Dayan dr. P. Toledano:
Lofzeggingen na eten of drinken Naast de Halacha, die hieronder wordt weergegeven, heeft ook de plaatselijke traditie een belangrijke plek in het Jodendom. De tekst hieronder komt niet noodzakelijkerwijs overeen met de Portugese minhag. Soekot 5770
1.
De leden van de Grote Vergadering hebben bepaald dat men een afsluitende lofzegging dient uit te spreken nadat men iets heeft genuttigd, net zoals men een lofzegging uitspreekt voordat men iets eet of drinkt.
2.
Afgezien van Basam (dat van bijbelse oorsprong is en gelezen dient te worden na het eten van brood) zijn er nog twee afsluitende lofzegging die worden uitgesproken nadat men iets eet of drinkt:
PORTUGEES-ISRAËLIETISCHE GEMEENTE
2 oktober 2009 14 tisjri 5770
( ְבּ ָר ָכה ֵמ ֵעין ָשׁלֹשׁBeracha me-ngeen sjalosj) - een speciale afsluitende lofzegging na het eten van bepaalde voedingsstoffen (zie hieronder)
בּוֹרא ְנ ָפשׁוֹת ַרבּוֹת ֵ (Boré nefasjot rabbot) - een algemene afsluitende lofzegging voor al het andere eten en drinken.
De tekst van deze twee lofzeggingen is te vinden in het dagelijks gebedenboek (Tefilot); details van beide lofzeggingen volgen hieronder.
Phoenix
3.
Het land Israël wordt geprezen voor het voortbrengen van zeven soorten, met de woorden: "Want de Eeuwige uw God brengt u in
Dayan dr. P. Toledano:
Lofzeggingen na eten of drinken (vervolg) een goed land, een land van tarwe, gerst, wijnstokken, vijgenbomen en granaatappels; een land van olijfbomen en honing (Debarim 8:7 en 9). Om deze reden hebben wij de opdracht gekregen om een speciale lofzegging uit te spreken na het nuttigen van een van de zeven soorten die in dit vers genoemd worden. Deze lofzegging staat bekend als ( ְבּ ָר ָכה ֵמ ֵעין ָשׁלֹשׁBeracha me-ngeen sjalosj - een lofzegging die de eerste drie lof-zeggingen van Basam samenvat). 4.
op de honing die afkomstig is uit dadels) dan voegt men in ַעל ָה ֵעץ ( ְו ַעל ְפּ ִרי ָה ֵעץNgal hangeets wengal peri hangeets - voor de boom en voor de vruchten van de boom). Deze toevoegingen kunnen worden gecombineerd in één lofzegging, bijvoorbeeld als men cake, wijn en bovengenoemde vruchten nuttigt dan zegt men eerst ַעל ַה ִמּ ְח ָיה ְו ַעל ַה ַכּ ְל ָכּ ָלה (Ngal hamichja wengal hakalkala), vervolgens ( ַעל ַה ֶגּ ֶפן ְו ַעל ְפּ ִרי ַה ֶגּ ֶפןNgal hagefen wengal peri hagefen) en tenslotte ( ַעל ָה ֵעץ ְו ַעל ְפּ ִרי ָה ֵעץNgal hangeets wengal peri hangeets).
Bij de volgende gelegenheden is deze lofzegging van toepassing:
Wanneer men cake, biscuit of gebak eet (met daaraan voorafgaand de lofzegging בּוֹרא ֵ יני ְמזוֹנוֹת ֵ ( ִמBoré miné mezonot), dan voegt men bij de afsluitende lofzegging ְבּ ָר ָכה ֵמ ֵעין ָשׁלֹשׁ (Beracha me-ngeen sjalosj) in: ( ַעל ַה ִמּ ְח ָיה ְו ַעל ַה ַכּ ְל ָכּ ָלהNgal hamichja wengal hakalkala Geprezen bent u, Eeuwige, onze God, Koning van de wereld, voor het levensonderhoud en het voedsel…". Want volgens onze rabbijnen verwijst deze zin naar tarwe en gerst die hiervoor genoemd werden.
Wanneer men de lofzegging ֵמ ֵעין ָשׁלֹשׁuitspreekt over wijn of over druivensap, dan voegt men in: ַעל ( ַה ֶגּ ֶפן ְו ַעל ְפּ ִרי ַה ֶגּ ֶפןNgal hagefen wengal peri hagefen - voor de wijnstok en voor de vrucht van de wijnstok)
wanneer men de lofzegging ֵמ ֵעין ָשׁלֹשׁuitspreekt over druiven,
vijgen, granaatappels, olijven of dadels (de honing die hiervoor werd genoemd heeft betrekking
5.
Hoewel het hierboven genoemde vers (in §3) alleen maar betrekking heeft op tarwe en gerst hebben de rabbijnen hierbij ook haver, spelt en rogge bijgevoegd. Dus bij het eten van cake die is gemaakt van één van deze soorten zegt men ervoor יני ֵ בּוֹרא ִמ ֵ ( ְמזוֹנוֹתBoré miné mezonot) en erna ַעל ( ַה ִמּ ְח ָיה ְו ַעל ַה ַכּ ְל ָכּ ָלהNgal hamichja wengal hakalkala).
6.
Voor het eten van brood zegt men de lofzegging Hamotsi, en erna zegt men Basam. Maar voor het eten van cake of gebak zegt men יני ֵ בּוֹרא ִמ ֵ ( ְמזוֹנוֹתBoré miné mezonot) en erna ַעל ( ַה ִמּ ְח ָיהNgal hamichja). Met brood wordt bedoeld iets dat is gemaakt van een van bovengenoemde graansoorten (§5) en dat alleen gekneed is met water. Maar als het deeg voldoende eieren of olie of genoeg van een andere vloeistof bevat om het een geur te geven, dan wordt het beschouwd als ( ְמזוֹנוֹתMezonot). Bovendien is het belangrijk om erop te letten dat, zelfs als het deeg geen andere vloeistof bevat maar het, na het bakken, dun, krokant en broos is en wordt gegeten
Dayan dr. P. Toledano:
Lofzeggingen na eten of drinken (vervolg) als een snack, dan wordt dit ook beschouwd als ( ְמזוֹנוֹתMezonot). Om deze reden is het de gewoonte van vele Sefaradim om gedurende het hele jaar de lofzegging ( ְמזוֹנוֹתMezonot) uit te spreken over matsa (behalve op Pesach, want dan wordt de lofzegging Hamotsi uitgesproken. 7.
Hoewel ( ְמזוֹנוֹתMezonot) de lofzegging is over cake of gebak, geldt toch dat als men er zo veel van eet dat dit als een maaltijd kan worden beschouwd, dan dient men het, vanuit halachisch oogpunt, te beschouwen als brood. Met andere woorden, men moet zijn handen wassen en Hamotsi en Basam zeggen. Sommige rabbijnen zijn van mening dat dit geldt wanneer men tenminste het volume van drie eieren
eet (173 ml), terwijl andere rabbijnen vinden dat dit geldt bij een volume van vier eieren (230 ml). Daarom dient men te proberen om beide meningen te respecteren door minder dan 173 ml te eten (en ( ְמזוֹנוֹתMezonot) uit te spreken en ( ַעל ַה ִמּ ְח ָיהNgal hamichja), of meer dan 230 ml (met Hamotsi en Basam). 8.
De andere afsluitende lofzegging die boven werd genoemd is בּוֹרא ְנ ָפשׁוֹת ֵ (Boré nefasjot). Deze lofzegging wordt uitgesproken na het eten van vruchten of groenten of elk ander voedsel zoals vis, vlees of kaas, of als men enige vloeistof heeft gedronken (met uitzondering dat deze lofzegging niet wordt gezegd over de zeven soorten die hierboven werden genoemd).
Maimonides 80 jaar Reunie zondag 13 december 2009 14.00 -17.00 uur Locatie: Het nieuwe schoolgebouw aan de Noordbrabantstraat 17. Aanmelding door storting van € 5,00 op rekeningnummer 513599509 t.n.v. Stichting Joodse Scholengemeenschap Maimonides, Noordbrabantstraat 17 1083 BE Amsterdam o.v.v. (meisjes)naam en examenjaar Deze uitnodiging is voor oud-leerlingen en oud-docenten Informatie: www.jsgmaimonides.nl
Semachot
Op zondag 18 oktober vond in Snoge de Choepa plaats van Meirah Milhado en Jonathan Kadouch. Dayan Toledano gaf de Choepa en Ribi Abraham Rosenberg ging voor in de dienst. De Phoenix wenst Jonathan en Meirah Kadouch van harte mazaal tob !
Semachot
Op Saba 3 oktober, de eerste dag van Soekot, werd Amir Yehuda Villegas Henriquez geboren, zoon van onze nieuwe leden Miryam en Meir Villegas Henriquez. De Phoenix wenst verwelkomt de familie als leden en wenst beide ouders van harte mazaal tob !
Myriam Clapper-Italiaander:
Persoonlijk De heer Moked heeft mij gevraagd om een stukje over mezelf te schrijven en aangezien ik gewend ben tekst-aanvragen van hem zonder tegenstribbelen uit te voeren, bij deze het gevraagde artikel. Mijn naam is Myriam Clapper-Italiaander. Ik zal beginnen met het laatste stukje van mijn naam, na het koppelteken (waarover later meer): mijn meisjesnaam (ja, ik ben familie van). Lang geleden in de loop van de zeventiende eeuw arriveerden mijn voorouders in Nederland. Zoals de naam al doet vermoeden kwamen zij uit Italië en wel uit het ghetto van Venetië. Het woord “ghetto” komt van het Italiaanse werkwoord “ghettare” (spreek de “gh” uit als de g van gimmel), hetgeen gieten betekent. Veel Joden verdienden hun kost met geld en goten de legeringen in mallen en produceerden zo munten. De Italiaanders verdienden de kost in de tabakshandel. Mijn vader heeft gemisjpologiseerd en kwam niet verder met zijn onderzoek dan begin zeventiende eeuw. We weten dat de naam Italiaander al voor de woeste jaren, waarin Napoleon zijn wil aan Europa opdrong, werd gebruikt. Het is aannemelijk dat de Italiaanders de Spaanse Inquisitie zijn ontvlucht (dan heb ik dus misschien wel het edele Portugese bloed), aangezien zij in een artikel handelden, afkomstig uit Zuid-Amerika (zoals bekend voeren de Portugezen op Amerika). We zullen het nooit zeker weten: veel dingen moeten in het leven is nu eenmaal een mysterie blijven! Ik heb mijn leven te danken aan de leergierigheid van mijn moeder. Mijn vader
heeft haar allercharmantst ten huwelijk gevraagd onder een ongebruikelijke huwelijksvoorwaarde: zij moest peer met koegel kunnen maken. Mijn moeder, die alleen maar de exquise Weense keuken van haar moeder kende, verzekerde hem dat zij het uiteraard wilde leren, waarmee zij zijn aanzoek accepteerde. Het moet uiteindelijk ware liefde zijn geweest, want mijn moeder bracht revolutionaire veranderingen in het recept aan... (Zij verving het rauw gedraaide vet met margarine, de amandelen met gember en schoof vervolgens de schotel in de oven – zij had geen petroleum-stelletje.) Nu zal ik mijn getrouwde naam nader toelichten. Clapper is een Engelse naam (spreek uit als khleppuh, met ontspannen onderkaak – de bovenkaak laat zich niet ontspannen..). Klinkt helemaal niet Joods, maar kan niet Joodser. Het is een functie naam. De Clapper had tot taak de heren te wekken voor sjachariet (klepperdeklepperdeklep). Dit zit echt in de genen, want mijn man is al rond 5 uur 's morgens fit en vief in de weer (ja, echt), maar laat mij met mijn zuidelijke genen gelukkig nog even liggen... David heeft meegedaan aan een DNA-onderzoek van een Amerikaanse universiteit dat handelde over het aflezen van herkomst uit de genen. Davids voorouders komen uit Polen, Hongarije, Isfahan, Biella en Caïro. Bovendien draagt hij het priester-gen en is dus Coheen. Ik ben daar erg trots op, maar David is minder onder de indruk. Mijn voornaam is pré-conceptief. Mijn moeder wist al als meisje van zeven jaar dat zij haar dochter Myriam zou noemen. Zij was zeer onder de indruk van het verhaal waarin verteld wordt hoe het zusje Myriam haar broertje Mosje langs de Nijl begeleidde en bij de dochter van de Farao in veiligheid bracht en ook nog wist te
Myriam Clapper-Italiaander::
Persoonlijk regelen dat de moeder van het ventje (en dus ook van haar) het baby'tje mocht verzorgen. Overigens heb ik wel een broer, maar die heet René – herboren: zo voelden mijn ouders zich nu ze een compleet gezin hadden weten te stichten na die gruwelijke jaren uit hun kindertijd. Het koppelteken geeft mijn burgerlijke status weer. Ons huwelijk is gezegend met vier kinderen en voor hen heet ik gewoon “mam”. Ik groeide op in een traditioneel Joods gezin, waarin leren het belangrijkste ingrediënt van de opvoedingstaart was. Naast mijn gewone school-carrière, ging ik
zondagochtend en woensdagmiddag naar joodse les, leerde ik voor mijn bat mitswa en volgde ik na mijn bat mitswa cursussen in chazanoet en Thora-laainen. Uiteraard heb ik het geleerde in praktijk gebracht! En nu sta ik dus aan de andere kant van de lijn. David en ik zijn nu degenen die onze kinderen stimuleren om te leren en te lernen. Kinderen opvoeden is een hele klus. Soms vul ik op formulieren in de vakjes “beroep” het woord “zelfstandig ondernemer” in en schrijf ik tussen haakjes dat ik met moeilijk opvoedbare kinderen werk. Want eerlijk is eerlijk, het is een uitgesproken
Myriam Clapper-Italiaander
Myriam Clapper-Italiaander:
Persoonlijk schande dat dit beroep niet fatsoenlijk betaald wordt! Wat mij betreft wordt de kinderbijslag afgeschaft en krijgt de “hoofdzorger” een normaal salaris, jawel, betaald door de staat, want de opvoeder is nog altijd degene die onze ruwe diamanten tot acceptabele burgers vormt. Dit is een meer dan full-time baan van 24 uur per dag, 7 dagen in de week 52 weken in het jaar en dat voor de rest van je leven! Naast deze megaklus heb ik inderdaad ook nog een baan. Ik werk op de joodse vleugel in het Ziekenhuis Amstelland in een team van bevlogen collegae. Onze taken zijn zeer divers. Hier een greep uit ons “pakket”. Wij informeren niet-joodse patiënten over de joodse identiteit van de afdeling en over hoe we die vormgeven: over kosjer eten en sjabbat en feestdagen. Wij bieden joodse patiënten een scala van faciliteiten aan, waaruit men datgene kiest wat men prettig vindt. Dat wil zeggen dat we voor elke wens cateren – van chalavjisraeel-kosjer met alles erop en eraan, tot af en toe een praatje en soms rust. Sommigen vinden het fijn om de kiddoesj te horen en zeggen in het ziekenhuisbed hamotsi over de broodjes die wij verzorgen. Anderen willen graag naar sjoel, soms met bed en al. Wij organiseren aanbijten na Kippoer en een Seider met Pesach, voor de patiënten en hun familie, maar ook voor omwonenden. We bieden kersverse ouders de mogelijkheid aan om een briet in het ziekenhuis te laten plaatsvinden: daar
hebben we trouwens erg mooie zetels voor. En mocht het ongehoopte toch plaatsvinden, dan blijven wij bij de patiënt en begeleiden wij bij het eventuele sjeimes zeggen en wij ondersteunen de naasten bij het verwerken van het op handen zijnde verlies. Dit belangrijke onderdeel van ons werk kent natuurlijk geen tijd, daarom kunnen we hiervoor ook buiten de reguliere werkuren opgeroepen worden (we noemen dit bereikbaarheidsdienst). Wij zijn vaak één van de eersten die naast het bed van de patiënt gaat zitten, dus veel patiënten krijgen dan pas de gelegenheid hun verhaal te vertellen. Wij bieden ze een luisterend oor en in enkele gevallen hebben we wel een advies. Naast allerlei administratieve dingen, maken we ook Powerpoint presentaties om de verpleging over feestdagen en dergelijke te informeren. Deze presentaties verschijnen ook op het ziekenhuis-kanaal van de televisie. Zo dit is dus wie ik ben en wat ik doe in een notendop. Natuurlijk is er veel meer te vertellen, maar mijn maximale toegestane bladzijden zijn vol. Ik wil afscheid nemen met een goede wens: Slaap genoeg, eet gevarieerd en vertrouw erop dat er altijd een zon te vinden is in het zoekplaatje dat we het leven noemen: ook al kan je het niet meteen vinden, er is altijd Licht!
Bij de 40ste jaartijd van Haham S. Rodrigues Pereira z.l.
In de Phoenix van vorige week stond een foto afgebeeld waarop te zien was hoe Koningin Juliana en Prins Bernhard de Snoge verlaten na een bezoek. Vele lezers hebben ons (terecht) laten weten dat zij daarbij niet werden begeleid door Haham Rodrigues Pereira (die in Snoge altijd steek en pofbroek droeg), maar door zijn broer, Parnaas Presidente dr. A. Rodrigues Pereira. Als compensatie voor deze vergissing vindt u hieronder een foto waarop Haham S. Rodrigues Pereira in 1962 gefeliciteerd wordt door Opperrabbijn A. Schuster, tijdens de receptie ter gelegenheid van zijn 75ste verjaardag. Bovendien reproduceren wij uit Habinjan (jaargang 23 nr 2, december 1969) een artikel dat werd geschreven door Haham B. Drukarch, bij het overlijden van Haham Rodrigues Pereira.
Haham B. Drukarch z.l.
Verslag (in Habinjan) over de mietswa van Haham S. Rodrigues Pereira z.l. Maandag 1 Chisjwan 5730 — 13 oktober 1969
men de tonen van de Sjofar (ramshoorn), geblazen
heeft onder grote belangstelling de Mitsvah
door een leerling van de Haham, de heer S. A.
(begrafenis) van Haham S. Rodrigues Pereira
Vega. Vervolgens werd de baar naar de auto
plaats gevonden. Nadat in de Jadrich enige
gedragen en gebracht naar de begraafplaats van onze
Tehilliem (Psalmen) waren gezegd en de Gazan,
Gemeente te Ouderkerk a/d Amstel.
de Eerwaarde Heer S. Nunes Nabarro het
Op verzoek van de zustergemeente werd langs de
Kaddiesj-gebed had uitgesproken, werd de baar
Sjoel op het Jacob Obrechtplein gereden, alwaar werd
langs de geopende deuren van de bibliotheek op de
stilgehouden en de baar vóór de ingang van de
schouders der dragers zijn Esnoga binnengedragen
Sjoel geplaatst. Hierna werd door Gazan U.
en neergezet vóór het Haham's bankje, welke —
Moskovits Psalm 91 voorgedragen en ook hier werd
om het verlies nog te accentueren — was afgesloten
— ditmaal door de secretaris van de Ned. Isr.
door koorden. Nadat de nabestaanden,
Hoofdsynagoge, de heer B. W. de Jongh — de
Opperrabbijnen, Rabbijnen en overige aanwezigen,
Sjofar geblazen, onder welks tonen de baar weer
waaronder vele officiële burgerlijke en kerkelijke
in de auto werd gedragen om de tocht naar Beth
autoriteiten, hun plaatsen hadden ingenomen,
Haim voort te zetten.
beklom Rabbijn B. Drukarch de Tebah om
Vanaf de grens van de Gemeente Ouderkerk
vanaf het spreekgestoelte de volgende mededeling
aan de Amstel tot aan de begraafplaats werd de
te doen: “Ondanks het feit dat de mogelijkheid
lijkauto door alle aanwezigen te voet gevolgd.
bestaat om vandaag op Rosj Chodisj een Hispid
Na de begrafenis verliet men stil en in gedachten
(treurrede) uit te spreken, aangezien het hier
de begraafplaats, in de wetenschap een groot
een Hispid voor een Haham betreft, zijn het
geestelijk herder en vriend achtergelaten te hebben.
Rabbinaat en het College van Parnassim van
Zowel de uitvaartdienst in de Esnoga, het
mening in de geest van de overledene te handelen
oponthoud bij de Jac. Obrechtsjoel als de
door de Hispid tot een latere gelegenheid uit te
teraardebestelling op het Beth Haim te Ouderkerk
stellen". Hierna werd door de Gazan Psalm 24
a/d Amstel was door zijn eenvoud en sereniteit
geciteerd en begon de Hakafa (omgang) door de
zulk een grootse plechtigheid, dat dit door de
Snoge, waarbij de baar op de schouders werd
aanwezigen niet snel vergeten zal worden.
gedragen. Toen men de uitgang naderde, hoorde
De verjaardagen van de afgelopen week
PORTUGEES-ISRAËLIETISCHE GEMEENTE
Dhr. Meir Meridoch (Amsterdam)
Mevr. Shoshana Heymans-Citron (Amsterdam)
Dhr. Benjamin Fridman (Amstelveen)
Dhr. Jacob Amouyal (Amstelveen)
Mevr. Chaja Cortissos (Amstelveen)
Mevr. Clara Edery (Amstelveen)
Dhr. Jossi Adjedj (Amsterdam)
Mevr. Naima Azouri (Amsterdam)
Dhr. Joel Serphos (Amstelveen)
Mr. Visserplein 3 1011 RD Amsterdam Tel. 020-6245351 Email:
[email protected] Webstie: http://www.esnoga.nl
Dayan Toledano bevindt zich de komende week niet in Nederland.
De PIG wenst al haar jarige leden
van harte mazaal tob!
