Ontwikkeling sluitende zorgketen daken. thuisloze jongeren Arnhem. SPECTRUM Centrum Maatschappelijke Ontwikkeling Gelderland

Ontwikkeling sluitende zorgketen daken thuisloze jongeren Arnhem

Marga Wijsmuller januari 2008 Notitienummer N08 2089MAW-mlv-110.138b

SPECTRUM Centrum Maatschappelijke Ontwikkeling Gelderland

Vooraf Extra aandacht voor dak en thuisloze jongeren is nodig. Deze jongeren staan aan het begin van hun leven en lopen zonder hulp, het risico langdurig dakloos te worden. De problematiek van dak-en thuisloze jongeren is complex. Het is een proces waarbij de dynamiek zich afspeelt tussen het “gezin” waar de jongere weggaat en soms weer terugkeert, een periode op straat, tijdelijk onderdak bij bekenden of vreemden en in kraakpanden. Perioden van ontheemdheid kunnen afwisselen met een periode van zelfstandig wonen of het begin van een vorm van hulpverlening. Om aansluiting te vinden bij zwervende jongeren maakt het veel uit in welk stadium en in welke omstandigheden de jongere verkeert. Dak- en thuisloze jongeren kampen meestal met meerdere problemen tegelijkertijd. Centraal daarbij staat het ontbreken van een vaste woon- of verblijfplaats, een eigen stabiele plek waar de jongere zich prettig en vertrouwd voelt en van waaruit de jongere zich op sociaal en maatschappelijk terrein kan ontwikkelen. De term dak- en thuisloos kan gemakkelijk tot de verkeerde conclusie leiden dat met het tijdelijk opheffen van de dakloosheid de andere problemen van de jongere ook verdwijnen. Naast het woonprobleem, zijn de belangrijkste bijkomende problemen1: Financieel: schulden vaak door vaardigheidstekorten in het omgaan met geld Psychisch: ernstige psychosociale of psychiatrische problemen Middelengebruik: problematisch gebruik van alcohol en/of softdrugs Maatschappelijke regels: in aanraking met justitie ten gevolge van criminaliteit School en werk: het ontbreken van een (zinvolle) dagbesteding Bovendien is bij een kwart van de jongeren sprake van een licht verstandelijke handicap. Omdat de problemen van de jongeren zich vaak afspelen op meerdere domeinen van hun leven, zijn er vaak meerdere instellingen betrokken bij de hulp en zorg aan een jongere. Afstemming van deze hulp is dan ook belangrijk. De gemeente Arnhem heeft in 2006 het initiatief genomen om samenhangend beleid te ontwikkelen voor dak-en thuisloze jongeren. De gemeente wil stapsgewijs komen tot een sluitende aanpak voor dak- en thuisloze jongeren. Zij neemt daarin de regierol en ondersteund het proces, om te komen tot keten samenwerking tussen alle instellingen die werkzaam zijn voor dak- en thuisloze jongeren en een passend en genoegzaam aanbod realiseren.

Gestart is met een aantal verkennende gesprekken met instellingen om zicht te krijgen op het aanbod, de bestaande samenwerking en mogelijke knelpunten en verbeteringen. Vervolgens heeft de gemeente Spectrum gevraagd het proces te ondersteunen. In het voorjaar is het huidige aanbod in Arnhem gericht op dak-en thuisloze jongeren in beeld gebracht. Daaruit zijn een aantal knelpunten en witte vlekken naar voren gekomen. Hierop is door de betrokken instellingen een aantal acties geformuleerd en is de ambitie uitgesproken om een sluitende zorgketen voor dak-en thuisloze jongeren te realiseren. Uitgangspunten voor het beleid zijn: samenhangend, resultaatgericht, betaalbaar, cliëntgericht.

1

Planije, 2003

Aantal jongeren De afgelopen weken is door Iriszorg, Lindenhout, Pactum/Rijn-Side en Jona binnen hun registratie geïnventariseerd met hoeveel jongeren er in 2006 contact is geweest. Deze gegevens zijn onderling vergeleken en geven een redelijk nauwkeurig beeld van de omvang van de groep die bekend is bij minstens een van de instellingen. Uit de inventarisatie2 blijkt dat er in 2006 met 151 jongeren in de leeftijd tot 26 jaar contact is geweest c.q. dat deze jongeren hulp hebben gezocht. In de leeftijdsgroep 26 tot 30 jaar waren dar er 49. Uit de gegevens kan niet worden opgemaakt of dit allemaal Arnhemse jongeren betreft of dat een deel van de jongeren afkomstig zijn uit de omliggende gemeenten. Verder blijkt uit de inventarisatie dat er tussen Iriszorg MO Arnhem (nachtopvang, crisisopvang, dagopvang) en begeleid wonen enerzijds en T-team, Rijn-Side en Jona anderzijds, een kleine (13 jongeren) overlap is van jongeren tussen 17 jaar en 26 jaar die contact zochten. Dit komt overeen met ongeveer 9% in deze leeftijdscategorie. De overlap tussen T-team, Rijn-Side en Jona onderling is slechts gering. Incidenteel (1 à 2 x ) komt een jongere bij alle instellingen voor. Voor nadere gegevens zie bijlage: Overzicht cliënten populatie dak- en thuisloze jongeren 2006.

2

Bij de inventarisatie is een definitie gebruikt die afwijkt van de landelijke definitie. Het betreft in Arnhem jongeren die geen stabiele woonsituatie hebben: vaak op allerlei tijdelijke adressen verblijven. Maar weinig jongeren maken gebruik van de maatschappelijke opvang voorzieningen.

Inhoud 1. 2. 3.

4.

Sluitende keten dak- en thuisloze jongeren........................................................ 1 Ketensamenwerking........................................................................................ 3 Wat gaan we doen? ........................................................................................ 5 3.1 Regievoering ........................................................................................... 5 3.2 Meldpunt en Casuïstiekbesprekingen .......................................................... 6 3.3 Zorg/hulp aanbod .................................................................................. 10 3.4 Woon-zorg-dagactiviteitenaanbod ............................................................ 11 Samenvatting acties………………………………………………………………………………………… 15

Bijlage 1 Overzicht cliënten populatie dak- en thuisloze jongeren 2006...................... 17 Bijlage 2 Contouren 24-uurs opvangvoorziening voor dak-en thuisloze jongeren…………19

1. Sluitende keten dak- en thuisloze jongeren

De eerste schakel in de keten van hulp betreft de signalering. Na contactlegging met de jongere is eerste praktische hulp nodig en het met de jongere in kaart brengen van de problemen. De volgende stap is verwijzing naar hulp. Voor jongere met meervoudige complexe problematiek is er multidisciplinair overleg, waarin ook GGZ-expertise vertegenwoordigd is, nodig. Vervolgens volgt indicatie voor hulp en zorg, de start van de hulp of de bemiddeling naar zorg en aan het eind van het traject nazorg. Gedurende het traject bewaakt een benoemde casemanager de rode draad van het traject met de jongere. Een sluitende keten van zorg voor dak-en thuisloze jongeren bestaat uit: Algemeen 1. Preventie (van dakloosheid bij jongeren) Cliëntvolging bij de jeugdgezondheidszorg en de jeugdzorg (risicoanalyse) Tijdig ingrijpen bij opgroei- en opvoedproblemen (preventief jeugdbeleid en geïndiceerde jeugdzorg) 2. Informatie en advies aan jongeren

Dak- en thuisloze jongeren 3.

4. 5. 6.

7.

8.

Signaleren: zowel actief outreachend als passief. Erop afgaan, opzoeken in de eigen leefomgeving, veelvuldig contact maken, vertrouwen winnen, persoonlijk, verleiden tot hulp. Melden: een centraal punt waar dak- en thuisloze jongeren voor hulp aangemeld kunnen worden. Screenen: eerste verkenning van de problematiek en de noodzakelijke hulp. Probleemverheldering/uitzetten hulpverleningslijn: outreachende hulp, en toeleiden, warme overdracht, casemanagement. snelle, laagdrempelige, concrete en praktische hulp (o.a. crisisopvang). een stabiele woon- of verblijfssituatie. Diagnostiek/ indiceren: hulp/zorgassortiment. Trajectbegeleiding of casemanagement (een vast persoon, duidelijk, coördinerend, planmatig, perspectieven biedend en vertrouwenwekkend). Psychiatrische, psychosociale zorg Dagbesteding en toeleiding naar scholing of werk. Schuldhulpverlening, trainen van financiële vaardigheden en aflossingsregelingen. Werken aan een sociaal netwerk (trainen van sociale vaardigheden en leren opbouwen en onderhouden van nieuwe sociale contacten) Wonen: Begeleidingstraject residentieel (24-uurs) - Beschermd wonen Begeleidingstraject semi-residentieel - Begeleid Wonen (kleinschalig en redelijk zelfstandig in een kamer of een woning van de instelling) Begeleidingstraject ambulant - Zelfstandig wonen (bv. T-team/MEE) Nazorg: door verantwoordelijke trajectbegeleider of casemanager, ook na uitval.

Spectrum CMO

Ontwikkeling sluitende zorgketen dak- en thuisloze jongeren Arnhem

1

Succesfactoren Uit de literatuur komen de volgende succesfactoren voor het aanbod van dak- en thuisloze jongeren naar voren3:

Vertrouwen en continuïteit Vaste contactpersoon Betrokkenheid, persoonlijke aandacht, wederzijds vertrouwen Begrip Tijd nemen Lange adem (vasthoudendheid)

Tijdigheid Signaleringsafspraken Actief dak- en thuisloze jongeren opzoeken

Concreetheid en doelgerichtheid Toegankelijkheid en laagdrempeligheid: er is snel hulp beschikbaar Praktisch, doen (niet teveel praten) Maatwerk (aansluitend bij de vraag van de jongere) Planmatig

Samenhang Integrale, multidisciplinaire benadering (veelzijdig netwerk) Duidelijkheid in afspraken wie wat doet (coördinatie van het traject)

3

Bron: onder meer Planije e.a., 2003; Noom en De Winter, 2001; Wolf, 2005. 2


Spectrum CMO

2. Ketensamenwerking

Bij dak- en thuisloze jongeren is er sprake van complexe problematiek en een onzekere, instabiele verblijfssituatie. Bij de aanpak zijn twee aspecten van wezenlijk belang: een goede analyse van de problematiek (inhoud) en vaart in de hulpverlening (logistiek), de juiste hulp op het juiste moment want naarmate hulp langer op zich laat wachten haken jongeren af. Ketensamenwerking heeft als doel de werkpraktijk te verbeteren omdat gesegmenteerde benadering van problemen onvoldoende oplossing biedt voor ingewikkelde cliëntsituaties. Ketensamenwerking is het organiseren van een geïntegreerd aanbod voor een bepaalde doelgroep. De doelen en resultaten zijn daarbij vooraf vastgesteld en onderschreven door alle instellingen. De resultaten en effecten worden gemonitord om inzichtelijk te maken wat de gezamenlijke inspanningen opleveren. Bij ketensamenwerking zijn meerdere instellingen betrokken, die allen hun specifiek aandeel leveren in de keten van zorg en in samenwerking willen investeren. De instellingen in de keten onderhouden structurele netwerkrelaties. Basisprincipes van ketensamenwerking dak- en thuisloze jongeren Het proces dat een jongere doorloopt is het uitgangspunt voor de keten. Goede afspraken over wie wat doet, over beslis-, coördinatie- en overdrachtsmomenten in de keten. De afspraken worden helder vastgelegd. Tussen de instellingen in de keten geldt vertrouwen. Dit vereist kennis van en begrip voor elkaar, duidelijke afspraken en het aanspreekbaar zijn op het nakomen van deze afspraken en open communicatie over nieuwe kansen en knelpunten. Bovendien wordt geïnvesteerd in nieuwe toepassingen en methodieken. Invulling zorgketen dak- en thuisloze jongeren Arnhem Functie

Instelling

Informatie/advies

Jona, Rijn-Side

Signaleren

Jona, Rijn-Side politie, MEE

Melden

Meldpunt, zorgtafel (zie actiepunt casuïstiekbespreking en Meldpunt) T-team, zorgtafel (zie voorstel)

Screenen Probleemverheldering/uitzetten hulpverleningslijn

Zorgtafel (zie voorstel)

Outreachende hulp, toeleiden/ warme overdracht casemanagement/trajectregisseur

T-team, Rijn-Side, RIBW, IrisZorg

Diagnostiek/indiceren

Zorginstellingen

Hulp/zorgassortiment

Zorginstellingen/aanbieders van woonbegeleiding-activiteiten/scholing aanbod

Nazorg (ook na uitval)

Trajectregisseur/casemanager

Spectrum CMO


3

4


Spectrum CMO

3. Wat gaan we doen?

Om de keten voor dak-en thuisloze jongeren sluitend te maken zijn in samenwerking met de partners een aantal acties geformuleerd. Kern van de plannen zijn: zorgen voor korte lijnen, een goede analyse van de problematiek van de jongere en een plan voor opvang waarin combinaties van zorg mogelijk zijn. In dit hoofdstuk worden de actie in 5 blokken beschreven: Regievoering Meldpunt en casuïstiekbesprekingen Zorg- en hulpaanbod Woon- zorgen dagactiviteitenaanbod Overigen

3.1

Regievoering

De gemeente neemt de regie om samen met de instellingen een sluitende keten van zorg voor dak-en thuisloze jongeren te realiseren. Daarbij staat een integrale aanpak centraal en worden de samenwerkingsafspraken bestuurlijk geborgd. Rol gemeente De regierol van de gemeente omvat ondermeer: instellingen bij elkaar brengen, kaders stellen en binnen de gemeentelijke opdracht (wettelijk) en het vastgesteld beleid faciliteren om het gewenste aanbod te realiseren. Aanpak De gemeente monitort de voortgang en de effecten van het beleid. Daarbij worden de consequenties van de samenwerking inzichtelijk gemaakt. De resultaten worden periodiek met de instellingen besproken in het kader van de voortgang van het beleid. Daarnaast brengt de gemeente de doelgroep en de vraag in beeld door middel van registratie. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van het registratie-instrument dat provinciaal wordt ontwikkeld. De instellingen leveren hiervoor de informatie. Rol instellingen De instellingen hebben de gezamenlijke regie op de uitvoering van het overeengekomen aanbod in de keten en op casusniveau. Aanpak De instellingen maken heldere afspraken over wie opdrachtnemer/hoofdaannemer is, wie de prestaties van de keten monitort, waar besluiten genomen worden en aan wie verantwoording wordt afgelegd als opdrachtgever van de keten. Daarnaast stemmen zij de registratiesystemen op elkaar af, zodat een reëel beeld verkregen kan worden van de omvang en aard van de problematiek en de effectieve interventies. De instellingen nemen deel aan het regieoverleg dat de gemeente periodiek initieert en brengen actief successen en knelpunten in.

Spectrum CMO


5

3.2

Meldpunt en Casuïstiekbesprekingen

Acties: Ontwikkelen van een centraal punt waar verwijzers dak- en thuisloze jongeren kunnen melden. Het organiseren van een casuïstiekoverleg. Om een goede toeleiding naar de juiste zorg te realiseren is een instelling overstijgende casuïstiekbespreking, gericht op het organiseren van een integrale aanpak noodzakelijk. Partners hierin zijn: IrisZorg (verslavingszorg en maatschappelijke opvang), GGZ, MEE, Pactum, RIBW, Pactum-RijnSide. Het casuïstiekoverleg is gericht zijn op screening, diagnose, organiseren van outreachende hulp en afstemming van de hulp(verwijzing). Meldpunt voor verwijzers en registratie dak-en thuisloze jongeren In de gemeente Arnhem wordt een Centrale toegang in het kader van het Stedelijke Kompas ontwikkeld. Binnen dit meldpunt wordt de doelgroep dak-en thuisloze jongeren als specifiek onderdeel meegenomen. De Centrale toegang krijgt tevens de registratiefunctie voor dak-en thuisloze jongeren in Arnhem. Verwijzers kunnen dak-en thuisloze jongeren melden bij de Centrale toegang. De Centrale toegang registreert de melding en wanneer er sprake is van een jongere met multi-problematiek en dak- en thuisloosheid, schakelt zij de zorgtafel in. Jongeren die door de zorgtafel worden besproken maar die niet door de centrale toegang zijn aangebracht worden gemeld bij de Centrale toegang voor registratie. Jongeren waarvoor hulp is georganiseerd door de zorgtafel maar zich aan die zorg ontrekken, niet door de ketenpartners dak-en thuisloze jongeren kunnen worden benaderd of waarbij justitiële problemen een hulpaanbod belemmeren, worden overgedragen aan de Centrale toegang voor bemoeizorg. Aanpak Meenemen bij de ontwikkeling van de Centrale toegang in het kader van het Stedelijke Kompas. Aandachtspunten: Voor elke casus een instelling benoemen als hoofdaannemer /casusmanager. Voor daken thuisloze jongeren is dit de zorgtafel. Met de hoofdaannemer/casusmanager afspraken maken over de voortgang en terugkoppeling en termijnen: bijvoorbeeld over melding bij CIZ en de afspraak dat binnen een half jaar de indicatie rond is. De Centrale toegang zou twee functies kunnen hebben: eerst opvang van meldingen en doorverwijzen naar een van de hulpverlenende instanties en in het geval dat er sprake is van ernstige meervoudige problematiek verwijzing naar de zorgtafel; de tweede functie zou moeten zijn het genereren van managementinformatie voor de beslissers op directieniveau om strategische besluiten te kunnen nemen.

6


Spectrum CMO

Het ontwikkelen van zorgtafel Arnhem (naar voorbeeld zorgtafel Nijmegen)

Kenmerken van de zorgtafel De zorgtafel wordt gevormd door instellingen die een ambulant zorgaanbod leveren voor deze specifieke doelgroep, en door behandelinstellingen en instellingen die een belangrijkste rol spelen bij de maatschappelijke opvang en re-integratie van deze zelfde doelgroep. De zorgtafel is een organisatie overstijgende overlegsituatie tussen: IrisZorg, Gelderse Roos, MEE, Pactum/Rijn-Side, Lindenhout, Leger des Heils, Jona en RIBW, gericht op screening, diagnose en outreachende hulp. De coördinatie is in handen van een onafhankelijke coördinator. Bij de zorgtafel kunnen twee hoofdfuncties onderscheiden worden: 1. Casuïstieknetwerk: De zorgtafel komt in beeld bij jongeren met complexe problematiek en dak- en thuisloosheid. Dit kunnen jongeren zijn waarmee contact is via een van de deelnemende instellingen of waarmee contact gelegd kan worden via het straathoekwerk, of die aangemeld worden door de Centrale toegang of andere verwijzers. Voor verwijzers en verwijzingen via de Centrale toegang vervult de zorgtafel de rol van breed casuïstieknetwerk. De zorgtafel levert consultatie, advies en diagnostiek en draagt zorg voor een afgestemd aanbod aan de betreffende jongere, en levert instellingsoverstijgende casusverantwoordelijkheid. Tijdens de casuïstiekbespreking worden afspraken gemaakt tussen de instellingen over de noodzakelijke zorg, welke instelling(en) de zorg zal (zullen) leveren, welke instelling de casusverantwoordelijkheid op zich neemt, op welke termijn de zorg gerealiseerd wordt en hoe de terugkoppeling naar de zorgtafel en eventueel de Centrale toegang, plaats zal vinden. 2. Ontwikkeling van aansluitend hulpaanbod: de zorgtafel stelt zich ten doel om door samenwerking het hulpaanbod voor de jongeren te verbeteren en beter te laten aansluiten. Daarnaast heeft de zorgtafel een signaleringsfunctie op het gebied van trends. De deelnemers van de zorgtafel spreken elkaar aan over de gemaakte afspraken. De afspraken zijn vastgelegd in een convenant tussen de deelnemende instellingen.

Werkwijze Zorgtafel In de Zorgtafel wordt aan de hand van casuïstiekbesprekingen hulpverlening voor dak- en thuisloze jongeren opgezet en afspraken gemaakt over de praktische uitvoering. Tijdens de bespreking wordt afgesproken wie van de instelling(en) zorg zal bieden of zorg zal dragen voor het tot stand komen van de passende zorg die geleverd wordt door niet aan de zorgtafel deelnemende instellingen. De deelnemende instellingen brengen casussen in maar ook verwijzers en de centrale toegang kunnen jongeren aanmelden. Het casuïstiekoverleg levert onderlinge consultatie, advies en diagnostiek maar draagt er ook aan bij dat de diverse vormen van hulp die een jongere nodig heeft afgestemd wordt aangeboden. Ten aanzien van de eigen werkontwikkeling van de deelnemende instellingen is de zorgtafel een waardevol ontwikkelplatform voor outreachend, integraal hulpaanbod dat uitgaat van ketenzorg. Het doel van het casuïstiekoverleg is de hulpverlening aan jongeren met complexe problematiek; waaronder psychiatrische, verslavingsproblematiek en problemen op de diverse leefgebieden te verbeteren.

Spectrum CMO


7

Daarvoor richt het zich op diagnose, verwijzing en samenwerking met gespecialiseerde hulpverlening. De deelnemende organisaties schakelen na de diagnose de juiste deskundigheid in vanuit de eigen organisatie. Bij dak en thuisloze jongeren biedt de reguliere diagnostiek vaak niet voldoende en/of bereikt de jongere niet. Daarom zet de zorgtafel in op het ontwikkelen van andere vormen van diagnostiek waarbij de betrokkenheid van de jongere voorop staat. Samengevat: de zorgtafel: levert maatwerk hulpverlening voor de doelgroep, daarbij kunnen hulpverleners afwijken van de geldende regels en procedures binnen de eigen organisatie. de deelnemers aan de zorgtafel kiezen een onafhankelijke positie en zoeken naar de best mogelijke vorm van hulpverlening voor de cliënt in een samenwerking van meerdere organisaties. casemanagement vanuit de zorgtafel betekent het voeren van de regie over de hulpverlening door de casemanager waarbij de deelnemende organisaties en anderen betrokken worden. Positie van het casuïstiekoverleg in de ketenaanpak dak en thuisloze jongeren De zorgtafel is meer dan een consultatienetwerk het heeft een onderlinge consultatie-, advies en diagnostiekfunctie voor de aangemelde jongere. Daarbij werken de deelnemende instellingen voor een deel ook outreachend op signalen van verwijzers. Het casuïstiekoverleg heeft een inhoudelijke opdracht en fungeert als vangnet voor multiproblem-casussen. De zorgtafel is een multidisciplinaire voorziening op het grensvlak van het gemeentelijke preventieve beleid en de zorg. De meerwaarde van de zorgtafel is het door samenwerking het hulpaanbod van dak en thuisloze jongeren te verbeteren en beter te laten aansluiten op de behoefte van deze groep. Daarbij voegt de zorgtafel ten opzichte van het OGGZ-Melpunt toe: vasthoudend en sneller werken; partners spreken elkaar aan op resultaten. De zorgtafel is gepositioneerd tussen de instellingen in. De zorgtafel heeft een plaats in de netwerkstructuur binnen de gemeente Arnhem. Met de (in ontwikkeling) Centrale toegang worden afspraken gemaakt over het melden en doorverwijzen en registreren van dak en thuisloze jongeren. Met de lokale casuïstiek en signaleringnetwerken zoals als ZAT’s op het VO en ROC worden afspraken gemaakt over doorverwijzing en terugkoppeling. Jongeren die zich aan zorg ontrekken, niet door de instellingen kunnen worden benaderd of waarbij justitiële problemen de hulp belemmeren, worden overgedragen aan de Centrale toegang.

8


Spectrum CMO

Relatie zorgtafel - Centrale toegang In de praktijk betekent deze relatie: De Centrale toegang beoordeeld de melding op multiproblematiek en dak- en thuisloosheid en verzamelt beleidsinformatie. Alle jongeren die aangemeld zijn bij de zorgtafel worden pro forma gemeld bij de centrale toegang. De zorgtafel meldt aan de Centrale toegang wanneer een jongere zich totaal ontrekt aan zorg. Wanneer een jongere weer wordt gesignaleerd wordt de zorgtafel direct weer ingeschakeld. De Centrale toegang sluist dak en thuisloze jongeren met multi-problematiek die door verwijzers aangemeld worden, door naar de zorgtafel. Wanneer er een rol of actie van politie/justitie of ander netwerk bij kan dragen aan een casus wordt de Centrale toegang bij de zorgtafel gevraagd. De zorgtafel maakt met de Centrale toegang afspraken over de wijze waarop de doorsluizing en registratie vorm wordt gegeven. De coördinator van de zorgtafel neemt deel aan het meldingenoverleg van de Centrale toegang. Registratie De zorgtafel krijgt niet de registratiefunctie voor dak-en thuisloze jongeren in Arnhem. Deze functie wordt belegd bij de Centrale toegang. De zorgtafel registreert voor zover voor de voortgang en het volgen van de casus en de daarbij behorende afspraken gewenst is. Jongeren die door de zorgtafel worden besproken en die niet via de Centrale toegang zijn verwezen worden gemeld bij de Centrale toegang. Afstemming Zorgtafel en Centrale toegang De benoemde functies achter de Centrale toegang zijn als voorbeeld bedoeld. Werkelijke invulling is nog in ontwikkeling.

Signaal

Spectrum CMO

Centrale toegang

Zorgoverleg centrale toegang

Vangnetteam daklozen


Zorgoverleg huiselijk geweld

Zorgtafel

9

Aanpak Een werkgroep gevormd door vertegenwoordigers van instellingen en de gemeente werken het concept van de zorgtafel verder uit. De werkgroep formuleert heldere en scherpe definities en legt de werkwijze vast. De werkwijze wordt geborgd in een samenwerkingsovereenkomst tussen instellingen en gemeente. Er wordt een stuurgroep gevormd vergelijkbaar met de Stuurgroep Maatschappelijke Zorg die het proces monitort en stuurt. Vervolgens wordt de zorgtafel als experiment gestart. Bij de uitwerking worden de volgende zaken geregeld: Er zijn heldere definities en afspraken over welke casussen naar de zorgtafel gaan, dit om te voorkomen dat de Zorgtafel teveel onnodige casussen te bespreken krijgt. De deelnemers aan de zorgtafel hebben mandaat om casussen mee te nemen binnen de eigen organisatie. De deelnemers aan de zorgtafel hebben mandaat om casemanagement voor casussen op zich te nemen. Er zijn bindende afspraken gemaakt, zodat een doorverwijzing door de Zorgtafel overgenomen wordt door de instelling, waarnaar wordt doorverwezen (doorzettingsmacht). De deelnemende instellingen hebben de interne processen helder gemaakt aan de collega-instellingen. Aan de samenwerking ligt een goed privacyprotocol ten grondslag. De werkwijze is uitgewerkt in een basisprotocol dat door alle instellingen is onderschreven. De administratieve ondersteuning van de zorgtafel is geregeld. De onafhankelijke coördinatie van de zorgtafel is kwalitatief goed ingevuld (ook inhoudelijk). Er is uitgewerkt hoe de zorgtafel aansluit bij het veiligheidshuis. Er zijn afspraken gemaakt over outreachend werken door de zorginstellingen. De definitie van outreachend werken door zorginstellingen is vastgesteld.

3.3 Zorg/hulp aanbod Actie: Straathoekwerk Straathoekwerk vervult een belangrijke rol bij het signaleren, eerste contactleggen en motiveren tot hulp van dak-en thuisloze jongeren. Daarmee werkt het voor een belangrijk deel ook preventief: risicojongeren worden vroeg gesignaleerd en afglijden naar dakloosheid kan worden voorkomen. De straathoekwerker legt op basis van signalen gericht contact met de jongeren, treedt op als begeleider van de jongere bij de start van een traject, kan snelle interventie in gang zetten. Zorginstellingen moeten binnen hun outreachende taak aansluiten op de aanpak van de straathoekwerker. Dit betekent in voorkomende gevallen daadwerkelijk met de straathoekwerker de jongere opzoeken, op onorthodoxe wijze de intake uitvoeren en vasthoudend te werk gaan. Aanpak Het straathoekwerk wordt versterkt door afspraken te maken over de huidige inzet van de formatie straathoekwerk van Rijn-Side, en door afspraken te maken met de zorginstellingen over de invulling van hun outreachende taak.

10


Spectrum CMO

Actie: Outreachend werken Het bieden van hulp aan dak-en thuisloze jongeren vraagt door de situatie van de jongeren en de aard van de problematieken een andere aanpak. Voor dat jongeren daadwerkelijk een hulpverleningstraject in gaan is er vaak al een voortraject van contactleggen en motiveren aan vooraf gegaan. Een belangrijk deel van het signaleren en motiveren tot hulp van dak-en thuisloze jongeren wordt in Arnhem gedaan door Rijn-Side. Om na de eerste contacten en hulp die Rijn-Side kan bieden tot een verdere zorg te komen is outreachend werken van de zorgorganisaties belangrijk. Outreachend werken houdt onder meer in: gaan naar de plekken waar de doelgroep zich bevindt, signaleren, contactleggen, acuut inspelen op crisissituaties, in kaart brengen probleemgebieden, passende instanties zoeken/benaderen, overdragen/verwijzen, follow-up en intensief netwerkcontacten onderhouden. De organisaties die gezamenlijk de zorgtafel vormen maken daarom afspraken over de aard en de inzet van outreachend werken door de eigen organisaties. Aanpak De definitie van outreachend werken wordt door de zorginstellingen vastgesteld. Er worden werkafspraken gemaakt over de inzet van outreachend werken door de zorginstellingen. Actie: Verslavingszorg aanbod IrisZorg ontwikkelt een specifiek aanbod voor verslaafde dak- en thuisloze jongeren. Hierbij zoekt zij afstemming met andere aanbieders als Rijn-Side en T-team.

3.4 Woon - Zorg - Dagactiviteitenaanbod Geconstateerd is dat: Voor de eerste opvang en opstarten van een hulptraject is meer acute 24-uurs opvangcapaciteit voor jongeren nodig. Onderzocht moet worden of er in Arnhem een aanbod zoals SAM in Nijmegen gerealiseerd kan worden gestart. Deze opvang moet bieden: brede algemene opvang waar gewerkt wordt aan het regelen van de financiën, scholing/werk en de zorg die nodig is. Er moet meer zelfstandige huisvesting met woonbegeleiding gerealiseerd worden. Voorbeeld hiervan zijn de in ontwikkeling zijnde Hatjes. Er moet een uitbreiding gerealiseerd worden van dagopvang en de dagbesteding voor daken thuisloze jongeren. De gemeente en de betrokken instellingen willen dak en thuisloze jongeren passende opvang, begeleiding en dagactiviteiten bieden. Actie: Ontwikkelen nieuw aanbod 24-uurs opvang Voor de eerste opvang en opstarten van een hulptraject is meer acute 24-uurs opvangcapaciteit nodig. Jongeren zijn nu aangewezen op de algemene nachtopvang voor daken thuislozen. Dit is een onwenselijke situatie omdat de ervaring leert dat jongeren dan snel afglijden. Bovendien is het niet wenselijk dat verslaafde- en niet-verslaafde jongeren samen opgevangen worden. Binnen de maatschappelijke opvang is de hulp gericht op woonbegeleiding en zelfstandig functioneren op een woonplek; terwijl er voor jongeren meer rekening moet worden gehouden met de ontwikkelingsfase waarin de jongere zich bevindt. Bij jongeren moet Spectrum CMO


11

dak-en thuisloosheid benaderd worden als een crisis waarop zo snel mogelijk hulp geboden wordt. Hulp die gericht is op re-integratie. Daarvoor is een voorziening nodig waar zij direct terecht kunnen en waar meteen gestart wordt met een opvang, behandel- en herstelprogramma. Deze voorziening mag niet te omvangrijk zijn. Een voorziening als SaM in Nijmegen is een goed voorbeeld. Aanpak De noodzaak en de haalbaarheid voor de uitbreiding van 24-uurs opvang voor dak-en thuisloze jongeren is inhoudelijk te onderbouwen. Het bepalen van de noodzakelijke omvang is lastiger. Op dit moment is hierop nog geen onderbouwd antwoord te geven. De gemeente en de instellingen (IrisZorg, RIBW, Leger des Heils, Rijn-Side en Jona) gaan de wenselijkheid en de mogelijkheden onderzoeken om een 24-uurs aanbod te ontwikkelen. In bijlage 2 worden contouren van zo’n opvangvoorziening geschetst die als eerste aanzet voor de discussie kan worden gezien. Actie: meer zelfstandige huisvesting met woonbegeleiding realiseren De afgelopen tijd zijn er verschillende ontwikkelingen in gang gezet en is er daadwerkelijk aanbod gerealiseerd. Met de realisatie van deze initiatieven lijkt een stevig impuls te zijn gegeven aan de uitbreiding van het aanbod zelfstandig wonen met woonbegeleiding. Aanbod in ontwikkeling/recent gerealiseerd Renssenstraat 15 plaatsen zelfstandige huisvesting met woonbegeleiding door het Leger des Heils. Zowel voor jongeren als voor ouderen. Project Dak en Thuis: samenwerking tussen tussen woningbouwcoöperatie, Pauropus en Leger des Heils. Jongeren krijgen een huisje toegewezen dat zij in samenwerking met de woningbouwcoöperatie opknappen. Daarna krijgen zij een structureel aanbod dagbesteding en ambulante woonbegeleiding. In 2008 worden de eerste 4 huisjes opgeleverd. Project Aalburgstraat: 20 hatjes gerealiseerd waar jongeren een ½ jaar kunnen verblijven WWW-deal (wonen, werken, weten): jongeren kunnen hieraan 2 jaar deelnemen.

Aanpak Het valt nu niet te overzien of de huidige ontwikkelingen ook daadwerkelijk een afdoend aanbod tot stand brengen. De ontwikkelingen moeten gemonitord worden en eind 2008 wordt opnieuw beoordeeld of de vraag voldoende beantwoord wordt op basis van instroom, doorstroom en uitstroom gegevens. Deze gegevens moeten beschikbaar komen uit het provinciaal ontwikkelde monitorinstrument. Tevens moet het gegevens opleveren van de omvang van de vraag waaraan niet voldaan kan worden en of er nieuwe initiatieven gewenst zijn. Actie: uitbreiding dagopvang en de dagbesteding voor dak- en thuisloze jongeren. Een deel van de uitbreiding van dagopvang en dagbesteding wordt met de uitvoering van de 24- uurs opvang gerealiseerd. Daarnaast is er dagopvang en dagbesteding nodig voor dak-en thuisloze jongen die niet (nog niet) in een/aan een opvang en re-integratietraject deelnemen. Deze dagopvang/dagbesteding vormt een onderdeel van de toeleiding en motivatie tot hulp. Het huidige aanbod voor jongeren bestaat uit de dagopvang die Jona biedt en uit de Dagopvang/besteding Utrechtsestraat van het Leger des Heils. Daarnaast gaan jongeren ook naar de opvang voor volwassenen (Dienstencentrum, Paradijs van IrisZorg en Tonny). Vanuit het oogpunt dat jongeren zo snel mogelijk moeten re-integreren is dit een ongewenste situatie.

12


Spectrum CMO

Naast dagopvang en motiverende activiteiten moet ook scholing en arbeidstoeleiding/reintegratie krachtig neergezet worden. Aanpak Ten aanzien van dagopvang en motiverende activiteiten: Jona breidt de openingstijden uit en ontwikkelt een attractief activiteitenaanbod. Jona en Dienstencentrum en Utrechtsestraat (Leger des Heils) maken afspraken over gezamenlijke activiteiten en verwijzing van jongeren. Ondermeer door Jona naar spreekuur van het Dienstencentrum en door het Dienstencentrum naar activiteiten bij Jona. Met IrisZorg (Paradijs) en Tonny worden afspraken gemaakt over ontmoedigingsbeleid jongeren en verwijzing naar Jona. Ten aanzien van scholing en arbeidstoeleiding: Met het Team voortijdig schoolverlaten en het Jongerenloket van dienst inwonerszaken wordt nader gekeken of en hoe de toeleiding en re-integratie in het onderwijs, voor dak-en thuisloze jongeren verbeterd kan worden. Instellingen informeren hun medewerkers goed over de procedures en afspraken met betrekking tot jongeren die niet naar school gaan of niet werken.

Spectrum CMO


13

14


Spectrum CMO

4. Samenvatting acties

Actie

Wie

Regievoering Monitoring van de voortgang en de effecten van het beleid. Periodiek bespreken van de resultaten met de partners besproken in het kader van de voortgang van het beleid. De instellingen nemen deel aan het regieoverleg dat de gemeente periodiek initieert en brengen actief successen en knelpunten in.

Gemeente, instellingen

Inzet registratie-instrument dat provinciaal wordt ontwikkeld om de doelgroep en de vraag in beeld te brengen.

Gemeente, instellingen

Afstemmen van registratiesystemen van de instellingen op elkaar zodat een reëel beeld verkregen kan worden van de omvang en aard van de problematiek en de effectieve interventies. Heldere afspraken maken over wie opdrachtnemer/hoofdaannemer is, wie de prestaties van de keten monitort, waar besluiten genomen worden en aan wie verantwoording wordt afgelegd als opdrachtgever van de keten.

instellingen

Meldpunt De Meldings- en registratiefunctie meenemen bij de ontwikkeling van Centrale toegang in het kader van het Stedelijke Kompas.

Gemeente

Casuïstieknetwerk Een werkgroep gevormd door vertegenwoordigers van instellingen en de gemeente Gemeente en werken het concept van de zorgtafel verder uit. zorginstellingen De werkwijze wordt geborgd in een samenwerkingsovereenkomst tussen instellingen en gemeente. Er wordt een stuurgroep gevormd vergelijkbaar met de Stuurgroep Zorg en hulp Het straathoekwerk wordt versterkt door afspraken te maken over de huidige inzet van de formatie straathoekwerk van Rijn-Side, en door afspraken te maken met de zorginstellingen over de invulling van hun outreachende taak (zie actie outreachend werken).

Gemeente, Instellingen

De definitie van outreachend werken wordt door de zorginstellingen vastgesteld. Er worden werkafspraken gemaakt over de inzet van outreachend werken door de zorginstellingen (zie straathoekwerk).

zorginstellingen

IrisZorg (verslavingszorg) ontwikkelt een specifiek aanbod voor verslaafde dak- en thuisloze jongeren en stemt dit af met de andere aanbieders.

IrisZorg

Woon-,zorgen dagactiviteitenaanbod De gemeente en de instellingen (IrisZorg, RIBW, Leger des Heils, Rijn-Side en Jona) gaan de wenselijkheid en de mogelijkheden onderzoeken om een 24-uurs aanbod te ontwikkelen. Zelfstandig wonen met begeleiding: Op basis van instroom, doorstroom en uitstroom gegevens van de huidige voorzieningen, die beschikbaar komen uit het provinciaal

Spectrum CMO


Gemeente en instellingen Instellingen en gemeente

15

ontwikkelde monitorinstrument en gegevens over de omvang van de vraag waaraan niet voldaan kan worden, wordt eind 2008 beoordeeld of er verdere initiatieven nodig zijn. Ten aanzien van dagopvang en motiverende activiteiten: Jona breidt de openingstijden uit en ontwikkelt een attractief activiteitenaanbod. Jona en Dienstencentrum en Utrechtsestraat (Leger des Heils) maken afspraken over gezamenlijke activiteiten en verwijzing van jongeren. Ondermeer door Jona naar spreekuur van het Dienstencentrum en door het Dienstencentrum naar activiteiten bij Jona. Met IrisZorg (Paradijs) en Tonny worden afspraken gemaakt over ontmoedigingsbeleid jongeren en verwijzing naar Jona.

Instellingen

Ten aanzien van scholing en arbeidstoeleiding: Samen met Jona, Rijn-Side en het Leger des Heils wordt geïnventariseerd welke concrete goed werkende projecten er nu voorhanden zijn (voorbeeld: werkbedrijf Pauropus). Met het Team voortijdig schoolverlaten en het Jongerenloket van dienst inwonerszaken wordt nader gekeken of en hoe de toeleiding en re-integratie in het onderwijs, voor dak-en thuisloze jongeren verbeterd kan worden. Instellingen informeren hun medewerkers goed over de procedures en afspraken met betrekking tot jongeren die niet naar school gaan of niet werken.

16


Instellingen

Spectrum CMO

Bijlage 1

Overzicht cliënten populatie dak- en thuisloze jongeren 2006 Iriszorg MO Arnhem / T-team Lindenhout/Jona huis Arnhem / Pactum Rijn-Side Zorgketen dak- en thuisloze jongeren regio Arnhem / Inventarisatie okt. 2007 / omvang populatie in 2006 Iriszorg MO Arnhem 2006 (incl. overlap)

T-team Arnhem 2006 (excl. Overlap)

Pactum / Rijn-Side 2006 (excl. Overlap)

< 17 jaar

2

0

0

18 jaar

2

3

0

19 jaar

8

7

1

20 jaar 21 jaar

10 11

12 8

4 2

22 jaar

10

7

5

23 jaar

13

8

2

24 jaar

7

3

2

0

1

JONA huis 2006 (excl. overlap)

25 jaar

11

Totaal t/m 25 jaar

74 jongeren 48 jongeren 17 jongeren 12 jongeren

26 jaar

8

27 jaar

11

0

0

28 jaar

6

0

1

29 jaar 30 jaar

11 11

0 0

0 0

Totaal 26 t/m 30 jaar

47 jongeren 0

Totaal

121 48 jongeren 19 jongeren 12 jongeren jongeren T-team Jonahuis MO Arnhem

0

MEE (wordt niet geregistreerd op dakloosheid

Totaal

151

1

2 jongeren

49 ------200

Tussen Iriszorg MO Arnhem enerzijds en en T-team, Rijn-Side, Jona anderzijds zit een overlap van 13 jongeren. Omdat de overlap zich met name in de leeftijdsgroepen t/m 25 jaar voordoet komt dit overeen met ongeveer 9% in die specifieke leeftijdscategorie. De overlap tussen T-team, Rijn-Side en Jona onderling is slechts gering. Incidenteel (1 à 2 keer) komt een jongere bij alle instellingen voor. H. Hofs 6-11-2007 Iriszorg

Spectrum CMO


17

18


Spectrum CMO

Bijlage 2 Contouren 24-uurs opvangvoorziening voor dak-en thuisloze jongeren De opvangvoorziening heeft tot doel dak- en thuisloze jongeren tijdelijk onderdak te verlenen, én te begeleiden naar een min of meer zelfstandig bestaan door het starten van een hulp/zorgtraject. Deze nieuwe voorziening moet verschillende functies vervullen: brede algemene opvang met een herstelprogramma voor dak- en thuisloze jongeren, waarbij het niet lukt om met een ambulant begeleidingstraject hun problemen aan te pakken, en crisisopvang/observatieplekken voor jongeren met psychiatrische problemen en/of drugsgebruik waarvoor na observatie een behandel en hersteltraject wordt ingezet. Doelgroep De opvangvoorziening is bedoeld voor jongeren zonder vaste woon- of verblijfplaats. De groep dak-en thuisloze jongeren wordt vaak onderverdeeld in 3 groepen: 1. Kansrijke groep (relatief stabiele basis, vaak met crimineel gedrag van vooral jongens of wegloopgedrag van vooral meisjes); 2. Grillige groep (veel traumatische ervaringen zoals mishandeling, ernstige psychosociale problematiek, grote beïnvloedbaarheid); 3. Zorgwekkende groep (verwaarlozing, langdurige psychiatrische problematiek waaronder gedragsstoornissen, ernstige verslaving, licht verstandelijke handicaps). Uitgaande van deze onderverdeling is een 24-uurs opvang bedoeld voor groep 2 en 3: de grillige groep en de zorgwekkende groep.

De doelgroep bestaat uit dak- en thuisloze jongeren van 18 tot 26jaar met ernstige gedragsproblemen, waaronder beginnende verslavings- en psychiatrische problemen. Deze jongeren leven op straat of zwerven van het ene adres naar het andere. Ze gaan niet naar school, hebben geen werk en dus geen inkomen. Bovendien is hun situatie te instabiel om door middel van ambulante hulp/trajectbegeleiding hun problemen aan te pakken. Het aanbod De opvangvoorziening heeft tot doel dak- en thuisloze jongeren tijdelijk onderdak te verlenen, een hulp of zorgtraject te starten én de jongeren te begeleiden naar een (min of meer) zelfstandig bestaan. Omdat de vraag van de jongeren verschillend is moet in het aanbod hierop ingespeeld kunnen worden. Afhankelijk van de actuele situatie zal voor sommige jongeren de eerste vraag BedBadBrood zijn, waarna gewerkt kan worden aan herstel: het regelen van praktische zaken, een gestructureerd dagritme en scholing/werk, een veilige eigen plek. Voor andere jongeren zal eerst crisisopvang met functionele diagnostiek, psychodiagnostiek en/of psychiatrisch onderzoek nodig zijn. Hierna kan een zorg en hersteltraject gestart worden. Herstel programma Het herstel programma start bij het regelen van de financiën, de zorg die nodig is en toeleiding naar scholing/werk. Tijdens het verblijf in de 24-uurs opvang worden de jongeren ondersteund bij het leren van de essentiële vaardigheden om naar vermogen zelfstandig te functioneren. Daarbij staan het volgen van een opleiding, het vinden van werk of dagbesteding en het (begeleid) zelfstandig wonen centraal. Spectrum CMO


19

De begeleiding neemt verschillende vormen aan: Trajectbegeleiding of casemanagement Dagbesteding en toeleiding naar scholing of werk Schuldhulpverlening, trainen van financiële vaardigheden en aflossingsregelingen Werken aan een sociaal netwerk Crisisopvang/observatie Crisisopvang/observatieplekken zijn bedoeld voor jongeren met onbekende problematiek. Jongeren verblijven er ter observatie en om te diagnosticeren met welke vervolghulpverlening c.q. begeleiding de jongere geholpen is. Tijdens het verblijf in de 24-uurs opvang worden 4 fases doorlopen: 1e fase: stabilisatie: formele zaken worden geregeld en jongeren krijgen de kans om te wennen. 2e fase: gerichte begeleiding door externen wordt ingezet (b.v. GGZ). 3e fase: een dagbesteding wordt geregeld, zoals b.v. werk, school of vrijwilligerswerk. 4e fase: weer op eigen benen staan: doorstroom/uitstroom naar (begeleid) zelfstandig wonen/ beschermd wonen. Kwaliteitsvoorwaarden opvangvoorziening Ondersteuning van een interdisciplinair diagnostisch team Kortere lijnen naar specialistische hulp (o.a. GGZ) Deskundigheid rondom middelengebruik De mogelijkheid van crisisbedden Het inzetten van trajectbegeleiding gericht op alle levens domeinen Netwerk ontwikkeling leer-werkplaatsen, samenwerking ROC/Pactum Dagbesteding gericht op hervatting opleiding, voorbereiding werk Registratie en rapportage van de activiteiten, op basis van het begeleidingsplannen Samenwerking/afstemming met Rijn-Side T-team Samenwerking met de zorgtafel Ervaringen in Nijmegen leren dat ongeveer alle jongeren die aankloppen drugs gebruiken, en ook wel op een of andere manier een stoornis hebben. Hiervoor moet een speciale aanpak ontwikkeld worden. Het feit dat er middelen gebruikt worden, moet vooral opgepakt worden als een signaal, en vraagt samenwerking met andere specialismen als de verslavingszorg en de GGZ. Omvang van de 24-uurs voorziening Uitgaande van de geïnventariseerde contacten in 2006 moet de voorziening ruimte bieden aan 20 jongeren die gemiddeld 4 maanden verblijven. Op jaarbasis kan de voorziening dan aan 60 jongeren opvang bieden. Om de opvangvoorziening enige omvang te geven en daardoor professioneel werken beter mogelijk te maken zou samenwerking met de regio West Veluwe (Ede) gezocht kunnen worden. Dit verdient de voorkeur boven samenwerking met Nijmegen. Jongeren moeten zoveel mogelijk blijven binnen het netwerk dat nog in stand is gebleven. In de praktijk is er meer uitwisseling van jongeren tussen Arnhem en Ede dan met Nijmegen.

20


Spectrum CMO

In te zetten disciplines in de opvangvoorziening

Een leidinggevende Trajectbegeleiders: bewaken individueel begeleidingsplan, waar nodig deelnemen aan zorgtafeloverleg Psychiatrische verpleegkundigen: ten behoeve van de crisisopvang/observatieplaatsen Woonbegeleiders, verantwoordelijk voor de dagelijkse zorg van de jongeren Activerings/dagbestedingsmedewerkers, uitvoering activeringsprogramma voor jongeren Steunfuncties (huismeester, adm. assistente)

Financieringmogelijkheden

Veel jongeren zullen voor geïndiceerde zorg in aanmerking kunnen komen. Onderzocht moet worden of een deel AWBZ-financiering mogelijk is. Onderzocht moet worden of voor jongeren onder de 18 jaar provinciale subsidiëring (jeugdzorg) mogelijk is.

Samenvatting aanbod Crisisopvang/observatie, (6 + 6 weken, waarna diagnostiek door multidisciplinair team). Gewone opvang: eerst binnenlaten, dan stabiliseren en zorgplan ontwikkelen. Voor jongeren bij wie geen vermoeden van zwaardere problematiek bestaat, verblijfsduur maximaal 4 maanden. Verlengde opvang, tot 6 maanden, voor jongeren die niet doorkunnen stromen naar vervolgopvang/zorg. Activeringsaanbod/dagbesteding gericht op scholing/werk.

Mogelijke doorstroom van boven naar beneden

T-team, Rijn-Side, Centrale toegang

Zorgtafel

Opvangvoorziening Crisiopvang/Observatie

24-uurs opvang

Behandel/verblijf in gespecialiceerde voorzieningen

Uitstroom, doorstroom

Spectrum CMO

24-uurs opvang trajectbegeleiding

zelfstandig wonen, werk/scholing

Uitstroom begeleid zelfstandig wonen/ andere woonvormen


21

Ontwikkeling sluitende zorgketen daken. thuisloze jongeren Arnhem. SPECTRUM Centrum Maatschappelijke Ontwikkeling Gelderland

Recommend Documents