OT B – On d e rzoe k voor de g e b ou wd e omg e vin g Facu l te i t B ou wk u n d e
4-daagse cursus
Portefeuille- en Assetmanagement bij woningcorporaties 13/14 oktober en 17/18 november 2015 Conferentiecentrum Kaap Doorn, Doorn
4-daagse cursus
Portefeuille- en Assetmanagement bij woningcorporaties
Niveau Niveau
Typemanagement management Type
Resultaat/output Resultaat/output
Visie en missie
Proces
Analyse
Portefeuilleniveau Analyse Analyse
Monitoren en evalueren
Strategisch
Portefeuille management
Ondernemingsplan Portefeuillestrategie
Doelstellingen en strategieën
Gebiedsniveau Analyse
Monitoren en evalueren
Doelstellingen Doelstellingen en strategieën strategieën en
Complexniveau
Monitoren en evalueren evalueren en
Doelstellingen Doelstellingen en enstrategieën strategie
Analyse
Monitoren en evalueren
Doelstellingen en strategieën
Woningniveau
Tactisch
Operationeel
Asset management
Property management
Verankeren,
Complexstrategieën Complexbeheerplannen
Uitvoering, verhuur, onderhoud, beheer
Voorspellen
uitvoeren en en toetsen Verankeren, communiceren uitvoeren en Voorspellen Voorspellen Uitwerken tot Woningstrategie communiceren en toetsen beheerplan en beheerplan
Verankeren, Verankeren, uitvoeren enen uitvoeren communiceren
Verankeren, uitvoeren en communiceren
Complexstrategie Uitwerken tot beheerplan en beheerplan
Uitwerken tot Gebiedsplan en uitvoeringsplannen
Voorspellen en toetsen
Voorspellen en toetsen
Portefeuilleplan en beleidsplannen
13/14 oktober en 17/18 november 2015 Het portefeuillebeleid is een van de belang rijkste beleidsthema’s bij corporaties. Het doel van het portefeuillebeleid is vastgoed en diensten zo goed mogelijk aan te laten sluiten op de wensen van huidige en toe komstige bewoners. Er wordt bij portefeuillebeleid vaak on derscheid gemaakt in strategisch niveau (portefeuillemanagement), tactisch niveau (assetmanagement) en operationeel niveau (property management), zie afbeelding. De cursus richt zich op het strategisch en tactisch niveau. Het portefeuillebeleid moet uiteraard passen binnen de organisatorische en financiële kaders van de eigen organisatie en binnen de externe kaders waarbinnen de corporaties opereren, zoals Europees beleid, rijksbeleid, gemeentelijk beleid en ontwikkelingen op de woningmarkt. De corporatie analyseert voortdurend de be leidsomgeving en ze interpreteert de markt ontwikkelingen, wijkvisies en wensen van bewoners. Ook beoordeelt ze het huidige corporatiebezit op bouwtechnische staat en verhuurmogelijkheden en op de passend heid aan de eigen doelstellingen. Op basis daarvan neemt de corporatie besluiten over onder meer gewenste bewo ners (doelgroepen), woningen (wensporte feuille) en het financieel en maatschappelijk rendement. Deze kaders worden uitgewerkt naar verkoop-, huur-, verhuur-, onder houds-, investerings- en nieuwbouwbeleid en vervolgens naar keuzes op complex- en woningniveau.
Deze cursus, die nu voor de derde keer wordt gehouden, vervangt de cursus ‘Stra tegisch voorraadbeleid en beheerplannen bij woningcorporaties’, die al vanaf 1998 werd georganiseerd. Het verschil tus sen beide cursussen is de grotere nadruk op de (verplichte) marktwaardering van het vastgoed, het sturen op rendement, het begrippenkader en het inzoomen op de instrumenten/knoppen van een as setmanager; verkoopbeleid, huurbeleid, onderhoudsbeleid, woningverbetering en sloop/nieuwbouw. Ontwikkelingen zoals de nieuwe Woningwet, de verplichte markt waardering en de Algemene Maatregel van Bestuur, waarin details over de uitvoering van de wet zijn vastgelegd, maken het as setmanagement actueler dan ooit.
Opzet en thema’s Het doel van deze cursus is om te leren zelf het portefeuillebeleid te ontwikkelen. Daar bij houden we rekening met verschillende soorten corporaties (groot, klein, woning marktgebied, financiële positie, etc.). In het eerste cursusblok ligt de nadruk op het portefeuillemanagement (d.w.z. het strate gisch niveau). In het tweede cursusblok ligt de nadruk op het assetmanagement (d.w.z. het tactisch niveau, complexgericht). Thema’s die hierbij aan de orde komen, zijn onder andere: overheidsbeleid en woning marktontwikkelingen, het proces, de orga nisatie van portefeuillebeleid, verkoop- en huurbeleid, meten en begroten van direct en indirect rendement, afweging van moge lijke strategieën op complexniveau, uitwer
king van complexstrategieën naar operatio nele beheerplannen, en het takenpakket en interne positionering van de portefeuille- en assetmanager. Bij elk onderwerp tonen de sprekers heel veel praktijkvoorbeelden, zowel van kleine als grote corporaties. De groepsopdrachten sluiten nauw aan bij de inhoud van de lezingen. Op verzoek van de cursisten kunnen we echter een of meer opdrachten vervangen door discussie over specifieke thema’s. In de thuisopdracht kunnen de deelnemers een keuze maken uit vier verschillende opdrachten.
Cursusleiding De cursusleider is werkzaam bij een wo ningcorporatie. Hij heeft uiteraard ruime ervaring met portefeuillebeleid. Voor een groot aantal thema’s hebben we deskun dige sprekers ingeschakeld, die ingaan op eigen praktijkervaringen.
Doelgroep De cursus is vooral bestemd voor woning corporaties: directieleden, leden van het managementteam, portefeuillemanagers, assetmanagers, programmamanagers en beleidsmedewerkers.
Incompany Op verzoek kan het OTB ook een op maat verzorgde incompanycursus organiseren, die gericht wordt op uw specifieke situatie. En uiteraard blijft het OTB graag bereid u concreet te ondersteunen bij het maken van uw portefeuilleplan, complexstrategieën of complexbeheerplannen.
Programma Dinsdag 13 oktober 2015
Woensdag 14 oktober 2015
Portefeuillemanagement: proces, wensportefeuille, financiële begrippen
Portefeuillemanagement: instrumenten
9:30
Ontvangst
9:00
Start programma
9:45
Introductie programma cursusblok 1 Thema’s, sprekers, kennismaking
9:05
Interne kaders: het organiseren van portefeuillebeleid n Kenmerken en opgave van Stadgenoot n Transparantie in beslissingen, driekamermodel n Organisatie: taken en verantwoordelijkheden n Implementatie van portefeuille- en assetmanagement n Draagvlak binnen de organisatie n Gouden tips n Discussie en uitwisseling van ervaringen van cursisten Jacqueline van Ham, directeur Strategie, Portefeuille en Assetmanagement, Stadgenoot, Amsterdam
10:15 Procesmodel Portefeuillebeleid n Begripsbepaling: portefeuillemanagement, portfoliomanage ment, assetmanagement, strategisch voorraadbeleid n Beleidskaders, nieuwe Woningwet n De instrumenten van een portefeuillemanager n Toelichting op het stappenplan Henk Heeger, adviseur/onderzoeker Faculteit Bouw kunde, OTB, TU Delft en adviseur Programma en Innova tie bij Havensteder, Rotterdam 11:15 Koffie-/theepauze 11:30 Wensportefeuille n Relevante externe ontwikkelingen n Benodigde analyses n Benoemen van wensportefeuille n Relatie met facetbeleid (huur, verkoop en onderhoudsbeleid) n Consequenties van vastgelegde wensportefeuille n Gouden tips Anne Damen, manager Vastgoedsturing, Staedion, Den Haag 12:45 Lunch 13:30 Financiële begrippen n Bedrijfswaarde versus marktwaarde n Wat is financieel rendement? Waarom financieel rendement? n Hoe wordt de rendementseis op portefeuilleniveau bepaald? n Hoe kijken beleggers naar rendement? n Onderhoud en verbeteringen, kosten en investeringen n Verhuren of verkopen? Klaas Franken, Fineut*, Culemborg 14:45 Koffie-/theepauze 15:00 Groepsopdracht A: Optimaliseren van rendement 15:40 Bespreken van groepsopdracht A Klaas Franken 16:00 Programmabreak 16:30 Portefeuillestrategie en huurbeleid n Financiële en maatschappelijke doelstellingen n Betaalbaarheid en beschikbaarheid n Optimaliseren van huurkortingen; naar een doelmatige sociale voorraad n Gevolgen van de passendheidstoets n Hoe bepalen we de markthuur? Maarten Vos, manager Strategie en Innovatie, Vidomes, Delft 17:45 Groepsopdracht B: huurbeleid 18:45 Bespreken van groepsopdracht B Henk Heeger 19:15 Afsluiting en diner
10:20 Koffie-/theepauze 10:45 Portefeuillestrategie en kwaliteitsbeleid n Sturen op kwaliteit is sturen op kosten n Referentiekwaliteiten om strategisch en tactisch te kunnen sturen n De KiB-methodiek (Kwaliteit in Balans), een nieuw instrument voor het vastleggen van feitelijke en gewenste kwaliteit n Gouden tips n Discussie en uitwisseling van ervaringen van cursisten Henk Heeger, OTB, TU Delft en Havensteder 12:00 Lunch 13:00 Groepsopdracht C: kwaliteitsbeleid n Differentiatie in onderhoudsinspanningen n Kwaliteit van een binnendeur n Kwaliteit van een keuken 14:00 Bespreking groepsopdracht C Henk Heeger 14:45 Koffie-/theepauze 15:15 Portefeuillestrategie en verkoopbeleid n Waarom verkoop? Welke complexen? n Hoe verkopen? Uitponden of complexgewijs? n Ministeriële Regeling 2013-02 – Circulaire verkoop corporatiewoningen n Hoe groot moet de verkoopvijver zijn? Met reken voorbeelden n Do’s en don’ts n Discussie en uitwisseling van ervaringen van cursisten Gert Roelofsen, manager Verkoop en Zakelijke Verhuur, Mitros, Utrecht 16:30 Afsluiting n Introductie thuisopdracht: uitwerking van een van de volgende thema’s: 1. Van corporatiestrategie naar complexaanpak 2. Verkoopbeleid 3. Kwaliteitsbeleid 4. Huurbeleid n Evaluatie programma 13/14 oktober en eventuele wensen voor tweede blok
Dinsdag 17 november 2015
Woensdag 18 november 2015
Assetmanagement: complexniveau, taken van een assetmanager, marktwaarderen
Operationele uitvoering van assetmanagement
9:30
Ontvangst
9:00
Start programma
9:45
Introductie programma cursusblok 2 Thema’s en sprekers
9:05
Assetmanagement bij een corporatie in een krimpgebied n Betekenis van een krimpgebied voor het assetmanagement n Organisatie en samenwerking met andere betrokkenen n Maken van keuzes op buurt- en complexniveau Jeannette Dekker, directeur-bestuurder, Thús Wonen, Dokkum
10:00 Assetmanagement op complexniveau n Proces: analyse, doelstellingen en strategieën, voorspellen en toetsen, uitwerken tot plannen, verankeren, uitvoeren en communiceren, monitoren en evalueren n Koppelingen met portefeuilleniveau n De ‘knoppen’ voor de assetmanager n Discussie en uitwisseling van ervaringen van cursisten Henk Heeger, OTB, TU Delft en Havensteder 11:15 Koffie-/theepauze 11:30 De werkzaamheden van een assetmanager n Assetmanagement in de praktijk n Verschil in assetmanagement tussen corporaties en beleggers n Sturen op rendement: hold/sell, complexstrategieën, de jaarbegroting en performance analyse n Belangrijkste taken en verantwoordelijkheden van een assetmanager n Benodigde vaardigheden voor een assetmanager n Plek in de organisatie n Gouden tips Carole Vermolen, Vastgoedsturing, Den Haag/Zwolle 12:45 Lunch 13:45 Bespreking thuisopdracht De gemaakte huiswerkopdrachten worden voor dit blok ver spreid en in kleine groepen besproken. Elke groep richt zich op bepaalde thema’s, problemen en oplossingen. 15:15 Koffie-/theepauze 15:45 Rekenen aan investeringsvoorstellen n Marktwaarde versus bedrijfswaarde: impact op investeringsbeslissingen n Interactieve rekencasus: sloop/nieuwbouw n Interactieve rekencasus: renovatie n Gouden tips Carole Vermolen, Vastgoedsturing, Den Haag/Zwolle 17:15 Programmabreak 17:45 Bepalen complexstrategie: afwegen complexscenario’s n Benodigde informatie en betrokkenen n Scenario’s en het toetsen daarvan n Instrumenten, software n Taken van de assetmanager bij de afweging n Vertalen van strategie naar begroting n Gouden tips Mano Otten, manager Vastgoed/vastgoedstrateeg, de Alliantie, Huizen 19:00 Afsluiting en diner
10:20 Koffie-/theepauze 10:35 Assetmanagement bij een belegger: het onderhoud n Beleggen in vastgoed n Kenmerken van het woningbezit van Delta Lloyd n Onderhoud in relatie tot rendement n Gewenste kwaliteit n Verkrijgen beeld van onderhoudstoestand: hoe gedetailleerd? n Onderhouds- en renovatiebegroting n Van meerjarenbegroting naar jaarbegroting n Bewaking budget in relatie tot realisatie n Gouden tips Kees Korver, senior portfoliomanager Vastgoed, Delta Lloyd Vastgoed, Amsterdam 11:50 Bespreken thuisopdrachten Discussie over dilemma’s en oplossingen 12:15 Lunch 13:00 Bespreken thuisopdrachten (vervolg) Discussie over dilemma’s en oplossingen 14:15 Assetmanagement bij een middelgrote corporatie n Taken en verantwoordelijkheden n Organisatie en samenwerking met andere betrokkenen n Ontwikkelingen bij DeltaWonen n Implementatie van assetmanagement n Gouden tips Gertjan Wolleswinkel, assetmanager, DeltaWonen, Zwolle 15:30 Koffie-/theepauze 15:45 Daadwerkelijk realiseren van assetmanagement: property management n Integratie en verbinding; sleutelrol assetmanagement n Kaderstellende complexbeheerplannen n Efficiënt verhuurproces: vermijden van leegstand, doelgroepen en woningtoewijzing, betaalbaarheid als dilemma, onderscheid DAEB en niet-DAEB-bezit, verkoop n Technisch: efficiënt uitvoeren van mutatieonderhoud en dagelijks onderhoud, eigen onderhoudsdienst n Financieel: realiseren markthuur, lage onderhouds- en beheerskosten n Quick-wins in property-management, zoals aansluitend verhuren van woningen n Omgaan met wensen van bewoners Désirée den Ouden, manager Wonen en Maarten Oomes, assetmanager, Zayaz, ‘s-Hertogenbosch 17:00 Afsluiting, uitreiking getuigschriften en borrel
Meer informatie
Data 13/14 oktober en 17/18 november 2015
Locatie Conferentiecentrum Kaap Doorn Postweg 9, 3941 KA Doorn tel.: (0343) 41 42 41 www.kaapdoorn.nl
Cursusgeld en getuigschrift De kosten voor de cursus bedragen € 2.195,-. Bij deze prijs is inbegrepen: het documentatiemateriaal, lunches, diners, koffie en thee. Over dit bedrag is geen BTW verschuldigd. Cursisten die de gehele cursus hebben bijge woond en de (thuis)opdracht met goed gevolg hebben afgerond, ontvangen een getuigschrift.
Overnachtingsmogelijkheid U kunt gebruikmaken van de over nachtingsmogelijkheden in Conferen tiecentrum Kaap Doorn op 13 oktober en 17 november 2015. De overnach tingen zijn niet bij de cursusprijs inbe grepen. De kosten hiervoor bedragen € 90,- per nacht (incl. ontbijt). U kunt bij aanmelding opgeven of u gebruik wenst te maken van de overnach tingsmogelijkheid. Het OTB zorgt er dan voor dat er een kamer voor u beschikbaar is.
Aanmelding en betaling U kunt zich voor deze cursus aanmel den via www.otb.tudelft.nl/agenda.
Kies voor cursus ‘Portefeuille- en Assetmanagement bij woningcorpo raties’. U treft daar een omschrijving van de cursus en een link naar het aanmeldformulier. Aan deze cursus kunnen maximaal 22 personen deelnemen. Wij hanteren bij overintekening een maximum van twee deelnemers per organisatie. Bij de be vestiging van uw inschrijving ontvangt u tevens een routebeschrijving naar Conferentiecentrum Kaap Doorn. Indien u kiest voor betaling per fac tuur, wordt deze apart toegezonden door de financiële administratie van de TU Delft. Het deelnamebedrag dient 10 werkdagen vóór aanvang van de cur sus ontvangen te zijn. Indien vanwege onjuist ingevulde gegevens de factuur opnieuw verzonden dient te worden, wordt € 25,- aan administratiekosten doorberekend.
Annulering U kunt alleen schriftelijk annuleren. Afmelding zonder verplichting tot beta ling kan slechts indien de annulering schriftelijk is ontvangen vóór 15 september 2015. Cursisten die tussen 15 september en 29 september 2015 annuleren, zijn 50% van de cursuskos ten verschuldigd. Bij latere annulering brengen wij het volledige cursusbedrag in rekening. Bij verhindering is het mogelijk een collega gebruik te laten maken van uw reservering. Het OTB behoudt zich het recht voor
bij onvoldoende belangstelling de cur sus te annuleren. Hiervan ontvangt de cursist tijdig bericht. Bij annulering van de cursus door het OTB ontvangen de cursisten direct het cursusgeld terug.
Cursusleiding Henk Heeger, adviseur portefeuille beleid en technisch beheer, OTB – Onderzoek voor de gebouwde omge ving, Faculteit Bouwkunde, Techni sche Universiteit Delft. Hij is tevens werkzaam als adviseur Programma en Innovatie bij de corporatie Havenste der in Rotterdam.
Informatie Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het secretariaat van het OTB: tel.: (015) 278 30 05 e-mail:
[email protected].
OTB - Onderzoek voor de gebouwde omgeving Het OTB, afdeling van de faculteit Bouwkunde van de TU Delft, verricht onderzoek en verleent adviezen op het gebied van het bouwen en de ge bouwde omgeving. Het onderzoek van het OTB is multidisciplinair, beleids- en oplossingsgericht. Ook aan kennisover dracht wordt veel aandacht besteed in de vorm van onderwijs, beleids- en onderzoeksrapporten, scholing en trai ning en het organiseren van studieda gen, congressen en cursussen.
Cursus-/studiedagprogramma 2015 Cursus/studiedag
Data
Kosten
Seminar Entrepreneurial Neighbourhoods
9/10 september 2015
€ 50,-
Discussiedagen Toekomst van de sociale huisvesting
24/25 september 2015
€ 500,-
4-daagse cursus Recente ontwikkelingen in het wonen
7/8 oktober en 2/3 december 2015
€ 2.195,-
2-daagse cursus Trends in de woonruimteverdeling
12/13 oktober 2015
€ 1.095,-
OTB/Platform31 Wooncongres: Naar nieuwe verhoudingen in het wonen
3 november 2015
€ 395,-
4-daagse cursus De wijkaanpak: sociaal, fysiek en economisch
Najaar 2015
€ 2.195,-
Kijk voor een actueel overzicht op: www.otb.tudelft.nl/agenda. U kunt zich hier ook inschrijven. Kies dan cursus ‘Portefeuille- en Assetmanagement bij woningcorporaties’. Projectcode: AOO708-2015
www.otb.tudelft.nl/agenda
