Palliatieve Zorg in Nederland: een update
Prof.dr.Kris C.P.Vissers., MD, PhD, FIPP Hoogleraar Pijn en Palliatieve Geneeskunde Afdeling voor Anesthesiologie, Pijn- en Palliatieve Geneeskunde UMC St Radboud, Nijmegen
We leven met z`n allen langer …
D. Meier, 2010,
En dat kost veel geld ….
2/3 van de kosten worden gemaakt bij patiënten met multimorbiditeit
Wat kunnen we:
2010 KV-09 - 01
Economist Intelligence Unit 2010
•
In de meeste landen is er maar een beperkte financiering beschikbaar
voor levenseinde zorg / palliatieve zorg
KV-09 - 01
•
Meer palliatieve zorg betekent minder gezondheidskosten
•
De steun van beleidsmakers is essentieel
•
Er moet meer training en educatie gegeven worden
Economist Intelligence Unit 2010
•
Het juist neerzetten van de perceptie over de dood en culturele taboes
is cruciaal om de palliatieve zorg te verbeteren
•
Het publieke debat over euthanasie en PAS verhogen de kennis en
besef, maar gaat maar over een heel klein aantal overlijdens
•
Het beschikbaar zijn van de juiste medicijnen is het hoofdprobleem in de meeste landen
KV-09 - 01
Quality of death Index
KV-09 - 01
KV-09 - 01
KV-09 - 01
Toenemend aantal opnames in hospices
BMC Health Service, 2007
12
Density of palliative care beds in the netherlands 13
Palliatieve Zorg in Nederland …
• 1999: Palliatieve zorg stimuleringsprogramma • 2001: start Netwerken • 2005: eerste leerstoel Palliatieve Zorg (start Kenniscentra) • 2008: platform palliatieve zorg • 2009: BMC / TNO / financiering palliatieve zorg rapport • 2010: her-organisatie van de IKC`s • 2010: standpunt Palliatieve Zorg NHG
Palliatieve Zorg in Nederland …
• 2011: Fibula met 1 voorzitter platform coördinatoren netwerken • 2011: Kerngroep Palliatieve Zorg • 2011: Witboek – Petitie Palliatieve Zorg • 2011: NFU II werkgroep • 2012: functionele inbedding zorg coördinatie in netwerken? • 2012: start DOT DBC palliatieve zorg ziekenhuizen • 2012: brief staatssecretaris: uitbouw ondersteunings structuur
Wat willen we? . . .
KV-09 - 01
Hoe lang kan je doorgaan?
KV-09 - 01
Kwaliteit van leven tot wanneer?
Hoeveel mantelzorgers heb je nodig om die kwaliteit te behouden? KV-09 - 01
Palliative Care program
KV-09 - 01
Probleem transitie ziekte georiënteerd handelen - palliatief
• Vaak abrupt – onverwacht traject • Indicatie tot transitie onduidelijk • Veel patiënten overlijden in ziekenhuis (acuut) • Palliatieve fase nog vaak gemist (ZH en thuis) • Integrale aanpak? • Aanvullende supportieve zorg onvoldoende • Overname naar hospice problematisch (prognose) • Deel van patiënten knapt op in hospice (reevaluatie!) 21
Sterfte aan chronisch ziekten in 2006 in Nederland
BMC Pall Care 2009 8:4 L van der Velden 22
Plaats van overlijden “constant” over 10 jaar
Thuis
23
Verdeling consulten over afdelingen UMCN 2009 2%
Oncologie
6%
Hematologie
15%
3%
Overig interne geneeskunde
3%
longziekten
7%
9%
Cardiologie Neurologie Heelkunde
13%
Urologie & gynaecologie 9%
Mond en kaakheelkunde Geriatrie
6%
kindergeneeskunde
11% 3%
13%
Intensieve zorg Overige afdelingen
Nieuwe patienten per leeftijdsgroep 2009 1% 1% 2% 2% 11%
33%
3%
0 - 10 jaar 11 - 20 jaar 21 - 30 jaar 31 - 40 jaar 41 - 50 jaar 51 - 60 jaar 61 - 70 jaar 71 - 80 jaar 81 - 90 jaar > 90 jaar
9%
21%
21%
29%
50%
Kwaliteit van leven? De medische vooruitgang heeft vele aandoeningen die vroeger snel dodelijk waren, omgevormd tot chronische aandoeningen.
?
Het blijkt echter dat het verbeteren van de kwaliteit van deze levensverlenging vele malen moeilijker is om te bereiken.
D.Meier, BMJ, 2005 26
What is Palliative Care? Palliative care is an approach that improves the quality of life of patients and their families facing the problems associated with life-
threatening illness, through the prevention and relief of suffering by means of early identification and impeccable assessment and treatment of pain and other problems, physical, psychosocial and spiritual.
Definition of the World Health Organisation, 2002 27
Palliative Care:
• uses a team approach to address the needs of patients and their families, including bereavement & counselling,
• is applicable early in the course of illness, in conjunction with other therapies that are intended to prolong life, such as chemotherapy or radiation therapy, and includes those investigations needed to better understand and manage distressing clinical complications.
Definition of the World Health Organisation, 2002 http://www.who.int/cancer/palliative/definition/en/ 28
Daarom hebben een speciaal programma nodig:
• Niet alleen een ziekte gericht handelen of programma: maar een ziekte gerichte palliatie
• Die overgaat in een (Add-On) symptoom gericht programma! Symptoom-gerichte palliatie
• Met als belangrijkste doel: het compenseren van het verlies aan functionaliteit en kwaliteit van leven.
• Tenslotte: Palliatie in de stervensfase (terminale fase) A. De Graeff, VIKC richtlijnen, 2010 29
Start palliatieve fase
dood
Palliatie in de stervensfase
Ziektegerichte palliatie Symptoomgerichte palliatie
Nazorg rouw
PALLIATIEVE ZORG Voortschrijdende ziekte in de tijd
handboek Palliatieve Zorg, 2010, Ed. Wanrooij. B.
Palliatieve zorg; alleen stervenden?
31
Problemen tijdens de overgang van ziekte georiënteerd handelen naar symptoom georiënteerd handelen:
• Het onverwacht optreden van problemen • Het aanduiden van het transitie moment is heel moeilijk • Bij een aantal patiënten wordt de palliatieve fase niet gedetecteerd! • Transfer in de (palliatieve) zorg verlopen vaak moeilijk • Sommige patiënten “verbeteren” in de palliatieve fase • Wat doen we met de “hoop” die de patiënt en zijn familie koestert?
32
33
Resultaat van goede palliatieve zorg? Goede palliatieve zorg verbetert:
• het opsporen van symptomen • De behandeling van deze symptomen • De arts – patient relatie • Stroomlijnt medische beslissingen • De organisatie van veilige en goede zorg “We need to move from prognostic paralysis to active total care” D.Meier, BMJ, 2004 / S Murray, BMJ, 2005 P.Manfredi, J Pain sympt man, 2000 M Rabow, Arch Intern Med, 2004
34
T, 35
“Het Zwitserleven Gevoel”
•Te mogen spelen •Te mogen dansen •Gelukkig mogen zijn •Te mogen meedoen •Een steentje bijdragen •… •Misschien ook zorgen •Misschien ook eenzaam •Misschien geen arm om je heen •Misschien …. 36
Omgang met lijden? Aandacht? Onderzoek / kennis?
Lichamelijk Functioneel
Spiritueel
lijden Psychisch
Existentieel Sociaal
KV-09 - 01
37
Voor de patiënt en zijn mantelzorger
Verbonden met anderen - dierbaren
J Professioneel ondersteund KV-09 - 01
We doen het samen ! Beeldmateriaal van Pal4 – focus cura
Waarom ontwikkeling Palliatieve Zorg?
• Verbetering van de ketenzorg • Ontwikkelt een nieuw zorgmodel: simultaan cure en care • Consequente opvang van zorgtraject • Kennisverhogend voor eerste / tweede lijn (detectie van risicopatiënten (complexe patiënt))
• Belangrijke samenwerking • Preventie van onnodige ziekenhuisopnames • Betere inzet van beschikbare middelen waar nodig • Kwaliteit controlerend voor de klinische organisatie van zorg 39
Rol van de ziekenhuizen:
• Marktmodel met concurrentie • Nieuwe bekostiging systematiek • Medisch specialist mag huisbezoeken afleggen • Zorgstandaarden • Zorgpad financiering • Ziekenhuis verplaatste zorg
Wat u moet onthouden?
• P Z is generalistische zorg die specialistisch ondersteund moet worden
• PZ is meer dan terminale zorg! • Simultane ziekte-gerichte en symptoom gerichte palliatie • Herken de trajecten • Anticiperen en proactief handelen / plannen 41
Palliactief dé landelijke multidisciplinaire beroepsvereniging, die zich inzet voor de palliatieve zorg in de volle breedte. Het is een vereniging van en voor alle professionals werkzaam in de palliatieve zorg www.palliactief.nl
www.luisterlijnpalliatievezorg.nl
0900 – 222 55 22
