Jaarverslag Onthaalbureau Inburgering Antwerpen 2009
Inhoudstafel
Beste lezer.....................................................................................pag. 1 “Inburgering is ingeburgerd” interview met Monica De Coninck..............................................pag. 2 Wat is Inburgering?.....................................................................pag. 3 Wie zijn de nieuwkomers in Antwerpen?.............................pag. 6 Werving en actieve toeleiding.................................................pag. 11 Trajectbegeleiding.......................................................................pag. 14 Toeleiding van minderjarigen..................................................pag. 20 Maatschappelijke oriëntatie.....................................................pag. 22 Taaltraject Nederlands...............................................................pag. 25 Naar drie volwaardige perspectieven: werken, leren en participeren.................................................pag. 27 Verwacht… in 2010.....................................................................pag. 31 “Inburgering is iets wat je hele leven blijft duren” interview met Geert Bourgeois...................................................pag. 33 Organisatie van het onthaalbureau.......................................pag. 36
Beste lezer
Onthaalbureau Inburgering heeft opnieuw een goedgevuld jaar achter de rug. In 2009 is ons aanbod en onze dienstverlening uitgebreid, verdiept, aangepast en geëvolueerd. In het jaarverslag dat voor u ligt, leest u meer over alle grote en kleine stappen die werden gezet. Ik licht er graag enkele voor u uit. Het afgelopen jaar was andermaal een jaar van groei voor inburgering in Antwerpen. Meer inburgeraars meldden zich aan bij het onthaalbureau en engageerden zich door het ondertekenen van een inburgeringscontract. Het systematisch informeren van nieuwkomers bij het Centraal Loket Vreemdelingen en de eerste resultaten van de samenwerkingsafspraken met VDAB hebben hier ongetwijfeld toe bijgedragen. Ook het aantal toeleidingen van minderjarigen naar het onthaalonderwijs nam sterk toe. In 2009 werd de nieuwe methodiek maatschappelijke oriëntatie (MO) ingevoerd. Nieuw lesmateriaal en een nieuwe didactiek zorgden voor een grote ommezwaai. Een eerste inspectie van het onthaalbureau bevestigde de geleverde inspanningen van de afgelopen jaren en
vroeg daarnaast bijkomende aandacht voor gebruikte methodieken en het opvolgen van leervorderingen. Om aan die behoeften tegemoet te komen, krijgen leerkrachten in 2010 de nodige extra ondersteuning en begeleiding. Het onthaalbureau zette ook belangrijke stappen naar de toekomst: de samenwerkingsovereenkomst met OCMW Antwerpen, het lokaal Antwerps afsprakenkader Nederlands tweede taal en de experimentele trajecten voor inburgeraars met een sociaal of educatief perspectief zullen onze werking de komende jaren mee bepalen. Al deze realisaties waren enkel mogelijk dankzij de inzet van een team professionele medewerkers, onze partnerorganisaties, een ploeg enthousiaste vrijwilligers, de inburgeraars zelf en de vele betrokken inwoners van onze stad. In dit jaarverslag vindt u tenslotte ook interviews met twee politiek verantwoordelijken die inburgering in Antwerpen mee vormgeven: schepen Monica De Coninck en minister Geert Bourgeois.
Veel leesplezier! Hassan Boujedaïn Coördinator Onthaalbureau Inburgering Antwerpen
1
“Inburgering is ingeburgerd” Interview met Monica De Coninck
Monica De Coninck is Schepen van Sociaal Beleid, Diversiteit en Loketten in Antwerpen. Daarnaast is ze ook voorzitter van het OCMW Antwerpen.
Wat vindt u de belangrijkste realisaties op het vlak van inburgering van de laatste jaren? Dan denk ik aan het feit dat inburgering nu zelf is ‘ingeburgerd’. In de beginjaren was het nog enigszins controversieel om inburgeringscursussen aan te bieden, laat staan te verplichten, maar nu lijkt iedereen het erover eens dat inburgering de kansen van nieuwkomers in het land van aankomst sterk verhoogt en daar kan ik alleen maar blij om zijn. Een van de grote misverstanden is dan weer dat inburgeraars zelf tot inburgering moeten worden aangespoord: de meerderheid van de nieuwkomers is vragende partij voor het volgen van een cursus.
Voor welke grote uitdagingen staat de stad Antwerpen op het vlak van inburgering? De regularisatiecampagne van eind 2009 zal zeker grote uitdagingen met zich meebrengen. De campagne zal zorgen voor een grote instroom aan nieuwkomers: geregulariseerden, maar op termijn ook gezinsherenigers. Als stad vinden we het dan ook niet meer dan logisch dat de hogere overheden middelen voorzien om te zorgen dat wachtlijsten kunnen weggewerkt en vermeden worden, zodat we mensen alle kansen kunnen geven.
Inburgering is een samenwerking tussen Onthaalbureau Inburgering, de NT2-scholen, VDAB en OCMW. Wat verwacht u van deze organisaties? Ik verwacht van deze organisaties dat ze efficiënt samenwerken. Daar hebben we de laatste jaren al heel wat stappen ondernomen met verschillende samenwerkingsconvenanten. We zien bijvoorbeeld een stijging van het aantal inburgeraars door het systematisch informeren van nieuwkomers bij het Centraal Loket Vreemdelingen en door de eerste resultaten van de doorverwijzingsafspraken met VDAB.
2
Met OCMW Antwerpen werd eveneens een samenwerkingsovereenkomst ondertekend. In dat protocol worden afspraken gemaakt over doorverwijzing van OCMWcliënten, en werd de begeleiding en opvolging op elkaar afgestemd. Toch is het nog niet altijd evident en zijn er ook wel eens tegenstrijdige belangen.
Hoe ziet u het inburgeringsbeleid graag op lange termijn evolueren? In de toekomst zou ik graag zien dat er meer, langer en intensiever NT2 wordt aangeboden. Het effect van inburgering kan ook versterkt worden door nog meer aandacht te besteden aan participatie van inburgeraars aan de samenleving. We moeten met inburgering ook meer oudkomers en kansengroepen bereiken. Zij zitten vaak met specifieke noden en hebben soms aangepaste cursussen en begeleiding nodig. Inburgering Antwerpen kan hier als grootste onthaalbureau een belangrijke rol spelen.
Welke boodschap wilt u enerzijds aan de inburgeraars en anderzijds aan de Antwerpenaars geven? In die vraag schuilt al een boodschap: inburgeraars zijn ook Antwerpenaars. Dat zit mooi vervat in onze slogan “ ’t Stad is van iedereen”. Die betekent dat iedereen welkom is. Maar er is nog een andere betekenis die wel eens over het hoofd gezien wordt. Het betekent namelijk ook dat iedereen z’n steentje moet bijdragen. In onze maatschappij zijn er - gelukkig maar - veel kansen en mogelijkheden voor wie hier een beter leven wil opbouwen, maar dat moet steeds gebeuren in wederzijds respect. Een Antwerpenaar is niet iemand die in Antwerpen is geboren; het is iemand die het beste voor heeft met z’n stad en op zijn manier een bijdrage levert aan onze samenleving.
Wat is Inburgering?
Antwerpenaars van vreemde origine die willen inburgeren en Nederlands leren, kunnen een inburgeringstraject volgen. Het gaat bijvoorbeeld om gezinsherenigers, EUburgers, asielzoekers, geregulariseerden en arbeidsmigranten. Hoelang ze hier al wonen is van geen belang, wat telt is dat ze zich voor langere tijd in België zullen vestigen. Onthaalbureau Inburgering Antwerpen begeleidt deze inburgeraars, zodat ze sneller hun weg vinden in de Belgische samenleving.
Inburgeringstraject Een inburgeringstraject wordt zoveel mogelijk op maat van de inburgeraar samengesteld. Het bestaat uit een opleidingspakket, ondersteund door trajectbegeleiding. De aangeboden opleidingen zijn een cursus maatschappelijke oriëntatie (MO), een basisniveau Nederlands (NT2) en loopbaanoriëntatie. Voor deze laatste twee onderdelen werkt het onthaalbureau nauw samen met het Huis van het Nederlands, VDAB en de scholen die Nederlandse taallessen geven: de Centra voor Volwassenenonderwijs, de universiteit Antwerpen en Open School, het centrum voor basiseducatie in Antwerpen.
Het inburgeringstraject: HeT prIMAIre TrAjeCT
HeT seCuNdAIre TrAjeCT
Maatschappelijke Oriëntatie (MO)
Aanmelding Oriëntatie Trajectbepaling
Nederlands als tweede taal (NT2)
Loopbaanoriëntatie (LO)
Contract
INBurGErINGSATTEST
Werving
Werken (VDAB)
Studeren (Onderwijs)
Maatschappelijke participatie
Trajectbegeleiding
3
Trajectbegeleiding
Nederlands (NT2)
Trajectbegeleiding loopt als een rode draad doorheen het inburgeringsprogramma. In overleg met de inburgeraar wordt een traject op maat samengesteld. De trajectbegeleider houdt daarbij rekening met de scholingsgraad, de werk- en gezinssituatie van de klant, het resultaat van de screening door VDAB en het Huis van het Nederlands en met andere competenties, noden en verwachtingen van de inburgeraars. Tijdens het traject volgt de trajectbegeleider zijn klant op en stuurt hij het traject bij waar nodig.
Het onthaalbureau werkt nauw samen met het Huis van het Nederlands en de scholen die Nederlandse les geven. Het Huis screent de inburgeraars en oriënteert hen naar het meest geschikte aanbod. Via het onthaalbureau volgt de inburgeraar een startniveau Nederlands. Hoelang dat duurt, varieert onder andere naargelang de geschooldheid en vorderingen van de inburgeraar. Op die manier kan de inburgeraar snel en efficiënt een basis Nederlands leren, als opstap naar participatie, werk en vervolgopleidingen.
De trajectbegeleider is de regisseur en behoudt het overzicht. Gedurende het hele traject staat de zelfredzaamheid van klanten centraal en wordt het succesvol afronden van het programma bewaakt. De trajectbegeleiding gebeurt in het Nederlands of in een contacttaal. Ook minderjarigen en hun ouders kunnen bij een trajectbegeleider terecht. Het onthaalbureau verwijst de minderjarige door naar het onthaalonderwijs en volgt de inschrijving op. Indien nodig verzorgen we ook toeleiding naar welzijn, gezondheid en vrije tijd.
Maatschappelijke oriëntatie (MO) Het onthaalbureau staat zelf in voor de cursus maatschappelijk oriëntatie (MO). Doelstelling van de cursus MO is het zelfstandiger functioneren van de inburgeraar, in overeenstemming met de eigen competenties en ambities en met respect voor de waarden en normen van onze samenleving.
Wat is inburgering? 4
Inburgeraars leren keuzes maken en krijgen inzicht in hun eigen situatie. Ze oefenen vaardigheden om informatie te verwerven. Zo kan de inburgeraar zijn situatie verbeteren en leert hij de diversiteit en de waarden en normen van de samenleving herkennen. De inburgeraar volgt de cursus in het Nederlands of in een contacttaal. Een cursus duurt gemiddeld 63 uur maar kan in het kader van maatwerk ook korter of langer duren.
Loopbaanoriëntatie In overleg met de trajectbegeleider wordt het toekomstperspectief scherper gesteld: welke doelen wil de inburgeraar in de toekomst bereiken? Gaat de aandacht in eerste instantie bijvoorbeeld naar werk, het gezin of verder studeren? Afhankelijk van de keuzes die worden gemaakt, krijgt de inburgeraar een aanbod loopbaanoriëntatie op maat. Inburgeraars die werk zoeken, volgen in samenwerking met VDAB een cursus loopbaanoriëntatie naar werk. Deze cursus gaat door in het Nederlands. Een VDAB-consulent gaat samen met de inburgeraar na wat zijn interesses en competenties zijn. De inburgeraar krijgt informatie over de mogelijkheden op de arbeidsmarkt. Daarna maakt de inburgeraar een keuze over het professionele traject dat het beste bij hem past. Wie verder wil studeren of bijvoorbeeld op zoek is naar vrijwilligerswerk, krijgt ondersteuning binnen het pilootproject ‘loopbaanoriëntatie educatief’ en het team maatschappelijke participatie. uiteraard kan een inburgeraar kiezen voor een combinatie van werken, leren en participeren.
doelgroep
Meer weten over inburgering?
Sinds 2007 is er een uitgebreide doelgroep ‘inburgeraars’ die terecht kan bij het onthaalbureau. Het gaat om nieuwkomers en oudkomers van vreemde herkomst. De belangrijkste groepen zijn gezinsvormers en gezinsherenigers, asielzoekers, arbeidsmigranten, geregulariseerden en Euburgers.
uitgebreide informatie over inburgering in Vlaanderen en Antwerpen vindt u hier:
Een deel van deze doelgroep is verplicht een traject te volgen. Het gaat bijvoorbeeld om nieuwkomers, asielzoekers en bedienaars van erkende erediensten. Ook OCMW en VDAB kunnen hun cliënten vragen een inburgeringsprogramma te volgen.
www.antwerpen.inburgering.be
www.inburgering.be
www.vmc.be
Inburgering voorziet een inspanningsverbintenis. Er is aan het einde van het traject dus geen eindtoets waarvoor men moet slagen. Van de inburgeraar wordt wel verwacht dat hij tijdig start met het vormingsprogramma en minstens 80% aanwezig is in elk opleidingsonderdeel. Andere groepen worden niet verplicht, maar hebben wel recht op een inburgeringstraject. Dat geldt ondermeer voor alle Europese burgers (behalve Belgen) en hun gezinsleden, inburgeraars die om medische redenen geen traject kunnen volgen en nieuwkomers die 65 jaar of ouder zijn.
Wat is inburgering? 5
Wie zijn de nieuwkomers in Antwerpen?
Dankzij de uitwisseling met het rijksregister hebben we heel wat informatie over nieuwkomers die zich in Antwerpen vestigen. Zijn ze doelgroep of niet? Waar komen ze vandaan? Met welk statuut hebben ze zich in België gevestigd?
Eu-landen in de top 10. Zowel de instroom vanuit Spanje als vanuit de nieuwe Eu-landen Polen, roemenië en Bulgarije stijgt. Zowel de groep verplichten als de rechthebbenden groeide aan. Voor het eerst sinds jaren verwelkomde de stad Antwerpen meer vrouwelijke dan mannelijke nieuwkomers. Een resultaat dat te wijten is aan de verhoogde instroom van Poolse en Marokkaanse vrouwen. Ook bij de gezinsvormers en gezinsherenigers zijn vrouwen meer vertegenwoordigd.
Wat opvalt in 2009 is de sterke stijging van de instroom in vergelijking met de vorige twee jaren. Toen daalde het aantal nieuwkomers door de vernieuwde asielprocedure en de strengere regels voor gezinsvorming. In 2009 steeg het niveau terug tot dat van 2006. Mogelijke verklaringen voor deze stijging zijn de grotere instroom uit nieuwe en oude Eu-landen. Een belangrijk deel van deze nieuwkomers heeft het statuut gezinshereniger of –vormer. De top 5 van landen van herkomst blijft echter quasi ongewijzigd. Marokko wipt over Nederland als grootste herkomstland. Daarnaast staan een pak
De instroom is gespreid over de verschillende districten. Meer nieuwkomers vestigden zich in 2060 (AntwerpenNoord). In 2008 trok het zuidelijke deel van het district Antwerpen (postcode 2018) nog het meeste nieuwkomers aan.
Instroom nieuwkomers volgens verplichting 2006
2007
2008
2009
714
1657
871
1467
rechthebbend
4258
3542
2945
3902
Verder onderzoek nodig na aanmelding
2675
2081
2222
2200
Totaal
7647
7280
6044
7569
Verplicht
Instroom nieuwkomers volgens geslacht
Wie zijn de nieuwkomers in Antwerpen? 6
Geslacht
2006
2007
2008
2009
Man
4055
3933
3235
3696
Vrouw
3592
3347
2809
3873
Totaal
7647
7280
6044
7569
Nieuwe Vlaamse regelgeving in 2008
7
Instroom nieuwkomers volgens nationaliteit Nationaliteit
2008
2009
702
1154
1027
986
Polen
648
928
Turkije
299
392
Bulgarije
221
243
roemenië
182
201
Spanje
107
194
Irak
84
192
India
278
173
Ghana
87
131
russische Federatie
104
123
Portugal
115
121
rest
2190
2731
Totaal
6044
7569
Marokko Nederland
Instroom nieuwkomers volgens statuut Statuut
2006
2007
2008
2009
Gezinshereniger/-vormer
5313
4815
3504
5172
Geregulariseerden
1427
1615
1943
1569
907
677
322
432
183
345
Asielzoekers (doelgroep na ontvankelijkheid of 4 maanden) Slachtoffers mensenhandel aanvraag regularisatie Eu-student
98
84
38
Erkend vluchteling
75
8
13
7280
6044
7569
Eindtotaal
Wie zijn de nieuwkomers in Antwerpen? 8
7647
Instroom nieuwkomers per district en postcode in 2009 Antwerpen 2060 Antwerpen 2018
4%
Antwerpen 2000
1% 1% 1% 3% 3%
21%
Borgerhout 2140
4%
Deurne 2100
5%
Berchem 2600
6%
Antwerpen 2020
18%
10%
Merksem 2170 Antwerpen 2050
11%
13%
Hoboken 2660 Wilrijk 2610 Ekeren 2180 Antwerpen 2030 Berendrecht-Zandvliet-Lillo 2040
Evolutie nieuwkomers per district en postcode Districten
2006
2007
Antwerpen | 2060
1551
Antwerpen | 2018
1370
1359
989
1489
1280
1080
1319
Antwerpen | 2000
1185
1107
925
968
Borgerhout | 2140
884
868
710
834
Deurne | 2100
713
695
547
787
Berchem | 2600
452
480
399
464
Antwerpen | 2020
310
337
260
414
Merksem | 2170
269
290
264
306
Antwerpen | 2050
176
151
228
305
Hoboken | 2660
242
255
254
248
Wilrijk | 2610
328
309
232
237
Ekeren | 2180
71
62
80
105
Antwerpen | 2030
73
70
65
81
Berendrecht-Zandvliet-Lillo | 2040
20
14
11
12
7647
7280
6044
7569
Eindtotaal
Wie zijn de nieuwkomers in Antwerpen?
2009
2008
9
Werving en actieve toeleiding
Het onthaalbureau informeert, sensibiliseert en motiveert inburgeraars met brochures, brieven, huisbezoeken en infosessies. Met onze prioritaire partners maakten we duidelijke afspraken over toeleiding naar het onthaalbureau.
lang van inburgering en de mogelijke verplichting. Nieuwe inwoners bij wie de inschrijving volledig afgerond werd, krijgen na een korte toelichting meteen een afspraak voor een intakegesprek.
Hoe komen inburgeraars bij het onthaalbureau terecht?
uniek voordeel van de permanenties op het Centraal Loket is het pro-actief informeren en motiveren van nieuwkomers, nog voor ze via het rijksregister gedetecteerd worden. Bovendien geeft de stad Antwerpen zo een belangrijk signaal over het belang dat aan inburgering wordt gehecht.
De verhoudingen veranderden grondig in vergelijking met 2008. Toen waren de wervingsbrieven van de stad Antwerpen de belangrijkste ‘toeleider’. In 2009 werd dat de actieve werving. Belangrijkste oorzaak hiervoor is de permanentie op het Centraal Loket voor de Vreemdelingen.
samenwerking met het Centraal Loket voor Vreemdelingen Sinds mei 2009 werkt Inburgering Antwerpen samen met het Centraal Loket Vreemdelingen. Het onthaalbureau informeert en motiveert systematisch nieuwkomers die via dit loket hun aanvraag tot inschrijving in de gemeente indienen over inburgering. Iedereen die na inschrijving tot de doelgroep zal behoren, krijgt in een persoonlijk gesprek meer uitleg over het be-
Toeleiding in 2009
persoonlijk contact met prioritaire groepen Het onthaalbureau kreeg met het nieuwe boetebesluit de expliciete opdracht om verplichte inburgeraars persoonlijk te contacteren. Vaak is algemene, schriftelijke informatie immers niet voldoende: inburgeraars leggen andere prioriteiten (kinderen, werk), zien het nut van een programma niet meteen in, het traject lijkt hen niet haalbaar of ze hebben de informatie niet correct begrepen. Wie verplicht is en zich 2 maanden na het versturen van een aangetekende brief niet aanmeldt, wordt telefonisch gecontacteerd of krijgt een huisbezoek. Tijdens dit contact krijgen inburgeraars uitgebreide informatie en wordt in een motivatiegesprek ingegaan op het belang van inbur-
Actieve werving (samenwerking met Centraal Loket Vreemdelingen en Huis van het Nederlands, huisbezoeken)
3% 3% 5%
38%
Werving en actieve toeleiding
9%
Info en wervingsbrieven van de stad Antwerpen Spontaan Derden OCMW Sociale huisvesting
22%
VDAB
20% 11
gering. uiteindelijk meldde in 2009 slechts 10 % van de verplichten zich niet aan bij het onthaalbureau, in sommige gevallen omdat ze verhuisden naar een ander werkingsgebied of het buitenland. Ook rechthebbenden wil het onthaalbureau individueel motiveren tijdens een huisbezoek. Prioriteit daarbij gaat naar rechthebbende nieuwkomers afkomstig van buiten de ‘oude’-Eu.
Toeleiding door partnerorganisaties Het Vlaamse inburgeringsbeleid omschreef een aantal prioritaire doelgroepen. Het gaat om de verplichte nieuwkomers, maar ook om VDAB- en OCMW-cliënten, inwoners van de sociale huisvesting, ouders van schoolgaande kinderen en inburgeraars van niet-Europese afkomst. VDAB, OCMW en Huis van het Nederlands zijn belangrijke partners binnen het inburgeringsprogramma. Met hen werden afspraken gemaakt over actieve toeleiding en de eerste resultaten zijn positief. Daarnaast heeft ook de nieuwe Vlaamse wooncode een duidelijke rol gespeeld: het aandeel doorverwijzingen vanuit de sociale huisvesting is groter dan verwacht.
Verder zijn er partnerorganisaties waar geen structurele afspraken mee gemaakt zijn, maar die het onthaalbureau wil blijven stimuleren om door te verwijzen zoals organisaties uit de welzijnssector, zelforganisaties, socio-culturele verenigingen en sportclubs.
effect van toeleiding Het effect van doorgedreven toeleiding naar het onthaalbureau leverde goede resultaten op in 2009. uiteindelijk meldden 6039 inburgeraars zich aan bij het onthaalbureau. Ze kregen in een individueel gesprek uitgebreide informatie en de mogelijkheid om bijkomende vragen te stellen. Niet iedereen die zich aanmeldt bij een trajectbegeleider, kiest er uiteindelijk voor in een traject te stappen. Sommigen onder hen vinden het moeilijk om inburgering te combineren met werk of privé-leven, willen enkel Nederlands volgen of struikelen over praktische belemmeringen. Nochtans zijn hier heel wat mogelijkheden voorzien: flexibele trajecten op maat, avond- en zaterdagaanbod voor wie werkt of hulp bij het zoeken van kinderopvang. Mogelijk schrikt ook het eventuele beboeten van wie zich engageert maar zijn contract niet naleeft, een aantal mensen af.
Aantal aanmeldingen
8000 7000 5714
6000 5000 Werving en actieve toeleiding 12
4000
6039
4436 3755
3000 2000 1000 0
2006
2007
2008
2009
Trajectbegeleiding
De trajectbegeleider is gedurende het hele traject aanspreekpunt, coach, begeleider, klankbord en kompas voor de inburgeraar. In de eerste plaats wil de trajectbegeleider er voor zorgen dat inburgeraars snel en succesvol hun traject afronden. Daarnaast wordt ingegaan op allerlei aandachtspunten en vragen: wat wordt van de inburgeraars verwacht? Aan welke randvoorwaarden moet worden gewerkt? Wat verwacht de inburgeraar van zijn toekomst in Vlaanderen?
scherp zijn gesteld, stippelen trajectbegeleider en inburgeraar het traject uit dat nodig is om dat doel te bereiken.
een verhaal van rechten en plichten
Investeren in actief burgerschap
Inburgering is een verhaal van rechten en plichten. Tijdens het eerste gesprek geeft de trajectbegeleider meer uitleg over het aanbod van het onthaalbureau en de rechten en plichten van inburgeraars, maar ook over de verwachtingen die de samenleving en het onthaalbureau stelt. De trajectbegeleider gaat in op de voordelen, de mogelijkheden en het belang van inburgering op korte en lange termijn. Door de inburgeraar te doen nadenken over zijn situatie, zoekt en versterkt de trajectbegeleider de motivatie van de cliënt. Meteen bekijkt hij of zij ook of de wettelijke verplichting geldt.
De trajectbegeleider stimuleert tijdens het hele traject het einddoel van inburgering: meer zelfstandigheid, grotere maatschappelijke participatie en actief burgerschap. De trajectbegeleider gebruikt een aanpak op maat, die de inburgeraar zelfstandiger maakt, doet reflecteren over zijn eigen situatie, responsabiliseert en motiveert. Zo groeit de inburgeraar in de verschillende rollen die hij in Vlaanderen zal opnemen.
Competenties als uitgangspunt
Tijdens het intakegesprek en de bepaling van het traject, inventariseert de trajectbegeleider de kennis en vaardigheden die de inburgeraar vroeger verwierf. Dat kan een bepaald niveau Nederlands zijn, een diploma of vroegere werkervaring. Maar ook andere competenties zijn belangrijk, bijvoorbeeld kennis van andere talen, ervaring in het werken met mensen of technische vaardigheden.
Trajectbegeleiding
Vanuit deze startcompetenties wordt de link gemaakt naar het perspectief van de inburgeraar: wil hij of zij werk vinden, een opleiding volgen, een gezin starten of aan vrijwilligerswerk doen? Eens de startpositie en het einddoel
14
De informatie die inburgeraars krijgen tijdens de verschillende cursussen, wordt in volgende gesprekken vertaald naar de individuele situatie van de cliënt. Hoe kan hij de nieuwe vaardigheden gebruiken en versterken, welke volgende stappen kan de inburgeraar zetten, waar liggen er nog drempels en uitdagingen?
Door actief burgerschap te promoten en te ondersteunen, leert de inburgeraar participeren aan de samenleving op verschillende domeinen: op de arbeidsmarkt, op de school van de kinderen, in een eigen netwerk, in de buurt, enzoverder.
Werken aan randvoorwaarden Verschillende factoren kunnen ervoor zorgen dat inburgeraars het moeilijk vinden een traject te volgen. Het gaat vaak over praktische problemen zoals vervoer naar de cursus of gebrek aan kinderopvang. Daarnaast kan ook de psychosociale of familiale situatie van inburgeraars een belemmering vormen. Hiervoor verwijzen trajectbegeleiders vooral door naar de bestaande hulpverleningsdiensten.
Om tegemoet te komen aan de vragen naar kinderopvang, is er de jarenlange samenwerking met vzw ’t Lieverdje. Zij voorzien kinderopvang tijdens de lessen maatschappelijke oriëntatie. In 2009 werden 195 kinderen opgevangen in ’t Lieverdje. Daarnaast konden 7 kinderen terecht bij Okido Mobiel in Zuidrand. Bij De Speelboom (Familiehulp vzw) in Borgerhout werden er eveneens 7 plaatsen voor occasionele opvang ingekocht.
bij diplomagelijkschakeling aan te bieden. In samenwerking met het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming (NArIC) wordt het onthaalbureau verder uitgebouwd als expertisecentrum voor diplomagelijkschakeling.
Het tekort aan kinderopvang is niet enkel een probleem tijdens de lessen MO, maar ook tijdens de lessen NT2 en LO. Om dit aan te pakken werd een projectmedewerker kinderopvang aan het werk gezet. Zij brengt de noden in kaart, signaleert hiaten en ontwikkelt een instrument om vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen.
Met gesystematiseerde opvolgingsgesprekken, herinneringsbrieven en het steeds beter opvolgen van afwezigheden, stuurt het onthaalbureau aan op minder afwezigheden en afhakers. Bovendien maakt de systematisering van de begeleiding het mogelijk tijdig in te grijpen en bij te sturen in een traject. Zo wordt vermeden dat de wettelijke termijnen van het boetebesluit worden overschreden.
Het onthaalbureau ondersteunt ook bij diplomagelijkschakeling. Deze opdracht werd in 2008 aan de onthaalbureaus toegewezen door de Vlaamse overheid. Gezien de complexe procedure, krijgt de inburgeraar ondersteuning van een trajectbegeleider bij zijn aanvraag. Het is belangrijk dat inburgeraars na de erkenning van het diploma hun competenties ook in ons land kunnen inzetten. Een hoger diploma dat in België erkend is, geeft de inburgeraars meer kans om verder te studeren of om een gepaste baan te vinden. In 2009 ondersteunde of adviseerde het onthaalbureau bij 379 individuele dossiers voor de erkenning of gelijkschakeling van diploma’s. Met VDAB werd een overeenkomst afgesloten om buiten de reguliere trajecten ondersteuning
Naar meer succesvolle trajecten
Deze aanpak sluit aan bij het streven van het onthaalbureau naar snellere en kortere trajecten. Met een intensief aanbod waar mogelijk, wordt de kans kleiner dat de situatie van de inburgeraar gedurende het traject ingrijpend verandert. De trajectbegeleider heeft hierin een belangrijke opdracht: samen met de inburgeraar, wordt gezocht naar het beste en snelst haalbare aanbod. De wachtlijsten NT2 die in het najaar ontstaan zijn, dreigen hier echter roet in het eten te gooien. Toch behaalt niet iedereen een inburgeringsattest op het einde van het traject. De persoonlijke situatie van inburgeraars verandert vaak: ze vinden werk, krijgen kinderen, huwen of veranderen van woonplaats en willen dit niet combineren met het voortzetten van hun traject. Een aantal inburgeraars verhuizen naar het buitenland of verliezen hun verblijfsvergunning. Ook wie onregelmatig deelneemt aan de lessen, behaalt geen attest.
Toegankelijk en ruim aanbod
Trajectbegeleiding
15
Het onthaalbureau streeft naar een laagdrempelig en klantvriendelijk aanbod. Atlas en Zuidrand zijn elke werkdag open van 9 tot 16 uur en op dinsdag is er een avondpermanentie. Hierdoor kunnen inburgeraars snel terecht voor een eerste gesprek met een trajectbegeleider. Indien nodig kan men langskomen op afspraak.
De trajectbegeleiding gebeurt in het Nederlands of in een contacttaal. Door de grote diversiteit in de doelgroep, zijn er in Antwerpen heel wat contacttalen binnen de trajectbegeleiding. Inburgeraars worden begeleid in de volgende talen: Nederlands, Engels, Frans, Arabisch, Turks, Spaans, Duits, Farsi, Tamazight (Berbers), Pools, Servisch / Kroatisch, Hindi, urdu, Bengaals, Chinees, russisch, Armeens, Bulgaars en Portugees. Voor kleinere taalgroepen wordt met een tolk gewerkt, bijvoorbeeld voor roemeens, Tibetaans of Albanees. Om alle informatie die inburgeraars krijgen, te bundelen en toegankelijk te maken, werd in 2009 geëxperimenteerd met een ‘klantenboekje’. In dit boekje zit de basisinformatie over het traject en over rechten en plichten, maar ook alle administratieve documenten van de klant zoals aanmeldingsattest, contract en de volgende afspraak. Het klantenboekje is geschreven in helder en eenvoudig Nederlands en is beschikbaar in een aantal contacttalen. De vestiging Zuidrand werd opgericht om de dienstverlening dichter bij de inburgeraars te brengen. Met succes: 11,5% van de contracten werd in Zuidrand afgesloten.
Wie zijn de inburgeraars in Antwerpen? Het profiel van de inburgeraars die zich engageren voor een inburgeringsprogramma en uiteindelijk een contract ondertekenen, verschilt van jaar tot jaar en weerspiegelt grotendeels de veranderingen in de instroom van nieuwkomers.
Trajectbegeleiding 16
Het aantal contracten steeg in 2009 opnieuw, naar 4407. Het aantal attesten steeg verhoudingsgewijs naar 2584. Vrouwen ondertekenden meer contracten dan mannen, maar dat was al zo toen er nog meer mannen instroomden. Oorzaken kunnen gezocht worden in de combinatie met werk en het grote aantal vrouwelijke gezinsvormers. Het aandeel oudkomers liep terug ten voordele van de nieuwkomers. Vooral Marokkanen, Polen, Turken en Irakezen ondertekenden in 2009 een contract.
Aantal inburgeringscontracten 5000 3798
4000 3000
4201
4407
2285
2000 1000 0
2006
2007
2008
2009
Aantal inburgeringscontracten volgens geslacht Geslacht
2006
2007
2008
2009
Man
1173
1758
2057
2147
Vrouw
1112
2040
2144
2260
Eindtotaal
2285
3798
4201
4407
Verhouding verplicht - rechthebbend in 2009
6%
49% Verplicht Spontaan Derden
45%
Aantal ondertekende inburgeringscontracten volgens rechthebbend of verplicht
Verplicht rechthebbend
2006
2007
2008
2009
1493
2489
2036
2150
792
1309
1905
1976
260
281
4201
4407
Verplicht tot MO Eindtotaal
2285
3798
Nieuw- versus oudkomers
303 550
3354 Nieuwkomer Oudkomer Onbekend
Trajectbegeleiding 17
Aantal inburgeringscontracten volgens nationaliteit Nationaliteit
2006
2007
2008
2009
Marokko
352
703
860
734
Polen
70
195
223
301
Turkije
123
276
271
244
75
127
163
188
114
160
131
108
China
84
195
140
105
Ghana
69
100
148
105
België
19
115
148
104
roemenië
54
37
109
99
Andere nationaliteiten
1277
1823
1906
2419
Totaal
2237
3731
4099
4407
Irak rusland
Aantal inburgeringsattesten
3000 2455
2500
2584
2000 1500
1477
1416
1000 500 0
2006
Trajectbegeleiding Trajectbegeleiding 18
2007
2008
2009
19
Toeleiding van minderjarigen
Onthaalbureau Inburgering ondersteunt minderjarige nieuwkomers in het zoeken van een gepaste eerste school in Antwerpen. Die school zorgt dan voor extra ondersteuning bij het leren van Nederlands. In het basisonderwijs gebeurt dat meestal in de gewone klasjes. Voor het secundair onderwijs worden er specifieke ‘OKAN-klassen’ ingericht. Het aantal toeleidingen naar school steeg in 2009 tot 448. Deze grotere instroom is - in tegenstelling tot wat men zou denken - niet automatisch goed nieuws. Het betekent waarschijnlijk dat minder ouders zelfstandig een plaats vinden in een school. Het plaatstekort in Antwerpse scholen is hier de boosdoener: in het lopende en komende schooljaar dreigen kinderen niet meer terecht te kunnen in een school binnen een redelijke afstand van de woonplaats. Minderjarige nieuwkomers die later in het jaar instromen, dragen hier de meeste gevolgen van: op het moment dat voor hen een school wordt gezocht, zitten heel wat leerjaren in bepaalde wijken al vol. Het plaatsgebrek bleek eveneens op basis van het ‘centrale aanmeldingregister’ voor het basisonderwijs dat in 2009 werd uitgewerkt. Ouders konden op een centrale website hun voorkeuren voor het volgende schooljaar aangeven. Deze manier van inschrijven maakte het voor
scholen ook mogelijk voorkeur te geven aan kinderen uit de buurt. Het onthaalbureau informeerde en sensibiliseerde nieuwe gezinnen om hier gebruik van te maken en zich tijdig aan te melden. Bij de prioritaire groep kwetsbare minderjarigen is vooral de situatie van niet-begeleide minderjarigen zorgwekkend. Het tekort aan opvangplaatsen voor asielzoekers weerspiegelt zich in het wegvallen van crisisopvang voor niet-begeleide minderjarigen. Ondanks aanmelding bij de dienst voogdij kan er voor deze jongeren niet altijd onderdak gegarandeerd worden. Opvallend was de toename van het aantal Ghanese en Marokkaanse niet-begeleide minderjarigen dat bij het onthaalbureau belandde, en een aantal dossiers van minderjarigen die hier al jarenlang verblijven zonder dat ze door enige instantie werden opgemerkt. Minderjarigen of ouders die bij het onthaalbureau begeleid worden, kunnen bij het team maatschappelijke participatie terecht met vragen over vrije tijd. Voor kinderen en jongeren kan een jeugdbeweging of sportclub bijdragen tot snellere taalverwerving en actieve participatie. In samenwerking met Meters en Peters en Isis vzw zorgt het onthaalbureau ook voor de toeleiding naar Zomerschool en Zomerklap.
Aantal toeleidingen naar het onthaalonderwijs
700 600
586
500
448
400 Toeleiding van minderjarigen 20
385
383
2007
2008
300 200 100 0
2006
2009
Trajectbegeleiding
21
Maatschappelijke oriëntatie
De cursus maatschappelijke oriëntatie (MO) staat centraal in het hele inburgeringstraject. Het is de plaats waar cursisten hun competenties kunnen versterken om zelfstandiger te worden in de samenleving. De cursus MO wordt sinds 2009 gegeven aan de hand van een nieuwe methodiek, binnen leeromgevingen die maatschappelijk relevant zijn. In en buiten het leslokaal leert de inburgeraar onder meer gericht problemen oplossen, informatie verzamelen, inzicht krijgen in zijn eigen situatie en keuzes maken. Bovendien leert hij of zij diversiteit te (h)erkennen en wordt er stilgestaan bij de normen, waarden en gewoonten in Vlaanderen. Dat gebeurt aan de hand van realistische situaties en met behulp van methodieken die maatwerk mogelijk maken.
een nieuwe methodiek MO In de nieuwe, Vlaamse methodiek MO ligt de focus niet op kennisoverdracht maar wel op het verwerven en versterken van verschillende vaardigheden. Er werd heel wat materiaal aangereikt en vertaald door de Vlaamse overheid. Omgaan met een verscheiden groep inburgeraars vraagt echter ook maatwerk. Bepaalde cursisten zijn analfabeet, anderen hooggeschoold, sommigen zijn hier net aangekomen of wonen hier al langer. Daarom probeert het leerkrachtenteam voortdurend nieuwe werkvormen en methodieken uit.
Vormingplus. Voor sommige van deze en andere bezoeken kan het onthaalbureau rekenen op de begeleiding van een aantal enthousiaste vrijwilligers. Onder impuls van de pilootprojecten ‘LO sociaal’ en ‘LO educatief’, gaat er meer aandacht naar educatieve en socio-culturele participatie. Actief participeren via sport, cultuurbeleving, buurt- en schoolactiviteiten, vrijwilligerswerk of verder studeren wordt aangemoedigd. Vanzelfsprekend krijgt ook het professionele perspectief van inburgeraars de nodige aandacht.
Groei biedt kansen Het aantal cursisten MO steeg in 2009 tot 3882, verdeeld over 257 groepen. Deze groei biedt kansen en uitdagingen. Zo zorgt een groter aanbod voor meer startmomenten en een gespecialiseerder aanbod. Ook het aantal contacttalen nam toe en voor meer taalgroepen werd een onderscheid gemaakt tussen hoog- en laaggeschoolden. Dit geeft de mogelijkheid om te werken op maat van de specifieke leervragen van cursisten.
Aantal cursisten MO 5000 3882
4000
3395 2958
3000
Inburgeren doe je ook buiten het leslokaal
Maatschappelijke oriëntatie 22
De leervragen van cursisten zijn een uitgangspunt voor het cursusprogramma. Om maatwerk te leveren, werken de leerkrachten met hoekenwerk en opdrachten binnen en buiten de klas. Geregeld trekken cursisten de stad in om wat ze geleerd hebben aan de realiteit te toetsen. Ze bezoeken dan individueel of in groep diensten zoals een ziekenhuis, een vakbond, een school, VDAB, de bibliotheek of een museum. Inburgeraars maken kennis met de cel diversiteit van de politie en kunnen instappen in een stadswandeling onder begeleiding van de ‘Consulanten’ van
2000
1789
1000 0
2006
2007
2008
2009
In deze kans schuilt ook een uitdaging. Diversiteit (h)erkennen is een belangrijke doelstelling binnen MO en inburgering, en homogene groepen zijn daarom niet automatisch een positieve leeromgeving. Om daaraan tegemoet te komen, werkten leerkrachten en trajectbegeleiders een gemeenschappelijke visie uit om specialisatie, aanbod, behoeften van de cursisten en voldoende diversiteit met elkaar te verzoenen. Deze aanpak lijkt te werken: 93 % van de cursisten maatschappelijke oriëntatie nam uiteindelijk regelmatig deel aan de lessen.
diversiteit en maatwerk Concreet stimuleert het onthaalbureau inburgeraars om MO te volgen in een taal die ze goed onder de knie hebben, maar daarom niet hun moedertaal is. Zo komen er meer nationaliteiten in één klasgroep terecht. In de cijfers weerspiegelt zich dat in een daling van het aantal MO-groepen Arabisch en een stijging van het aantal groepen Engels en Frans ten opzichte van 2008. Het aantal Nederlandse MOgroepen steeg ten opzichte van het vorige jaar.
Het aanbod MO in cijfers Taal waarin MO doorgaat
Aantal Aantal Aantal Aantal groepen groepen cursisten cursisten 2009 2008 2009 2008
MO Arabisch
61
58
928
912
MO Engels
35
43
500
624
MO Turks
20
20
284
336
MO Frans
18
22
236
298
MO Nederlands
12
16
151
234
MO russisch
11
13
139
201
MO Pools
10
12
169
175
MO Spaans
8
9
102
119
MO Hindi/urdu
6
7
78
114
MO roemeens
4
5
63
85
MO Portugees
7
7
90
84
MO Servo-Kroatisch
7
6
88
80
MO Albanees
4
5
49
75
MO Tamazight
7
6
78
67
MO Chinees
4
4
72
67
1
4
16
63
MO Farsi
2
3
42
56
MO Koerdisch
2
3
31
52
MO Tibetaans
3
3
46
41
MO Armeens
0
2
0
37
MO Thai
2
2
24
26
Cursisten die wegens een variabel werkrooster geen lessen in groep kunnen volgen, krijgen les op afspraak. Wie door omstandigheden lessen gemist heeft, komt in aanmerking voor inhaallessen of krijgt extra opdachten om te voldoen aan de vereisten voor regelmatige deelname.
MO Twi
1
2
9
21
MO Jiddisch
2
1
23
17
MO Bengaals / Nepali
0
1
0
16
Infosessies voor Nederlanders
0
2
0
13
MO Somali
1
1
4
5
136
64
3395
3882
Het aanbod in de nieuwe vestiging Zuidrand werd in 2009 opgestart en uitgebreid. In 2009 startten er 22 groepen in 3 talen: Turks, Arabisch en Tamazight. uiteindelijk volgden 340 cursisten maatschappelijke oriëntatie in Zuidrand.
Individuele MO Totaal
233
257
Maatschappelijke oriëntatie
MO Tamil
Diverse klasgroepen bieden extra mogelijkheden voor het werken rond waarden, normen en gewoonten. In Nederlandse MO-groepen maken inburgeraars en leerkrachten meer gebruik van verschillende informatiebronnen zoals internet, audiovisueel materiaal en allerlei drukwerk.
23
Taaltraject Nederlands
Het leren van de Nederlandse taal (NT2) is een cruciale stap in het inburgeringsproces en is vaak de eerste nood die inburgeraars aanvoelen. Het Huis van het Nederlands is de toegangspoort voor al wie Nederlands wenst te leren en is een bevoorrechte partner van het onthaalbureau. Elke inburgeraar die zich bij het onthaalbureau aanmeldt, krijgt een doorverwijzing naar het Huis van het Nederlands voor een screening en inschrijving in het meest gepaste aanbod Nederlands. Omgekeerd verwijst het Huis van het Nederlands zoveel mogelijk potentiële inburgeraars door naar het onthaalbureau. Zo hoeven mensen zich niet meermaals aan te melden en kunnen ze op één plek terecht. Met het Huis van het Nederlands, VDAB, scholen en andere instanties is er een jarenlange positieve samenwerking, die werd verankerd en verfijnd in een lokaal afsprakenkader. rolverdeling, organisatie van het aanbod, oriëntering en testing, studiebewijzen en opvolging van de regelmatige deelname komen hierin aan bod.
komen. Momenteel loopt er een onderzoek naar mogelijkheden en beperkingen van een intensief aanbod: voor wie werkt het? Hoe kan dat bepaald worden? Welke voorwaarden zijn nodig voor een geslaagd intensief taaltraject? Ondanks al de positieve nieuwe projecten en de stroomlijning van het aanbod en de aanpak, moeten inburgeraars te lang wachten voor ze met een cursus richtgraad 1 kunnen starten. Na de regularisatiecampagne van het najaar 2009 stonden in maart 2010 bijna 1000 inburgeraars op de wachtlijsten basiseducatie (Open School) en 280 op de wachtlijsten CVO. Een Antwerps fenomeen dat dringend een oplossing vraagt: wachttijden vertragen immers het inburgeringstraject en verminderen vaak de motivatie. De eerste extra groepen werden intussen gepland en bieden hopelijk een eerste aanzet tot wegwerken van de wachtlijsten. Bijna 1400 cursisten waren vrijgesteld voor NT2 bij ondertekening van hun contract. Zij behaalden een basisniveau nog voor ze met inburgering startten. Daarnaast rondden 1348 inburgeraars hun NT2-modules af met regelmatige deelname.
Het onthaalbureau streeft waar mogelijk naar een kort en intensief taalaanbod, om afhaken en demotivatie te voor-
Vaststellingen NT2-cursisten in 2009
41 97
39
Niet gestart of afgerond
1387
Herkansers Onregelmatig deelgenomen
Regelmatige deelname
Taaltraject Nederlands
Vrijstelling NT2
1348
25
Verwacht in ...2010
Naar drie volwaardige perspectieven: werken, leren en participeren Binnen trajectbegeleiding en maatschappelijke oriëntatie wordt vertrokken van de vragen, doelen en competenties van de inburgeraar. De trajectbegeleider bepaalt samen met de inburgeraar het perspectief om het vervolgtraject uit te stippelen. Inburgeraars hebben een professioneel, sociaal of educatief perspectief. uiteraard kunnen inburgeraars verschillende perspectieven hebben: leren, werken en sociale participatie lopen in meer of mindere mate door elkaar. De keuze van een ‘hoofdperspectief’ geeft enkel aan waar op dat moment Het zwaartepunt ligt. Terwijl vroeger de focus vooral lag op het professionele perspectief (werken), besteedt het onthaalbureau met het team maatschappelijke participatie al verschillende jaren aandacht aan het sociale perspectief van inburgeraars. De Vlaamse overheid erkende het belang van het educatief en het sociaal perspectief door de uitbouw ervan projectmatig te ondersteunen en financieren. Deze twee pilootprojecten liepen in een eerste fase in 2009.
Inburgeren is werken De meeste inburgeraars willen zo snel mogelijk werk vinden. Centrale partner in de loopbaanoriëntatie richting werk is VDAB. Inburgeraars krijgen in het onthaalbureau een screening en oriëntering van een VDAB-consulent. VDAB is ook actief in de Zuidrand voor de inburgeraars die daar een traject volgen. Naast het reguliere aanbod Loopbaanoriëntatie (Kiezen) is er ook een uitgewerkt aanbod voor analfabeten. Analfabete inburgeraars kunnen sneller doorstromen naar VDAB waar ze een aangepaste loopbaanoriëntatie krijgen. Er is een gemeenschappelijke screening van de analfabete klant voorzien door de trajectbegeleider van het onthaalbureau en de VDAB consulent. In 2009 werd daarnaast een aanbod voor de hoogst opgeleiden voorbereid. Inmiddels startte een groep met een snel en intensief traject waar MO, Nederlands en loopbaanoriëntatie optimaal op elkaar werden afgestemd. Een schoolvoorbeeld van de voordelen die een geïntegreerde aanpak met zich meebrengt.
Vaststellingen cursisten loopbaanoriëntatie bij VDAB in 2009
66
12
Regelmatige deelname Vrijstelling LO
Onregelmatig deelgenomen, afhakers en herkansers
werken, leren en participeren
888
27
Inburgeren is participeren Inburgeren gebeurt niet alleen in het klaslokaal. De aangeleerde kennis NT2 en de opgedane bagage vanuit de cursus MO worden pas concreet in contact met de samenleving. Het team ‘maatschappelijke participatie’ van het onthaalbureau wil inburgeraars sneller en gemakkelijker laten deelnemen aan de maatschappij. Inburgeraars krijgen zo de kans om hun netwerk uit te bouwen, om de stad beter te leren kennen, om contacten te leggen met Antwerpenaars, om Nederlands te spreken, om hun competenties te benutten, om bij te leren en om zelfredzamer te worden. De Vlaamse overheid legde in 2009 de focus op maatschappelijke participatie met enkele pilootprojecten. Het onthaalbureau kreeg de opdracht het sociale perspectief van de inburgeraars meer op de voorgrond te plaatsen in het inburgeringstraject. Dat resulteerde in een visietekst en een actieplan om ‘maatschappelijke participatie’ systematischer aan bod te laten komen.
Vraag en aanbod Het belang van participatie komt gedurende het hele traject aan bod. Trajectbegeleiders en leerkrachten verwijzen inburgeraars door naar organisaties die aansluiten bij hun interesses. Sommige inburgeraars hebben echter nood aan een intensieve of gespecialiseerde begeleiding of toeleiding. Deze inburgeraars kunnen bij het onthaalbureau terecht voor info over en doorverwijzing naar sport, cultuur, vrijwilligerswerk en buurtinitiatieven.
Het aanbod is niet altijd toegankelijk en overzichtelijk. Door een uitgebreid netwerk van partners, kan het onthaalbureau vraag en aanbod beter op elkaar afstemmen. In 2009 werd er onder meer samengewerkt met Buurtsport, Samenlevingsopbouw, IVCA, ZebrArt, Antwerpen.be, de Acht, Kunstenloket, Kunst Z en de roma.
werken, leren en participeren
In 2009 experimenteerde het onthaalbureau met toeleidingen in groep. Tijdens infosessies maakten inburgeraars kennis met verschillende organisaties en konden ze zich eventueel inschrijven voor hun activiteiten. In 2009 waren er in totaal meer dan 2200 inschrijvingen voor de diverse socio-culturele activiteiten. 1400 inburgeraars gingen in op het aanbod.
28
Ook vrijwilligerswerk wordt gestimuleerd. Zo kunnen inburgeraars ervaring opdoen, eerder verworven competenties inzetten, hun Nederlands oefenen en Antwerpenaars ontmoeten. Afgelopen jaar leidde het onthaalbureau vrijwilligers toe naar Samenlevingsopbouw, speelpleinwerkingen, IVCA, het ‘wijknet aandacht voor senioren’ van het OCMW, rust- en verzorgingstehuizen, sociale adviseurs en naar activiteiten van het onthaalbureau zelf.
Servicepunt Vrijwilligerswerk De stad Antwerpen nam in 2009 het initiatief om een Servicepunt Vrijwilligerswerk op te richten. Het wil Antwerpenaars begeleiden in het vinden van vrijwilligerswerk. Specifieke aandacht zal daarbij gaan naar kansengroepen. Omgekeerd zal het servicepunt ook vrijwilligersorganisaties ondersteunen in het werken met vrijwilligers uit kansengroepen. Gezien de ruime ervaring die het onthaalbureau heeft, is het de logische medeoprichter van het servicepunt. In de opstartfase zal het onthaalbureau de nodige ondersteuning bieden.
Ingeburgerde vrijwilligers Het onthaalbureau leidt niet alleen inburgeraars toe naar vrijwilligerswerk, het kan ook rekenen op een 15-tal enthousiaste vrijwilligers die zich keer op keer inzetten voor de inburgeraars. Ze begeleiden inburgeraars individueel naar een vrijwilligers-, sport- of culturele organisatie en waken erover dat de kennismaking goed verloopt. Zo wordt de drempelvrees een beetje weggenomen. Andere vrijwilligers geven rondleidingen in de stad of organiseren culturele en educatieve uitstappen.
Stadsklap Tijdens Stadsklap komen inburgeraars en Vlamingen in groep samen. Ze stellen elkaar vragen over gewoonten, tradities, cultuur, waarden, sociale etiquette of familierelaties. Door een goede begeleiding gaat dit gesprek verder dan de clichés. Het resultaat is een interessante kijk op elkaars leven. Het is bovendien een goede aanleiding om normen en waarden bespreekbaar te maken. Stadsklap is
voor sommige inburgeraars het eerste persoonlijke contact met Vlamingen. Afgelopen jaar organiseerden wij 172 Stadsklappen. 1318 Vlamingen namen eraan deel. Ongeveer de helft van hen waren studenten of leerlingen. Om deelnemers te werven, werkt het onthaalbureau al vele jaren samen met Vormingplus Antwerpen. Ook de dienstencentra van het OCMW en diverse socio-culturele organisaties nemen regelmatig in groep deel aan een Stadsklap.
Effectief starten met een studie of opleiding valt vaak buiten het primaire traject. Daarom wordt vooral gewerkt aan het versterken van vaardigheden bij de inburgeraar en aan de aansluiting met een vervolgtraject. Dat vervolgtraject zal in de toekomst opgenomen worden door een -nog uit te bouwen- intermediaire instantie van het Consortium, een studiebegeleidingsdienst of het hoger of volwassenenonderwijs.
Inburgeren is leren Inburgeraars hebben vaak verschillende verantwoordelijkheden te dragen: ze werken of willen snel werk vinden, ze moeten voor een gezinsinkomen of voor de kinderen zorgen en ondertussen ook nog eens Nederlands leren. Verder studeren lijkt voor de meesten dan ook geen haalbare kaart of prioriteit. Tot voor kort was er bovendien geen gespecialiseerde begeleiding waardoor inburgeraars eventuele plannen om verder te studeren, lieten varen. Met het pilootproject ‘LO Educatief’ wil Vlaanderen en het onthaalbureau inburgeraars sensibiliseren en informeren over de mogelijkheden om verder te studeren. Geïnteresseerden worden in groep en individueel ondersteund en begeleid in het uittekenen en opstarten van een educatief traject.
In de eerste plaats biedt het onthaalbureau een extra module aan die bestaat uit een aantal groepsbijeenkomsten. Hierin wordt relevante informatie gebundeld zodat inburgeraars een realistisch beeld krijgen van wat verder studeren betekent. Bovendien worden inburgeraars er in contact gebracht met soortgenoten, gespecialiseerde informanten, verantwoordelijken of begeleiders uit het onderwijs en andere (ex-) inburgeraars die studies hebben aangevat of afgerond.
werken, leren en participeren
Deze module kreeg de naam ‘Eduk@ns’ en is een aanzet tot zelfreflectie om oriëntatievragen naar boven te halen, het zelfsturende vermogen te activeren en de inburgeraar te ondersteunen bij het uitklaren van zijn keuzes. Indien hij beslist verder te studeren, zal hij zijn weg in de onderwijswereld beter kunnen vinden en een actieplan voor zichzelf kunnen opstellen.
29
werken, leren en participeren
Verwacht… in 2010
In de beleidsnota van minister Geert Bourgeois worden de krijtlijnen voor de toekomst uitgezet: een continuering van de huidige aanpak in combinatie met nieuwe elementen. Belangrijk zijn bijvoorbeeld de aandacht voor taalverwerving en minderjarige nieuwkomers, een grotere nadruk op resultaten, inburgering in het buitenland en het concept inburgeringscoaches. Participatie als einddoel wordt sterker in de verf gezet.
gezocht naar manieren om die extra instroom te kanaliseren en het aanbod NT2 op te drijven.
In de lijn van de beleidsnota zal het onthaalbureau blijvend inspanningen doen om haar aanbod uit te breiden, te verbeteren en toegankelijker te maken voor meer inburgeraars. Nieuw- en oudkomers die niet passen in het reguliere aanbod willen we inburgeren met een flexibel of aangepast traject dat inspeelt op mogelijkheden, beperkingen en noden. We denken bijvoorbeeld aan analfabete inburgeraars, werkenden of mensen zonder contacttaal. Met vernieuwende toeleidingsinitiatieven willen we meer inburgeraars motiveren om met een aanbod te starten.
Het geïntegreerde doelenkader en de bevindingen van de inspectie geven handvatten om verder te werken aan een optimalisering van het inburgeringstraject. Competentiegericht werken, afstemming met verschillende partners en opleidingsonderdelen, implementatie van nieuwe methodieken en opvolgen van leervorderingen staan daarbij centraal.
De regularisatiecampagne van afgelopen jaar heeft voor het onthaalbureau enkele belangrijke gevolgen op korte en middellange termijn. Zo zijn er voor het eerst sinds lang weer te lange wachtlijsten NT2. Daarnaast zullen de geregulariseerden en latere volgmigranten het aantal inburgeraars in Antwerpen de volgende jaren doen stijgen. In overleg met Vlaanderen en de stad Antwerpen wordt
In de loop van 2010 zal de instaptoets MO experimenteel ingevoerd worden in alle onthaalbureaus. Inburgeraars die slagen, worden vrijgesteld voor de MO-lessen. Onthaalbureau Inburgering Antwerpen heeft actief meegewerkt aan de voorbereiding.
Het onthaalbureau wil inburgeraars tenslotte bewuster gaan betrekken bij haar werking. Met onder meer vrijwilligerswerk, de inzet van ex-cursisten bij werving, het bevragen van de tevredenheid, de samenwerking met red Star Line en het project inburgeringscoaches.
Verwacht in ...2010 31
32
“Inburgering is iets wat je hele leven blijft duren” Interview met Geert Bourgeois Geert Bourgeois is Viceminister-president van de Vlaamse Regering en Vlaams minister van Bestuurszaken, Binnenlands Bestuur, Inburgering, Toerisme en Vlaamse Rand
Wat vindt u de belangrijkste realisaties op het vlak van inburgering van de laatste jaren? Inburgering is in enkele jaren uitgegroeid van projectmatige initiatieven naar een professioneel en structureel verankerd vormings- en begeleidingsaanbod voor inburgeraars. Dat is een knappe prestatie op een toch relatief korte periode. De invoering van een uniforme cursus Maatschappelijke Oriëntatie is een belangrijke stap vooruit voor alle inburgeraars. De doelgroep is afgebakend, inburgeraars weten wat van hen verwacht wordt, weten wat er kan gebeuren als men de gemaakte afspraken niet nakomt. Mensen worden aangemoedigd om in te stappen in inburgering, partnerorganisaties zoals VDAB, de Huizen van het Nederlands, de onderwijspartners, de lokale overheden raken meer en meer overtuigd van de toegevoegde waarde van een inburgeringstraject. Dat inburgering vandaag op de kaart staat, is belangrijk. De fundamenten zijn gelegd.
Voor welke grote uitdagingen staat Vlaanderen op het vlak van inburgering? Het kan altijd beter. De verdere inhoudelijke uitwerking van het traject loopt: er wordt werk gemaakt van een aanbod op maat voor inburgeraars met een sociaal en educatief perspectief. Enkele onthaalbureaus staan al verder in die evolutie dan anderen. Het is belangrijk dat we overal in Vlaanderen hetzelfde kwaliteitsniveau kunnen garanderen. De cijfers zijn ook niet altijd even rooskleurig: de uitval tijdens het traject blijft groot, vooral bij rechthebbende inburgeraars. Nochtans geloof ik niet dat alleen de verplichting en het zwaard van een administratieve boete mensen kunnen motiveren om een inburgeringstraject te doorlopen. Mijn aanvoelen is dat nog te weinig mensen
overtuigd zijn van het feit dat inburgering echt gaat over kansen bieden. Inburgering gaat over het vergroten van de zelfredzaamheid van nieuwkomers: het is een emancipatorisch verhaal! Ik vind het ook ontzettend belangrijk dat we de zogenaamde ‘ontvangende samenleving’ meer betrekken bij inburgeraars. We zetten dagelijks alles op alles om mensen te laten slagen in hun inburgeringstraject, maar na het behalen van het attest, worden mensen nog te vaak losgelaten. Alsof inburgering eindigt van zodra je dat blaadje papier op zak hebt. Ik hoorde een nieuwe Vlaming onlangs nog zeggen: “inburgering is iets wat je hele leven blijft duren”. Ik hoop dat de inburgeringscoaches een bijdrage zullen leveren aan een bredere maatschappelijke erkenning en integratie van nieuwe Vlamingen in onze samenleving. Onderzoekers werken hard aan een concept en eind 2010 wordt het project in Antwerpen al uitgetest. Ik kijk met spanning uit naar de resultaten.
Inburgering is een samenwerking tussen Onthaalbureau Inburgering, de NT2-scholen, VDAB en OCMW. Wat verwacht u van deze organisaties? Inburgering gaat om het aanbieden van trajecten op maat. Maatwerk is bijzonder belangrijk, maar brengt ook uitdagingen met zich mee. Niet alle inburgeraars hebben hetzelfde doel voor ogen, hebben hetzelfde profiel, staan voor dezelfde uitdagingen. Maar toch verwachten we dat alle inburgeraars een vormings- en begeleidingsaanbod op maat krijgen. Ik ben ervan overtuigd dat er voldoende expertise en competenties aanwezig zijn bij zowel de onthaalbureaus als bij de partnerorganisaties van inburgering om zo’n aanbod op maat te realiseren. Cruciaal daarbij is dat iedereen uitgaat van dezelfde verwachtingen, van hetzelfde streven: we moeten de inburgeraars kansen bieden; zij moeten die kansen grijpen. Ik geloof dat we dat op een assertieve ma-
33
nier mogen doen, rekening houdend met het profiel van de inburgeraar. Alleen als we allemaal aan hetzelfde zeel trekken en hetzelfde doel voor ogen houden, zal het traject voor de inburgeraar vlot verlopen.
Hoe ziet u het inburgeringsbeleid graag op lange termijn evolueren? Ik geloof heel sterk in maatwerk. Dat betekent dat de zwakkeren voldoende ondersteuning moeten krijgen, maar ook dat de inburgeraars die al zelfredzaam zijn meer zelfstandig aan de slag gaan. Ik geloof sterk in de competenties en de verantwoordelijkheidszin van individuele mensen. Ik hoop dat inburgering mensen in de toekomst meer tools kan aanbieden om zelfstandig aan de slag te gaan. Zo kunnen inburgeraars aantonen dat ze deze samenleving iets te bieden hebben. Ik denk dat inburgering in het land van herkomst een eerste aanzet kan zijn om mensen aan te moedigen om zich voor te bereiden op hun komst naar Vlaanderen. Het pakket –dat nog ontwikkeld moet worden- richt zich vooral naar gezinsherenigers en gezinsvormers. Die mensen komen heel bewust naar Vlaanderen en met het doel zich hier langdurig te vestigen. Ik hoop dat velen de kans aangrijpen om zich al voor te bereiden op hun komst naar Vlaanderen, zodat ze hier snel aan het werk kunnen. Want werken is en blijft de beste manier om je te integreren.
Welke boodschap wilt u enerzijds aan de inburgeraars en anderzijds aan de Vlamingen geven? Vlaanderen verkleurt. Dat is een feit en daar moeten we mee omgaan. Van nieuwe Vlamingen verwacht ik dat ze hun plaats in deze samenleving opnemen. Dat betekent dat ik verwacht dat ze Nederlands leren – in hun eigen belang en in het belang van hun kinderen, die er baat bij hebben dat hun ouders Nederlands kennen.
34
Van de Vlaming verwacht ik dat ze open staan voor die nieuwe Vlamingen. Dat ze het engagement opnemen om met hen Nederlands te praten, dat ze de nieuwe Vlamingen opnemen in hun buurt, hun werk, hun verenigingsleven. Inburgering en integratie gaat over gelijke kansen en gelijke plichten – voor iedereen.
Organisatie van het onthaalbureau stad Antwerpen
samen leven
Onthaalbureau Inburgering Antwerpen
Algemene Coördinatie Intern beleid en personeel
Algemeen secretariaat
Projecten
Trajectbegeleiding
Maatschappelijke oriëntatie
Ondersteuningsteam Trajectbegeleiding
Participatie en communicatie
- Minderjarigenwerking - Toeleiding
- Trajectbegeleiders - educatief traject
- Leerkrachten
-
- Maatschappelijke participatie - stadsklap - Communicatie - Vrijwilligers
Taal en werk Administratie registratie Onthaal Kinderopvang planning MO
u vindt Onthaalbureau Inburgering Antwerpen in: Atlas Carnotstraat 110 2060 Antwerpen Tel. 03 338 70 00 Fax 03 338 71 71
Zuidrand Sint-Bernardsesteenweg 313 2660 Antwerpen (Hoboken) Tel. 03 292 61 50 Fax 03 292 61 51
Elke werkdag tussen 9 en 12 en 13 en 16 uur Op dinsdag (september – juni) ook van 17 tot 19.30 uur Wilt u graag meer informatie?
Campus Prins Leopoldstraat Cursussen maatschappelijke oriëntatie Prins Leopoldstraat 51 2140 Borgerhout
[email protected] www.antwerpen.inburgering.be www.inburgering.be
36
Colofon Samenstelling: Onthaalbureau Inburgering Antwerpen Tekst: Hassan Boujedaïn, Tom Iterbeke, Michèle De Baere, Liesbeth Dierickx, Abdelhak Ouguerd, Sylke Blommaert, Dirk Eggermont, Stéphanie Kahane, Leen Lemaître, Karine Puttemans en Karlien Van Orshoven. Foto’s: Bob Van Mol, Isabelle Persyn, Lies Willaert, Ana Izamska. Wettelijk depotnummer: : D/2010/0306/131 V.U.: Tom Meeuws, Francis Wellensplein 1, 2018 Antwerpen Vormgeving: Grafisch centrum Antwerpen, Fanny Lambreghts, GC 64676
