18 Ecobusiness in China
Cleantech in China
Wegblijven is geen optie meer Voor China lijkt altijd alles in het kwadraat te gelden, en dus ook de ‘groene revolutie’. Op nauwelijks 10 jaar tijd groeide China uit tot de grootste wereldmarkt voor groene technologie (hernieuwbare energie, duurzame bouw, waterzuivering, afvalverwerking, …). Deze boom van de ecotech, nog versterkt door de massale steun van de overheden, houdt voor Belgische ondernemingen reële kansen in. In dit dossier geeft een Chinese manager die voor het Belgische VITO werkt, een genuanceerd beeld van de Chinese ecomarkt. Daarnaast schetsen drie Belgische bedrijven met een vestiging in China hun visie over deze industriële evolutie en lichten ze toe welke ecotechnologie volgens hen het mooiste potentieel inhoudt.
In dit dossier De noodzaak van geduld Chinese partners cruciaal voor bedrijven
Meer dan ronkende intentie Drie bedrijven getuigen
Water centraal in het Chinese beleid Schaarste aan drinkbaar water is een van grootste problemen
Aantrekkelijke markten voor de Belgen De meest interessante segmenten van de ecotech
19
20
forward oktober 2011
De noodzaak van geduld Chinese partners cruciaal voor buitenlandse bedrijven
A
ls onafhankelijke onderzoeksorganisatie levert VITO technologische en wetenschappelijk onderbouwde adviezen en ondersteuning om duurzame ontwikkeling te stimuleren. De organisatie richtte haar (eerste) dochteronderneming VITO Asia op, die eind 2010 in Bejing een samenwerkingsovereenkomst ondertekende met het Chinese studiebureau Antipollution. Deze samenwerking heeft betrekking op milieustudies en vindt zijn oorsprong in de luchtkwaliteitsmodellen die VITO ontwierp voor enkele Chinese steden en die ook bij de Olympische Spelen zijn gebruikt.
Debin Mao noemt milieuvervuiling nog altijd een groot probleem in China, temeer omdat het de Chinese ondernemingen vaak nog aan de geschikte knowhow ontbreekt. Toen er een paar jaren geleden een enorme hoeveelheid schadelijke stoffen in een rivier terechtkwam, bleek geen enkele Chinese organisatie over de expertise bleek te beschikken om het euvel op te lossen. Hoewel er intussen is er heel wat geëvolueerd in positieve Volgens Debin Mao, China Business Development zin, blijft het volgens Debin Mao toch een kwetsbaar punt. Manager bij VITO, heeft China op het vlak van milieu- Dat wordt in de hand gewerkt door de gebrekkige milieuwetgeving in China. Er worden bedrijven weinig normen technologie nog een lange weg af te leggen, maar hij opgelegd inzake het zuiveren van afvalwater, bijvoorbeeld. ziet tegelijkertijd veel perspectieven. Zolang dat het geval is, dus zolang bedrijven en overheden nauwelijks verplicht worden om bepaalde milieunormen te respecteren, blijft ook de markt beperkt. Dat betekent echter niet dat er geen kansen zijn, benadrukt Mao: “Bedrijven TEKST FLORENCE DELHOVE EN POL BRACKE voelen vanuit de Chinese overheid weinig druk om te investeren in recyclagesystemen en afvalverwerking, maar Belgische bedrijven hebben heel wat vakkennis in die disciplines opgebouwd en kunnen de ondernemingen aansporen om mee te stappen in recyclageprogramma’s.” Bovendien is de ontwikkeling van ecobusiness in China onmiskenbaar, verzekert de business development manager van VITO. Hij baseert zich daarvoor op het feit dat de Chinese overheid de jongste jaren beduidend meer budget voorziet voor wetenschappelijk onderzoek in de context van cleantech. “Er duiken ook meer en meer ondernemingen op die activiteiten ontplooien in de ecobusiness.” Een Chinese partner kan deuren openen voor buitenlandse bedrijven
Guanxi
‘‘Beschikken over de juiste connecties is in cleantech nog doorslaggevender dan in andere domeinen” Debin Mao (VITO)
Een probleem is dat voor cleantech-gerelateerde initiatieven de lokale overheden dikwijls betrokken partij zijn en die zijn niet altijd bereid om mee te investeren. Bovendien nemen ze een protectionistische houding aan tegenover de plaatselijke ondernemingen. Het valt dus niet mee om als buitenlands bedrijf voet aan de grond te krijgen. “Een manier omdat te doen, is een partnershap aangaan met een Chinese organisatie”, adviseert Debin Mao. Daarnaast is guanxi van groot belang. Dat is de Chinese term voor het beschikken over de juiste connecties, het deel uitmaken van het geschikte netwerk. Door het gebrek aan wetgeving zijn dergelijke contacten nog doorslaggevender in cleantech dan in andere domeinen. Maar het uitbouwen van zo’n vertrouwensband vergt veel geduld.
Ecobusiness in China
21
Meer dan ronkende
intenties Drie bedrijven getuigen
D
e Belgische bedrijven die we in China contacteerden zijn het over één punt roerend eens: de groene revolutie is allesbehalve een hol begrip. De vooruitgang die China de voorbije tien jaar boekte is indrukwekkend, in het bijzonder op het vlak van hernieuwbare energie. Cijfers maken dit meer dan duidelijk. Hoewel China nog steeds minstens twee derde van zijn energie uit Momenteel ligt de toekomst van de ecotech vooral in China. steenkool haalt, is het land uitgegroeid tot de Bijgevolg is elke onderneming die wil meetellen binnen een grootste producent van hydro-elektriciteit ter van de talrijke segmenten van deze ruime sector (die veel wereld. Daarnaast werden de Verenigde Staten meer omvat dan enkel zonne- en windenergie) zowat verplicht voorbijgestoken voor geïnstalleerde capaciteit voor windenergie. Ten slotte is China de grootom er aanwezig te zijn. Drie Belgische bedrijven die al meerste uitvoerder van zonnepanelen. De Chinese dere jaren in China actief zijn, geven ons hun visie op deze regering heeft zich overigens als doelstelling industriële verschuiving. gesteld om tegen 2020 het aandeel hernieuwbare energie te laten toenemen van 10% nu tot minstens 15%. De talrijke hoofdstukken over groene investeTEKST OLIVIER FABES ringen in het twaalfde vijfjarenplan van de regering gaan dus FOTO NG, PS, GP veel verder dan ronkende intenties.
Voorwaarde voor groei Zonder groene investeringen hangt de Chinese economische groei aan een zijden draadje. Veel meer dan in westerse landen zijn de Chinese autoriteiten verplicht om voor het stimuleren van de binnenlandse groei ecologie en economie hand in hand te laten gaan. “De Chinese overheden zien de vergroening van de economie als een fundamenteel middel om op lange termijn sociale vrede met de bevolking te behouden”, vernemen we van Philippe Snel, partner van het advocatenbureau De Wolf &Partners in Shanghai en voorzitter van de kamer van koophandel voor de Benelux in Shanghai. Het is een poging om een oplossing te vinden voor de fundamentele problemen rond levenskwaliteit door een ongebreidelde ontwikkeling. De economische groei hangt ook af van het vermogen om een aantal puur praktische problemen te beheersen. Files (en vervuilingspieken) zijn daar een illustratie van. De grootste prioriteit van de Chinese overheden is echter het verzekeren van de energievoorziening, door ze minder afhankelijk te maken van buitenlandse grondstoffen, in het bijzonder van olie. De energiebehoeften van het land zijn immers enorm. “In Shanghai alleen al stijgt de vraag jaarlijks met 90%. Elk jaar bouwt de Chinese overheid het equivalent van vier keer de energiebevoorradingssystemen van Ierland”, vergelijkt Geert Palmers, CEO van 3E en lid van het steering committee van de Agoria Renewable
‘‘Er is een begin van interesse voor de energieprestaties van gebouwen” Nicolas Godelet (architect en planoloog in Beijing)
22
forward oktober 2011
Energy Club. 3E is al 5 jaar aanwezig in China. Als consultant en specialist op het vlak van softwareplatformen voor systemen voor wind- en zonne-energie begeleidt het bedrijf Chinese cleantechbedrijven bij hun verovering van buitenlandse markten, vooral in Afrika.
‘‘De Chinese overheden zien de vergroening van de economie als een middel om sociale vrede te behouden”
Een groot deel van de Chinese ecotechnologie wordt immers geexporteerd. Dat geldt in het bijzonder voor zonnepanelen, waar van 90% wordt uitgevoerd terwijl de binnenlandse markt onderontwikkeld blijft. China telt niet minder dan 80 fabrikanten van windturbines, waarvan drie uit de mondiale top-10. Deze cijfers spreken tot de verbeelding, maar hun capaciteit zal niet volstaan om de doelstelling van 150 GW te halen die de regering tegen 2020 voorop stelt (30 GW in 2010). “De Chinezen beseffen zeer goed dat ze voor heel wat ecotechdomeinen nood hebben aan buitenlandse investeerders. Hun huidige technieken zijn onvoldoende performant om de groene evolutie tamelijk snel te laten gebeuren, zonder de groei te remmen”, stelt Philippe Snel vast.
Arrogantie laten varen
Steeds meer Belgische ondernemers hebben oor voor deze 'oproep' van de Chinese autoriteiten. “Het zou absoluut fout zijn om te denken dat Europa zoveel verder staat of om zomaar aan te nemen dat de westerse technologie per definitie superieur is aan de Chinese”, beklemtoont Geert Palmers. “Het is verkeerd te denken dat de Chinezen noodzakelijk producten van minder goede kwaliteit maken. We hadden ooit wel degelijk een voorsprong maar op bepaalde punten kunnen de Chinezen probleemloos de concurrentie aangaan met de beste westerse leveranciers. Dat geldt in het bijzonder voor zonnepanelen, die van vergelijkbare kwaliteit zijn, maar heel wat goedkoper. Het is een courant product geworden.” Zijn belangrijkste advies is dan ook om alle arrogantie te laten varen en zeker niet neer te kijken op de technologische kwaliteiten van eventuele Chinese partners. “Ik ben ervan overtuigd dat WATER CENTRAAL IN HET CHINESE BELEID tussen nu en 5 jaar de Chinezen hun windturbines De schaarste aan drinkbaar water – door de vervuiling, de droogte of overconsumpnaar het westen uitvoeren.” tie – is een van China’s grootste problemen. In 2009 hadden 270 miljoen Chinezen
Philippe Snel (Advocatenbureau De Wolf & Partners)
in rurale gebieden geen toegang tot 'drinkbaar' water, al moeten we erbij vermelden dat hoe dan ook overal in China water eerst moet worden gekookt alvorens het te consumenten. Bij de 'groene' engagementen bekleden de maatregelen voor schoon water de belangrijkste plaats op de prioriteitenlijst van het 12e vijfjarenplan van het Chinese regime. De regering wil tussen nu en 2020 niet minder dan 615 miljard dollar investeren in het verbeteren van de infrastructuur voor waterbedeling: een verdrievoudiging van het aantal gemeentelijke waterzuiveringsinstallaties en ontziltingsprojecten in gebieden dicht bij grote steden. Volgens het rapport 2011 van het China Greentech Initiative (CGRI)*, een internationaal consortium met een honderdtal multinationale bedrijven die actief zijn binnen de sector van de ecotech, is het percentage afvalwater dat in de grote steken gezuiverd wordt al gestegen van 34% in 2000 tot 70% in 2010. Er is echter nog een lange weg af te leggen. De overheid hield tot nu toe de boot af voor het openstellen van de watersector voor private ondernemingen (in 2008 nauwelijks 10% van de investeringen). Ook de resultaten van de enkele publiek-private samenwerkingen waren niet eenduidig positief. De noden zijn echter zo nijpend dat de meeste experts menen dat de overheden in de nabije toekomst ook een beroep zullen doen op de privésector.
Favoritisme
Voor een buitenlands bedrijf is het uiteraard niet eenvoudig om frontaal de concurrentie aan te gaan met lokale bedrijven. Zakenadvocaat Philippe Snel, die vooral buitenlandse multinationals adviseert die de Chinese markt willen betreden: “In theorie zijn openbare aanbestedingen gereglementeerd en is er geen sprake van favoritisme. Maar in de praktijk … hebben buitenlandse bedrijven er vaak belang bij om te zoeken op welke manier hun aanbod complementair kan zijn bij dat van een lokale onderneming en dan een joint-venture te vormen. Tegelijkertijd moeten ze proberen om hun intellectuele eigendom te beschermen want namaak, het eeuwige Chinese probleem, is een nog grotere bedreiging binnen de spitstechnologie, waaronder ook de ecotech. Daarbij kan men maar beter beseffen dat Chinese bedrijven * Dit rapport van ruim 200 pagina’s met een analyse van de verschillende cleanmeer dan waarschijnlijk ook een voorkeursbehandetech- opportuniteiten in China kan, na registratie, gratis worden gedownload via ling genieten op regelgevend niveau. Bij de bouw van www.china-greentech.com. een nieuwe fabriek moet een onderneming voortaan voldoen aan de eisen van een agentschap voor milieubescherming, onder toezicht van de overheid. Dat agentschap bekleedt tegenwoordig een reële rol, terwijl een milieuvergunning voorheen een formaliteit was. We kunnen tevreden zijn
24
forward oktober 2011
met deze evolutie, maar anderzijds moeten we ook niet verbergen dat buitenlandse bedrijven een aparte behandeling te beurt valt”, beklemtoont Philippe Snel, die moet glimlachen wanneer we de illusie van een level playing field aanhalen. Net als in andere landen bestaat de nationale trend om eerder nationaal aan te kopen, via verkapte protectionistische maatregelen. Het goede nieuws is echter dat wie in China zelf produceert al snel als een Chinees bedrijf wordt gezien. Op de markt van de cleantech, die bijna uitsluitend afhangt van de publieke sector of van de overheidsbedrijven, is het belang om ter plaatse te produceren nog vanzelfsprekender dan voor andere sectoren die zich directer tot de eindconsument richten. “De culturele of technische hindernissen zijn volgens mij niet groter dan in een land als Brazilië. Het grootste risico voor China is het onderschatten van de investeringen die nodig zijn om er INTELLECTUAL PROPERTY aanwezig te zijn”. Een heikel punt in China blijft de Intellectual Property (IP). China heeft niet zo’n beste reputatie op dat vlak. Het land heeft immers de twijfelachtige eer de grootste bron van namaakproducten te zijn. Ook dat is een gegeven waar men als buitenlandse investeerder maar beter rekening mee houdt, waarschuwt Debin Mao (VITO, zie pag. 20), die er wel meteen aan toevoegt dat er zich duidelijk een positieve ontwikkeling aftekent: “Een illustratie daarvan is dat er meer en meer geschillen inzake IP opduiken tussen Chinese bedrijven onderling, wat erop wijst dat men in de Chinese bedrijfswereld het belang daarvan inziet. Maar hoe dan ook raad ik Belgische bedrijven die zaken willen doen in China, aan om op hun hoede te zijn en zich inzake patentering en aanverwante aspecten, grondig juridisch te laten adviseren.”
‘“Het is fout te denken dat de Chinezen noodzakelijk producten van minder goede kwaliteit maken” Geert Palmers (3E)
Opwaartse spiraal
Uiteraard openen niet alle deuren even gemakkelijk – je hebt pas na jaren een 'guanxi', een netwerk gebaseerd op aanbevelingen en vertrouwen – maar ecotechbedrijven hebben het voordeel dat ze kunnen rekenen op een grotere openheid vanwege de Chinese overheid ingevolge de enorme behoeften door deze groene revolutie. “Zodra je je professionalisme hebt kunnen aantonen en het vertrouwen hebt gewonnen, word je meegezogen in een opwaartse spiraal”, beklemtoont Nicolas Godelet, een architect en planoloog die in Beijing zijn eigen bureau opende. Deze dertiger kreeg al de kans om mee te werken aan prestigieuze projecten zoals het operagebouw en de Franse ambassade in Beijng, dankzij zijn aandacht voor eco-efficiëntie en duurzame materialen. Als planoloog ontwierp hij de onthaalruimten voor bezoekers aan de oude omwalde stad Pingyao die door de Unesco werd uitgeroepen tot werelderfgoed. Met uitzondering van enkele buitenlandse multinationals die duurzaam bouwen om te tonen in welke mate ze milieubewustzijn belangrijk vinden (Pepsi, Sidel-Tetrapac, Veolia Water,…), zijn al zijn klanten direct of indirect gelinkt met de overheid. “Investeringen om duurzamer te bouwen steunen steeds op publieke promotoren. In tegenstelling tot bij ons zijn er geen rechtstreekse subsidies voor gezinnen of bedrijven. Het voordeel is dat grote beslissingen – bijvoorbeeld belangrijke stadskernvernieuwingen – snel worden genomen. Alles gebeurt op grote schaal.” Volgens hem is er op het vlak van eco-efficiëntie nog enorm veel vooruitgang mogelijk. “Er is een begin van interesse voor de energieprestaties van gebouwen, maar globaal is het bijvoorbeeld voor isolatie nog maar pover gesteld.”
26
forward oktober 2011
Aantrekkelijke markten voor de Belgen
- duurzaam bouwen: We weten dat de Belg een “baksteen in de maag heeft”. Heel wat Belgische bouwbedrijven of leveranciers van vernieuwende materialen beschikken over de knowhow om in te spelen op de enorme behoeften in China, waar de overheid nog maar recent aandacht heeft voor het concept van duurDe drie waarnemers in China – Geert Palmers (CEO van zaam bouwen. Eco-efficiëntie moet een lager energie3E), Philippe Snel (Partner bij Dewolf & Partners) en ar- verbruik mogelijk maken. Er zijn niet alleen kansen op chitect en planoloog Nicolas Godelet – beschrijven de vol- het vlak van technieken, processen en materialen, maar ook vroeger in de keten, in de stedenbouwkundige fase gens hen meest interessante segmenten van de ecotech. of bij het ontwerp van eco-efficiënte architecturale complexen. Planoloog Nicolas Godelet heeft vastgesteld dat de Chinezen op zoek zijn naar strategieën voor het ontwerp en TEKST OLIVIER FABES de inrichting van hun steden. Denk daarbij aan wegen, stedelijke weefsels, waterbedeling en rioleringssystemen, elektriciteitsdistributie, openbare verlichting, groene ruimten, enz. Vooral onze specialisten op het vlak van waterzuivering kunnen een mooie rol spelen bij grote projecten rond stadsvernieuwing of -uitbreiding.
Windproductie op zee zal een hoge vlucht nemen. Belgische bedrijven beschikken op dat vlak over heel wat ervaring.
- hernieuwbare energie: Eerder dan op het vlak van de eigenlijke productie van windturbines of zonnepanelen (domeinen waarin de Chinezen snel hun achterstand inlopen) kunnen Belgen een toegevoegde waarde bieden op het vlak van de integratie van deze technologieën in het elektriciteitsnet. Het ontbreekt de Chinezen voor de productie van hun wind- en zonneparken ook aan controletools waarmee ze de stromen en de aansluitingen beter kunnen beheren. Dat geldt nog meer voor de windproductie op zee, waarvan men verwacht dat deze de volgende jaren een hoge vlucht zal nemen en waarvoor een aantal Belgische bedrijven ondertussen over heel wat ervaring beschikt dankzij projecten op de Noordzee. - groene voertuigen: De Chinese regering gelooft in elektrische voertuigen als middel om de vervuiling in de megalopolen te verminderen en om het mobiliteitsbeleid een nieuwe richting te laten inslaan. Net als bij ons vergt de invoering van elektrische voertuigen heel wat nieuwe infrastructuur, en dat vraagt
Ecobusiness in China
tijd. Maar in tegenstelling tot in de westerse landen zou China in eerste instantie kunnen kiezen voor kleine en minder snelle elektrische voertuigen want door de verkeerscongestie haalt men hoe dan ook niet meer dan 50 kilometer per uur. - industriële processen: Het betreft hier ongetwijfeld een tot nog toe minder ontgonnen terrein. Nu ontbreekt het de Chinese industrie globaal aan efficiëntie, omdat arbeid er goedkoop is. Door de (sterke) stijging van de loonkosten in de meest ontwikkelde regio’s zijn Chinese industriëlen op zoek naar expertise om hun productiviteit te verbeteren, zowel door de invoering van processen die minder energie vergen, het gebruik van performantere machines als de valorisatie van bepaalde types van afval. - ‘Nieuw Platteland’: Na zich eerst hoofdzakelijk te hebben toegelegd op groene investeringen in de grote steden - Shanghai 2010 was een soort mondiale vitrine van de groene stad op zijn Chinees – lanceerden de Chinese overheden het project ‘Nieuw Platteland’ met het oog op een modernisering van de rurale gemeenschappen en om op die manier de exodus naar de grote steden af te remmen. Het is tevens de bedoeling om het platteland, door het inzetten van hernieuwbare energie, zelfvoorzienend te maken. Deze beweging ten voordele van het platteland zal leiden tot enorme behoeften op het vlak van weginfrastructuur, spoorwegen, scholen … maar zal ook voor ecotechbedrijven enorme kansen bieden.
Het is de bedoeling om het platteland, door het inzetten van hernieuwbare energie, zelfvoorzienend te maken
27
