Opleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE Leefmilieu Brussel
ERVARINGSDELING – Energieconsulent en sociaal werk Iris GARITTE CAFA asbl- service ECO&CO
Doelstellingen van de presentatie
●
Een glimp op de job als energieconsulent
●
Toelichting bij de methodologie
●
Sensibiliseren bij het sociale en relationele luik van de functie
●
De realiteit van kansarme gezinnen in beeld brengen en de haalbare resultaten
2
Overzicht 1. Inleiding en presentatie CAFA vzw, lokale context en rol(len) van de energieconsulent, Eco&Co: beschrijving en oorsprong van het project
2. Energiearmoede Definitie, oorsprong en oorzaken, tegengekomen obstakels, voorbeelden
3. Energiebesparingen: hoe realiseren Actiemiddelen van de Energieconsulent (EC), randvoorwaarden
4. Begeleiding van kansarme gezinnen Vaststellingen binnen onze organisatie, gebruikte mechanismen, behaalde resultaten-EB 3
1. Introductie en presentatie CAFA vzw (Centre D’Accompagnement et de Formation pour Adultes) ●
CAFA vzw is al sinds 1987 actief in Sint-Gillis
●
Heeft een partnerrelatie met het OCMW.
●
Diensten :
1)
Huisvestingssector
2)
Sector Energie en schuldbemiddeling
3)
Sector Tewerkstelling
4)
Eco&Co
4
1. Introductie en presentatie Lokale context en rol(len) van de energieconsulent (EC) ●
Energieconsulent en sociaal werk? Doelstelling van de EC = begeleiden van personen die energiebesparingen willen realiseren
Werkzaamheden
op maat van de verwachtingen en noden van het doelpubliek
●
Context Sint-Gillis
-
Sint-Gillis is de derde armste gemeente van België.
-
Ongeveer 10% van de bevolking vraagt bijstand van het OCMW. 5
1. Introductie en presentatie Eco&Co : beschrijving en doelstellingen van het project (1) ●
Project opgestart in 2008 op initiatief van het CAFA en het OCMW
●
Omwille van meerdere vaststellingen:
-
Curatieve oplossingen werken niet als er ook geen preventieve acties aan vooraf gaan
-
Verhoging van de schulden gelinkt aan consumentenkrediet, financiële moeilijkheden van de gezinnen (verarming)
-
Belangrijke groei van het fenomeen energiearmoede ( 3de voornaamste reden van schulden)
6
1. Introductie en presentatie Eco&Co : beschrijving en doelstellingen van het project (2) ●
Doelstelling= Een plek creëren voor alle inwoners waar ze via activiteiten volgende zaken kunnen vinden :
-
antwoorden op hun vragen en voorkomen van opstapeling van schulden
-
een ontmoetingsplek, waar contacten kunnen worden gelegd tussen inwoners die elkaar daarvoor niet kenden
-
contactmogelijkheden met andere sociale partners
●
Doelpubliek Alle inwoners van Sint-Gillis maar in hoofdzaak personen in precaire omstandigheden, huurders, personen met sociale toelagen. 7
1. Introductie en presentatie Eco&Co : beschrijving en doelstellingen van het project (3) ●
Activiteiten
-
Collectief werk – workshops over allerhande thema’s : Energie – tips en valkuilen (REG), Budget, Voeding (opleiding gezonde seizoensgerichte keuken), Afvalscheiding, Water, Ecologische onderhoudsproducten,…
-
-
Individuele begeleiding « energie »: 1)
Bijstand bij veranderen van energieleverancier
2)
Energieaudits (scans)
3)
Sociale energiebegeleiding
4)
Eco-arbeiders
Documentatiecentrum, uitlenen materiaal, technotheek 8
2. Energiearmoede Definitie ( « fuel poverty ») ●
Mensen die er niet in slagen zich te verwarmen op een adequate wijze tegen een aanvaardbare kost of om een aanvaardbaar comfortniveau te halen.
●
Een gezin dat meer dan 10% van zijn inkomsten spendeert aan alle nuttige brandstoffen om de woning te verwarmen tot een aangepast standaardniveau (21°C in de woonruimte en 18°C in de andere gebruikte vertrekken – WGO)
9
2. Energiearmoede Oorsprong, oorzaken (1) Multidimensioneel fenomeen met een structurele of conjuncturele oorsprong. Resultaat van een opeenstapeling van verschillende factoren. 1.
Armoedesituatie in sommige gezinnen:
●
Met verschillende mogelijke oorzaken: jobverlies, laag opleidingsniveau, onstabiele jobs, afzondering, isolatie, ziekte…
●
Vaakst getroffen: sociaal betoelaagden, gepensioneerden, eenouder-gezinnen, vrouwen, …
2.
Vrijmaking van de energiemarkt: In 2007, komst van meerdere leveranciers:
●
Situatie wordt complexer, te nemen stappen door consument ingewikkelder
●
Concurrentie quasi onbestaande prijsverhoging
10
2. Energiearmoede Oorsprong, oorzaken (2) 3.
De energieprijs: Prijs afhankelijk van energievector creëert ongelijkheden
Apere asbl, Revue Renouvelle n° 49, p12, décembre 2012
4.
Huisvesting:
●
Huisvestingscrisis in Brussel: voldoende aantal woningen voor de vraag, maar ondervertegenwoordiging van kleine verhuurders.
●
Ouderdom/ slechte huurwoningen bij lage huurprijs
●
Te weinig sociale huisvesting (6% van het aanbod)
11
2. Energiearmoede Tegengekomen obstakels ●
Gelinkt aan de leveranciers en de facturen In het geval van verhuizing, doorsturen tellerstanden, fouten op de facturen, onaangepaste voorschotfacturen, agressieve verkoopstechnieken, moeilijk bereikbare leveranciers, …
●
Gelinkt aan onderwijs/scholingsgraad/culturele achtergrond/alfabetisatiefacturen begrijpen, brieven, gebruiksaanwijzing, keuze/gebruik en werking van de toestellen, hoe info opzoeken, kennis van hun rechten,…
●
Gelinkt aan gedragsmodellen en de cultuur hoe meer men thuis is, hoe meer energieverbruik, meer routine bij vervaldata en deadlines, externe druk voor nutteloze aankopen,…
●
Gelinkt aan financiële draagkrachtgoedkopere toestellen verbruiken vaak meer energie, huur of aankoop van oude woongelegenheden, kortetermijnprojecten wegens weinig spaargeld, moeilijk bij onvoorziene omstandigheden,…
12
2. Energiearmoede Bij wijze van voorbeeld: ●
●
Maandelijkse bedragen van sociale uitkeringen IT
Werkloos
Aleenstaande
801, 34 EUR
916,24 EUR
Aleenstaande met kinderen
1068,45 EUR
1090,70 EUR
Samenwonende
523,34 EUR
493,74 EUR
Lasten voor een familie van 4 pers (woongelegenheid op de 1° V van 80m² met CV - koken en SWW op gas):
150 eur Gas en Elektriciteit + 50 eur water ●
Huurbedragen: ►
550 eur/maand voor een studio
►
650 eur/maand voor een 1-kamer appartement
►
750 eur voor 2 kamers
13
3. Energiebesparingen: hoe ze realiseren? Actiemiddelen van de EC (1) •Elk initiatief gericht op energiebesparing zou ideaal gezien binnen dit schema moeten vallen.
www.negawatt.org
•De acties van de EC worden bepaald via de noden en de karakteristieken van het publiek en de lokale context nood om de juiste overtuigende hefbomen te vinden (meestal combinatie van economische en/of ecologische argumenten) en in functie daarvan actieplan en werkmethodologie aanpassen.
14
3. Energiebesparingen: hoe ze realiseren? Actiemiddelen van de EC (2) Energiebesparing bij particulieren- 3 manieren: 1.
Keuze leverancier: groener, de concurrentie laten spelen,…
2.
Gedrag: REG ingesteldheid
3.
Structurele maatregelen: op gebouw (aandacht ook voor materiaalkeuze), de installaties en de gebruikte technologieën 15
3. Energiebesparingen: hoe ze realiseren? (Algemene) voorvereisten om EC te zijn: ●
Goede algemene kennis over :
De organisatie en vrijmaking van de energiemarkt
De wooncode en verrekenen van de lasten
Sociale en overheidssteun, te nemen stappen, competente partners op het vlak van huisvestingsproblemen, factuurbetalingen, renovaties, premies,…
REG-maatregelen
Technische kennis om de juiste technologiekeuzes te maken, prioriteiten op te stellen, winstberekening, om een eerste advies te geven, …
●
Goede relationele vaardigheden en terreinkennis 16
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Vaststellingen binnen onze organisatie 1. Publiek ●
Onder de 53 opgevolgde gezinnen:
- 66,7% van de aanvragers van een audit zijn vrouwen, - 92,6% zijn huurders tegenover slechts 7,4% eigenaars. ●
De samenstelling van een gemiddeld huishouden telt 2,4 bewoners. Het meest voorkomende gezinstype bestaat uit gezinnen van 1 en 2 personen.
2. De kenmerken van de wooneenheden ●
De gemiddelde oppervlakte van de woongelegenheden bedraagt 63,8m².
●
De staat van het gebouw is doorgaans slecht :
- 57,4% met lichte isolatie
- Vochtsporen merkbaar bij 59,6% van de bezoeken
17
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Vaststellingen binnen onze organisatie 3. De toestellen Verwarming ●
Elektrische verwarming = 13%
●
Verwarming op gas = 87,0% 13% Elekt : 32% convectoren, 57 % indiv. CV en 11% collectieve CV ● 81,4% van de CV uitgerust met thermostaat of thermostatische kranen
Voor het koken : ● gas = 66,0%.
SWW: 71,7% systemen op gas 5,3% collectieve productiesystemen, 10,5% met voorraadvaten en 84,2% met onmiddellijke opwekking (doorstromers)
18
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Vaststellingen binnen onze organisatie 3. De verbruiken Criteria opgesteld met behulp van de brochure van het BIM en ABEA « Verhoogde energiefacturen? Doe een checkup! » novembre 2006
Elektriciteit
19
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Vaststellingen binnen onze organisatie 3. De verbruiken Verwarming
●
84,2% van de meerverbruiken = gezinnen met CV-installatie, vaak voorzien van thermostatische kranen en kamerthermostaat
●
Alle personen die elektrisch verwarmen hebben een onderverbruik, deze met convectoren hebben een normaal tot iets lager dan normaal verbruik. 20
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Genomen maatregelen 1. Groepswerk: sensibilisering ●
Kan over meerdere thema’s georganiseerd worden: REGmaatregelen, vrijmaking energiemarkt-factuur leren begrijpen, steun bij renovatie,…
●
Onontbeerlijk om opgedane kennis te delen, situatie deels uit te klaren en eerste problemen te verhelpen
Tegengekomen moeilijkheden: ●
publiek komt niet echt spontaan hierop af beroep doen op partnerorganisaties om reclame te maken
●
verschillende talen, opleidingsniveaus kleine groepen, gevulgariseerde en toegankelijke info met veel beelden, ludieke manier, duurtijd van max. 2u
●
lage participatiegraadvaak herhalen, vriendelijkheid, werken met awards
21
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Genomen maatregelen
2. Energieaudits (scans, ≠ erkende audit) Doelstellingen =Eerste individueel contact waarbij de EC: ●
inventaris van de installatie (CV/SWW/elektrische toestellen) opstelt en de werking toelicht,
●
werkhypotheses opstelt over mogelijke oorzaken van meerverbruik (gedrag of structureel)
●
verbeterpistes aftoetst en al eerste gepersonaliseerde raad meegeeft
●
de facturen van het gezin ontcijfert en de verdeling van de lasten,
●
en eventueel ook de meters identificeert en tellers opneemt. 22
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Genomen maatregelen 2. Energieaudits (vervolg) Materiaal en gebruikte instrumenten
Thermometer Hygrometer CO-detector meet de meet de RL, onmidd. meting vochtigheid van omgevingstemp – met alarm en IR met materialen en laserdetectie omgevingstemp
Lasermeter berekent afstanden, volumes en oppervlakten
Wattmeter berekent verbruik van toestellen of opgenomen vermogen 23
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Genomen maatregelen 2. Energieaudits (vervolg) Waarom vragen mensen om een audit? ●
Ze zijn huurder en vinden hun verbruik (wat ze betalen) te hoog, hebben het gevoel bestolen te wordennood aan objectieve mening
●
Ze zijn huurder en net verhuisdinschatting maandfactuur
●
Ze zijn huurder en willen de eigenaar zachtjes dwingen werken uit te voeren
●
Ze zijn huurder en willen het factuurbedrag aanvechten,
●
Ze zijn eigenaar en willen werken uitvoeren
●
Om een stijging in het verbruik te verduidelijken
24
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Genomen maatregelen 2. Energieaudits (vervolg) Tegengekomen moeilijkheden: Slechte staat woningen, niet durven in actie komen uit schrik voor wraakacties, geen toegang tot tellers, gevaar van de installaties, ontoegankelijkheid: onmogelijk om bepaalde gegevens te controleren (isolatie, ketel bij een buur, …) Zeker te checken bij een bezoek: Gaslekken De goede verbranding bij een atmosferisch toestel Waterlek en elektrische overbrugging Vochtoorzaken
Isolatie van het dak 25
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Genomen maatregelen 3.
Het auditrapport
●
In lijn met de initiële vraag
●
Verschilt naargelang de situatie en of men huurder of eigenaar is
●
Stelt een aantal oplossingen voor om de situatie te verbeteren (energiebesparing met behoud van of comfortverbetering)
Nodige documenten om het rapport te kunnen opstellen ●
Jaarfacturen brandstof, elektriciteit en water
●
Historiek lastenverdeling
●
Huurovereenkomst
●
Onderhoudsattest
●
Plannen en historiek uitgevoerde werken
●
…
26
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Genomen maatregelen 3. Het auditrapport : waar het om draait Moet kunnen gelezen worden door een « leek » 1)
Beschrijft situatie en woning: ligging, agentschap, aantal bewoners, gebreken, isolatie, …
2)
Beschrijft de installaties: gebruikte energie voor SWW, koken en verwarming, thermische regeling, staat van de installaties, …
3)
Gemiddelde verbruiken van de elektrische toestellen en aanwezige verlichting
4)
Bestuderen van de verbruiken : situatie in vergelijking met gemiddelden
27
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Genomen maatregelen
3. Het auditrapport : waar het om draait (vervolg) 5)
Samenvatting van de positieve en negatieve punten van de woning tov energieverbruik (CV, verlichting, toestelkeuze, isolatie,…)
6)
De aanbevelingen: REG maatregelen, kleine ingrepen, zwaardere investeringen (enkel opgelijst)
7)
Andere : bekijken hoe de lasten verdeeld worden, rentabiliteit leidingisolatie, studie tariefplan, wettelijke teksten, brieven aan de eigenaar, overheidssteun en competente diensten om vooruit te raken, te nemen stappen…
Inzoomen op enkele details 28
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Genomen maatregelen
3. Het auditrapport : ZOOM IN OP… Studie van de verbruiken ●
Doel= bepalen van de tendens en een grootteorde in vgl met gemiddelden, moet niet ultra precies zijn
●
Gebruikte tool: brochure van BIM en ABEA « Verhoogde energiefacturen? Doe een check up! », november 2006
●
Noodzakelijke info: verbruiksgegevens en graaddagen van de beschouwde periode
●
Verwerking van de gegevens: jaartotalen van de verbruiken, normalisatie van het verbruik (enkel nuttig bij vergelijken van twee jaren)
Opmerking: opgelet, bij opmaken jaartotalen brandstof, rekening houden met periode dat CV volledig is uitgeschakeld 29
4. Begeleiden van kansarme gezinnen 3. Het auditrapport : ZOOM IN OP … Studie van de verbruiken: enkele details uit de brochure
30
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Genomen maatregelen 4. Permanente ondersteuning bij wisselen van leverancier ● Info over de verschillende stappen, de verschillen tussen de verschillende tariefplannen, groepsaankopen,… ● Ontcijferen van de factuur ● Wat doen als de stroom/gas wordt afgesneden, bij verhuis, bij wanbetaling ●
Online simulatie
Tegengekomen moeilijkheden:
Alle noodzakelijke info verzamelen om de leverancierswissel te kunnen doorvoeren: tellerstanden, EAN code, bereikbaarheid tellers,…
31
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Genomen maatregelen 5. Tussenkomst van Eco-arbeiders ●
Gratis dienst voor kansarme gezinnen (inkomsten max. 10% van IT) gericht op kleine energiebesparende ingrepen.
●
Doel= het gezin aanmoedigen, een schouderklopje geven
Enkele voorbeelden:
32
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Genomen maatregelen 6. De energiebegeleiding ●
Voor gezinnen op vrijwillige basis: opvolging tijdens minstens 1 jaar met regelmatige check van de verbruiken
●
Doelstelling= de tools verzamelen om zijn verbruik in de hand te houden
Sleutelmomenten bij deze actie ●
Collectieve sensibilisering
●
Uitgangssituatie
●
Bepalen van de verwachte resultaten, de doelstellingen die het gezin vooropstelt.
●
Aangepaste en gepersonaliseerde voorstellen: REG-gedragswijzigingen, kleine ingrepen, andere leverancier, beter gebruik van de installaties, realiseerbare renovaties…
●
Concretisering actiepistes: realisatie kleine werken, aanpassing sommige gedragingen, verandering van leverancier,… 33
●
Eindbalans behaalde resultaten
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Genomen maatregelen 6. De energiebegeleiding (vervolg) Tegengekomen moeilijkheden: vaak moeilijk om, gezien de beperkte financiële ruimte, structurele oplossingen te vinden, ondanks overheidssteun.
Een overzicht
34
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Behaalde resultaten-EB (energiebegeleiding) 1. Elektriciteitsverbruik ●
2010-2011 (over 9 huishoudens)
De huishoudens bespaarden gemiddeld 15.8% op hun elektriciteitsfactuur en met een maximale daling van -30.9% en een stijging van +19.9% ●
2011-2012 (over 10 huishoudens)
Gemiddelde evolutie:+12%, max stijging :+42% =max vermindering 14% ●
Evolutie per verbruikerscategorie
1 categorie gedaald = 9, status quo= 7, 1 categorie gestegen = 4
35
4. Begeleiden van kansarme gezinnen Behaalde resultaten-EB 2. Gasverbruik ● 2010-2011 (over 9 huishoudens) 12,7% gemidd besparing met een max daling van -35,3% en een max stijging van +5,6%.
● 2011-2012 (over 10 huishoudens) Gemidd evolutie = -7%, Max daling =-69%, Max stijging= 35% ●
Evolutie per verbruikerscategorie
1 categorie gedaald = 8, status quo= 9, 1 categorie gestegen = 2
36
Interessante tools en websites … : ●
Brusselse Wooncode : http://www.slrb.irisnet.be/professionelen/reglementering/brusselse-huisvestingscodeelementaire-verplichtingen-veiligheid-gezondheid-uitrusting?set_language=nl
●
Tariefsimulator Brugel: http://www.brusim.be/
●
Graaddagen 15/15 te Ukkel Http://energie.wallonie.be/fr/les-degres-jours.html?IDC=6509
●
Energie plus le site http://www.energieplus-lesite.be/index.php?id=10018
De meest rendabele ingrepen http://www.energieplus-lesite.be/index.php?id=10018
Dashbord van brandstofverbruiken (normalisatie) http://www.energieplus-lesite.be/index.php?id=10128
Excelfiche: evalueren van de rentabiliteit van leidingisolatie voor warm water
En vele andere!!
37
Interessante tools en websites … : Sensibiliseringstools : ●
Verbruiksstudie http://www.curbain.be/nl/wonen-in-brussel/mijn-woning-en-haar-omgeving/check-up-vanhet-verbruik
Energiepremies http://www.leefmilieubrussel.be/Templates/news.aspx?id=36347&langtype=2067
Erkende installateurs verwarming http://www.leefmilieubrussel.be/Templates/Professionnels/Informer.aspx?id=32344&langtyp e=2067
Info fiche BIM voor particulieren (aan te passen) : Energie en Ecobouwen http://www.leefmilieubrussel.be/Templates/etat/informer.aspx?id=3046&langtype=2067 bv : EPB regelgeving verwarming, verbruik elektrische huishoudtoestellen, ….
●
Interactief huis: http://www.energie-environnement.ch/maison
… 38
Te onthouden uit deze presentatie ●
Ik heb getracht een zicht te geven op een bepaalde werkvisie van de EC
●
Ik legde de nadruk op de begeleiding van kansarme gezinnen, omdat ik er van uitga dat als men met die doelgroep resultaten kan halen, het bij de andere ook wel zal lukken.
●
Elke situatie is uniek en vereist een andere aanpak
●
Beperkt technische rol verbonden aan de functie: de EC moet niet de plaats innemen van de professioneel zoals de architect, de verwarmingstechnicus of de aannemer. Het is een generalist die een eerste advies formuleert in een bepaalde situatie.
Vragen? 39
Contact Iris GARITTE Energieconsulent Eco&Co-CAFA asbl, rue du Fort 33- 1060 Bruxelles
: 02/533 9590
E-mail :
[email protected]
BEDANKT VOOR UW AANDACHT
40
