OPA JAARVERSLAG 2013
Inleiding: OPA, context en financiering Over OPA Ontwerp Platform Arnhem (OPA) werd in 2004 opgericht. In januari 2013 nam een nieuw bestuur (Jeroen van den Eijnde, Eveline Holsappel, Ineke Hans) de organisatie van OPA over nadat eind 2012 het oude bestuur de stichting Ontwerp Platform Arnhem om financiële redenen wilde opheffen. Arnhem huisvest als stad vele ontwerpers, kunststudenten en geïnteresseerden op het gebied van mode-, grafische, interactieve en productvormgeving. Een inspirerend ontwerpplatform kan daarom niet ontbreken. In 2013 heeft het nieuwe bestuur gefunctioneerd als werkbestuur om succesvolle activiteiten te continueren en nieuwe te initiëren (zie bijlage 1: activiteiten OPA jan. t/m dec. 2013). Daarnaast heeft het een nieuwe organisatiestructuur opgezet met nieuwe adviesleden waarmee het draagvlak voor OPA onder zijn achterban flink werd verstevigd (zie bijlage 2: OPA’s organisatie). OPA heeft tot doel: • een regionaal podium te bieden voor lokale, regionale en (inter)nationale ontwerpers en ontwerpdisciplines op het gebied van: mode-, product-, grafisch en interactief ontwerpen; • het aanboren en bespreken van relevante visies en actuele zaken binnen genoemde vakgebieden en het toegankelijk maken hiervan voor ontwerpers en alle geïnteresseerden; • verbindingen te stimuleren die individuele ontwerpers en het regionale ontwerpveld inspireren en professionaliseren. De doelstellingen van OPA komen voort uit de visie dat ontwerpers en vormgeving een belangrijke bijdrage leveren aan de kwaliteit en verbetering van onze omgeving (openbaar en privé). Het ziet als zijn belangrijkste missie de bijdrage van ontwerpers aan deze kwaliteit in de regio te tonen en te stimuleren bij alle bij het ontwerpen betrokken partijen en daarmee de professionalisering en erkenning van het vakgebied te vergroten. OPA is er in de eerste plaats voor ontwerpers en richt haar activiteiten nadrukkelijk op de verschillende fasen van het ontwerperschap: van studenten en jonge professionals tot experts en visionairs. Daarbij is steeds oog voor de diversiteit en overlap tussen de verschillende ontwerpdisciplines. OPA lokaal, regionaal en landelijk Arnhem heeft als stad een uitgesproken cultureel en creatief profiel mede als gevolg van de gevestigde hbo-opleidingen van ArtEZ (architectuur, beeldende kunsten, dans, muziek, theater, vormgeving) en van de HAN (Industrieel Product Ontwerpen, Informatie en Communicatie Academie en aanwezigheid van Fablab Arnhem waarin ook ArtEZ-studenten werken). Arnhem is een opleidingsstad voor (inter)nationaal twee vermaarde ontwerpers en kunstenaars (o.a. Pieke Bergmans, Jop van Bennekom, Mark Manders, Roelof Mulder, Lucas Ossendrijver, Victor & Rolf, Marcel Wanders). Omdat veel creatief talent wegtrekt naar internationale wereldsteden is Arnhem voor hen vooral transitiestad. Maar Arnhem en omgeving is ook vestigingsstad van bijzondere bureaus en ontwerpers (o.a. Arnout Visser, Catalogtree, Dick van Hoff, Ineke Hans, Maria Roosen, OK parking, People of the Labyrinths, Spijkers & Spijkers, Weltevree) werkzaam binnen het bijzondere artistieke klimaat met een kleinschalige infrastructuur, goede voorzieningen en met de dynamiek van een groot aantal net afgestudeerde, jonge en (nog) minder bekende beeldende kunstenaars, architecten,
ontwerpers, musici, dansers en acteurs. Al decennialang ontmoeten de diverse creatieve disciplines elkaar zowel binnen het onderwijs als in de stad ter inspiratie en samenwerking. De relatie tussen hen is over het algemeen hecht (het zgn. 'old boys network’). Binnen deze culturele infrastructuur opereert OPA als platform voor ontwerpers naast het Centrum voor Architectuur en Stedenbouw Arnhem (CASA) voor architecten, G.A.N.G. voor ontwikkeling ruimtelijke ordening, landschap en kunst in openbare ruimte en Beeldende Kunsten Arnhem (BKA) voor beeldend kunstenaars. Met deze organisaties wordt regelmatig samengewerkt. Arnhem profileert zich sinds haar aanwijzing als Centre of Excellence door de staatssecretaris van Cultuur nadrukkelijk als een stad voor mode en vormgeving. OPA is echter van mening dat mode weliswaar een beleidsmatig speerpunt van de gemeente kan zijn maar een te eenzijdige nadruk hierop het belang van de overige disciplines te kort doet. Het succes van de Arnhemse ontwerpers is in belangrijke mate gelegen in de mix van artistieke inspiratie, kritisch engagement en ambachtelijk kunnen. Nu het voortbestaan van de Mode Biënnale Arnhem (MoBA) ter discussie staat, pleit OPA (evenals bij haar oprichting in 2004) voor een manifestatie die ontwerpdisciplines niet verkokert maar de onderlinge inspiraties en samenwerking viert en tentoon spreidt. In de regio (Gelderland, Oost-Nederland) bevinden zich interessante en inspirerende productieateliers, -bedrijven, (kennis)industrieën (Akzo Nobel, Atag, Edna), (semi-)publieke bedrijven (Cito, VGZ, TenneT, DNV Kema, Burgers Zoo, Nederlands Openluchtmuseum) en bijzondere uitgevers van vormgeving (o.a. De Vorm, Arco, Boekschap) waarvoor ontwerpen een belangrijke rol speelt of kan spelen. Ook het dichtbijgelegen Ruhrgebied is een interessante buurregio met productie-, afzet- en inspiratiemogelijkheden (met relevante beurzen, musea en opleidingen) voor ontwerpers. OPA onderhoudt contacten en werkt waar mogelijk en gewenst samen met de regionale centra voor technologie (RCT’s) en het platform creatieve technologie (PCT). Achtergronden van het activiteitenprogramma OPA heeft een activiteitenprogramma opgezet voor de periode 2014-2016 als een ‘seizoensprogramma’ dat jaarlijks start in september en eindigt in juni. Het programma is opgebouwd vanuit drie verschillende peilers: • OPA podium: informatieve bijeenkomsten toegankelijk voor iedereen met interesse voor het ontwerpen. Belangrijkste doel is het onder de aandacht brengen van: ontwerptalent, ontwerpopvattingen, actuele thema’s en ontwikkelingen binnen de vormgeving. Podiumactiviteiten kunnen diverse vormen aannemen zoals kleinschalige bijeenkomsten, grote publieksmanifestaties, online- of boek- en krantenpublicaties. •
OPA lab: betreft experimentele projecten en onderzoeken om de positie van ontwerpers te versterken en een positieve rol en begrip voor het ontwerpvak te benadrukken en te stimuleren. De activiteiten vinden soms plaats in samenwerking met andere partijen die aansluiten bij de doelstellingen van OPA. Lab-activiteiten kunnen verdieping bieden aan bestaande podiumactiviteiten of leiden tot een nieuwe podiumactiviteit als de resultaten ervan voor ontwerpers en/of een breder publiek interessant zijn.
•
OPA design dispuut: besloten netwerkbijeenkomsten voor selecte groep professionals tegen een minimum jaarbijdrage. Dispuutleden zijn financiële,
inhoudelijke en soms ook productionele ondersteuners van OPA. De basis van het dispuut wordt gevormd door de leden van bestuur, advies en Buro Brainstorm. Zij dragen nieuwe dispuutleden voor. Het jaarprogramma kent (vooralsnog) geen thematische samenhang. De activiteiten zijn met elkaar verbonden omdat ze gericht zijn op: kennis, ervaring en actuele inzichten te delen tussen ontwerpers in de verschillende fasen van hun carrière en tussen de ontwerpdisciplines onderling en het stimuleren en professionaliseren van verbindingen tussen ontwerpers en andere partijen. Financiën en co-financiering De podium- en labactiviteiten kennen een hybride financiering door middel van o.a. subsidies, sponsoren, goldmembers, familieleden en bijdragen in de vorm van kaartverkoop en horeca (zie www.o-p-a.nl voor leden- en sponsoren). De dispuutactiviteiten worden uitsluitend gefinancierd door bijdragen van de dispuutleden. Door de opheffingsaankondiging eind 2012 kon OPA geen aanspraak maken op een gemeentelijke meerjarensubsidie tot 2015. In overleg met de gemeente kon OPA wel gebruik maken van een overgangsregeling met een eenmalige subsidie van 20.000 euro tot juni 2013. Deze is vóór 1 april 2014 inhoudelijk en financieel verantwoord. OPA is door de provincie Gelderland aangewezen als partner binnen het programma Cultuur & Erfgoed. Een status die recht geeft op het indienen van subsidieaanvragen voor een meerjarenprogramma (SmpG) in de periode januari 2014 t/m december 2016. OPA heeft voor een aantal activiteiten een SmpG ingediend voor co-financiering binnen het themadoel Beeldende kunst, mode en vormgeving. Deze subsidie is inmiddels toegekend. De directie van Fashion & Design van ArtEZ ondersteunt financieel enkele activiteiten in het kader van haar alumunibeleid en gratis toegang voor studenten tot OPA’s podiumactiviteiten. Deze ondersteuning geldt tot en met minimaal 2016. In het kader van de samenwerking met CASA (Arnhemse Nieuwe, 20x20), GANG (inmiddels Omstand, 20x20) en BKA (Arnhemse Nieuwe) zijn afspraken gemaakt over een gezamenlijke organisatie en financiële bijdragen. OPA streeft naar een realistische balans tussen verschillende financieringsvormen. De komende jaren zal een toenemend deel van de gelden afkomstig moeten zijn van ledenbijdragen die daarmee uitdrukking geven aan het draagvlak voor OPA. OPA is echter van mening dat een ideële organisatie voor ontwerpers en vormgeving in de regio niet geheel zonder overheidssubsidie kan voortbestaan. Een afbouw van overheidsgelden naar 0 acht OPA dan ook niet realistisch. Om zijn ambities waar te maken zal OPA in 2014 extra inspanningen verrichten voor het verwerven van sponsoren, familieleden en goldmembers. OPA streeft naar ca. 100 betalende leden (familieleden en goldmembers) en 5 tot 10 sponsoren in 2016.* OPA vat deze taak serieus op en heeft iemand aangetrokken voor het werven van betalende sponsoren en leden. De ervaring leert dat deze taak moeilijk is te combineren met een projectorganisatie voor activiteiten. Co-financiering van de afzonderlijke activiteiten in de vorm van supporters, sponsoren, projectsubsidies en crowdfunding is wel de verantwoordelijkheid van de projectcoördinator. Samen met adviesleden wordt nagedacht over andere en creatieve manieren om financiële en ideële betrokkenheid goed op elkaar af te stemmen.
* 11 goldmembers, 42 familieleden en 3 sponsoren op 1-7-2014
Organisatie OPA is een stichting zonder winstoogmerk en heeft vanaf 2013 niet langer een kantoor met werknemers in vaste dienst. OPA wil zijn doelstellingen realiseren met een kleine, efficiënte en daadkrachtige projectorganisatie bestaande uit een bestuurlijk adviesorgaan (Raad van Advies), een inhoudelijk adviesorgaan/denktank (Buro Brainstorm), een bestuur, diverse projectcoördinatoren en zzp-ers die op projectbasis worden betaald. OPA werkt volgens een bestuursmodel (zie Code Cultural Governance). De RvA is dan ook geen formele Raad van Toezicht. Zij is wel statutair vastgelegd maar haar taken kunnen in een eigen huishoudelijk reglement worden bepaald. Gezien de schaal van de organisatie kiest OPA er bewust voor geen formeel Raad van Toezicht model te hanteren. De huidige projectcoördinatoren zijn Simon Angel, Germa Huijbers, Olga Kersten en Sophie Schijf. Zij zijn verantwoordelijk voor de organisatie van de afzonderlijke activiteiten in directe samenspraak met het bestuur. Het bestuur is inhoudelijk actief en bepaalt met de projectcoördinatoren het activiteitenprogramma. Marketing en communicatie OPA kent voor zijn activiteiten verschillende doelgroepen: 1. Publiek dat een algemene interesse heeft in vormgeving; 2. Studenten en professionals die een vakmatige interesse hebben in vormgeving en in voor hen relevante actuele ontwikkelingen, die vakgenoten willen ontmoeten en kennis, ervaring en contacten willen delen; 3. Personen, instellingen en bedrijven die vakmatig geïnteresseerd zijn in vormgeving en ontwerpers. Voor grote podiumactiviteiten gericht op alle doelgroepen streeft OPA naar ca. 200 tot 400 bezoekers. Kleinschalige podiumactiviteiten voor doelgroep 2 en/of 3 zijn gericht op kleinere aantallen van ca. 30 tot 70 bezoekers. Voor het bereiken van deze doelgroepen hanteert OPA verschillende communicatievormen: • online communicatie zoals een website (www.o-p-a.nl, nieuwe site ontworpen door Sinds1416 i.s.m. MediaMogul, is in december 2013 online gegaan), een digitale nieuwsbrief (ca. 2400 adressen) en social media als Facebook (www.facebook.com/OntwerpPlatformArnhem) en in mindere mate LinkedIn. Regelmatig worden ook filmpjes op vimeo gezet met links vanuit verschillende media. Hierop zijn o.a. films van de diverse OPA-projecten te zien. Voor het nieuwe programma zal hierop meer nadruk komen te liggen met extra films i.h.k.v. Arnhemse Nieuwe en dIIb award (http://vimeo.com/channels/88253); • offline communicatie zoals drukwerk van affiches en flyers voor verspreiding in de stad. OPA hanteert een beleid dat hiervoor altijd jonge Arnhemse ontwerpers worden ingezet die hiervoor een bescheiden honorering ontvangen en op deze wijze kunnen bouwen aan hun portfolio; • actieve benadering van lokale, regionale en landelijke offline en online media (o.a. van Arnhem Direct, De Gelderlander tot BNO Vormberichten en design.nl). • OPA is van mening dat de gehanteerde communicatiemiddelen vooral effectief zijn wanneer ze als onderdeel van een community worden ingezet. Dat vraagt om een
grote en directe betrokkenheid van personen en instellingen bij de activiteiten van OPA. Daarom heeft het nieuwe bestuur een grote, veelzijdige groep geïnitieerd van inhoudelijke adviseurs (Buro Brainstorm) die tevens als ambassadeurs van OPA optreden binnen de diverse netwerken. Zij vormen het centrum van de netwerken voor de verschillende ontwerpdisciplines, de overheid en het bedrijfsleven. Om de community-communicatie te versterken zal OPA in het kader van de activiteit Arnhem Exchange een weblog voor ontwerpers starten door ontwerpers die hun wortels in Arnhem hebben. Voor de coördinatie van marketing en communicatie is iemand aangetrokken.
Overzicht activiteiten 2013 14 februari: Valentijnsborrel Een borrel i.s.m. CASA en G.A.N.G. met toelichting over ieders jaarplannen en de doorstart van OPA. Locatie: Showroom Arnhem Aantal bezoekers: ca. 80
14 maart: 20x20 Zeer succesvolle avond i.s.m. CASA en G.A.N.G. waarbij in totaal zeven kunstenaars, vormgevers en architecten binnen tijdsbestek van 20 dia’s maal 20 seconden over hun werk vertelden. Sprekers: Thomas Castro (Lust), Hester van Dijk (Overtreders W), Terry van Gurp (vGtO), Florentijn Hofman, Bart Jansen, Tjeerd Veenhoven (Studio Tjeerd Veenhoven), Anouk Vogel (Anouk Vogel Lanscape Architecture). Locatie: Showroom Arnhem Aantal bezoekers: ca. 350 23 mei: Match Makers in Design
Verschillende matchmakers en netwerkorganisaties die samenwerking tussen ontwerpers en bedrijven willen bevorderen werden kritisch onder de loep genomen. Met een debat over de do’s & don’ts van creatieve dates o.l.v. Marlies Leupen. De middag werd georganiseerd i.s.m. Akzo Nobel en Platform Creatieve Industrie Midden-Gelderland. Sprekers matchmakers: Dick Bos (stichting 1096), Lucie Huiskens (Click.nl/Next Fashion), Bart Huydts (Art Business Centre ArtEZ), Vincent Jobse (vindtcreatieven.nl), Jan van de Weert (PCT Midden-Gelderland). Sprekers matches: Peter Groot (architect i.s.m. Gelmo Hekwerken BV), Ilvy Jacobs (tassenontwerpster i.sm. Buitink Technology), Klaas Kuiken (productontwerper i.sm. Rabobank), Marina Toeters (modeontwerpster i.s.m. Philips Research en European Space Agency), Locatie: Akzo Nobel Arnhem Locatie: Akzo Nobel Arnhem Aantal bezoekers: ca. 70
9 juni t/m 4 augustus: expositie Shoes that made Moves Een pop-up tentoonstelling voor een breed publiek i.h.k.v. MoBA13. Arnhem heeft toonaangevende mode- en productontwerpers voortgebracht die zich bezighouden met schoenen en modeaccessoires. Aanleiding voor OPA om tijdens MoBA aandacht te besteden aan het schoenontwerpen. De expositie toonde een klein overzicht van schoenen die het begrip ‘schoen’ een andere wending hebben gegeven door gebruik van nieuwe materialen, nieuwe technieken of doordat er een wezenlijk nieuw schoenbeeld werd neergezet. Met schoenen van o.a.: Jan Jansen, Iris van Herpen, Bart Hess, Eric Hullegie, Rem D. Koolhaas, Anna Korshun, Roderick Pieters en Tjeerd Veenhoven. Locatie: Café Brasserie Dudok Arnhem Aantal bezoekers: bezoekers Dudok (niet te meten)
23 juni: Ontwerpbrunch Shoes that made Moves Een podiumgesprek over schoenontwerpen en innovatie met ontwerpers Jan Jansen, Marijke Bruggink (Lola Pagola), Anna Korshun enRoderick Pieters o.l.v. moderator Peter Nijenhuis. Locatie: Café Brasserie Dudok Arnhem Aantal bezoekers: ca. 35
30 juni: Ontwerpbrunch Modeweb Presentatie van de Modeweb-krant waarin het netwerk wordt blootgelegd van schoenontwerpster Rosanne Bergsma en modeontwerpers Mirte Engelhard, Elsien Gringhuis, Sjaak Hullekes en People of the Labyrinths. Locatie: Roof Garden Arnhem (dak parkeergarage Rozet) Aantal bezoekers: ca. 35
17 september: Arnhemse Nieuwe Jaarlijkse presentatie i.s.m. CASA en BKArnhem van nieuw ontwerptalent voor architectuur, beeldende kunst, modevormgeving, productontwerp, grafisch ontwerp en interaction design. Voor 2013 waren dit: Richard Blees (Bouwkunst), Gijs de Hey (Graphic Design), Daniëlle Verdoes (Graphic Design), Thomas Boland (Interaction Design), Lieke Brekelman & Julia Leitmeyer (Product Design), Joris de Groot (Product Design), Henriëtte Tilanus (Fashion Design), Joris Suk (Fashion Design), Liselore Frowijn (Fashion Design) en Frank Blommestijn & Michiel van der Werf (Fine Art). De 12 genomineerden zijn beoordeeld door een jury bestaande uit: Peter Groot (Hoogte Twee Architecten), Jessica Hellbach en Rosell Humen (Suze May Sho), Jaap Kroneman (beeldend kunstenaar), Joris Malta (Catalogtree), Dick van Hoff (productontwerper) en Daniëlle Wanders (Arnhem Mode Incubator). Locatie: Showroom Arnhem Aantal bezoekers: ca. 350
Mei t/m december: Stedelijk DNA (Design Notities Arnhem) In 2013 is OPA met de werktitel Stedelijk DNA gestart met een eerste labactiviteit die bijzondere vormen van typografie (o.a. routing, gevelbelettering), straatmeubilair (o.a. zitbanken, kiosken), binnen- en buitenverlichting in Arnhem in kaart brengt. Een werkgroep bestaande uit Richard Vijgen (interactief ontwerper, www.richardvijgen.nl), Dirk Claessen, Maarten Verwij (grafisch ontwerpers, www.sinds1416.nl), Thor ter Kulve (productontwerper, www.thorterkulve.nl), Anne-Marie Geurink (productontwerper, visueel onderzoek, www.annemariegeurink.nl, tevens projectcoördinator) en Willem Hofstede (As We Speak, www.aswespeak.nl) heeft Arnhem onder de loep genomen. Nadruk bij dit eerste onderzoek lag op de rol die verschillende opdrachtgevers (overheden, woningbouwverenigingen, particuliere initiatieven, bedrijven, etc.) en ontwerpers de afgelopen eeuwen speelden bij de totstandkoming van vormgeving in de stad. Mede op basis van gesprekken met personen die direct betrokken zijn bij de vormgeving van de stad (directeur Volkshuisvesting, stadsarchitect Luuk Tepe, commissieleden en kunstenaars/ontwerpers die verantwoordelijk zijn geweest voor opdrachten in de publieke ruimte, architectuur- en designhistorici, etc.) is een inventarisatie gemaakt van bijzondere ontwerpprojecten. Daarnaast wordt een (voor de toekomst uit te breiden) instrument ontwikkeld in de vorm van een kaart- en navigatiesysteem waarop bezoekers van de stad via online en offlinemedia kennis kunnen nemen van bijzondere ontwerpen voor de stad.
19 december: SNOWROOM, OPA's kerstborrel in Showroom OPA nodigde iedereen uit die ontwerpen een warm hart toe draagt voor een winterse bijeenkomst in Snowroom Arnhem. OPA blikte terug op een bijzonder jaar waarin diverse publieke events plaats vonden, en achter de schermen een aantal bijzondere projecten werd opgestart. Op de avond presenteerde OPA zijn jaarprogramma 2014 en de nieuwe visuele identiteit van OPA ontworpen door het Arnhemse ontwerpbureau Sinds1416. De avond werd dichterlijk opgeluisterd door de Arnhemse schrijvers Peter Nijenhuis, Jesse Laport en Jibbe Willems. Locatie: Showroom Arnhem, Aantal bezoekers: ca. 45
Dispuutactiviteiten Op 9 november organiseerde OPA zijn eerste dispuutactiviteit: An Afternoon in the Museum i.s.m. Museum voor Moderne Kunst Arnhem. Dispuutleden kregen een rondleiding door Arnout Visser door zijn eigen tentoonstelling. Er werd afgesloten met een feestelijke borrel. Locatie: MMKA
Beleid en programmering 2014-2016 Voor de periode 2014 t/m 2016 heeft OPA een nieuw meerjarig activiteitenprogramma ontwikkeld. De provincie Gelderland ondersteunt enkele activiteiten financieel tot en met 2016. Ook de subsidie Programmatische Activiteiten Cultuur van de gemeente Arnhem die OPA heeft aangevraagd, betreft een financiering tot en met 2016. Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie ondersteunt financieel alle activiteiten voor 2014. Voor 2015 en 2016 zullen we wederom een beroep doen op dit fonds. Het jaar 2014 beschouwen nog als een ‘proefjaar’ waarin het nieuwe programma en de bijbehorende organisatie gerealiseerd, getoetst en waar mogelijk wordt aangepast. Het programma kent diverse projectvormen zoals netwerkbijeenkomsten, presentaties/lezingen, expertmeetings, weblogs en publicaties. De activiteiten zijn georganiseerd als een ‘seizoensprogramma’ dat jaarlijks start in september en eindigt in juni, met een speciaal moment rond de jaarwisseling. Een aantal succesvolle OPA-activiteiten zoals 20x20 en Arnhemse Nieuwe is behouden. OPA maakt gebruik van verschillende locaties. De meeste activiteiten vinden plaats in Showroom Arnhem: een projectruimte die OPA samen met G.A.N.G. en CASA in 2006 initieerde. Inmiddels wordt de ruimte door CASA geëxploiteerd en kan OPA er tegen gereduceerd tarief gebruik van maken. De ruimte kan ca. 450 bezoekers ontvangen en biedt mogelijkheden voor het houden van exposities en workshops. Daarnaast maakt OPA gebruik van wisselende locaties die relevant zijn voor bepaalde activiteiten.
