Onthaalbureau Inburgering Antwerpen Inburgeren doen we samen Jaarverslag 2013
Voorwoord & vooruitblik Liesbeth Homans is schepen voor sociale zaken, wonen, diversiteit & inburgering, samenlevingsopbouw en loketten. Zij is ook voorzitter van OCMW Antwerpen.
Beste lezer Voor u ligt het jaarverslag 2013 van Onthaalbureau Inburgering Antwerpen. Hier leest u hoe het onthaalbureau antwoord geeft op talrijke uitdagingen en werkt aan de kwaliteit van het inburgeringstraject. Dit jaar behaalden 4400 nieuwkomers hun inburgeringsattest. Een significante stijging ten opzichte van vorig jaar. Ook bereikte Inburgering Antwerpen een zeer hoog percentage verplichte én rechthebbende inburgeraars. Om dit te realiseren stuurden we onze werking op verschillende vlakken bij. De dalende instroom van nieuwkomers in de stad maakt het ons mogelijk om nog meer te focussen op het bereiken en motiveren van de grote groep rechthebbende inburgeraars. Dit doen we niet alleen door alle wervingsmogelijkheden ten volle te benutten, maar ook door in te zetten op de inhoud en de kwaliteit van het traject. Samen met verschillende partners ontwikkelden we een aanbod op maat van verschillende doelgroepen. Zo ontstonden projecten als ‘Inburgering op de woon- en werkvloer’, ‘Inburgering voor woonwagenbewoners’ en aangepaste trajecten voor EU-burgers en werkzoekende analfabeten. Inburgeraars kunnen ook in hun vrije tijd participeren en hun Nederlands bijspijkeren. Initiatieven zoals Inburgeringscoaches, ‘Inburgering loopt’ en vrijwilligerswerk geven hen die kans. Inburgering Antwerpen helpt ook jonge nieuwkomers bij het vinden van een school. 17-jarigen uit het OKAN-onderwijs konden in de zomer van 2013 een interessant programma volgen. Thema’s zoals werk zoeken, opleiding, verder studeren, relaties en vrije tijd kwamen aan bod. En wat brengt 2014? We werkten mee aan een nieuw Vlaams decreet. De verhoging van het NT2-niveau tot A2 en de introductie van een evaluatie-instrument maatschappelijke oriëntatie, geeft de nieuwkomers de kans om nog bewuster aan hun toekomst te werken en beter te participeren aan de samenleving. Ook de herstructurering in Vlaanderen, waarbij de integratiesector, tolkendiensten en Inburgering fusioneren, zal invloed hebben op de werking. We zijn blij dat in Antwerpen deze drie organisaties zich kunnen verenigen in een nieuwe structuur die nauw verbonden blijft met de stad. Graag wil ik alle medewerkers bedanken voor hun onvermoeibare inzet. Ook de vele partners dank ik van harte. Dat de fijne samenwerking ook de volgende jaren mag blijven duren! Veel leesplezier! Liesbeth Homans
Inhoud 1
Nieuwkomers in Antwerpen.............................................................................................................. 1 Dalende instroom ................................................................................................................................ 1
2
Werving en toeleiding ....................................................................................................................... 3 2.1 2.1.1
Eerste onthaal bij Centraal Loket Vreemdelingen ............................................................... 3
2.1.2
Brieven en huisbezoeken .................................................................................................... 3
2.1.3
Doorverwijzers en tevreden klanten .................................................................................... 3
2.2 3
Contracten ........................................................................................................................... 6
3.1.2
Inburgeringsattesten ............................................................................................................ 7
3.2
100 inburgeraars...................................................................................................................... 8
3.3
Kinderopvang biedt kansen ..................................................................................................... 9
3.4
Inburgering is een engagement ............................................................................................... 9
Cursus maatschappelijke oriëntatie ............................................................................................... 10 Aanbod .................................................................................................................................. 10
4.1.1
MO: een praktijkgericht aanbod ......................................................................................... 10
4.1.2
Doorgedreven differentiatie ............................................................................................... 11
Kinderen & jongeren....................................................................................................................... 15 5.1
Minderjarigen begeleiden naar onderwijs .............................................................................. 15
5.1.1
Meld je aan ........................................................................................................................ 15
5.1.2
Onthaalklassen voor jongeren ........................................................................................... 16
5.2 5.2.1 6
Contracten & attesten .............................................................................................................. 6
3.1.1
4.1
5
Aanmeldingen .......................................................................................................................... 4
Trajectbegeleiding ............................................................................................................................ 5 3.1
4
Nieuwkomer wordt inburgeraar ............................................................................................... 3
Inburgering voor jongeren ..................................................................................................... 16 Wat stond er op het programma? ...................................................................................... 16
Nederlands & participatie ............................................................................................................... 17 6.1
Nederlands ............................................................................................................................ 17
6.1.1
Taalbeleid .......................................................................................................................... 17
6.1.2
Inburgering is Nederlands leren ........................................................................................ 17
6.2
Participatie ............................................................................................................................. 18
6.2.1
Werk & opleiding................................................................................................................ 18
6.2.2
Vrijwilligerswerk & vrije tijd ................................................................................................ 19
1 Nieuwkomers in Antwerpen Antwerpenaars van andere origine kunnen al jaren terecht bij inburgering. Vooral nieuwkomers hebben de meeste interesse in een inburgeringstraject. Dankzij de uitwisseling met het rijksregister kan het onthaalbureau hen snel en correct informeren over hun rechten en plichten.
1.1 Dalende instroom In 2013 vestigden 9245 nieuwkomers, die nog geen jaar in België verbleven, zich in Antwerpen. Dit is 14% minder dan het jaar voordien. De dalende instroom die we in 2012 ook al vaststelde, zet zich dus verder. Migratie naar Antwerpen is steeds een afspiegeling van Federaal en Europees beleid en alles wat zich elders in de wereld afspeelt. Het valt op dat er in bijna alle categorieën een daling plaatsvindt. Het aantal gezinsherenigers en erkend vluchtelingen en vooral het aantal asielzoekers en geregulariseerden dalen fors. Enkel het aantal arbeidsmigranten blijft gelijk. Statuut EU-burgers Gezinsherenigers Erkende vluchtelingen Asielzoekers Geregulariseerden Gesubsideerd beschermden Andere Eindtotaal
2013 5010 2455 594 257 152 363 93 9245
Instroom nieuwkomers volgens verblijfsstatuut 3% 2%
1% 4%
7% EU-burgers Gezinsherenigers 27%
56% Erkende vluchtelingen Asielzoekers Geregulariseerden Gesubsideerd beschermden Andere
Als we kijken naar de nationaliteiten zien we dat niet enkel de derdelanders dalen. Ook de instroom vanuit de meeste Oost- en Zuid-Europese landen daalt met 12% tegenover 2012.
1
Dit alles maakt dat het aantal nieuwkomers dat verplicht het inburgeringsprogramma moet volgen minder dan 29% van alle nieuwkomers uitmaakt. Instroom per nationaliteiten Nationaliteit Nederland Polen Marokko Spanje Bulgarije Roemenië Afghanistan Portugal India Italië Turkije Irak Rest Totaal
2008 1027 648 702 107 221 182 45 115
2009 986 928 1154 194 243 201 93 121
2010 1439 1769 971 334 370 258 124 167
2011 1925 1463 1097 434 472 450 257 224
299 84 2614 6044
392 192 3065 7569
369 291 5108 11200
368 381 5177 12248
2012 1915 1270 747 467 529 475 340 302 242 199 271 305 4143 10764
2013 1813 1016 512 467 446 386 323 290 256 215 180 86 3255 9245
Instroom nieuwkomer volgens plicht of recht
2
2 Werving en toeleiding Steeds meer nieuwkomers komen uit de Europese Unie (EU). Zij mogen het inburgeringsprogramma volgen, maar moeten dit niet. Inburgering Antwerpen moet dan ook meer inzetten op het werven van deze doelgroep. Daarnaast willen we ook oudkomers, die behoefte hebben aan het inburgeringsprogramma, bereiken.
2.1 Nieuwkomer wordt inburgeraar 2.1.1
Eerste onthaal bij Centraal Loket Vreemdelingen
In Antwerpen schrijven nieuwkomers zich in bij het Centraal Loket Vreemdelingen. Nieuwkomers die het inburgeringsprogramma kunnen volgen, krijgen er uitleg over het belang van inburgering. Ook worden zij doorverwezen naar Atlas voor een intakegesprek. We spreken nieuwkomers dus meteen aan. Bovendien geven we zo het signaal dat de stad Antwerpen veel belang hecht aan inburgering. 4050 nieuwkomers maakten in 2013 via het Centraal Loket Vreemdelingen kennis met inburgering.
2.1.2
Brieven en huisbezoeken
Er zijn ook nieuwkomers die niet door het Centraal Loket Vreemdelingen worden doorverwezen. Zij krijgen een brief van het onthaalbureau, maar deze brief is dikwijls niet voldoende. Vaak omdat zij de brief niet begrijpen, andere prioriteiten leggen (bv. werk en gezin) of het nut van het inburgeringsprogramma niet meteen inzien. Wanneer een verplichte inburgeraar zich niet binnen de twee maanden aanmeldt, bellen we hem/haar op of gaan we op huisbezoek. Tijdens dat gesprek geven we de nieuwkomer persoonlijk informatie over het inburgeringsprogramma en verwijzen we hem/haar door naar Atlas.
2.1.3
Doorverwijzers en tevreden klanten
Stedelijke diensten en partners uit het middenveld zijn goede doorverwijzers. Zij kunnen meestal goed inschatten welke nieuwkomers best het inburgeringsprogramma volgen. Op dit moment werken we samen met VDAB, OCMW, Huis van het Nederlands en sociale huisvestingsmaatschappijen. Ook inburgeraars die een traject volgen of afrondden zijn belangrijke doorverwijzers. Zij kunnen uitgroeien tot ambassadeurs die met hun praktijkervaring anderen kunnen overtuigen. Veel nieuwkomers worden namelijk overtuigd door vrienden of familie die het inburgeringsprogramma al hebben gevolgd.
3
2.2 Aanmeldingen De dalende instroom in de stad zorgt voor een daling van het aantal aanmeldingen met 8,5% tegenover 2012. Ongeveer 75% van de nieuwkomers die zich aanmelden, ondertekent een inburgeringscontract.
Aantal aanmeldingen
4
3 Trajectbegeleiding In 2013 hebben we ingezet op de verdere inhoudelijke verdieping van de trajectbegeleiding. Zelfredzaamheid en empowerment van inburgeraars staan centraal tijdens de individuele gesprekken. Via de methodiek van coachend begeleiden versterken we de competenties van inburgeraars om volwaardig te participeren in Antwerpen. ‘De inburgeraar’ bestaat niet. Daarom zetten we projecten op om te voldoen aan de noden en vragen van de verschillende subdoelgroepen. Zo werken we samen met Protalent van integratiecentrum De Acht. Dit project wil de tewerkstellingskansen van hooggeschoolde inburgeraars vergroten. Hun talenten en capaciteiten blijven vaak onderbenut. Daardoor verzeilen ze in jobs voor lagergeschoolden. Protalent gaat op zoek naar werkgevers die hen wel geschikte jobs kunnen aanbieden.
In de kijker Psychosociaal welzijn Elke dag stellen inburgeraars ons vragen over hun psychosociaal welzijn. Het zijn dikwijls acute vragen van inburgeraars die zich in een moeilijke situatie bevinden (bv. relatieproblemen, opvoeding, financiële moeilijkheden, …). We bieden zelf geen hulpverlening aan, maar we verwijzen inburgeraars door naar geschikte hulpverleners. We merkten dat veel inburgeraars geen contact opnamen met de hulpverleners. Om deze drempel te verkleinen werken we nu samen met CAW Antwerpen. Een CAW-medewerker is altijd aanwezig in Atlas zodat de inburgeraar niet zelf contact moet leggen. De medewerker kan dringende vragen ook onmiddellijk opnemen. Permanentie bij de partners Onze medewerkers hebben ook permanentiemomenten in de Werkwinkels van VDAB. Zo kunnen we werkzoekenden die nood hebben aan inburgering persoonlijk spreken en informeren over ons aanbod.
5
3.1 Contracten & attesten 3.1.1
Contracten
De instroom van nieuwkomers in Antwerpen daalde in 2013. Daardoor daalde, weliswaar in mindere mate, ook het aantal inburgeringscontracten. Instroom nieuwkomers volgens plicht of recht
Als we kijken naar de nationaliteiten, vormen de Marokkanen nog steeds de grootste groep. Maar de EU-burgers nemen steeds meer plaatsen in de top 10. De 4 belangrijkste EU-landen waar inburgeraars uit komen zijn Polen, Roemenië, Spanje en Bulgarije. 39% tot 46% van deze nieuwkomers tekent ook effectief een contract bij ons. Top 10 instroom op basis van nationaliteit Nationaliteit 1 Marokko 11,96% 2 Polen 9,88% 3 Afghanistan 5,61% 4 België 4,61% 5 Turkije 4,02% 6 Spanje 3,96% 7 Bulgarije 3,68% 8 Roemenië 3,30% 9 China 2,69% 10 Syrië 2,65% Andere landen 47,64% Eindtotaal 100,00%
6
3.1.2
Inburgeringsattesten
De begeleiding en individuele aanpak van trajectbegeleiding werkt goed. Ondanks een dalende instroom werden er in 2013 meer inburgeringsattesten afgeleverd dan in 2012. Aantal inburgeringsattesten
Uitreiking van attesten tijdens de inburgeringsceremonie De stad Antwerpen nodigt elk jaar inburgeraars uit op het stadhuis om haar waardering uit te spreken voor het behalen van het inburgeringsattest. Tijdens twee inburgeringsceremonies werden de nieuwe Antwerpenaars aangemoedigd om hun inspanningen verder te zetten en zich te engageren voor hun stad. In 2013 straalden de 230 aanwezige inburgeraars tijdens dit evenement!
7
3.2 100 inburgeraars In 2013 ondertekenden 4.725 nieuwkomers een inburgeringscontract. Geïnspireerd door 100people.org, brengen we deze inburgeraars in beeld.
Van 100 Antwerpse inburgeraars in 2013… zijn er: • 56 rechthebbend • 44 verplicht onder hen: • 49 mannen • 51 vrouwen komen er: • 12 uit Marokko • 10 uit Polen • 6 uit Afghanistan • 5 uit België • 4 uit Turkije • 4 uit Spanje • 4 uit Bulgarije • 3 uit China • 3 uit Syrië • 3 uit Roemenië burgerlijke staat: • 58 zijn gehuwd • 34 zijn ongehuwd • 3 wonen samen • 4 zijn gescheiden
hun onderwijsachtergrond: • 17 hebben een bachelor of master behaald • 10 hebben geen onderwijs genoten •
91 van hen zijn gealfabetiseerd
•
9 zijn analfabeet of zwak gealfabetiseerd
werken en studeren • 28 werken • 54 zoeken werk • 5 willen verder studeren • 13 kiezen voor een sociaal perspectief (gezin) leeftijd: • • • • •
26 zijn tussen 18 en 25 jaar 41 zijn tussen 26 en 35 jaar 21 zijn tussen 36 en 45 jaar 10 zijn tussen 46 en 55 jaar 2 zijn ouder dan 55 jaar
8
3.3 Kinderopvang biedt kansen Ongeveer 860 inburgeraars hadden in 2013 kinderopvang nodig om de cursussen te volgen. De helft vond binnen het eigen netwerk een oplossing. Alle anderen konden rekenen op ondersteuning van het Onthaalbureau.
Het Onthaalbureau werkt op structurele basis samen met “het Lieverdje” in Borgerhout. Vooral voor de cursussen MO wordt op hen een beroep gedaan. Er bestaat ook een samenwerking met het stedelijk contactpunt kinderopvang. Via dit centrale punt vonden 100 inburgeraars kinderopvang.
3.4 Inburgering is een engagement Inburgering is voor een deel van de inburgeraars verplicht. Verplichte inburgeraars, maar ook rechthebbenden, ondertekenen bij de start van hun traject een contract. Als zij tijdens het traject dit engagement niet kunnen nakomen, zoeken we samen een oplossing. Indien de inburgeraar hier niet op ingaat wordt er een inbreuk geregistreerd. In 2013 werden 447 inbreuken doorgegeven aan de handhavingsambtenaren van het Agentschap Binnenlands Bestuur. Zij beslissen over een eventuele boete. Zeker niet iedereen krijgt een geldboete. Sommige inburgeraars zijn verhuisd of zijn geen doelgroep meer. Type inbreuk Niet tijdig aangemeld Niet meegewerkt aan het onderzoek Niet meegewerkt aan de intake Geweigerd inburgeringscontract Onrechtmatig vroegtijdig gestopt Onregelmatige deelname Na inbreuk niet tijdig aangemeld Totaal
39 16 2 1 260 12 117 447
9
4 Cursus maatschappelijke oriëntatie Tijdens de cursus maatschappelijke oriëntatie (MO) leren inburgeraars om zelfstandiger te worden in onze samenleving. Zo leren ze om zelf problemen op te losse en keuzes te maken. Ook informatie verzamelen en inzicht krijgen in de eigen situatie komt aan bod tijdens de cursus MO.
4.1 Aanbod 4.1.1
MO: een praktijkgericht aanbod
Maatschappelijke oriëntatie (MO) is een groepsaanbod voor inburgeraars. Ze kunnen de lessen volgen in het Nederlands of een contacttaal. Een cursus MO duurt gemiddeld 63 uur. Maar de duur van de cursus kan aangepast worden:
analfabeten krijgen bijvoorbeeld meer dan 80 uur les; werkenden krijgen dan weer 36 uur in een avondaanbod; tijdens geïntegreerde trajecten duren de lessen MO meer dan 150 uur.
In het klaslokaal De leerkracht MO vertrekt vanuit de vragen van de inburgeraars. Deze vragen gaan meestal over werk, opvoeding, een goede woning zoeken, gezondheid, onderwijs of de rechten en plichten als inwoner van Antwerpen. De leerkracht MO houdt rekening met wat de inburgeraar moet kennen en kunnen om zelfstandig zijn weg te vinden in Antwerpen. Zo komt een brede waaier aan onderwerpen aan bod. Wanneer het tijdens de les MO bijvoorbeeld gaat over het vinden van een goede woning, krijgen de inburgeraars informatie over:
plaatsen waar ze advertenties kunnen vinden; organisaties waar ze terecht kunnen met vragen; huurwaarborgen, leningen; samenleven met buren in Antwerpen; rechten en plichten als huurder en eigenaar.
… maar ook op straat Inburgeren gebeurt niet alleen in de klas. Inburgeraars trekken ook de stad in om wat ze geleerd hebben aan de realiteit te toetsen. Ze bezoeken individueel of in groep diensten zoals de werkwinkel, VDAB, een vakbond, scholen, de bibliotheek of een museum. Ze doen dit dikwijls samen met enthousiaste vrijwilligers die hen mee op sleeptouw nemen. In 2013 bezochten de inburgeraars bijvoorbeeld de tentoonstelling Vlamigrant. Deze tentoonstelling vertelde het verhaal van Vlamingen die in het buitenland een nieuw leven opstartten. Veel inburgeraars herkenden in deze tentoonstelling hun eigen ervaringen en emoties.
10
Een snelle start Inburgeraars die een contract ondertekenen, starten binnen de 3 maanden met een cursus MO. Het aantal cursisten daalde in 2013 als gevolg van de dalende instroom. Daardoor bestond een gemiddelde groep MO-cursisten uit 16 inburgeraars. De wachtlijsten uit 2012 werden intussen weggewerkt. Aantal cursisten MO
4.1.2
Doorgedreven differentiatie
Het profiel van de inburgeraars bepaalt mee het aanbod. Zo combineert één op vier inburgeraars het traject met werk. Bovendien is praktische haalbaarheid een belangrijk element om rechthebbenden te motiveren om het inburgeringstraject te volgen. We stemmen het aanbod af op het profiel van de inburgeraars. Daardoor kunnen we meer specialiseren:
Ook lessen MO in het weekend of ‘s avonds Bijna 1 op 4 inburgeraars volgde les MO in het weekend of ’s avonds.
Individuele lessen MO 56 cursisten konden wegens omstandigheden of een variabel werkrooster geen groepslessen volgen. Zij krijgen individuele lessen MO. Ze volgen ook af en toe een groepsles.
Aparte groepen voor laag- en hooggeschoolde inburgeraars
Aparte groepen voor analfabete inburgeraars Analfabete inburgeraars krijgen meer uren MO.
Inhaallessen en extra opdrachten Inburgeraars die een les MO missen kunnen een les inhalen of extra opdrachten maken
Individuele aanpak In het ideale geval vertrekt het aanbod vanuit de individuele vragen en noden van elke inburgeraar. We verzekeren deze persoonlijke aanpak via procesevaluatie en individuele gesprekken met inburgeraars. We willen deze aanpak uitbreiden zodat we de impact van MO kunnen vergroten en het traject van inburgeraars beter kunnen evolueren. Op Vlaams niveau kreeg dit vorm in een persoonlijk actieplan dat voor en door elke inburgeraar kan worden gebruikt. Inburgering Antwerpen testte deze nieuwe aanpak in 2013 en werkte ze verder uit.
11
Overzicht cursisten
Arabisch Engels Pools Nederlands Turks Spaans Frans Farsi Russisch Roemeens Portugees Pashtu Hindi/Urdu Tibetaans Tamazight Bulgaars Servo-Kroatisch Individuele MO Albanees Chinees Italiaans Tamil Jiddisch/Hebreeuws Hongaars Koerdisch Armeens Nepali Somali Thai Totaal
Cursisten 2012 1146 1001 440 412 339 197 403 142 209 104 91 87 232 59 95 28 84 62 83 59 56
50 4 58 40 5602
Cursisten 2013 886 717 476 409 285 257 198 193 151 117 92 92 73 73 71 71 58 56 46 42 36 31 31 26 19 18 12 10 7 4553
Groepen 2013 60 48 32 29 19 18 14 14 10 10 7 7 5 5 6 5 5 3 3 3 2 2 2 2 2 1 1 1 316
In de kijker Geïntegreerde trajecten: perspectief op werk bieden In 2013 organiseerden we, samen met VDAB en Basiseducatie, voor het eerst geïntegreerde trajecten (GIT) voor analfabete werkzoekende inburgeraars. Een GIT bestaat uit lessen Nederlands en MO. Zoals in het reguliere aanbod vertrekken de lesgevers vanuit de behoeftes, interesses en leermogelijkheden van de inburgeraars. In een GIT stemmen ze echter hun lessen op elkaar af zodat de inburgeraars meer leerwinst kunnen maken. Zowel in de lessen MO als in de lessen Nederlands ligt de focus op werk. Een GIT duurt ook langer en is intensiever dan het klassieke aanbod. Nadien kunnen inburgeraars bij VDAB terecht voor loopbaan- en arbeidsmarktoriëntatie. In 2013 organiseerden we met de partners 6 GIT-groepen met telkens ongeveer 15 deelnemers.
12
In de kijker 1. MO voor werkzoekende Europeanen In 2013 zetten we voluit in op de werving van nieuwe doelgroepen. We ontwikkelden een aanbod voor werkzoekende Europeanen. We besteedden extra aandacht aan het thema tewerkstelling. We gebruikten hierbij de methodiek van contractwerk. Inburgeraars gaven dan zelf aan tegen wanneer zij opdrachten afwerkten. Op die manier namen ze hun leerproces zelf in handen. 2. MO voor nieuwe doelgroepen In 2013 ontwikkelde Inburgering Antwerpen een aanbod voor anderstaligen die buiten de klassieke doelgroepen vallen. Op vraag van de stad, organiseren we MO-lessen voor de bewoners van sociale huisvesting op Linkeroever. Tijdens de lessen besteden we extra aandacht aan de thema’s ‘wonen en samenleven’. Daarnaast kunnen de deelnemers ook Nederlandse les volgen. Partners: Basiseducatie, partners in sociale huisvesting. In 2013 startten we met een project voor de bewoners van een woonwagenterrein in Wilrijk. Deze mensen bleken veel vragen te hebben over administratie, bankzaken, werk zoeken, onderwijs, … We boden hen een cursus op maat aan. Tijdens de cursus kregen ze informatie over bovenstaande thema’s. Eveneens kregen ze de kans om hun vaardigheden en zelfredzaamheid aan te scherpen. 3. Infosessie rechten en plichten voor OCMW-klanten Voor het OCMW organiseerden we in 2013 een zeventigtal modules over rechten en plichten voor OCMW-klanten. In deze modules gaan we met cursisten dieper in op de afspraken en verwachtingen die specifiek met het OCMW te maken hebben. De lessen worden begeleid door MO-leerkrachten en een medewerker van het OCMW. Om deze samenwerking optimaal te laten verlopen is het belangrijk dat we blijven werken aan een goede informatie-uitwisseling met het OCMW. 4. Langdurige werkzoekenden In 2013 werkten we samen met Educar vzw een traject uit voor langdurig werklozen. Het ging meestal om oudkomers met een basiskennis Nederlands. Zij kunnen dankzij Educar werkervaring opdoen om nadien door te stromen naar reguliere tewerkstelling. We boden hen ook een cursus MO aan, maar aangepast aan hun noden. De cursus besteedde aandacht aan tewerkstelling, arbeidsattitudes en zelfredzaamheid.
13
Vrijstellingstoets MO Sommige inburgeraars beschikken al over competenties om zelf hun plan te trekken in Antwerpen. Dit zijn meestal inburgeraars die al basiscompetenties hadden of ze door hun verblijf in Antwerpen of eigen netwerk verder hebben ontwikkeld. Zij kunnen een toets afleggen die bepaalt of ze de lessen MO moeten volgen of niet. Ze kunnen de toets afleggen in het Nederlands, Frans, Duits of Engels. Ze mogen ook het internet gebruiken. De toets peilt naar de capaciteiten van de inburgeraars om zelfstandig informatie te vinden en problemen op te lossen. De toets wil dus de competenties in kaart brengen. Er worden ook kennisvragen gesteld, maar die wegen minder door bij de beoordeling. Wie slaagt voor de toets wordt vrijgesteld van de cursus MO en doet afstand van het recht om die cursus te volgen. In 2013 legden 316 inburgeraars de toets af. 103 van hen kreeg een vrijstelling. Zij moesten de lessen MO dus niet volgen. Stadsklap Waar mogelijk wordt tijdens de lessen MO een ‘Stadsklap’ georganiseerd. Daar komen inburgeraars en Vlamingen in groep samen. Ze stellen elkaar vragen over gewoonten, tradities, cultuur, waarden, sociale etiquette of familierelaties. Met een goede begeleiding gaat dat gesprek verder dan de clichés. Het resultaat is een interessante kijk op elkaars leven. Het is bovendien een goede aanleiding om normen en waarden bespreekbaar te maken. Stadsklap is voor sommige inburgeraars het eerste persoonlijke contact met Vlamingen.
Afgelopen jaar werden 191 Stadsklappen ingericht. 1694 Antwerpenaars en 2334 inburgeraars namen eraan deel. Om individuele Antwerpenaars te werven, werkt het onthaalbureau al jaren samen met Vormingplus Antwerpen. Ook hogescholen, de Filharmonie, de dienstencentra van het OCMW en diverse socio-culturele organisaties nemen regelmatig deel aan een Stadsklap.
14
5 Kinderen & jongeren 5.1 Minderjarigen begeleiden naar onderwijs We helpen ook minderjarige nieuwkomers en hun ouders. We verwijzen kleuters, kinderen en jongeren door naar onderwijs en volgen de inschrijving op. We geven hen (en hun ouders) ook informatie over vrije tijd, welzijn en gezondheid. In 2013 ontving Antwerpen 1.558 jonge nieuwkomers tussen de 2,5 en 18 jaar. Een opvallende daling tegenover 2.300 minderjarigen in 2012. Het aantal minderjaren uit de EU neemt wel toe. De dalende instroom van minderjarigen doet het aantal begeleidingen dalen. Het team -18 vond voor 1.002 jonge nieuwkomers een plaats op de schoolbanken. Veel jonge nieuwkomers komen dikwijls midden in het schooljaar aan. Het is dan niet evident om een school dicht bij huis te vinden of om broers en zussen in dezelfde school in te schrijven. Aantal toeleidingen naar onthaalonderwijs
5.1.1
Meld je aan
Meld je aan is het online aanmeldingsregister van het Antwerpse onderwijs. Het geeft elke ouder dezelfde kans om zijn kind in te schrijven in een kleuterschool of lagere school naar keuze. Het onthaalbureau informeerde en sensibiliseerde inburgeraars, zodat ook zij het aanmeldingsregister gebruiken. We meldden in 2013 602 kinderen elektronisch aan. Dat is een stijging van 26 % ten opzichte van 2012. Meld je aan
2012
2013
Broer/zus periode
117
126
Reguliere aanmelding
362
476
Totaal
479
602
15
5.1.2
Onthaalklassen voor jongeren
Jongeren ouder dan 12 leiden we toe naar de onthaalklassen voor nieuwkomers (OKAN). In Antwerpen zijn er tiental scholen. Dankzij de goede samenwerking met de verschillende scholen vonden we voor elke jongere een plaats in een OKAN-klas.
5.2 Inburgering voor jongeren Minderjarige jongeren en meerderjarige jongvolwassenen stellen dikwijls dezelfde vragen. Daarom experimenteerde Inburgering Antwerpen in 2013 met een aanbod MO voor jongeren die uit de OKANklas komen. Ook niet-begeleide minderjarigen die ondersteuning krijgen van het OCMW namen deel. We werkten samen met 3 OKAN-scholen, het Huis van het Nederlands, OCMW Antwerpen, Buurtsport, Vol-Ant en Servicepunt vrijwilligers.
5.2.1
Wat stond er op het programma?
In de voormiddag kwamen de bekende MO-thema’s aan bod zoals werk en opleiding, mobiliteit, relaties en seksualiteit… Dit allemaal op maat van de zeventienjarigen In de namiddag proefden de jongeren van vrijwilligerswerk bij speelpleinen en Natuurpunt, figureerden ze in een film, maakten ze taalraps en staken ze een eindshow en diner in elkaar. De 45 deelnemers waren meer dan enthousiast. We zullen dit initiatief in 2014 dan ook zeker hernemen.
16
6 Nederlands & participatie 6.1 Nederlands Nederlands leren is een belangrijk onderdeel van het inburgeringsprogramma. Daarom spreken begeleiders en leerkrachten zo veel mogelijk Nederlands met de inburgeraars. Inburgeraars krijgen zo de kans om de taal op een praktische manier te oefenen. Inburgeraars die al Nederlands kunnen, volgen de lessen MO in het Nederlands.
6.1.1
Taalbeleid
Contacttaal Veel nieuwkomers spreken nog onvoldoende Nederlands om een diepgaand gesprek te voeren. Daarom communiceren we met hen in een contacttaal. De trajectbegeleiding en de lessen MO worden gegeven in een taal die de inburgeraar goed kan (bv. Engels, Frans, Arabisch, Turks, Spaans, …). Op die manier kunnen we hen op een laagdrempelige en intensieve manier begeleiden. Nederlands leren “Waar kan ik Nederlands leren?” is vaak de eerste vraag van inburgeraars. Terecht: kennis van de taal is cruciaal in elk inburgeringstraject. Daarom verwijzen we inburgeraars na hun eerste gesprek meteen door naar het Huis van het Nederlands. Ze worden er gescreend en ingeschreven in de cursus Nederlands die het best bij hen past.
6.1.2
Inburgering is Nederlands leren
Inburgeraars starten liefst zo snel mogelijk met Nederlands als tweede taal (NT2). ). Een deel van hen is al gestart vóór ze een inburgeringstraject beginnen en hebben al een basiskennis Nederlands op het moment dat ze instappen in een inburgeringstraject. Zij zijn vrijgesteld voor NT2 binnen inburgering. Meestal volgen ze hogere modules NT2. Die snelle start blijkt in de praktijk geen probleem voor inburgeraars met een profiel voor een CVO of de universiteit. De afgelopen jaren werd door Vlaanderen en de stad Antwerpen geïnvesteerd in extra aanbod. Voor de hooggeschoolden die verder willen studeren, heeft de stad Antwerpen een extra inspanning gedaan door deels tussen te komen in de inschrijvingskosten. Voor de laagstgeschoolde inburgeraars is het aanbod beperkter. Door de investeringen van Vlaanderen en de stad is de wachttijd wel kleiner geworden. Het inburgeringstraject van laaggeschoolden duurt langer dan dat van hooggeschoolden. De laaggeschoolden moeten niet alleen langer wachten vooraleer zij met NT2 kunnen starten. Zij moeten ook meer uren NT2 volgen om het basisniveau te behalen.
17
6.2 Participatie Inburgering wil er voor zorgen dat nieuwkomer kunnen deelnemen aan de maatschappij. Een goede vorm van participatie is werken of een opleiding volgen.
6.2.1
Werk & opleiding
Doorstroom naar werk De meeste inburgeraars willen in de eerste plaats werk vinden. 28% van de inburgeraars hebben al een job gevonden. Om dit te kunnen combineren met het inburgeringstraject, heeft Inburgering Antwerpen een uitgebreid avond- en weekendaanbod. Tijdens het inburgeringstraject komen veel zaken aan bod die met werk te maken hebben. Inburgeraars brengen hun eigen competenties in kaart en reflecteren over hun ambities en mogelijkheden. In de lessen MO wordt informatie gegeven en gepraat over alles wat van ver of dichtbij met werk te maken heeft. Dat kan gaan over de mogelijkheden op de arbeidsmarkt, de vooren nadelen van een zelfstandigenstatuut of de waarden en normen op de werkvloer. Samenwerking met VDAB De inburgeraar wordt met al die informatie, ontwikkelde vaardigheden en eventuele diplomagelijkschakeling doorverwezen naar VDAB. Daar krijgen ze een screeningsgesprek en een aanbod loopbaanoriëntatie (LO). Deze cursus start zodra inburgeraars hun basisniveau Nederlands hebben behaald. In 2013 volgden 1038 inburgeraars dat aanbod. 1028 inburgeraars werden na het gesprek vrijgesteld omdat ze reeds werk hadden gevonden of klaar waren voor de arbeidsmarkt. Er is ook een uitgewerkt aanbod voor analfabeten. Zij kunnen sneller doorstromen naar VDAB en krijgen daar een aangepaste begeleiding. Bovendien is er een gemeenschappelijke screening van de analfabete klant door de trajectbegeleider van het onthaalbureau en de VDAB-consulent. We organiseerden met VDAB en Basiseducatie ook een aantal intensieve geïntegreerde trajecten voor analfabete werkzoekenden. Gelijkschakeling van diploma’s Eerder verworven competenties zijn de startbasis voor een succesvolle loopbaan. Een hoger diploma dat in België erkend is, geeft de inburgeraars meer kans om verder te studeren of om een gepaste baan te vinden. Omdat de procedure voor het gelijkschakelen van een diploma complex kan zijn, ondersteunt het onthaalbureau waar nodig. In 2013 informeerde, adviseerde en ondersteunde het onthaalbureau bij 820 individuele dossiers over diplomagelijkschakeling.
Doorstroom naar verdere studies Sommige inburgeraars willen graag verder studeren tijdens of na hun inburgeringstraject. Daarom informeren trajectbegeleiders en leerkrachten hen uitgebreid over de mogelijkheden om verder te studeren. Sommige inburgeraars willen hoger onderwijs volgen. Zij kunnen de module Eduk@ns volgen. In vijf lessen krijgen ze alle informatie over het hoger onderwijs in Vlaanderen en Brussel. De deelnemers gaan ook dieper in op hun eigen mogelijkheden. 72 inburgeraars namen deel aan modules in het Nederlands, Frans en Engels. Voor verdere ondersteuning en begeleiding kunnen inburgeraars terecht bij Consortium Vol-Ant. Zij houden wekelijks permanentie in Atlas. In 2013 zorgden zij voor de individuele studiebegeleiding van 108 inburgeraars.
18
6.2.2
Vrijwilligerswerk & vrije tijd
Participeren is één van de einddoelen van inburgering. Deelnemen aan de maatschappij doe je bij uitstek door te werken maar het kan ook in je vrije tijd of met je kinderen. Participatie komt tijdens het hele traject aan bod. Zowel in de lessen MO, participatiegesprekken of tijdens de permanenties van het team maatschappelijke participatie.
tijdens
Door in contact te komen met Antwerpenaars kunnen nieuwkomers:
onze samenleving van binnenuit leren kennen; Nederlands oefenen; een netwerk uitbouwen; en hun referentiekader verbreden.
Inburgeren doe je dus niet alleen. Individuele toeleiding Inburgeraars willen participeren door bijvoorbeeld te sporten, een cursus te volgen of lid te worden van een vereniging. Vaak spreken ze nog niet voldoende Nederlands of aarzelen ze om de stap te zetten. Hun trajectbegeleider of medewerker maatschappelijke participatie kan hen op weg helpen. Met een uitgebreid netwerk van partners stemt het onthaalbureau vraag en aanbod op elkaar af. Indien de trajectbegeleider of leerkracht de inburgeraar niet kan doorverwijzen, kan deze terecht bij de MP-permanentie. We verwijzen door naar IVCA, Femma, Opsinjoren, conversatiegroepen, taalbuddy’s, cursussen, cultuurverenigingen en natuurlijk sport. Een medewerker van Buurtsport bemant drie namiddagen per week een sportpermanentie voor inburgeraars. Inburgeraars kunnen zo kennismaken met het Antwerps sportaanbod en worden meteen doorverwezen. Door deze laagdrempelige manier van werken, verwezen de MP- en Buurstsportmedewerker zo’n 887 inburgeraars naar vrijetijdsorganisaties, waarvan 338 naar een sportorganisatie. In oktober 2013 startten we ook met een wekelijkse permanentie voor kinderen van inburgeraars. Infosessies en groepsbezoeken Op het einde van de cursussen MO organiseren we groepsbezoeken aan organisaties. Tijdens zo’n infosessie kunnen inburgeraars proeven van het aanbod en zich inschrijven voor de activiteiten. Inburgering Antwerpen werkt hiervoor samen met onder meer Buurtsport, de Opvoedingswinkel, Digipunt, Samenlevingsopbouw, Servicepunt Vrijwilligers, de Kraamvogel, Stebo, de Antwerpse bibliotheken en de jeugddienst. Vooral infosessies over werk en zelfstandig ondernemen zijn erg populair. Samen met de partners organiseerden we een 80-tal infosessies. We telden 1227 deelnames tegenover 984 in 2012. Uitstappen Om inburgeraars zoveel mogelijk te laten kennis maken met Antwerpen en cultuur, zijn er aanvullende, vrijblijvende activiteiten voor inburgeraars. Zo kunnen inburgeraars enkele keren per jaar gratis naar een concert of kidsconcert van de Filharmonie gaan. Geregeld organiseren we ook uitstappen naar de kinderboerderij, een voorstelling van de zomer van Antwerpen of het zwembad. In 2013 waren er 463 deelnames.
19
Vrijwilligerswerk Het servicepunt vrijwilligers leidt inburgeraars en andere Antwerpenaars toe naar vrijwilligerswerk. Het servicepunt en Inburgering Antwerpen werken intensief samen. Door vrijwilligerswerk te doen kunnen inburgeraars: zich inzetten voor de maatschappij; werkervaring opdoen; Nederlands oefenen; Antwerpenaars ontmoeten. Het voorbije jaar deden inburgeraars vrijwilligerswerk bij onder andere Samenlevingsopbouw, speelpleinwerkingen, IVCA, rust- en verzorgingstehuizen, Natuurpunt, Jespo en evenemententeam Atlas. Om vrijwilligerswerk te mogen doen moet een nieuwkomer vaak al goed Nederlands spreken. Om laagtaalvaardige inburgeraars toch de kans te geven om vrijwilligers werk te doen, werken we samen met een aantal dienstencentra. Inburgeraars gaan samen opstap met senioren en duwen hun rolstoel. Daarnaast kan Inburgering Antwerpen ook zelf rekenen op enthousiaste vrijwilligers. Onder hen verschillende ex-inburgeraars. Ze geven rondleidingen in de stad, begeleiden infosessies of organiseren culturele en educatieve uitstappen. Inburgeringscoaches en taalbuddy’s Veel inburgeraars willen deelnemen aan inburgeringscoaches. Omdat het aanbod in Antwerpen beperkt is, gingen we zelf een samenwerking met twee hogescholen aan (KDG en AP). Studenten en inburgeraars vormen samen een taalduo. In 2013 werden ongeveer 62 duo’s gevormd. Hiernaast verwezen we ook een 150 inburgeraars door naar onze partners: Cultuurverkenners, Tweespraak en Filet Divers. Conversatiegroepen De vraag naar conversatiegroepen blijft groot. Het middenveld kan deze vraag niet altijd aan. Veel inburgeraars hebben niet het vereiste niveau NT2 (1.2). Als opstap naar de reguliere conversatiegroepen en andere participatie-initiatieven, organiseerden we zelf enkele conversatiegroepen voor een laag taalniveau (12 bijeenkomsten). Naast Nederlands praten was er ook aandacht voor participatie. De stagiaires van het team MP organiseerden deze conversatiegroepen als stageopdracht. Inburgeraars die al wel een 1.2. behaalden, verwezen we door naar Samenlevingsopbouw, Posthof IVCA een Vormingplus. Zij kunnen via de partners deelnemen aan de reguliere conversatiegroepen.
20
In de kijker 1. Rolstoelduwen
In 2012 startten we in verschillende dienstencentra in Antwerpen-Noord met rolstoelduwen. Inburgeraars duwden de rolstoel van minder mobiele senioren. Ze gingen bijvoorbeeld samen naar de dierentuin, naar dansnamiddagen of maakten een wandeling in het park. Dit werd een succes. Inburgeraars voelden dat ze nuttig werk verrichtten. Bovendien konden ze kennismaken met andere mensen. In 2013 hebben we dit project uitgebreid naar het centrum van de stad. Enkele Woonzorgcentra sloten zich als partner aan. Sinds maart 2013 helpen elf rolstoelduwers de bewoners in Woonzorgcentrum Bilzenhof. Sommige inburgeraars nemen er ook andere taken op: maaltijden bedelen, activiteiten organiseren, animatie voorzien, ... In december 2013 sloten we een samenwerking af met Dienstencentrum De Oever, Woonzorgcentrum De Gulden Lelie en Buurtsport vzw. Een twaalftal inburgeraars ging er samen met de senioren naar de kerstmarkt. Ondertussen gaat deze groep twee keer per maand op stap. Buurtsport vzw stippelt de wandelingen uit en zorgt voor de begeleiding. Dit jaar zullen de senioren in Woonzorgcentrum WZC Vinck-Heymans onze rolstoelduwers leren kennen. Dit woonzorgcentrum heeft meer dan 200 bewoners en zoekt continu naar nieuwe vrijwilligers. 2. Inburgering loopt Na het succes van Inburgering loopt in 2012, organiseerden we het dit jaar opnieuw in het voorjaar én het najaar. Niet alleen inburgeraars en collega’s deden mee maar ook verschillende buurtbewoners. Zo’n een mix van nieuwkomers en Vlamingen, daar streven we naar! We danken ook Buurtsport en Atletiek Beerschot die voor de omkadering en professionele trainers zorgden.
21
