Opleiding Duurzaam bouwen: Ruimtelijke ordening en milieu Leefmilieu Brussel
Mundo-B: presentatie over duurzaam renoveren
Focus op: mobiliteit – biodiversiteit – sociaal-culturele aspecten Frédéric ANCION – ETHICAL PROPERTY EUROPE
Context ●
Oprichting van een centrum van verenigingen (vzw van de sector duurzame ontwikkeling)
●
Programma: kantoren (250 personen), 8 vergaderzalen, conferentiezaal, cafetaria, documentatiecentrum, receptie, …
●
Bestaande toestand: oud kantoorgebouw, twee verschillende vleugels (1950 – 1970)
●
Grondige renovatie, met een sterke “duurzame” benadering
2
Eerste deel: Algemene aspecten van de eco-constructie van Mundo-b
3
Voorgevels
Achtergevels
Kantoren
Parking
Bestaande toestand 4
Kenmerken ● ●
Oppervlakte: ongeveer 3500 m² (4000 m² na renovatie) Zware ingreep: ► ► ► ►
● ● ● ●
ontmanteling van de bestaande afwerking vervanging van 2 gevels toevoegen van een verdieping vervanging van de speciale technieken
Gebruiksklaar maken van de kelderverdieping (+ 500 m²) Doelstelling laag verbruik (E < 60kW/m²*jaar) Beperkt budget (€ 800/m²) Zeer korte opleveringstermijn: 16 maanden tussen aankoop en einde werken
5
Ontmanteling - afbraak ●
Asbestverwijdering uit de vloeren
●
Uitbreken van:
●
►
wanden
►
verlaagde plafonds
►
elektriciteit, verlichtingstoestellen
►
ventilatie, airconditioning (recuperatie van freon)
►
2 gevels
Asbestverwijdering
Sortering – recuperatie: ►
Sortering ter plaatse
►
Hergebruik waar mogelijk Demontage, sortering ter plaatse 6
Isolatie en luchtdichtheid ●
Bestaande energietoestand: 138 kWh/m²/jaar (PHPP) ► ►
Na renovatie: 51 kWh/m²/jaar (“lage energie”-standaard: <60) Interventie gevel linkervleugel: › behoud bestaande isolatie (10 cm rotswol ), toevoeging OSB-platen + 10 cm geëxpandeerd polystyreen + pleister › Nieuwe houten ramen, beglazing U = 1,1 W/m²K
►
Interventie gevels rechtervleugel: › Behoud aluminium ramen met dubbel glas (2006, U = 1,4 W/m²K)
► ►
●
Toevoeging isolatie op meest blootgestelde plaatsen (rondingen, …). Nieuwe dakisolatie linkervleugel (40 cm cellulosevlokken)
Luchtdichtheid: ► ►
Bestaande toestand: niet bepaald (slecht) Doelstelling na renovatie: < 2,7 Resultaat blowerdoortest: 2,1
7
Demontage gevel
Nieuwe achtergevel
Nieuwe voorgevel
“Blowerdoortest”
Isolatie & luchtdichtheid 8
Verwarming ● ● ● ●
2 nieuwe verwarmingsketels: pellets (prioritair) + gas (HR TOP) In de kantoren: gewone radiatoren (recuperatie 50%) In de conferentieruimte: verwarmde ingeblazen lucht Regeling: ► ►
►
Pelletkachel als hoofdverwarming: ong. 80% van de behoeften Verschillende regimes naargelang van het uur, weekend- of werkdagen, bezetting van de lokalen, … Flexibele regeling in de kantoren door thermostatische kranen
Verwarmingsketels: pellets + gas 9
Ventilatie ●
Ventilatie ►
●
Installatie van twee groepen: ► ►
●
Op het dak voor het grootste deel: warmtewielwisselaar (12.000 m³) Achteraan voor vergaderzalen en conferentiezaal: platenwisselaar (2700 m³), enkel actief bij gebruik van de zalen
Koeling ► ►
► ►
●
Balansventilatie met warmterecuperatie (>70% recup.)
Geen luchtbehandeling (die veel energie verbruikt) Nightcooling: inertie van de onbedekte betonstructuur Glaswerk met hoge zonnefactor op de blootgestelde verdiepingen Screens (schermen) aan binnenkant
Installatie van buitenzonnewering op de meest blootgestelde plaatsen
10
Zichtbare ventilatiekokers
Ventilatiegroep op het dak
HVAC 11
Resultaten PHPP EVALUATIE VAN DE ENERGIEPRESTATIE écoRce
RESULTATEN
ENERGIE-LABEL A B C D E F G kWh/m²jaar
Prestatie > 300 251 à 300 201 à 250 151 à 200 111 à 150 81à 110 61 à 80 41 à 60 21 à 40 lager dan 20
51
PRESTATIES
Nettobehoefte aan vewarmingsenergie Verwarmingsvermogen
Klasse G F E D C B A A+ A++ A+++
Jaarlijkse behoefte aan verwarmingswarmte:
51
kWh/(m2j)
Resultaat van de infiltrometrietest:
2,0
h-1
570
kWh/(m2j)
570
kWh/(m2j)
Behoefte aan primaire energie (sanitair warm water, verwarming, aanvullende elektriciteit en voor huishoudelijke doeleinden):
Behoefte aan primaire energie (sanitair warm water, verwarming en aanvullende elektriciteit):
Behoefte aan primaire energie
Verwarmingsvermogen:
51 kWh/m²jaar
Behoefte aan primaire energie
91,95 kW 570 kWh/m²ja ar
Oververhitting boven 25 °C
3,7%
kWh/(m2j)
besparing door de productie van fotovoltaïsche elektriciteit:
Oververhitting in de zomer: Jaarlijkse behoefte voor koeling:
Koelvermogen:
25
W/m2
4
% kWh/(m2j) W/m2
12
Elektriciteit ●
Zoveel mogelijk natuurlijk daglicht (wanden, kleuren, …)
●
Volledige vervanging van de elektrische installatie
●
►
nieuwe zuinige verlichting (gemiddeld vermogen 9,65 W/m²)
►
armaturen dichtbij vensters: lichtgevoelige sensoren
►
schakelaars: timers, bewegingsdectoren, uurwerken, …
90 m2 fotovoltaïsche panelen ►
productie: +/- 10.000 kWh/jaar
►
of +/- 10% van het verbruik
Ecoconstructie ●
Al het hout is gelabeld en afkomstig uit Europese bossen.
●
Gelabelde verf: natuurlijke verf en/of zonder solventen
●
Binnenwanden in gipsvezelplaten (gerecycleerd papier).
●
Vloerbekleding: linoleum / planken
●
Natuurlijke isolatiematerialen:
●
►
soepele houtvezelwol (wanden), houtvezelpanelen (gevels)
►
hennepwol,
►
akoestische houtvezelpanelen (Herakustik)
►
cellulosevlokken (daken, buitenwanden, tussenvloeren)
►
kurk
Uitzondering: polystyreen als buitenisolatie uit budgettaire overwegingen 14
Tweede deel
Specifieke aspecten:
- sociaal-culturele aspecten - mobiliteit - biodiversiteit
15
Sociaal-culturele aspecten Gebouw met meerdere gebruikers - De gebruikers werken rond verwante thema‟s (DO) - Mundo-B: draagt bij aan uitwisselingen, samenwerkingsverbanden: -
►
Creatie van ontmoetingsplaatsen: › Cafetaria - Restaurant › Kookhoeken op elke verdieping › Tuinen
►
Steun aan samenwerkingsverbanden tussen verenigingen › Beheercomité › Plaatsen voor mededelingen: prikborden, intranet
►
Steun aan initiatieven gericht op „ontspanning‟ › Yoga, conversatietafels talen
16
© Yvan Glavie
Sociaal-culturele aspecten
Terras en tuin: plaats voor ontspanning en sociale contacten
Cafetaria: plaats voor evenementen en ontmoetingen
17
© Yvan Glavie
Sociaal-culturele aspecten: visuele communicatie
Foto’s van de teams, locatie van hurende verenigingen
Beschrijving van de activiteiten van de hurende verenigingen
18
Sociaal-culturele aspecten De jaarlijkse enquête: ●meet het tevredenheidsniveau van de gebruikers van Mundo-b, ●geeft informatie over hun verwachtingen, wensen, …
19
Sociaal-culturele aspecten ●
●
●
Participatief beheer: ►
Beheercomité
►
Sommige huurders zijn vennoten van de coöperatieve
►
Collectief beheer van de compost, enz.
Organisatie van eigen evenementen van Mundo-B: ►
“Alter After Work”
►
Opendeurdagen, …
Aanwezigheid van tal van evenementen die openstaan voor het publiek ►
Conferenties, seminaries
►
Thematische campagnes
20
© Yvan Glavie
Sociaal-culturele aspecten
Plantenbeurs georganiseerd door Natagora
Conferentiezaal: hier vinden tal van evenementen plaats
21
Mobiliteit ●
●
●
Keuze van de locatie van het gebouw! ►
Centraal
►
Nabijheid van het openbaar vervoer (metro, trein, …)
►
Bereikbaarheidsplan “MIVB” hangt uit
Auto‟s ►
Ontmoedigd: parkeerplaatsen geschrapt (aanvankelijk > 30)
►
Uitsluitend voor leveren, lossen en personen met beperkte mobiliteit (4 plaatsen)
►
Cambio-station aan Naamsepoort, op 250 meter van Mundo
Bewustmaking ►
Jaarlijkse enquête – allerhande communicatie
22
Mobiliteit ●
Resultaat van de jaarlijkse enquête bij de gebruikers van Mundo-b, over het vervoersmiddel gebruikt voor woonwerkverkeer
23
Bereikbaarheidsplan MIVB
24
Mobiliteit: fietsen ●
© Yvan Glavie
Overdekte fietsenstalling voor 90 fietsen ● Fietsenstalling voor het gebouw: 8 bogen ● Maandelijkse fietsworkshops ( reparaties) + gereedschap ter beschikking ● Fietsontleendienst via intranet ● Oplaadpunten voor elektrische fietsen zijn voorzien ● Douches voor fietsers
Fietsbogen voor bezoekers
Fietsenstalling in de kelder 25
Biodiversiteit ●
Tuin waar de “natuur toegelaten” is ►
Kon worden aangelegd doordat de parking werd opgedoekt!
►
Poel, inheemse planten, compostering, nestkastjes voor insecten, enz.
►
Schanskorven gemaakt van afval van de renovatiewerken
►
Beheerd met de hulp van de vzw Natagora
►
●
“Didactische” aanleg voor kinderen en bezoekers (namen van planten, … )
Terrein met “Réseau Nature”-label (Natuurnetwerk)
Schanskorven 26
Biodiversiteit
Asfaltverwijdering parking
Het resultaat een jaar later
“Didactische” poel 27
Biodiversiteit ●
Ontspanningstuin waar “natuur toegelaten” is ►
Combinatie van een ontspanningsruimte en
►
inheemse planten en struiken, …
●
Nestkastjes voor gierzwaluwen (onder andere) ● Begroening van de terrassen: grote plantenbakken staan ter beschikking van de huurders ● Organisatie van de jaarlijkse plantenbeurs in november ● Compostering van organisch afval ● Vooruitblik: bijenkasten op het dak
28
Biodiversiteit
Collectief beheer van de compost
Nestkastjes voor gierzwaluwen aan de gevel
29
© Yvan Glavie
Biodiversiteit
Beheer “natuur toegelaten” met lokale planten
Label “Réseau Nature” (natuurnetwerk)
30
Biodiversiteit ●
Indirecte aspecten: ►
Levering van gecertificeerde pellets (bijproduct van lokale houtzagerijen, niet afkomstig van bossen geëxploiteerd voor verwarmingshout)
►
Gebruik van gecertificeerd constructiehout afkomstig uit duurzaam beheerde bossen: PEFC of FSC
Gecertificeerde pellets
Gelabeld hout 31
Referenties Technische referenties: Praktische handleiding voor de duurzame bouw en renovatie van kleine gebouwen: http://app.leefmilieubrussel.be/handleiding_duurzaam_gebouw -
Fiches TER 00, 01, 02, 03, 05 (onder andere) De fiches worden op dit moment herwerkt; de volgende fiches krijgen de titel (onder voorbehoud): G_NAT 00/01/02/03/05.
Het verhaal achter de voorbeeldgebouwen [in Brussel], Leefmilieu Brussel, Editions Racine -
32
Gegevens
Project: Mundo-B
-
www.mundo-b.org
Gegevens: Brussels Sustainable House nv Edinburgstraat 26 1050 Elsene Contactpersoon: Frédéric Ancion 0485 69 29 83
[email protected] 33
