Opleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE Leefmilieu Brussel
Een goede luchtdichtheid van de gebouwschil bij nieuwbouw en renovatie Aline Branders – A2M pmp ASBL
Doelstellingen van de presentatie ●
De logica begrijpen van het luchtdicht maken van een gebouw.
●
Dieper ingaan op de verschillende aandachtspunten tijdens het ontwerp en de uitvoering van het luchtdicht maken van een gebouw
2
Overzicht
●
Principes
●
Van ontwerp tot op de werf
●
Gebouwschil
●
Technische installaties
●
Te onthouden uit deze presentatie
●
Nog een stap verder gaan
3
Overzicht
●
Principes
●
Van ontwerp tot op de werf
●
Gebouwschil
●
Technische installaties
●
Te onthouden uit deze presentatie
●
Nog een stap verder gaan
4
Principes Op schaal van het gebouw
Isolatie
Luchtdichtheid
Ventilatie
Op schaal van de detailtekening
Koudebruggen
Waterdamptransfers 5
Principes 20°C
Vp : 1650 Pa
4°C
Vp : 800 Pa
6
Principes Waarom een gebouw luchtdicht maken? (herhaling)
4 voornaamste principes ●Beperken
van de energieverliezen
●Beschermen
van het bouwwerk
●Begunstigen
van de goede werking van de ventilatie
●Verhogen
van het comfort
7
Principes Waarom een gebouw luchtdicht maken? (herhaling)
●
De luchtdichtheid kan niet berekend worden, maar wordt gemeten.
●
Methode : Druktest of infiltrometrie of Blower Doortest.
●
Enkel met behulp van deze testen is het mogelijk de verliezen via in/exfiltratie precies te bepalen Bron: www.architectesdehemptinneetgregoire.be
8
14 cm
Waarden van de energetische referentieoppervlakte
Energetische referentieoppervlakte ARE Gebruikte methode: Maandelijkse methode:
Jaarlijkse verwarmingsbehoefte: Resultaat van de infiltrometrietest: Behoefte aan primaire energie (sanitair warm water, verwarming, bijkomende en huishoudelijke elektriciteit): Waarden van de energetische referentieoppervlakte Behoefte aan primaire energie
referentieoppervlakte ARE (sanitairEnergetische warm water, verwarming, bijkomende elektriciteit):
Behoefte aan primaire energie bespaard door de elektriciteitsproductie
Jaarlijkse verwarmingsbehoefte: Verwarmingsvermogen:
Spleet van 1 mm
Oververhitting in de zomer: Resultaat van de infiltrometrietest: Jaarlijkse Behoefte aankoelingsbehoefte: primaire energie (sanitair warm water, verwarming, bijkomende en Koelingsvermogen:
U = 0.3 W/m²K
huishoudelijke elektriciteit): Waarden van de energetische referentieoppervlakte Behoefte aan primaire energie
(sanitair warm water, verwarming, bijkomende elektriciteit): Energetische referentieoppervlakte ARE
Behoefte aan primaire energie
bespaard door de elektriciteitsproductie
1m
Gebruikte methode: Maandelijkse methode:
Gebruikte methode: Maandelijkse methode:
> U = 1.44 W/m²K !
Of 4.8 x slechter
Jaarlijkse verwarmingsbehoefte: Verwarmingsvermogen: Oververhitting in de zomer: Resultaat van de infiltrometrietest: Jaarlijkse Behoefte aankoelingsbehoefte: primaire energie (sanitair warm water, verwarming, bijkomende en Koelingsvermogen:
3 cm
huishoudelijke elektriciteit):
Behoefte aan primaire energie (sanitair warm water, verwarming, bijkomende elektriciteit):
Behoefte aan primaire energie bespaard door de elektriciteitsproductie
Verwarmingsvermogen: Oververhitting in de zomer: Jaarlijkse koelingsbehoefte: Koelingsvermogen:
1m
Principes Lekdetectie (herhaling) ● ● ●
Infrarood thermografie Anemometer Kunstmatige rook (onder- en overdruk)
10
Principes Meetwaarden (herhaling) ●
V50 [m3/h] ►
●
●
luchtlekdebiet door de gebouwschil (bij een druikverschil van 50 Pascal)
v50 [m3/h.m2] ►
Doorlaatbaarheid van de gebouwschil = luchtlekdebiet per eenheid verliesoppervlakte (bij een drukverschil van 50 Pascal )
►
In te geven in de EPB-software (defaultwaarde: 12)
n50 [m3/h.m3 of 1/h] ►
►
Infiltratievoud = lekdebiet tegenover binnenvolume van het gebouw = aantal keren dat het luchtvolume per uur ververst wordt (bij een drukverschil van 50 Pascal)
In te geven in de PHPP (max : 0,6)
11
Principes Definiëren van het luchtdicht volume ●
Op elk plan en elke gebouwsnede met een ononderbroken lijn de grenzen van het luchtdicht volume aangeven
●
Geïsoleerd volume = luchtdicht volume
12
Principes Materiaalkeuze voor de luchtdichtheid Hangt af van de bouwwijze : ●Traditionele
bouw
►
Bepleistering = luchtdichte barrière
►
Aandacht voor de samenstelling en plaatsing van de pleister om scheuren te voorkomen
►
Ad-hoc membraan bij de aansluitingen
13
Principes Materiaalkeuze voor de luchtdichtheid Hangt af van de bouwwijze : ●Houtskeletbouw ►
OSB (!) + ad-hoc membraan
►
Dampwerend of -remmend = luchtdicht barrière
►
Tegenwand voorzien
14 Source : info-fiches ENE10 - IBGE
Overzicht
●
Principes
●
Van ontwerp tot op de werf
●
Gebouwschil
●
Technische installaties
●
Te onthouden uit deze presentatie
●
Nog een stap verder gaan
15
Van ontwerp tot op de werf Bonne communication ●
Alle actoren moet zich bewust zijn van de uitdagingen (zo vroeg mogelijk overleg)
●
Aanmoedigen van de dialoog tussen aannemer – architect en uitvoerders
●
Begrijpen en uitleggen om geen vergissingen te maken
●
Wijzigingen tov voorgeschreven werkwijze signaleren
●
Uitvoeren van de test in het bijzijn van de werkmannen is een goede zaak om te vermijden dat ze steeds dezelfde fouten maken 16
Van ontwerp tot op de werf Ontwerp ●
Systematisch nadenken over alle aansluitingen, indien mogelijk in samenspraak met de aannemer
●
Een detailboek opstellen
●
Nauwkeurig vastleggen « wie wat doet tegen wanneer »
17
Van ontwerp tot op de werf Lastenboek ●
Niet alleen maar een eindresultaat voorschrijven
●
Het geheel van toe te passen ingrepen beschrijven
●
►
Niet schrijven: « De aansluiting tussen muur en schrijnwerk moet dicht zijn ».
►
Maar: « De zelfklevende dichtingsbanden moeten aangebracht worden tussen het schrijnwerk en het metselwerk, de gebruikte lijm moet compatibel zijn met de andere gebruikte materialen: de banden worden aangebracht voor de plaatsing van het schrijnwerk ».
Geen schrik hebben om iets extra te herhalen
19
Beschrijving Aan de basis van de 2 sandwichpanelen bevinden zich 2 gelijmde gelamineerde planken van 3 cm dik die met verspringende voegen warm en onder hoge druk verlijmd werden met een weerbestendig fenolhars. Planken van het type KERTO of gelijkaardig. Inbegrepen: verstevigingen, verankeringen van het type Hanssens M12 of gelijkaardig tussen de panelen en voor de bevestiging.
Toepassing: voorgevel van het gebouw Aard van de opdracht: QF Opmeting: M2 De post omvat de verbindingselementen tussen het raamwerk en de sandwichpanelen, de bijkomende isolatie op basis van de detailtekeningen, de verstevigingen, het geheel van de membranen die een perfecte luchtdichtheid garanderen.
Bekleding (Trespa) lege ruimte Celit Cellulose OSB Gipsblok
20
Van ontwerp tot op de werf Werf ●
Nauwgezette en verzorgde uitvoering, volgens de voorschriften van de fabrikant
●
Aangepaste werfcontrole
●
Belang van een goede coördinatie !
●
Tussentijdse Blowerdoortest + bij de oplevering van elk deelwerk.
21
Van ontwerp tot op de werf Oplevering en ingebruikname ●
Oplevering na uitvoering Blowerdoortest
●
De conformiteit van de details die zijn opgenomen in het PID nagaan, met het oog op het vermijden van toekomstige doorboringen van de luchtdichte laag
●
Gebruikersgids (voorbeeld : project Espoir)
22
Overzicht
●
Principes
●
Van ontwerp tot op de werf
●
Gebouwschil
●
Technische installaties
●
Te onthouden uit deze presentatie
●
Nog een stap verder gaan
25
Gebouwschil Aansluiting dak / buitenmuur Droge aansluiting
Bron: isoproc
Vochtige aansluiting
Bron: isoproc
26
Gebouwschil Aansluiting dak / binnenmuur Droge aansluiting
Bron: WTCB
Vochtige aansluiting
Bron: WTCB
27
Gebouwschil Aansluiting ter hoogte van dakconstructie 1. 2.
3.
dampscherm flap te plaatsen voor plaatsing kepers kleefband
Flap op de gording
Aansluiting rond een gording
28 Bron: guide pour la conception des maisons neuves durables (arch. et climat)
Gebouwschil Aansluiting plat dak
29 Bron: WTCB
Gebouwschil Doorboringen
Aansluiting in uitvoering rond een kolom
Aansluiting in uitvoering rond een afvoer
Aansluiting rond een schouw
Aansluiting vloerplaat-afvoer Source : guide pour la conception des maisons neuves durables (arch. et climat)
30
Gebouwschil Doorboringen
Aanbrengen product om luchtdicht Application d’unvloeibaar produit liquide d’étanchéité à l’air te maken
31
Gebouwschil Aansluiting muur/venster
Gepleisterde vochtige aansluiting venster-muur 1. voor de plaatsing vh venster 2. na de plaatsing vh venster
Droge aansluiting venster-houtskelet 1. voor de plaatsing vh venster 2. na de plaatsing vh venster
32 Bron: guide pour la conception des maisons neuves durables (arch. et climat)
Gebouwschil Aansluiting muur/venster
Vochtige aansluiting : kleefband gekleefd voor de plaatsing van het raamwerk.
Vochtige aansluiting : kleefband gekleefd voor de plaatsing van het raamwerk.
33 Bron: guide pour la conception des maisons neuves durables (arch. et climat)
Gebouwschil Aansluiting muur/venster
Droge aansluiting : kleefband gekleefd voor de plaatsing van het raamwerk.
Droge aansluiting : kleefband gekleefd voor de plaatsing van het raamwerk. 34 Bron: guide pour la conception des maisons neuves durables (arch. et climat)
Gebouwschil Aansluiting muur/venster
Droge aansluiting : kleefband gekleefd na de plaatsing van het raamwerk.
Droge aansluiting : kleefband gekleefd na de plaatsing van het raamwerk. 35 Bron: guide pour la conception des maisons neuves durables (arch. et climat)
Gebouwschil Profiel op zich •
Minimum dubbele sluiting
•
Klasse 4 zeer ruim
•
Opgelet bij schuiframen/deuren
•
Opgelet bij te hoge profielen
36 Bron: WTCB
37
Verbindingen raamwerk
38
39
40
Gebouwschil Profiel op zich •
Bij « geklasseerde » renovatie
Nieuwe luchtdicht profiel
Bestaand luchtdoorlaatbaar profiel
Nieuwe luchtdichtheids barrière
41 Bron: A2M dans fiche-info ENE04-IBGE
Gebouwschil Aansluiting toegangsdeur
Guillotinedeur (systeem gedemonteerd voor de illustratie)
Deur met profiel (voor de plaatsing van de dorpel in blauwe steen en de binnenvloerbekleding)
43 Bron: guide pour la conception des maisons neuves durables (arch. et climat)
Gebouwschil Aansluiting muur/vloer
44 Illustration : contact 2012/1 CSTC
Gebouwschil Aansluiting muur/vloer
Gebouwschil Aansluiting vloerplaat/muur
Droge aansluiting vloerplaat – OSB
46 Bron: guide pour la conception des maisons neuves durables (arch. et climat)
Gebouwschil Elektrische leidingen
Dicht stopcontact
Element voor elektrische aansluiting
Technische wand
Correct in de pleister geplaatste aansluiting Bron: guide pour la conception des maisons neuves durables (arch. et climat)
47 Bron: info-fiche ENE04 - IBGE
Gebouwschil Continuïteit (metselwerk)
Niet gepleisterd stuk achter de leidingen: INFILTRATIES
Niet gepleisterd stuk achter de WC: INFILTRATIES
Niet gepleisterd stuk ad onderkant van de muur: INFILTRATIES
48 Bron: guide pour la conception des maisons neuves durables (arch. et climat)
Gebouwschil Continuïteit (metselwerk) Binnenmuur in de buurt van een gevel
geventileerde spouw
Waterdichtheidsmembraan
Potentieel luchtlek
Bekledingsbaksteen
thermische isolatie
Dampscherm Breuk in de binnenpleister en gebruik van een soepele Opvullen van de uiteinden van de voeg
dragend metselwerk
holle elementen (vb. vloerstroken)
Bron: WTCB binnenpleister
te bepleisteren terugkeer opening
49 Bron: WTCB
Gebouwschil Continuïteit (skeletbouw) 1. 2.
dampscherm kleefband
1. 2.
dampscherm voeg gedicht met lijm
1. 2.
dampscherm voeg gedicht met lijm lat
3.
3 droge aansluitingen tussen dampschermen
Bron: pmp
Bron: guide pour la conception des maisons neuves durables (arch. et climat)
50
Gebouwschil Bijzondere gevallen ●
●
●
Garage : ►
A priori niet in het beschermd volume!
►
Maar mogelijk om te ventileren via GMV
Lokalen die een ventilatie vereisen: ►
Vuilnislokalen
►
Gastellers
►
…
Toegang tot aanpalende niet verwarmde ruimten ►
Zolder, garage, etc.
►
Opgelet dat hier de luchtdichtheid niet vergeten wordt! 51
Gebouwschil Bijzondere gevallen ●
Dampkap ►
●
Houtcassette en andere verwarmingssystemen ►
●
Automatische ventilatieklep
Brievenbus ►
●
Luchtdicht
Lift ►
●
Zonder afvoer naar buiten (met kook voor de woning of met compensatie voor grotere systemen)
Buiten de luchtdichte barrière!
Kattenluik ►
Niet mogelijk ;-) 52
Gebouwschil Bijzonder geval : brievenbus ●
Eengezinswoning: Luchtdichte barrière daarachter ! (of speciale voorziening)
●
Grote gebouwen: toegangssas voor de postbode (in of buiten verwarmde ruimte)
53
Gebouwschil Bijzonder geval : kattenluik ●
Klassiek kattenluik niet luchtdicht
●
Er bestaan magnetische sluitingen
Bron: www.pet-porte.fr/chatieres-electronique
Bron: www.energyefficientdogdoors.com
54
Overzicht
●
Principes
●
Van ontwerp tot op de werf
●
Gebouwschil
●
Technische installaties
●
Te onthouden uit deze presentatie
●
Nog een stap verder gaan
55
Technische installaties Centrale verwarming ●
Algemeen: plaatsen van de ketel op zo’n manier dat er zo weinig mogelijk doorboringen nodig zijn
●
Ideaal : Bij gesloten ketel (type C) en nominaal vermogen < 70 kW deze bij voorkeur plaatsen binnen beschermd volume. In de andere gevalen, plaatsen buiten beschermd volume.
56 Bron : www.energieplus-lesite.be
Technische installaties Gastoestel (type A) ●
Type A = open verbrandingskamer
●
Voorbeeld : watergeiser
●
Te plaatsen buiten beschermd volume
●
Probleem bij gasfornuis !
57
Technische installaties Individuele verwarming ●
Kachels, inbouwcassettes, openhaarden, ... met open verbrandingskamer, zijn niet echt compatibel met de vereisten voor het doorgedreven luchtdichte prestatie
●
Er bestaan inbouwcassettes op hout of pellets die luchtdicht zijn en hun lucht van buiten aanzuigen.
58
Technische installaties Diverse leidingen ●
●
Ventilatie ►
Groep binnen of buiten beschermd volume
►
Principe : Beperk het aantal doorboringen en de afstand tussen de groep en luchtdichtheidsbarrière
Elektriciteit ►
●
Hoofdbord in de verwarmde ruimte (minder doorboringen dan verder)
Gas ►
Gasteller buiten beschermd volume
59
Technische installaties Dampkap ●
●
De plaatsing van een dampkap kan aanleiding geven tot disfuncties ►
Hoge debieten in de belangrijkste delen op het moment dat er geen nood aan is (-> energieverlies)
►
Inversie van de debieten badkamer/wc (! luchtkwaliteit)
►
Verhoogde onderdruk in het volledige gebouw
►
Slecht werking van de trek van de dampkap
Oplossingen: ►
Kleine installaties: dampkap met koolstoffilter, zonder buitenaansluiting (! Onderhoud)
►
Grote installaties: dampkap met compensatie (evenveel luchtinname als afgevoerd)
►
In alle gevallen: dampkap niet aansluiten op hygiënische ventilatie!
60
Technische installaties Technische leidingen en liften ●
Brandpreventie: voldoende natuurlijke ventilatie >< doorgedreven luchtdichtheidsprestatie…
●
Ideaal : technische leidingen en liften buiten beschermd volume
●
Indien niet mogelijk, KB stelt oplossingen van compartimentering voor (cf WTCB contact 2012/1)
●
Lift: opening voorzien van gemotoriseerde klep www.afc.lu
61
Technische installaties Technische leidingen en liften
Brandwerende doorvoer Brandwerende en luchtdichte doorvoer
A. Natuurlijke ventilatie
Geen RF vereist
B. Horizontale compartimentering
Onbrandbaar scherm
Brandwerende doorvoer
C. Horizontale schermen
62
Overzicht
●
Principes
●
Van ontwerp tot op de werf
●
Gebouwschil
●
Technische installaties
●
Te onthouden uit deze presentatie
●
Nog een stap verder gaan
63
Te onthouden uit deze presentatie
●
De behoefte aan verwarming hangt sterk af van de luchtdichtheid van het gebouw
●
Rekening houden met de luchtdichtheid van bij het ontwerp
●
Om succesvol te zijn is de betrokkenheid van alle intervenanten cruciaal
●
Voor alles bestaan er een technische oplossing, maar hoe eenvoudiger de details, hoe gemakkelijker de uitvoering en hoe beter de luchtdichtheid. 64
Overzicht
●
Principes
●
Van ontwerp tot op de werf
●
Gebouwschil
●
Technische installaties
●
Te onthouden uit deze presentatie
●
Nog een stap verder gaan
65
Tools, interessante websites, ... : ●
Gids Duurzame Gebouwen en renoveren van kleine gebouwen(fiche ENE04) ►
●
Fiches voorbeeldgebouwen (fiches 1.1. en 1.2.) ►
●
http://app.leefmilieubrussel.be/handleiding_duurzaam_geb ouw http://www.leefmilieubrussel.be/Templates/Particuliers/infor mer.aspx?id=4640&langtype=2067
Guide pour la conception de maisons neuves durables ►
http://energie.wallonie.be/fr/conception-de-maisonsneuves-durables.html?IDC=6099&IDD=44684
66
Tools, interessante websites, ... : ●
WTCB contact 2012/01 : Speciaal dossier luchtdichtheid ►
●
http://www.WTCB.be/homepage/download.cfm?dtype=bbr icontact&doc=Contact_fr_01_2012.pdf&lang=fr
Memento étanchéité (ADEME / CETE Lyon) ►
http://www.rt-batiment.fr/batiments-neufs/etancheite-a-lairdu-batiment/letancheite-a-lair-du-batiment.html
67
Contact ●
Aline BRANDERS architect – A2M
●
pmp asbl
071 / 960 320 (technische permanentie van 9h tot 12h – ma-di-do-vri)
►
[email protected] of
[email protected]
►
www.maisonpassive.be
68