9de Vlaams Congres Palliatieve Zorg
Veerkracht
Gespannen veer of relaxte kracht: wat maakt het verschil in de concrete zorg ? Walter Rombouts Klinisch Psycholoog Palliatief Support Team UZ Leuven Docent Kaderopleiding Palliatieve Zorg Universiteit van Amsterdam Opleider Bureau voor opleiding en vorming Perspectief Holsbeek
Wat heeft Maria Montessori met veerkracht in de huidige palliatieve zorg in Vlaanderen te maken ?
Resilience • “The ability to bounce back or cope succesfully despite considerable adversity” WALSH,2006, in Caregiver Stress and Staff support van I.Renzenbrink,2011
• Veerkracht is niet de “afwezigheid” van onwelbevinden en distress in ervaringen (suggereert G.A. BONNANO dit ?)
13 september 2012
1
9de Vlaams Congres Palliatieve Zorg
Veerkracht
Resilience
Het is het vermogen om ervaringen te gebruiken om er mentaal en emotioneel beter van te worden
Resilience Om dit bij anderen te bereiken, moeten we onszelf ontwikkelen Eileen Mc Gee: “because we cannot give our patients what we do not possess ourselves”. The healing circle, 2006
Dus niet te veel “anderen willen helpen…”, maar uzelf ontwikkelen
Is dat wel nodig, zo veel aandacht voor de ontwikkeling van hulpverleners ?
13 september 2012
2
9de Vlaams Congres Palliatieve Zorg
Veerkracht
Palliatieve zorg, als uitdaging • Emotionele belasting • Morele belasting • Existentiële belasting • Psychologische belasting • Differentiatie-belasting • Rouw-belasting • Uitvinders-belasting • Samenwerkingsbelasting
Palliatieve zorg als uitdaging • Emotioneel, moreel, existentieel, psychologisch, creatief, autonoom, procesmatig en samenwerkend fit blijven • Omgaan met dreiging van – – – – – –
emotional fatigue (FIGLEY) moral distress (CORLEY) burn-out (SHAUFELI) helplessness & powerlessness (ERIKSON) routine samenwerkingsstress
We kunnen dit doen via aandacht voor • • • • • • •
Werkbelasting (workload) Voldoende controle (lack of control) Voldoende beloning (reward) Werken in een gemeenschap (community) Voldoende eerlijkheid (fairness) Waarden (values) Emotionele belasting van het werk (emotionwork variables)
MARY VACHON in Caregiver Stress and Staff support in Illness, Dying and Bereavement, I.Renzenbrink (ed),Oxford Press 2011
13 september 2012
3
9de Vlaams Congres Palliatieve Zorg
Veerkracht
We kunnen dit doen via het werken aan • Persoonlijke coping-strategieën • “We doen ons werk graag én doen het goed” • Verfijnen van onze persoonlijke wijze van omgang met de dingen • Het zoeken van de kracht van positieve emoties
Concreet hulpmiddel: intervisie • Plaats om collectief en individueel reflectief te leren ‘’excessive complaining and focusing on negative emotions increase the risk of burn-out” (Tait Shanafelt, 2012, Journal Clinical Oncology)
• Leren vanuit verschillende perspectieven: politiek, ethisch, emotioneel, cognitief…. (Geert Kelchtermans)
soms ingewikkelde dingen, soms eenvoudige dingen…
13 september 2012
4
9de Vlaams Congres Palliatieve Zorg
Veerkracht
CASHAVELLY B.J., Oncologist 2008,13(5) Vier dominante thema’s: •Relaties met patiënten en families •Coping met dood en dood-gaan •Waarden en erkenning krijgen •‘balance function’ met emoties
het is altijd opnieuw vaststellen dat er niet één goede palliatieve zorg bestaat, met vaste standaards voor mensen die sterven en hun omgeving en zeker niet voor de zorgverleners
het is altijd vaststellen “dat alles van waarde weerloos dreigt te zijn, maar niet gebroken hoeft te worden” dus veerkrachtig kan zijn Vrij naar LUCEBERT
13 september 2012
5
9de Vlaams Congres Palliatieve Zorg
Veerkracht
De zeer oude zingt
er is niet meer bij weinig noch is er minder nog is onzeker wat er was wat wordt wordt willoos eerst als het is is het ernst het herinnert zich heilloos en blijft ijlings alles van waarde is weerloos wordt van aanraakbaarheid rijk en aan alles gelijk als het hart van de tijd als het hart van de tijd
Uit: Verzamelde gedichten, 1974.
EN JA, MARIA MONTESSORI…..
13 september 2012
6
