Opleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE Leefmilieu Brussel
VENTILATIE : inleiding Pierre DEMESMAECKER ICEDD
Doelstellingen van de presentatie
●
Begrijpen waarom en hoe moet geventileerd worden
2
Overzicht
●
Inleiding : ventileren en luchtdicht maken ? Onderscheid tussen hygiënische en intensieve ventilatie
●
Overzicht van de regelgeving m.b.t. hygiënische ventilatie
●
Overzicht van normen en nuttige referentiedocumenten
●
Hygiënische ventilatie : principes en presentatie van de 4 systemen (A, B, C en D)
●
Ventilatie en luchtdichtheid: energieuitdaging
●
Conclusie
3
Inleiding Ventileren en luchtdicht maken ? ventilatie en luchtdichtheid : het gaat degelijk over twee heel verschillende zaken… maar wel complementaire zaken!!
4
Inleiding Ventileren ?
3 redenen om te ventileren :
–Om vervuiling af te voeren –
Om de nodige zuurstof om adem te halen aan te voeren Het luchtdebiet dat strikt nodig is voor een goede ademhaling is veel lager dan de ventilatievereisten om een goed binnenluchtkwaliteit te bekomen. Ter informatie: een mens « verbruikt » tussen de 0,5 en 5 m³ lucht per uur.
–
Omdat het in nieuwe gebouwen verplicht is om een ventilatiesysteem te installeren
5 Bron : WTCB
Inleiding Welke vervuilende stoffen ? • Waterdamp – –
uitgestoten door de gebruikers (ademhaling) uitgestoten door gebruikersactiviteiten (bad, keuken,…)
• Vervuilers afkomstig van de gebruikers zelf – bv. : geurtjes afkomstig van het metabolisme, toiletgebruik…
– bv. : CO2
• Vervuilende stoffen uitgestoten door activiteiten van de
gebruikers
– bv. : vervuilers die vrijkomen bij het gebruik van onderhoudsproducten – eventueel : tabaksrook
• Vervuilende stoffen afkomstig van het gebouw en de
installaties
– bv. : CVO, formaldéhyde, rookgassen, … • Vervuilende stoffen afkomstig uit de omgeving – bv. : radon
6
Inleiding Waterdamp = vervuiler ? • Risico op condensatie : – waterdamp kan weer van vorm veranderen vloeibaar water – water tast de materialen aan – bevordert schimmelvorming
• Risico op natte plekken/schimmel : – een relatieve luchtvochtigheid > 70 % volstaat
– kan leiden tot allergieën
7
Inleiding Luchtdicht maken ?
Om onder anderen : ●
Energieverliezen via spleten, barsten, kieren, ... te verminderen via een NIET GECONTROLEERDE toevoer van lucht
●
Oncomfortabele luchtstromen beperken
8
Inleiding Ventileren en luchtdicht maken ?
Om : • De binnenluchtkwaliteit zo goed mogelijk onder controle te houden • De energieverliezen te beperken!
9
Inleiding Ventileren en luchtdicht maken ? Hoe zat dat vroeger ?
• Men verwarmde zich met open verbrandingstoestellen die verse buitenlucht voor de verbranding nodig hadden !
• Men stond minder stil bij de verspilling van brandstof • En men kon leven met een lager comfortniveau !
10
Inleiding Ventileren en luchtdicht maken ? Hoe zat dat vroeger ? • Vervuilende stoffen worden permanent afgegeven door het gebouw !
• Vervuilende stoffen afkomstig van de gebruikers worden
permanent uitgestoten bij aanwezigheid van de gebruikers !
• Gebruikers stoppen niet met ademen ! ●
Men heeft dus nood aan een permanente ventilatie !!!
• Openzetten van de vensters
= groot en oncontroleerbaar debiet = buitensporige afkoeling van het gebouw
Nood aan gematigde, permanente en controleerbare debieten !
11
Inleiding Intensieve ventilatie
Ventilatie aan een hoog debiet om :
• De oververhitting te beperken in de zomer (nachtventilatie)
• Eenmalige geuren te verdrijven
(verfwerken, uitzonderlijke rook,…)
12 Bron : WTCB
Overzicht
●
Inleiding : ventileren en luchtdicht maken ? Onderscheid tussen hygiënische en intensieve ventilatie
●
Overzicht van de regelgeving m.b.t. hygiënische ventilatie
●
Overzicht van normen en nuttige referentiedocumenten
●
Hygiënische ventilatie : principes en presentatie van de 4 systemen (A, B, C en D)
●
Ventilatie en luchtdichtheid: energieuitdaging
●
Conclusie
13
Regelgeving EPB = ENERGIEPRESTATIE EN HET BINNENKLIMAAT VAN GEBOUWEN
www.leefmilieubrussel.be
14
Regelgeving In welke gevallen ?
cfr tekst van het besluit van 21/12/2007 + bijlage VI en VII
De werken onderhevig aan een stedenbouwkundige en/of milieuvergunning ►
Nieuwe of gelijkwaardige gebouwen
►
Zware renovatie
►
Lichte renovatie
Welke eisen ? Een ventilatiesysteem voorzien dat: ►
Verse lucht toevoert in de « droge » lokalen of « leefruimten »
►
Vuile lucht afvoert via de « natte » lokalen of « technisce ruimten »
►
Een luchtdoorvoer heeft tussen de lokalen waar de lucht binnenkomt en deze waar ze wordt afgevoerd. Als in een ruimte nieuw schrijnwerk wordt geplaatst, of bij de creatie van een nieuw lokaal, moeten er luchttoevoer of afvoervoorzieningen zijn volgens de bepalingen van bijlage VI of VII.
15
Regelgeving Individuele EPB-wooneenheid : bijlage VI (Refereert naar NBN D50-001)
6 eisen met betrekking tot de hygiënische ventilatie : 1.
Debieten (toe- en afvoer)
2.
Karakteristieken van de luchttoevoer
3.
Karakteristieken van de luchtafvoer
4.
Criteria mbt doorvoeropeningen
5.
Regeling : geen eisen
6.
Onderhoud : zo ontwerpen dat een regelmatig onderhoud gemakkelijk is
+ eis mbt intensieve ventilatie : aanwezigheid van deuren of opengaande vensters naar buiten in de « droge » lokalen + keuken
16
Regelgeving Exigence 1 : débits d’alimentation en air (NBN D50-001)
17
Regelgeving Eis 1 : afvoerluchtdebieten (NBN D50-001)
18
Regelgeving Andere EPB-eenheden (kantoren en diensten) : bijlage VII (Refereert naar NBN EN 13779:2004)
6 eisen met betrekking tot de hygiënische ventilatie : a.
Debieten (toe- en afvoer)
Leefruimten voor personen
36 [m³/u] per persoon (x2 bij rookruimte)
Ruimten waar geen of weinig personen verblijven (gang, trap, archief, opslagruimte, ...)
2,5 [m³/u] per m²
25 [m³/u] per wc 50 [m³/u] per douche
b.
De kwaliteit van de lucht (verse lucht)
c.
Karakteristieken van de luchttoevoer
d.
Karakteristieken van de luchtafvoer
e.
Criteria mbt doorvoeropeningen
f.
Regeling : niet manueel
19
Overzicht
●
Inleiding : ventileren en luchtdicht maken ? Onderscheid tussen hygiënische en intensieve ventilatie
●
Overzicht van de regelgeving m.b.t. hygiënische ventilatie
●
Overzicht van normen en nuttige referentiedocumenten
●
Hygiënische ventilatie : principes en presentatie van de 4 systemen (A, B, C en D)
●
Ventilatie en luchtdichtheid: energieuitdaging
●
Conclusie
20
Normen en nuttige documenten Normen ●
NBN D50-001 voor residentieel
●
NBN EN 13779:2004 voor niet-residentieel
Zie artikel :
Te vinden op www.wtcb.be
21
Normen en nuttige documenten Referentiedocumenten (ventilatie in woongebouwen) ●
Technische voorlichtingnota van het WTCB n° 192 en 203 (www.cstc.be)
●
CSTC-Digests n° 5, 6 en 7 (www.normes.be)
Referentiedocumenten (andere) ●
CD Energie-plus (www.energieplus-lesite.be)
Te vinden op www.wtcb.be
22
Overzicht
●
Inleiding : ventileren en luchtdicht maken ? Onderscheid tussen hygiënische en intensieve ventilatie
●
Overzicht van de regelgeving m.b.t. hygiënische ventilatie
●
Overzicht van normen en nuttige referentiedocumenten
●
Hygiënische ventilatie : principes en presentatie van de 4 systemen (A, B, C en D)
●
Ventilatie en luchtdichtheid: energieuitdaging
●
Conclusie
23
Hygiënische ventilatie Algemene principes
Ventileren om vervuilende stoffen af te voeren… Vermijden dat die vervuilers zich verspreiden…
24 Bron : WTCB
Hygiënische ventilatie Algemene principes Waterdamp is een van de hoofdvervuilers De lucht uit vochtige ruimten moet afgezogen worden (badkamer, keuken, waskamer).
Geurtjes uit de keuken en de toiletten zijn nogal gênant De lucht terplekke afvoeren ... in de betreffende lokalen zelf!
Lucht kan maar afgevoerd worden uit een lokaal als er ook een luchtaanvoer is in dat lokaal! Luchttoevoer voorzien in alle lokalen. 25
Hygiënische ventilatie Algemene principes Ook de vervuilde lucht uit de andere lokalen moet afgevoerd worden (leefruimte, kamers, bureau,…).
« Droge » lokalen
« Vochtige » lokalen
Maar de totale debieten in een gebouw moeten toch beperkt worden om te besparen op de stookkosten.
Het is aangewezen om lucht binnen te brengen in de zogenoemde droge lokalen en dus te laten doorstromen naar de zogenoemde vochtige lokalen…
26 Bron : WTCB
Hygiënische ventilatie Algemene principes
« Droge » lokalen
Toevoerroosters voor buitenlucht
« Droge » lokalen
« Vochtige » lokalen Doorvoeropeningen
natuurlijke ventilatie
Afvoervoorzieningen
« Vochtige » lokalen
mechanische ventilatie 27 Bron : WTCB
Hygiënische ventilatie presentatie van de 4 systemen
Aanvoer Natuurlijk
OF
Mechanisch
1. 2. 3. 4.
Doorvoer
Afvoer Natuurlijk
OF
Mechanisch
Systeem A Systeem B Systeem C Systeem D
28 Bron : WTCB
Hygiënische ventilatie Systeem A : natuurlijke aanvoer– natuurlijke afvoer
RTO
DO
RAO
29 Bron : WTCB
Hygiënische ventilatie Systeem A : voordelen / nadelen
•
Geen ventilator (geen elektrisch verbruik) : de lucht verplaatst zich op een natuurlijke manier (temperatuursverschillen en wind)
•
Debieten liggen niet vast Binnenluchtkwaliteit variabel (en niet gegarandeerd)
• • • •
De warmte-inhoud van afgevoerde lucht kan niet worden gerecup.
•
Moeilijkheden om afvoer te integreren in bestaande gebouwen
Risico op comfortklachten bij sterke debieten (tocht) Akoestische transmissie in lawaaierige omgevingen Toevoerroosters kunnen bij wind lawaaierig zijn (trillingen van de bewegende debietregelonderdelen) (vereist vertikale buizen met dakdoorboringen) 30
Hygiënische ventilatie Systeem B : mechanische toevoer – natuurlijke afvoer = mechanische toevoerventilatie
« = het gebouw in overdruk plaatsen » TO
DO
RAO
31 Bron : WTCB
Hygiënische ventilatie Systeem B : voordelen / nadelen
•
Garantie dat de verse lucht zeker in de « droge » lokalen binnenkomt
•
Geen garantie dat het afvoerdebiet van vervuilde lucht voldoende is in de « vochtige » lokalen : hangt af van de luchtdichtheid van de gebouwschil
•
De warmteinhoud uit de vervuilde lucht kan niet worden gerecupereerd
•
Risico op de akoestische transmissie van omgevingslawaai en van de ventilator in de droge lokalen (vervelend in bijvoorbeeld slaapkamers bv.)
32
Hygiënische ventilatie Systeem C : natuurlijke toevoer – mechanische afvoer = mechanische afvoerventilatie
« = het gebouw in onderdruk plaatsen »
RTO
DO
AO
33 Bron : WTCB
Hygiënische ventilatie Systeem C : voordelen / nadelen
•
Garantie dat de vervuilde lucht effectief wordt afgezogen uit de « vochtige » lokalen
•
Gemakkelijke integratie in bestaande gebouwen
•
Geen garantie dat het verse luchtdebiet in de « droge » lokalen volstaat : hangt af van de luchtdichtheid van de gebouwschil
• •
Risico op comfortklachten bij te grote debieten (tocht)
•
Risico op de akoestische transmissie van omgevingslawaai via de toevoeropeningen
•
Toevoerroosters kunnen bij wind lawaaierig zijn (trillingen van de bewegende debietregelonderdelen)
De warmteinhoud uit de vervuilde lucht kan niet worden gerecupereerd
34
Hygiënische ventilatie Systeem D : mechanische toevoer – mechanische afvoer = mechanische toe- en afvoerventilatie
= gecontroleerde mechanische ventilatie (GMV)
TO
DO
AO
35 Bron : WTCB
Hygiënische ventilatie Systeem D : voordelen / nadelen
•
Garantie dat de vervuilde lucht effectief wordt afgezogen uit de « vochtige » lokalen
• •
Garantie dat de verse lucht zeker in de « droge » lokalen binnenkomt
•
Efficiëntie van het systeem is afhankelijk van de luchtdichtheid van de gebouwschil (criteria in NBN D50-001)
•
Moeilijk integreerbaar in bestaande gebouwen (leidingnet en luchtdichtheid)
• •
Risico op akoestische transmissie tussen de lokalen (via de leidingen)
Mogelijkheid om warmterecuperatie toe te passen : de warmteinhoud uit de vervuilde lucht wordt gebruikt voor het voorverwarmen van de verse lucht
Lawaai van de ventilatoren vaak hoorbaar in stille omgevingen 36
Hygiënische ventilatie Systeem D : warmterecuperatie
Principeschema
Stroomrichting
Types
Kruisplatenwarmtewisselaar
Platenwarmtewisselaar met omgekeerde stroom
Warmtewisselaar met kanalen met omgekeerde stroom
Warmterecuperatie
37
Overzicht
●
Inleiding : ventileren en luchtdicht maken ? Onderscheid tussen hygiënische en intensieve ventilatie
●
Overzicht van de regelgeving m.b.t. hygiënische ventilatie
●
Overzicht van normen en nuttige referentiedocumenten
●
Hygiënische ventilatie : principes en presentatie van de 4 systemen (A, B, C en D)
●
Ventilatie en luchtdichtheid: energieuitdaging
●
Conclusie
38
Uitdaging Voorbeeld : en wat als men zoals vroeger blijft ventileren via spleten en kieren ? Hypothesen : • Vrijstaande woning • vierkantig grondplan10x10m en 6m gevelhoogte • Beglaasde oppervlakte = 15% muuroppervlak • Gem. binnentemp. : 18°C • Gem. buitentemp. : 7°C • Duur stookseizoen : 5800 h • Middelmatige luchtdichtheid : n50 = 12 vol/h Oefening toegepast op : niet-geïsol / geïsol / goed geïsol / « passief » woning
39
Uitdaging en wat als men zoals vroeger blijft ventileren via spleten en kieren ? Transmission par l'enveloppe
Etanchéité à l'air médiocre
Ventilation et inétanchéité à l'air
100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Pas isolé
Isolé
Bien isolé
"Passif"
40
Uitdaging Voorbeeld : en wat als de ventilatie en luchtdichtheid worden verbeterd ?
Hypothesen : zelfde voorbeeld maar nu met aan de isolatie van de gebouwschil aangepast niveau van luchtdichtheid en ventilatiesysteem :
• Niet-geïsoleerd : n50 = 12 vol/h • Geïsoleerd : n50 = 3 vol/h + natuurlijke ventilatie (systeem A) • Goed geïsoleerd : n50 = 3 vol/h + GMV met wisselaar
• Passief : n50 = 0,6 vol/h + GMV met wisselaar
h = 80%
h = 90% 41
Uitdaging en wat als de ventilatie en luchtdichtheid worden verbeterd ? 5 000 € 4 500 €
Ventilation et inétanchéité à l'air Transmission par l'enveloppe
4 000 € 3 500 € 3 000 € 2 500 € 2 000 € 1 500 € 1 000 € 500 € -
42
€ Pas isolé
Isolé
Bien isolé
"Passif"
Overzicht
●
Inleiding : ventileren en luchtdicht maken ? Onderscheid tussen hygiënische en intensieve ventilatie
●
Overzicht van de regelgeving m.b.t. hygiënische ventilatie
●
Overzicht van normen en nuttige referentiedocumenten
●
Hygiënische ventilatie : principes en presentatie van de 4 systemen (A, B, C en D)
●
Luchtdichtheid : waarom en hoe ?
●
Ventilatie en luchtdichtheid: energieuitdaging
●
Conclusie
43
Te onthouden uit deze presentatie Moet men nu gaan leven in een afgesloten bokaal ?
NEEN Voorzie een ventilatiesysteem om de gewenste hoeveelheid verse lucht binnen te brengen, waar en wanneer men dat wil en in de juiste hoeveelheid
(zie de EPB regelgeving en de NBN D 50-001) 44
Te onthouden uit deze presentatie Waarom ? ►
Een thermisch geïsoleerd en voldoende luchtdicht gebouw moet beschikken over een gecontroleerd ventilatiesysteem
►
De 3 concepten hangen volledig met elkaar samen !!
Ventilatie
Isolatie
Luchtdicht heid 45
Te onthouden uit deze presentatie Vergeet volgende valse waarheden
Een gebouw kan niet thermisch te veel geïsoleerd worden Een gebouw is nooit te luchtdicht (ex: passiefhuizen)
Een goede luchtdichtheid maakt het mogelijk : •
•
Niet gecontroleerde infiltratie van lucht in de woning te vermijden, zodat nutteloze warmteverliezen worden vermeden
De goede werking van het ventilatiesysteem te verzekeren, zeker bij GMV (gecontroleerde mechanische ventilatie). 46
Tools, interessante websites, ... : ●
www.leefmilieubrussel.be
●
www.energieplus-lesite.be
●
www.wtcb.be
●
www.nbn.be
Referentie Gids duurzame gebouwen en andere bronnen : www.leefmilieubrussel.be/gidsduurzamegebouwen ●
ENE03
●
ENE04
●
ENE05
●
ENE06
●
ENE07 47
Contact Pierre DEMESMAECKER Responsable de projets ICEDD – Institut de Conseil en D’Etudes en Développement Durable Boulevard Frère Orban 4
5000 Namur
: 081 25 04 806
E-mail :
[email protected]
48