Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzaam bouwen van A tot Z

Opleiding Duurzaam Gebouw: Duurzaam bouwen van A tot Z Leefmilieu Brussel

Principes die de ecomobiliteit ten goede komen François VANDER LINDEN, projectleider

Doelstelling(en) van de presentatie

●

Een overzicht geven van de uitdagingen en de context op het vlak van mobiliteit

●

De belangrijkste actiehefbomen op het vlak van mobiliteit voorstellen

●

De voorzieningen om deze hefbomen te bedienen, beschrijven

●

Sleutels aanreiken voor een geslaagde uitvoering

2

Wat maakt een gebouw duurzaam op het vlak van mobiliteit? Plan van de uiteenzetting

}

●

Nabijheid van de uitrustingen

●

Aanbod van openbaar vervoer

●

Voorzieningen die de verplaatsingen van voetgangers bevorderen

}

●

Paden voor actieve vervoerswijzen

●

Parkeervoorzieningen voor fietsen

●

Parkeervoorzieningen voor auto’s

Bereikbaarheid van de site

Voorzieningen van het project

3

Definitie ●

Actieve mobiliteit: verplaatsing die alleen menselijke energie vereist (zonder motor)

●

Bv.: wandelen, fietsen, steppen, enz.)

4

Context Enkele cijfers 

6 voertuigen voor 10 inwoners



65% van de verplaatsingen < 5 km; 25% < 1 km



370.000 voertuigen / dag alleen al voor woon-werkverkeer



Opstoppingen … gemiddelde snelheid van een voertuig = 20 km/uur

5

Context Milieueffecten Het gemotoriseerd vervoer draagt bij tot: 

meer dan 20% van de CO2-uitstoot



76% van de uitstoot van microdeeltjes



55% van de uitstoot van stikstofdioxide

Foto: dh.net, rtbf.be, bralvzw.be, économie.trends.levif.be

6

Context Milieueffecten 30% van de bevolking is blootgesteld aan een overdreven hoog geluidsniveau Te weinig lichaamsbeweging leidt tot gezondheidsrisico’s

7

Uitdagingen IRIS 2-plan Gewest

Buiten gewest

Verkeersdrukte

Een verontrustend trendscenario …

Belasting van het wegennet (voertuigen x km) Waarvan lokale wegen

Verplaatsingsduur

Gemiddelde snelheid

Doelstellingen (2018)  20% minder verkeer 100% fietspaden …

8

Bereikbaarheid van de site: voorzieningen  De “pantoffelafstand”: 800 meter, of 10-13 minuten te voet, wordt beschouwd als haalbaar voor elke gemiddelde wandelaar (3,6 tot 4,8 km/uur)  Binnen een straal van 2.000 meter rond het gebouw moet het volgende te vinden zijn:  alle winkels en voorzieningen voor dagelijkse en wekelijkse benodigheden, werkkernen  de stations van het openbaar vervoer  De aandachtspunten zijn:  de kwaliteit van deze voorzieningen  de afstand tussen het gebouw en de voorzieningen  de kwaliteit van de paden om ze te bereiken

9

Bereikbaarheid van de site: aanbod van het openbaar vervoer

Zeer goed bediend Goed bediend Matig goed bediend Niet voor stadsuitbreiding geschikt

Criteria ●

Afstand

●

Type van halte

●

Frequentie

Bron: GSV, Brussels Hoofdstedelijk Gewest

10

Interne voorzieningen van het project Voorzieningen die het voetgangersverkeer stimuleren

Foto: Y.Glavie

11

4 voorzieningen

Het bordes  moet voldoende ruim zijn, verlicht, gecontroleerd, moet beschutting bieden bij slecht weer

Tussenruimtes tussen de private en publieke ruimte Maakt het mogelijk om in het zicht te blijven van voorbijgangers – beveiliging publieke ruimte

Foto: IBGE

12

4 voorzieningen Activering De relaties tussen het gebouw en de openbare ruimte Geheel van de openingen Organisatie van de verblijfsruimten

Gevel van de gelijkvloerse verdieping Impact op de perceptie op het niveau van de voetgangers  Kwaliteit van de gevelmaterialen van de gelijkvloerse gevel  Architecturale kwaliteit van de uitvoering Foto: IBGE

13

Interne voorzieningen van het project Paden voor actieve vervoerswijzen

Foto: Icedd

14

Paden voor actieve vervoerswijzen Traject

Rekening houden met spontane paden Direct karakter De actieve vervoerswijzen krijgen een lengte voorsprong

Foto: Timenco

15

Paden voor actieve vervoerswijzen Toegankelijkheid voor iedereen Cf. G_HUM02: Een gebouw ontwerpen dat toegankelijk is voor iedereen

Bron: Mobiel Brussel

16

Paden voor actieve vervoerswijzen Toegankelijkheid voor iedereen Een omgeving zonder obstakels die is toegespitst op de behoeften van zoveel mogelijk gebruikers Zonder dat gespecialiseerde aanpassingen nodig zijn

Bron: MIVB

17

Paden voor actieve vervoerswijzen Algemene afmetingen

Persoon met kinderwagen

Persoon met looprek Bron: OCW

Persoon met wandelstok

Persoon met begeleider

Blind persoon met stok en geleidehond

Persoon met handbediende rolstoel

Persoon met krukken

Persoon met handbediende rolstoel

18

Paden voor actieve vervoerswijzen Algemene afmetingen rustzone

helling

in profiel gezien

Normen van de GSV (gebouw dat voor iedereen toegankelijk is) Breedte: Hoogte:

1,2 m (min.) 2,2 m (max.)

Niveauverschillen:

2 cm max., boordsteen afgeschuind op 30° (max.) Hellingen:

5% (max.), voor een lengte van 10 m (max.)

Foto: OCW

19

Paden voor actieve vervoerswijzen Kwaliteitscriteria

Vlakheid Belangrijkste elementen Welke materialen?

Foto: OCW

20

Paden voor actieve vervoerswijzen Kwaliteitscriteria

Stabiliteit Belangrijkste elementen Welke materialen?

Foto: OCW

21

Paden voor actieve vervoerswijzen Kwaliteitscriteria

Ruwheid Belangrijkste elementen Welke materialen?

Foto: OCW

22

Paden voor actieve vervoerswijzen Kwaliteitscriteria

Geen obstakels Belangrijkste elementen

Foto: OCW

23

Interne voorzieningen van het project Fietsenstalling

24

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Fietsmobiliteit: een efficiënt antwoord op de fileproblematiek  van deur tot deur (geen aansluiting nodig)  performant op vlak van snelheid, flexibiliteit, onafhankelijkheid  positieve impact op de gezondheid  geen milieu-impact  verwaarloosbaar budget Welk modaal aandeel in Bxl ?

 Modaal aandeel van 3%  Een groei met +13% per jaar  Een gemiddelde van 138 fietsers/uur op 28 meetpunten Iris II-plan: modaal aandeel van 20% in 2020

25

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers 3 hefbomen om deze doelstellingen te bereiken  Fietsen: infrastructuur – uitbouwen fietsnetwerk  Fietsen opbergen: stallingen – openbaar/privédomein  Fietsen aanmoedigen: communicatie – fietsopleiding

Foto: Icedd

26

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Fietsstalling: aanpak  Welk type fietsstalling?  Hoeveel plaatsen?  Welke technische criteria toepassen?

Grote vraag naar parkeergelegenheid voor korte duur (winkelbezoek, enz.)

Foto: Icedd

Grote vraag naar parkeergelegenheid voor lange duur, zodat fiets ook thuis gestald kan worden

27

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Fietsstalling: kwaliteitscriteria  comfortabel Mogelijkheid om kader en wiel vast te maken

 in de onmiddellijke nabijheid Op het perceel, op maximum 20 meter van de bestemming

 beveiligd Sociale controle, of in afgesloten lokalen

 toegankelijk Vermijd trappen, zorg voor voldoende manoeuvreerruimte

 geïntegreerd Om een positief fietsimago uit te bouwen

 verlicht In een lichte omgeving of uitgerust met verlichting

 beschut Om de fietsen droog te houden, beschut tegen weer en wind

28

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Stap 1: type fietsstalling

Bron: BIM

29

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Stap 1: type fietsstalling

30

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Stap 1: type fietsstalling

 Voldoende ruimte

Afgesloten lokaal

Bron: Icedd

Overdekte fietsenstalling

 Beperkte ruimte

Fietsentrommel

Niet-overdekte fietsenstalling

31

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Stap 2: aantal te voorziene plaatsen – criterium afhankelijk van de context

 fietstoegankelijkheid van de site Wegveiligheid, sociale veiligheid, verplaatsingscomfort: hellingen, wegbedekking, infrastructuurtype in rekening te brengen binnen een straal van 2 tot 4 kilometer

 dienstverleningen en werkgelegenheid Binnen deze straal is de “leefkern” eveneens van invloed op de fietsverplaatsingen, indien het gaat om het aantal parkeerplaatsen dat verbonden is aan de woningen.

 de kwaliteit van de bediening door het openbaar vervoer Binnen de perimeter de aansluiting fiets – openbaar vervoer te bekijken.

Indien de vereisten voor fietsstallingen te hoog uitvallen, zijn in elk geval minimumnormen van toepassing op elk bouwproject.

32

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Stap 2: aantal te voorziene plaatsen Herhaling: Bepalingen Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening  GSV: cijfermatige voorschriften Functie

Dimensionering

Meergezinswoningen

Min. 1 pl/woning

Kantoren

Min. 1pl/200m² Min. 2/gebouw

Industrie, hotels, diensten, ...

Min. 2/gebouw

 GSV: kwaliteitscriteria •Beveiligd, overdekt, voorzien van adequate bevestigingsmechanismen •Woning: een afgesloten lokaal in de buurt van de woningen en de weg •Scholen en ziekenhuizen: bij voorkeur in het gebouw •Langdurig parkeren: 50% van de plaatsen is overdekt 33

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Stap 2: aantal te voorziene plaatsen (woningen)  Doelstellingen: minimaal*, gemiddeld** en optimaal*** Minimaal 1 fiets per 3 bewoners Grootte van de woningen:

Aantal te plannen plaatsen

1 kamer of studio 1

Grondoppervlakte, keerruimte niet inbegrepen (*)

1,10 m² tot 2,85 m²

Gemiddeld 1 fiets per 2 bewoners Aantal te plannen Grondoppervlakte, plaatsen keerruimte niet inbegrepen (*)

1

Optimaal volgens het referentieel Aantal te plannen plaatsen

Grondoppervlakte, keerruimte niet inbegrepen (*)

1,10 m² tot 2,85 m² 2

2,20 m² tot 5,70 m²

2 kamers

1

1,10 m² tot 2,85 m² 1 of 2

1,65 m² tot 4,28 m² 3

3,30 m² tot 8,50 m²

3 kamers

1 of 2

1,32 m² tot 3,42 m² 2

2,20 m² tot 5,70 m² 4

4,40 m² tot 12,50 m²

4 kamers

1 of 2

1,65 m² tot 4,28 m² 2 of 3

2,75 m² tot 7,13 m² 5

5,50 m² tot 15,70 m²

5 kamers

2

1,98 m² tot 5,13 m² 3

3,30 m² tot 8,55 m² 6

6,60 m² tot 7,10 m²

(*)Oppervlakte voor loodrecht afwisselend hoog-laag parkeren aan weerskanten van de keerruimte = 1,10 m2; oppervlakte voor loodrecht parkeren op gelijk niveau aan één kant van de keerruimte = 2,85 m2

34

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Stap 2: aantal te voorziene plaatsen (andere functies)  Aanbevolen doelstelling ** Voor bedrijven en andere functies wordt het aantal plaatsen beoordeeld op basis van de volgende formule: MGAB wonende binnen een straal van 0,5 à 5 km 6 De formule bevat volgende elementen: •MGAB: Maximaal Gelijktijdig Aanwezige Bezoekersaantal in het gebouw •Aandeel werknemers dat binnen een straal van 5 km woont •Een deel van de werknemers dat nu andere transportmiddelen neemt Optimale doelstelling *** In de mogelijkheid voorzien de fietsenstallingen op de verschillende bestemmingen met 25% uit te breiden en tegelijkertijd de meest gunstige parkeeromstandigheden te scheppen 35

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Stap 3: Dimensionering van de parkeerruimten  Gegevens Afmetingen van een fiets: 0,65 m x 2 m, of 1,3 m². Afstand tussen twee gestalde fietsen: van 0,4 m tot 0,75 m Breedte van de deur: 1 m

 Gebruikte oppervlakte

36

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Stap 3: Dimensionering van de parkeerruimten

37

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Stap 3: Dimensionering van de parkeerruimten

38

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Stap 3: Dimensionering van de toegang •De toegang tot een fietsenstalling moet vrij zijn van hindernissen. •Vermijden dat de fietser ingewikkelde of gevaarlijke manoeuvres moet uitvoeren. •De doorgangen moeten voldoende vrije hoogte bieden (minstens 2,20 m) om te vermijden dat de gebruikers het hoofd stoten. •De stalling bevindt zich bij voorkeur op de benedenverdieping. •Indien nodig moet een hellingbaan of een trap met fietsgoot worden aangelegd. •Een hellingbaan verdient de voorkeur boven een trap.

39

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Stap 3: Dimensionering van de toegang

40

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Type van fietsenstalling – criterium van de kostprijs Van 30 euro tot 1.600 euro per fiets

Ter vergelijking, een autostandplaats kost 10.000 euro tot 25.000 euro.

41

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Uitvoering: de omgekeerde "u" of fietsboog •Capaciteit: 2 fietsen tegenover elkaar •Kostprijs: ongeveer 110 euro per stuk incl. btw •Antidiefstalverankering te voorzien (grondplaten of ingemetseld) •Lange levensduur •Vrijwel geen onderhoud

Photos: Icedd

42

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Uitvoering: fietsenrekken •Capaciteit: 4-8 fietsen •Kostprijs: 126 euro/4 fietsen (excl. btw en plaatsing) Komt op ongeveer 30-40 euro per fiets •Mogelijkheid om meerdere rekken te koppelen •Geplaatst op de grond of op een in te graven betonblok •Lange levensduur •Vrijwel geen onderhoud

Foto: Vélopa, Icedd

43

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Uitvoering: hangsystemen: de verticale hanghaak •Neemt weinig plaats in •Bevestigingshoogte: 195 cm en 215 cm boven vloerniveau. •De afstand tussen twee haken: 80 cm voor haken op dezelfde hoogte, 40 cm voor haken op verschillende hoogte. •Kostprijs: 50 euro/fiets (haak + muurbescherming) •Geschikt voor bestaande woningen •Vereist voldoende kracht om de fiets op te tillen •Lange levensduur •Vrijwel geen onderhoud

Foto: Mottez, ProVélo

44

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Uitvoering: fietskluizen •Deur: 70 – 75 cm •Lengte: 200 – 210 cm •Hoogte: 140 – 150 cm •Lange levensduur •Kostprijs: 300-900 euro / fiets

Beste bescherming tegen weer en wind, vandalisme en diefstal voor langparkeren (volledige nacht of dag) in publieke plaatsen (trein-, bus-, metrostations) waar geen gesloten fietsenstallingen beschikbaar zijn.

Foto: Icedd, Aguidonplus.fr

45

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Uitvoering: fietsoverkappingen •Diepte: 210 – 250 cm •Hoogte: 215 cm •Onder de overkapping staan omgekeerde U-bogen of fietsrekken

Goed geplaatste fietsoverkappingen maken het fietsgebruik praktischer en voor iedereen haalbaar. De fietsen zijn zichtbaar en de fietsoverkapping kan worden gebruikt zonder sleutel of toegangscode. Fietsoverkappingen vereisen echter een zekere sociale controle. Foto: Icedd

46

Ingrepen op perceelsniveau ten gunste van fietsers Uitvoering: fietslokalen •Afmetingen: cf. afmetingen van de stallingsruimte •Hoogte: 215 cm •Plaatsing van omgekeerde U-bogen of fietsrekken

Het fietslokaal is in de eerste plaats een afgesloten (muren, roosters of spijlen) en overdekte ruimte waarvan de toegang is voorbehouden voor geïdentificeerde gebruikers, en die zich meestal binnen in een gebouw bevindt. Het kan evenwel ook apart op een site worden ingericht. Het fietslokaal is een bijzonder interessante oplossing voor langparkeren en/of parkeren in risicozones. Foto: J.M Matagne, Icedd

47

Interne voorzieningen van het project Motorvoertuigen

Foto: Icedd

48

Privéparkeren Modaal aandeel van de wagen volgens parkeersituatie

Zeker van parkeerplaats

Niet zeker van parkeerplaats

Besançon

90%

46%

Grenoble

94%

53%

Toulouse

99%

41%

Berne

95%

13%

Genève

93%

36%

Lausanne

94%

35%

Bron: Transitec

49

Privéparkeren Belgische werknemers: aanwezigheid van een parkeerplaats op de werkplaats Gratis privéparking

49,3%

Privéparking tegen betaling

3,6%

Geen privéparking

38,6%

Geen antwoord

8,5%

Bron: Beldam, 2011

50

Privéparkeren Verhouding tussen publiek en privé?

Foto: Icedd

51

Privéparkeren Aanbod aanpassen aan de context: Gent Station van Gent: 900 woningen, 1.100 m² kantoorruimte

Voor het parkeeraanbod worden verschillende verhoudingen gehanteerd, op basis van de afstand tot het station: ZONE A (< 500 meter): 0,7 plaats/woning ZONE B (500 tot 1.000 meter): 0,8-0,9 plaats/woning ZONE C (1.000 tot 1.350 meter): 1 plaats/woning

52 Foto: Google

Privéparkeren Aanbod aanpassen aan de context: Brussel (GSV) Huisvesting Minimum 1 plaats/woning Maximum 2 plaatsen/woning

Kantoren

Aantal plaatsen BVO

Zone A

1/200 m²

Zone B

1/100 m²

Zone C

1/60 m²

53

Privéparkeren Verdeling van de gebruiken Welke combinaties zijn mogelijk?

Foto: Ilesoir.be

54

Anders omgaan met de auto Carsharing

8.000 abonnees in het BHG

Foto’s: lanouvellegazette.be

Carpooling

69.000 leden in het BHG

55

Nuttige hulpmiddelen, websites, enz.: ●

http://provelo.org/sites/default/files/documentation/ parkingveloentreprise_0.pdf

●

http://www.mobielbrussel.irisnet.be/partners/profe ssionelen/technische-publicaties

●

…

Referenties Gids Duurzame Gebouwen: ●

Gids Duurzame Gebouwen: http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be/nl

G_MOB00, G_MOB01, G_MOB02, G_MOB03 56

Te onthouden van de presentatie ●

Werken met verschillende hefbomen (locatie, parkeren, enz.) om het concept ecomobiliteit maximaal tot ontwikkeling te laten komen

●

Toezien op een goede aaneenschakeling van voorzieningen (bv.: geïntegreerd ontwerp van paden en parkeerplaatsen)

●

Streven naar een maximale kwaliteit van deze voorzieningen … en niet de minimumnorm!

●

Oog voor de noden van PBM’s, fietsers en voetgangers, van ontwerp tot uitvoering van het project

57

Contact

François VANDER LINDEN Mobilité et SIG Icedd, Boulevard Frère Orban, 4 5000 Namen 

: 081 25 04 80

E-mail: [email protected]

58