Opgeven is geen optie!!

September 2009, 15e editie Nieuwsbrief Stichting CCA stichting onderzoek

Opgeven is geen optie!!

Alpe d’HuZes is een actie waarbij fietsers, alleen of in een team, geld bijeen fietsen, waarmee zij een bijdrage leveren aan de strijd tegen de gevolgen van kanker. Op één dag wordt minstens zes maal de legendarische berg Alpe d’Huez beklommen. 150 kanjers en 150 teams fietsten minstens zes keer de Alpe d’Huez op voor een goed, gelukkig en gezond leven met kanker. Tijdens het wielerspektakel werd ruim 5 miljoen euro opgehaald voor het Alpe d’HuZes onderzoeksfonds bij KWF Kankerbestrijding. Voor VUmc CCA reed op 4 juni een team met onder andere Irma Verdonck, psycholoog-onderzoeker bij de afdeling KNO, en Winald Gerritsen, hoogleraar geneeskundige oncologie en directeur van het CCA mee. Het CCA-team ging één keer naar boven. Irma en Winald kijken terug op een geweldig evenement. Irma Verdonck-de Leeuw: “Dertien kilometer omhoog fietsen met hellingen van 8-12% valt helemaal niet mee. Maar opgeven is geen optie en gesteund door alle donateurs en de sup-

porters op de berg kwam ik in drie uur toch boven. Ik voelde me ‘on top of the world’. De Alpe d'HuZes is één groot feest, wat een geweldige sfeer! En dat allemaal voor KWF Kankerbestrijding. Volgend jaar weer!” Winald Gerritsen: “Eén van mijn patiënten fietste de Alpe d’Huez al eens twee keer op. Helaas liet zijn gezondheid dat dit jaar niet toe. Daarom fietste ik nu de Alpe op en stond hij op mij te wachten bij de finish. Geweldig om dit mee te maken en de steun van hem en alle anderen te krijgen. En, er is geen weg terug maar wel een weg opnieuw de berg op. Volgend jaar gaan we weer en dan met een groot team. Ik heb al een aantal toezeggingen van collega’s, vrienden en kennissen en ik houd ze aan hun belofte!” Naast Irma en Winald fietsen in team CCA Irma’s echtgenoot Maarten mee en haar broer Pieter de Leeuw met zijn collega Erik Rooduijn. Ook zin om volgend jaar mee te fietsen? Meldt u zich dan aan bij het secretariaat van VUmc CCA via [email protected] of 020 4444 342. CCA

1

Voorwoord Nieuwsbrief Stichting Onderzoek Cancer Center Amsterdam. Stichting CCA genereert, organiseert en coördineert middelen ten behoeve van de infrastructuur van VUmc Cancer Center Amsterdam (CCA) met als doel het bevorderen, verrichten dan wel doen verrichten van klinisch en fundamenteel wetenschappelijk oncologisch onderzoek én het faciliteren daarvan. Door middel van een periodieke Nieuwsbrief worden de relaties van de Stichting CCA en Avanti STR op de hoogte gehouden van de ontwikkelingen en fondsenwerving.

Samen sterk, samen beter omschreef de thema’s immunologie, vroegdiagnostiek, vooral HPV-onderzoek, en de karakterisering van tumoren door DNA-diagnostiek en imaging als excellent. Een prachtige beoordeling die mogelijk is gemaakt door u, het VUmc, overheid en goede doelen fondsen zoals KWF Kankerbestrijding.

In deze nieuwsbrief

3

• Voorwoord ‘Samen sterk, samen beter’ • Ontwikkelingen Onderzoek In 2009 starten diverse nieuwe onderzoeksprojecten in samenwerking met andere organisaties en door financiering van subsidies. Onderzoeksinstituut op film. • Portret Arjan Griffioen, groepsleider tumorangiogenese. • Chris Mulder, afdelingshoofd MDL pleit voor aandacht voor vroegdiagnostiek.

4-5 6-7 8

• Ontwikkelingen polikliniek sneldiagnostiek oncologie In 2011 wordt de polikliniek geopend die door vele donateurs en spelers in de Sponsor Bingo Loterij mogelijk gemaakt wordt. Een overzicht van de voortgang.

9-11

• Nieuwe apparatuur Dankzij de stichting CCA is een CT-scan aangeschaft. Samenwerking radiotherapie. • Welzijn en Welbevinden Activiteiten en ontwikkelingen waarin het welzijn van de patiënt en zijn naaste centraal staan.

12

13-17

• Nieuwe onderzoeksprojecten in 2009 — De onderzoeker vertelt. • Afdeling Pathologie; Chris Meijer en Gerrit Meijer willen uitgroeien tot Harvard aan de Amstel.

18-19

• In het nieuws Nut of noodzaak van HPV-vaccinatie

20-21 22-23

• Sponsors nieuwsbrief Al jarenlang wordt de nieuwsbrief mede mogelijk gemaakt door een drietal bedrijven. We stellen hen aan u voor.

24-25

• Jubilea stichtingen Op 9 juni vierden we drie jubilea van de stichtingen rond VUmc CCA. Victor Halberstadt is al ruim 25 jaar betrokken als bestuurslid en vertelt over de ontwikkelingen. • Bedankt! Bijzondere donaties van bedrijven en particuliere initiatieven. Boekentips

• Agenda

26-27 28-32 31

Steun Stichting CCA via ABN AMRO 44 50 40 459 VUmc CCA/V-ICI biedt als academisch kankerexpertisecentrum onderzoek op hoog niveau, topzorg en topbehandeling aan patiënten met kanker. De organisatie en aanpak rust op vier pijlers: Preventie & Vroegdiagnostiek • Preventie en Vroegdiagnostiek • Beeldvorming (molecular imaging) Beeldvorming (molecular imaging) • Ontwikkeling van nieuwe therapiëen Ontwikkeling van nieuwe therapiëen • Kennis en Educatie Kennis & Educatie

2

CCA

Directoraat CCA/V-ICI Prof.dr. Winald Gerritsen, directeur VUmc CCA en internist-oncoloog; prof.dr. Peter Huijgens, directeur VUmc V-ICI en hoogleraar Hematologie; prof.dr. René Leemans, hoogleraar KNO; prof.dr. Georg Kraal, hoogleraar Immunologie.

Meer aandacht voor lifestyle binnen nieuwe poli De diagnose kanker heeft een enorme impact in het leven van patiënt en zijn omgeving. Steeds meer vragen komen over levensstijl. Aangespoord door Peter Kapitein, ambassadeur van de Stichting Alpe d’Huzes, die negen maanden na een allogene beenmergtransplantatie alweer 6 keer de Alpe d’Huez opfietste, zijn we inhoud aan het geven aan de Lifest yle poli die gerealiseerd wordt binnen de nieuwe CCA poli die in 2011 zijn deuren zal openen. De afdeling fysiotherapie heeft een programma ontwikkeld om kankerpatiënten te begeleiden bij fysieke inspanning, de afdeling EMGO coördineert een programma naar het aantonen van de waarde van kankerrevalidatie en de afdelingen KNO/psychologie gaan een programma uitvoeren om sneller te kunnen inspelen op behoefte naar psychosociale begeleiding.

Winald Gerritsen spreekt gasten toe op 9 juni 2009

Beste lezers, Op 9 juni jl. vierden SBGO, STR en CCA hun jubilea. Tijdens een bijzondere bijeenkomst keken alle partijen terug naar de indrukwekkende verworvenheden en spraken met passie hun betrokkenheid voor de toekomst uit. Op 1 januari 2010 zullen deze vier stichtingen samengaan in één stichting om gezamenlijk en met één gezicht naar buiten te treden. Internationale erkenning voor kankeronderzoek In 2006 is het rijk gekleurde CCA researchlaboratorium geopend dankzij de financiële steun van de stichting CCA opdat door samenwerking het kankeronderzoek steeds beter zou worden. Daarnaast stelt de stichting Avanti-STR elk jaar geld ter beschikking voor nieuwe onderzoeksprojecten. De combinatie van ‘samen sterk, samen beter’ heeft geleid tot een zeer sterke, (inter)nationale positie van kankeronderzoek. Een internationaal team van vooraanstaande wetenschappers, onder wie de Nobelprijswinnaar zur Hausen, heeft ons kankeronderzoek als zeer goed omschreven. Prof. Cees Melief

Food for Life evenementen Veel vragen zijn er over voeding en kanker en de afdelingen voedingswetenschappen, EMGO, diëtetiek en chirurgie op de VU campus maken plannen om de krachten te bundelen om meer onderzoek te kunnen doen en adviezen te geven aan patiënten. Op 25, 26 en 27 september zal in Warmenhuizen en Tuitjenhorn een drietal Food for Life evenementen over voeding en kanker worden georganiseerd; een wetenschappelijk symposium, een CCA relatiedag over vroegdiagnostiek, voeding en kanker, en een publieksdag. Nieuwe onderzoeksgroep angiogenese In deze nieuwsbrief tevens aandacht voor een nieuwe onderzoeksgroep op het gebied van anti-angiogenese, die geleid wordt door Prof.dr. Arjan Griffioen, die vanuit Maastricht is overgekomen om het werk van Prof.dr. Henk Verheul te versterken. De komst van Arjan Griffioen is mede mogelijk gemaakt door de Stichting Avanti-STR. Voor de toekomst willen we dat VUmc CCA haar excellente positie op het gebied van wetenschappelijk toponderzoek kan behouden en uitbreiden, dat er optimale faciliteiten zijn voor diagnostiek, inclusief beeldvorming en de behandeling van kankerpatiënten. Want 'samen sterk, samen beter' is een motto waar we voor blijven gaan. Prof.dr. Winald Gerritsen CCA

3

Ontwikkelingen Onderzoek

Nieuwe projecten gestart dankzij CTMM subsidie Het Center for Translational Molecular Medicine (CTMM) is een programma van de Nederlandse overheid om de samenwerking tussen Nederlandse bedrijven en de wetenschap te bevorderen. Dit programma subsidieert twee omvangrijke multidisciplinaire projecten, namelijk DeCoDe en AIRFORCE, die worden geleid door vooraanstaande VUmc onderzoekers. Het DeCoDe (Decrease Colorectal Cancer Death) project wordt geleid door prof.dr. G.A. Meijer van de afdeling pathologie en is gericht op het ontwikkelen van biomarkers voor vroegdiagnostiek van colorectaal carcinoom (dikke darmkanker) en het ontwikkelen van detectiemethoden waardoor de tumor vóór en tijdens chirurgie beter te visualiseren is. Tumorspecifieke MRI scans gaan door dit onderzoek tot de mogelijkheden behoren en een bevolkingsonderzoek naar darmkanker door

middel van het opsporen van tumor DNA in ontlasting en tumoreiwitten in bloed komt door dit project dichterbij. Prof.dr. G.A.M.S. van Dongen van de afdeling KNO is projectleider van het AIRFORCE project. Dit project is gericht op het verbeteren van de zorg en de kwaliteit van leven van patiënten met longkanker en patiënten met hoofd-hals tumoren. Het doel is het ontwikkelen van bestralingstechnieken die op de patiënt zijn toegesneden, die over- en onderbehandeling voorkomen en die de kosten van behandeling reduceren. In dit project worden ook nieuwe biomarkers ontwikkeld en PET tracers die de respons op therapie kunnen voorspellen en vervolgen. Beide projecten worden uitgevoerd door consortia van universitaire medische centra en Nederlandse bedrijven, waaronder Philips en DSM. Meer informatie vindt u op www.ctmm.nl.

KWF Kankerbestrijding, NWO en ZonMw projecten goedgekeurd In 2008 zijn wederom diverse onderzoeksprojecten goedgekeurd en van start gegaan. Een aantal van deze projecten wordt medegefinancierd door organisaties ter bevordering van wetenschappelijk onderzoek. Hieronder een beknopt overzicht van onderzoeken die momenteel lopen. • Evaluatie van een moleculaire test uitgaande van sputum voor (vroeg)diagnose van longkanker In het gehele project zullen de monsters van driehonderd Onderzoekers: Dr. F.B.J.M. Thunnissen en Dr. D.A.M. patiënten met longkanker en 300 controle patiënten worden Heideman (pathologie), Prof. Dr. E.F. Smit (longziekten) Subsidie: KWF Kankerbestrijding opgenomen in een sputumbank en geanalyseerd met zowel de methylatiemerkertesten als met sputumcytologie. Met dit proOmschrijving: ‘Sputum bevat DNA af komstig uit de diepe ject hopen de onderzoekers bij te dragen aan het ontwikkelen luchtwegen en mogelijk ook uit eventueel aanwezige kankercellen. In vooronderzoek is een moleculaire sputumanalyse met van een moleculaire diagnosemethode gebaseerd op sputum, die kan worden gebruikt voor het selecteren van individuen aan longkanker gerelateerde merkers uitgevoerd op 3-daags verzameld sputum van longkankerpatiënten. In het huidige die hoog risico lopen om longkanker te krijgen en bij wie vervolgens HRCT-scan kan bijdragen aan vroegdetectie van project waarbij longartsen uit 6 centra samenwerken, wordt de longkanker.’ klinische waarde van deze moleculaire test nader uitgewerkt.

• De rol van signalering in homeostase en functie van dendritische cellen Onderzoeker: Dr. J. den Haan (celbiologie en immunologie) afweer opbouwt tegen die ziekteverwekkers. Er blijken verSubsidie: NWO-ALW schillende t ypen dendritische cellen in het lichaam te bestaan Omschrijving: Dr. Joke den Haan heeft een Meervoud subsidie verschillende functies hebben in het aanzetten van afweer die van NWO-ALW ontvangen. Dit is een specifieke subsidie responsen. Hoe deze verschillende functies gereguleerd met als doel om meer vrouwen als universitair docent aan te worden is onbekend. In het toegekende project zullen verschilstellen. Haar project heeft als onderwerp hoe verschillende lende t ypes dendritische cellen opgezuiverd en uitgebreid soorten dendritische cellen ontstaan en werken. Dendritische geanalyseerd worden, zodat de verschillen op moleculair cellen nemen ziekte verwekkers zoals bacterien en virussen niveau onderzocht kunnen worden. op en zorgen ervoor dat het immuunsysteem vervolgens een • De effectiviteit van de levensverhaalmethode Onderzoekers: Dr. I. Verdonck-de Leeuw (KNO) en Dr. B. Steunenberg Subsidie: ZonMw Omschrijving: Dr. Irma Verdonck-de Leeuw en Bas Steunenberg hebben van ZonMw subsidie gekregen om de effectiviteit na te gaan van de levensverhaalmethode “Dierbare Herinneringen” (Life Review Therapy). Depressieve klachten komen

veel voor bij palliatieve hoofd-halskankerpatiënten. Ook zijn patiënten vaak op zoek naar nieuwe levensdoelen, bezig met een afrondingsproces, proberen om een bepaalde situatie voor zichzelf her te beoordelen, hun levensverhaal vorm te geven. Dit project richt zich op de effectiviteit van het levensverhaalprotocol binnen deze groep patiënten. Het protocol is effectief gebleken bij verzorging- en verpleeghuisouderen.

Film over onderzoeksinstituut CCA-V-ICI van bed tot lab door de ogen van de patiënt Via www.vumc.nl/vici en via www.youtube.com kunt u een voorlichtingsfilm over het onderzoeksinstituut bekijken. In de film wordt een beeld gegeven van het onderzoekinstituut CCA/V-ICI, het onderzoek wat daar gedaan wordt en de mensen die daar werken. De film is zowel interessant voor studenten die zich willen specialiseren in onderzoek naar kanker en immunologie als voor patiënten, weten-

schappers, medewerkers en donateurs die meer willen weten over onderzoek. CCA-VICI hoopt met deze film studenten te motiveren om voor onderzoek bij CCA/V-ICI te kiezen en wil de patiënten, wetenschappers, medewerkers en donateurs informeren over hoe het instituut te werk gaat. Tijdens de film gaat de kijker mee ‘van bed tot lab’. Vanuit de ogen van de patiënt ga je het onderzoek in. Wat beleeft de patiënt en hoe beleven de onderzoekers dit traject?

• Gerandomiseerde studie naar de waarde van thoraxbestraling (bestraling van longtumor en lymfeklieren) bij patiënten met extensive disease (gemetastaseerd) kleincellig longcarcinoom. overleving leidde [Slotman et al., New Engl J Med 2007]. Dit Onderzoeker: Prof. Dr. B. Slotman, (radiotherapie) was een van de weinige doorbraken in de behandeling van Subsidie: KWF Kankerbestrijding Omschrijving: ‘Dit is een studie naar de waarde van bestradeze ziekte in de laatste 20 jaar. Aangezien bij veel patiënten de tumor in de long na chemotherapie terugkomt of blijft ling van de thorax (longtumor en lymfeklieren) bij patiënten bestaan onderzoeken wij nu of bestraling van dit gebied tot met extensive stage SCLC die een respons hebben bereikt na chemotherapie. In eerdere studie hebben wij aangetoond een verdere verbetering leidt’. dat prophylactische bestraling van de hersenen tot een betere 4

CCA

CCA

5

Ontwikkelingen Progressie Onderzoek

Prof.dr. Arjan Griffioen

'Met krachtenbundeling kunnen we een enorme slag maken' Arjan Griffioen is sinds maart 2009 groepsleider tumorangiogenese in het laboratorium van de afdeling geneeskundige oncologie. Met twee postdocs en twee aio’s is hij van de Universiteit Maastricht verhuisd naar het VUmc. Met deze uitbreiding van de angiogenesegroep geeft VUmc een krachtige impuls aan de samenwerking met de afdeling radiotherapie en het translationeel onderzoek naar angiogeneseremmers en nieuwe behandelmogelijkheden.

Prof.dr. Arjan Griffioen Geboren: 21 januari 1963 Studie: Medische biologie aan de VU, met hoofdvakken in de immunologie. Promotie: Promoveerde als immunoloog in Utrecht en specialiseerde zich vervolgens in de oncologie. Postdoc: Tijdens postdoc posities in het AMC Amsterdam en UMC Utrecht werd celactivatie bestudeerd in tumorcellen en in endotheelcellen tijdens het proces van angiogenese. Huidige functie: Groepsleider tumorangiogenese in het laboratorium van de afdeling geneeskundige oncologie in VUmc. 6

CCA

"Angiogenese is de nieuwvorming van bloedvaten, een proces dat cruciaal is voor tumorgroei en metastasering", legt Arjan Griffioen, groepsleider tumorangiogenese, uit. "Tot een aantal jaren geleden was kankertherapie vooral gericht op het aanpakken van kwaadaardige kankercellen. Het onderzoek naar anti-angiogenese richt zich op een eerder stadium in het ziekteproces en op normale cellen die nodig zijn voor tumorgroei. Endotheelcellen vormen een bedekkend laagje aan de binnenkant van bloedvaten en spelen een belangrijke rol bij het initiëren van het angiogeneseproces. Dit treedt op in tumoren, maar bijvoorbeeld ook bij weefselherstel, de ovulatie, de groei van een embryo of bij andere ziekteprocessen zoals de verandering van het kraakbeen bij reuma. Onze groep concentreert zich op de oncologie. Door het mechanisme te ontrafelen kunnen we werken aan een verbeterde diagnostiek en nieuwe behandelingsstrategieën, gebaseerd op het remmen van tumorangiogenese." Bob Pinedo is heel vooruitstrevend geweest in zijn missie om al het oncologisch onderzoek op één locatie te centreren. Het contact met andere wetenschappers verloopt ook veel gemakkelijker als je elkaar bij de koffieautomaat tegenkomt. Griffioen studeerde medische biologie aan de VU, promoveerde als immunoloog in Utrecht en specialiseerde zich vervolgens in celactivatie. "Aanvankelijk deed ik vooral onderzoek naar

lymfocyten, later is dat geëvolueerd naar tumoren. Ik heb twaalf jaar in het angiogenese laboratorium van de Universiteit Maastricht gewerkt, de laatste jaren als hoogleraar. De onderzoeksgroep was redelijk succesvol, maar Maastricht heeft geen focus op oncologie, zoals dat in het VUmc het geval is. Binnen het VUmc wordt toonaangevend onderzoek gedaan en bestaat er een flinke kritische massa, dat is voor mij heel aantrekkelijk.

In 2010 nieuwe uitgave ‘Leve het leven’

In samenwerking met Henk Verheul, hoofd van de afdeling geneeskundige oncologie, wordt het translationele onderzoek naar angiogeneseremmers in de kliniek geïntensiveerd. Een belangrijk deel van de Maastrichter angiogenesegroep komt ook naar Amsterdam. Deze transfer is mede mogelijk gemaakt door Stichting Avanti STR. Griffioen meldt dat het eerste kwartaal succesvol is geweest met oriëntatie en inbedding van het angiogeneseonderzoek binnen VUmc en de verdere verhuizing van het Angiogenese Laboratorium van Maastricht naar Amsterdam. Inmiddels loopt het onderzoek en is gestart met klinisch georiënteerd onderzoek naar mechanismen en toepassingen van angiogeneseremmers in combinatie met chemo- en radiotherapie. Hierbij is een belangrijk focus de ontwikkeling van nieuwe technologie voor ‘targeted therapy’ gericht op tumorendotheelcellen en remming van angiogenese.

Wegens de vele positieve reacties hebben we besloten om te kijken of het in 2010 haalbaar is een nieuwe uitgave van Leve het leven te maken. Wilt u met uw bedrijf bijdragen aan de tot stand koming en participeren met een advertentie? Reserveert u dan alvast ruimte in uw budget. We vertellen u graag wat de mogelijkheden zijn. Het nieuwe magazine wordt in samenwerking met Hemels Publishers gerealiseerd.

Combinatie "Het is de bedoeling dat de angiogenesegroep meer patiëntgebonden onderzoek gaat doen. Dat is één van de mooie dingen. Binnen het VUmc vindt veel preklinisch onderzoek plaats en de afdeling Medische Oncologie is betrokken bij klinische fase 1 en fase 2-studies. Dat biedt ons nieuwe mogelijkheden om bijvoorbeeld de werking van geneesmiddelen te onderzoeken. Tijdens fase 1 wordt met name de toxiciteit onderzocht en komt ook materiaal beschikbaar voor onderzoek naar angiogenese. We willen het proces niet alleen begrijpen, maar ook weten hoe we kunnen interveniëren en nieuwe geneesmiddelen kunnen maken. Daarnaast doen we ook fundamenteel onderzoek naar de moleculair biologische principes bij angiogenese en de rol van tumoren tumorendotheel stamcellen."

– het magazine over de mensen rond VUmc CCA

In ‘Leve het leven’ staat de mens centraal. Patiënten en hun familie, artsen, onderzoekers, verplegend personeel en ambassadeurs komen aan het woord en delen hun ervaringen, belevingen en drijfveren. Met ‘Leve het leven’ willen wij de hoop uitstralen die binnen VUmc CCA leeft en waar we samen met vele medewerkers en donateurs voor vechten. Door onderzoek, preventie en vroegdiagnostiek wordt kanker steeds vaker voorkomen. Meer patiënten genezen, en zij die niet genezen, kunnen langer een menswaardig bestaan leven. In het magazine maken we door tekst en beeld duidelijk waar VUmc CCA voor staat en hoe u en andere relaties ons hierbij steunen. Wilt u extra exemplaren van het magazine ontvangen voor uw relaties of de ontvangstruimte van uw bedrijf ? Stuur een email met uw postadres naar [email protected] o.v.v. magazine of bel 020 4444342.

“Leve het leven” Men zegt dat we allemaal op zoek zijn naar de zin van het leven.

Geloof niet dat we die werkelijk zoeken.

In nauwe samenwerking met Ben Slotman, hoofd van de afdeling radiotherapie, werkt Griffioen c.s. bovendien aan de ontwikkeling van combinatiebehandelingen van radiotherapie en angiogeneseremmers. "Dat is uniek. De afdeling radiotherapie draagt met functieplaatsen bij aan de angiogenesegroep. Met deze bundeling van krachten kunnen we een enorme slag maken. Ik ben gek van mijn vak en onze groep wil naar de top van Europa. Ik zie er dan ook naar uit dat we met veel groepen kunnen samenwerken en de komende jaren ongeremd vooruit kunnen in het onderzoek."

Wat wij zoeken is een ervaring van levend zijn. Leve het leven.

Letty Roest (35) heeft sinds een jaar lymfklierkanker.

Hét magazine over onze strijd tegen kanker

CCA

7

Ontwikkelingen Onderzoek

Nieuwe polikliniek

Veel werk aan de winkel voor afdeling Maag, Darm en Leverziekten Dit zal de wachttijd voor operaties verkorten. De afgelopen jaren is er een toename geweest bij de slokdarmchirurgie. Het aantal van 20 tot 25 patiënten per jaar is gestegen naar 40 tot 45 patiënten. Uniek is dat VUmc een van de weinige centra in Nederland is waar deze operaties laparoscopisch gedaan worden. Dit houdt in dat er geopereerd wordt via een kleine opening in het lichaam. Uiteraard heeft dit grote voordelen voor de patiënt zoals een korter verblijf in het ziekenhuis en minder kans op complicaties.

Prof.dr. Chris Mulder

Professor Dr. Chris Mulder is afdelingshoofd van de afdeling Maag, Darm en Leverziekten (MDL) en heeft een grote expertise op het gebied van dunne en dikke darm aandoeningen. Als afdelingshoofd houdt hij zich bezig met wetenschappelijk onderzoek, opleiding van MDL-artsen, onderwijs aan studenten en patiëntenzorg. Hij pleit voor meer aandacht voor vroegdiagnostiek colorectaal carcinoom. Sneldiagnostiek De afdeling Maag, Darm en Leverziekten is uitstekend voorbereid op de 48uurs diagnostiek die het speerpunt is van de nieuwe polikliniek oncologie. Volgens Chris Mulder loopt de afdeling MDL al jaren goed. In 2006 is de afdeling compleet vernieuwd en uitgebreid naar zes in plaats van drie endoscopie kamers. ‘Er zijn geen wachtlijsten en patiënten worden voor een colonoscopie binnen twee weken geholpen’ aldus Mulder. Vanwege deze efficiënte werkwijze worden patiënten vanuit heel Noord-Holland naar VUmc doorgestuurd, mede door tekort aan MDL-artsen in Zaandam, Purmerend en Hoorn. Een van de problemen waarmee de afdeling wel mee te maken heeft is een tekort aan gespecialiseerd personeel. Een landelijk probleem waar volgens Mulder Minister Klink iets aan zou moeten doen. Nederland telt momenteel 320 MDL artsen. Mulder: "Veel te weinig. Er zijn maar liefst 80 MDL-vacatures, met name in de kleinere ziekenhuizen. De oorzaak? Het te beperkt aantal opleidingsplaatsen voor ons vak." Door dit tekort staan er alleen al bij VUmc drie vacatures uit. Inmiddels is bekend dat de OK capaciteit per 1 september met 10% kan worden uitgebreid door de komst van Professor Jaap Bonjes, laparoscopisch chirurg, af komstig uit Halifax, Engeland. 8

CCA

Samenwerkingsverbanden Er wordt veel samengewerkt met andere centra, zoals het NIPED waarbij grote groepen mensen worden gescreend. De MDL afdeling heeft binnen VUmc een meer dan constructieve samenwerking met de afdeling pathologie. Van hieruit worden samenwerkingsverbanden gecoördineerd met het Erasmus ziekenhuis te Rotterdam, het AMC te Amsterdam en AZM Maastricht. Op het gebied van vroegdiagnostiek is volgens Mulder nog veel te doen. ‘In Nederland wordt er, in vergelijking met de rest van Europa, extreem weinig gedaan aan vroegdiagnostiek voor colorectale tumoren’. Het is tragisch dat er in Nederland jaarlijks 5.000 mensen sterven aan colorectaal carcinoom, waarvan de overlevingskans 50% is. Een streven van VUmc is om dit aantal de komende jaren te halveren door middel van vroegdiagnostiek. Een goede stap zou zijn om binnen de eigen organisatie te beginnen door VUmc medewerkers boven de 55 elke twee jaar te screenen met een faeces occult-bloedtest. Hierbij wordt gekeken of er bloed bij de ontlasting zit wat zou kunnen duiden op een tumor. Sommige bedrijven doen dit al in NIPED-verband. Volgens Mulder zou er meer discussie moeten zijn over screening. Hij stelt chargerend voor om te beginnen met het screenen van mannen omdat deze überhaupt niet gescreend worden terwijl vrouwen reeds op borst- en baarmoederhalskanker worden gescreend. Vrouwen worden gemiddeld ouder dan mannen en met een bevolkingsonderzoek naar colorectaal carcinoom voor mannen zou dit verschil wellicht meer gelijk getrokken kunnen worden. Zo’n zwart-wit voorstel zou de discussie goed kunnen aanjagen. Mulder benadrukt het belang van vroegdiagnostiek. ‘Wanneer je moeder, vader, broer of zus dikke darmkanker krijgt, betekent dat de kans dat je het zelf ook krijgt 1 op 6 is in plaats van 1 op 20’. De komende jaren moeten we investeren in dit soort vroege patiëntenzorg en meer en beter onderzoek.

Voortgang nieuwe polikliniek sneldiagnostiek oncologie Een groot project met een budget van 20 miljoen zelf runnen en uitvoeren; dat is nieuw voor velen in VUmc. Inmiddels zijn ongeveer tachtig mensen naast hun gewone werk bezig met de nieuwe poli sneldiagnostiek oncologie. En dat levert resultaat op. Het bouwkundig ontwerp van deze unieke polikliniek is gepresenteerd, de ontwikkeling van oncologische zorgpaden voor 21 oncologische ziekten is in volle gang en zowel intern als extern zijn er allerlei samenwerkingsvormen opgezet. In 2010 wordt bovendien een nieuwe actie met de Sponsor Bingo Loterij en enkele partners opgezet om ook de fondsenwerving op koers te houden. Op deze drie pagina’s een overzicht.

Samenwerking oncologie en interne geneeskunde in poli sneldiagnostiek De nauwe samenwerking tussen internisten en oncologen wordt binnen de nieuwe poli sneldiagnostiek nog verder geïntensiveerd. De samenwerking biedt praktische voordelen, maar is vooral bijzonder stimulerend, vinden oncoloog en directeur CCA Prof.dr. Winald Gerritsen en afdelingshoofd interne geneeskunde Prof.dr. Mark Kramer (foto rechts).

belang. We willen de tijd tussen het eerste bezoek en de diagnose verkorten en in het vervolgtraject onnodig bezoek aan het ziekenhuis voorkomen. Om de logistiek voor de patiënt te verbeteren worden momenteel voor 21 oncologische ziekten zorgpaden ontwikkeld. Daarnaast zullen we multidisciplinaire spreekuren invoeren, waarin verschillende expertises gezamenlijk naar de patiënt kijken.”

“Toen de plannen voor de poli sneldiagnostiek twee jaar geleden gestalte kregen hebben we overwogen of we bestaande gebouwen moesten herinrichten. Maar omdat er op het gebied van kankerzorg een intensieve interactie is tussen oncologie en interne geneeskunde, hebben we besloten tot een geheel nieuw project waarin beide specialismen samengaan,” vertelt Gerritsen. “De nieuwe polikliniek betekent een forse investering voor VUmc. Niet alleen de nieuwbouw kost geld, ook de exploitatie moet voor jaren rond zijn. In de communicatie met sponsors en financiers hebben we de nadruk gelegd op kankerzorg. Het geld dat via deze kanalen is binnengekomen is dan ook expliciet bestemd voor oncologie. Het budget voor inwendige geneeskunde, 25% van het totaal, wordt door VUmc zelf gefinancierd. We delen een centrale ontvangstruimte en een aantal faciliteiten, maar worden op verschillende etages gehuisvest.”

Vernieuwende ideeën De samenwerking strekt zich verder uit tot voorlichting over gezonde voeding en levensstijladviezen en het gericht doorverwijzen van patiënten naar de juiste aanvullende zorgverleners. Gerritsen en Kramer ervaren de samenwerking als bijzonder prettig. “Je stimuleert elkaar voortdurend om vernieuwende ideeën te ontwikkelen. Een deel van de samenwerkingsverbanden is eind 2009 operationeel. De opening in 2011 is een mooi landmark om te kijken of alles wat we hebben uitgedacht ook werkelijk functioneert. Integrale samenwerking zal uiteindelijk binnen VUmc de leidende manier van werken worden.”

Sparren en matchen Vooral patiënten die met een vermoeden van kanker of voor een second opnion naar de poli komen zullen de meerwaarde van de samenwerking ervaren. “Een oncologische diagnose is niet exclusief voorbehouden aan één arts of één specialisme, maar teamwork,” benadrukt Kramer. “Het is van essentieel belang dat je snel kunt sparren en matchen en dat gaat makkelijker als je dicht bij elkaar zit. Juist bij complexe patiënten is de coördinatie tussen de verschillende disciplines van cruciaal

Bron: Tracer – artikel door Ursula Wopereis

Winald Gerritsen

Mark Kramer CCA

9

Nieuwe polikliniek

Definitieve ontwerp nieuwe poli gepresenteerd

Het ontwerp van de nieuwe poli sneldiagnostiek oncologie is gepresenteerd. De voorbereidingen voor de bouw starten in december 2009; de sloot rondom de polikliniek wordt gedempt zodat er hijskranen en vrachtwagens kunnen staan en de constructies op het dak worden ontruimd. In februari 2010 start de bouw en juli 2011 is de poli klaar. Het wordt echt heel anders dan een standaard polikliniek, belooft bouwprojectleider Douwe van Riet. Onderscheidend De nieuwe polikliniek zal bestaan uit vier etages, een oppervlakte van 4000 m2, veertig spreek/onderzoekkamers en 34 dagbehandelingsbedden, waarvan de helft in een eenpersoonskamer. "Het wordt echt anders dan een standaard polikliniek," zegt Van Riet. "De poli heeft andere vormen, een andere indeling en veel meer daglicht dan een doorsnee polikliniek. Overeenkomstig het healing environment concept wordt ingespeeld op het welbevinden van de patiënt en zijn naasten. Dit zie je in de uitstraling door het gebruik van duurzame materialen en natuurlijke kleuren. De patiënt kan zich altijd goed oriënteren; er is veel uitzicht naar buiten en op elke etage worden elementen aangebracht zoals kunstvoorwerpen."

Onderscheidend is met name de aandacht voor het comfort voor de patiënt. Van Riet: "Op de dagbehandeling komen bedden waarbij patiënten zelf licht, geluid en de temperatuur kunnen instellen. Er is draadloos internet. In een groot voorlichtingscentrum kunnen zij terecht voor praktische informatie over begeleidingsmogelijkheden, patiëntenorganisaties, re-integratie maar ook hulpmiddelen als haarwerken, huidverzorging en gezonde voeding. Patiënten hoeven niet de hele dag in bed te liggen. Zij en hun naasten kunnen ook plaatsnemen op de comfortabele stoelen in de 'patiëntenlounge', waar zij koffie, verse vruchtensap of een lekker broodje kunnen bestellen." Vergaderfaciliteiten Kenmerkend voor de inrichting is bovendien dat er geen aparte kamers komen voor artsen. "Alle faciliteiten worden rondom de patiënt georganiseerd. Er komen alleen aparte ruimten voor management, administratie en wetenschappelijk onderzoek. Voor de rest creëren we veel kleine vergaderfaciliteiten, zodat het gemakkelijk is even met een andere specialist te overleggen. Multidisciplinair overleg is immers belangrijk voor een kwalitatief goede zorg. Aan de inrichting zal het niet liggen."

meelopen om te kijken wat hij precies ervaart) en spiegelge“Uit het Altuition-onderzoek blijkt dat wij op de bejegening sprekken (diepte-interviews over de zorg en de bejegening heel goed scoren; patiënten voelen zich erg omarmd door de met groepen patiënten) worden hierin onze medewerkers. Maar op sommige meegenomen. “Uit de spiegelgesprekpunten kan het beter, zoals de informaIn de poli willen we goede zorg ken en patient journeys wordt duidelijk koppelen aan een omgeving die tievoorziening. Het onderzoek laat zien wat de patiënt precies ervaart en welke bijdraagt aan vertrouwen en het dat het voor patiënten heel belangrijk is belevingsmomenten hij doormaakt. te weten wat de volgende stap is en dat verminderen van stress. Samen met de eerdere onderzoeksrede patiënt niet alle informatie in een sultaten krijgen wij zo een compleet keer kan opnemen. Zeker bij ingewikbeeld van de patiëntervaringen en welke specifieke zaken kelde behandelingen, moet hij daarom informatie in hapklare patiënten nog missen. Zo kunnen wij innovaties doorvoeren brokken krijgen zodat hij precies weet wat hem de komende die naar verwachting een voorbeeld zijn voor andere zorgintijd te wachten staat en waar hij aan toe is. Daar kunnen wij stellingen,” licht hoogleraar geneeskundige oncologie Henk nog een stap in maken.” Verheul toe. Blijvend Van een academisch ziekenhuis mag je verwachten dat je de Het onderzoek naar de visie van patiënten zal niet voorbij zijn beste zorg krijgt en dat die zorg ook snel en efficiënt geboden zodra de nieuwe poli is geopend, benadrukt Berkhout. “De wordt, vult zorgmanager Gerda Berkhout aan. “Maar het nieuwe polikliniek is een mooie aanleiding om verbeteringen gaat om meer. In de nieuwe poli willen we goede zorg kopdoor te voeren. Maar de patiënt moet blijvend de mogelijkpelen aan een omgeving die bijdraagt aan vertrouwen en heid krijgen zich goed te voelen en goed bediend worden. Wij het verminderen van stress. Om dat te realiseren, moeten zullen daarom ook in de nieuwe poli continu onderzoeken wij de draai maken naar de belevingswereld van de patiënt. hoe de zorg het beste bij de wensen van de patiënt kan blijven De patiënt journeys en spiegelgesprekken zorgen ervoor dat aansluiten.” wij door de bril van de patiënt gaan kijken. Met welk beeld Bron: Tracer – artikelen door Liesbeth Kuipers stapt een patiënt naar binnen, wat verwacht hij aan te treffen en sluit dat goed aan op de werkelijkheid? Zo kunnen wij de patiënt optimaal begeleiden.” Zorgprocessen De zorgprocessen worden met de betrokken medewerkers met een zogenoemd Lean Management Systeem nagelopen en aangepast. Daarnaast denken we – met patiënten - bijvoorbeeld na over een patiëntvriendelijk wachtsysteem; gaan we werken met nummertjes of geven we patiënten een mobiele telefoon mee en bellen we hen vlak voor zij aan de beurt zijn?”

Innovaties vanuit ‘de bril van de patiënt’

Verheul denkt dat op grond van alle onderzoeksresultaten nog verbeteringen mogelijk zijn in de bejegening van patiënten.

Bij de voorbereidingen voor de nieuwe poli sneldiagnostiek oncologie staat patiëntoriëntatie centraal. Aan de hand van ‘patient journeys’ en spiegelgesprekken wordt het gehele zorgproces minutieus onder de loep genomen. “Wij kijken door de bril van de patiënt en passen daarop innovaties toe”, aldus oncoloog Henk Verheul. Samen met zorgmanager Gerda Berkhout licht hij toe hoe de zorgprocessen rond de patiënt worden georganiseerd.

vertaald in de nieuwe polikliniek sneldiagnostiek oncologie, die vanaf begin volgend jaar verrijst op het dak van het polikliniekgebouw. De uitkomsten staan niet alleen aan de basis van twee speerpunten van de nieuwe poli: de 48-uurs diagnostiek en het ‘one stop shop’-principe. Ook vormden zij het uitgangspunt bij het ontwerp van de nieuwe poli, dat gebaseerd is op de principes van ‘healing environment’; een lichte omgeving met veel privacy en comfort, die rust uitstraalt.

Pilot met diagnostische zorgpaden

Belevingswereld Het zorgproces wordt onder de loep genomen door werkgroepen. De uitkomsten van ‘patient journeys’ (met de patiënt

Begin volgend jaar gaat een pilot van start met zes oncologische zorgpaden: dikke darm-, borst-, prostaat-, long-, hoofdhals- en hematologische tumoren (acute leukemie,

Al eerder onderzocht onderzoeksbureau Altuïtion voor VUmc hoe de wensen van patiënten met kanker kunnen worden 10 CCA

De nieuwe poli sneldiagnostiek oncologie biedt de patiënt binnen 48 uur een diagnose en waar mogelijk een behandelplan. De werkgroep Zorglogistiek ontwikkelt diagnostische zorgpaden waarmee dit doel kan worden bereikt.

Henk Verheul

Gerda Berkhout

(non)-Hodgkin-lymfoom en multipel myeloom). Deze zorgpaden staan model voor de andere vijftien zorgpaden voor de nieuwe polikliniek sneldiagnostiek oncologie. “Wij willen een innovatieve zorglogistiek ontwerpen,” licht Sonja Zweegman, hematoloog en voorzitter van de werkgroep Zorglogistiek, toe. “Enerzijds moet een zorgpad patiëntvriendelijk zijn en leiden tot minder contactmomenten en onzekerheid bij patiënten. Anderzijds dient het voor de specialisten, verpleegkundigen en administratief medewerkers gebruikersgemak op te leveren.” CCA 11

Nieuwe apparatuur en samenwerking

Nieuwste technologie door donatie stichting Cancer Center Amsterdam Op 3 juni jl. heeft een aantal bestuursleden van de Stichting CCA een feestelijke toast uitgebracht bij de nieuwe CT scan die is geplaatst op de afdeling radiologie. De bestuursleden hebben persoonlijk een kijkje genomen bij het apparaat dat daags ervoor geïnstalleerd werd. Prof. Cees Van Kuijk, afdelingshoofd radiologie gaf een korte introductie over de vele mogelijkheden die het nieuwe apparaat de patiënten, medewerkers en onderzoekers van VUmc biedt.

De nieuwe scan is mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van Stichting Cancer Center Amsterdam. Het gaat om de nieuwste uitvoering van Philips en kan met grote snelheid, hoge kwaliteit beeldinformatie leveren. Bijzonder is de verlichting in de scanruimte. Om ook hier een 'healing environment' te creëren waar de patiënt zich prettig voelt, is voor ambient lighting gekozen. De ruimte vult zich met een spectaculair kleurenpalet van blauw, groen, geel en roze licht. Volop tevredenheid ook bij de medewerkers van radiologie. Peter Derriks: "VUmc beschikt hiermee over de nieuwste technologie. Voor patiënten is het grote voordeel dat zij in nog kortere tijd volledig gescand worden.” Deze CT scan is in staat om bijvoorbeeld het hart of de lever in één keer te scannen binnen een seconde. Dit biedt grote mogelijkheden voor diagnose op het gebied van de doorbloeding, de zogenaamde perfusie scans en voor wetenschappelijk onderzoek. Sinds 22 juni is gestart met het testen en de training van de medewerkers. Van Kuijk: ‘Door deze verbluffende technologie kunnen wachtlijsten aangepakt worden en zijn er tegelijkertijd nieuwe mogelijkheden om wetenschappelijk onderzoek te doen’. De scan is inmiddels in gebruik genomen.

Hoorn krijgt dependance radiotherapie Esperanz kiest voor VUmc In 2011 zal VUmc een bestralingskliniek openen in Hoorn. Deze dependance van de afdeling radiotherapie komt naast het ziekenhuis in Hoorn om kankerpatiënten uit de regio Hoorn, Purmerend en Zaandam te behandelen. De regionale ziekenhuizen van Purmerend, Hoorn en Zaandam - het Waterlandziekenhuis, Westfriesgasthuis en het Zaans Medisch Centrum - bundelen hun krachten op het gebied van oncologische zorg. Onder de naam Esperanz streven de drie ziekenhuizen ernaar de kwaliteit van de oncologische zorg hoog te houden en zoveel mogelijk zorg thuis of in het plaatselijke ziekenhuis aan te bieden. Een belangrijke mijlpaal hierbij is het contracteren van VU medisch centrum voor het verzorgen van de radiotherapeutische behandelingen voor alle drie de ziekenhuizen.

Ben Slotman, hoofd afdeling radiotherapie, is blij met de uitbreiding. "Dit iseen heel goede manier om de positie van onze oncologische zorg vanuit het VUmc in de regio te versterken." Patiënttoename Nu al komt dertig procent van de patiënten van de afdeling radiotherapie uit de regio Zaandam en Purmerend, vertelt Slotman. "Kankerpatiënten van het Zaans Medisch Centrum en het Waterlandziekhuis worden reeds in ons ziekenhuis bestraald. Met deze ziekenhuizen werkten we al samen en zij verwijzen hun patiënten voor bestraling aan ons door." Door het contract met Esperanz zullen in de nabije toekomst ook de patiënten van het Westfriesgasthuis radiotherapie van VUmc krijgen. Slotman: "Voor onze afdeling betekent dit een patiënttoename van twintig procent." Om hiervoor voldoende capaciteit te hebben en om de patiënten van Esperanz in hun eigen regio te behandelen, komt er

12 CCA

een gloednieuwe poliklinische faciliteit voor bestraling van kankerpatiënten naast het ziekenhuis van Hoorn. Slotman: "Dit jaar starten we met de bouw en over twee jaar moet het klaar zijn. Deze bestralingskliniek wordt een volwaardige 'satelliet' van onze afdeling. Het wordt, met andere woorden, 'een stukje VUmc buiten de deur'." Het is de bedoeling dat in het nieuwe gebouw ook de multidisciplaire oncologische zorg van het Westfries Gasthuis wordt gehuisvest. Uitdaging Hij verwacht dat de eerste patiënten er in 2012 bestraald kunnen worden. Deze planning is aan de krappe kant, erkent

Slotman. "Er moet nog veel werk voor worden verzet, maar dat is de uitdaging!" In de op te zetten satelliet in Hoorn worden vrijwel alle Esperanz-patiënten behandeld. Dit gebeurt op hetzelfde kwaliteitsniveau als in Amsterdam en onder verantwoordelijkheid van VUmc. Alleen voor heel bijzondere behandelingen zullen patiënten nog worden verwezen naar VUmc. VUmc is ook in gesprek met het Kennemer Gasthuis in Haarlem voor de bouw van een bestralingssatelliet in die regio. De locatie daarvan is nog niet vastgesteld. Bron: Tracer

Leven is een

Welzijn & Welbevinden

Sponsordiner in Museum Mauritshuis Al onze patiënten leveren een topprestatie tijdens de strijd tegen kanker. Het is vergelijkbaar met de prestatie van een topsporter. Deze laatste wordt begeleid op het gebied van beweging, lichaamsverzorging, voeding en psyche. Ditzelfde wil VUmc Cancer Center Amsterdam (VUmc CCA) voor onze patiënten realiseren in het project ‘Welzijn & Welbevinden’, want het zijn kanjers die onze steun verdienen.

Onder dit motto werd op 12 mei jl. een sponsordiner georganiseerd in Museum Mauritshuis te Den Haag. De 50 aanwezigen werden getrakteerd op een exclusieve rondleiding door het museum, waarna in de prachtige Gouden Zaal van een diner werd genoten. Tijdens het diner hebben diverse betrokkenen verteld wat ‘Welzijn & Welbevinden’ van kankerpatiënten en hun naasten voor hen betekent, niet alleen professioneel maar juist ook op persoonlijk vlak. De aanwezigen waren diep onder de indruk van het persoonlijke verhaal van de heer Mark Osinga, die zijn echtgenote verloor en zijn ervaringen heeft opgetekend in het boek ‘Lekker dood’. Men was tevens onder de indruk van het verhaal van dr. Irma Verdonck, die naast haar professionele betrokkenheid ook haar eigen ervaring met kanker ter sprake bracht. Doel van het diner was een financiële basis te leggen om projecten ‘Welzijn & Welbevinden’ voort te zetten en nieuwe te initiëren. Inmiddels is een aantal financiële toezeggingen gedaan. Mocht u interesse hebben om een project te steunen, dan kunt u contact opnemen met mw. Joke van Diemen, via tel.nr. 020 4444 356. CCA 13


Unieke evenementen over gezonder voeding, lifestyle en kanker

Informatiecentrum over kanker

Op vrijdag 25, zaterdag 26 en zondag 27 september 2009 organiseert VUmc CCA samen met Bejo Zaden B.V., Vezet B.V. en Blankendaal Trade B.V. een driedaags Food for Life evenement in Warmenhuizen en Tuitjenhorn. De organisatie van dit evenement wordt mogelijk gemaakt door deze bedrijven, die gezonde voeding als ‘core business’ hebben. VUmc CCA is Bejo Zaden B.V., Vezet B.V. en Blankendaal Trade B.V. zeer erkentelijk voor hun steun aan dit waardevolle evenement.

Als iemand kanker krijgt dan lijkt het wel of men in een soort stroomversnelling terecht komt. Het valt niet altijd mee om gelijktijdig een behandeling te ondergaan, proberen de diagnose te accepteren, de eigen omgeving te informeren én de informatiestroom te verwerken. VU medisch centrum te Amsterdam met zijn vele afdelingen is vaak nog onbekend terrein en is bovendien een opleidings- en onderzoeksinstituut waar heel veel verschillende mensen werken.

De programma’s en informatie vindt u op www.vumc.nl/cca. Om u alvast een indruk te geven, treft u hier een kort overzicht. 25 september Om de rol van voeding in de preventie en de behandeling van kanker te verhelderen heeft VU medisch centrum Cancer Center Amsterdam het initiatief genomen voor een wetenschappelijk symposium “Nutrition and Cancer” met topsprekers uit binnen- en buitenland. De openingslezing wordt gegeven door professor Cees Veerman, Universiteit Wageningen, voormalig minister van landbouw, natuur en voedselkwaliteit.

26 september Relaties worden uitgenodigd voor Food for Life, food for cancer research. Diverse presentaties over het belang en de ontwikkelingen rond Vroegdiagnostiek en Voeding en Lifest yle door o.a Dhr. Gerard Kleisterlee, president Royal Philips Electronics, Mr. Terry Dornbush, oud-ambassadeur USA en Dhr. Albert Voogd, executive vice president format, marketing & merchandising Albert Heijn. Fondsenwervend programma voor onderzoek naar voedingseffecten en voor vroegdiagnostiek dikke darmkanker. De ideale plek voor ontmoeting en netwerken is de borrel en Healthy Food Experience. 27 september Publieksdag voor inwoners uit Noord-Holland: ‘Gezonde voeding, gezondere mensen’. Informatiedag over kanker, voeding en de toekomst. Ontdek hoe u gezonder kunt leven en hoe lekker gezonde voeding kan zijn. Ook bijzondere optredens van artiesten en een bezoek aan dierenpark Van Blanckendaell Park staan op het programma en er zijn activiteiten voor de kinderen.

Het grote effect van een beetje extra aandacht De gastvrouw oncologie is niet meer weg te denken! Na ruim zeven jaar vertrekt Janneke Lantink, gastvrouw van het eerste uur, bij de afdeling geneeskundige oncologie. Ze is net 60 geworden en trouwt binnenkort met ‘de liefde van haar leven’. Nieuwe vrijwilligers zijn welkom. Wat doet een gastvrouw/heer? Janneke vertelt: “Patiënten bij de afdeling oncologie komen vaak van ver, zitten vol zorgen en vragen. Het is fijn als ze rustig worden opgevangen,” vertelt Janneke, “dat er begrip voor ze is als ze te laat komen doordat ze in de file stonden, dat ze zichzelf kunnen zijn,ondanks de spanning bij zo’n eerste bezoek.” Het idee van Bob Pinedo om het gastvrouwproject te introduceren op de afdeling oncologie stuitte in het begin op twijfels, want hoe moest het worden aangepakt en georganiseerd. Met financiële steun van de Ingeborg Douwes Stichting en steun van de psycholoog en maatschappelijk werker kon het project worden gestart. Inmiddels zijn er zes gastvrouwen actief en zijn ze op de poli 14 CCA

oncologie niet meer weg te denken. “We hebben contact met de patiënt vanaf het eerste bezoek en zien ze regelmatig terug tijdens de vervolgconsulten. Bovendien zijn we ook heel zichtbaar voor iedereen die bij de afdeling betrokken is. Van specialisten, verpleegkundigen en de medische administratie tot medewerkers buiten de afdeling!” Steeds meer afdelingen tonen interesse voor een gastvrouw/ heer voor de opvang van nieuwe patiënten. VUmc CCA is dan ook op zoek naar mensen die interesse hebben voor deze vrijwilligersfunctie. Janneke: “Mannen of vrouwen, dat maakt niet uit, als het maar mensen zijn met het hart op de juiste plaats. Je krijgt er zo enorm veel voor terug! In het werkoverleg met de maatschappelijk werker en je collega’s deel je de ervaringen en voel je je gesteund in het werk.” Geïnteresseerd? Aanmelden kan via [email protected]

Een jaar verder…

Overvloed aan informatie; waar moet je beginnen? De keuzemogelijkheden voor patiënten met kanker nemen voortdurend toe – keuzes over behandeling, second opinion, meedoen aan onderzoek enz. Ook op het gebied van ondersteuning en begeleiding is veel mogelijk voor patiënt én naaste. De meeste patiënten en hun naasten hebben er baat bij zoveel mogelijk zélf de touwtjes in handen te houden en zorgvuldig en bewust keuzes te maken. Het Informatiecentrum over kanker van VUmc Cancer Center Amsterdam helpt door te informeren over de mogelijkheden die er zijn. Er is aandacht voor veranderd perspectief van patiënt tijdens en na behandeling. Sinds de opening van het Informatiecentrum in de zomer van 2008 is er vooral goed geluisterd naar de patiënt en zijn naaste. Wie bezoeken het Informatiecentrum? Wat wil men weten? Welke onderwerpen komen ter sprake? Het Informatiecentrum is steeds in ontwikkeling en probeert de patiënt én naaste te volgen in de informatiebehoefte om zo een antwoord op maat te geven. Ook ondersteuning voor omgeving van de patiënt Het Informatiecentrum richt zich nadrukkelijk ook op de omgeving van de patiënt. Een vaak gehoorde uitspraak is dat niet alleen de patiënt kanker heeft, maar dat het gezin

en soms de hele familie deel uitmaakt van het ziekteproces! Deze belangrijke ondersteuners in de omgeving van de patiënt verdienen het zelf om ondersteund te worden. Dat is in ieders belang en zeker in het belang van degene die kanker heeft. In het Informatiecentrum kan de bezoeker de contactbladen van alle oncologische patiëntenverenigingen lezen. Tevens is informatie te vinden over begeleidingsmogelijkheden, inloophuizen, maar ook praktische informatie over re-integratie, hulpmiddelen en betrouwbare websites is beschikbaar. De ziekte staat centraal, maar de mens zelf mag niet vergeten worden! Men kan in het Informatiecentrum altijd terecht voor een kopje koffie of thee. Door te luisteren en vragen te stellen, wordt geprobeerd de mensen te helpen. Door mee te denken en te adviseren hopen we patiënt én naaste ervan te overtuigen dat de patiënt bij VUmc CCA werkelijk centraal staat.

De cijfers van oktober 2008 t/m juli 2009 Vragen (mondeling, telefonisch, per e-mail) Bezoekers (vragen, folders etc.)

423 1006

Totaal

1429

Via de VUmc site of www.YouTube.com (zoek op VUmc Cancer Center Amsterdam informatiecentrum) kunt u een filmpje bekijken over wat het Informatiecentrum doet.

Fonds NutsOhra steunt project Stay in Touch Fonds NutsOhra zal in 2009 een totaalbedrag van 25000 euro overmaken ten behoeve van het project Stay In Touch, dat contact mogelijk maakt tussen de nieuw te realiseren polikliniek sneldiagnostiek oncologie in Amsterdam en het centrum voor vroegdiagnostiek van borst- en baarmoederhalskanker op Curaçao.

Dit communicatieproject werd in oktober 2008 als afscheidscadeau aangeboden aan Bob Pinedo. Lees meer op de nieuwspagina van www.vumc.nl/stayintouch over het project en Fonds NutsOhra. CCA 15


OncoQuest als meetinstrument voor kwaliteit van leven: innovatie en implementatie Uitbreiding wegens succes; patiënten reageren positief op de invoering

Informatiebijeenkomsten voor kankerpatiënten en hun naasten Vorig jaar, zaterdag 13 september 2008, heeft VUmc Cancer Center Amsterdam een succesvolle bijeenkomst georganiseerd ‘Toekomst met én na kanker’. De reacties waren onverminderd enthousiast, niet alleen van de patiënten en hun naasten, maar zeker ook van de betrokkenen vanuit VUmc! Reden genoeg om dit initiatief voort te zetten.

Mogelijk wordt nog een themabijeenkomst over retinoblastoom georganiseerd in samenwerking met de afdeling oogheelkunde. Zie voor meer informatie de activiteitenagenda op www.vumc.nl/cca

Vooralsnog staan de volgende bijeenkomsten gepland: ma 7 september 2009 - themabijeenkomst prostaatkanker wo 14 oktober 2009 - themabijeenkomst borstkanker za 14 november 2009 - algemene patiëntendag ‘Toekomst met én na kanker’ ma 30 november 2009 - themabijeenkomst longkanker ma 1 maart 2010 - themabijeenkomst dikke darmkanker ma 19 april 2010 (o.v.b.) - t hemabijeenkomst hoofdhalstumoren

Stay in Touch •

Column Bob Pinedo

Kumindamentu for di Korsow - Groeten uit Curaçao Uit onderzoek blijkt dat veel patiënten met kanker kampen met problemen op fysiek, emotioneel of (psycho)sociaal gebied die om diverse redenen niet besproken worden met de arts. Dit kan zijn wegens tijdgebrek, lage prioriteit in vergelijking met andere (medische) aspecten, bezwaardheid om de dokter te belasten of het gevoel hebben dat de problemen erbij horen “je moet er mee leren leven”. Daarom heeft de afdeling KNO op basis van wetenschappelijk onderzoek een innovatieve methode ontwikkeld om het welzijn van patiënten in de dagelijkse praktijk te kunnen monitoren: OncoQuest. Vragen over de kwaliteit van leven worden via een touch screen beeldscherm door de patiënt zelf ingevuld. Vervolgens worden de gegevens geautomatiseerd verwerkt en direct en grafisch aangeleverd op de computer in de spreekkamer van de behandelend arts, zodat deze de informatie ter beschikking heeft tijdens het consult. Hierdoor kan op een individueel niveau eventuele geïndiceerde aanvullende zorg aangeboden worden. Het blijkt dat het systeem goed bruikbaar is voor de dagelijkse klinische praktijk: patiënten reageren positief op de invoering van OncoQuest. Met de inzet van OncoQuest zal de communicatie tussen arts en patiënt verder verbeterd kunnen worden en kan er nog beter zorg op maat worden geboden. 16 CCA

Ton Houffelaar, informatieanalist

Vanwege het succes van de toepassing van OncoQuest bij hoofd-halskankerpatiënten wordt het systeem nu ook ingevoerd voor andere soorten kanker. Om dit te kunnen realiseren is er de afgelopen tijd achter de schermen hard gewerkt om de onderliggende ICT toepassingen hiervoor te realiseren. Informatieanalist Ton Houffelaar vertelt: ‘het invoerprogramma dat gebruik maakt van het touch screen beeldscherm en het dataverwerkings-systeem moest herschreven worden. De onderliggende database is herzien om er voor te zorgen dat een goede splitsing van de data voor de verschillende afdelingen mogelijk is. Ook hebben we er voor gezorgd dat de opmaak van het touch screen beeldscherm nu nog duidelijker is geworden. Het systeem is nu goed bruikbaar op andere afdelingen.’ Na alle voorbereidingen is het aangepaste OncoQuest in augustus in gebruik genomen voor patiënten met prostaatkanker. Op de afdeling Hematologie zullen we starten met een pilot, waarbij we de bruikbaarheid van het systeem voor mensen met bloedkanker kunnen onderzoeken. In de loop van het najaar volgen andere oncologische disciplines.

Het project van de Stichting Fundashon Prevenshon om op Curaçao een screeningscentrum voor de vroege opsporing van borst- en baarmoederhalskanker op te zetten is in volle gang. De vergunning voor het opzetten van de screeningsorganisatie is, mede dankzij steun van de Curaçaose overheid, inmiddels afgegeven. We krijgen deskundige ondersteuning uit Nederland. Dankzij een prachtige voordracht van drs. Annette Taets van Amerongen, radioloog VU medisch centrum, tijdens de eerste bestuursvergadering werd het bestuur gemotiveerd om met de plannen door te gaan. Door diverse instanties wordt intensief meegedacht over de vraag hoe we een bevolkingsonderzoek op maat voor Curaçao kunnen opzetten. Het Landelijk Referentiecentrum voor Bevolkingsonderzoek (LCRB) zal de opleidingen van laboranten en radiologen en de kwaliteitsbewaking verzorgen.

Dat vergt veel organisatie en een grondige voorbereiding. Er is al veel overleg geweest met verschillende ketenpartners en de komende maanden zullen de gesprekken geïntensiveerd worden en de aanpak en uitvoering meer vorm krijgen. De architect is met de plannen bezig voor het opknappen van een monumentaal pand dat we voor 10 jaar huurvrij mogen gebruiken. In oktober a.s. staan wervingsprocedures gepland en wordt met de voorlichtingscampagnes begonnen. Wordt vervolgd …

Een gemotiveerd projectteam heeft inmiddels een plan van aanpak uitgewerkt. Naar verwachting is het centrum in januari 2010 operationeel. Hopelijk geven zoveel mogelijk mensen gehoor aan de uitnodiging om volgende jaar in het bevolkingsonderzoek te participeren. Maar er is nog veel te doen. Om de doelstelling te realiseren en de continuïteit van de screening te waarborgen willen we zoveel mogelijk gebruik maken van de bestaande zorgketens.

CCA 17

Nieuwe onderzoeksprojecten

Nieuwe researchprojecten 2009 De onderzoeker vertelt

Dit jaar is er voor € 850.000 aan nieuwe onderzoeksprojecten toegekend. Het gaat om vier veelbelovende projecten die de zware selectieprocedure hebben doorstaan. Hiermee investeert Avanti STR in toponderzoek doordat deze onderzoeksgroepen van zeer hoog niveau zijn en wetenschappelijke publicaties publiceren in vooraanstaande tijdschriften. Het gaat om vooruitstrevend risicovol kankeronderzoek waarbij er bovendien sprake is van internationale samenwerkingsverbanden. De projecten vallen binnen de zeven speerpunten van onderzoek die VUmc zich ten doel heeft gesteld namelijk: leukemie, longkanker, hoofd-hals tumoren, baarmoederhalskanker, familiare tumoren, dikke darmkanker en prostaatkanker. Hieronder geven de onderzoekers een overzicht van de goedgekeurde projecten die dit jaar van start (zijn ge)gaan. • Functionele karakerisering van mutaties in het TP53 gen in hoofd-halskanker, en de relatie met de prognose voor de patiënt. en die er voor zorgen dat er verschillende gevolgen zijn voor Gefinancierd door Avanti STR € 250.000,Onderzoeker(s) Dr. B.J.M. Braakhuis, agressiviteit van het carcinoom. Doel van dit project is de verProf. dr. R.H. Brakenhoff, Prof. dr. C.R. Leemans, schillende soorten TP53 mutaties in HHPCC te categoriseren naar agressiviteit. Deze kennis is van belang om de prognose Afdeling Keel-, Neus- en Oorheelkunde van de patiënt te voorspellen en zal van belang zijn voor het Agressiviteit van Carcinomen ontwikkelen van op TP53 gerichte therapie. Plan van aanpak: TP53 is een van de meest belangrijke kankergenen en is in meer dan de helft van alle carcinomen, zo ook in hoofd-halsverschillende TP53 mutaties zullen functioneel onderzocht worden in een in vitro model, dat gebruikt maakt van mondplaveiselcarcinomen (HHPCC) geïnactiveerd. In tegenstelling holte-epitheelcellen die conditioneel onsterfelijk te maken zijn. tot bijvoorbeeld darmkanker is het in HHPCC een veranEindpunten zijn factoren die de mate van agressiviteit van dering die vroeg in het ontstaansproces gebeurt. De meest voorkomende manier van inactiveren is een verandering aan een tumor weergeven: groeisnelheid, calcium-resistentie en het vermogen invasief te groeien (normaal weefsel binnen te het DNA, een zogenaamde ‘missense’ mutatie, die een aminodringen). Dit onderzoek zal hopelijk leiden tot een functionele zuur verandering teweeg brengt. Er zijn verschillende t ypen classificatie die beter is dan het huidige. mutaties die variëren in het vermogen TP53 te inactiveren • Vicifocals Onderzoeker(s) Dr. B. Ylstra, afdeling Pathologie Gefinancierd door Avanti STR € 250.000,In de kern van iedere gezonde lichaamscel bevinden zich 23 paar chromosomen, dus 46 chromosomen totaal, deze vormen tezamen het humane genooom. De Duitse patholoog David Paul von Hansemann rapporteerde reeds in aan het einde van de 19e eeuw dat er zich in kankercellen chromosomale afwijkingen kunnen voordoen. De technieken om deze afwijVicifocals

18 CCA

kingen waar te nemen zijn steeds geavanceerder geworden; steeds betere microscopen en kleuringtechnieken volgden elkaar daarbij op. Een mooi voorbeeld daarvan, ontwikkeld aan het einde van de 20e eeuw, is de SKY techniek (spectral karyot yping) waarbij iedere chromosoom een eigen kleur krijgt zodat de chromosomen en afwijkingen overzichtelijk in beeld worden gebracht (zie afbeelding). In de figuur zien we de chromosomen in de kern van een dikke darm kanker; van

ieder chromosoom zouden er in een gezonde cel een paar zijn, zoals voor chromosoom 18, echter we zien dat vele (stukken) chromosomen extra voorkomen of juist missen. Waar deze chromosomale stukken nu precies beginnen of eindigen is echter niet goed te zien. Toen in het jaar 2000 de basenvolgorde van het humane genoom gereed was gekomen, kon voor het exact bepalen van chromosomale afwijkingen ook een nieuwe techniek geïntroduceerd worden, de arrayCGH techniek. Met arrayCGH worden hele kleine stukjes menselijk DNA gemaakt en in volgorde van het humane genoom naast elkaar op een microscoop glaasje gezet, de array. Onderzoekers van VUmc zijn elementair geweest in de ontwikkeling van deze techniek welke het nu mogelijk maakt afwijkingen zo klein als een miljoenste van het menselijk genoom te kunnen detecteren. In 2007 en 2008, ruim 100 jaar na de bevindingen van Von Hansemann zijn we er nu achter gekomen dat niet alleen stukken chromosoom, maar vaak slechts zulke

minuscule afwijkingen in tumoren kunnen plaatsvinden ter grootte van een miljoenste van het genoom. Dat nieuwe fenomeen hebben we micro afwijkingen genoemd ofwel focale afwijkingen. Het onderzoek naar de betekenis van die focale afwijkingen in tumoren in het algemeen, en in dikke darm tumoren in het bijzonder, vormen de basis van een stuk van ons onderzoek welke recent van Avanti STR financiële ondersteuning heeft mogen ontvangen. Impliciet aan de geringe grootte van deze chromosomale afwijkingen is dat slechts een beperkt aantal genen in die gebieden voorkomen waarvan er waarschijnlijk steeds een verantwoordelijk is voor die afwijkingen. Uit recent onderzoek blijkt dat het dan van tumorgenen betreft, waarvan sommigen niet eerder werden gerapporteerd. We veronderstellen daarom dat de betekenis van die afwijkingen van onschatbare waarde zullen blijken voor diagnose en behandeling van de patiënt.

• Het inschakelen van neutrofielen als killer cellen in kankertherapie met behulp van IgA antistoffen Onderzoeker(s): Dr. M. van Egmond, afdeling heelkunde er immunoglobuline A (IgA) antistoffen worden gebruikt. IgA Gefinancierd door Avanti STR € 100.000,antistoffen hebben daarnaast nog een bijzondere eigenschap Dikke darmkanker is de tweede meest voorkomende ooren dat is dat ze er voor zorgen dat er steeds meer neutrofielen zaak van sterfte aan kanker in de westerse wereld. Hoewel naar de kanker migreren. Hierdoor neemt het aantal killercelde laatste tijd veel vooruitgang is geboekt dankzij nieuwe len alsmaar toe in de kanker. behandelingen, is de 5-jaars overleving nog steeds maar rond de 60%. Het is daarom duidelijk dat ook deze nieuwe behanIn het verleden was het helaas heel lastig om grote hoeveeldelingen nog moeten worden verbeterd. Eén van deze nieuwe heden IgA antistoffen te produceren. Nu hebben wij echter behandelingsstrategieën is het gebruik van kanker-specifieke onlangs beschikking gekregen over een nieuwe aanpak antistoffen die immuuncellen activeren, waardoor deze de waardoor we grotere hoeveelheden IgA kunnen maken. Na kankercel doden. de benodigde experimentele testen om de werkzaamheid aan te tonen, kunnen deze IgA antistoffen worden ontwikkeld De grootste populatie circulerende immuuncellen zijn de voor gebruik in patiënten. Wij verwachten dat de behandeling neutrofielen. Dit zijn daarom interessante killercellen. Neutroen prognose van mensen met dikke darmkanker uiteindelijk fielen kunnen kankercellen echter het meest effectief doden als aanzienlijk zal worden verbeterd. • Modulatie van micoRNAs in glioblastoma stamcellen Onderzoeker(s): Dr. T. Wurdinger, Dr. D. Noske, S. van Rijn, afdeling neurochirurgie Gefinancierd door Avanti STR € 250.000,Glioblastoma multiforme (GBM) is de meest voorkomende maligne hersentumor die na behandeling altijd terug komt met een gemiddelde overleving van 14 maanden na therapie. Recentelijk is een subpopulatie tumorcellen met stamcelkenmerken (tumorstamcellen) ontdekt die betrokken is bij de diffuse infiltratieve groeiwijze en die een verhoogde weerstand voor bestraling en chemotherpie vertoont. Hierdoor zijn tumorstamcellen zeer waarschijnlijk verantwoordelijk voor het terugkeren van de tumor na behandeling en daarom vormen ze een belangrijke target voor nieuwe behandelingen. MicroRNA (miRNA) is RNA dat niet codeert voor een eiwit maar is een krachtige regulator in de cel die de translatie van messenger RNA naar eiwit controleert. Dit is cruciaal voor de

functie van de cel en dus ook van de tumorstamcel. Daardoor spelen miRNAs een grote rol in processen zoals kankerceldeling, -migratie en bloedvatformatie. Recent hebben we miRNAs geïdentificeerd (miR-21 en miR-17-92) welke mogelijk een belangrijke rol spelen bij de hier genoemde processen in tumorstamcellen. Vanwege de verhoogde resistentie voor bestraling en chemotherapie van tumorstamcellen is modulatie van miRNAs een aantrekkelijke optie om een nieuwe behandelstrategie voor deze subpopulatie te ontwikkelen. In dit project wordt de functie van deze miRNAs in tumorstamcellen verder onderzocht en gekarakteriseerd om vervolgens via modulatie van “key miRNAs” groeiremming/celdood van tumorstamcellen in GBM te bewerkstelligen. CCA 19

In het nieuws

op basis van hoe deze er onder de microscoop uitzien, maar steeds vaker gebeurt dat ook op basis van moleculaire profielen." Tumorprofilering heeft volgens beiden de toekomst. Vroeger was de behandeling van patiënten vaak op basis van 'one size fits all', maar er komen steeds meer nieuwe, vaak dure, geneesmiddelen die vragen om het definiëren van de juiste patiëntengroep met behulp van moleculaire diagnostiek."

Het 'thuis test team' met op de tafel de hulpmiddelen die gebruikt worden. Foto:Ronald R. Otsen / afdeling Pathologie

De maatschappelijke kritiek op de vaccinatie vind ik echter buitenproportioneel. De kwaliteit van het onderzoek staat buiten kijf, de wetenschappelijke data zijn keihard. Vaccineren is heel belangrijk en de gezondheidswinst is enorm."

Chris Meijer en Gerrit Meijer

Chris Meijer en Gerrit Meijer willen uitgroeien tot Harvard aan de Amstel Na 26 jaar heeft Chris Meijer (foto links) per april 2009 zijn bestuurlijke taken als hoofd van de afdeling pathologie overgedragen aan Gerrit Meijer. Van een definitief afscheid is echter geen sprake, de wetenschap roept.

Dat zie je bijvoorbeeld terug in onze publicaties en in de introductie van nieuwe moleculaire technieken - die zijn vanuit de pathologie geïnitieerd. De afdeling pathologie van VUmc was de eerste academische pathologieafdeling met een CCKLaccreditatie. Onze afdeling staat in Nederland aan de top."

"Pathologie is een grote afdeling met meer dan 200 man, dat draag je niet in één keer over. Maar Gerrit is een goede opvolger, dat maakt het gemakkelijk. Hij is snel, efficiënt, energiek en vlot met computers. Bovendien is hij pathologisch en genetisch goed onderlegd. We zitten op één lijn, tenzij het gaat om de keuze voor Franse of Chileense wijn", lacht Chris Meijer.

"Niet te bescheiden, Chris: aan de top van Europa", verbetert opvolger Gerrit Meijer zijn collega. "Chris heeft pathologie opgebouwd tot een prachtafdeling. Hij barst van de dynamiek! We zijn allebei gek van ons vak en willen het graag verder ontwikkelen, maar Chris is in meerdere opzichten onnavolgbaar."

Top van Europa Chris Meijer: "Mijn visie is altijd vrij simpel geweest: kwaliteit en openheid staan voorop, anticipeer op de toekomst en presenteer resultaten als hapklare brokken. Daarbij moet het ook gezellig zijn, feesten moet je vieren. Vakinhoudelijk heeft pathologie een enorme slag gemaakt en de organisatie is sterk verbeterd. Binnen VUmc heeft de afdeling een centrale positie verworven in de diagnostiek, het onderzoek en het onderwijs. 20 CCA

Gerrit Meijer is gespecialiseerd in dikkedarm- en maagkanker. "De screening op baarmoederhalskanker loopt iets voor, maar er zijn veel parallelle ontwikkelingen. We delen onze kennis. Maart is in de VS uitgeroepen tot National Colorectal Cancer Awareness Month en Nederland werkt hard aan het bevorderen van het onderzoek naar darmkanker. De Gezondheidsraad bereidt op dit moment een advies voor over een bevolkingsonderzoek naar darmkanker. In 2010 neemt het ministerie van VWS hierover een besluit." De ziekte zit in de cel "Pathologie speelt een centrale rol in het ontwikkelen van nieuwe inzichten over ziekte", legt Gerrit Meijer uit. "De patholoog classificeert cel- en weefselmonsters traditioneel

Een andere ontwikkeling is de digitalisering van de pathologie. "De traditionele microscoop maakt plaats voor het beeldscherm, over vijf tot tien jaar worden alle coupes digitaal gescand en komen ze het lab niet meer uit", denkt Gerrit Meijer. "Die digitalisering vereist wel een stevige investering in een goede IT-infrastructuur. Ik zie het als een uitdaging om het hoge niveau van de afdeling te handhaven en onderzoek en patiëntenzorg de komende jaren sterker dan nu te integreren in de kliniek. Daarnaast willen we, samen met onze klinische partners de samenwerking in de regio intensiveren." Chris Meijer is er van overtuigd dat VUmc met een actiever beleid de huidige positie kan versterken. "Als VUmc blijft investeren in management, onderzoek, onderwijs en het herkennen en ontwikkelen van talent groeien we uit tot een Harvard aan de Amstel." bron: Tracer – artikel door Ursula Wopereis

Door een robot tumor-DNA in ontlasting te laten isoleren hoopt de afdeling pathologie een nieuwe techniek in handen te krijgen voor vroegdiagnostiek van darmkanker.

Parallelle ontwikkelingen Vakinhoudelijk werken de beide Meijers nauw samen. De naam van Chris Meijer is onlosmakelijk verbonden met onderzoek naar baarmoederhalskanker, de HPV-vaccinatie voor meisjes vanaf 12 jaar en de HPV-thuistest voor vrouwen. "Ik heb gezien hoe het virus werd ontdekt en ontrafeld, inclusief de ontwikkeling van de immuun respons en de screening. Het heeft ons mooie publicaties opgeleverd. Het is heel leuk als je die ontwikkeling en de klinische spin off ziet. CCA 21

In het nieuws

nut of noodzaak? HPV-vaccinatie HPV-vaccinatie

nut of noodzaak?

Voorlichtingsavond schept helderheid over HPV-vaccinatie HPV-vaccinatie: nut of noodzaak? Zo luidde de aankondiging van een voorlichtingsavond die VUmc op 16 april organiseerde. Doel was zowel ouders en dochters, als verwijzers te informeren over inenting tegen baarmoederhalskanker. Zo'n honderd mensen kwamen op de uitnodiging af. Initiatiefnemer artsonderzoeker Jacqueline Louwers hield een helder betoog dat eigenlijk maar één conclusie toeliet: HPVvaccinatie is nuttig én noodzakelijk. Het bleef dan ook even stil, toen het publiek de kans kreeg vragen aan een forum van deskundigen voor te leggen. Maar na een klein zetje kwam de zaal los. Vooral moeders en dochters wilden meer weten. Moet je na tien jaar weer worden ingeënt? (Dat weten we nog niet). Hoe schadelijk is dat aluminium in het vaccin? (Niet, dat zit in alle vaccins). Waarom worden jongens niet gevaccineerd? (Dat is minder effectief). Is het niet beter om op jonge leeftijd met uitstrijkjes te beginnen? (Uitstrijkjes werken niet preventief, vaccinatie wel). De forumleden onderbouwden hun antwoorden met uitvoerige toelichting en onderzoeksgegevens. 22 CCA

De HPV-vaccinatie (de letters staan voor Humaan Papillomavirus, waarvan enkele varianten baarmoederhalskanker veroorzaken), is met ingang van dit jaar opgenomen in het rijksvaccinatieprogramma. Een groot deel van de meisjes tussen 13 en 16 jaar is inmiddels opgeroepen, maar de opkomst is tot nu toe laag. In Amsterdam zelfs heel laag. Op de dag van de voorlichtingsavond, de tweede prikdag voor meisjes uit Amsterdam en omgeving, meldde zich slechts 35% van de gegadigden. "We wilden nog eens duidelijk uitleggen waarom de overheid die vaccinatie aanbeveelt en wat er bekend is over voor- en nadelen", vertelt Jacqueline Louwers. "Niet om mensen over te halen, maar ze te helpen om een beslissing te nemen op basis van feiten en niet op basis van geruchten."Over het HPV-vaccin circuleren de wildste verhalen. Het zou onvruchtbaarheid kunnen veroorzaken en in het buitenland zouden zelfs sterfgevallen bekend zijn. Weet je nu wat je moet doen?, vraag ik een meisje na afloop? "Tsja", zegt ze peinzend, "ik heb wel veel gehoord, maar ik

vind het nog steeds moeilijk." "Is het niet raar", zegt haar moeder, dat de overheid zich in de voorlichting zo tot de meisjes heeft gericht? Die hebben nu het gevoel dat zij moeten beslissen. Tien jaar geleden moest ieder kind opeens een prik tegen hersenvliesontsteking. Je kreeg dat als ouders te horen en dan ging je gewoon. Waarom is dat nu niet zo?" Haar man weet het wel: "Toen was er nog geen internet." Jacqueline Louwers hoopt dat de avond wat van de onzekerheid heeft kunnen wegnemen. "Wij zien teveel jonge vrouwen aan baarmoederhalskanker overlijden. Het is een verschrikkelijke ziekte."

HPV in Nederland Jaarlijks krijgen zo'n zeshonderd vrouwen in Nederland baarmoederhalskanker. Ongeveer een op de drie overlijdt daaraan. De veroorzaker is meestal het Humaan Papilloma Virus (HPV). Een HPV-infectie wordt overgedragen bij seksueel contact. De meeste besmettingen komen voor bij vrouwen tussen het 18de en 25ste jaar, vooral omdat die leeftijdsgroep het meest wisselende seksuele contacten heeft. Wie het virus heeft, merkt daar niets van, en meestal wordt het door het afweersysteem binnen acht tot veertien maanden opgeruimd. Soms blijft het virus aanwezig en dan kunnen er afwijkende cellen ontstaan, maar ook die verdwijnen vaak weer. Als dat niet gebeurt, kan baarmoederhalskanker ontstaan. Er zijn twee t ypen, HPV 16 en 18, die driekwart van de gevallen van baarmoederhalskanker veroorzaken. Sinds voorjaar 2009 kunnen meisjes in Nederland zich tegen deze twee t ypen gratis laten inenten. De inenting is onderdeel van het Rijksvaccinatieprogramma en bestaat uit drie prikken. Bron: Tracer – artikel door Marianne Meijerink

CCA 23

Bedankt Sponsors nieuwsbrief

AIM

"Graag stellen we u onze partners voor die al jarenlang de nieuwsbrief mogelijk maken door hun sponsoring. Hartelijk dank voor jullie medewerking!" Als vormgever van de CCA-nieuwsbrief stellen wij ons graag even voor. AIM is een eigentijds fullservice reclamebureau dat bestaat uit een professioneel team van enthousiaste mensen, ieder met een eigen specialisme. Wij ontwikkelen marketingconcepten en brengen deze campagnematig onder de aandacht bij de juiste doelgroep. Drukwerk en internet gaan hierbij hand in hand. Dit betekent bijvoorbeeld dat bedrijven bij ons in dezelfde lijn zowel een Links Alex Huijing, directeur, rechts: Mark Huijing, directeur

catalogus als een webshop kunnen laten vormgeven en ontwikkelen. Alex neemt in dit samenspel de gedrukte media voor zijn rekening terwijl Mark de scepter zwaait over de interactieve diensten. Tot onze klanten behoren bijvoorbeeld Bausch & Lomb, fabrikant van lenzen en lensvloeistof; Rivièra Maison, winkelketen voor woninginrichting en Canal Company, rondvaarten en entertainment op de Amsterdamse grachten. Voor hen verzorgen wij verschillende communicatie-uitingen, die u hier en daar vast eens tegen bent gekomen. Ook voor CCA steken wij graag onze handen uit de mouwen.

”Wij zijn er trots op om voor een organisatie met zo'n groot maatschappelijk belang de nieuwsbrief te mogen vormgeven. Ook in de toekomst hopen wij een steentje bij te kunnen dragen zodat CCA zich kan concentreren op haar bijzondere missie.” AIM Nieuwemeerdijk 332 1171 NT Badhoevedorp T: 020 - 405 62 10 E: [email protected] W: www.aim.nu

SMG-groep De SMG-groep verzorgt het drukwerk van de CCA nieuwsbrief. De SMG-groep is gespecialiseerd in crossmediale toepassingen en biedt haar klanten een totaalconcept op het gebied van communicatie. Vormgeving, content management & webdesign en (digitaal) drukwerk behoren tot de vele diensten. Het communicatietraject van A tot Z is mogelijk; de SMG-groep heeft alles in huis. Kwaliteit is een belangrijk kenmerk van de organisatie. ‘We gaan er prat op dat van onze persen kwaliteit rolt. Met full colour magazines, mooie boeken en huisstijldrukwerk bouwen

we aan een goede relatie met onze klanten.’ Kwaliteit is belangrijk bij alle bedrijfsonderdelen. ‘Het doel is de communicatie van onze klanten een optimale meerwaarde te geven. Wij zijn pas tevreden als de klant dat ook is.’ Effectieve en creatieve oplossingen worden ingezet waar nodig. Voorbeelden zijn de uitgebreide afwerkmogelijkheden, de mailservice of web 2 print toepassingen met online voorraadbeheer. Deze diensten zijn beschikbaar als ze nodig zijn voor de klant. Drukkerij Schuttersmagazijn, dat onderdeel is van de SMGgroep, drukte al jaren de CCA nieuwsbrief en gelukkig heeft

de SMG-groep dit geweldige initiatief overgenomen. ”Wij steunen CCA omdat, ook al lijkt het nogal een cliché, het produceren van prachtig drukwerk, tevreden klanten en een goed bedrijfsresultaat een belangrijk deel van hun Contactpersoon: Evert Feith, commercieel directeur SMG Groep

glans verliezen op het moment dat je geconfronteerd wordt met de ziekte kanker. Wij zijn blij dat we op door het gratis drukken van de nieuwsbrief een bijdrage kunnen leveren aan het mogelijk maken van onderzoek en het behandelen van deze ziekte.” SMG-Groep Bezoekadres: Randweg 12, 8061 RW Hasselt T: 038 4778877 E: [email protected] W: www.smg-groep.nl

TTC Direct mail TTC Direct mail B.V. is een verpakkingsbedrijf voor de grafimedia industrie. De wereld van drukkerijen, uitgeverijen, reclamebureaus en andere organisaties die met direct mail gericht hun doelgroep willen bereiken. TTC levert legio pre-postale activiteiten en is een flexibele verpakker en verzender van producten in welke vorm dan ook. Voor kleine, specifieke vragen en oplossingen, maar ook als het gaat om grote en uitdagende opdrachten. Voor elk creatief idee bestaat een oplossing. Voor iedere mailing een verpakking; met de hand of machinaal. Met aandacht voor detail, van begin tot eind. 24 CCA

In 1999 start Paul Tuijnman TTC Direct mail. Het verpakkingsbedrijf wordt in 2000 versterkt door Fred Tuijnman. Paul heeft kennis en ervaring als ondernemer en uitgever. Fred heeft ervaring in de grafimedia branche en beschikt over de expertise als het gaat om folieverpakkingen. Samen hebben Paul en Fred het bedrijf TTC Direct mail tot dé partner in verpakken en verzenden gemaakt.TTC Direct mail is uitgegroeid naar een veelzijdig productiebedrijf met een select team van vaste medewerkers. Waar nodig wordt het team versterkt met flexibel inzetbare krachten. TTC is een platte organisatie en werkt via korte lijnen en een breed netwerk. Duurzaamheid is belangrijk. Het MVO-beleid

van TTC betekent een verantwoord evenwicht. Streven naar positieve effecten voor mens en milieu en naar de nodige en noodzakelijke winst. Daar hoort een duurzame relatie met de verschillende TTC-‘stakeholders’ bij. Door de werkrelatie met TTC draagt u als opdrachtgever bij aan de betrokkenheid bij ‘mens, maatschappij en milieu’. TTC is bijvoorbeeld een gecertificeerd Leerbedrijf wat betekent dat het bedrijf praktijkplaatsen biedt aan zogenaamde Wajongers. (Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten). TTC heeft een ArbeidsTrainingCentrum in huis om de leerlingen een stagevoorbereidingsfase te bieden op weg naar een individuele stageperiode. Bovendien biedt TTC stageplaatsen aan cliënten van GGZ.

Als sinds de start van de nieuwsbrief van CCA verzorgt TTC de handling en verzending van de nieuwsbrief. Via Peter Karsten zijn ze destijds benaderd en TTC draagt graag een steentje bij aan de activiteiten van CCA. Paul Tuijnman: ‘het doel lijkt me duidelijk, gewoon elkaar helpen.’ TTC Direct Mail Kamerlingh Onnestraat 16-18, 1821 BP Alkmaar T: (072) 562 29 06 E: [email protected] W: www.ttc.nu CCA 25

Jublileum Stichtingen

Dit kan alleen maar succesvol blijven tigste verjaardag en vroeg aan zijn gasten als cadeau een donatie voor het CCA wat een prachtig bedrag heeft opgeleverd. Het CCA in het verleden en de toekomst ‘De ongebruikelijke plannen’ van Bob Pinedo en zijn toenmalige collega’s en het aanstekelijke enthousiasme waar dit mee gebracht werd, zijn al 25 jaar een belangrijke motivatie voor Halberstadt. Inspirerend blijft het publieke succes van de eerste decennia, de blijvende club-sfeer en de overtuigingskracht van de medici en de andere onderzoekers. De vooruitgang die geboekt wordt en waar de hele maatschappij van mee profiteert.

Prof. Victor Halberstadt

Prof. Victor Halberstadt is al ruim 25 jaar bestuurslid bij stichting CCA. In het dagelijks leven is hij verbonden aan de Universiteit Leiden als hoogleraar openbare financiën. Stormachtig, avontuurlijk en hartverwarmend Tijdens de viering van de jubilea van de stichtingen op 9 juni jl. blikte hij terug. Als een van de bestuursleden die vanaf het eerste uur betrokken was bij de stichting (toen nog SBGO geheten) heeft hij veel zien gebeuren en mooie resultaten behaald zien worden. Uniek waren de nieuwe paden die werden betreden voor fondsenwerving voor oncologisch onderzoek door donaties binnen te halen van vermogende particulieren en het bedrijfsleven, in die tijd ongekend in Nederland. Hij t ypeert zijn herinneringen aan die begintijd als ‘stormachtig, avontuurlijk en hartverwarmend’. Dit omdat het CCA op stormachtige en avontuurlijke wijze grote successen heeft weten te boeken door belangeloos grote donaties los te krijgen van donateurs. Een belangrijke rol speelde de hartverwarmende verbondenheid tussen onderzoekers en bestuurders die elkaar wederzijds inspireerden om een maatschappelijke bijdrage te leveren. Recentelijk vierde Halberstadt zijn zeven26 CCA

In de toekomst blijft er een belangrijke rol weggelegd voor het CCA. Volgens Halberstadt is het CCA zich aan het ontwikkelen als ‘een professionele organisatie van graag willende gevers en fondsenwervers, gebaseerd op de voortdurende vernieuwingsplannen van succesvolle medici en andere onderzoekers’. Het CCA voorziet hierin door faciliteiten te bieden zoals gebouwen en apparatuur, maar ook personeel. Volgens Halberstadt moet CCA ‘blijven streven naar vernieuwend onderzoek, patiëntenzorg en uitmuntende faciliteiten gesteund door een kader van betrokken gevers en fondsenwervers.’ Het bestuur van de stichting draagt hieraan bij door te luisteren, vragen, suggereren en gepast pro-actief betrokken te zijn. De relatie met VUmc is belangrijk, zij kan een bijdrage leveren door een soepele en decentrale organisatie te zijn die actief mee bestuurt en meedenkt met de stichting. De aanwezigheid van een centrum van excellentie is ook gunstig voor de stad Amsterdam. Hiermee draagt zij uit een stad te zijn waar wetenschappelijk onderzoek op topniveau plaatsvindt. En dat is goed voor de reputatie van de stad en trekt bovendien talentvolle onderzoekers aan die anders wellicht naar het buitenland zouden gaan.

bedrijven. En giften worden op verschillende manieren ingezet. ‘Van welwillende giften tot erkenning als maatschappelijk cruciaal’. Het CCA heeft hier ook een rol in gespeeld. ‘Zij heeft in de 80-er en 90-er jaren laten zien dat kleinschalige, soms zelfs ternauwernood zichtbare fondsenwerving, grote positieve uitstraling kan hebben.’ Dit is erg belangrijk geweest voor de geweldige resultaten die de stichting behaald heeft en die in de toekomst worden voortgezet. Deze ontwikkelingen hebben geleid tot meer concurrentie: ‘succesvolle voorbeelden worden terecht door anderen herhaald voor andere uitstekende doelen.’ De kredietcrisis heeft tot nu toe gelukkig weinig grip UIT NO DIG ING

25 JAAR

10 JAAR

gekregen op het CCA. Halberstadt vreest echter wel dat ‘de tijd ons zal leren dat meerjarige economische stagnatie onplezierige bezuinigingen met zich brengt.’ Om excellente zorg en nieuwe ontwikkelingen gaande te houden zijn donaties van particulieren en bedrijven extra belangrijk. In de organisatie heeft er de afgelopen jaren een grote verandering plaatsgevonden in de persoon van Prof.dr. Winald Gerritsen als opvolger van Prof.dr. Bob Pinedo. Halberstadt is tevreden: ‘het blijkt een soepele overgang want de wetenschappelijke inzet, het klinisch vermogen en het voorbeeldige enthousiasme van Bob wordt evenzeer door Winald vertoond. Dat kan dus alleen maar succesvol blijven’.

Bestuursleden van de stichtingen, donateurs, relaties, onderzoekers en specialisten vierden op 9 juni de jubilea: 25 jaar Stichting Bevordering Geneeskundige Oncologie 10 jaar Stichting Translational Research 5 jaar Stichting Onderzoek Cancer Center Amsterdam Sprekers blikten terug op het verleden en vooruit naar de toekomst.

5

JAAR

9 JUN I 200 9

De collectieve inzet om kanker de wereld uit te krijgen bindt de stichtingen en VUmc CCA. Er is veel vooruitgang geboekt en er zijn interessante ontwikkelingen gaande dankzij de inzet van velen. We zijn er nog lang niet maar we komen er wel. Kanker wordt in toenemende mate een ziekte waar je mee sterft en niet meer waar je aan sterft. Voor deze vooruitgang zijn mensen nodig met visie, doorzettingsvermogen en maximale inzet.

Een stichting om trots op te zijn Halberstadt is erg trots op de grote klinische en wetenschappelijke reputatie van het CCA. ‘Het werk van het CCA is belangrijk omdat het per saldo betekenisvol bijdraagt aan de kwaliteit van leven van kankerpatiënten.’ Wetenschappelijk onderzoek maar ook de programma’s op het vlak van welzijn&welbevinden leveren een belangrijke bijdrage aan het ontwikkelen van nieuwe therapieën en betere kwaliteit van leven. Deze concrete doelstelling is voor iedereen in de maatschappij van belang. De afgelopen 25 jaar is er wel wat veranderd binnen de fondsenwerving. De ervaring van Halberstadt leert dat er een onderscheid is tussen giften van natuurlijke personen en CCA 27

Bedankt!

Bröring viert 80-jarig jubileum en organiseert veiling

Ans de Kort brengt geld voor PET-probe bijeen

Opbrengst meer dan E 13.000,- voor VUmc Cancer Center Amsterdam

Een apparaatje ter grootte van een forse balpen. Dat is waar zij haar zinnen op had gezet. Met man en macht zette Ans de Kort zich in om geld in te zamelen voor de PET-probe, een apparaat waarmee het mogelijk is om tumoren en uitzaaiingen op te sporen. En het is haar gelukt!

vrijdag 17 april organiseerde Bröring daarom een feestelijke middag waarop zowel een bijzondere expositie werd geopend als een veiling voor VUmc Cancer Center Amsterdam werd gehouden. Op deze veiling werden allerlei mooie artikelen geveild, van slaapsystemen tot luxueuze bed- en badlinnen. Ook de winkeliers van het Gelderlandplein stelden royaal producten beschikbaar. Klapstuk van de veiling was een kunstwerk van de internationaal bekende en beroemde kunstschilder Kevin Sharkey. De veiling was een groot succes; de opbrengst bedraagt maar liefst € 12.995,- en komt volledig ten goede aan de stichting CCA. Daarnaast heeft de eigenaar van het winkelcentrum, Kroonenberg nog een bedrag overgemaakt aan stichting CCA.

Bröring op het Gelderlandplein is dé Slaapspecialist in de regio. Sinds 1929 weten ze een unieke klantenkring al generaties lang te voorzien van innovatieve slaapsystemen. Het 80-jarig jubileum wilden ze met relaties vieren en tevens een goed doel steunen. Op

De koper van Sharkey’s kunstwerk kreeg hiermee ook de eer de expositie van Kevin Sharkey te openen, zijn eerste expositie in Nederland! Deze expositie was 6 weken te zien in de winkel van Bröring.

Haak in tegen borstkanker Haak in tegen borstkanker is een project voor en door vrouwen met borstkanker. In de afgelopen twee jaar zijn zo’n honderd kleden gehaakt van gerecyclede t-shirts. In 2008 is een aantal kleden geveild en is de opbrengst aan KWF Kankerbestrijding geschonken voor borstkankeronderzoek. Het project gaat door, want er is nog een groot aantal kleden dat op een nieuwe eigenaar wacht. In overleg met de initiatiefneemsters van het project komt de opbrengst van de kleden ten goede aan VUmc CCA, dat de opbrengst zal bestemmen

voor borstkankerpatiënten in het kader van het project Welzijn & Welbevinden. Een catalogus met foto’s van alle kleden die zijn gehaakt, is te vinden in het Informatiecentrum over kanker op de 1e etage van de polikliniek van VU medisch centrum. U kunt uw bestelling doorgeven aan de medewerker van het Informatiecentrum. Zij bestelt het door u gewenste kleed dat u na ca. 1 week op kunt halen. De kleden kosten € 95,00 per stuk. U leest meer op www.vumc.nl/haakin.

Ans strijdt nu bijna drie jaar tegen schildklierkanker. Na drie operaties aan haar schildklier bleek dat er toch nog 'wat vlekjes' te zien waren. Een vierde operatie zou een te groot risico zijn. Als bij een wonder had VUmc de PET-probe in bruikleen, waarmee heel gericht de kankercellen werden opgespoord. Daarna volgde de beslissing om Ans toch nog een keer te opereren. "Na deze operatie kon ik me er niet bij neerleggen dat VU medisch centrum zo'n noodzakelijk apparaat niet in eigendom had. Daar moest ik mij voor gaan inzetten." Drijfveer Op de vraag wat haar drijft om zich zo enthousiast in te zetten voor de PET-probe antwoordt Ans vastberaden: "Overleven. Ik moest iets hebben waar ik helemaal voor kan gaan. Door mijn ziekte werd ik gedwongen om mijn werk tijdelijk op te geven. Naast mijn gezin zocht ik nog een ander doel." Ans heeft haar gehele woonplaats Hilvarenbeek gemobiliseerd om geld in te zamelen voor de PET- probe. "Samen met een vormgever en een drukker heb ik kosteloos flyers kunnen maken. En er zijn allerlei activiteiten georganiseerd zoals een team dat meeliep in de marathon in New York, honderd spinners in actie en als klap op de vuurpijl een tennismarathon waarbij 24 uur lang ononderbroken werd getennist op de tien banen van vereniging De Ypelaer in Hilvarenbeek. Zelfs Paul Haarhuis leverde daaraan een bijdrage." Missie volbracht Het is Ans gelukt om de benodigde 40.000 euro bij een te brengen. Op 30 juni onthulden Prof. dr. Emile Comans en dr. Arthur van Lingen van de afdeling nucleaire geneeskunde de PET-probe in VUmc. Deze wordt direct ingezet voor de patiënten. Hiermee is haar missie, een eigen PET-probe voor VUmc, volbracht. Voor Ans breekt nu een spannende tijd aan. 'Het is wachten op de uitslag of de laatste operatie geslaagd is. Daar richt ik mij nu op, wat daarna komt zie ik wel weer." Lees meer over het bijzondere verhaal van Ans de Kort op haar weblog via www.vumc.nl/pet

28 CCA

Ans de Kort

PET-probe Een PET-probe is een apparaat ter grootte van een forse balpen. Een patiënt krijgt voor een operatie een licht radioactieve stof ingespoten, die zich alleen hecht aan kankercellen. De PET-probe reageert op radioactieve cellen en begint dan te piepen. De chirurgen kunnen vervolgens heel nauwkeurig het tumorweefsel verwijderen. Voor Ans de Kort betekende de aanwezigheid van de PET-probe dat haar stembanden gespaard konden worden.

CCA 29

Agenda

Worldwideworker.com eert oprichter Jan-Willem Scholten met donatie aan VUmc Cancer Center Amsterdam Met een online database van meer dan 350.000 kandidaten, 600 klanten en kantoren in onder andere Nederland, Verenigde Staten, Groot Britannie, India, Nigeria en Rusland is Worldwideworker een voorname speler op het gebied van recruitment binnen de wereldwijde energie industrie. Worldwideworker werd in 2000 opgericht door CEO Jan-Willem Scholten, een onuitputtelijke bron van kennis, visie, energie en creativiteit.

aanverwante industrieën bij elkaar te brengen, iets waar hij gezien de ontwikkeling van Worldwideworker bijzonder goed in geslaagd is. Zijn nagedachtenis leeft verder in het bedrijf dat hij heeft opgericht. Ter ere van hem heeft Worldwideworker een donatie gedaan aan VUmc Cancer Center Amsterdam. "We hopen hiermee een kleine bijdrage te kunnen leveren aan het goede en belangrijke werk wat daar gedaan wordt."

Voorjaarsconcert VU en VUmc 2009 Dinsdag 24 februari 2009 vond het traditionele voorjaarsconcert van VUmc en VU plaats in het Muziekgebouw aan ’t IJ. Gastheren Elmer Mulder, voorzitter raad van bestuur VU medisch centrum en René Smit, voorzitter College van Bestuur Vrije Universiteit heetten de relaties van beide organisaties welkom. Ook diverse relaties van VUmc CCA genoten van de muziek.

De heer Scholten is door de gevolgen van kanker helaas veel te vroeg heengegaan. Het was de heer Scholten’s doel om vraag en aanbod van ervaren professionals binnen de olie en gas, power, wind en

Het VU orkest onder leiding van Daan Admiraal gaf een spetterend optreden en speelde werken van onder andere Georges Bizet, Darius Milhaud en Manuel de Falla. Het concert werd omlijst door een ontvangst in het prachtige Muziekgebouw waar de gasten op diverse étages konden genieten van het uitzicht en de culinaire verzorging. Uiteraard stond de avond weer in het teken van ontmoeting en kennismaking.

Nieuwe haring voor CCA

Agenda

Tijdens de jubileumborrel van de Stichtingen van VUmc CCA op 9 juni jl. werd een emmertje haring geveild. Voorwaarde van de hoogste bieder was dat de inhoud van het vaatje ten goede zou komen van medewerkers van het CCA. Een heel leuke gedachte, maar bij het openen van het emmertje bleek dat de haringen nog moesten worden schoongemaakt. Wat te doen? Joke van Diemen belde met Martin Roosmalen, unit hoofd voeding, met de vraag of hij misschien kon helpen. Een leuke uitdaging voor de centrale keuken, want het schoonmaken van haringen behoort niet tot het dagelijks werk.

25-27 september 2009

Zaterdag 14 november 2009

Food for Life; Over voeding en kanker, vroegdiagnostiek en preventie. Symposium, relatiedag en publieksdag in samenwerking met Vezet en Bejo in Warmenhuizen en Van Blanckendaell Park Tuitjenhorn.

Algemene patiëntendag ‘Toekomst met én na kanker’

Maandag 30 november 2009

Themabijeenkomst patiënten longkanker

Vrijdag 22 januari 2010 Maandag 7 september 2009

Oratie Prof.dr. Winald Gerritsen

Themabijeenkomst patiënten prostaatkanker Maandag 1 maart 2010

Gelukkig waren er twee koks die wel wat handigheid hadden in dit klusje. Dankzij hen werden de, prachtig vette, haringen van alle oneffenheden ontdaan. Met een uitje en een augurk erbij konden de haringen daarna worden uitgedeeld.

Woensdag 14 oktober 2009

Themabijeenkomst patiënten dikke darmkanker

Themabijeenkomst patiënten borstkanker Maandag 19 april 2010

Woensdag 28 oktober 2009 De opbrengst van het emmertje haring, € 12.000,-, zal ten goede komen aan retinoblastoomonderzoek bij kinderen. Dr. Annette Moll, oogarts, liet weten zeer blij te zijn met de donatie. “Met dit bedrag kunnen wij een speciaal apparaat (Optical Coherence Tomography) laten maken. Hiermee kunnen we bij kinderen onder narcose o.a. hele kleine tumortjes, misschien wel voordat ze visueel zichtbaar zijn, waarnemen.” 30 CCA

Themabijeenkomst patiënten hoofdhalstumoren

Secretaressebijeenkomst VUmc CCA

Donderdag 29 oktober 2009 Nieuwe datum volgt Leven is een Kunst fondsenwervende avond door Vrienden VUmc CCA

Informatieavond VUmc CCA CCA 31

Indrukwekkend boek ‘Lekker dood’ Opbrengst voor VUmc CCA Wat gebeurt er als een jonge vrouw, volop genietend van het leven en haar gezin, de diagnose darmkanker krijgt? De levensverwachting voor Marian Osinga was slechts zes weken, maar uiteindelijk werd dit anderhalf jaar. Mark Osinga schreef een indrukwekkend boek over deze periode. “Het waren de mooiste anderhalf jaar uit mijn leven. We konden écht tot op het laatst van elkaar genieten.” Mark vertelt: “Gedurende het hele ziekteproces zijn Marian en ik op een bizarre wijze tot elkaar gekomen. We hebben samen gevochten en nog hele mooie dingen meegemaakt. Dat gevoel wil ik niet laten liggen. Met dit boek wil ik mensen helpen in hun omgang met verdriet en het proces waarin zij zitten. Voor ons gezin was dat te mooi om voor onszelf te houden.” Over de titel van het boek vertelt Mark het volgende. “Het proces naar de dood breekt je af. Het holt je helemaal uit. Je krijgt een hele andere beleving, met de dood als enige optie.

Men moet bij het lezen van dit boek zelf bepalen of dat een lekkere dood is.” Na de dood van Marian is het leven van Mark 100% omgekeerd. “De zakenman Mark is ter ziele, de vader Mark wordt steeds belangrijker. Ik ben zuiniger geworden op wat ik heb. Ik heb veel bij Marian in het ziekenhuis gezeten en gezien dat het gevecht tegen kanker nog lang niet klaar is. Met de opbrengst van dit boek hoop ik een bijdrage te mogen leveren.” Het boek is te bestellen via www.lekkerdood.nl Bron: Leusder Krant, 29 mei 2009

Restaurant Merlet schenkt opbrengst kookboek en galadiner aan hematologie HET KOOKBOEK DAT U NIET MAG MISSEN

een kunst- en culinaire Een restaurant met tien sterren is ronald Giphart, saskia noort, ontmoeting tussen de schrijvers en de kunstenaars marjolijn de Joost Zwagerman, Bart chabot Bakker, ron moret, michel Poort Bruin, Judith Wiersema, Pauline dagen hebben zij het thema en John Breed. Gedurende twee hotel merlet te schoorl. inspiratie uitgediept in restaurant

noort, Joost Zwagerman over met prachtige teksten van saskia over de suites van het hotel. zijn roots en Bart chabots vertolking kunstenaars hebben ook de kunstwerken die de beeldende doen het thema inspiratie gemaakt aan de hand van hun bezoek, is ronald Giphart, de gerechten eer aan. de verteller in het boek passende wijnadvies van van chef-kok timo munts en het sfeervolle fotografie is verzorgd sommelier sietse van Zanten. de het boek is gedaan door van vormgeving de en door cees noort

ron moret

Pauline Bakker

saskia noort

John Breed

Restaurant & Hotel Merlet uit Schoorl schenkt de opbrengst van het foto- en verhalenboek ‘Kunst in de keuken, een restaurant met 10 sterren’ en van het galadiner ter ere van het verschijnen hiervan, aan de afdeling hematologie. Eigenaars Bert en Carla van Bourgonje willen hiermee het 25-jarig bestaan van hun bedrijf en het 10-jarig bezit van een Michelinster inzetten voor het goede doel. marjolein de Bruin

michèl Poort

roy kahmann.

lofzang op de mooie dingen het boek is alles bij elkaar. Eén grote een leesboek, een plaatjesboek, des levens. het is een kookboek, bij merlet, en het mooie is ook een naslagwerkboek. het is te koop doel gaat, naar de afdeling nog dat de opbrengst naar een goed centrum te amsterdam. hematologie van het vu medisch goed terecht. Zo komt inspiratie ook nog eens

Judith Wiersema

Bart chabot

van restaurant hotel merlet dit boek kwam tot stand op initiatief bestaan viert. alle te schoorl, dat in 2009 haar vijfentwintigjarig onbezoldigd bij aan de tot medewerkers droegen vrijwillig en standkoming.

ronald Giphart

zinderende mocht u geïnteresseerd zijn in dit wij dit graag van u via [email protected].

Joost Zwagerman

BEstEl nu oP

boek dan vernemen

Carla & Martin van Bourgonje Restaurant Hotel Merlet

restaurant & hotel merlet duinweg 15 1871 ac schoorl www.merlet.nl lithografie: drukwerk:

Het boek is een combinatie van kook- en schilderkunst en is ontstaan tijdens een tweedaags verblijf van tien kunstenaars in het hotel: de schrijvers Ronald Giphart, Saskia Noort, Joost Zwagerman, Bart Chabot, en de kunstenaars Marjolein de Bruin, Judith Wiersema, Pauline Bakker, Ron Moret, Michel Poort en John Breed. Saskia Noort schreef in de Koninklijke Suite, Joost ging terug naar zijn roots en Bart vrolijkte op in de Bossuite. Ook de werken die de kunstenaars gemaakt hebben, aan de hand van

vandenberg, maarn vandenberg, maarn tempo silk, 170 gr/m, geleverd door Bührmannubbens, geproduceerd door sappi Fine Papers

16 recepten 10 kunstenaars

één

goed doel hun bezoek, zijn prachtig geworden. De verteller in het boek is Ronald Giphart. Papier:

oplage:

5.000 exemplaren

special Editions:

150 exemplaren

sponsors & Partners:

www.merlet.nl

EEn rEstaurant mE t tiEn stErrEn kunst in dE kEukEn van mErlEt

schoorl

Daarnaast zijn er mooie gerechten van chef-kok Timo Munts en het passend wijnadvies van sommelier Sietse van Zanten. ‘Kunst in de keuken, koken met tien sterren’ is verkrijgbaar bij de boekhandel en kost 40 euro. Zie ook www.merlet.nl en www.youtube.com (zoek op restaurant Merlet).

ColoFON Nieuwsbrief Stichting CCA Nr. 15, september 2009 Correspondentieadres VUmc Cancer Center Amsterdam Postbus 7057 1007 MB AMSTERDAM Telefoon: 020 44 44 342/356 [email protected] www.vumc.nl/cca EINDREDACTIE Winald Gerritsen, Harriëtte Loeffen 32 CCA

CoÖrdinatie Joke van Diemen, Harriëtte Loeffen, Esther van der Veldt. E-mail: [email protected]

Met dank aan: Vormgeving & Productie Action in Marketing - Badhoevedorp

TEKSTBIJDRAGEN Joke van Diemen, Liesbeth Kuipers, Monique Krinkels, Esther van der Veldt, Janneke van Denderen, Ursula Wopereis, Marianne Meijerink

Drukwerk Drukkerij Schuttersmagazijn, onderdeel van de SMG Groep - Hasselt

Beeld en foto’s D/DOCK Design Development, DigiDaan, Mark van den Brink, Hemels Publishers, Paul le Clercq

Verzending TTC - Alkmaar

Opgeven is geen optie!!

Recommend Documents