Opleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE Leefmilieu Brussel
ENERGIEBEHEER IN DE PRAKTIJK Thomas Deville Cenergie CVBA
Doelstelling(en) van de presentatie ● ●
Inzicht in de praktijk van een goed energiebeheer Energetische optimalisatie van een patrimonium via: ►
Inventarisatie
►
Energieboekhouding
► ► ►
● ●
Energiekadaster / Benchmark Audits Energiebesparende maatregelen en duurzame renovatie
Nieuwe gebouwen duurzamer bouwen Doorgeven van energiebewustzijn
2
Algemeen schema van de presentatie
●
Energiebeheer in de praktijk: wat en waarom?
●
4 taken van een goede energiezorg in de praktijk ► ► ► ►
Inventariseren en benchmarken van gebouwen Energieboekhouding Bestaande gebouwen optimaliseren Duurzaam bouwen en renoveren: energie en comfort
3
Energiezorg: wat? ●
Het op een structurele en economisch verantwoorde wijze uitvoeren van: ►
organisatorische maatregelen
►
technische maatregelen
►
gedragsmaatregelen
.... om het gebruik van energie te minimaliseren.
Energiezorg: waarom? Substantiële besparing ● Besparing behouden gedurende langere tijd ● Hoger comfort en tevredenheid gebruikers ● Positieve maatschappelijke uitstraling ● Positieve milieu-impact ● Beter inzicht in beheer gebouwenpark ●
Energiezorg: waarom?
100% 90% Optimalisatie regelingen
70%
Efficiënte installaties
Dreigende ontsparing
Monitoring en Energiezorg
De 5 taken van een goede energiezorg
Taak 1: energiezorgsysteem realiseren
Taak 2: inventariseren gebouwen
Taak 3: energieboekhouding opstarten en opvolgen
Taak 4: bestaande gebouwen energetisch optimaliseren
Taak 5: duurzaam bouwen en renoveren
Taak 2: Inventariseren gebouwen Taak 1: energiezorgsysteem realiseren
Taak 2: inventariseren gebouwen
Taak 3: energieboekhouding opstarten en opvolgen
Taak 4: bestaande gebouwen energetisch optimaliseren
Taak 5: duurzaam bouwen en renoveren
Inventarisatie gebouwen: wat? ● ● ●
Verzamelen belangrijke info gebouwen Opstellen van Energiekadaster Benchmarken van gebouwen t.o.v. gelijkaardige gebouwen
Bepalen prioriteiten volgens besparingspotentieel
Inventarisatie gebouwen: waarom? ●
Rationeel toewijzen van energie-audits
●
Responsabilisering diensten en gebouwgebruikers
●
Sensibiliseren beslissingnemers via duidelijke grafieken
●
Eén van de belangrijke energie-analyse instrumenten
Informatie verzamelen ● ● ● ● ● ● ● ●
Plannen / As-built dossier Kengetallen (oppervlakte, verliesoppervlakte, personeelsleden/bewoners, bouwjaar,…) Gebouwverantwoordelijke Onderhoudscontracten Inventaris technieken Inventaris energiestromen (meters, contracten,…) Historiek besparende maatregelen (auditrapporten, uitgevoerde maatregelen,…) …
Energiekadaster
Energiekadaster: wat? “Het energiekadaster van een patrimonium klasseert de gebouwen van het patrimonium in functie van hun energetische kwaliteit en dit zowel kwalitatief als kwantitatief.”
Energiekadaster: hoe?
Kwalitatief: Uitdrukken van het patrimonium volgens verbruik per m²
verbruik: klimaatgecorrigeerde verbruik (bij voorkeur gemiddelde over 3 jaar)
m²: bruto bruikbare vloeroppervlakte
Kengetal kWh/m²
Energiekadaster Kengetal kWh/m² Kengetallen en besparingspotentieel 2500
2000 Kengetal (kWh/m²)
1500
1000
500
0 A
B
C
D
E
F
School Kwh/m²
G
H
I
J
Energiekadaster: hoe?
Kwantitatief:
Uitdrukken van het besparingspotentieel door kwalitatieve waarde te vermenigvuldigen met absoluut verbruik.
kWh/m² x kWh
Kengetal kWh²/m²
Een hoog verbruik/m² en een hoog absoluut
verbruik geeft het grootste besparingspotentieel
Energiekadaster Kengetal kWh²/m² Kengetallen en besparingspotentieel
60000 2000 50000 1500
40000 30000
1000
20000 500 10000 0
0 A
B
C
D
E
F
G
School Kwh/m²
kWh²/m²
H
I
J
Besparingsindicatie (kWh²/m²)
70000
2500
Kengetal (kWh/m²)
Energiekadaster
Prioriteiten
Benchmarking
Benchmarking: wat? “het eigen specifiek verbruik volgens vergelijkingsgrootheden zoals bijv. oppervlakte of het aantal gebruikers afzetten tegen de verbruiken van vergelijkbare gebouwen of kengetallen.”
Benchmarking: via eenvoudige kengetallen Benchmarking via eenvoudige kengetallenmethode: brandstofverbruik in kWh/m2 1200
1000
800 kWh brandstof / m²
●
Thema-audit verwarming prioritair aangewezen
600
400
200
0
Brandweerkaz Administratief erne centrum
Sporthal Boutem
Sporthal Koningslaan
Sporthal slachthuislaan
School 1 Veststraat
School 13 Streekbaan
Zwembad
206
233
233
1098
67%
221
174
206
206
Werkelijk
213
110
206
885
82
137
204
500
33%
148
114
148
148
148
161
161
713
Benchmarking: meerdere variabelen Voorzichtig zijn bij benchmarking via kengetallen: gebouwkarakteristieken erg bepalend, bijvoorbeeld een ‘gemiddeld’ kantoor ... 350
300
250
200
150
100
50
0 0
20
40
60
80
100
120
140
m ² per FT E
<50% cooling and <50% electr. heating >=50% cooling and >=50% electr. heating
>=50% cooling and <50% electr. heating Linear (<50% cooling and <50% electr. heating)
<50% cooling and >=50% electr.heating Linear (>=50% cooling and <50% electr. heating)
Cenergie (2007), eBench and ErbisWeb
kWh electricity / m²
●
Benchmarking: meerdere variabelen Binnen één homogene groep meer zinvolle indicatie van besparingspotentieel 180 160
Offices with a high energy saving potential
140 120 100 80 60 40 20 0 0
20
40
60
80 m² per FTE
Kantoor <50% koeling en <50% elektr. Verw.
100
120
140
Cenergie (2007), eBench and ErbisWeb
kWh electricity per m²
●
Benchmarking: meerdere variabelen
Gemiddeld kantoor 311 kWh/m² (54% elektriciteit and 46% brandstof) Koeling (inclusief bevochtiging, ventilatoren, etc.) + 100 kWh/m² Nieuw kantoor met betere isolatie en dubbel glas: - 62 kWh/m²
Nieuw gekoeld kantoor met dubbel glas: + 38 kWh/m² vergeleken met oud, niet-gekoeld kantoor met enkel glas!
Taak 3: Energieboekhouding
Taak 1: energiezorgsysteem realiseren
Taak 2: inventariseren gebouwen
Taak 3: energieboekhouding opstarten en opvolgen
Taak 4: bestaande gebouwen energetisch optimaliseren
Taak 5: duurzaam bouwen en renoveren
Energieboekhouding: wat? ●
Energieboekhouding: “Een energieboekhouding is een instrument om het energie- en waterverbruik doorheen de tijd te kunnen registreren, analyseren, evalueren en rapporteren.”
Energieboekhouding: waarom?
Verhogen van inzicht in energieverbruik en -factuur Bewaking van energieverbruiken en –kosten via verwachte verbruiken Opsporen en alarmeren van abnormaal energieverbruik Vergelijken met andere gebouwen of referentiewaarden Evalueren van besparingsmaatregelen Evalueren van prestaties van onderhoudsfirma’s Optimaliseren van tarieven en keuze van energieleverancier in de vrije energiemarkt Opstellen van budgetten op basis van historische verbruiken Het aanmoedigen van energiebewustzijn
Kortom … het is een noodzakelijk instrument voor een goed REG-beleid
Evolution par année 20
20
20
20
20
20
20
20
20
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
08
07
06
05
04
03
02
01
00
99
98
97
96
95
94
93
92
91
90
89
88
87
86
85
84
83
C onsommation en m³/ an
Energieboekhouding : Waarom ? Consommations standards
350.000
300.000
250.000
200.000
150.000
100.000
Energieboekhouding : Waarom ?
“Energiezorg zonder energieboekhouding is even rationeel als bedrijfsvoering zonder (financiële) boekhouding”
Energieboekhouding en onderhoud ●
●
Aanzet tot tussenkomst: ►
Abnormale verbruiken tov verwacht verbruik
►
Alarmen owv plotse wijzigingen
►
Hoge kengetallen
Acuut of structureel probleem? ► ►
Acuut oplossen via onderhoudsfirma Bij structureel probleem besparingspotentieel inventariseren via audit
Enkele voorbeelden…
VB 1: Opsporen lekken/problemen
Defecte waterontharder
33 :: Ce ne rg ie cv ba :: Gi ts ch ot ell ei 13 8 :: B26 00 Be rc he m
Defecte thermostaat Permanente verwarming op hoge temperatuur
60.000
55.000
50.000
45.000
Kosten (€)
40.000
35.000
34
30.000
25.000
20.000
15.000
10.000
5.000
jan 2004
feb
mrt
apr
mei
jun
jul
aug
Werkelijk
sep
okt
nov
dec
jan 2005
feb
mrt
Verwacht Erbisweb
:: Ce ne rg ie cv ba :: Gi ts ch ot ell ei 13 8 :: B26 00 Be rc he m
VB 2: Opvolgen onderhoud/regeling
Energetische handtekening
36 :: Ce ne rg ie cv ba :: Gi ts ch ot ell ei 13 8 :: B26 00 Be rc he m
VB 3 : Opvolgen resultaten
Opvolgen tegen verwachting
38 :: Ce ne rg ie cv ba :: Gi ts ch ot ell ei 13 8 :: B26 00 Be rc he m
Resultaat
39 :: Ce ne rg ie cv ba :: Gi ts ch ot ell ei 13 8 :: B26 00 Be rc he m
VB 4 : Rendement PV-installatie
Rendement met schaduw
41 :: Ce ne rg ie cv ba :: Gi ts ch ot ell ei 13 8 :: B26 00 Be rc he m
Rendement zonder schaduw
42 :: Ce ne rg ie cv ba :: Gi ts ch ot ell ei 13 8 :: B26 00 Be rc he m
Rendementsverlies opvolgen
●
Ook op te volgen rendementsverlies door: ►
Vuil
►
Defect
►
Leeftijdsgebonden verlies
43 :: Ce ne rg ie cv ba :: Gi ts ch ot ell ei 13 8 :: B26 00 Be rc he m
VB 5: Advanced monitoring
Advanced monitoring
●
Automatische datacaptatie
●
Data op kwartierbasis
●
Webbased analyse
●
Automatische alarmering en rapportering
●
Budgetbewaking en doorfacturatie
Advanced monitoring Datalogger, PDA of handmatig
Netbeheerder (slimme meters)
Gebouw Beheer Systeem
Energie Monitoring Systeem
CTS server
grafieken
alarmen
Andere data zoals productie of weer
Energiebedrijf Meetbedrijf (grootverbruik)
analyses
rapporten
Advanced Monitoring
47 :: Ce ne rg ie cv ba :: Gi ts ch ot ell ei 13 8 :: B26 00 Be rc he m
Advanced Monitoring Basislast pompen + extractie sanitair
Analyse gasverbruik
49 :: Ce ne rg ie cv ba :: Gi ts ch ot ell ei 13 8 :: B26 00 Be rc he m
Regeling
Stookketel slaat aan om 2u ‘s morgens!
Analyse online
51 :: Ce ne rg ie cv ba :: Gi ts ch ot ell ei 13 8 :: B26 00 Be rc he m
Advanced monitoring: financieel
Advanced monitoring: financieel ●
Welke factoren kunnen de keuze van followupmethode beïnvloeden? ►
Budget
►
Jaarlijkse energiekost
►
Beschikbare tijd (niet te verwaarlozen)
►
Grootte van het of de gebouw(en)
►
Aantal gebouwen
►
Technische wensen
Advanced monitoring: kost ●
Budgettaire manoeuvreerruimte voor service van extern bedrijf (via datalogger) voor drie meters per gebouw ►
Installatie van datalogger: vanaf …650…1.500…2500 €…
►
Jaarlijks serviceforfait: …50…400…800…€ › Hangt van grootte van installatie, technische mogelijkheden en bijgeleverde service af
●
Extra kosten per gebouw: ► ►
►
Bekabeling: 3 x +/-30 m/meter x 6 €/m = 540 € Terbeschikkingstelling van impulskasten (water, gas, elektriciteit): 2.000 € (schatting, zonder metervervanging) Communicatiekosten: …100 €/jaar.gebouw…
Advanced monitoring: kost ●
Rentabiliteit van een dergelijke investering (schattingen) : ►
► ►
gemiddelde investering per gebouw = 4.000 €/gebouw voor apparatuur. 50 €/jaar/meetpunt en gebouw voor de service Bedrag van de premie (apparatuur, bekabeling, impulskasten, diensten gedurende 3 jaar): 50% (energiepremie A4)
●
Geschatte financiële besparing per gebouw: +/- …8…% min. (15…20% bereiken is niet onmogelijk!)
●
Investeringsbedrag delen door 8% van jaarlijkse energie- en waterkost
●
Tijd te besteden aan opmetingen en analyses eventueel mee incalculeren
Taak 4: Optimaliseren van bestaande gebouwen Taak 1: energiezorgsysteem realiseren
Taak 2: inventariseren gebouwen
Taak 3: energieboekhouding opstarten en opvolgen
Taak 4: bestaande gebouwen energetisch optimaliseren
Taak 5: duurzaam bouwen en renoveren
Bestaande gebouwen optimaliseren: hoe? ●
Uitwerken van educatieve, organisatorische & concrete technische maatregelen op basis van: ►
Huidige toestand gebouw en installaties
►
Energie- en watergebruik
►
Instelling regeling
►
Meetcampagnes
►
Benchmark en energiekadaster: kengetallen t.o.v. andere gebouwen
►
Huidig comfort
►
Kosten-batenanalyse
Energie-audit
Bestaande gebouwen optimaliseren: hoe? ●
Energie-audit: regeling!
In het weekend continu dagregime!
Klok 12u verschoven: nachtverlaging overdag!
Groen: temperatuur continu boven 20°C Rood: warmer ‘s nachts
Bron: metingen Cenergie
Buitentemp. Aanvoer EF Ketel Retour EF Ketel Tijdstip Aanvoer EF Col Retour EF Col dinsdag 01/m rt/11 12:00
dinsdag 01/m rt/11 0:00
m aandag 28/feb/11 12:00
m aandag 28/feb/11 0:00
zondag 27/feb/11 12:00
zondag 27/feb/11 0:00
zaterdag 26/feb/11 12:00
zaterdag 26/feb/11 0:00
100
vrijdag 25/feb/11 12:00
vrijdag 25/feb/11 0:00
donderdag 24/feb/11 12:00
donderdag 24/feb/11 0:00
●
w oensdag 23/feb/11 12:00
w oensdag 23/feb/11 0:00
Te m pe ra tu u r in °C
Bestaande gebouwen optimaliseren: hoe? Energie-audit: controle evenwichtsfles totaalgrafiek week 2
Retour collector lager dan retour van fles naar ketel: minder condensatie!
90
80
70
60
59
50
40
30
20
10
0
:: Ce ne rg ie cv ba :: Gi ts ch ot ell ei 13 8 :: B26 00 Be rc he m
Bestaande gebouwen optimaliseren: hoe? ●
Kortsluiting in evenwichtsfles
60 :: Ce ne rg ie cv ba :: Gi ts ch ot ell ei 13 8 :: B26 00 Be rc he m
Bestaande gebouwen optimaliseren: hoe? ●
Energie-audit: concrete technische maatregelen ►
►
►
Beoordelen op hun efficiëntie op het vlak van kostenbesparing en rendabiliteit. De mogelijke subsidies in rekening brengen bij het berekenen van de financiële rendabiliteit. De maatregelen onderverdelen in 3 categorieën: › maatregelen met een geringe investering die onmiddellijk kunnen worden geïmplementeerd (TVT < 2 jaar); › maatregelen die een grotere investering vergen en een langere terugverdientijd hebben; › maatregelen die een bijkomende studie vergen en kunnen geïmplementeerd worden op het moment dat gedacht wordt aan een grondige renovatie of vervanging.
Bestaande gebouwen optimaliseren: hoe? ●
Energie-audit: aandachtspunten ►
Niet teveel energie-audits tegelijkertijd: focus in eerste instantie op: › gebouwen met maximaal besparingspotentieel › onderdelen van gebouw met maximaal besparingspotentieel (vb. thema audit verwarming) › low cost maatregelen › op basis van ervaring eerste audits kunnen tweede reeks van audits doelgerichter
Bestaande gebouwen optimaliseren: hoe? ●
Energie-audits: implementatie ► ►
Voorzie begeleiding bij implementeren van maatregelen Snelle implementatie aantal maatregelen met aantoonbare besparingen -> motivatie
Bestaande gebouwen optimaliseren: wat? ●
Beheer gebouwen: aandachtspunten ►
indien eigenaar huurder: › onderhandel REG-maatregelen: meer huur indien REGmaatregelen worden uitgevoerd › óf onderhandel minimale comfortvoorwaarden en nieuwe huur en laat eigenaar energie- en waterfacturen betalen
►
indien onderhoudsfirma: › overweeg energieprestatieclausule › indien energieprestatieclausule... – besteed meerdere gebouwen tegelijkertijd uit – voorzie steeds eigen energieboekhouding
Opvolging resultaten? Vb: energiebesparing stookplaatsrenovatie
Regressie gas voor maatregel
‹#›
Regressie gas na maatregel
‹#›
Bepaling besparing via CUSUM
‹#›
Duurzaam bouwen en renoveren: wat? Taak 1: energiezorgsysteem realiseren
Taak 2: inventariseren gebouwen
Taak 3: energieboekhouding opstarten en opvolgen
Taak 4: bestaande gebouwen energetisch optimaliseren
Taak 5: duurzaam bouwen en renoveren
Duurzaam bouwen ∷ Ecologische aspecten: ∷ Materialen ∷ Energie ∷ Ruimtegebruik, Transport
∷ Economische aspecten: ∷ Rendabele maatregelen ∷ Lange levensduur ∷ Flexibiliteit
∷ Ergonomische aspecten: ∷ Esthetiek ∷ Comfort en veiligheid ∷ Integratie in de omgeving
Ecologische Economische aspecten aspecten
Ergonomische aspecten
Duurzaam bouwen ●
Het doel is een gebouw te realiseren met een zo beperkt mogelijke impact op het milieu en de omgeving, waar het comfort voor de gebruikers uitstekend is.
●
80% van de milieudruk van gebouwen situeert zich in het energieverbruik tijdens de gebruiksfase.
●
Gebouwgebonden energiebesparende maatregelen op lange termijn zijn bijgevolg doorslaggevend
●
Integrale ontwerpaanpak noodzakelijk.
Integraal ontwerpen ●
Sterk gereduceerde energiebehoefte
●
Multidisciplinair bouwteam
●
Commissioning, om te krijgen wat je wil
●
Gebouw en installaties versmelten
●
Hoger comfort Langere ontwerptijd, korte realisatiefase investeren in ‘brains’ i.p.v. bakstenen
Integraal ontwerpen
Dossierkennis
Bron: Annex 47: Oliver Bauman
Duurzaam bouwen: comfort en energie
Duurzaam gebouw = ►
maximaal comfort
►
minimaal energie gebruik
Duurzaam bouwen: comfort en energie ●
El-Tertiary = European research-project cogefinancieerd door BIM en VEA
●
Online enquête comfort en gebruik van 866 werknemers verspreid over 24 belgische kantoren (Nov 2007 )
●
Meer info: www.eu.fhg.de/el-tertiary/downloads/D26a_Report-surveyBE.pdf
Duurzaam bouwen: comfort en energie 10 meest invloedrijke variabelen op gebouwniveau Effect on satisfaction score comfort general .
14,0% 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% -2,0% -4,0%
Co mfo rt gen. building
Co ntro l heating
Ventilati o n via windo ws
Feel go o d wo rk
12,1%
7,1%
3,5%
General Co mfo rt Sedenta Thermal Thermal Gender wo rksitu Co o ling able ry wo rk mass lo ss male atio n seat etc. 2,6%
2,4%
-2,3%
1,2%
-1,2%
1,0%
0,9%
Besluiten: comfort en energie
Comfortabel gebouw:
meer controle door gebruikers (eventueel bijgestaan door intelligent GBS)
meer robust HVAC-systeem
veel daglicht (met zonnewering)
opengaande ramen
geen actieve koeling (tocht)
geen bevochtiging
Energiezuinig?
minder comfort klachten tijdens zomer -> koeling vermeden minder comfort klachten tijdens winter -> excessieve comfort eisen tijdens winter vermeden geen vraag naar bevochtiging -> bevochtiging vermeden
20-40% energiebesparing bij behoud van comfort-niveau door rationaliseren van comfortdoelstellingen!
Om te onthouden van de presentatie ● ●
Inzicht in de praktijk van een goed energiebeheer Energetische optimalisatie van een patrimonium via: ► ► ► ► ►
● ●
Inventarisatie Energieboekhouding Energiekadaster / Benchmark Audits Energiebesparende maatregelen en duurzame renovatie
Nieuwe gebouwen duurzamer bouwen Doorgeven van energiebewustzijn
78
Contact Thomas Deville Projectleider Energiemanagement Coördinaten :
: 03 / 271 19 39
E-mail :
[email protected]
79