een bedrag van 989.455,50 euro excl. btw (bestek B10066). Op 9 december 2013 zijn de werken gestart. Vier verontreinigingskernen werden uitgegraven en terug aangevuld. Er werd 9.900 ton verontreinigde grond afgevoerd voor reiniging; 1.543 ton nietreinigbare grond werd gestort. Op 2 april 2014 werd het werk voorlopig opgeleverd, de eindafrekening bedroeg 866.400,34 euro. Zoals bepaald in de conformverklaring van het BSP volgt nog een monitoringsperiode van 5 jaar om de stabiele eindsituatie vast te stellen. In juli 2014 werd een eerste monitoringsronde uitgevoerd, in december 2014 een tweede. Er werd in december minerale olie aangetroffen in 1 van de 4 ontgraven zones t.h.v. een peilbuis. Hierdoor is de saneringsdoelstelling t.h.v. deze zone momenteel nog niet behaald. Momenteel kunnen deze concentraties nog niet verklaard worden. In 2015 zal het eerste tussentijds rapport ingediend worden bij de OVAM, met de melding dat de situatie ter hoogte van die zone verder onderzocht wordt.

12

Oosterweelsteenweg: een voormalige opslagplaats van gevaarlijk sluikafval werd in het kader van een mogelijke concessieverlening onderzocht en gesaneerd. In 2013 werd het eindevaluatieonderzoek uitgevoerd om te bepalen of er na de sanering een stabiele eindsituatie is bereikt. De bodemsaneringsdeskundige besloot dat er geen verdere opvolging noodzakelijk is. Op 30 april 2014 meldde de OVAM dat het eindevaluatieverslag niet conform is en beschouwd wordt als een tussentijds verslag. De OVAM legde op dat er verder gesaneerd moet worden. Op 2 juni 2014 besliste het Directiecomité niet in beroep te gaan tegen deze beslissing en gaf INFR/RO&M opdracht het dossier verder af te handelen. Na bijkomende staalname en een meer uitgebreide risicoanalyse komt een andere bodemsaneringsdeskundige opnieuw tot het besluit dat er geen risico uitgaat van de restverontreiniging en dat er geen noodzaak is tot verder saneren. Wel wordt een verdere opvolging gedurende 3 jaar noodzakelijk geacht. Dit verslag werd op 23 juli 2014 ter goedkeuring aan de OVAM bezorgd. Uit de analyseresultaten van de periodieke grondwatermonitoring van september 2014 blijkt dat de concentraties monochloorbenzeen toenemen in de peilbuizen waar voordien geen of nauwelijks verontreiniging werd vastgesteld. In de peilbuizen waar reeds eerder hoge concentraties werden vastgesteld (>BSN) lijken de concentraties niet toe te nemen. Momenteel is het niet aangewezen om conclusies te trekken aan de hand van de analyseresultaten. In volgende monitoringsronden kan er mogelijk wel een duidelijke trend geïdentificeerd worden, de volgende monitoringsronde vond plaats eind januari 2015. Er wordt voorlopig voorzien om in juni 2015 een volgend tussentijds rapport over te maken aan de OVAM. Antwerp Ship Repair: in het kader van een versnelde overdracht van deze site aan ADD op basis van en socio-economische motivatie via een Ministerieel Besluit, heeft het Havenbedrijf aan de OVAM een borg gesteld van 350.000 euro. Het Havenbedrijf moet voor 1 mei 2014 een OBO, en indien noodzakelijk voor 1 mei 2017 een BBO, indienen bij de OVAM. Hierin moeten ook de natte dokken, die deel uitmaken van het kadastraal perceel en het concessieterrein, onderzocht worden. De borg van 750.000 euro die het Havenbedrijf stelde in het kader van de vorige overdracht, werd vrijgegeven. Het OBO werd uitgevoerd en op 30 april 2014 ingediend bij de OVAM. Het

13

besluit is dat er zowel voor bodem en grondwater als voor de waterbodem van de natte dokken een beschrijvend bodemonderzoek noodzakelijk is. De OVAM heeft tot op heden geen uitspraak gedaan over de conformiteit van het rapport. Voormalig terrein General Motors (GM): met besluit nr. 141208 besliste de Raad van Bestuur in zitting van 12 mei 2014 de overdracht van het terrein van GM aan het GHA goed te keuren. Naar aanleiding van deze overdracht keurde de Raad van Bestuur eveneens de "verbintenis tot bodemsanering en eventuele nazorg" ten aanzien van OVAM en de "overdracht van de saneringsverplichtingen en van de eventuele nazorg tussen GM en het GHA in onderlinge toestemming" goed. Dat wil zeggen dat het GHA de verplichtingen in het kader van het bodemdecreet heeft overgenomen van GM. GM heeft in december 2013 een BSP ter conformverklaring ingediend bij de OVAM. Hierin wordt de saneringskost geraamd op 1.742.450 euro excl. btw (milieukundige begeleiding en 10% onvoorziene kosten inbegrepen). Het door de OVAM afgeleverde conformiteitsattest bepaalt dat de werken moeten starten voor 15 februari 2015 en een voorafgaandelijke monitoring vanaf 1 juli 2014. Een eerste monitoringsronde werd uitgevoerd waaruit gebleken is dat de verontreiniging verder verspreid is ten opzichte van de situatie ten tijde van het opstellen van het BSP. Er werd een bestek gelanceerd voor het opmaken van het saneringsbestek en de milieukundige begeleiding, werftoezicht en nazorg van de saneringswerken door een erkend bodemsaneringsdeskundige. Dit werd gegund aan Antea NV. Voor de sanering werd ook een bestek uitgeschreven. Deze sanering bestaat uit een ontgraving (inclusief bemaling), een grondwaterbehandeling door oppompen en behandelen en sloopwerken. Verlegde Schijns: naar aanleiding van de plannen voor de inrichting van het Logistiek Park Schijns voerde het GHA in 2007 een OBO en in 2008 een BBO uit ter hoogte van de voor- en hoofdgracht van de Verlegde Schijns. Hieruit bleek een noodzaak tot saneren en op 27 oktober 2008 werd het BSP conform verklaard. De geselecteerde saneringsaanpak betreft het dempen van de grachten, werken die eveneens voorzien waren voor de aanleg van het Logistiek Park. De conformverklaring van het BSP bepaalt dat de werken hadden moeten starten voor 25 oktober 2013. De timing van de werken wordt momenteel herbekeken in het kader van de ontwikkeling van Logistiek Park Schijns. INFR 14

/RO&M heeft OVAM in een aangetekend schrijven op 26 september 2013 akkoord gevraagd met een uiterste start van de bodemsanering op 31 december 2018. Met schrijven van 27 januari 2014 heeft de OVAM laten weten akkoord te zijn met het uitstel onder enkele voorwaarden, met name een bevestiging door een erkend bodemsaneringsdeskundige dat het bestaande BSP nog actueel is en een vraag aan de adviesverlenende instanties of hun advies behouden blijft. Herprofilering Rostockweg: door het Havenbedrijf werd een concessie van Sea-Invest aan de Rostockweg in bruikleen gegeven aan de aannemer van INFR/GBP/W. Het terrein werd gebruikt voor de oprichting van een mengcentrale en het stockeren van grond afkomstig van de werf. De werf liep 2 jaar. Er werden enkele voorwaarden aan verbonden, o.a. dat het GHA een bodemonderzoek zou laten uitvoeren dat als nulsituatie beschouwd wordt. Er werd een bodemonderzoek uitgevoerd vóór de start van de werken. Conclusie was: "geen duidelijke aanwijzing dat de verhoogde concentraties een ernstige bedreiging vormen voor mens of milieu". Bijgevolg moest er geen beschrijvend bodemonderzoek uitgevoerd worden. Na beëindiging van de concessie werd een dergelijk onderzoek herhaald en vergeleken met deze nulsituatie. Er werd geen verontreiniging waargenomen. Confern Containerpool Belgium: met besluit nr. 074651 van 18 december 2007 besliste de Raad van Bestuur in te stemmen met de verkoop van het industriegebouw aan de Vosseschijnstraat dat op 2 oktober 2007 aan betrokken firma in concessie werd gegeven. Omdat het dossier bleef aanslepen bij het Comité tot Aankoop bij FOD Financiën heeft PATR een notaris aangesteld om de verkoop te laten doorgaan. Het bodemdecreet definieert eveneens een gebouw als een grond; daarom moet ook bij de verkoop van uitsluitend het gebouw (de grond blijft eigendom van het GHA) een oriënterend bodemonderzoek uitgevoerd worden. Uit dit bodemonderzoek is gebleken dat er geen verder onderzoek of sanering nodig is. Om de overdracht te kunnen laten plaatsvinden, werd het rapport samen met de melding van overdracht ingediend bij de OVAM en inmiddels conform verklaard. Ancon: Naar aanleiding van de verhuis/centralisatie van een aantal operationele diensten naar kaaien 602 e.v. dienen enkele concessies aan Kanaaldok B2 beëindigd te worden. Voor het kadastraal perceel A18B0197D, 15

concessie Ancon, geldt er een bodemonderzoeksplicht bij overdracht. Er werd naar aanleiding van het onderzoek een verontreiniging met minerale olie aangetroffen die te linken is aan de activiteiten van de firma en een verontreiniging met zware metalen die vermoedelijk veroorzaakt is door de ophoging van het terrein met verontreinigd materiaal. Het besluit van de bodemsaneringsdeskundige luidt dat er geen verdere maatregelen (sanering) noodzakelijk zijn. Het rapport ligt nu ter goedkeuring voor bij de OVAM. Indien de OVAM zou oordelen dat de aangetroffen verontreiniging toch aanleiding geeft tot verdere acties zal het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen eventuele kosten op de aansprakelijke veroorzaker van de verontreiniging kunnen verhalen. Dit werd reeds medegedeeld aan Ancon. De milieucoördinator heeft erop gewezen dat de aanwezige nietsaneringsplichtige verontreiniging wel tot extra kosten kan leiden in het kader van grondverzet bij uitvoering van werken. Toekomstig terrein LNG: K526-528, concessie Roefs-Liekens: Bij overdracht van het terrein van Roefs is een oriënterend bodemonderzoek wettelijk verplicht. De algemene concessievoorwaarden bepalen dat het GHA het bodemonderzoek laat uitvoeren in geval van een opzeg door het GHA. Uit het oriënterend bodemonderzoek blijkt dat er in het grondwater licht verhoogde concentraties aan VOCl's worden aangetroffen. De grens van 80% van de bodemsaneringsnorm wordt echter niet overschreden, er is dus "geen duidelijke aanwijzing dat de verhoogde concentraties een ernstige bedreiging vormen voor mens of milieu". Bijgevolg moet er geen beschrijvend bodemonderzoek uitgevoerd worden. Gelet op de aangetroffen concentraties in het grondwater worden er geen overschrijdingen verwacht voor deze parameters van de normen voor vrij gebruik van uitgegraven grond. Het rapport werd ter conformverklaring overgemaakt aan de OVAM. Van Rousselt-De grave-Antverpia: Het Scheepsherstellingsbedrijf Van Rousselt bvba meldde het dat haar financiële situatie niet langer toelaat om de concessies, gelegen aan kaai 29, verder te zetten. Overigens dienden in het kader van het Brabo II-project de op deze locatie gelegen concessies op (korte) termijn te verdwijnen. Het gaat om overdracht van een risicogrond. Het GHA heeft een oriënterend bodemonderzoek uitgevoerd. In dit onderzoek werden volgende verontreinigingen vastgesteld: zware metalen in grond- en grondwater (bron: aanvullaag/-materiaal met o.a. koolassen) en hexachoorbutaideen in het grondwater (mogelijke bron: voormalige 16

activiteiten op de site; hexachloorbutadieen werd o.a. toegepast als biocide om aangroei van algen te bestrijden en is ecotoxisch). Een beschrijvend bodemonderzoek is noodzakelijk. VCS-BWS: In het kader van een periodiek bodemonderzoek, op de terreinen op de sluisplateaus aan Van Cauwelaert- en Boudewijnsluis werd een verontreiniging aangetroffen met minerale olie ter hoogte van de concessie van Brabo. Deze bevindt zich ter hoogte van een ondergrondse tank op voormelde concessie. Gezien de aangetroffen verontreiniging is verder onderzoek noodzakelijk. De betrokken concessionaris heeft de verplichting de verdere maatregelen uit te voeren. Overdracht IPZ aan Blue Gate Antwerp NV: naar aanleiding van de geplande overdracht van de terreinen IPZ aan Blue Gate Antwerp NV om niet, waarbij Blue Gate Antwerp NV de saneringsverplichtingen overneemt, heeft INFR /RO&M een due diligence onderzoek laten uitvoeren. Hierbij werd op basis van de beschikbare info een inschatting gemaakt van de saneringsnoodzaak op elk van de huidige concessieterreinen en een raming gemaakt van de kosten. Daarnaast maakte de saneringsdeskundige een inschatting van de meest waarschijnlijke saneringsplichtige per verontreiniging. Indien de huidige exploitant van een terrein kan aantonen dat hij voldoet aan de voorwaarden om vrijstelling van saneringsplicht te krijgen, komt de verplichting conform de bepalingen van het bodemdecreet bij de eigenaar van het terrein. Op basis van deze info kon het Havenbedrijf een betere inschatting maken van de kosten versus de baten van deze overdracht.

Restverontreiniging na sanering Dossier BAC/TPA: in 2001 werd een concessieterrein aan de Scheldelaan overgedragen van Borealis Antwerp Compound aan Total Petrochemicals Antwerp. BAC had een saneringsplicht op het terrein en heeft de sanering uitgevoerd. Het eindevaluatieverslag van de sanering werd conform verklaard door de OVAM. TPA is hiertegen in beroep gegaan met de argumentatie dat er nog restverontreiniging aanwezig is op het terrein die aanleiding kan geven tot saneringsplicht. Het beroep werd afgewezen door de Minister van Leefmilieu. TPA heeft daarop een OBO laten uitvoeren waaruit gebleken is dat er effectief een noodzaak is tot het uitvoeren van een beschrijvend bodemonderzoek om uitsluitsel te geven over een eventuele saneringsnoodzaak. TPA is op 30 april 2013 door de OVAM vrijgesteld van de verplichting om het BBO uit te voeren. Volgens het decreet zou de verplichting 17

dan bij de eigenaar, c.q. het Havenbedrijf terechtkomen. Daarnaast is er in de rechtszaak van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen tegen BAC om schadevergoeding te krijgen voor de restverontreiniging een uitspraak gedaan in het nadeel van het Havenbedrijf. Deze is tegen deze uitspraak in beroep gegaan. Het GHA heeft het BBO laten uitvoeren en de eerste resultaten geven aan dat er geen saneringsnoodzaak is. Dit besluit is pas definitief naconform verklaring van het rapport door de OVAM. Dit dossier toont aan dat restverontreiniging na sanering een reëel risico kan vormen voor het Havenbedrijf als eigenaar van een groot patrimonium van industriële gronden.

2.2.2 Bodemverontreiniging als gevolg van calamiteiten aan landzijde Eigenaar grond (Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen) saneringsplichtig Bij de afvoer van verontreinigde grond van de sanering van het terrein aan de Naftaweg (cf. supra), raakte een van de vrachtwagens de wielwasinstallatie waardoor de brandstoftank beschadigd raakte. Hierdoor ontstond er een verontreiniging met minerale olie op de openbare weg (Naftaweg). Er werd onmiddellijk absorberend materiaal aangebracht en de brandweer reinigde het wegdek. Conform de bepalingen van het bodemdecreet heeft het GHA als eigenaar de verplichting de nodige maatregelen te nemen. Het schadegeval werd gemeld aan de OVAM. De OVAM legde het GHA op vaststellingen te laten doen door een erkend bodemsaneringsdeskundige. Uit dit rapport blijkt de noodzaak tot verder onderzoek om de nieuwe verontreiniging af te perken. Alle kosten zullen verhaald worden op de veroorzaker van de verontreiniging. Exploitant saneringsplichtig SATI-Infrabel: op 23 augustus 2012 is er vastgesteld aan een sporenbundel ter hoogte van Vrieskaai 34 dat er een brandstoftank van een vrachtwagen gescheurd was. De saneringsplicht ligt bij SATI als exploitant van de grond. Op 27 juni 2013 ontving het Havenbedrijf kopie van het schrijven van de OVAM aan SATI, waarin gesteld wordt dat de in het kader van de calamiteit getroffen maatregelen onvoldoende zijn en een beschrijvend bodemonderzoek noodzakelijk is. Op 6 mei 2014 werd SATI failliet verklaard. De curator heeft gemeld dat er geen fondsen zijn voor verdere maatregelen. Mogelijk zal het GHA als eigenaar moeten instaan voor de verdere afhandeling van het dossier.

18

Mexiconatie - Lichterweg-ondergronds stort: firma Denys heeft in opdracht van Water-Link bij vernieuwing van hun drinkwaterleiding langs het 5de Havendok proefsleuven gemaakt. Zij zijn op een ondergronds stort met o.a. olieachtige producten gestoten in het tracé van hun werken. Het GHA heeft staalname en analyses laten uitvoeren. Er werden in de bodem verhoogde waarden voor minerale olie en overschrijdingen van de bodemsaneringsnorm voor zink en koper aangetroffen, wat niet verwonderlijk is aangezien het wellicht om begraven bouwpuin gaat. Mexiconatie heeft de uitgegraven bodem laten afvoeren voor verwerking. Alca Petroleum - lek aan piperack: op 30 oktober 2013 deed er zich een incident voor aan de Petroleumkaai te Antwerpen waarbij olie uit een pijpleiding lekte. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen werd hiervan aanvankelijk in kennis gesteld door Waterwegen en Zeekanaal NV, waarvan medewerkers tijdens het incident op de site aanwezig waren. Vervolgens werd het GHA bij brief van de afdeling Milieuinspectie Buitendienst Antwerpen van 28 januari 2014 aangemaand om OVAM omtrent dit incident te contacteren. Het GHA is geen eigenaar van het betrokken piperack aan de Petroleumkaai en de lekkende leiding die het incident van 30 oktober 2013 heeft veroorzaakt, wordt door Alca Petroleum Company NV (Alca) gebruikt. De lekkende leiding is op meerdere plaatsen gemerkt met een label van Alca. Het traject van de lekkende leiding heeft eindpunten op de bedrijfsterreinen van Alca, alsook op de aanlegplaatsen aan de Schelde, ter hoogte van meerpaal 3, zijnde de locatie waar op 30 oktober 2013 het schip MS Thun Gothia was aangemeerd, dat in opdracht van Alca petroleum loste. Het GHA heeft Alca reeds aangemaand om onverwijld het nodige te doen om verdere olielekkages bij het lossen en/of bij het gebruik van de pijpleiding te vermijden, en om OVAM te contacteren voor het uitvoeren van eventuele saneringswerken. Verder zal het GHA alle gebruikers van het betrokken piperack aanschrijven, en de nodige maatregelen nemen of laten nemen om gelijkaardige incidenten in de toekomst te voorkomen. Infrabel-Crossrail: op 25 november 2014 werd de politie opgeroepen naar aanleiding van een ongeval aan de Moerstraat in Antwerpen. Het betrof een aanrijding tussen een goederentrein en een vrachtwagen. De mazouttank van de vrachtwagen werd beschadigd en is leeggelopen. H et Havenbedrijf is eigenaar van de terreinen; Infrabel is eigenaar van de sporen en draagt dus volgens het bodemdecreet geen saneringsplicht. In het verleden heeft 19

Infrabel de saneringsplicht op zich genomen, gezien afgraving gepaard moet gaan met spoorwerken en deze laatste enkel door hen uitgevoerd kunnen worden (louter om praktische redenen dus) en naar analogie met de meeste sporen buiten het havengebied waar Infrabel wel eigenaar van de gronden is. Deze aanpak komt echter om financiële redenen onder druk te staan. Infrabel zal de verplichtingen conform het bodemdecreet voor dit schadegeval nog op zich nemen. Infrabel stuurt er voor toekomstige gevallen op aan dat het GHA de saneringsplicht opneemt. INFR/ROM zal advies vragen aan C/JD en PATR om hierin een standpunt te bepalen. Total Olefins Antwerp - Noorderlaan 10: op 29 november 2014 werd er een lek in een bovengrondse opslagtank met solventen vastgesteld. Er dienen door Total maatregelen genomen te worden voor 11 juli 2015. Euroports Terminals Antwerp: op 22 juli 2014 was er een calamiteit betreffende een brandende reachstacker. Rioolputjes werd onmiddellijk afgeschermd/afgedamd met absorberend materiaal door de brandweer om lozing naar oppervlaktewater te voorkomen. Een deel verontreinigd bluswater was terechtgekomen op aardestrook t.h.v. scheiding perceelgrens met Belgian Scrap Terminal. Euroports Terminals Antwerp heeft onder begeleiding van een bodemsaneringsdeskundige de verontreinigde grond laten verwijderen; in zijn rapport aan de OVAM stelt de deskundige dat verontreiniging volledig verwijderd werd en dat er geen verdere maatregelen noodzakelijk zijn.

2.2.3 Grondverzet Bij projecten van het Havenbedrijf waar grondverzet aan te pas komt, wordt conform de wettelijke bepalingen een milieuhygiënische beoordeling van de gebruiksmogelijkheden van de uitgegraven grond (“technisch verslag”) opgemaakt. De resultaten van dit onderzoek worden opgenomen in de bestekken. In 2014 werden 12 technische verslagen opgemaakt: Blauwhoef; Vooroever Doeldok Amerikadok-Zuiddok Leopolddok Noord Natie Odfjell Terminal; 20

Kastelweg; Polderdijkweg; Manege het Hoefijzer; Afvalpark Kallo; Kaaimuur Verrebroekdok K1351; 11 windmolens LSO; 5 radartorens; Steiger Houtdok. Indien uit de onderzoeken blijkt dat de grond vrij kan hergebruikt worden, neemt de aannemer deze mee. Indien blijkt dat de grond verontreinigd is, wordt zoveel als mogelijk gestreefd naar hergebruik ter plaatse. Desondanks is afvoer van verontreinigde grond regelmatig noodzakelijk. De kosten voor afvoer en verwerking van verontreinigde grond (335.609 euro) werden in 2014 vooral gedetermineerd door de kosten die moesten gemaakt worden in het kader van kaaimuurwerken Vopak (164.300 euro), heraanleg Henry Fordlaan (25.600 euro) en de afbraak van de manege in Berendrecht (60.000 euro).

2.2.4 Controle Periodieke bodemonderzoeken Op basis van de gegevens beschikbaar in de databank van milieuvergunningsaanvragen en de gegevens van de OVAM met betrekking tot uitgevoerde bodemonderzoeken, gaat INFR/RO&M na of er concessionarissen mogelijk niet aan hun verplichting tot periodiek bodemonderzoek hebben voldaan. Een vermoedelijke inbreuk zal eerst aan het betrokken bedrijf worden gemeld. In 2012 werden een 20-tal percelen als test onderzocht. Een dossier werd overgemaakt aan de OVAM na herhaalde onbeantwoorde vragen aan het betrokken bedrijf. In 2014 werd de controle van percelen waarvoor de OVAM over geen recente informatie beschikt opnieuw aangevat. Ongeveer de helft van de percelen werd al gecontroleerd, bij deze controle werden geen (mogelijke) inbreuken vastgesteld. De bedrijven die voor eind 2015 een periodiek onderzoek zouden moeten doen worden hiervan geïnformeerd. De controle wordt in 2015 verdergezet.

21

Controle grondverzet Het gebruik van uitgegraven bodem als aanvulmateriaal wordt in het kader van de bodemwetgeving gecontroleerd door bodembeheerorganisaties (Grondbank vzw en Grondwijzer vzw). Deze controle gebeurt grotendeels op basis van documenten. Om na te gaan of de grond die op terreinen in eigendom van het Havenbedrijf wordt aangevoerd, daadwerkelijk voldoet aan de wettelijke vereisten en overeenkomt met de geattesteerde kwaliteit krijgt het Havenbedrijf vanaf januari 2014 periodiek een lijst van grondverzettoelatingen in het havengebied. Op basis van deze lijst is er één controle uitgevoerd op grond met bestemming Goordijk. Deze grond voldeed aan de geattesteerde kwaliteit.

2.3 Bedrijfsintern milieubeheer 2.3.1 Niet-gevaarlijk bedrijfsafval Sinds 1 juli 2013 moeten alle bedrijven in Vlaanderen hun PMD-afval apart sorteren. Gezien de nieuwe VLAREMA-wetgeving inzake PMD-inzameling en de start van het nieuwe schoonmaakbestek in 2014 heeft INFR/G_E/B in samenwerking met INFR /RO&M besloten om de inzameling van het kantoorafval op de werkplekken anders te organiseren. Er is gekozen om te werken met centrale afvaleilanden. Dit principe wordt reeds toegepast in de Hofstraat en is in lijn met de daar geïmplementeerde ABO-methode. Hierdoor wordt de werkbelasting voor het ledigen van vuilnisbakken verminderd en kan de schoonmaakfirma zich op andere, meer belangrijke taken concentreren. Bovendien zullen de medewerkers van het GHA bewuster hun afval deponeren, wat leidt tot een hogere sorteringsgraad. In 2013 werd de opdracht inzake "Het ophalen en (laten) verwerken/tijdelijk opslaan van met huishoudelijk vergelijkbare bedrijfsafvalstoffen" opgezegd vanwege ondermaatse uitvoering. Een nieuwe aanbesteding werd tevens in 2013 gepubliceerd en is op 1 januari 2014 van start gegaan. Nieuw ten opzichte van andere afvalbestekken voorziet deze opdracht een bonusregeling om de opdrachthouder aan te sporen om een vrijblijvende afvalpreventiecampagne op te starten. Na voorafgaande goedkeuring van INFR /RO&M kan de opdrachthouder aanspraak maken op een jaarlijkse bonus als zijn afvalpreventiecampagne heeft geleid tot een jaarlijkse restafvalreductie van 5%. In 2014 werd geen gebruik gemaakt van de bonusregeling. 22

De toename in 2011 is te wijten aan de opwaardering van een aantal concessieterreinen wegens faillissement en aan de stopzetting van de ophaalronde kantoorafval door de Stad Antwerpen. Tot en met 2010 werd het kantoorafval van de dienstgebouwen van het Havenbedrijf ingezameld door de Stad Antwerpen op basis van een forfaitaire kost per container. De hoeveelheden werden niet geregistreerd. Vanaf 2011 verzorgt een privé-afvalophaler de inzameling en worden de hoeveelheden, zoals wettelijk vereist, geregistreerd. De facturatie gebeurt op basis van een gedifferentieerde tarifering. De toch wel grote stijging in 2014 wordt grosso modo veroorzaakt door de fractie "groenafval" die 90 ton bedroeg in 2013 en maar liefst 260 ton in 2014. De verklaring hiervoor is dat de dienst INFR/GBP/W in 2014 een aantal grote opkuisacties heeft uitgevoerd én veel meer heeft ingezet op groenonderhoud, als inhaalbeweging ten opzichte van de vorige jaren. De verwachting is dat deze trend zich ook in 2015 zal verderzetten. Het geproduceerde groenafval wordt door de afvalverwerker opgebulkt voor verdere voorbehandeling met het oog op nuttige toepassingen zoals compostering en vergisting.

23

2.3.2 Gevaarlijk bedrijfsafval Het gevaarlijk bedrijfsafval wordt decentraal op elke locatie waar gevaarlijk afval vrijkomt opgeslagen in een daarvoor geschikt lokaal en in daarvoor geschikte afvalrecipiënten, voorzien van de nodige pictogrammen en labels. Het gevaarlijk afval wordt op afroep opgehaald door een geregistreerd afvalstoffeninzamelaar, handelaar of -makelaar.

De verschillen in hoeveelheden ten opzichte van vorige jaren zijn toevallige schommelingen.

2.3.3 Schroot De verkoop van ferro- en non-ferroschroot werd in 2012 samengebracht in één bestek om zo een betere service, een groter volume en betere prijzen te verkrijgen. Al het schroot van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen moet via dit bestek worden afgevoerd zodat een degelijke opvolging en controle mogelijk is.

24

In 2014 heeft het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen 609 ton ijzerschroot afgevoerd. Dit leverde een opbrengst op van 100.320,34 euro. De uitzonderlijk hoge hoeveelheden schrootafvoer in 2013 en 2014 waren te wijten aan opruim- en renovatiewerken (OP/BG). De hoeveelheid non-ferro is marginaal t.o. de hoeveelheid ferro.

2.3.4 Sluikafval Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen zet zich dagdagelijks in voor de reinheid van zijn haven. Systematisch worden de Haventornado's (project sociale tewerkstelling) ingezet voor het verwijderen van zwerfvuil. Voor sluikstortingen van grotere aard wordt er beroep gedaan op eigen personeel dat instaat voor het wegbeheer of door een gespecialiseerde externe firma indien er bepaalde gevaarseigenschappen zijn gekoppeld aan de sluikstorting. In geval er een dader (sluikstort = misdrijf) achterhaald kan worden, zullen de kosten van de geleden schade aan de dader worden aangerekend. In 2014 heeft het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen 63 sluikstortingen verwijderd waarvan 1 dader werd vastgesteld, die door de scheepvaartpolitie verder politioneel werd opgevolgd. In november 2014 is INFR gestart met het in kaart brengen van zijn bedrijfsprocessen, de daaraan verbonden risico’s en welke verbeteringen er mogelijk zijn. Bij deze oefening werd ook het proces interne/externe klachten en meldingen opgestart. Het proces biedt garantie dat een klacht of melding, zoals bijvoorbeeld 25

een sluikstorting, een goede workflow krijgt doorheen het bedrijf. Dit met als voornaamste doel de klacht of de melding op een efficiënte en correcte manier af te handelen. In april 2014 is het Havenbedrijf van start gegaan om lokale netheidsindex te bepalen voor het bedrijventerrein Luithagen. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de netheidsbarometer die door de OVAM werd ontwikkeld. De netheidsbarometer is een eenvoudig meetinstrument voor zwerfvuil en algemene netheid. Via periodieke tellingen wordt het zwerfvuil nauwkeurig in kaart gebracht. De barometer geeft geen indicatie weer van de absolute hoeveelheden zwerfvuil of sluikstort maar is een graadmeter voor de netheid van de openbare ruimte. Zo kunnen de opruim- en veeginspanningen geoptimaliseerd worden en kan er een gericht zwerfvuilbeleid gevormd worden. Voor het bedrijventerrein Luithagen worden 4 tellingen uitgevoerd, 1 per kwartaal tussen 2 veegrondes in. Onderstaande tabel geeft een overzicht weer van de uitgevoerde metingen in 2014: Datum

Zone

Lengte

Score

Evaluatie

april 2014 (Q2)

Luithagen

7 km

83,4

Goed

augustus 2014 (Q3)

Luithagen

7 km

72,3

Voldoende

november 2014 (Q4)

Luithagen

7 km

69,6

Onvoldoende

De score voor de zone Luithagen blijkt in een dalende trend te zitten, hoewel de gemiddelde score 75 is en als voldoende kan worden beschouwd. Momenteel is het nog onduidelijk waarom de toestand over 2014 is verslechterd. Verdere opvolging en overleg met betrokken diensten wordt uitgevoerd om te kunnen bijsturen. In 2015 wordt het meetgebied vergroot naar gans de haven van Antwerpen.

2.3.5 Afvalwater Bij de Infrastructuurdienst te kaai 102 werd het afvalwater uit de bureelcontainers tijdelijk aangesloten op het bestaande rietveld. De tijdelijke IBA van bij de werfkeet van Argus werd verplaatst naar de containers naast gebouw GDO66 van INFR/MI.

26

Bij de dienstgebouwen aan de Kallosluis dient ook een waterzuivering te worden geplaatst. Deze zal na begin 2015 worden gerealiseerd door de Vlaamse overheid.

2.4 Milieuzorgsysteem 2.4.1 Audits In 2014 werden volgende auditrondgangen uitgevoerd: HKD/SVM – Zandvlietsluis INFR/MI/AAT – Zandvlietsluis INFR/MI_CT – Zandvlietsluis

7 februari

INFR/MI/AAT – Kallosluis S/W/AWN – Kallosluis INFR/MI_CT – Kallosluis

20 februari

HKD/SVM – Kaai 170 INFR/MI/AAT – Royerssluis/Siberiabrug/Londenbrug/Noordkasteelbrug /Oosterweelbrug HKD/SVM – Royerssluis

6 maart

F/HR – Kaai 100 INFR/MI/AAT – Kaai 22 INFR/G_E/EL– Kaai 22 INFR/GBP/W – Kaai 102 INFR/G_E/B – Kaai 102

3 april

OP/BG – Kaai 128

17 april

OP/KVK – Kaai 321

15 mei

HKD/SVM – Kaai 18 S/W/AWN – Kaai 18

22 mei

MAS paviljoen S/TC Datacenter Thornton Road

10 juni

Havenhuis

12 juni

Hofstraat Milieuparken binnenvaart – Kaai 75 – Kaai 601 – Kaai 1105

26 juni

HKD/SVM – Van Cauwelaertsluis/Boudewijnsluis INFR/MI/CT – Van Cauwelaertsluis INFR/MI/AAT – Boudewijnsluis

3 juli

27

De voornaamste conclusie is dat er een positieve tendens te merken valt t.o.v. de voorbije jaren. Er wordt meer aandacht besteed aan opslag van producten en orde en netheid. Ook worden op vele locaties inspanningen geleverd om het correct sorteren van (gevaarlijk) afval te bevorderen. Anderzijds zien we nog steeds dat er op de werkvloer vaak niet zuinig wordt omgesprongen met energie. Dit is o.a. te merken aan de vele persluchtlekken die we steeds opnieuw tegenkomen, verwarmingen die aanstaan terwijl de ramen open zijn, waterkranen die lekken en lichten die blijven branden. Deze info wordt gedeeld met de energiemanager, die terzake een bedrijfsinterne communicatiecampagne lanceerde. Algemeen kan gesteld worden dat het huidige format van bedrijfsrondgangen (samen met IDPB) tekort schiet om de legal compliance op milieugebied 100% te garanderen (het is met de huidige aanpak niet mogelijk om te kijken of de vergunde situatie overeenstemt met de praktijksituatie en of de vergunningsvoorwaarden volledig worden nageleefd). Een meer grondige aanpak op dat vlak dringt zich dan ook op, via aanvullende bedrijfsbezoeken, en/of in plaats van de rondgangen met IDPB, en/of via betere afspraken met betrokken diensten.

2.4.2 Opbouw milieuzorgsysteem Deelname aan het MVO-charter VOKA Op 24 april 2014 ondertekende het Havenbedrijf de intentieverklaring voor de deelname aan het MVO-charter, cyclus 2014-2015. Door in te tekenen voor dit MVOcharter krijgt het GHA de mogelijkheid een MVO-chartercertificaat te behalen voor het huidige Havenhuis en de locatie 'Hofstraat'. Net als in de vorige cyclus engageert het Havenbedrijf zich om in de cyclus van 2014-2015 niet enkel vooruitgang te boeken in milieuacties maar ook acties te ondernemen ten behoeve van mens en maatschappij. Op 16 juni 2014 ontving het Havenbedrijf het MVO-charter certificaat voor de cyclus 2013-2014. In de cyclus 2013-2014 engageerde het Havenbedrijf zich voor 15 acties (6 milieu-, 5 mens- en 4 maatschappelijk gerelateerde acties) die verder gingen dan wat wettelijk of in haar vergunning(en) is opgelegd.

28

2.4.3 Milieuvriendelijk aankoopbeleid In 2014 werden in het kader van de verankering van de adviesbevoegdheid van de milieucoördinator 130 bestekken beoordeeld, en 292 producten (die door middel van inkooporders worden aangekocht). Naast terugkerende insteek in verband met grondverzet of afvalbeheer in sommige projecten werden ook in 2014 voorstellen gedaan bij enkele bestekken: K2495: Schrijven scenario voor gezinsactiviteit: in het scenario werden voorstellen gedaan om een duurzaamheidsdimensie mee te integreren, wat ook gebeurde. B10240: Tall Ships Race 2016: de organisator dient extra aandacht te besteden aan de gecreëerde afvalstromen. Hij dient bij de inschrijving een afvalplan te voegen waarin hij beschrijft hoe hij hiermee omgaat. B10091: Renovatie spooroverweg: bij het ontwerp rekening houden met de veiligheid voor de fietsers. Aangezien de oversteek niet voldoende haaks verloopt, dient de overweg uitgerust met een constructie die belet dat fietsers met hun wielen tussen de sporen belanden. K2440: Aankoop van 2 vorkheftrucks: voor het eerst werd het concept TCO (Total Cost of Ownership) mee verwerkt in een bestek. Hierbij hebben we in de 50% van de punten die voorzien was voor de prijs, ook het verbruik, de onderhoudskost en de emissies van de vorkheftrucks voor de volgende 15 jaar verwerkt. De inschrijvers konden zowel diesel als elektrisch aangedreven vorkheftrucks aanbieden, waarna de TCO zou uitwijzen welke variant het goedkoopst zou zijn over de ganse levensduur van het voertuig. Hoewel de dieselaangedreven voertuigen algemeen qua aankoopprijs goedkoper waren, was het toch een elektrisch aangedreven vorkhefttruck die als goedkoopste uit de TCO-berekening kwam. Dit voertuig werd dan ook weerhouden en aangekocht. K2551: Raamcontract verzorgen lunches seminaries APEC: hier werden duurzaamheidscriteria opgenomen in het bestek die de aandacht vestigen op materiaalgebruik, oorsprong van de producten en milieu-impact. K2555: huren hoogtewerkers gedurende 2015: Opgenomen dat de maximale ouderdom van de ingezette hoogtewerker = 5 jaar. Zo worden ook de meest recente emissienormen gerespecteerd. 29

K2566: Busvervoer seminaries APEC: extra punten voor duurzaamheid indien de ingezette bussen euro VI zijn of aangedreven worden door alternatieve brandstoffen. In het algemeen kan worden vastgesteld dat de verschillende diensten zelf meer duurzaamheidsmaatregelen opnemen in hun bestekteksten. Een mooi voorbeeld van dit groeiend bewustzijn is de jaarlijkse analyse die AMARIS maakt van het papierverbruik. Door de inzet van nieuwe multifunctionals en het papierloos-werkenprincipe op de sites Hofstraat en (gedeeltelijk) Entrepotkaai hebben we het aantal afdrukken/kopieën zien dalen van ca. 700.000 stuks/maand in 2010 naar 500.000 stuks/maand in 2013. Naar aanleiding van voorheen gegeven adviezen, werd INFR/RO&M betrokken bij de gunning of de evaluatie van de inschrijvingen van volgende bestekken: K2487: Aankoop schoonmaakmiddelen: bij dit bestek vereenvoudigden we de score toegewezen voor milieuvriendelijkheid, nadat we vorige keer (2011) hadden ondervonden dat onze benadering te complex was voor de inschrijvers. Bij dit bestek werden alle gevraagde gegevens duidelijk aangeleverd. Uiteindelijk werd dezelfde leverancier als voorheen gekozen. Milieuwinst betreffende dit bestek zit hem vooral in het inschrijven met andere (meer milieuvriendelijke) producten. En dit zonder meerkost ten opzichte van het vorige bestek. B9880: Leveren van een hydrografisch vaartuig: INFR/RO&M volgt de uitvoeringsfase op. Hierbij assisteren we S/TC met de keuze van motoren e. d., conform ons advies van eind 2013. Ook de modernisering van onze sleepvloot werd verder onderzocht. Nadat we begin dit jaar zijn ingestapt in het Joint Industry Project "Hybrid 111", hebben we deelgenomen aan een 2-daagse werkvergadering. Hierin werden de samenstellende componenten van het simulatiemodel vastgelegd. Tijdens een stuurgroepvergadering op 17 december 2014 werd een draft van model voorgesteld, waarmee in grote lijnen verschillende aandrijvingsalternatieven voor o.a. sleepboten naast elkaar te zetten zijn. Er bleek evenwel nog wat werk aan de winkel te zijn alvorens dit model kant-en-klaar aan de gebruikers zou kunnen aangeboden worden. Om onze kennis verder uit te diepen in verband met milieuvriendelijke overheidsaankopen zijn we ook betrokken in de lerende netwerken die worden georganiseerd door VVSG (Vereniging Voor Steden en Gemeentes) en BBL (Bond 30

Beter Leefmilieu). Op deze samenkomsten wordt kennis gedeeld met betrekking tot duurzame overheidsaankopen, alsook contacten gelegd met andere overheidsaankopers. Het GHA was zelf host van zo een lerend netwerk op 27 mei 2014 in het MAS-paviljoen, dat op onze vraag in het kader van TCO stond. Uit deze samenkomsten blijkt toch dat het GHA gelijke tred houdt met andere overheidsdiensten i.v.m. met het implementeren van duurzaamheidscriteria in zijn overheidsopdrachten. Tot slot werd kennis opgebouwd i.v.m. ISO 20400, de nieuwe norm(-in-opmaak) voor duurzame inkopen. De norm is opgesteld om duurzaam aankopen te laten evolueren van “het toevoegen van duurzaamheidscriteria aan bestekken” naar het volledige aankoopproces. Het doel van de norm is om duurzaamheid te integreren in het volledige aankoopproces en zo niet enkel de verantwoordelijkheid te leggen bij de suppliers. De norm kan in de toekomst een kader bieden om interne aankoopprocessen verder te ontwikkelen.

2.5 Milieuondersteuning projecten 2.5.1 MER In 2014 werden een aantal milieueffectenrapporten opgestart, verdergezet of afgerond, waarbij het Gemeentelijk Havenbedrijf initiatiefnemer of betrokken partij was. Voor de aanleg van een nieuw wachtdok voor lichters aan de Noordlandbrug werd in 2008 een MER opgesteld en in 2009 een eerste aanvullende nota. Een tweede aanvullende nota van Antea van 28 juni 2013 werd uiteindelijk niet meer gefinaliseerd en de opdracht werd in 2014 afgesloten omdat er geen uitsluitsel over definitieve projectinrichting in zicht is. Voor de inrichting van het Logistiek Park Schijns en de bouw van het aansluitingscomplex op de A12 werd in 2013 de opdracht tot het opstellen van het MER gegund aan Technum. De richtlijnen voor dit milieueffectenonderzoek werden op 15 oktober 2013 vastgesteld door de dienst MER. De opdracht werd voorlopig geschorst in afwachting van de formulering van een parallel lopende overheidsopdracht voor het uitvoeren van een landschapsstudie, zoals vastgelegd in de stedenbouwkundige voorschriften bij het afbakenings-GRUP van de haven. 31

Voor de verdere ontwikkeling van Verrebroekdok – fase 3 werd in 2013 de opdracht tot het opstellen van het MER gegund aan Antea. De richtlijnen voor de milieueffectenonderzoek werden op 28 november 2013 vastgesteld door de dienst MER. Het dossier loopt verder. Voor de inrichting van het gebied Opstalvallei – fase 2 als definitief natuurcompensatiegebied werd in 2012 door Antea een waterhuishoudingsstudie opgesteld, waarvan de resultaten werden verwerkt in het MER-ontheffingsdossier dat in 2013 werd ingediend. Het MERontheffingsdossier werd op 20 mei 2014 goedgekeurd. Voor de aanleg van een gecontroleerd getijdegebied in Doelpolder Midden werd door Waterwegen en Zeekanaal (W&Z) in het kader van het bestek 16EI 10 01 - Inrichtingsstudie Doelpolder de opdracht tot het opstellen van een MER gegund aan Arcadis. De kennisgevingsnota voor dit MER werd op 5 juni 2014 volledig verklaard door de dienst MER. In het kader van de afsprakenmatrix natuur Linkerscheldeoever is het Gemeentelijk Havenbedrijf actief betrokken bij deze MER-procedure. Voor de renovatie van de Royerssluis werd door afdeling Maritieme Toegang een opdracht tot het opstellen van een MER gegund aan Technum. De kennisgevingsnota voor dit MER werd op 29 juli 2014 volledig verklaard door de dienst MER. Het Gemeentelijk Havenbedrijf is actief betrokken bij deze MER-procedure. Voor de herinrichting van het natuurgebied Grote Geule werd het bestek voor het opstellen van een inrichtingsplan en een MER goedgekeurd door het Directiecomité op 22 juli 2014 en werd de aanbestedingsprocedure opgestart. De offertes werden ontvangen op 8 september 2014. Gunning van de opdracht wordt verwacht in maart-april 2015. Voor de inrichting van het natuurgebied Nieuw Arenbergpolder werd in november 2014 in opdracht van de afdeling Maritieme Toegang de opdracht tot het opstellen van een MER-ontheffing gegund aan Tractebel Engineering nv. Een eerste ontwerp van document wordt verwacht in februari 2015. In het kader van de afsprakenmatrix natuur Linkerscheldeoever is het Gemeentelijk Havenbedrijf actief betrokken bij deze MER-procedure.

32

In het kader van enerzijds de compensatiedoelstelling voor het Deurganckdok dat er 200 ha strand en plas moet zijn om de doelstelling voor strand- en plasbroeders te halen en anderzijds om een bijdrage te leveren tot het halen van de IHD voor deze strand- en plasbroeders, werd via het raamcontract met Technum een MER-ontheffingsdossier opgestart om circa 22,90 ha bos te rooien aan de Vlakte van Zwijndrecht. Deze opdracht is lopende. Op 20 oktober 2014 keurde het Directiecomité de projectdefinitie en de projectorganisatie van het project Ontwikkelingszone Saeftinghe fase 1 goed, voor de bouw van het eerste deel van het Saeftinghedok en de invulling van omliggende terreinen. Eind 2014 werden de eerste voorbereidingen getroffen voor de opstart van het vereiste MER. De geplande reorganisatie en verhuis van de centrale werkplaatsen naar K602-612 valt onder de toepassing van de m.e.r.-plicht voor scheepswerven. Op 25 november 2014 werden er in een overlegvergadering met de betrokken overheden afspraken gemaakt over de scoping van het project, waardoor er kan worden volstaan met een uitgebreide m.e.r.-screeningsnota. De tijdswinst die hiermee wordt geboekt maakt het mogelijk om de gestelde deadlines te behalen. In het kader van de uitwerking van het masterplan Rechteroever werd voorgesteld om milieuaspecten mee op te nemen in de evaluatie van het masterplan. Daarbij werden er principes van milieuzonering opgenomen als mogelijke basis voor toekomstige concessiebeslissingen en werd de mogelijkheid van modellering (mobiliteitsaspecten) bekeken voor ontwikkelingsalternatieven. Er werd aanbevolen om voor verder vervolg de procedure van een strategisch MER op te starten. Om verrassingen in het te doorlopen MER-traject of bij de evaluatie van de MERscreening door de vergunningverlenende overheid te vermijden, wordt er sowieso jaarlijks een overleg georganiseerd met de dienst MER. In 2014 vond dit plaats op 17 februari.

2.5.2 Ondersteuning havenontwikkeling d.m.v. natuurprojecten Met betrekking tot een aantal projecten konden in 2014 afspraken worden gemaakt waardoor projectdoelstellingen konden worden verzoend met milieu- en natuurdoelstellingen: 33

Ondersteuning werd geboden bij de opmaak van passende beoordeling en afspraken werden gemaakt in samenwerking met ANB opdat Antwerp Europa Terminal een bijkomende oppervlakte van 8 ha kon ontwikkelen ter hoogte van het Verrebroekdok. Ondersteuning is geboden aan Total Raffinaderij Antwerpen bij de uitvoering van de stedenbouwkundige voorwaarden uit de bouwvergunning van het project OPTARA met betrekking tot de Rugstreeppad. Een stedenbouwkundige vergunningsaanvraag voor herinrichting van de Steenlandpolder in functie van de rugstreeppad werd in december 2014 verleend zodat de compensatieplicht van Indaver voor de uitbreiding op de Linkerscheldeoever kan worden uitgevoerd. Uitvoering van het project is voorzien voor het voorjaar 2015. De bouwvergunningsaanvraag AET voor ophogen Putten Plas werd gefaciliteerd met een gedragen afsprakenkader rond natuur en met ondersteuning i.k.v. de passende beoordeling. INFR/RO&M heeft actief ondersteuning verleend bij de opmaak van de passende beoordeling in kader van de concessiebevraging van het terrein aan de toegangsgeul Kallosluis. De compenserende maatregelen uit de passende beoordeling zullen door het Havenbedrijf uitgevoerd worden zodat de concessionaris een stedenbouwkundige vergunning kan bekomen voor het bouwrijp maken van het terrein. Zo zal een deel van de rietcompensatie (+/0,5 ha van de 1 ha) uitgevoerd worden in de Steenlandpolder. Dit kan samen met de inrichtingswerken voor de rugstreeppad door het opdrachthouder van B10259 gerealiseerd worden. Voor de overige 0,5 ha wordt nog een oplossing gezocht. In 2014 werd door 4 bedrijven (HCI, Solvic, TucRail, ISEC) gebruik gemaakt van het SBP i.k.v. vergunningsaanvragen. Zij werden hierbij door het GHA ondersteund.

34

2.5.3 Overige milieuondersteuning t.b.v. projectontwikkeling Milieustudies Sinds 24 december 2013 heeft GHA een raamcontract met Technum in werking waarbinnen MER-ontheffingen of project-m.e.r.-screeningsnota's, passende beoordelingen of natuurtoetsen, mobiliteitsrapporten, veiligheidsnota's of losse opdrachten worden uitgevoerd die het Havenbedrijf nodig acht voor de uitvoering van zijn projecten, of de projecten waarbij het betrokken is. In 2014 werden binnen dit raamcontract de volgende opdrachten toegewezen: In het kader van het inrichtingsproject van de Steenlandpolder in functie van de rugstreeppad werd een natuurtoets opgesteld voor de stedenbouwkundige vergunningsaanvraag (opdrachtgevend center INFR/RO&M). De vergunning werd verleend op 16 oktober 2014. Voor de bouw van een nieuw servicecenter Kallopark werd een gecombineerde natuurtoets en project-m.e.r.-screeningsnota opgesteld voor de stedenbouwkundige en de milieuvergunningsaanvraag (INFR/RO&M). Beide vergunningen werden ondertussen verleend, de milieuvergunning op 8 januari 2015 en de stedenbouwkundige vergunning op 14 januari 2015. Voor de aanleg van een steenslagverharding ter hoogte van K1730 (Deurganckdok) werd een passende beoordeling en een project-m.e.r.screeningsnota opgesteld voor de stedenbouwkundige vergunning (INFR /GBP). Het project werd uiteindelijk niet uitgevoerd. Voor de aanleg van een vrachtwagenparking ter hoogte van de Tijsmanstunnel-West werd een mobiliteitsrapport en een project-m.e.r.screeningsnota opgesteld voor de stedenbouwkundige en de milieuvergunning (INFR/GBP). Het project staat momenteel on-hold. Voor het project van de RID-bufferparking voor spoorwagons werd ondersteuning van de veiligheidsdeskundige gevraagd voor een nota inzake de veiligheidsaspecten en de preventieve voorzieningen (PATR). Voor het bouwrijp maken van het terrein aan de toegangsgeul Kallosluis werd een passende beoordeling opgesteld, die mee werd opgenomen in de documenten voor de concessiebevraging. De concessionaris zal (o.m. op basis van de opgestelde passende beoordeling) zelf de stedenbouwkundige aanvragen om het terrein bouwrijp te maken. 35

Voor het betreden van de Kallo leidingentunnel is een federale vergunning voor 'ondergrondse uitgravingen' (d.i. de tewerkstelling van personeel in ondergrondse ruimten) vereist. Voor de opmaak van het vereiste explosieveiligheidsdocument werd een offerte gevraagd (INFR/GBP). De opdracht zal uiteindelijk niet via het raamcontract met Technum worden toegewezen maar via een algemene opdracht door onze dienst voor preventie en bescherming op het werk (C/IDPB) voor alle leidingentunnels. Voor de ontbossing van een zone naast de Vlakte Van Zwijndrecht (in het kader van het verminderen van predatiedruk naar de natuurdoelstellingen voor dit gebied) werd een gecombineerde natuurtoets en project-m.e.r.screeningsnota opgesteld voor de stedenbouwkundige vergunning voor fase 1 (INFR/RO&M). De vergunning werd verleend op 10 december 2014. Voor fase 2 (cumulatief met fase 1) werd de opdracht voor opmaak van een MERontheffing toegewezen op 5 januari 2015. Voor het opspuiten van Putten Plas in het kader van de realisatie Verrebroekdok Roro fase 2 werden een passende beoordeling en een projectm.e.r.-screeningsnota opgesteld (INFR/GBP) voor de stedenbouwkundige vergunningsaanvraag ( INFR/GBP). De vergunningsaanvraag is lopende. Voor de ontbossing van een zone aan de Ketenislaan werd - in opdracht van de Maatschappij Linkerscheldeoever (MLSO) - de opmaak van een MERontheffing in het kader van de stedenbouwkundige vergunningsaanvraag toegewezen op 15 oktober 2014. De opmaak van dit document is lopende. Voor de verdiepingswerken van de kaaimuur Noord Natie Terminal werd in het kader van de subsidie die daarvoor aangevraagd kan worden (INFR/GBP) een milieunota opgemaakt. Uit de ervaring met de opdrachten gedurende het eerste loopjaar van het raamcontract blijkt dat het werken met dit raamcontract aanleiding gaf tot een betere afstemming van de geplande uitvoeringswerken op milieuaspecten én de doorwerking daarvan in het vergunningentraject. Het kan dan ook worden beschouwd als een goede voorbereiding op de komst van de toekomstige omgevingsvergunning (zie Beheer eigen milieuvergunningen).

36

Waterhuishouding Logistiek Park Schijns In het kader van de afwateringsproblematiek van het Benedenschijn, welke mede gekoppeld is aan de ontwikkeling van het Logistiek Park Schijns, werd een nieuwe samenwerkingsovereenkomst opgemaakt tussen de betrokken partijen: Vlaamse Milieumaatschappij, Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen, Provincie Antwerpen, Stad Antwerpen en het Vlaamse Gewest. Hierin werd overeengekomen dat de afwatering zal blijven verlopen via pompstation Rode Weel, maar dat de aanvoerende grachten zullen worden verlegd en/of verbreed, de wachtboezems worden geherstructureerd en het pompstation Rode Weel wordt overgedragen aan de VMM die een technische opwaardering van het pompstation zal doorvoeren. Deze samenwerkingsovereenkomst werd goedgekeurd op de Raad van Bestuur van GHA op 31 maart 2014 (nr. 140857), maar vanwege een dispuut tussen VMM en Stad Antwerpen m.b.t. de personeelskosten van het personeel van pompstation Rode Weel is deze samenwerkingsovereenkomst nog niet gefinaliseerd.

2.6 Klimaatbeleid Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen 2.6.1 Lean and Green Het Havenbedrijf werd op 11 december 2013 beloond met de Vlaams Instituut voor Logistiek (VIL) Lean and Green award voor de duurzame aanpak van haar logistieke activiteiten. Een tussentijdse evaluatie van de acties leert ons dat we eind 2013 een CO2reductie van 12,65% behaald hebben, wat iets onder onze vooropgestelde doelstelling van 14,47% ligt. Dit heeft vooral te maken met vertragingen van enkele projecten. Onder andere het efficiënter organiseren van sleeptaken, waar de monitoring van het brandstofverbruik een half jaar vertraging heeft opgelopen, en de aankoop van 2 nieuwe "groene" kranen (met energierecuperatie) die met minstens 1 jaar uitgesteld werd. De eerste cijfers voor 2014 wijzen erop dat we de goede weg opgaan maar dat het nog niet zeker is of we eind 2015 de 20% CO2-reductie zullen realiseren en dus de Lean & Green-ster zullen halen. Eind maart 2015 wordt de eerste officiële evaluatie overgemaakt aan het VIL, waarbij we de cijfers t.e.m. 2014 rapporteren. 37

2.7 Bedrijfsinterne meetregistraties Hieronder de cijfers van de bedrijfsinterne carbon footprint en het eigen energie- en waterverbruik.

2.7.1 Bedrijfsinterne Carbon Footprint De Carbon Footprint van het Havenbedrijf is weergegeven in onderstaande grafiek. Deze omvat scope 1, scope 2 en scope 3 emissies, zoals gedefinieerd door het Greenhouse Gas Protocol. De Carbon Footprint wordt uitgedrukt in ton CO2-eq, waarbij zowel CO2, N2O als CH4-emissies in rekening gebracht worden. De sterke daling sinds het jaar 2011 (-17% t.o.v. 2010) is toe te schrijven aan de overschakeling op 100% groene stroom, waarvoor geen CO2-eq emissies worden ingerekend. De evolutie van de Carbon Footprint volgt sinds 2011 bijgevolg de evolutie van het primaire energieverbruik ( zie Energieverbruik ). Sinds 2011 worden scope 2 emissies dan ook niet meer gerapporteerd (emissie = 0). De Carbon Footprint van 2014 is quasi stabiel gebleven t.o.v. van 2013 (+0,12%). Grosso modo is de verklaring hiervoor dat de gedaalde CO2-eq emissies gelinkt aan de gebouwen (-48,84% absoluut) bijna volledig worden gecompenseerd door de gestegen CO2-eq emissies vanwege het sleepbedrijf (+5,88% absoluut). Additioneel aan scope 1 activiteiten, worden in de Carbon Footprint van het Gemeentelijk Havenbedrijf ook scope 3 activiteiten beschouwd. Deze scope omvat de CO2-eq emissies t.g.v. dienstreizen per vliegtuig, het woon-werkverkeer en de indirecte emissies van aangekochte brandstoffen. Sinds 2011 bestaat een 80/20-verhouding tussen scope 1 en scope 3 emissies. De indirecte emissies van aangekochte brandstoffen zijn verantwoordelijk voor 68% van de scope 3 emissies. Het aandeel woon-werkverkeer via openbaar vervoer ten opzichte van eigen voertuig blijft marginaal (1%).

38

39

* Som sleepbedrijf, baggerbedrijf en peilboot.

2.7.2 Energieverbruik Het energieverbruik door bronnen in eigendom van of gecontroleerd door het Havenbedrijf wordt opgesplitst in twee delen: Alle, exclusief sleepbedrijf; Sleepbedrijf.

Alle, exclusief sleepbedrijf Het energieverbruik door alle bronnen, exclusief het sleepbedrijf, is weergegeven in onderstaande grafiek. Omdat deze laatste ruim de helft van het energieverbruik vertegenwoordigt, zou het verbruik van de andere activiteiten niet meer duidelijk zichtbaar zijn in de grafiek (bron gegevens: Energiebalans versie 4.3, INFR/G_E/EN). Deze verbruiken stemmen overeen met de activiteiten binnen scope 1 en scope 2 van het Greenhouse Gas Protocol en laten toe om de relatie te leggen met de Carbon Footprint van het Havenbedrijf (zie Bedrijfsinterne Carbon Footprint). Voor de periode 2014 ten opzichte van 2013 daalde het totale energieverbruik (inclusief het sleepbedrijf) met 1,9%. Enkele opmerkelijke evoluties die hebben bijgedragen tot dit eindtotaal worden hieronder verklaard (het betreffen evoluties op basis van absolute verbruikscijfers die zich niet door vertalen in het eindtotaal; de relatieve aandelen t.o.v. het geheel variëren). Meer bepaald: Vertaalde de zachte winter (voorjaar) van 2014 zich in een daling van het stookolie- en gasverbruik m.b.t. de gebouwen van respectievelijk 23,75% en 25,21%. Nam het totale stookolieverbruik van OP/KVK met maar liefst 60,42% af. Hierbij speelden een aantal factoren een rol: Een sterke daling van het aantal taken (ruim 50%) van de vlotkranen Titan en Portunus; Een aanzienlijke daling van het aantal taken (ongeveer 20%) van vlotkraan Brabo, gecombineerd met een inactiviteit van deze kraan van 6 weken voor renovatiewerken; Het feit dat deze drie vlotkranen sinds 1 juli 2014 tot een ander bedrijf behoren (OP/BG), waar het stookolieverbruik dan weer gestegen is. 40

Halveerde (-50,75%) het elektriciteitsverbruik van de walkranen als gevolg van een daling van het aantal taken met ongeveer 25% en het verschroten of verkopen van 7 walkranen in 2014 waardoor er veel minder stilstandsverwarming nodig was. Steeg het stookolieverbruik van het baggerbedrijf met 30,43%, waarvan het grootste deel te wijten is aan de overgang van de drie vlotkranen van OP/KVK naar OP/BG op 1 juli 2014. Ging het benzineverbruik van de bedrijfsvoertuigen spectaculair omhoog (+575,02%) omdat vanaf einde 2013 tot en met Q1 2014 een 25-tal nieuwe voertuigen met een hybride benzinemotor (Toyota Yaris/Auris) werden aangekocht. Dit waren in totaal 22 vervangingen van diesel poolwagens (Ford Fiesta/Focus) en 3 extra voertuigen. Het resultaat hiervan zien we duidelijk in de absolute brandstofcijfers, waar een verschuiving op te merken valt van liters diesel (- 21.303 l) naar liters benzine (+ 19. 913 l). De keuze voor hybride benzinevoertuigen werd bewust gemaakt door het GHA met het oog op milieuwinst inzake lokale polluenten (minder fijn stof etc.). Verminderde het CNG-verbruik van de bedrijfsvoertuigen met 14,33%, wat merkwaardig is aangezien in 2014 het 1ste CNG-voertuig werd gekozen door een medewerker met privégebruik die op jaarbasis meer dan 60.000 km rijdt. Een sluitende verklaring voor deze stijging kan dan ook niet gegeven worden, maar waarschijnlijk ligt de oorzaak bij de gegevensverzameling m.b.t. CNGtankbeurten die nog niet helemaal op punt staat (wordt momenteel geoptimaliseerd door F/BVT). Resulteerden in hoofdzaak de overdracht van openbare verlichting van sluizen naar het GHA en openbare verlichting op gewestwegen naar het Vlaams gewest, samen met het toepassen van een andere berekeningsmethode (GHA richtlijn → INFRAX richtlijn), in een behoorlijk lager elektriciteitsverbruik m.b.t. de openbare verlichting (-20,30%).

41

* Dit zijn transportverliezen die toegerekend worden aan de DNB (t.e.m. 2011 GHA, nu INFRAX). Sleepbedrijf Met betrekking tot het sleepbedrijf springt de evolutie van het stookolieverbruik in 2014 t.o.v. 2013 niet in het oog, maar deze is wel belangrijk gelet op het grote aandeel van het verbruik van het sleepbedrijf in vergelijking met het totale energieverbruik van het Havenbedrijf. Daarom dat er voor de schijnbaar verwaarloosbare stijging in 2014 van 2,63% - op basis van absolute verbruikscijfers toch naar een verklaring wordt gezocht. In relatieve cijfers gaat het immers om een aanzienlijke stijging. Het verhoogde energieverbruik van het sleepbedrijf is te wijten aan de invloed van de grote slepers (reeks 40). Deze slepers, met grotere capaciteit maar lagere energie-efficiëntie bij lagere belasting, werden in de loop van 2013 in gebruik genomen en zijn pas sinds 2014 maximaal operationeel. Zonder rekening te houden met de reeks 40 sleepboten is er een daling van ongeveer 5% (liter /draaiuur). Conclusie 42

De energiebesparingen die overal in het GHA werden gerealiseerd, worden gecompenseerd door het meerverbruik bij het sleepbedrijf, dat hoofdzakelijk te wijten is aan de invloed van 40-ers.

2.7.3 Drinkwaterverbruik Het drinkwaterverbruik van onze dienstgebouwen is in 2014 gedaald van 21.363 naar 13.643 m³. Dit jaar hebben we via INFR/G_E/EN voor het eerst gegevens van het drinkwaterverbruik van 1 januari tot 31 december beschikbaar. De voorgaande jaren werd het drinkwaterverbruik bepaald op basis van de waterfacturen, waar de verbruiksperiode afhankelijk van de opmetingsdatum jaarlijks wijzigde. Het drinkwaterverbruik van de binnenvaart is gedaald van 85.655 naar 80.863 m³. Van dit verbruik ontvangen we maandelijks facturen en vergelijken we sinds 2001 het drinkwaterverbruik van exact een volledig jaar. Het totale drinkwaterverbruik in 2014 was het laagst sinds 2006.

Waterverbruik, ander dan drinkwaterverbruik, is bij het GHA tot op heden verwaarloosbaar.

43

3 Milieudienstverlening scheepvaart 3.1 Afvalinzameling binnenvaart Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen zamelt het afval van de binnenvaart in; enerzijds als dienstverlening aan de binnenscheepvaart, anderzijds om te voorkomen dat het afval illegaal zou gestort worden. De inzameling vindt plaats via een bilgeboot (enkel op Rechteroever) en 3 containerparken (twee op Rechteroever en één op Linkeroever). De ingezamelde scheepsafvalstoffen worden door een erkend afvalophaler overgebracht naar een vergunde afvalverwerkingsinstallatie. Op Linkeroever is het huidige park aan kaai 1103 niet ingericht conform de bepalingen van de milieuwetgeving. Er werd daarom door het Directiecomité (nr. 121931) beslist een nieuw park in te richten aan de overkant van het Waaslandkanaal en op de huidige locatie meerdere ligplaatsen te creëren voor tankerlichters, waar momenteel een tekort aan is. De bouw- en milieuvergunningsaanvraag werden respectievelijk op 25 juni 2014 en op 18 juni 2014 ingediend en ontvankelijk verklaard. Gelet op de complexiteit inzake de stabiliteit van het platform, zal het uitgebouwde afvalpark pas in de tweede helft van 2016 in gebruik genomen worden. In 2013 werd een pilootproject opgestart in Vlaanderen om PMD van de binnenvaart selectief in te zamelen. De inzameling blijkt grotendeels goed te verlopen op de bewaakte afvalparken, behalve op Kallopark, dat onbewaakt is buiten de kantooruren, en waar op de dag van vandaag nog geregeld non-conformiteiten vastgesteld. De informatie betreffende de inzameling van afval, maar ook de informatie met betrekking tot walstroom- en drinkwaterlevering aan de binnenvaart, wordt tevens verspreid via het dienstverleningsplatform voor de binnenvaart (www. binnenvaartplatform.be). Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen blijft actief betrokken in de verdere ontwikkeling van dit platform. Volgende grafieken geven een overzicht van de scheepsafvalstoffen die het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen heeft ingezameld voor de binnenvaart. De ingezamelde afvalstoffen behartigen zowel deel A (olie- en vethoudend scheepsafval) als deel C (overig scheepsafval) van het CDNI-verdrag: 44

45

Ten opzichte van het jaar 2013 is er een duidelijke stijging vast te stellen van de scheepsafvalstoffen die op de verschillende afvalparken worden ingezameld. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen zal in 2015 onderzoeken of dit te wijten is aan een toevallige schommeling of aan een structurele verschuiving van de scheepsafvalstoffen. Niettegenstaande de geleverde inspanningen van de andere waterwegbeheerders inzake het inrichten van afvalontvangstvoorzieningen in Vlaanderen, blijft de afvalafgifte van olie- en vethoudende afvalstoffen (deel A CDNI-verdrag) in de haven van Antwerpen significant het hoogst. Volgende grafiek geeft een vergelijking weer van de inzamelinspanningen van de haven van Antwerpen ten opzichte van de andere ontvangstvoorzieningen in België.

Uit bovenstaande grafiek blijkt dat Antwerpen veel meer afval inzamelt dan andere spelers in België, tegen een significant lagere kostprijs.

3.2 Afvalinzameling zeevaart Op 1 januari 2013 trad het afvalbeheersplan voor de haven van Antwerpen 20132015, dat goedgekeurd werd door de Vlaamse Minister van Leefmilieu, in werking. In 2014 werd een geactualiseerd afvalbeheersplan 2015-2017 ingediend bij de OVAM.

46

In de Antwerpse haven zijn voldoende havenontvangstvoorzieningen actief voor de inzameling van scheepsafval en ladingresiduen afkomstig van de zeevaart. Door een openmarktbenadering is er een goede concurrentie tussen de verschillende ophalers van scheepsafval. Onderstaande grafieken geven een beeld van de hoeveelheid ingezameld afval per Marpol Annex ten overstaande van het totaal ingezameld afval van zeeschepen. Al het afval van zeeschepen wordt ingezameld door de erkende afvalontvangstinstallaties zoals vermeld in het huidig afvalstoffenbeheersplan 20132015.

Figuur A: Overig Marpol afval

47

Figuur B: Oliehoudend Marpol afval Het Havenbedrijf werkt ook samen met de zeehavens van Gent, Zeebrugge, Amsterdam en Rotterdam om, vanaf 2015, tot een eenduidig en doorzichtig kostendekkingsysteem te komen (weliswaar nog steeds met verschillende tarieven in de verschillende havens als dit nodig is om de bijdragen en tussenkomsten sluitend te maken).

3.3 Bunkering scheepsbrandstoffen 3.3.1 LNG In december 2011 keurde de Raad van Bestuur de volgende doelstelling m.b.t. LNG (Liquefied Natural Gas) als brandstof voor scheepvaart goed: “Tegen 2015 moet het GHA de potentiële vraag van reders om LNG in plaats van HFO en/of MGO te bunkeren kunnen beantwoorden en faciliteren”. Om deze doelstelling te kunnen waarmaken heeft het GHA een aantal parallelle initiatieven opgestart; ze impliceert immers de aanwezigheid van LNG bunkerfaciliteiten in de Antwerpse haven, alsook het beschikbaar zijn van LNG bunkerprocedures.

48

In maart 2012 werd de aanbestedingsprocedure m.b.t. “Opdrachten van diensten strekkende tot de aanduiding van een partner voor het gezamenlijk met het Havenbedrijf ontwerpen, realiseren en exploiteren van een LNG-bunkerschip (B 10005)” opgestart met de publicatie in het Bulletin Der Aanbestedingen en het Official Journal of the European Union. Deze aanbesteding had als doelstelling in 2015 een LNG bunkerschip operationeel te hebben in het Antwerpse havengebied. Na onderhandelingen met diverse partijen werd deze opdracht op augustus 2013 gegund aan Exmar Marine NV. De opdracht omvatte 3 projectfases. Projectfase 1 ‘de studiefase’ werd opgestart in oktober 2013 en werd door Exmar Marine NV opgeleverd in april 2014. In september 2014 werd formeel beslist om niet over te gaan tot projectfase 2 ‘de bouw’ binnen de opdracht B10005. Het GHA en Exmar Marine NV verzorgden gezamenlijk de communicatie omtrent het stopzetten van deze opdracht waarop de commitment van het GHA aan LNG als brandstof opnieuw werd scherp gesteld. Het GHA blijft verder inzetten om LNG als scheepbrandstof een realiteit te kunnen maken in het Antwerpse havengebied. In het kader hiervan zijn er reeds in 2014 gesprekken opgestart met o.a. GDF Suez en Shell. Beide partijen hebben immers een LNG bunkerschip bij de werf besteld (oplevering Q3 2016) en operationeel zou het mogelijk zijn dat deze LNG bunkerschepen de LNG bunkervraag in Antwerpen kunnen verzorgen. Zowel GDF Suez als Shell gaven aan actief naar klanten op zoek te zijn binnen het Antwerpse havengebied, hoewel de geplande thuishavens van deze schepen respectievelijk Zeebrugge en Rotterdam zouden zijn. In oktober 2013 ging het project LNG masterplan for Rhine-Main-Danube van start, waarvoor aan een consortium van 33 partners 40 mio euro subsidies toegekend werden in kader van het TEN-T (Trans-European Transport Network) programma. Van dit bedrag werd circa 2.2 mio euro gereserveerd voor het GHA, waarvan het merendeel bestemd is voor de bouw van een LNG bunkerstation voor binnenvaart. De opzet is dat dit LNG bunkerstation operationeel is in 2016. In april 2014 werd een technisch consultant (Cryo Advise bvba) aangesteld die het GHA begeleidt, ondersteunt en adviseert in het ganse traject van de ontwikkeling tot de bouw van een LNG bunker- en vulinstallatie. Het Directiecomité bevestigde in juni 2014 de keuze van kaai 528 als locatie voor de ontwikkeling van het project, waarna PATR gesprekken opstartte met de huidige concessionaris (Roefs/De Ruyte) ter voorbereiding van de mogelijke opzeg van de concessie en het bouwrijp maken van de locatie. Kort daarna werd in juli 2014 een oproep tot kandidaten voor het EPC contract (Engineering-Procurement-Construction) (bestek B10233) gepubliceerd in 49

het Bulletin der Aanbestedingen en het Official Journal of the European Union en in november 2014 werden geselecteerde kandidaten uitgenodigd om een offerte in te dienen tegen februari 2015. In een parallel traject werden voorbereidingen getroffen voor de aanstelling van een exploitant van de LNG bunker- en vulinstallatie. Hiervoor werd een bevragingsbundel opgesteld die ook in november 2014 gepubliceerd werd. De kandidaturen voor de concessie/exploitatie van de installatie worden in januari 2015 verwacht. Naast het faciliteren en actief participeren in de opstart van de logistieke keten van LNG, moet het GHA ook een antwoord kunnen bieden inzake de geldende havenregulaties m.b.t. het bunkeren van LNG. Als resultaat van de “Opdracht voor de ontwikkeling van de procedures noodzakelijk voor LNG-bunkeroperaties in de Antwerpse Haven en de studie naar de risico’s verbonden aan deze LNGbunkeractiviteiten (B10022)” (in 2013 gegund aan DNV en opgeleverd in december 2013) kon het GHA haar LNG bunkerprocedures uitwerken. Dit voor alle bestaande bunkermodaliteiten, zijnde ship-to-ship, shore-to-ship en truck-to-ship. Deze LNG procedures werden in maart 2014 in de Gemeentelijke Havenpolitieverordening gepubliceerd. Ze zijn aldus terug te vinden op: http://www.portofantwerp.com/nl /havenonderrichtingen-hkd-2015 . Door de publicatie van de LNG bunkerprocedures werd de uitzonderingsmaatregel van 2012 voor truck-to-ship LNG bunkeringen overbodig. De vijf schepen die momenteel in de Europese binnenvaart op LNG varen (Greenstream, Greenrhine, Argonon, Sirocco en Eiger Nordwand) bunkerden elk in 2014 een aantal keren volgens de nieuwe truck-to-ship LNG bunkerprocedures. Het aantal bunkerings in de Antwerpse haven verloopt sinds 2013 in stijgende lijn: in 2013 vonden er 8 bunkerings plaats voor een totaal van 68 ton en in 2014 waren dat er 11 voor een totaal van 138 ton. Hiernaast werkte het GHA in 2014 verder aan de harmonisatie en de onderlinge afstemming van de LNG bunkerprocedures tussen verschillende havens. Dit o.a. via de bestaande Memorandum of Understanding (MOU) met de havens van Singapore en Zeebrugge, de LNG subgroep van het European Sustainable Shipping Forum (ESSF), de WPCI (World Ports’ Climate Initiative) LNG Fuelled Vessels werkgroep waarvan het GHA lead port is en door actieve participatie in Society for Gas as a Marine Fuel (SGMF) met name bij de ontwikkeling van hun Guideline for LNG Bunkering in Ports. De focus van deze inspanningen van het GHA lag hier telkens bij de zeevaart. In het kader van het eerdergenoemde LNG masterplan for Rhine-MainDanube werd in 2014 de Integral Coordination Group for Regulatory Adjustments 50

(ICGR) in het leven geroepen, die als doelstelling heeft om voor de Europese binnenvaart advies te verlenen aan de Centrale Commissie voor de Rijnvaart bij het opstellen en implementeren van regelgeving m.b.t. LNG als brandstof en als cargo. Het GHA was mede-initiatiefnemer voor ICGR en kon zo opgedane kennis en ervaring m.b.t. LNG bunkerprocedures uit de zeevaart extrapoleren naar de binnenvaart. De aanbestedingsprocedure m.b.t. de studie; “Opdracht voor de risicoanalyse van terreinen voor de opslag en overslag van LNG en het uitvoeren van truck-to-ship bunkering in de Antwerpse haven (B10053)”, werd reeds in augustus 2012 gepubliceerd in het Bulletin Der Aanbestedingen en vervolgens in mei 2013 gegund aan Fluxys nv. Binnen de opdracht werd van 5 concessies (geselecteerd na een marktbevraging) nagegaan wat het potentieel van deze terreinen is voor LNG opslag en overslag. Dit potentieel werd op een trapsgewijze manier in kaart gebracht rekening houdend met het bestaande risicobeeld en het te verwachten risicobeeld. De eindrapporten werden in mei 2014 gedeeld en uitvoerig besproken met de 5 betrokken concessionarissen. Zij gaven allen aan met zeer veel belangstelling naar de mogelijkheden van LNG in Antwerpen te kijken, maar vandaag nog niet actief in te zetten op projectontwikkeling. De voornaamste reden hiervoor is het voorlopig grotendeels ontbreken van de LNG vraag in Antwerpen Omdat de introductie van LNG als brandstof voor de scheepvaart een grensoverschrijdend gegeven is, startte het GHA in april 2014 met het oog op continuïteit en een zo groot mogelijke slagkracht in haar hinterland een nauwe samenwerking met de havenbedrijven van Bazel, Mannheim, Rotterdam en Straatsburg in de zogenaamde Rhine Port Group, een deelverzameling van de partners uit het LNG masterplan for Rhine-Main-Danube. Bij de Centrale Commissie voor de Rijnvaart in Straatsburg werd een samenwerkingsovereenkomst ondertekend, waaruit het uiteindelijke doel van de Rhine Port Group bleek: gezamenlijk een strategie uitwerken voor de implementatie van LNG als brandstof en als cargo op het niveau van de Rijncorridor. Deze strategie zal in de loop van 2015 op papier gezet worden en om deze te onderbouwen besteedde de Rhine Port Group in 2014 drie studies uit, die zich focussen op verschillende aspecten van het gebruik van LNG in de binnenvaart en meer specifiek in de Rijncorridor: 1. Market study, gegund aan Buck Consultants International (consortium met

PACE Global en TNO); 2. Safety study, gegund aan DNV GL;

51 3.

3. Emergency response guidelines, gegund aan Falck nv (consortium met

Gezamenlijke Brandweer). De oplevering van de finale rapporten van alle drie de studies wordt verwacht in Q2 2015. Het GHA trad daarnaast als aanbestedende overheid op in de aanbesteding van een risicoanalyse voor het bunkeren en de op- en overslag van LNG in de havens van Mannheim en Zwitserland (Bazel) (bestek B10220). Het GHA zal zo verder bouwen op de ervaring en expertise die het ontwikkelde bij een eerdere gelijkaardige studie (bestek B10053) in de Antwerpse haven en op die manier de banden met Mannheim en Bazel aanhalen. Een oproep voor kandidaten werd gepubliceerd in het Bulletin der Aanbestedingen en het Official Journal of the European Union in juni 2014. In december 2014 werd besloten om de opdracht aan DNV GL te gunnen. De opstart van de studie wordt voorzien in Q1 2015 en deze zal 5 maanden later opgeleverd worden. Tweemaal per jaar komen de 33 partners van het project samen in de zogenaamde consortium meeting. In mei vond deze plaats in Galati (Roemenië) en in november in Antwerpen.

3.3.2 Traditionele brandstoffen In 2012 is het Havenbedrijf met een monitoringcampagne van start gegaan op scheepsbrandstof van de zeevaart (Directiecomitébesluit nr. 120214). Dit als een dienstverlening naar rederijen en schepen die in Antwerpen bunkeren. De te onderzoeken stalen werden door HKD/GM, aangeduid op basis van de wekelijkse bunkeroverzichten, en door het labo systematisch geanalyseerd op zwavel- en watergehalte. In 2013 werd via een wijziging van Haveninformatienota 63 aan bunkerbedrijven een meldingsplicht opgelegd van hun geleverde bunkeractiviteiten. Deze worden gecontroleerd door de Havenkapiteinsdienst, in samenwerking met de scheepvaartpolitie. In geval van overschrijdingen (>1,00m%S) wordt de federale overheidsdienst bevoegd voor scheepvaartcontrole (Port State Control) daarvan op de hoogte gebracht. In Directiecomitébesluit nr. 120214 werd de opdracht gegeven om de campagne te evalueren na zes maanden. Aangezien er geen noemenswaardige overschrijdingen werden vastgesteld tijdens de eerste monitoringscampagne inzake het 52

zwavelgehalte van bunkerstalen, werd met Directiecomitébesluit nr. 130714 beslist om de campagne terug te schroeven van 20 naar 2 stalen/maand (steekproefsgewijs). Daarenboven werd de analyse van het watergehalte volledig stopgezet omdat er tijdens de monitoringscampagne geen enkele vorm van overschrijdingen werden vastgesteld. Volgende grafiek geeft de resultaten in juli-december 2014 weer die werden gemeten:

Op 1 januari 2015 wordt verstrengende IMO (International Maritime Organization) zwavelregelgeving van kracht: vanaf dan mogen de scheepsbrandstoffen gebruikt in de ECA's (Emission Control Area) maximaal 0.1% zwavel bevatten, of moet het equivalent behaald worden d.m.v. emissiereducerende technologieën aan boord van het schip. Als gevolg van deze verstrengde wetgeving zal het GHA in 2015 evalueren of de monitoringscampagne in functie hiervan moet worden aangepast, dan wel of andere initiatieven wenselijk zijn om in te spelen op de zeer sterke vraag vanuit de rederijen naar een level playing field.

53

HKD/GM, INFR/RO&M en de federale overheidsdienst bevoegd voor scheepvaartcontrole plegen op regelmatige tijdstippen overleg om verdere beleidskeuzes voor te stellen met betrekking tot onderhavige dienstverlening. In 2014 werden er afspraken gemaakt om op een gestructureerde wijze gegevens met elkaar uit te wisselen. Dit met als doel de implementatie van de zwavelrichtlijn op te volgen waarbij er rekening wordt gehouden met ieders bevoegdheid. Er kwam in 2014 regelmatig berichtgeving omtrent het hoge aantal notes of protest die in de ARA-region genoteerd worden (klachten van rederijen m.b.t. bunkerkwaliteit). HKD en RO&M volgen dit verder op en bereiden actie terzake voor.

3.4 Oliecalamiteitenbeheersing 3.4.1 Dienstverlening bij watergebonden oliecalamiteiten In 2011 werden de krijtlijnen uitgezet van een vernieuwde aanpak van oliecalamiteiten waarbij het GHA met een dienstverlener zou instaan voor het opruimen van alle oliecalamiteiten in de haven en daarbij de kosten terug zou vorderen van de vervuiler. In het kader hiervan keurde de Raad van Bestuur op 13 mei 2013 het bestek voor een versterkte dienstverlening bij watergebonden oliecalamiteiten goed. Vijf inschrijvers voldeden aan de selectiecriteria. Op 1 juli 2013 werden de offertes ontvangen van 3 kandidaten. Hierop volgde een lange onderhandelingsprocedure (in 5 fases) waarna op 22 juli 2014 het Directiecomité de gunning van de opdracht aan BCC nv goedkeurde. Zodoende kan de opdracht op 1 januari 2015 van start gaan. INFR/RO&M en HKD begeleidden de voorbereiding van de opdracht om te garanderen dat er op 1 januari effectief gestart kan worden. In het kader hiervan werd tevens een calamiteitenmanager aangesteld en werd beslist om over te gaan tot de aanstelling van een aantal calamiteitendokmeesters. Ook in 2014 was een wachtdienst van on-scene commanders (technisch managers werkleiders - nautisch consulenten) operationeel, die essentieel was om samen met de dokmeesters met de beschikbare middelen een kwaliteitsvolle afhandeling van calamiteiten te borgen.

3.4.2 Aantal (olie)calamiteiten Voor het jaar 2014 werden 89 watergebonden (olie)calamiteiten geregistreerd (januari-juni: 47, juli-december: 42) . Deze worden opgesplitst volgens veroorzaker en oorzaak: Gekende veroorzaker: 54

Lozingen (riolering): 9 interventies; Spill terminal/schip: 12 interventies; Bunkeroperaties (inclusief tankwagen/schip): 12 interventies; Andere (baggerwerkzaamheden, benzinelek buitenboordmotor,…): 18 interventies; Chemical spill: 5 interventies. Totaal: 56 Onbekende veroorzaker: Onbekende substantie (verf, chemicaliën,…): 5 interventies; Olieproducten: 28 interventies. Totaal: 33 Het aantal correcte meldingen van alle ongekende vervuiling wateroppervlak ligt hoog omdat voorheen enkel vanaf een 15-tal liter (inschatting dokmeester) een melding werd gevraagd via de dokmeester-werkleider aan de wachtdienst. Er is expliciet gevraagd geweest aan de dokmeester-werkleiders om alle watergebonden polluties te melden zodat een correcte inschatting kan gemaakt worden en een beeld kan verkregen worden van de gevoelige locaties in het havengebied. Op deze manier kan de dokmeester onmiddellijk gevraagd worden extra toezicht te laten houden op overslag- of bunkeroperaties in de gevoelige zone. Gezien de nog steeds grote hoeveelheid van ongekende oliecalamiteiten start het GHA vanaf 9 maart 2015 met een calamiteitencel onder aansturing van een calamiteitenmanager om enerzijds (de)bunkeractiviteiten en proactief te controleren in het havengebied, zowel via landzijde als via de waterkant. Dit gebeurt via een samenwerkingsakkoord met de scheepvaartpolitie. Eveneens het onmiddellijk ter plaatse zijn bij een calamiteit en degelijk onderzoekswerk naar een veroorzaker is een belangrijk aandachtspunt voor de dokmeester calamiteiten. Op het einde van 2014 werd de interne wachtdienst on-scene commanders on hold gezet. De milieucoördinator heeft de directie gewezen op de (milieu)risico's daarvan.

55

3.5 Droge ladingresten (klachten) Aard v/d goederen

Aantal meldingen

%

2010

2011

2012

2013

2014

Stukgoed

39

24

20

9

7

3

3

Vloeibare bulk

28

17

17

7

1

2

3

Vaste bulk

62

39

10

30

11

7

4

Onbekend

32

20

5

2

20

1

10

Som

161

100

52

48

39

13

20

Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen fungeert sinds 2011 als nationaal meldpunt voor klachten inzake losverklaringen, waarbij schippers kunnen aangeven dat er door een terminal geen of een onvolledige losverklaring werd afgeleverd. In 2014 waren er 20 klachten over losverklaringen, waarvan 8 binnen en de overige 12 buiten het Antwerpse havengebied. Uit het overzicht van de klachten per type goederenstroom bleek tot 2013 een dalende trend waarneembaar. De meldingen blijven gediversifieerd over zowel stukgoed, vloeibare en vaste bulk. Sinds november ‘14 zijn de overgangsbepalingen niet meer van toepassing. Het toenemende aantal klachten in 2014 hangt hiermee samen: het is duidelijk dat de sector onvoldoende voorbereid is en dat verduidelijkingen in wetgeving/beleid nodig zijn. Bij elke klacht bezorgt het Havenbedrijf de schipper een ontvangstbevestiging van zijn klacht, en wordt de terminal aangeschreven om te wijzen op de verplichtingen van het verdrag inzake de afgifte en inzameling van afvalstoffen van de binnenvaart (CDNI). Als dit onvoldoende blijkt, wordt er samen met het ITB gekeken naar mogelijke verdere acties.

3.6 Walstroom Binnenvaart In 2014 werden de nieuwe walstroomkasten aan kaai 75 en bijhorend nieuwe betalingssysteem in gebruik genomen. De bedoeling is dat dit systeem in 2015 wordt uitgebreid naar geheel Vlaanderen. De coördinatie hiervan ligt bij het binnenvaartservicesplatform/walstroomplatform dat gecoördineerd wordt door de 56

cel Haven & Waterbeleid van MOW. In oktober 2014 werd ook de onderhandelingsprocedure opgestart voor het voorzien van walstroominstallaties ten behoeve van riviercruises ter hoogte van het Kattendijkdok (K15 & 16) en integratie hiervan in het walstroomplatform. Bovenstaande realisaties kaderen in het project “Shore Power in Flanders” dat subsidies ontvangt van het Europese TEN-Tprogramma. Op termijn zou het betaalsysteem ook kunnen aangewend worden voor de betaling van nog andere leveringen of diensten.

Zeevaart GHA bood technische ondersteuning voor ontwikkeling van walstroomfaciliteiten aan Deurganckdok-west. MSC is hier vragende partij voor. De terminaloperator echter niet. Er werd terzake nog geen definitieve beslissing genomen.

3.7 Ontgassen Ondanks het verbod op ontgassingen in de Antwerpse haven, worden toch geregeld ontgassingen vastgesteld. Dit leidt tot klachten bij werknemers/bedrijven en omwonenden. Met de toegenomen tankoverslagactiviteit werd in 2014 een significante stijging van het aantal klachten vastgesteld. Omdat in Nederland de wetgeving met betrekking tot ontgassingen binnenkort verder zal worden aangescherpt, wordt een verdere verslechtering van de toestand verwacht. De havenkapitein treedt op heden niet op tegen de illegale ontgassingen tenzij er expliciete klachten zijn van buurtbedrijven of omwonenden omdat er onvoldoende mogelijkheden tot ontgassing zijn. Er zijn op dit moment reeds enkele dienstverleners actief, maar er blijven nog vragen over de performantie en kosten. In 2014 voerde een privéfirma wel enkele succesvolle testen uit voor de ontgassing van binnenschepen in Antwerpen met behulp van een ontgassingsbarge. Deze testen werden gefaciliteerd door het Havenbedrijf. Het Havenbedrijf ondernam in 2014 volgende stappen: Omdat de vaststelling is dat de private sector geen investeringen doet in ontgassingsinfrastructuur omdat er van uit wetgeving/beleid en handhaving onvoldoende garanties zijn dat er een markt tot stand zal komen waarbinnen investeringen in ontgassingsinfrastructuur kunnen functioneren, heeft het GHA in 2014 in de eerste plaats gefocust op 57

De uitwerking van een grensoverschrijdende regelgeving m.b.t. ontgassingen in het kader van het CCR-verdrag (zogenaamde GRTS werkgroep). Er wordt vanuit gegaan dat met een robuust grensoverschrijdend kader potentiële investeerders makkelijker tot een beslissing zullen overgaan. Om de problematiek beter te kunnen inschatten, om sneller te kunnen ageren in geval van klachten en om in de toekomst gerichter te kunnen handhaven, is het GHA overgegaan tot de aanschaf van een netwerk van automatische sensoren in de haven (zogenaamde ENoses). De gunning wordt begin 2015 verwacht. In het kader van het Havenmilieuoverleg werd het ontwikkelen van ontgassingsinfrastructuur in 2015 als prioriteit naar voor geschoven.

3.8 Scrubbers In de loop van 2014 werd duidelijk dat heel wat rederijen zullen kiezen voor scrubbers om te voldoen aan de wetgeving met betrekking tot zwavel in scheepsbrandstoffen die vanaf 1 januari 2015 in voege treedt. Scrubbers zijn apparaten die de rookgassen van zeeschepen reinigen. Er bestaan verschillende types, waarbij in min of meerdere mate afvalresidu's en/of afvalwaters ontstaan. Het GHA is onderzoek gestart om afgiftefaciliteiten voor deze nieuwe afvalstromen te faciliteren enerzijds, en om een rechtszeker kader in verband met lozingen te faciliteren anderzijds. (Zie Wetenschappelijk onderzoek.)

3.9 Andere 3.9.1 Scheepsherstelling: project i-SuPORT In haar speurtocht naar 'key enabling technologies', die ons in staat moeten stellen het Vlaamse industrieel weefsel groener, socialer, creatiever en innovatiever te maken, keurde de Vlaamse overheid binnen de context van het Nieuw Industrieel Beleid in 2013 het i-SuPORT project goed. Dankzij dit project kunnen bedrijven in een havengerelateerde context samen proeven van lasertechnologie als duurzame alternatieve technologie voor herstellen en reinigen. De toepassing van lasertechnologieën is geen evidente opdracht voor individuele of kleinere bedrijven. Een meer collectieve benadering binnen de havensector heeft een grotere kans op succes. Daarom zullen de projectpartners aan de hand van de 58

bevindingen bij de toepassing van de lasertechnologieën de technisch-economische haalbaarheid van deze innovatieve technologieën richting havengebonden herstelactiviteiten kunnen bepalen. Mogelijk is een verruimde toepassing van lasertechnologie enkel doenbaar in een (fysiek of virtueel) clusteropstelling. Het project loopt van 1 maart 2013 tot 28 februari 2016. Meer info op www.i-suport. be. De rol van het Havenbedrijf is tweeërlei: enerzijds worden bij S/W/AWN een aantal testen uitgevoerd op te herstellen stukken, anderzijds wordt in een haalbaarheidsstudie onderzocht op welke wijze de innovatieve technologieën kunnen worden ingezet in de havencontext. Op basis van de eerste resultaten van een haalbaarheidsstudie naar de ontwikkeling van een servicecluster werd op 5 december een workshop georganiseerd, waar een aantal serviceproviders hun technologieën konden pitchen voor een groep van gebruikers uit het havengebied, en waar het idee van een servicecluster verder kon worden uitgediept.

3.9.2 Milieugerelateerde databank scheepvaart De haven van Antwerpen voerde samen met de andere betrokken havens in het Interreg project 'lerend netwerk duurzame zeehavens' een haalbaarheidsstudie uit m. b.t. de ontwikkeling van een milieugerelateerde databank voor de zeescheepvaart. Binnen dit project beoogt men de financiële en juridische haalbaarheid en de technisch-inhoudelijke vormgeving van een milieugerelateerd informatiesysteem voor de zeescheepvaart in kaart te brengen. In de eerste jaarhelft werd een ontwerp opgeleverd van juridisch kader waarmee rekening moet gehouden worden wanneer het over milieu-informatiebeheer zeescheepvaart gaat en een concept van een zogenaamd maritime ecoservice platform. Deze documenten werden breed afgetoetst met alle mogelijke stakeholders. Eindrapportering vond plaats in de tweede jaarhelft van 2014. De resultaten werden voorgesteld op een workshop rond milieudienstverlening voor de zeescheepvaart op 15 november 2014, en werden tevens gebruikt als input voor het versterken van de governance binnen de IAPH ESIwerkgroep. Er werd met Antwerp-ITTCO overeengekomen om te onderzoeken of en op welke wijze het voorgestelde concept kan geïmplementeerd worden onder de paraplu van Antwerp-ITTCO.

59

4 Havenbrede thematische milieuwerking 4.1 Globale stand van zaken implementatie milieubeleidsvisies In juni 2013 keurde de Raad van Bestuur het actieplan milieu 2014-2018 goed. In bijlage 10 wordt een overzicht gegeven van de voortgang van implementatie van het actieplan.

4.2 Lucht 4.2.1 Rapportering milieutoestand Immissies Op 30 juni 2014 werden door de VMM de luchtkwaliteitskaarten "2013" (= gemodelleerd op basis van emissies 2011, gecombineerd met meteo 2013) voor de haven van Antwerpen aangeleverd. Uit de informatie met betrekking tot immissies kunnen volgende besluiten worden genomen: Met betrekking tot fijn stof werden, na een relatief spectaculaire daling in 2012 t.o.v. het piekjaar 2011, gelijkaardige concentraties vastgesteld als in 2012. Dit zowel wat betreft de jaargemiddelde waarden van PM10 en PM2.5 (zie bijlage 33). Op vlak van het aantal overschrijdingen van de dagnorm zien we nog een verdere daling t.o.v. 2012. In het havengebied werden voor het eerst de toegelaten 35 overschrijdingsdagen van de dagnorm van 50µg/m³ gerespecteerd. Uit (nog niet-gevalideerde) cijfers blijkt dat ook in 2014 in alle haven-meetposten minder overschrijdingen van de dagnorm werden opgetekend dan toegelaten: maximaal 19 dagen in Luchtbal. We kunnen stilaan een structureel dalende trend over de laatste jaren vaststellen t.g.v. de dalende emissies. De daling van SO2-concentraties (zie bijlage 33) in de omgevingslucht zet zich eveneens door. De gemeten concentraties blijven ver beneden alle normen. De immissiewaarden van NOx (zie bijlage 33) vertonen een gelijkaardig beeld als in 2012. De nieuwe berekeningswijze (RIO+IFDM i.p.v. VLOPS) zorgt wel voor een – op kaart – grotere spreiding van de immissies. Hierdoor lijkt de luchtkwaliteit er niet op vooruit te gaan, maar het betreft hier echter enkel 60

een realistischere en nauwkeurige weergave op kaart. Uit gevalideerde data voor de NO2-metingen in de haven blijkt evenwel dat er in 2013 ook geen overschrijdingen van de 40 µg/m³ jaargrenswaarde meer zijn; enkel nog 2 jaargemiddelden van precies 40µg/m³, op meetposten Luchtbal en Antwerpen-Muisbroeklaan. De dalende trend in NOx-concentraties is hoofdzakelijk toe te schrijven aan de gunstige meteo-omstandigheden. Die dalende trend is echter nog steeds onvoldoende om ook onder ongunstige meteo-omstandigheden normconformiteit te garanderen.

Emissies De VMM bezorgde einde juni 2014 nieuwe tijdreeksen i.v.m. de emissies van de verschillende polluenten. Voor 2012 werd de berekening van de emissies verfijnd, en deze berekening hebben ze ook toegepast op de gegevens van de voorbije jaren. Vandaar dat de cijfers in dit jaarverslag niet meer exact overeenstemmen met die uit de vorige rapportage. Belangrijkste is dat we kunnen vaststellen dat de dalende trend van de verschillende emissies niet is veranderd en dat er in grootteorde geen veranderingen hebben plaatsgevonden (zie bijlage 32).

4.2.2 Stand van zaken uitvoering Actieplan Fijn Stof en NOx Voor een historiek van het 1ste & 2de Actieplan Fijn Stof en NOx voor de Stad en de haven van Antwerpen, verwijzen we graag naar bijlage 11. Na uitvaardiging van het Actieplan_2.0 door Minister Schauvliege op 26 februari 2014, is de stuurgroep van het Actieplan voor het eerst samengekomen op 25 juni 2014. Daarop is een proces van afstemming gestart tussen de Stuurgroep van het Actieplan Fijn Stof en de WG Milieukwaliteit binnen het Centraal Netwerk i.k.v. de uitvoering van de GRUP van de Haven van Antwerpen. In dit proces werden de verantwoordelijkheden van en relaties tussen de diverse werkgroepen duidelijk gesteld, en werden de diverse acties concreet toegewezen aan zgn. Trekkers en Actoren. Dit alles is einde 2014 uitgemond in een Actietabel, die tevens gebruikt wordt voor rapportagedoeleinden. Ofschoon de officiële start van het 2de Actieplan wat tijd heeft nodig gehad, zit de eigenlijke uitvoering van de acties wel degelijk op schema. Dit kan opgemaakt worden uit de stand van zaken van uitvoering van de diverse acties die zich bevindt in bijlage 37: zowat alle acties zijn in uitvoeringsfase, en sommige zijn, één jaar na de uitvaardiging van het Actieplan, al afgerond.

61

4.3 Hinder 4.3.1 Hinderbeleving Volgens de draagvlakbarometer die in 2014 werd opgemaakt voor de haven (Profacts, 2014), beschouwt 69% van de mensen de impact van de haven op milieu en natuur belangrijk tot zeer belangrijk. Slechts 25% van de bevraagden geeft op dit punt een score goed tot zeer goed. In hetzelfde onderzoek vindt 66% van de bevraagden het aantal milieu-incidenten belangrijk tot zeer belangrijk. Op dit punt geeft slechts 21% van de mensen de haven een goed rapport. Rond het aantal milieuklachtenmeldingen zijn geen cijfers beschikbaar. Zie paragraaf over Sluikafval voor de meldingen in verband met sluikafval.

4.3.2 Geluidsbelastingskaart Een dynamische geluidsbelastingskaart voor de haven werd begin 2014 gefinaliseerd (zie presentatie in bijlage 24): Deze kaart werd gebruikt in externe communicatie: Toelichting voor Gemeente Woensdrecht & BASF (ter voorbereiding van Burenoverleg BASF in oktober) dd. 5 juni 2014; Toelichting voor de Werkgroep Maatschappelijke Beleving – (in kader van Duurzaamheidsverslaggeving) dd. 11 juni 2014; Toelichting voor Burenoverleg BASF dd. 13 oktober 201; Toelichting voor Actiegroep BeNeGoRa (Woensdrecht) dd. 6 november 2014. Verder werd een brief opgemaakt met vraag tot prioritaire actie t.a.v. (spoor-) weglawaai en op 3 oktober doorgestuurd naar volgende bestemmelingen: de Vlaamse Regering als geheel; de Vlaamse Minister van Leefmilieu, Joke Schauvliege; de Vlaamse Minister van Mobiliteit & Openbare Werken, Ben Weyts; de spoorwegbeheerder INFRABEL. Tot op vandaag gaven deze brieven evenwel nog geen aanleiding tot actie.

62

4.4 Water Stroomgebiedbeheerplannen Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen is in 2013 en 2014 actief betrokken bij de opmaak van de tweede generatie stroomgebiedbeheerplannen. Het plan bevat een aantal acties voor de periode 2015-2021, die mee bijdragen aan een verdere verbetering van de waterkwaliteit in het Benedenscheldebekken, waaronder het waterlichaam de Antwerpse havendokken en Schelde-Rijnverbinding vallen. Het waterlichaam Antwerpse havendokken en Schelde-Rijnverbinding is een van de drie waterlichamen in het Benedenscheldebekken waar er op 2 ecologische kwaliteitselementen, namelijk voor fytoplankton en macroinvertebraten, een verbetering is waargenomen t.o.v. de eerste stroomgebiedbeheerplannen. Bij de andere 20 waterlichamen is er slechts 1 element dat een verbetering vertoonde of is er geen vooruitgang waargenomen. De acties voor de Antwerpse havendokken zijn in de meeste gevallen ook gekoppeld aan het flankerend beleid dat is uitgewerkt in het kader van het GRUP. Het openbaar onderzoek voor de tweede generatie stroomgebiedbeheerplannen liep van 9 juli 2014 tot 8 januari 2015. In samenspraak met het Havenmilieuoverleg zijn enkele opmerkingen en bedenkingen ingediend, waaronder: In de oplijsting van waterbeheerders ontbreken de havenbedrijven. Ook in de verdere beschrijving van de bevoegdheden in 1.1.3. ontbreekt de beschrijving van de bevoegdheden van de havenbedrijven als waterbeheerder. Op basis van het Havendecreet en de wet Chabert is het Havenbedrijf beheerder van het water in de Antwerpse havendokken op Linker- en Rechteroever. Gelieve het Gemeentelijk Havenbedrijf en de beschrijving van zijn bevoegdheden als waterbeheerder toe te voegen. In het deel meren staat als beheerder van de Antwerpse havendokken met Schelde-Rijnverbinding, naast het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen en nv De Scheepvaart, afdeling Maritieme Toegang ook als beheerder genoteerd. Op basis van wet Chabert en het havendecreet kan worden geconcludeerd dat het beheer van de havendokken toekomt aan het Havenbedrijf van Antwerpen en dat afdeling Maritieme Toegang geen delen beheert van dit waterlichaam. Op basis van het juridisch kader kan afdeling Maritieme Toegang hier dus geschrapt worden.

63

Voor het havengebied van de Antwerpse haven is er geen GUP (Gebiedsdekkend Uitvoeringsplan voor waterzuiveringsinfrastructuur) opgenomen. Aangezien er in de tekst en diverse acties uit de stroomgebiedsbeheerplannen een link wordt gelegd naar het GUP (zie pagina 97 regel 1800 en p. 112 regel 2420 van het bekkenspecifiek deel Benedenscheldebekken en actie 7B-L-011), wordt hierdoor onduidelijkheid gecreëerd voor de bedrijven. Gelieve, in samenspraak met Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen en de havengemeenschap, meer duidelijkheid te verschaffen i.v.m. al dan niet opmaken van een GUP voor dit gebied en de consequenties die dit al dan niet heeft voor de teksten en acties uit het deelbekkenprogramma van het Benedenscheldebekken.

Waterkwaliteitsmonitoring van de dokken De waterkwaliteitsmonitoring van de dokken, die uitgevoerd werd door het laboratorium ECCA, werd in 2014 verder gezet op dezelfde wijze als in 2013 en 2012. Er werden overschrijdingen van de waterkwaliteitsnormen vastgesteld voor arseen, cadmium, kwik, zink, de som van indeno(1,2,3-cd)pyreen en benzo-(ghi) peryleen, CZV, totaal stikstof en totaal fosfor. Deze parameters overschreden in 2013 ook de waterkwaliteitsnorm. Uit de in 2013 opgemaakte emissie inventaris blijkt dat atmosferische depositie de belangrijkste bron is voor indeno(1,2,3-cd) pyreen en benzo-(ghi)peryleen en ook een belangrijke bron voor cadmium. De problematiek van atmosferische depositie speelt zich af op Vlaams niveau en wordt dan ook verder met de VMM besproken. Voor arseen en kwik zijn de vergunde lozingen uit de chemische industrie een belangrijke bron. Dit wordt ook verder met de VMM besproken. Voor cadmium en zink blijkt uit de Ecodocks-studie dat de instroom vanuit de Schelde de belangrijkste bron is, groter dan de bronnen opgenomen in de emissie inventaris. Voor BZV, adsorbeerbare organische halogenen en anionische detergenten was er in tegenstelling tot 2013 geen overschrijding van de norm in 2014. In bijlage 5 is een overzicht terug te vinden van alle parameters. Ook de waterkwaliteit in de vispaaiplaats werd verder opgevolgd. Er worden hier enkel in-situ metingen (zuurstof, temperatuur, pH en geleidbaarheid) gedaan om een zicht te krijgen op de basiskwaliteit en seizoenale fluctuaties. De hoge zuurstofconcentraties op locatie 3 geven aan dat er op deze locatie ten gevolge van te weinig wateruitwisseling in combinatie met algengroei een eutrofiëringsprobleem is. Mogelijk kan dit verholpen worden door meer watercirculatie na te streven.

64

Naast de waterkwaliteit in de vispaaiplaats is er ook een maandelijkse monitoring geweest van de vispopulatie in de vispaaiplaats. In totaal werden er een 18 soorten aangetroffen, waaronder baars, blankvoorn, rietvoorn, kolblei, kleine koornaarvis en zeebaars, maar ook de invasieve soort zwartbekgrondel. Tevens heeft er ook een monitoring plaatsgevonden van de structuur verbeterende maatregelen die zijn aangebracht in het Kanaaldok ter hoogte van de vispaaiplaats. Hiertoe zijn artificiële substraten voor een periode van drie weken aangebracht binnen de constructies. De resultaten hiervan zijn nog niet beschikbaar.

65

Natuurontwikkelingsproject de Grote Geule In het kader van het natuurontwikkelingsproject de Grote Geule zijn er een drietal bijkomende monitoringspunten opgenomen in de Grote Geule. Hier wordt maandelijks in-situ basiskwaliteit bepaald en nutriëntenconcentraties opgevolgd. De resultaten staan uitgebreid weergegeven in bijlage 5. Op basis van de resultaten kan gesteld worden dat de Grote Geule eutroof is, waardoor er grote algenbloei optreedt in de zomer. De hoge nutriëntconcentraties zijn mogelijk een gevolg van een combinatie van externe bronnen als ook interne nutriëntencyclering. Verdere analyses worden gepland om dit in het kader van het natuurontwikkelingsproject beter in beeld te brengen. Aanvullend zijn er ook stalen genomen om de waterbodemkwaliteit te bepalen en metingen uitgevoerd om de sedimentkwantiteit in beeld te brengen. De slibdikte varieert van 1 tot 3 meter. Voor een aantal parameters is een hogere concentratie gemeten dan de in VLAREM opgenomen milieukwaliteitsnormen (achtergrondwaardes) voor zoet waterbodems, namelijk voor alfa-hexachloorcyclohexaan (alfa-lindaan) op 6 van de 9 locaties, voor een aantal PCB's op de locatie aan de Polderstraat en voor naftaleen op 2 locaties tussen de Kornelisstraat en de Polderstraat. Zeer kleine overschrijdingen werden vastgesteld voor arseen, nikkel en zink tussen de Kornelisstraat en de Polderstraat. Een verdere risico inschatting is nodig om de mogelijke impact hiervan in te schatten. 66

4.5 Waterbodem 4.5.1 Ondersteuning license to operate Algemeen De verwachte baggervolumes werden in 2014 verder in 2D of 3D kwalitatief in kaart gebracht in functie van mogelijke verwerkingsopties. Het betreft in concreet volgende baggerzones: 4de havendok – steiger ATPC ten behoeve van plaatsen bodemmatten; Behoud toegang zwaaikommen Zandvliet- en Berendrechtsluis, Boudewijn- en Van Cauwelaertsluis (halfjaarlijkse staalname); BZ0166 Kanaaldok B3 – K711-719; BZ0171, BZ0172 en BZ0173 Churchilldok; BZ0180 Amerikadok-Royersluis; BZ0186 Delwaidedok; BZ0189 Churchilldok; ASR/Hansadok in functie van aanpak bronzone (TBT); Cluster 4HD en LED; BZ0164-CLP 5de Havendok - K367-373; BZ0174 Hansadok - zone thv gedempte Graandok; BZ0185 Kanaaldok B2 - verbreden vaargeul thv VESTA; BZ0191, BZ0192,BZ0193, BZ0194, BZ0195: middensector; BZ0197 3de Insteekdok. Ten behoeve van het uitvoeren van staalnames om de kwaliteit 3D in kaart te brengen, werd een raamcontract voor boringen en sonderingen aan land en op water gegund.

AMORAS

67

De eerste en belangrijkste verwerkingslocatie voor de baggerspecie is en blijft AMORAS, waar het Vlaams Gewest verantwoordelijk is voor de exploitatie. In 2014 zijn er op AMORAS volgende 3 operationele ingrepen voorbereid teneinde vraag en aanbod van baggerspecie verder op elkaar te kunnen afstemmen: 1. Teneinde materiaal met hogere zandconcentraties te kunnen verwerken

binnen AMORAS werd in 2014 gestart met de opbouw van de zgnde ZAS+ of bijkomende zandafscheiding. 2. Er werd in 2014 een milieuvergunning bekomen voor de berging van

gevaarlijk afval; er werden eveneens gewijzigde lozingsnormen toegekend. 3. Er werd een intentieverklaring opgemaakt tussen Indaver/de stortplaats

Hooge Maey en aMT mbt het in de toekomst vullen van de valleien. Op die manier zal voor de 3 betrokkenen meer stortcapaciteit ontstaan. Er blijven evenwel ook 3 major aandachtspunten: 1. Wolk in het Kanaaldok. Omwille van de vaststelling dat een deel van de specie

niet de tijd krijgt om te bezinken in de onderwatercel van AMORAS maar wel terug in de vaargeul terechtkomt, werden er in 2014 een aantal onderzoeksopdrachten opgestart, waaronder één in opdracht van aMT met het Labo van Borgerhout, teneinde deze problematiek volledig in kaart te brengen en oplossingspistes voor te stellen. Ook bijkomende peilmetingen zijn in dit kader uitgevoerd. Voorlopig stelt zich geen nautisch probleem, eerder een probleem van noodzakelijke continue baggerwerken. Mogelijk dat het terug in oplossing brengen van specie ook een negatieve invloed op de water (bodem)kwaliteit heeft. Dit laatste zal zeker het geval zijn als verontreinigde specie (bv. van het Lobroekdok) zal aanvaard worden op AMORAS. 2. Intakepunt oppervlaktewater. Bovendien heeft een naburige firmaproblemen

gemeld bij haar intakepunt van oppervlaktewater in het Kanaaldok. Om de relatie overlopen onderwatercel en problemen bij dat intakepunt eenduidig te kunnen vastleggen zijn metingen ongoing in samenspraak met het betreffende bedrijf. Het Havenbedrijf heeft verder in de aandacht gebracht dat bovenstaande problematiek mogelijk groter wordt bij in gebruikname van de nieuwe zandscheiding (meer teruglozing in het Kanaaldok van zwevende stof) en bij in gebruikname van de nieuwe baggertuigen (nieuw baggercontract, zie Toegankelijkheid Schelde). 68 3.

3. Lozingsproblematiek. Verder blijft de lozingsproblematiek precair. De milieu-

impact naar het ontvangende oppervlaktewater mag niet verhogen bij intake van grotere hoeveelheden specie, bij intake van specie gecatalogeerd als gevaarlijk afval (bv. specie afkomstig vanuit het Lobroekdok) en bij intake van specie die van buiten het Antwerps havengebied komt. GHA heeft, als waterloopbeheerder, gevraagd hierover impactonderzoek naar het ontvangende oppervlaktewater (in casu het Kanaaldok) op te starten. Bij bijkomende milieu-impact is het niet onmogelijk dat een upgrade van de waterzuivering van AMORAS zich opdringt. Tot slot heeft het Havenbedrijf aangegeven dat bovenstaande plan geen hypotheek mag leggen op het hergebruikpotentieel van filterkoeken. De resultaten van het VAMORASprojecten en van andere initiatieven die aMT terzake nam, waren immers veelbelovend en hergebruik is al in kader van het flankerend beleid bij het GRUP mee opgenomen als actiepunt. Deze en andere operationele ontwikkelingen op AMORAS kunnen exporttoelatingen voor baggerspecie in de nabije toekomst bemoeilijken. Hier wordt verder op ingegaan in het volgende punt. Adviezen in het kader van de milieuvergunningsaanvraag van aMT en ondersteuning in het kader van het doorbreken van de exclusiviteitsclausule voor AMORAS werden dan ook in die zin opgemaakt.

Andere verwerkingslocaties voor baggerspecie in het havengebied De andere verwerkingslocaties voor baggerspecie in het havengebied, die in tegenstelling tot AMORAS wel rechtstreeks onder de verantwoordelijkheid van het Havenbedrijf vallen, werden in 2014 verder milieukundig opgevolgd conform de vergunningsvoorwaarden. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen heeft op heden nog maar één locatie actief en vergund voor berging van baggerspecie (m.n. onderwatercel Churchilldok 3). Voor deze locatie en de andere ex-bergingslocaties voor baggerspecie (loswallen benoorden Zandvlietsluis, onderwatercel Delwaidedok en onderwatercel Churchilldok 1+2) gebeurt de nazorg cfr. VLAREM, met name aanleg van de afdek (of de voorbereiding tot aanleg van de afdek), de jaarverslagplicht en de opvolging van oppervlaktewater en grondwaterkwaliteit rondom de bergingslocaties. Er werd tijdig

69

een jaarverslag ingediend. Voor de opvolging van grond- en oppervlaktewater is gebleken dat er geen invloed merkbaar is naar omgeving (oppervlakte- en grondwater) vanuit de bergingslocaties voor baggerspecie in beheer van het Havenbedrijf. In het kader van de afwerking van de loswallen benoorden Zandvlietsluis werd een heel intense herbemonstering uitgevoerd en intens overleg gepleegd; dit als ondersteuning van de werkzaamheden ter afwerking van de loswal 1B2. In het bijzonder met betrekking tot het Churchilldok werd een milieuvergunningsaanvraag verkregen die het mogelijk maakt om baggerspecie aldaar te bergen tot december 2015. In 2015 zal er werk moeten gemaakt worden van de uitwerking van een toekomstvisie voor het Churchilldok. Binnen de baggerwerkgroepen GHA/aMT wordt immers bekeken of het mogelijk is de onderwatercellen in de toekomst te gebruiken als tijdelijke/definitieve zandstock en zo ja, tegen welke kostprijs. Hier zullen met betrekking tot milieuvergunningsplicht ook gevolgen aan verbonden zijn.

Baggerwerken in de omgeving van Hansadok - export naar Nederland De kwaliteit van de waterbodem in de te verdiepen zone in het Hansadok en het 4de Havendok ten behoeve van ATPC en Vopak laat verwerking op de AMORAS-site op datum van vandaag niet zomaar toe, gelet op het historisch passief aldaar. Het verdiepingsproject ATPC (4de Havendok) werd in 2014, ondanks de juridische procedures die in dit kader werden aangespannen, afgerond. Alzo is het voor de eerste keer mogelijk geweest om baggerspecie op een duurzame, ecologisch verantwoorde en kostenefficiënte manier te bergen in het buitenland en werd ook operationeel een diversificatie van afzetgebieden bewerkstelligd. Voor een andere deelzone nl. de noodzakelijke en nautisch belangrijke baggerwerken in de maritieme toegang van het Hansadok, werd in 2014 door de Minister middelen vrijgemaakt. Ook daar zal de aanbestedende overheid (in casu aMT) een faciliterende rol opnemen en haar exportvergunning – geheel vrijblijvend – ter beschikking stellen van de aannemer. Deze werken zullen normaal in 2015 gegund en uitgevoerd worden. Voor een derde deelzone (kaaimuur VOPAK) werd door de aannemer zelf afvoer naar buitenland naar voor geschoven als te verkiezen oplossing. Deze baggerwerken zijn begin 2015 opgestart.

70

Gelet op het feit dat na deze baggerwerken de zogenaamde bronzone van de vervuiling nog steeds aanwezig zal zijn (er is nl. geen nautische noodzaak voor baggerwerken in de taluds van de scheepswerf noch in de natte dokken), heeft het Havenbedrijf beslist om ook in deze zone tabula rasa te maken, de bronzone aan te pakken en alzo verspreiding naar de omgeving te vermijden. Het Havenbedrijf heeft in 2014 de werken aanbesteed. Ook hier heeft ze weer haar faciliterende rol opgenomen en louter vrijblijvend haar exportvergunning ter beschikking gesteld van de aannemer. Tot slot vermelden dat AMORAS operationeel en administratief wordt voorbereid om ook gevaarlijk afval te kunnen verwerken. Sinds medio 2014 is de site vergund voor de berging van gevaarlijk afval en wordt aan de a.d.h.v. van een proefopzet bekeken of de zwaar verontreinigde specie vanuit het Lobroekdok kan aanvaard worden op AMORAS. Ook wordt aan de hand van een proefopzet bekeken of afvalwater voldoet /zal voldoen aan de normering en welke aanpassingen nodig zijn. Het Havenbedrijf heeft geen zicht op de financiële implicaties van de mogelijke aanpassingen. Het spreekt evenwel voor zich dat deze ontwikkelingen de afvoer van specie naar het buitenland en meer bepaald het verkrijgen van exporttoelatingen in de nabije toekomst zullen bemoeilijken. Exporttoelatingen zijn noodzakelijk om afvoer van specie naar het buitenland mogelijk te maken maar worden door de bevoegde Vlaamse en Nederlandse overheden enkel afgeleverd als kan worden aangetoond dat verwerking in Vlaanderen niet mogelijk is/zal zijn op korte termijn. Voor meer informatie m.b.t. de AMORAS-site, zie Algemeen.

4.5.2 Inventarisatie waterbodem De inventarisatie van de waterbodem dient gezien te worden vanuit de plicht van het Havenbedrijf, als goede huisvader en eigenaar van het publiek domein, om de milieutoestand van zijn activa te monitoren in het kader van de wetgeving rond milieu die constant evolueert. Met de resultaten kan het Havenbedrijf haar risico's beter in kaart brengen en in de toekomst, als de milieuwetgeving rond onderwaterbodem scherper wordt gesteld, kan deze info ondersteuning bieden om de rechten en de plichten af te lijnen van de verschillende partijen. Hieruit kunnen, afhankelijk van de wetgeving, mogelijk ook voorzieningen vloeien. Deze doelstelling sluit uiteraard ook aan bij de taak om de nautische toegankelijkheid binnen de haven te bewaren.

71

In de eerste helft van 2014 werd de aanpak voor inventarisatie waterbodem verder op punt gesteld en intensief doorsproken met de bevoegde overheden, de havensector, aMT en contractanten. De effectieve mapping is gestart in september 2014 en loopt tot einde januari 2015. Hierna zal de analyse van de resultaten en rapportage volgen.

4.5.3 Wetenschappelijk onderzoek Ecodocks Omwille van de vaststelling dat er gebrek aan kennis is over het gegeven of de vastgestelde verontreiniging van de waterbodem ook effectief een risico vormt voor de omgeving, heeft het Havenbedrijf in 2014 in samenwerking met de Universiteit Antwerpen verder gewerkt aan het onderzoeksproject Ecodocks, dat de opmaak beoogt van een dynamisch risicomodel voor de Antwerpse havendokken. De bedoeling is om de bagger- en bergingswerken in de toekomst risicobeheerd te kunnen laten doorgaan en concrete ondersteuning te bieden aan milieutechnische problemen bij de huidige verwerkingslocaties, met de nadruk op AMORAS. Tevens kan het risicomodel mee in beeld brengen in welke mate de verontreinigde waterbodem een limiterende factor is voor de ecologische kwaliteit die voor het waterlichaam Antwerpse havendokken behaald dient te worden. Het onderzoek wordt begeleid door een stuurgroep waar OVAM, VMM, aMT en MOW deel van uitmaken. Via het Havenmilieuoverleg wordt periodiek teruggekoppeld naar de privésector. De opvallendste voorlopige conclusie is dat vandaag de relatieve bijdrage vanuit de Schelde voor een aantal parameters (bv. Zn en Cd) groter is dan de relatieve bijdrage afkomstig van de diffuse emissies en puntemissies van de bedrijven. Een en ander heeft te maken met het feit dat de inbreng van sedimenten via de sluizen vanuit de Schelde zeer groot is, maar toch ook met het feit dat de kwaliteit van dit materiaal ook beperkt is. Verder is ook duidelijk dat via het project AMORAS dan weer een vuilvracht uit het systeem wordt gehaald. In 2015 zal op de voorlopige conclusie worden ingezoomed m.n. voor relevante parameters TBT en minerale olie; het model zal verder worden verfijnd en er zal gewerkt worden aan een bruikbare interface. De gegevens die binnen Ecodocks werden verzameld, werden gebruikt voor een rudimentaire impactanalyse voor het gebruik van scrubbers (lozen van waswater) op de waterkwaliteit in de dokken. Dit zal in 2015 verder ten gronde worden uitgewerkt. 72

Brakke triade Het project “Opstellen van een triademethode voor classificatie van waterbodems in zout en brak milieu” werd in 2014 opgestart in opdracht van VMM, WenZ, aMT en GHA. Het doel van het huidige studieproject omvat de ontwikkeling van een methode voor risicobeoordeling van sedimenten in brakke en zoute wateren. Deze methode, die wordt opgesteld naar analogie van de huidige TRIADE beoordelingsmethode voor zoetwater en specifiek voor Vlaamse waterbodems wordt uitgewerkt, bevat een analyse van een reeks fysicochemische parameters, een biologische in-situ beoordeling van de benthische macro-invertebraat levensgemeenschap en bioassays die worden uitgevoerd onder gecontroleerde laboratoriumcondities. Ondanks het feit dat de ontwikkelde TRIADE methodologie zijn wetenschappelijke meerwaarde reeds heeft bewezen voor de risicobeoordeling van zoetwater sedimenten, tonen de resultaten van de inventarisatie van de waterbodems van de bevaarbare waterlopen echter duidelijk aan dat de methode onvoldoende is uitgewerkt voor toepassing in brakke en zoutwater ecosystemen. In de eerste fase van het project is er op basis van een literatuuronderzoek een plan van aanpak voor de uitwerking van de drie peilers opgemaakt. Er is ook een overzicht gemaakt van de beschikbare gegevens en een aanzet voor de stalen die in het voorjaar van 2015 zullen worden genomen. Deze planning wordt begin 2015 verder gefinaliseerd.

4.5.4 Inzetten op hergebruik Mede door de succesvolle resultaten van VAMORAS werden er in 2014 enkele toepassingen van commerciële hergebruikinitiatieven opgestart. Daarnaast zitten er ook een aantal nieuwe dossiers in de pijplijn voornamelijk m.b.t. hergebruik van filterkoeken. Het GHA ondersteunde elk van de projectideeën met zogenaamde 'letters of support'.

4.5.5 SedNet GHA heeft voor de periode 2014-2016 zijn participatie in de stuurgroep van SedNet bevestigd. Hiermee probeert het samen met de havens van Rotterdam en Hamburg als ook andere stakeholders een brug te slaan tussen beleid, beheer en wetenschap met betrekking tot sedimenten op Europees niveau. Volgende specifieke acties zijn daarbij voor GHA als doelstelling geformuleerd: Internationaal draagvlak creëren bij beleidsmakers en beheerders voor sedimentbeheer op basis van risicomodellering, zoals wordt uitgewerkt binnen Ecodocks, in plaats van te kijken naar saneringsnormen; 73

Duurzaam morfologisch beheer van voordelta en estuarium als cruciaal instrument voor het multifunctioneel gebruik van deze gebieden en mede in functie van klimaatadaptatie onder de aandacht brengen; GHA uitdragen als een haven die met kennis van zaken een duidelijke visie heeft met betrekking tot duurzaam sedimentbeheer in functie van het optimaliseren van zijn werking met behoud van andere functies die gerelateerd zijn aan sedimentbeheer.

4.6 Toegankelijkheid Schelde Ondanks het feit dat het Havenbedrijf geen directe operationele bevoegdheid heeft m.b.t. toegankelijkheid van de Schelde, is het vaarwegbeheer op de Schelde van groot belang teneinde de toegang tot de Haven te kunnen blijven garanderen /verbeteren vanuit operationeel standpunt en/of vanuit duurzaamheidsstandpunt. Het Havenbedrijf werkt hierrond samen met de Universiteit Antwerpen, vooral in het kader van doctoraatsonderzoek rond de relaties tussen morfologie, ecologie, bescherming tegen overstromingen en vaarwegbeheer in de Schelde. In een eerste project werd een numeriek hydrodynamisch model ontwikkeld waarmee kennis werd opgebouwd over het effect van morfologische ingrepen op hydrodynamica, morfologie en ecologie in de Schelde. Deze kennis wordt onder meer gebruikt bij het afwegen van alternatieven bij morfologisch beheer van de vaargeul, waarbij o.a. optimale toegankelijkheid met minimale onderhoudsbaggerwerken wordt nagestreefd. Een tweede project focust op de determinanten van schorerosie en schoraangroei. Inzicht verkregen in deze processen is van belang voor het beheer van oevers die zijn blootgesteld aan (scheeps)golven en in het kader van toenemende waterstanden als gevolg van klimaatwijziging. In een derde project wordt onderzoek verricht naar de invloed van grootschalige morfologische veranderingen op de getijbeweging en morfologische ontwikkeling in een estuarium. Als eerste stap wordt het onderzoek op kleinere schaal gevoerd, met het Verdronken Land van Saeftinghe als studiegebied. Het model dat in het eerste project werd ontwikkeld, werd voor dit studiegebied verfijnd op geulniveau en gekalibreerd /gevalideerd aan de hand van veldmetingen om met behulp van dit model de relaties te onderzoeken tussen geuldimensies en hydrodynamische parameters. Er werden nieuwe inzichten bekomen aangaande amplificatie en demping van de getijgolf doorheen de geulen in het Verdronken Land van Saeftinghe, wat bij doorvertaling naar estuariumschaal van belang is in het kader van veiligheid tegen overstromingen bij stormvloed. 74

Uit verschillende Europese Interreg projecten (o.a. DeltaNet, TIDE, WaterCap) kwam naar voren dat het zoeken naar een integraal duurzaam beheer van delta’s en estuaria niet eenvoudig is met het oog op veiligheid tegen overstromingen, ecologisch gezond en veerkrachtig en economische vitaliteit. In 2014 werd er daarom onder leiding van aMT en Rijkswaterstaat het project EMOVE (Estuaries on the Move) opgestart, waarbij het de intentie was om door een actief share- en stakeholderproces een analyse te maken van welke kennisleemten er waren en wat voor de verschillende share- en stakeholders prioritair was. Op de workshops waren zowel sectoren landbouw, beleid en beheer, en economie van beide kanten van de grens actief vertegenwoordigd. Dit resulteerde in een lijst van 55 onderwerpen op het vlak van onderzoek, governance en maatregelen, waarvan er een vijftal zijn weerhouden om verder uitgewerkt te worden door de stakeholders. Het betreft hierbij de projecten 'Duurzaam morfologisch beheer en natuurontwikkeling', 'Wisselpolders en zilte teelten', 'Serious Game: Estuarien beheer','Grensoverschrijdend landschapspark Saeftinghe' en 'Stakeholders als buitenboordmotor voor de VNSC'. De projectideeën worden in de loop van 2015 verder uitgewerkt. Vanuit operationeel oogpunt is het belangrijk mee te delen dat sinds januari 2015 de baggerwerken, die de toegankelijkheid op het Vlaamse gedeelte van de Schelde moeten garanderen, opnieuw zijn aanbesteed door de Vlaamse Overheid aan de Tijdelijke Verenging Zeeschelde (TVZ) voor de komende 7 jaar. In 2014 is er door de Vlaamse Overheid onderzoek opgestart ter voorbereiding van de hernieuwing van de bestaande milieuvergunning voor de baggerwerken op de Beneden Zeeschelde. Het Havenbedrijf is via verschillende kanalen hierbij betrokken m.n. via de opvolging van een studie rond acceptatiecriteria en via opvolging van studie rond de optimalisatie van de stortstrategie (INFR/GBP/OO). De krachtlijnen komen aan bod op het Vlaams Scheldeteam waar ook GHA deel van uitmaakt. Een aantal operationele aandachtspunten van het Havenbedrijf o.a. de verwachtte grotere stortvolumes naar aanleiding van de ingebruikname van de Deurganckdoksluis zijn in de loop van 2014 aan de Vlaamse Overheid overgemaakt.

75

4.7 Natuur Samen met de goedkeuring van het afbakenings-GRUP werd de door ANB uitgewerkte faseringsnota tot gefaseerde realisatie van de natuurkerngebieden rond het havengebied in relatie tot de belangrijke infrastructuurprojecten binnen het havengebied goedgekeurd. De natuurkerngebieden die dienen gerealiseerd te worden en onder de verantwoordelijkheid van het Havenbedrijf vallen zijn: Voor LSO: Prosperpolder-Zuid, Doelpolder-Midden (gedeeltelijk samen met aMT) en Grote Geule; Voor RSO: Opstalvallei fase II. Zolang de realisatie van deze natuurkerngebieden nog niet is voltooid, blijft het Havenbedrijf gebonden aan enkele nog niet ingevulde verplichtingen uit het natuurcompensatieplan Deurganckdok. Van deze verplichtingen is als belangrijkste te vermelden het jaarlijks behoud van 200 ha geschikt broedgebied voor strand- en plasbroeders op de Linkerscheldeoever. Naast (Europese) natuurverplichtingen die voortvloeien uit het feit dat het havengebied voor een groot deel gelegen is in of grenst aan Vogel- en Habitatrichtlijngebied, dient er binnen het havengebied ook rekening te worden gehouden met Vlaamse natuurwetgeving, in het bijzonder het Natuurdecreet en het Soortenbeschermingsbesluit.

4.7.1 Natuurkerngebieden rond het havengebied Gerealiseerde permanente en tijdelijke natuurprojecten Permanente natuurgebieden: Groot rietveld; Drijdijck; Doelpolder-Noord en Brakke Kreek; Putten West en Zoetwaterkreek; Opstalvalleigebied fase 1; Rietveld Kallo; Zwartkopmeeuwenbroedplaats lus A12/R2. 76

Tijdelijke natuurgebieden: Verrebroekse plassen; MIDA-zones; Vlakte van Zwijndrecht. Tijdelijke natuurgebieden in kader van de compensatieverplichting 200 ha geschikt broedgebied voor strand- en plasbroeders:

77

4.7.2 Natuurprojecten in voorbereiding Opstalvallei fase 2 Grondwater-modellering, MER-ontheffing en bouwvergunningsaanvraag, Archeologisch vooronderzoek

De grondwatermodelleringsstudie werd voorjaar 2014 finaal opgeleverd. Op 19 mei 2014 werd door de dienst MER een MER-ontheffing verleend voor een termijn van 4 jaar. De stedenbouwkundige vergunningsaanvraag voor de realisatie van Opstalvallei fase 2 wordt door INFR/GBP/P in samenwerking met INFR /RO&M voorbereid. In het kader van deze vergunningsaanvraag vond op 2 juli 2014 een projectvergadering plaats met de vergunningverlenende diensten. Naar aanleiding van deze projectvergadering diende de bouwvergunningsaanvraag op bepaalde vlakken bijgestuurd te worden. Er diende tevens afstemming gezocht te worden met de procedure voor het (gedeeltelijk) afschaffen van buurtwegen. De procedure voor het afschaffen van buurtwegen op grondgebied Stabroek is opgestart; de wegen op grondgebied Antwerpen moet nog opgestart worden, vermoedelijk begin maart 2015. Eenmaal deze procedures lopen, zal de bouwvergunningsaanvraag ingediend worden, vermoedelijk maart-april 2015. Vooraleer de inrichtingswerken van start kunnen gaan, dient een archeologisch vooronderzoek uitgevoerd te worden. Dit traject van aanbesteding tot uitvoering wordt door INFR/GBP/P getrokken.

Prosperpolder-Zuid MER-Ontheffing en bouwvergunningsaanvraag, Archeologisch vooronderzoek

Het Havenbedrijf ontving de beslissing van ontheffing voor het opstellen van een project-MER van de dienst MER op 31 oktober 2013. De bouwvergunningsaanvraag werd door INFR/GBP/P in samenwerking met INFR/ROM opgemaakt en ingediend op 31 juli 2014. In het kader van het openbaar onderzoek werd op 4 september een infomarkt voor de inwoners van Beveren, Verrebroek en Kieldrecht georganiseerd. Vooraleer de inrichtingswerken van start kunnen gaan, dient een archeologisch vooronderzoek uitgevoerd te worden. Dit traject van aanbesteding tot uitvoering wordt door INFR/GBP/P getrokken.

Grote Geule Voorbereidende fase

78

De eerste helft van 2013 werd er ter voorbereiding van een bestek voor de opmaak van een inrichtingsplan voor Grote Geule een knelpuntennota opgemaakt. Deze nota bundelt alle knelpunten en openstaande vragen en bezorgdheden dewelke een vertaling dienen te vinden in het inrichtingsplan. De knelpuntennota werd eind 2013 afgerond en werd als basis gebruikt voor de opmaak van een bestek voor de opmaak van een natuurinrichtingsplan voor Grote Geule. Voor de begeleiding van het bestek en de uitvoering van het bestek werd een stuurgroep en een klankbordgroep Grote Geule opgericht. Het bestek B10230 'inrichtingsstudie en technisch ontwerp van het natuurontwikkelingsproject Grote Geule' werd opgemaakt en door zowel klankbordgroep, stuurgroep als het Directiecomité van het

Havenbedrijf goedgekeurd. Het bestek betreft een open offerteaanvraag, Europees gepubliceerd 23 juli 2014. Voor het bestek werden op 8 september 2014 5 inschrijvingen ontvangen. Het gunningsverslag om de opdracht te gunnen aan de meest voordelige inschrijver, rekening houdend met de gunningscriteria, ligt ter goedkeuring voor bij de mee betalende partijen. Doelpolder-Midden/-Noord Voorbereidende fase

79

Op 6 april 2011 werd de opdracht 'Inrichtingsstudie en technisch ontwerp GGG Doelpolder-Noord en -Midden' aan het studiebureau Arcadis gegund. De opdracht omvat 11 deelopdrachten: De deelopdrachten 1 (topografische opmetingen) en 2 (geotechnisch onderzoek) werden in 2012 afgerond. Deelopdracht 3 (opmaak van een inrichtingsplan) is lopende. Er is een consensus-inrichtingsplan bereikt bestaande uit in- en uitlaatconstructie met 13 dubbele (= boven elkaar geplaatste) kokers. In de kokers worden schotbalken voorzien zodat een brede range van in- en uitlaatpeilen kunnen ingesteld worden in functie van de toekomstige natuurontwikkeling in het gebied. Op 14 augustus 2014 werd versie 6 van het inrichtingsplan opgemaakt en door middel van een begeleidende nota gedocumenteerd. De opmerkingen op deze nota worden verwerkt tot een finale nota. Inrichtingsplan versie 6 wordt in deelopdracht 4 technisch uitgewerkt / ontworpen. Het aanvangsbevel voor deelopdracht 4 (ontwerp) is gesteld op 1 september 2014. In december 2014 werden de eerste ontwerpplannen van het binnengebied, de bijkomende stuwtjes en het in- en uitlaatkunstwerk doorgestuurd voor controle en eventuele opmerkingen. In januari 2015 zal een overleg plaatsvinden m.b.t. alle ontwerpplannen. Deelopdracht 5 (opmaak project-MER) is opgestart 15 november 2013. Op 16 mei 2014 werd de kennisgeving voor de project-MER bij de dienst MER ingediend. De dienst MER verklaarde de kennisgeving op 5 juni volledig en ontvankelijk. Het openbaar onderzoek voor de kennisgeving werd door Beveren ingesteld in liep van 19 juni tot en met 18 juli 2014. Naar aanleiding van het openbaar onderzoek is er naar de inwoners van de gemeente een infobrief verstuurd. De richtlijnenvergadering met de dienst MER vond plaats op 12 augustus 2014. Op 2 september 2014 werden de richtlijnen van de Dienst MER voor de opmaak van de project-MER ontvangen. Overeenkomstig deze richtlijnen heeft Arcadis een MER-rapport opgemaakt dat zich momenteel in een afrondingsfase bevindt. Na verwerking van de laatste opmerkingen zal de ontwerp-versie eind januari 2015 naar de dienst mer verstuurd worden voor officieus akkoord. De formele indiening van het MER-rapport is voorzien voor maart 2015. Op 24 november 2014 werd het aanvangsbevel voor deelopdracht 6 Opmaak plannen t.b.v. opmaak technisch verslag gegeven. De plannen werden binnen de uitvoeringstermijn opgemaakt en overgedragen aan ABO, de bodemsaneringsdeskundige die het technisch verslag zal opmaken. Het milieuhygiënisch bodemonderzoek op terrein start in de week van 19 januari 2015. De nodige brieven om deze werkzaamheden op terrein te kunnen uitvoeren werden naar de eigenaars verstuurd door W&Z.

4.7.3 Natuur in het havengebied onder de vorm van een netwerk van Ecologische Infrastructuur Naar aanleiding van de totstandkoming van het Soortenbesluit is het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen in 2009 gestart met de opmaak van een gebiedsgericht Soortenbeschermingsprogramma Antwerpse haven (SBP Antwerpse Haven). Dit SBP Antwerpse haven heeft als doel op proactieve wijze (beschermde) soorten waarvoor het havengebied een belangrijke vindplaats is, duurzaam in stand te houden op het niveau van het havengebied, eerder dan op individueel bedrijven- of openbaarterrein niveau. Na goedkeuring van het SBP Antwerpse haven door de Vlaamse Minister bevoegd voor Leefmilieu en na realisatie van de acties uit het SBP kunnen er op het niveau van het havengebied ontheffingen toegestaan worden op de beschermingsen verbodsbepalingen zoals gedefinieerd in het Soortenbesluit. Het SBP Antwerpse haven bestaat uit verschillende Individuele Soortenbeschermingsprogramma's Paraplusoort (ISBPP) per soort of groep van soorten en een algemeen deel van toepassing op alle individuele SBProgramma's. Het SBP Antwerpse haven bevat 14 ISBPP's met name voor de huiszwaluw, de gierzwaluw, de oeverzwaluw, de rugstreeppad, de groenknolorchis, de moeraswespenorchis, het wit bosvogeltje, het bruin blauwtje, de slechtvalk, de vleermuis, de bruine kiekendief, de blauwborst, de visdief en de zwartkopmeeuw. Het SBP Antwerpse haven wordt ruimtelijk gerealiseerd in het netwerk van Ecologische Infrastructuur. Het netwerk van Ecologische Infrastructuur bestaat uit kerngebieden, stapstenen en corridors gelegen binnen het havengebied, dewelke ingezet zullen worden voor het bereiken van een gunstige staat van instandhouding van de soorten waarvoor doelstellingen zijn gedefinieerd in het SBP. In samenwerking met het Agentschap voor Natuur en Bos werd er Ministerieel Besluit tot vaststelling van een Soortenbeschermingsprogramma voor het Antwerpse havengebied opgemaakt. Het Ministerieel Besluit bestaat uit een overwegend gedeelte, een beschikkend gedeelte en een omvangrijke bijlage, bestaand uit een deel waarin de 14 ISBPP's zijn vervat en een generiek gedeelte waarin alle formele principes worden vastgelegd met geldigheid voor alle 14 ISBPP's. Minister Schauvliege ondertekende het Ministerieel Besluit op 23 mei 2014. Het Ministerieel Besluit tot vaststelling van een Soortenbeschermingsprogramma voor het Antwerpse havengebied trad in werking op 1 juni 2014.

80

Naar aanleiding van de inwerkingtreding van het SBP werden volgende infovergaderingen en infomoment gehouden: Op 9 september 2014 vond een infovergadering plaats met de vergunningverlenende overheden; Op 1 oktober 2014 vond een infovergadering plaats met de nutsbedrijven in het havengebied; Op 3 oktober 2014 vond een infovergadering plaats met de pijpleidingenorganisatie Fetrapi; Op 6 oktober 2014 vond er een infomoment plaats waarbij aan de havengemeenschap een toelichting werd gegeven over het SBP Antwerpse haven. Ter gelegenheid van dit infomoment werd er een infobrochure SBP Antwerpse haven opgemaakt en een website (www.natuurenbos.be /SBPantwerpsehaven) opgezet voor meer informatie. Om rapportering en opvolging van de doelstellingen en van het actieprogramma uit het SBP Antwerpse haven overzichtelijk te houden, werd een GIS-gerelateerd 5-jarenactieprogramma opgemaakt. Dit programma bestaat uit een onderdeel éénmalige acties, bv. inrichtingswerken, en een onderdeel meerjarige acties, bv. beheer. In het kader van het kunnen toekennen van afwijkingen door het Agentschap voor Natuur en Bos zal er op kwartaalbasis aan de Beheercommissie LSO en RSO gerapporteerd worden over de voorgang van het actieprogramma. Jaarlijks zal er een monitoringrapport opgemaakt worden. Op 13 februari 2015 zal een eerste draftrapport voorgesteld worden over het monitoringsjaar 2014. Dit rapport zal als referentietoestand beschouwd worden van het netwerk van ecologische infrastructuur.

4.7.4 Monitoring natuur Monitoring in kader van Vogel- en Habitatrichtlijn In het kader van de bepaling van de gunstige staat van instandhouding van Europese Speciale Beschermingszones, worden zowel op de Linker- als op de Rechterscheldeoever monitoringscampagnes uitgevoerd. De monitoring op de Linkerscheldeoever loopt al van 2003 en wordt uitgevoerd door het INBO, in opdracht van ANB, in het kader van het op 8 december 2006 goedgekeurde

81

ontwerpprotocol "voor het realiseren van natuurontwikkeling in het Linkerscheldeoevergebied – Monitoring, Beheerscommissie & opvangregeling". In overeenstemming met het protocol stelt INBO jaarlijks een rapport op, dat als bijlage bij het jaarrapport van de Beheerscommissie wordt gevoegd. De monitoring op de Rechterscheldeoever startte op 1 januari 2009 in opdracht van ANB. De monitoring op de RSO heeft tot doel het bewaken van de Instandhoudingsdoelstellingen voor het vogelrichtlijngebied Kuifeend en de soorten die vallen onder de bijlage IV van de Habitatrichtlijn en bijlage I van de Vogelrichtlijn. De monitoring wordt eveneens uitgevoerd door het INBO. De monitoringsresultaten voor de Linkerscheldeoever van het jaar 2013 zijn enkel beschikbaar onder de vorm van een datatabel (zie bijlage 28). Een beschrijvende samenvatting van de resultaten uit het jaarverslag van de Beheercommissie (BC) Natuur LSO kan niet gegeven worden omdat het jaarverslag nog niet is opgemaakt. Het jaarverslag van de BC Natuur LSO voor het monitoringsjaar 2013 zal vermoedelijk via de website van de BC ter beschikking gesteld worden voorjaar 2015. De vertraging van de jaarrapportering heeft te maken met de hoge werklast binnen het ANB ten gevolge van het proces rond de instandhoudingsdoelstellingen voor Vlaanderen. De monitoringsresultaten voor de Rechterscheldeoever van het jaar 2013 zijn nog niet beschikbaar.

Monitoring SBP Antwerpse haven Voor het SBP Antwerpse haven zal er jaarlijks een monitoringsrapport worden opgemaakt. Dit monitoringsrapport rapporteert over de doelstellingen van de 14 paraplusoorten, over de uitgevoerde acties uit het 5-jaren-actieprogramma en over de inspanningen van het beheer van het netwerk van ecologische infrastructuur. De bespreking gebeurt per paraplusoort waarbij een vast patroon van hoofdstukindeling wordt aangehouden (doelstelling, monitoring, resultaten, actieprogramma en bespreking). Het monitoringsrapport van 2014 wordt als referentierapport gehanteerd. Dit rapport bespreekt dus in hoofdzaak de huidige stand van zaken en hoe ver het SBP Antwerpse haven nog van de doelstellingen uit het SBP verwijderd is. Het monitoringsrapport 2014 is nog niet helemaal klaar waardoor er nog enkele gegevens ontbreken. In onderstaande tabel samengevat een overzicht van de stand van zaken per paraplusoort (o.b.v. de beschikbare gegevens): 82

Paraplusoort

Doelstelling (geldt binnen havengebied)

Stand van zaken 2014

Beoordeling

Blauwborst

50 - 60 broedparen

77 broedparen

Ondergrens wordt behaald mede dankzij inzet tijdelijke EIN gebieden

bijkomend 9 - 27 ha rietmoeras

geïntegreerd bij doelstelling Bruine kiekendief

65 - 79 ha open water

geïntegreerd bij doelstelling Bruine kiekendief

8 broedparen (in havengebied)

4 broedparen

Doelstelling wordt niet gehaald. Inspanningen voor rietontwikkeling essentieel om doelstelling te kunnen halen.

89 - 107 ha rietmoeras

43,21 ha

Doelstelling wordt niet gehaald

89 - 107 ha open water

122,55 ha

Doelstelling wordt gehaald dankzij inzet van tijdelijke EIN gebieden

Gierzwaluw

2 kolonieplaatsen op RSO

2 kolonieplaatsen

Doelstelling wordt gehaald

Huiszwaluw

4 kolonieplaatsen op LSO en RSO

4 kolonieplaatsen

Doelstelling wordt gehaald

Oeverzwaluw

1000 broedparen gespreid over LSO en RSO met minimum van 600 bp op LSO

1254 broedparen (1224 op LSO en 30 RSO)

Doelstelling wordt gehaald

Slechtvalk

5 à 6 broedpaar op LSO en RSO

gegevens nog niet beschikbaar

Visdief

hoogkwalitatieve broedplaats op LSO en tijdelijke broedlocatie op RSO

1 broedlocatie op LSO en 1 op RSO

Doelstelling wordt gehaald

Zwartkopmeeuw

1 broedlocatie op RSO en 1 broedlocatie op LSO

1 broedlocatie op RSO en 1 broedlocatie op LSO

Doelstelling wordt gehaald

Meervleermuis

Duurzaam creëren van zomerverblijfplaatsen

nog geen voorzieningen gecreëerd

Doelstelling wordt nog niet gehaald

Bruine kiekendief

83

Paraplusoort

Doelstelling (geldt binnen havengebied)

Stand van zaken 2014

Beoordeling

1 kolonieplaats van elk type (gebouw en boomholte) op RSO en op LSO

nog geen voorzieningen gecreëerd

Doelstelling wordt nog niet gehaald

1 winterverblijfplaats

nog niet ingericht

Doelstelling wordt nog niet gehaald

Connectiviteit tussen foerageergebieden onderling en tussen foerageergebieden en zomerkolonies.

op de gekende vliegroutes bevinden zich slechts enkele punten met uitstekende en goede connectiviteit, de rest scoort matig tot slecht

Doelstelling wordt nog niet gehaald

Minimum 800 adulten op LSO

610 adulten

Doelstelling wordt nog niet gehaald. Inspanningen in bijkomend geschikt habitat in corridors en stapstenen noodzakelijk + optimalisatie van bestaande inrichtingen wenselijk.

4 permanente kerngebieden met daarin telkens minimaal 1 deelpopulatie van 200 adulte dieren.

k erngebieden ingericht, aantal doelstelling wordt echter nog nergens gehaald

Doelstelling van 4 kerngebieden wordt gehaald, maar bijkomende inspanningen zijn nodig om aantal doelstelling te halen

Bruin blauwtje

224 ha schrale graslanden binnen havengebied en 11 ha buiten havengebied

gegevens zullen in 2015 worden verzameld

Groenknolorchis

Behoud populatie Haasop

ok

Doelstelling wordt gehaald + uitbreiding van de populatie dankzij optimaal beheer van de bestaande groeiplaats

Potenties creëren voor een 2de populatie

onderzoek lopende

Doelstelling wordt nog niet gehaald

6 groeiplaatsen (5 LSO en 1 RSO) van telkens min. 1 ha

12 groeiplaatsen geïnventariseerd maar minimum oppervlakte wordt nog niet overal gehaald

Doelstelling 'aantal groeiplaatsen' wordt gehaald. De minimale oppervlaktedoelstelling van

Rugstreeppad

Moeraswespenorchis

84

Paraplusoort

Doelstelling (geldt binnen havengebied)

Stand van zaken 2014

Beoordeling

1 ha binnen permanente EI wordt nog niet overal gehaald. Bijkomende inspanningen nodig. Wit bosvogeltje

Behoud huidige zone van voorkomen

ok

Doelstelling wordt gehaald

Bijkomende habitat creëren van 10ha

onderzoek lopende

Doelstelling wordt nog niet gehaald

4.8 Energie en klimaat 4.8.1 Carbon Footprint De Carbon Footprint voor het volledige havengebied zal gerapporteerd worden in het Duurzaamheidsverslag 2015, waarvan de lancering is voorzien op 15 oktober.

4.8.2 CCUS Er werden nieuwe stappen gezet in de Carbon Capture, Utilisation and Storage (CCUS) roadmap van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen.

De uitrol van een eenduidig beleidskader In het kader van de opmaak van haar beleidsnota, werd in samenspraak met de sector een geactualiseerde CCUS nota verstuurd naar Vlaams minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Joke Schauvliege. De nota duidt de opportuniteiten van CCUS voor het versterken van de petrochemische cluster in de Antwerpse haven, waarbij de focus op gebruik van CO2 ligt. Het thema kreeg een plaatsje in de beleidsnota. Op 30 september 2014 nam INFR/RO_M deel aan een rondetafel, georganiseerd door het Global CCS Institute en de Crown Estate, ter identificatie van projecten van gemeenschappelijk belang (PCI) inzake grensoverschrijdend transport en opslag van CO2 in de Noordzeeregio. Na officiële erkenning als PCI door de Europese Commissie (EC), komt dergelijk studieproject in aanmerking voor 50% financiële steun door de financieringsfaciliteit voor Europese verbindingen (Connecting Europe Facility - CEF) (voor meer informatie, zie: http://eur-lex.europa.eu/legal-content/NL/TXT/HTML/? uri=CELEX:32013R1316&from=EN). Deze projecten helpen de overgang naar een 85

koolstofarme en klimaat- en rampenbestendige economie en maatschappij te bevorderen. Er werden verschillende opties geïdentificeerd, waarvan (i) de uitbreiding van de capaciteit van het Rotterdam Opslag en Afvang Demonstratie (ROAD) project, (ii) de verbinding Antwerpen – Rotterdam en (iii) de verbinding White Rose (U.K.) – ROAD/Antwerpen relevant zijn voor het GHA. Zowel ROAD als White Rose zijn CCS-demonstratieprojecten waarbij CO2 wordt afgevangen van steenkoolcentrales. Projectvoorstellen dienen tegen september 2015 te worden ingediend bij de EC (op voorwaarde dat een thematische groep inzake CO2-transport is opgericht, zie onder). In samenwerking met de afdeling Land en Bodembescherming, Ondergrond, Natuurlijke Rijkdommen (ALBON) van het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse Overheid organiseerde het GHA de halfjaarlijkse bijeenkomst van de North Sea Basin Task Force (Brussel, 20-21/11). De NSBTF blijft bij de Europese Commissie pleiten voor de oprichting van een thematische groep inzake CO2-transport, binnen de EU Verordening 347/2013 over trans-Europese energie-infrastructuur. Het bestaan van dergelijke groep is een voorwaarde voor het lanceren van een projectoproep inzake CCS (Projects of Common Interest) door de Europese Commissie.

Ontwikkelen van een strategie voor afvang, gebruik en opslag van CO2 afkomstig uit de haven van Antwerpen In opdracht van het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen werd door DNV-GL een haalbaarheidsstudie uitgevoerd inzake transport van in de haven geproduceerde CO2 naar diverse toepassingen binnen en buiten de haven. De haalbaarheidsstudie maakt onderdeel uit van het Interreg project “CO2 en CH4 als dragers voor regionale ontwikkeling, van probleem naar kans” en werd uitgevoerd met o.a. subsidies van Europa. Op korte termijn wordt het potentiële CO2-afzetgebied gevormd door de (toekomstige) Vlaamse (Melsele-Beveren, Sint-Katelijne- Waver en Hoogstraten) en Zuidwest-Nederlandse (Ossendrecht, Nieuw Prinsenland, Westland,…) glastuinbouwgebieden, evenals de productie van duurzame bouwmaterialen op basis van carbonatie. Op langere termijn komen de opties “Power-to-gas” en “Enhanced Oil & Gas Recovery” (EO&GR) in beeld. Verschillende afvangscenario’s werden technisch en economisch doorgerekend. Het scenario waarbij de meeste CO2 getransporteerd wordt (15 Mton CO2/jr) is het meest kostenefficiënt. Infrastructuur voor gasvormig transport in de haven lijkt de 86

beste uitvoeringsvorm: alle gebruikersgroepen kunnen bediend worden met de technisch minst gecompliceerde keten van transport. Kostenverschillen voor de infrastructuur tussen gasvormig en superkritisch CO2-transport zijn niet significant bij een capaciteit groter dan 5 Mton CO2/jaar. Van de onderzochte financiële varianten is de invloed van de rendementseis op het tarief het meest significant. De rangschikking, uit de haalbaarheidsstudie, van CO2-bronnen naar hun geschiktheid voor afvang (op basis van een combinatie van de CO2-concentratie in het afgas en de jaarlijks uitgestoten hoeveelheid CO2) dient verder verfijnd te worden. Ook het engagement van de vraagzijde dient meer specifiek te worden vastgelegd. In nauw overleg met industriële belanghebbenden, onder meer uit de haven van Antwerpen, wordt nu verder onderzocht hoe business cases gefaciliteerd kunnen worden en hoe industriële ontwikkeling op basis van CO2 kan plaatsvinden in Antwerpen.

Communicatie naar de havengemeenschap In september werd een nieuwsbrief over het Interreg-project “CO2 en CH4 als dragers voor regionale ontwikkeling, van probleem naar kans”, met link naar de projectwebsite, verstuurd naar de CCUS-spelers in de Haven van Antwerpen. Op de projectwebsite (www.co2cleaning.eu) is een filmpje beschikbaar dat een goed beeld geeft van de stand van zaken van het dossier. De resultaten van de haalbaarheidsstudie inzake CCUS transportinfrastructuur in de Haven van Antwerpen en de vervolgstappen zullen toegelicht worden op de 4e CCUS klankbordgroep (6 maart 2015, Havenhuis Antwerpen).

4.9 Ruimte 4.9.1 Afbakenings-GRUP zeehavengebied Antwerpen Met het besluit van de Vlaamse Regering van 30 april 2013 werd het gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan "Afbakening zeehavengebied Antwerpen" definitief vastgesteld. De Raad van State schorste op 3 december 2013 echter gedeeltelijk dit afbakenings-GRUP met betrekking tot het grondgebied van de gemeenten Beveren en Sint-Gillis-Waas met uitsluiting van de groengebieden gelegen op het grondgebied van deze gemeenten.

87

Om een mogelijke vernietiging van dit geschorste deel van het afbakenings-GRUP te vermijden, besliste de Vlaamse Regering met zijn BVR van 6 juni 2014 en 24 oktober 2014 om de geschorste delen van het afbakenings-GRUP in te trekken en opnieuw vast te stellen voor diezelfde gebieden, met aangepaste voorschriften die de proactieve natuurontwikkeling verordenend vaststellen. Hiermee wordt tegemoet gekomen aan de door de Raad van State geopperde wettigheidsbezwaren, met name dat de proactieve natuurontwikkeling (die reeds eerder als uitgangspunt werd verankerd in de afwegingsnota milderende en compenserende maatregelen van 22 juli 2011 en de beslissing van 27 april 2012 van de Vlaamse Regering m.b.t. het flankerend beleid) letterlijk wordt doorvertaald in de verordenende stedenbouwkundige voorschriften van het afbakenings-GRUP en dus de realisatie van de natuurkerngebieden de havenontwikkeling voorafgaat. Bijkomend werd de contour kern L20.3 Prosperdorp aangepast. Op 28 november 2014 werd het BVR van 24 oktober 2014 bij uittreksel gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad, waardoor dit per 12 december 2014 van kracht werd. Door de definitieve goedkeuring van het GRUP wordt ook Doel opnieuw ingekleurd als gebied voor zeehaven- en waterweginfrastructuur en wordt het onteigeningsplan voor Doel weer van kracht. Met de beslissing van de Vlaamse regering van 24 oktober 2014 wordt ook machtiging gegeven aan de Maatschappij voor het haven-, grond- en industrialisatiebeleid van het Linkerscheldeoevergebied om de gronden begrepen in het deelgebied "Z3-gebied Doel" te onteigenen.

4.9.2 Wegwijzer bouwen – Bouwcode De sinds 2013 beschikbare "Wegwijzer bouwen in de haven" wordt sindsdien regelmatig nagekeken op noodzakelijke updates, dewelke met de recente of nakende vervanging van een aantal websites waarnaar veelvuldig wordt doorverwezen (o.a. nieuwe websites stad Antwerpen en ondernemerswebsite stad Antwerpen, Geoloketten Vlaanderen vervangen door Geopunt, nieuwe Milieunavigator) redelijk wat werk met zich meebracht. De oude bouwcode ('84) werd nu ook voor het havengebied per 25 oktober 2014 afgeschaft (bij de inwerkingtreding van een herziening van de Bouwcode voor het stedelijk gebied).

88

4.10 Externe veiligheid Het thema externe veiligheid werd tot op heden nog steeds vrij sporadisch ingevuld. Echter naarmate er binnen het Havenbedrijf meer projecten worden opgestart die een impact hebben op externe veiligheid of het Havenbedrijf betrokken wordt bij externe projecten met issues van externe veiligheid, wordt steeds sterker de noodzaak ervaren om te komen tot een gecoördineerd veiligheidsbeleid binnen het Havenbedrijf. In 2013 werd daarover een eerste verkennend gesprek gevoerd met de dienst Veiligheidsrapportering van het Vlaamse departement LNE om na te gaan op welke wijze er rond het thema externe veiligheid meer structureel kan worden samengewerkt, maar dit heeft tot op heden nog niet geleid tot concrete resultaten. In de loop van 2014 werd er op de webstek van het Vlaamse departement LNE een nota geplaatst inzake het gebruik van een VIP (veiligheidsinformatieplan), waarbij er toelichting wordt gegeven over de inhoud, het toepassingsgebied en de beoordeling van een VIP. Een VIP biedt voor Sevesobedrijven een oplossing wanneer er op basis van een omgevingsveiligheidsrapport (OVR) blijkt dat er niet voldaan wordt aan de criteria voor het plaatsgebonden mensrisico (10-5 contour op eigen bedrijfsterrein) of het groepsrisico (overschrijding van de aanvaardbaarheidscurve). Door het afsluiten van een VIP, dat voldoet aan alle vereisten, met een buurbedrijf zou deze populatie niet mee in rekening hoeven te worden gebracht voor het groepsrisico en wordt er evenmin rekening gehouden met het plaatsgebonden mensrisico voor het buurbedrijf. De regeling werd van toepassing gesteld voor zowel Sevesobedrijven als voor windturbineprojecten, en bood zowel een aantal voordelen als nadelen. Deze nota werd inmiddels terug verwijderd van de webstek om nog een aantal aanpassingen door te voeren, zodat de status ervan momenteel onduidelijk is. Gelet op het grote aantal Sevesobedrijven en de ruimtelijke verdichting in de Antwerpse haven zou een goede regeling via VIP's - mits het wegwerken van enkele knelpunten een grote meerwaarde kunnen betekenen voor het havengebied. Ondertussen wordt er binnen het Havenbedrijf inzake externe veiligheid vooral gewerkt op concrete eigen projecten en brengt het GHA gebiedskennis in in omgevingsveiligheidsrapporten van bedrijven in de haven.

Eigen projecten

89

In het kader van de geplande aanleg door het Havenbedrijf van een vrachtwagenparking ten zuiden van het vormingsstation langs de Noorderlaan (Goordijk) werden er in 2014 verder gesprekken gevoerd met de brandweer en Infrabel om de veiligheidsaspecten van een mogelijke interactie tussen parking en rangeerbundel te evalueren en preventiemaatregelen te bepalen. Uiteindelijk werd op 21 november 2014 de stedenbouwkundige vergunning verkregen voor de aanleg van deze vrachtwagenparking. Omwille van de specifieke locatie werden er in het brandweeradvies bij deze vergunning een hele reeks maatregelen opgelegd die zowel gevolgen hebben voor de bouw als voor de latere exploitatie van de parking. De milieuvergunningsaanvraag werd eveneens ingediend in 2014 en is momenteel in behandeling. In functie van de toewijzing van de exploitatieverantwoordelijkheid (met name inzake de veiligheidsaspecten) voor deze parking aan een van de diensten binnen het GHA besliste het Directiecomité op 22 december 2015 om deze vraag te plaatsen binnen het bredere kader van verantwoordelijkheden en taken inzake externe veiligheid voor het Havenbedrijf. Er werd opdracht gegeven aan INFR/RO&M om in samenspraak met de andere betrokken diensten tegen Q1 2015 een overzicht uit te werken om deze verantwoordelijkheden en taken in beeld te brengen, samen met een voorstel van vereiste personeelsbezetting. In het kader van het LNG-project van het Havenbedrijf werd in 2014 een gedetailleerde veiligheidsstudie gemaakt voor het bunkerstation LNG voor de binnenvaart. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen initieert de bouw en exploitatie van het LNG bunkerstation, wat een lage-drempel Seveso-inrichting zal worden en zal in eerste fase alle nodige vergunningen hiervoor aanvragen. Voor meer informatie terzake, zie het thema LNG. Met betrekking tot de interventies bij calamiteiten werden op 10 juni 2013 door het Directiecomité een aantal acties geïnitieerd om de bereikbaarheid in de haven voor hulpdiensten te verbeteren. Een bevraging bij de bedrijven in de haven waarbij zij gevraagd worden gegevens omtrent hun bereikbaarheid (adresgegevens, poorten voor verschillende soorten verkeer, e.d.m.) die de GIS-dienst in kaart bracht te valideren en waar nodig aan te vullen gebeurde in de 2de helft van 2014 door de GIS-dienst i.s.m. de Havenkapiteinsdienst. In volgende stappen zal gepoogd worden aan de hand van de verzamelde informatie de aanpak van de knelpunten terzake te faciliteren en zal tevens bekeken worden hoe deze informatie best ontsloten kan worden naar de hulpdiensten. 90

Het GHA bracht in 2014 zijn terreinkennis in bij een onderzoek naar locaties voor motorcross dat in opdracht van de provincie Antwerpen wordt uitgevoerd. Het GHA is geen voorstander van het situeren van terreinen voor motorcross in havengebied. De aanleg van (één of meerdere) gespecialiseerde en beveiligde "bufferzones" voor lege en/of volle RID-wagons op strategische locaties in het Antwerpse havengebied zou de logistieke transportketen voor de industrie en tankopslag, alsook de veiligheid kunnen verbeteren. Het GHA wenst daarom, in samenwerking met de Vlaamse overheid en de petrochemische sector, de haalbaarheid van zulke voorziening te onderzoeken. Dit heeft ook betrekking op de technische, juridische en operationele kenmerken van een RID-bufferzone en de eventuele rol van het GHA hierbij. In 2014 vonden een aantal aftoetsende gesprekken in dit verband plaats met de Vlaamse diensten bevoegd voor havenbeleid, voor milieuvergunningen, voor externe veiligheid, de NMBS en Essenscia. Het belangrijkste discussiepunt hierbij betrof het toepassingsveld van de Seveso-wetgeving waartoe dergelijke inrichting al dan niet valt. Er is besloten terzake een vraag te richten aan de EU. Een privaat bedrijf werkt thans een business case verder uit. Ook ter hoogte van de Tijsmanstunnel-West wordt de aanleg van vrachtwagenparking overwogen. In de loop van 2014 werden er intern binnen het Havenbedrijf tussen verschillende betrokken diensten afgestemd over de veiligheidsaspecten rond dit project. Tevens werden er gesprekken aangeknoopt met de nabijgelegen Seveso-bedrijven met het oog op een evaluatie de veiligheidsrisico's ten opzichte van deze parking, en de impact daarvan op het veiligheidsprofiel van de beide Seveso-bedrijven. Er werd een bestek uitgewerkt voor een studie die tot doel heeft een beknopt document te maken waarin de manier waarop de Seveso-richtlijn in Belgische en Vlaamse wetgeving werd omgezet en de organisatie van de Seveso-inspectie in het Antwerpse havengebied in beeld gebracht wordt. Dit beknopt document zal grondig ondersteund en onderbouwd worden in een achtergronddocument. De haven wil daarmee een degelijk en goed onderbouwd antwoord kunnen geven op vragen van investeerders en verladers die activiteiten in Antwerpen wensen te ontwikkelen omtrent de manier waarop met omgevingsveiligheid wordt omgegaan en omtrent de manier waarop de Seveso-inspectie in Antwerpen in uitvoering wordt gebracht. Het initiatief kwam er ondermeer naar aanleiding van de problemen bij Odfjell in Rotterdam en vragen van verladers en investeerders omtrent de situatie in Antwerpen terzake. 91

Externe projecten In 2014 ontving het Havenbedrijf 6 aanmeldingsnota's voor nieuw op te starten omgevingsveiligheidsrapporten voor projecten in de haven. Vanuit haar kennis over het havengebied brengt het Havenbedrijf tijdens deze procedure bijkomende informatie in zoals de stedenbouwkundige bestemmingen in en rond het havengebied, de aanwezigheid van pijpleidingen, windturbines of andere gekende risicofactoren, wijzigingen in populatiedichtheid ten gevolge van vergunde of geplande projecten of andere parallel lopende ontwikkelingsprocessen. Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen was in 2014 betrokken bij 1 concreet project, waarbij het aspect externe veiligheid een knelpunt dreigde te vormen. Daarbij is nogmaals gebleken dat de visie bij de verschillende overheden inzake de beoordeling van dit thema niet gelijklopend is. Daarnaast wordt intern steeds advies geleverd voor grote recreatieve activiteiten in of aan de rand van het havengebied, of nieuwe investeringsprojecten. In het milieujaarverslag 2011 werd er reeds op gewezen dat de aanwezigheid van grote populaties in de nabijheid van Seveso-installaties in het kader van recreatie of evenementen een ontoelaatbare impact kan hebben op het groepsrisico van dergelijke installaties. In 2014 werden er geen aanvragen voor dergelijke evenementen in het havengebied geweigerd door het Directiecomité omwille van de potentiële impact van een Seveso-installatie in de omgeving.

4.11 Afval/materialen Er werd een projectvoorstel uitgewerkt en ingediend bij MIP dat tot doel heeft te onderzoeken wat er nodig is om (delen van) naar Afrika geëxporteerde tweedehandsvoertuigen terug naar België te brengen om hier gerecycleerd te worden. Het projectvoorstel werd niet goedgekeurd door MIP. Er werden een vijftal vragen gesteld. Er wordt gewerkt aan antwoorden op deze vijf vragen. Bedoeling is het projectvoorstel opnieuw in te dienen bij MIP eind maart 2015.

92

5

Toelatingsbeleid_handhavingsbeleid_reglementerin 5.1 Toelatingsbeleid Het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen is op verschillende manieren betrokken bij het toelatingsbeleid voor activiteiten in het havengebied. Voor de terreinen die zij in eigendom heeft, vervult het Havenbedrijf in eerste instantie een cruciale rol in het bepalen van welke activiteiten zij wenst toe te laten in het havengebied. In tweede instantie zullen andere overheden vervolgens in de te doorlopen vergunningstrajecten beslissen of er voor deze activiteiten de nodige vergunningen zijn, en zo ja, onder welke voorwaarden ze kunnen worden verleend. Bij veel van deze stappen in het vergunningentraject wordt het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen betrokken als gebiedsbeheerder. Over sommige (deel)activiteiten, zoals het voorkaairegime of de watercaptatievergunningen, heeft het Havenbedrijf dan weer een autonome beslissingsbevoegdheid. In 2014 werden in samenspraak met het bureau Accenture alle procedures inzake toelatingsbeleid binnen INFR/RO&M geanalyseerd, in procedureschema's gegoten, de bedrijfsrisico's ervan bepaald en verbeteringsstappen (incl. quick-wins) gedefinieerd. Het gevalideerde proceshandboek "milieuadvisering toelatingsprocedures" werd op 8 december 2014 door het Directiecomité goedgekeurd. Het opstellen van richtlijnen vormt een van de verbeteringsstappen die werden gedefinieerd in het proceshandboek. Het opstellen van deze richtlijnen maakt ook deel uit van het actieplan 2014-2018. Naar aanleiding van de goedkeuring van het Soortenbeschermingsplan (SBP) voor de Antwerpse haven werden er in 2014 met alle vergunningverlenende instanties bevoegd voor het havengebied afspraken gemaakt inzake de doorwerking van dit SBP in het vergunningentraject en de adviseringsrol die het GHA daarin vervult als adviesinstantie. Deze afspraken moeten in de loop van 2015 nog worden uitgeschreven en gefinaliseerd in een adviseringsrichtlijn. Voor nieuwe projecten worden kandidaat-investeerders bij de eerste toetsing van hun project reeds geïnformeerd over de vergunningsstelsels die in de Vlaamse wetgeving gehanteerd worden en worden daarbij gewezen op mogelijke aandachtspunten in het Antwerpse havengebied. Indien gewenst, wordt vanaf de 93

opstart van het project actieve ondersteuning geboden. Ook in 2014 heeft INFR /RO&M (potentiële) investeerders meermaals actief ondersteund en begeleid inzake vergunningen en milieuaangelegenheden. Uit deze gesprekken en de navolgende (soms zeer intensieve) follow-up blijkt dat er vooral veel vraag is naar toelichting en begeleiding bij de MER- en de Seveso-wetgeving.

5.1.1 Het voorkaairegime In de VLAREM-reglementering wordt de kortstondige opslag van goederen op de voorkaai (het zogenaamde "voorkaairegime") vrijgesteld van milieuvergunningsplicht of -meldingsplicht. Overeenkomstig de bepaling van het VLAREM worden de toelatingen voor kortstondige opslag op de voorkaai gegeven door de havenkapitein, die tevens instaat voor het vaststellen van de voorwaarden en de controle op de naleving ervan. Binnen het kader van de strategie over de milieuvergunningsplicht als zeehandelshaven werkten de havenbesturen in 2012 een gezamenlijk voorstel uit op welke wijze dit voorkaairegime moet worden geïnterpreteerd. In de Antwerpse haven is het gebruik van terreinen die grenzen aan een kademuur als voorkaai niet gekoppeld aan een actieve toelatingsplicht. In de Gemeentelijke Havenpolitieverordening en de bijhorende Havenonderrichtingen worden de voorwaarden opgesomd waaraan bedrijven die hun terreinen wensen te gebruiken als voorkaaien moeten voldoen. Van dit principe wordt slechts voor twee types van goederen afgeweken: voor het plaatsen van tweedehandsvoertuigen op de voorkaai en sinds 1 januari 2015 ook voor het kortstondig verblijf van droge bulkgoederen onder het voorkaairegime is bij toepassing van het reglement een toelating van de havenkapitein(-commandant) nodig. HKD/GM ziet erop toe dat er in de haven geen oneigenlijk gebruik is van terreinen als voorkaai. In 2104 werden er door HDK/GM 400 controles uitgevoerd op het gebruik van voorkaaien in de haven, met name 269 algemene controles en 131 specifiek gericht op de bepalingen inzake het behandelen van tweedehandsvoertuigen. Wanneer een vraag bij HKD/GM wordt gesteld voor opslag van goederen in het havengebied wordt altijd nagegaan of deze opslag vergunningsplichtig is volgens het VLAREM, waarna in samenwerking met het Uniek Loket Haven wordt gezocht naar de correcte wijze om de opslag te vergunnen. Het gedeelte van het terrein dat voor deze activiteit wordt gebruikt, wordt door HKD/GM dan niet meer beschouwd als voorkaai. 94

Er wordt dan door HKD/GM mee op toegezien dat er enkel de goederen worden geplaatst die werden toegestaan in de milieuvergunning. Van dit principe wordt niet afgeweken.

5.1.2 Adviesverlening concessies In 2014 werd de dienst INFR/RO&M in 110 concessiedossiers om advies gevraagd door de dienst Patrimoniumbeheer. Dat advies omvat steeds een toetsing aan de Vlaamse bodemwetgeving, waarbij – indien vereist – een bodemattest bij de OVAM wordt aangevraagd door INFR/RO&M. Daarnaast wordt er voor elk dossier een eerste screening uitgevoerd op mogelijk relevante milieuaspecten (in de ruime zin, met inbegrip van ruimtelijke ordeningsaspecten), waarbij er een inschatting wordt gemaakt in welke mate deze bepalend kunnen zijn voor het latere vergunningentraject en of er mogelijke interferenties kunnen optreden tussen exploitaties onderling. Indien relevant worden er voorstellen geformuleerd om randvoorwaarden op te nemen in de concessieovereenkomst, die moeten toelaten dat het project in aanmerking komt voor vergunning. Wanneer er belangrijke belemmeringen in het concessiedossier worden opgemerkt, worden deze besproken in de interne werkgroep investerings- en concessiebeleid, die wordt getrokken door Patrimoniumbeheer.

5.1.3 Advisering vergunningenprocedures Als gebiedsbeheerder wordt het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen betrokken bij de vergunningentrajecten van alle havengebruikers. In deze rol van gebiedsbeheerder brengt het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen specifieke kennis van het havengebied in tijdens deze procedures en vertolkt zij de algemene havenbelangen. Deze regierol voor de havenbesturen in het beheer van het havengebied en het daaraan gekoppelde adviesrecht werd ook ingeschreven in artikel 19novies §1 van het Havendecreet bij de recentste aanpassing. In het ontwerpbesluit van de Vlaamse Regering ter uitvoering van het decreet op de omgevingsvergunning worden de havenbedrijven bevestigd in hun rol als adviesverlener voor projecten waarvoor een omgevingsvergunning nodig is in het kader van stedenbouwkundige handelingen, maar nog niet in het kader van (veranderingen in) de exploitatie van inrichtingen. Deze anomalie ten opzichte van de bovenvermelde adviesrol van de havenbesturen zal nog worden aangekaart bij de Vlaamse minister van Leefmilieu. Bij diezelfde eerste principiële goedkeuring werd overigens géén rekening gehouden met de brief van 16 april 2014 van het 95

Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen en Alfaport Antwerpen aan de ministers Muyters en Schauvliege, waarin gewezen wordt op de problematiek van de aanduiding van "aanlegplaatsen en laad- en losvoorzieningen" op de gesloten lijst van Vlaamse projecten. Via de bevoegde adviesraden werd input geleverd in de voorliggende wettekst om een toelichting toe te voegen en aldus deze problematiek recht te zetten, maar deze rechtzetting lijkt slechts ten dele geslaagd te zijn (de gevraagde toelichting werd onder de verkeerde rubriek opgenomen). Op vraag van zowel de havengemeenschap als de vergunningverlenende overheid werd in 2013 gestart met de uitklaring van dit begrip "algemene havenbelangen" en de plaats van de adviseringsrol ten opzichte van de faciliterende ondersteuningsrol die het Havenbedrijf vervult. Hieraan werd verder gewerkt in 2014, waarbij voor het thema water voor uitklaring werd gezorgd. Wat betreft het inbrengen van specifieke kennis over het havengebied werden er de afgelopen jaren regelmatig vragen ontvangen van concessionarissen naar informatie die het Havenbedrijf ter beschikking stelt, zoals waterhuishoudingsrapporten, analyseresultaten, mobiliteitsgegevens uit het havenverkeersmodel en informatie over natuurinrichting en - sinds tweede helft - 2014 het soortenbeschermingsprogramma voor de Antwerpse haven. Deze informatie wordt gebruikt in het kader van de MER- en de vergunningenprocedures van bedrijven in de haven. In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van het aantal dossiers van 2014 waarbij het Havenbedrijf werd betrokken (dossieraantallen gebaseerd op het jaartal van indiening, wat niet noodzakelijk overeenstemt met het jaar van behandeling). Vaak worden 2 of meer van de vermelde procedurestappen doorlopen voor eenzelfde project. Procedure

Aantal

MER-procedure (plan-MER voor RUP of programma, plan-MER-screening, project-MER of MER-ontheffing)

11

OVR-procedure

6

Wateradviezen

13

Milieuvergunningen

99

Stedenbouwkundige vergunningen

271

Bodemsaneringsprojecten

2

96

Beperkte bodemsaneringsprojecten

1

Het aantal uitgebrachte adviezen bleef daarmee relatief stabiel ten opzichte van de voorgaande jaren, met uitzondering van het aantal adviezen op 'stedenbouwkundige vergunningen', dat steeg met circa 40%. Deze stijging is te wijten aan de bijkomende adviezen voor technische werken in de leidingenstroken, die bedrijfsintern hetzelfde adviesproces doorlopen en daardoor werden meegerekend. Inmiddels werden met INFR/GBP/L afspraken gemaakt zodat enkel nog technische werken met een mogelijk relevante impact naar ecologische aandachtszones worden doorgestuurd voor advies naar INFR/RO&M en in de andere gevallen kan worden volstaan met standaardvoorwaarden. Aspecten die veelvuldig aan bod komen in de adviesprocedures zijn de verplichting tot het plaatsen van individuele behandelingsinstallaties voor afvalwater en aandachtspunten met betrekking tot de aanwezigheid van beschermde soorten in het havengebied. Op deze beide punten wordt er gelijktijdig ondersteuning geboden aan de concessionarissen; hetzij via de informatie die beschikbaar wordt gesteld door Alfaport en INFR/RO&M over IBA's, hetzij via de medewerking van Natuurpunt via de overeenkomst "Antwerpse Haven Natuurlijk". Ook externe veiligheid blijkt gaandeweg een aspect te zijn dat meer aan de orde komt (zie Externe veiligheid). Ook in 2014 bleef de problematiek van de windturbines op de Rechterscheldeoever, zowel inzake natuuraspecten als de mogelijke veiligheidsimpact op transportmodi (LNG-scheepvaart en rangeerbundels) een belangrijk topic. Een voorwaardelijk advies van het GHA ter zake werd door de vergunningverlener vertaald in een bijzondere vergunningsvoorwaarde. Inmiddels werd door de betreffende projectontwikkelaar eind december publiekelijk een initiatief aangekondigd om de verdere windontwikkeling in de haven op een gestructureerde wijze aan te pakken onder de vorm van een MER-procedure. Daarnaast werd er bijzondere aandacht besteed aan de mogelijk belangrijke impact bij wijzigingen van de milieuvergunning voor het AMORAS-project, een scheepsherstellingsbedrijf en een inzamelaar/bewerker van afvalstoffen.

97

Van de meeste dossiers ontvangt het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen een afschrift van de vergunningsbeslissingen die worden getroffen over projecten in het havengebied. Het Havenbedrijf werd op de hoogte gesteld van 1 weigering voor een milieuvergunning (afvalstoffen) en 5 weigeringen van een stedenbouwkundige vergunning (2 windturbinedossiers, 2 industriegebouwen omwille van brandweer of spoorinfrastructuur en 1 kantoorgebouw omwille van toegankelijkheid) in 2014.

5.1.4 Watercaptatie Als beheerder van de dokken is het Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen verantwoordelijk voor het verlenen van de watercaptatievergunningen op basis van de Vlaamse reglementering inzake watervang. In 2014 werd er 1 vergunning verleend voor een aanpassing van een bestaande watercaptatie en werden er 5 meldingen van watercaptatie gedaan. In 2014 werd 720.999.047,35 m³ dokwater gecapteerd uit de dokken en 604.118.899,55 m³ teruggestort in de dokken. Dit is een kleine stijging van het capteerde en teruggestorte dokwater ten opzichte van vorig jaar, die te verklaren is door een iets warmere zomer.

98

5.1.5 Adviezen op straal- en schilderwerken De dienst INFR/RO&M adviseert al enkele jaren over straal- en schilderwerken die zowel op schepen (zowel die gelegen zijn in het water als die in een droogdok) als op staalconstructies op de kade (i.c. daar waar vervuiling van het oppervlaktewater t.g.v. de straal- en schilderwerken mogelijk is) worden uitgevoerd. In 2014 zijn er 33 adviezen uitgebracht. In volgende tabel vindt u de evolutie van de gegeven adviezen: Adviezen voor werken aan

2010

2011

2012

2013

2014

Schepen op het water

0

4

0

11

4

Staalconstructies

1

2

3

2

3

12

26

25

33

Schepen in droogdokken AWN Som

1

6

3

De toename van het aantal verstrekte adviezen omtrent schepen in de droogdokken van S/AWN heeft ongetwijfeld te maken met de toename van het aantal reguliere aanvragen na een aanpassing aan het Droogdokkenreglement, eind 2013. Daardoor verlopen aanvraag, advisering en opvolging van scheepsherstellingswerken meer gestroomlijnd dan voorheen. Bij 1 droogdokking werd de uitvoerende firma naderhand uitgenodigd om uitleg te geven bij de door hen uitgevoerde schilderwerkzaamheden op een sleepboot. Er konden afspraken worden gemaakt. De reglementen die binnen de werkgroep scheepsherstelling/scheepsonderhoud (zie Havenreglementering) in 2013 werden opgesteld, zijn opgenomen in de Gemeentelijke Havenpolitieverordening van Antwerpen en de bijhorende havenonderrichtingen die in 2014 in werking zijn getreden. Hierdoor hoeft er minder ad hoc geadviseerd te worden en is er ook een richtsnoer aanwezig voor continue advisering. De Havenkapiteinsdienst en dienst scheepvaartmanagement bevestigen de trend dat toelatingen voor schilder- en straalwerken op de correcte manier worden aangevraagd. Tevens wordt er zelden een afwijking gevraagd op de huidige Havenreglementering.

99

5.2 Havenreglementering Op basis van de aanbevelingen uit de Publiusstudie inzake de milieuvergunningsplicht voor zeehavenbesturen, werd in samenspraak met de havengemeenschappen beslist om rond 6 thema's havenreglementering uit te werken: schip-schip bunkeren, fumigeren van schepen, ontgassen van schepen, scheepsherstelling en scheepsonderhoud op water, scheepsafbraak op water en tweedehandsvoertuigen op de voorkaai. De resultaten van alle werkgroepen werden in de loop van 2013 afgerond en verwerkt in de nieuwe Gemeentelijke Havenpolitieverordening en de bijhorende havenonderrichtingen die in 2014 in werking zijn getreden. Enkel de werkgroep inzake het ontgassen van schepen is blijven voorbestaan, nadat deze van bij het begin werd uitgebreid met leden van verschillende overheidsinstanties. Deze werkgroep fungeert thans als platform voor informatie-uitwisseling tussen de Europese stuurgroep Gasvormige Ladingresiduen in het kader van het CCR en de lokale belanghebbenden in Vlaanderen. Ondertussen werd er in 2014 gewerkt aan een aantal rechtzettingen en wijzigingen op de havenpolitieverordening en de havenonderrichtingen. Belangrijke aanpassingen daarin waren de bepalingen inzake oliecalamiteitenbestrijding (ingevolge de inwerkingtreding van het contact met de dienstverlener), droge bulkopslag op de voorkaai (op uitdrukkelijke vraag van de Vlaamse overheid - Dienst Lucht, Hinder, Risico's en Milieu & Gezondheid) en lozingen vanuit schepen (invullen van een leemte in de reglementering). De aangepaste havenpolitieverordening en de bijhorende havenonderrichtingen traden in werking op 1 januari 2015.

100

6 Duurzaamheid 6.1 Duurzaamheidsrapportering Begin 2014 heeft er een stakeholdersdialoog plaatsgevonden met als doelstelling om het tweede duurzaamheidsverslag, gepubliceerd in oktober 2013, te evalueren en een opstart te maken naar het derde verslag. Er is voor gekozen om de link te verduidelijken tussen de rapportering en de daarin opgenomen indicatoren enerzijds en bestaande actieprogramma's, die onder meer worden opgevolgd binnen de werkgroepen van het Centraal Netwerk, anderzijds. Hiertoe is het aantal werkgroepen uitgebreid. Oorspronkelijk waren er de werkgroepen 'Prosperity', 'People' en 'Planet'. De nieuwe bijkomende werkgroepen zijn meer thematisch gericht en zijn: woon-werkverkeer, wegtransport, spoortransport, binnenvaart, pijpleidingen, mobiliteit, energie & klimaat, veiligheid & beveiliging, maatschappelijke beleving en kennis & innovatie. Op basis van de materialiteitsbepaling van de verschillende onderwerpen die aan bod kunnen komen in het verslag, is er vervolgens door de werkgroepen voor de materiële onderwerpen een soortgelijke oefening gedaan waarbij aan deze onderwerpen relevante indicatoren werden gekoppeld. De werkgroepen hebben op basis van de haalbaarheid, meetbaarheid en reproduceerbaarheid van deze indicatoren aangegeven welke bijkomend opgenomen kunnen worden in het derde duurzaamheidsverslag. Hierbij wordt ook rekening gehouden met de materialiteit van de onderwerpen zoals die is bepaald tijdens het stakeholdersproces. De resultaten van de materialiteitsbepaling van de onderwerpen staat weergegeven in de onderstaande drie grafieken. Onderwerpen linksonder worden niet materieel bevonden, onderwerpen rechtsboven zijn materieel. Onderwerpen linksboven en rechtsonder worden in de werkgroepen besproken op basis van meetbaarheid en haalbaarheid.

101

Figuur: Materialiteitsbepaling van economische onderwerpen

102

Figuur: Materialiteitsbepaling van milieuonderwerpen

Figuur: Materialiteitsbepaling van sociale onderwerpen

In het verlengde van de duurzaamheidsverslaggeving werd er samen met AntwerpITCCO een educatieve excursie uitgewerkt voor professionelen rond het thema 'duurzame haven'. Een pilootexcursie heeft plaatsgevonden in juni. De excursie is een tweede keer aangeboden aan de IAPH-PIANC werkgroep 174 "Sustainability reporting for ports". Deze werkgroep is gelanceerd in oktober 2014 met als doelstelling om een kader te scheppen voor de invulling van de duurzaamheidsrapportering volgens de GRI richtlijnen voor de havensector. De werkgroep wordt gecoördineerd vanuit Antwerpen.

6.2 Projecten 6.2.1 Duurzame bedrijventerreinen Sinds 2011 wordt er gewerkt aan een project ter verduurzaming van de bedrijvencluster Luithagen, een project dat voor 85% betoelaagd wordt door het Agentschap Ondernemen van de Vlaamse Overheid. Het belangrijkste resultaat dat tot nu toe in het kader van dit project werd neergezet, is de deelname van de 103

bedrijvencluster aan het BuurtInformatieNetwerk Haven. Daarnaast werd in de periode 2012-2013 bottom-up een inventaris van de noden en een actieplan opgemaakt met daarin een 20-tal door de bedrijven gedragen acties die momenteel in uitvoering zijn, de ene actie al in een wat verder gevorderd stadium dan de andere. Omdat gebleken is dat andere acties dan het BIN relatief traag van de grond komen, werd samen met de bedrijven gekozen om een pilootproject inzake parkmanagement te starten om één en ander te katalyseren. Bijgevolg werd door het GHA een externe partij aangesteld, die met de bedrijven niet alleen een organisatiestructuur moet concretiseren die de realisatie van acties wel mogelijk zal maken, maar zich ook engageert om minstens 1 actie op het terrein effectief waar te maken (andere dan het BIN). De aangestelde externe partij heeft dergelijke opdracht al met succes op andere bedrijventerreinen volbracht. Tevens werd in de marge van dit project gewerkt rond netheid (zie Sluikafval). Het project past binnen het flankerend beleid bij het GRUP.

6.2.2 Klimaatneutrale bedrijvenzones binnen de haven Op 8 april 2014 heeft Witteveen+Bos de BREEAM Quick scan voor LPS opgeleverd. Dit is een internationale beoordelingsmethode om de duurzaamheidsprestatie van het nieuw te ontwikkelen LPS te bepalen en vast te leggen. Er zijn in België nog geen certificaten uitgereikt voor BREEAM Communities. Blue Gate Antwerp heeft de eerste fase doorlopen; het ambitieniveau is vastgelegd op "Very good" (3 sterren). De BREEAM Quick Scan toont aan dat LPS volgens het huidige concept 1 ster haalt (“Pass”) en mits enige inspanning van het GHA de potentie heeft om 2 sterren (“Good”) te behalen. Doordat de bovengrens van de vork voor kwalificering op de grens ligt met het 3-sterren-niveau ("Very Good"), zou dit niveau kunnen bereikt worden door bijkomende inspanningen van alle betrokken partijen, ook van de toekomstige concessionarissen. Gelet op de nabijheid van Blue Gate Antwerp die ambitieniveau "Very Good" nastreeft, is het halen van een minder certificaat niet opportuun. Een toetsing door INFR/RO&M aan deze bijkomende inspanningen toont aan dat het "Very Good" niveau dan nipt gehaald zou kunnen worden. De onzekerheid met betrekking tot het halen van het "Very Good" niveau verantwoordt niet de extra inspanning die ertegenover staat, zowel in manuren als financieel (0.5 VTE gedurende minstens 2 jaar + ca. 75.000 euro voor traject en certificatie). Het Directiecomité besliste daarom om niet door te zetten met dit traject, maar een aantal duurzame aspecten die een grote uitstraling hebben, haalbaar zijn voor LPS en een meerwaarde kunnen bieden voor de concessionaris, op te nemen in de 104

definitieve inrichting van LPS. Door het integreren van deze duurzame elementen, kan LPS zich onderscheiden van andere bedrijventerreinen in de haven en zich profileren als een duurzaam bedrijventerrein en vlaggenschipproject, wat nog steeds een prioriteit is bij de ontwikkeling van deze zone. De duurzame, verder te ontwikkelen elementen betreffen: Uitbouw van een restwarmtenet op LPS. In overleg met Indaver, distributienetbeheerders (DNB), GHA en stad Antwerpen is (en wordt) bekeken hoe LPS kan worden ingeschakeld in een groot restwarmtenet dat zich zou uitstrekken tot aan Luchtbal. Na een raming van Infrax (DNB) zou de aanleg van een restwarmtenet op LPS op kosten van DNB acceptabel zijn (terugverdientermijn ca. 40 jaar). Dit houdt in dat het GHA hiervoor geen investeringen dient uit te voeren. Oprichten van een parkmanagement. Bedrijven kunnen zich aansluiten bij het parkmanagement welke volgende taken op zich zou kunnen nemen: groenonderhoud, bewegwijzering, gezamenlijk afvalbeheer,... . De directe voordelen uiten zich in besparingen door samenwerking en/of groepsaankoop. Aanleggen van een gescheiden rioleringsstelsel. In het hele havengebied staat elk bedrijf zelf in voor de zuivering van eigen afvalwater, en is er slechts één stelsel aanwezig voor de afvoer van oppervlaktewater (gezuiverd afvalwater en regenwater). Gezien de ontwikkeling van LPS als logistieke zone, wordt er verwacht dat de meeste bedrijven geen bedrijfsafvalwater maar enkel huishoudelijk afvalwater produceren. Gezien de nabijheid van het zuiveringsstation van Aquafin is het opportuun om dit gezamenlijk af te voeren naar dit zuiveringsstation. Opstellen van ontwerprichtlijnen voor straat- en veiligheidsverlichting, ter minimalisatie van lichtvervuiling en maximalisatie van energie-efficiëntie. Voorzien van duurzaam straatmeubilair en wegenis, deels uit gerecycleerd materiaal. Aanleg van duurzame fietsverbindingen, zowel functioneel als recreatief, waarbij wordt gestreefd naar een optimale veiligheid en aangename beleving van de haven voor fietsers.

105

Aanleg van stepstones die kunnen worden ingeschakeld in de natuurontwikkeling van de haven. Deze elementen vergroten het draagvlak en zijn van belang i.v.m. de slaagkansen bij aanvraag van de stedenbouwkundige vergunning voor LPS. Het ontwikkelde beleid terzake geeft ook omvatting aan één van de acties uit het flankerend beleid bij het GRUP.

6.2.3 Duurzaam bouwen Nieuw Havenhuis Het BREEAM-certificaat "very good" werd afgeleverd voor de ontwerpfase. Op de werf worden de maatregelen geïmplementeerd zoals voorzien door het certificaat. Het gaat onder meer om het afvalbeheer op de werf, inrichting van de werf en maatregelen om de milieu-impact van de werf te beperken. De aannemer heeft een gespecialiseerd bureau aangesteld om de verplichtingen van het certificaat op te volgen en het bewijsmateriaal om het definitieve certificaat te behalen te verzamelen. Een tussentijdse analyse door de BREEAM assessor toont aan dat de te verwachten score voldoende is voor het behalen van het beoogde resultaat ("Very good"). Enkele kritische aspecten worden opgevolgd zodat een correcte implementatie en voldoende bewijsvoering (noodzakelijk voor het verkrijgen van het certificaat) gegarandeerd wordt.

Centralisatie operationele diensten In het bestek voor het aanstellen van een studiebureau dat het DBM-bestek zal opmaken is duurzaamheid opgenomen als een uitgangspunt voor het ontwerp van nieuw te bouwen complex.

106

7 Communicatie 7.1 Intern Interne communicatie gebeurde ook in 2014 vooral via Golfslag: Golfslag 49: "Het Havenbedrijf zet je op de fiets" "Walstroom vernieuwd: 'Een aanrader voor andere havens'" "Soortenbeschermingsprogramma: een rugstreeppad geeft geen patstelling meer" "Europese norm fijn stof behaald!" Golfslag 50: "LNG bunkering: het Havenbedrijf effent de weg" "In zicht: Galgeschoor terug spik en span" Golfslag 51: "De mooiste natuurplaatjes van Herman Adriaenssens" "Meer doen voor minder energie" Golfslag 52: "Wegverkeer veroorzaakt de grootste verkeershinder" "Plaats en tijdonafhankelijk werken" "Carpooling: de test" "Fietsen niet praktisch? Tuurlijk Wel!"

7.2 Extern Ook in 2014 werd externe communicatie gevoerd rond een aantal milieuaangelegenheden, in hoofdzaak via persberichten en via Radar. "Staatssecretaris Verherstraeten bezocht Antwerpse haven (GHA duurzaamheidsrapportage besproken)" (4 maart 2014) 107

"De haven van Antwerpen publiceert procedures voor LNG-bunkeren" (11 maart 2014) "Antwerpen sluit LNG-samenwerkingsverband met vier havens" (25 april 2014)

108

8 Lijst met gebruikte afkortingen Vernoemde diensten ABO-methode

Activity Based Office

ALBON

Afdeling Land en Bodembescherming, Ondergrond, Natuurlijke Rijkdommen

AMORAS

Antwerpse Mechanische Ontwatering, Recyclage en Applicatie van Slib

aMT

Afdeling Maritieme Toegang

ANB

Agentschap Natuur en Bos

ANPR

Automatic Number Plate Recognition

ASR

Antwerp Ship Repair

ATPC

Antwerp Terminal and Processing Company

BAC

Borealis Antwerp Compound

BBL

Bond Beter Leefmilieu

BBO

Beschrijvend bodemonderzoek

BREEAM

Building Research Establishment Environmental Assessment Method

BSN

Bodemsaneringsnorm

BSP

Bodemsaneringsproject

BVR

Besluit van de Vlaamse Regering

CCR

Centrale Commissie voor de Rijnvaart

BZ

Baggerzone

CC(U)S

Carbon Capture, (Utilisation) and Storage

CDNI

Convention déchets en navigation intérieure (Scheepsafvalstoffenverdrag)

CEF

Connecting Europe Facility

CH4

Methaan

CNG

Compressed natural gas

CO2

Koolstofdioxide

109

DNB

Distributienetbeheerders

DNV

Det Norske Veritas Belgium nv

ECA

Emission Controlled Area

EC

Europese Commissie

EO(&G)R

Enhanced Oil (& Gas) Recovery

EPC

Engineering-Procurement-Construction

ESSF

European Sustainable Shipping Forum

EU

Europese Unie

FOD

Federale Overheidsdienst

GHA

Gemeentelijk Havenbedrijf Antwerpen

GHPV

Gemeentelijke Havenpolitieverordening

GM

General Motors

GRC

Grondrecyclagecentrum

GRUP

Gewestelijk Ruimtelijk Uitvoeringsplan

HFO

Heavy Fuel Oil

HO

Havenonderrichtingen

IAPH

International Association of Ports and Harbours

IBA

Individuele Behandeling van Afvalwater

ICGR

Integral Coordination Group for Regulatory Adjustments

IHD

Instandhoudingsdoelstelling

IMO

International Maritime Organization

INBO

Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek

ISBPP

Individueel Soortenbeschermingsprogramma Paraplusoort

ISO

International Standardization Organisation

ISPT

Instituut voor Duurzame Procestechnologie

110

Vernoemde diensten ITTCO

Antwerp International Training Centre on Corporate Opportunities

LNE

Departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse overheid

LNG

Liquefied Natural Gas

LPS

Logistiek Park Schijns

LSO

Linkderscheldeoever

MER

Milieueffectrapportage

MGO

Marine Gas Oil

MLSO

Maatschappij voor Industrialisatie van het Linkerscheldeoevergebied

MOU

Memorandum of Understanding

MOW

Departement Mobiliteit en Openbare Werken

Mton

Megaton

NDA

Non-disclosure agreement

NO2

Stikstofdioxide

N2 O

Distikstofmonoxide

NOx

Stikstofoxiden

NSBTF

North Sea Basin Task Force

OBO

Oriënterend bodemonderzoek

OVAM

Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij

OVR

Omgevingsveiligheidsrapport

PCI

Projects of Common Interest

PM10/2.5

Fijn stof

PMD

Plastic flessen en flacons, Metalen verpakkingen en Drankkartons

PPS

Publiek-private samenwerking

RID

Règlement concernant le transport international ferroviaire des marchandises dangereuses

ROAD

Rotterdam Opslag en Afvang Demonstratie

111

Vernoemde diensten Roro

Roll-on/roll-off

RSO

Rechterscheldeoever

SBP

Soortenbeschermingsprogramma

SCOT

Smart CO2 Transformation

SGMF

Society for Gas as a Marine Fuel

SIGTTO

Society of International Gas Tanker and Terminal Operators

SO2

Zwaveldioxide

TCO

Total Cost of Ownership

TEN-T

Trans-European Transport Network

TPA

Total Petrochemicals Antwerp

TVZ

Tijdelijke Verenging Zeeschelde

VAMORAS

Valorisatie van mechanisch ontwaterde baggerspecie

VHRM

Vlaamse Hoge Raad voor de Milieuhandhaving

VIL

Vlaams Instituut voor de Logistiek

VIP

Veiligheidsinformatieplan

VLAREM

Vlaams Reglement betreffende de Milieuvergunning

VLAREMA

Vlaams Reglement voor het duurzaam beheer van Materiaalkringlopen en Afvalstoffen

VMM

Vlaamse Milieumaatschappij

VVSG

Vereniging Voor Steden en Gemeentes

W&Z

Waterwegen en Zeekanaal

WKK

Warmte-krachtkoppeling

WPCI

World Ports' Climate Initiative

C/BO

Beleidsontwikkeling

C/IDPB

Interne Dienst voor Preventie en Bescherming

C/JD

Juridische Dienst

112

Vernoemde diensten C/ST_A

Strategie en Analyse

F/BC

Beheerscontrole

F/BVT

Beheer Voertuigen

F/HR

Beheer Havenrechten

HKD

Havenkapiteinsdienst

HKD/CAL

Calamiteitencel

HKD/GM

Goederen en Milieu

HKD/SVM

Scheepvaartmanagement

INFR

Infrastructuur

INFR/GBP

Gebiedsbeheer en projecten

INFR/GBP/L

Leidingen

INFR/GBP/OO

Onderzoek en ontwikkeling

INFR/GBP/P

Projecten

INFR/GBP/W

Wegen

INFR/G_E

Gebouwen en Energie

INFR/G_E/B

Beheer

INFR/G_E/EN

Energie

INFR/G_E/EL

Elektriciteit

INFR/GIS

Geografisch Informatiesysteem

INFR/MI

Maritieme Infrastructuur

INFR/MI/AAT

Automatisering en Aandrijftechnieken

INFR/MI/CT

Civiele Technieken

INFR/RO&M

Ruimtelijke Ordening en Milieu

MPC

Marketing, Promotie en Commerciële Relaties

OP/BG

Baggerbedrijf

113

Vernoemde diensten OP/KVK

Eéngemaakt kraanbedrijf

PATR

Patrimoniumbeheer

PATR/CON

Concessies

PATR/IB

Investeringsbeleid

PATR/IM_A

Intermodaliteit/Achterland

S/TC

Telecommunicatie

S/W/AWN

Algemeen Werkhuis Noord

114

9 Bijlagen

115