Inburgering is … meedoen Jaarverslag 2010 Onthaalbureau Inburgering Antwerpen
Inhoudstafel
Inburgering is… meedoen. In een stad van iedereen Welkom door Monica De Coninck ............................................................................. 1 “Vlaamse vrienden verder helpen dankzij MO” Interview met Sophiah Lilian Atieno......................................................................... 2 Wat is inburgering? Inleiding ..................................................................................................................... 5 Nieuwkomers in Antwerpen, Antwerpen in Vlaanderen Meer informatie over nieuwkomers in Antwerpen ................................................. 8 Recht op inburgering Werving en actieve toeleiding ................................................................................ 12 Coachen als sleutel tot succes Trajectbegeleiding ................................................................................................... 15 De moeizame zoektocht naar een school Toeleiding minderjarigen ........................................................................................ 21 Sterke competenties zijn het uitgangspunt Maatschappelijke oriëntatie . .................................................................................. 22 In schoon Nederlands NT2 en taalbeleid .................................................................................................... 26 Inburgeren is… meedoen Werken, verder studeren en participeren .............................................................. 28 “Als je hier wil wonen, moet je het land kennen” Interview met Martin Pedrov .................................................................................. 32 Uitdagingen voor 2011 Vooruitblik door Hassan Boujedaïn ......................................................................... 35
“Inburgering is... meedoen. In een stad van iedereen” Welkom door Monica De Coninck
Monica De Coninck is Schepen van Sociaal Beleid, Diversiteit en Loketten in Antwerpen. Daarnaast is ze ook voorzitter van het OCMW Antwerpen.
“Inburgering is… meedoen” is meer dan zomaar een slogan. Het is een boodschap naar Antwerpenaars, partnerorganisaties, de stad en Vlaanderen. En uiteraard is het in de eerste plaats een oproep aan de inburgeraars zelf. Onthaalbureau Inburgering Antwerpen verzorgde het afgelopen jaar 5214 trajecten. Inburgering is daarmee meer dan ooit ingeburgerd. Nieuwe Antwerpenaars worden gestimuleerd om mee te doen aan inburgering en om hun rol in hun stad op te nemen. Ik wil hen uitnodigen hun recht op inburgering te gebruiken en na te denken over wat ze kunnen betekenen voor hun stad. Zo wordt Antwerpen meer en meer een stad van en voor iedereen. “Inburgering is… meedoen” is ook een warme oproep aan elke Antwerpenaar. Om nieuwkomers de kans te geven zich in te burgeren, discriminatie weg te werken en de handen in elkaar te slaan met iedereen die het beste voorheeft met onze stad. Inburgering Antwerpen speelt daar actief op in, met initiatieven zoals Stadsklap en het project Inburgeringscoaches. Zo worden mogelijkheden gecreëerd waar inburgeraars en andere Antwerpenaars elkaar kunnen ontmoeten. Daarnaast richt deze slogan zich naar alle partnerorganisaties. Inburgering is geen taak van het onthaalbureau alleen, maar een intensief samenwerkingsverband tussen heel wat partners. Ik denk daarbij aan het Huis van het Nederlands, VDAB, de scholen NT2 en OCMW. Maar ook andere organisaties kunnen en moeten inburgeraars actiever betrekken bij de samenleving. Zo kan er bijvoorbeeld nog
meer geïnvesteerd worden in aandacht voor werk en de link met bedrijven. Tenslotte is het een oproep aan de stad Antwerpen en Vlaanderen. De regularisatiecampagne en de groeiende migratie uit nieuwe EU-landen, zorgde in 2010 voor een ongekende instroom van nieuwe Antwerpenaars. Het aantal nieuwkomers steeg met bijna 50 procent. Inburgering wordt mogelijk gemaakt door de vele inspanningen van het Vlaams beleid en de stad Antwerpen. Ook in de toekomst moeten we samen blijven investeren in voldoende en kwalitatief aanbod. In dit jaarverslag kunt u meer lezen over het onthaalbureau van de stad en de meerderjarige en minderjarige inburgeraars die er werden begeleid. U komt er meer te weten over hun traject, het aanbod maatschappelijke oriëntatie, over taal en werk. Ondanks de vele uitdagingen, zorgde een team van gemotiveerde medewerkers, vrijwilligers, partners en inburgeraars opnieuw voor een geslaagd inburgeringsjaar.
Veel leesplezier!
1
“Vlaamse vrienden verder helpen dankzij MO” Interview met Sophiah Lilian Atieno (inburgeraar, 33 jaar, geboren in Kenia)
Niemand kan beter vertellen over inburgering, dan de inburgeraars zelf. Hoe kijken zij naar hun stad, hun leven hier en hun toekomst? Inburgering Antwerpen vroeg het aan Sophiah. Ze is 33 jaar en woont al iets meer dan een jaar in Antwerpen.
Waarom ben je naar België gekomen? Ik ben in Kenia geboren, maar toen ik 7 jaar was, verhuisde ik naar Italië. Ik woonde in het stadje Pescara. Dat is de plek waar die zware aardbevingen plaats vonden. Het was verschrikkelijk. Ik zag de keuken zo naar beneden vallen. Gelukkig waren ik en mijn zoontje niet gewond, maar er waren wel 300 doden in de stad. Alles was verwoest. Ik kon niet anders dan verhuizen. Er was ook nog iets anders: in Italië was de wereldwijde economische crisis heel voelbaar. Daarom besloot ik niet in Italië te blijven. Ik koos ervoor om met mijn zoontje naar Antwerpen te komen. Voordien was ik hier nog nooit geweest. Ik heb hier ook geen familie.
Wat vind je van Antwerpen? Ik kwam hier aan in de winter. Ik had nog nooit zoveel sneeuw gezien! Het was erg koud en ik was een beetje ziek. Die eerste weken waren dus niet zo fijn. Maar dat is snel veranderd. Ik ben heel blij dat ik in Antwerpen leef. Plekken waar ik graag kom zijn het Rubenshuis en de kathedraal. Ik ga ook graag wandelen in de parken. Wat ik nog goed vind in België is dat kinderen hier goed worden beschermd. Als er een probleem is en je gaat naar de politie of een andere dienst, dan nemen ze je echt serieus.
2
Waar heb je van Inburgering gehoord? Na enkele weken kreeg ik een brief van Inburgering Antwerpen. Ik begreep eerst niet goed wat er in stond. Iemand zei me dat ik lessen zou moeten volgen. Ik heb dan gedaan wat er in de brief stond en ben naar Atlas gegaan. Mijn trajectbegeleider Saïd vertelde me over Nederlands en maatschappelijke oriëntatie.
Kan je al wat Nederlands? Ik moest uiteindelijk zeven maanden wachten voor ik in LBC met Nederlandse les kon starten. Ik heb enkel 1.1. gevolgd. Toen vond ik werk als poetsvrouw bij ISS. Ik volg nu ook een cursus maatschappelijke oriëntatie. Als die gedaan is, ga ik terug Nederlands volgen. Ik wil zeker 3 jaar Nederlandse les volgen, zodat ik het perfect ken. Mijn moedertaal is Engels, dat helpt. Als je de grammatica kent, ben je ook al een heel eind verder. Terwijl ik mijn huishouden doe, luister ik naar de cd’s om Nederlands te oefenen. Tegen mensen vertel ik ook dat ik de taal leer. Ze willen mij dan helpen en spreken ook Nederlands met mij. Ik vraag wel om geen Antwerps te praten. Want dat begrijp ik echt niet!
Met wie spreek je Nederlands? Op mijn werk natuurlijk en ook met vrienden. In het begin kende ik niemand. Ik ging dan maar alleen iets drinken, zo heb ik vrienden gemaakt. We spreken heel dikwijls af. Vrijdag is een vast ontmoetingsmoment. Mijn vrienden zijn supporters van Beerschot, ze hebben dat ‘virus’ op mij over gedragen. Ik ga nu ook vaak mee supporteren. Ik denk dat ik daar de enige Afrikaanse vrouw ben (lacht).
Vind je het inburgeringstraject zinvol? Ja, ik heb ontzettend veel geleerd. MO heeft echt mijn ogen geopend. Het was zo interessant. Weet je dat ik nu zelfs mijn Vlaamse vrienden kan informeren en verder helpen dankzij MO? Zo had een vriendin van mij wat problemen met haar kind. Ik vertelde haar over de opvoedingswinkel. Het was fijn dat ik haar zo kon helpen. Een andere vriendin had problemen met haar huisbaas. Die vriendin kon ik doorverwijzen naar de Huurdersbond.
Wat wil je nog zeggen tegen andere inburgeraars? Het inburgeringsprogramma is heel interessant. Ga zeker naar alle lessen en lees alle informatie die je krijgt. Die is erg belangrijk. Informeer je ook goed voor je naar een dienst gaat. De cursussen zijn bovendien gratis. Een reden te meer om elke keer te gaan. Als jij mensen respecteert, dan respecteren zij jou ook.
Wat zou je veranderen in Antwerpen? Ik ben zelf een roker, maar ik erger mij soms aan rokers die hun sigarettenpeuken op de straat gooien, dat is zo vuil. Ik zou daarom openbare asbakken plaatsen.
Wat wil je zelf doen voor Antwerpen? Ik wil me inzetten voor de school van mijn kind. Vorig jaar heb ik op de school van mijn zoon mee een barbecue georganiseerd. Omdat ik nu werk, les volg en een kind heb, heb ik weinig vrije tijd. Maar ooit wil ik nog vrijwilligerswerk in een ziekenhuis gaan doen.
3 3
4
Wat is inburgering? Inleiding
Onthaalbureau Inburgering Antwerpen biedt inburgeringstrajecten aan voor Antwerpenaars van vreemde origine die willen inburgeren en Nederlands leren. Het gaat bijvoorbeeld om gezinsherenigers, EU-burgers, asielzoekers, geregulariseerden en arbeidsmigranten. Hoelang ze hier al wonen is van geen belang, wat telt is dat ze zich voor langere tijd in België zullen vestigen. Inburgering Antwerpen begeleidt deze inburgeraars, zodat ze sneller hun weg vinden in de Belgische samenleving.
Het inburgeringstraject Een inburgeringstraject wordt zoveel mogelijk op maat van de inburgeraar samengesteld. Het bestaat uit een opleidingspakket, ondersteund door trajectbegeleiding. De aangeboden opleidingen zijn een cursus maatschappelijke oriëntatie (MO), een basisniveau Nederlands (NT2) en loopbaanoriëntatie. Voor deze laatste twee onderdelen werkt het onthaalbureau nauw samen met het Huis van het Nederlands, VDAB en de scholen die Nederlandse taallessen geven: de Centra voor Volwassenenonderwijs, de Universiteit Antwerpen en Open School.
Het primaire Traject
Het secundaire Traject
Maatschappelijke Oriëntatie (MO)
Aanmelding Oriëntatie Trajectbepaling
Nederlands als tweede taal (NT2)
Loopbaanoriëntatie (LO)
Contract
Inburgeringsattest
Werving
Werken (VDAB)
Studeren (Onderwijs)
Maatschappelijke participatie
Trajectbegeleiding
Flexibel aanbod voor werkenden 5
Trajectbegeleiding Trajectbegeleiding loopt als een rode draad doorheen het inburgeringsprogramma. In overleg met de inburgeraar wordt een traject op maat samengesteld. De trajectbege leider houdt daarbij rekening met de scholingsgraad, de werk- en gezinssituatie van de klant, het resultaat van de screening door VDAB en het Huis van het Nederlands en competenties en noden van de inburgeraars. Tijdens het traject volgt de trajectbegeleider zijn klant op en stuurt hij het traject bij waar nodig. De trajectbegeleider is de regisseur en behoudt het over zicht. Gedurende het hele traject staat de zelfredzaamheid van klanten centraal en wordt het succesvol afronden van het programma bewaakt. De trajectbegeleiding gebeurt in het Nederlands of in een contacttaal. Ook minderjarigen en hun ouders kunnen bij een traject begeleider terecht. Inburgering Antwerpen verwijst de minderjarige door naar het onthaalonderwijs en volgt de inschrijving op. Indien nodig worden minderjarigen toegeleid naar welzijn, gezondheid en vrije tijd.
Maatschappelijke oriëntatie (MO) Het onthaalbureau staat zelf in voor de cursus maatschap pelijke oriëntatie (MO). Tijdens deze cursus versterkt de inburgeraar zijn competenties, zodat hij zelfstandig kan functioneren in de Vlaamse maatschappij. Hij leert gericht problemen oplossen, informatie verwerven en verwerken en inzicht krijgen in de eigen leefsituatie. Daarnaast ligt de focus op het (h)erkennen van diversiteit en wordt er dieper ingegaan op waarden, normen en gewoonten in Vlaanderen. De leerkracht MO speelt tijdens de lessen zoveel mogelijk in op vragen van de cursisten. De groep inburgeraars is verre van homogeen. Daarom worden methodiek en didactiek aangepast aan de kenmerken van de verschillende doelgroepen (bv. hooggeschoolde cursisten versus analfabete deelnemers). De inburgeraar volgt de cursus in het Nederlands of in een contacttaal. Een cursus omvat in principe 63 uur, maar kan afhankelijk van het profiel van de inburgeraar ook korter of langer duren.
6
Vanaf 2011 zullen inburgeraars vrijgesteld kunnen worden voor MO als ze slagen voor een toets. Wie dat wil, kan na een verkennend gesprek deze toets afleggen in het Nederlands, Frans, Engels of Duits. Dat moet vermijden dat inburgeraars die hier al heel lang zijn en over de nodige competenties beschikken, toch nog een cursus MO moeten volgen.
Nederlands (NT2) Inburgering Antwerpen werkt nauw samen met het Huis van het Nederlands en de scholen die Nederlandse les geven. Het Huis screent de inburgeraars en oriënteert hen naar het meest geschikte aanbod. Inburgeraars volgen minstens het startniveau Nederlands. Hoelang dat duurt, hangt af van de scholingsgraad van de inburgeraar en de vorderingen die hij maakt.
Loopbaanoriëntatie In overleg met de trajectbegeleider wordt het toekomst perspectief scherper gesteld: welke doelen wil de inbur geraar in de toekomst bereiken? Ligt de focus op werk, het gezin of verder studeren? Afhankelijk van de keuzes die worden gemaakt, krijgt de inburgeraar een aanbod loopbaanoriëntatie op maat. Inburgeraars die werk zoeken, volgen in samenwerking met VDAB een cursus loopbaanoriëntatie naar werk. Deze cursus gaat door in het Nederlands. Een VDAB-consulent gaat samen met de inburgeraar na wat zijn interesses en competenties zijn. De inburgeraar krijgt informatie over de mogelijkheden op de arbeidsmarkt. Daarna kiest de in burgeraar het traject dat het beste bij hem past. Naast werken, worden inburgeraars ook gestimuleerd om op andere manieren te participeren. Ze kunnen bijvoorbeeld vrijwilligerswerk doen of zich aansluiten bij een vereniging. Wie verder wil studeren, krijgt ondersteuning binnen het aanbod ‘loopbaanoriëntatie educatief’.
Doelgroep De groep inburgeraars is heel divers. Het gaat om nieuw komers en oudkomers van vreemde herkomst. De belang rijkste groepen zijn gezinsvormers en gezinsherenigers, asielzoekers, arbeidsmigranten, geregulariseerden en EUburgers. Een deel van deze doelgroep is verplicht een traject te vol gen. Het gaat bijvoorbeeld om nieuwkomers van buiten de EU, asielzoekers en bedienaars van erkende erediensten. Ook OCMW en VDAB kunnen hun cliënten vragen een inburgeringsprogramma te volgen. Andere groepen worden niet verplicht, maar hebben wel recht op een inburgeringstraject. Dat geldt ondermeer voor alle Europese burgers (behalve Belgen) en hun gezinsle den, inburgeraars die om medische redenen geen traject kunnen volgen en nieuwkomers die 65 jaar of ouder zijn. Inburgering voorziet een inspanningsverbintenis. Er is aan het einde van het traject dus geen eindtoets waarvoor men moet slagen. Van de inburgeraar wordt wel verwacht dat hij tijdig start met het vormingsprogramma en min stens 80% aanwezig is in elk opleidingsonderdeel.
Meer weten over inburgering? Uitgebreide informatie over inburgering in Vlaanderen en Antwerpen vindt u hier: www.antwerpen.inburgering.be www.inburgering.be www.kruispuntmi.be
7
Nieuwkomers in Antwerpen, Antwerpen in Vlaanderen Meer informatie over nieuwkomers in Antwerpen
Vijf jaar geleden werd het inburgeringsbeleid uitgebreid naar oudkomers. Nieuwkomers blijven evenwel de grootste groep inburgeraars. Dankzij de uitwisseling met het rijksregister hebben we heel wat informatie over hen. Zo kunnen we inburgeraars snel en correct informeren over hun rechten en plichten.
Nieuwkomers in Antwerpen De instroom van nieuwkomers in Antwerpen was in 2010 bijna anderhalf keer zo groot als het jaar voordien. 11200 nieuwkomers die nog geen jaar in België verbleven, vestigden zich in Antwerpen. Naast een betere detectie in het rijksregister, zijn er verschillende verklaringen voor deze stijging. Zo verdubbelde het aantal inwoners afkomstig uit de nieuwe EU-landen zoals Polen, Roemenië en Bulgarije. Maar ook uit Nederland, Spanje en Portugal werd de instroom gevoelig groter.
Een tweede verklaring is te vinden bij de regularisatiecampagne. Het aantal geregulariseerden steeg daardoor sterk, tot 1805. Het werkelijke aantal ligt waarschijnlijk nog een stuk hoger. De categorie ‘andere’ omvat immers alle nieuwkomers waarvan het statuut (nog) niet duidelijk is. De grootste groepen geregulariseerden komen uit Armenië, Marokko, Rusland, Nepal en Iran. Voor inburgering is het een bijzondere groep: ze verblijven al langer in België, hebben vaak een basiskennis Nederlands en zitten met andere vragen en verwachtingen. De instroom bleef in 2010 op dezelfde manier gespreid over de verschillende districten. De meeste nieuwkomers vestigden zich in 2060 (Antwerpen-Noord) en het zuidelijke deel van het district Antwerpen (postcode 2018). Het aandeel vrouwen viel licht terug. Geregulariseerden waren vaker mannen. Anderzijds bleken bijvoorbeeld twee op drie Polen die zich in Antwerpen vestigden, vrouwen te zijn.
Instroom nieuwkomers volgens nationaliteit
8
Nationaliteit
2008
2009
2010
Polen Nederland Marokko Bulgarije Turkije Spanje Irak Roemenië Armenië Russische Federatie India Portugal Rest Totaal
648 1027 702 221 299 107 84 182 55 104 278 115 2277 6044
928 986 1154 243 392 194 192 201 93 123 173 121 2862 7569
1769 1439 971 370 369 334 291 258 213 196 179 167 4644 11200
Instroom nieuwkomers volgens statuut Gezinshereniger
4%
1% 1%
Andere
36%
7%
Gesubsidieerd beschermden Asielzoekers Erkende vluchtelingen
5%
Arbeidsmigranten Geregulariseerden Anderen EU-burgers
12%
19% 16%
Instroom nieuwkomers volgens plicht of recht 2006 714 4258 2675 7647
Verplicht Rechthebbend Verder onderzoek nodig na aanmelding Totaal
2007 1657 3542 2081 7280
2008 871 2945 2222 6044
2009 1467 3902 2200 7569
2010 4088 5906 1206 11200
Instroom nieuwkomers volgens geslacht Geslacht Man Vrouw Totaal
2006 4055 3592 7647
2007 3933 3347 7280
2008 3235 2809 6044
2009 3696 3873 7569
2010 5705 5495 11200
9
Instroom nieuwkomers per district en postcode
3% 1% 3% 1%
21%
Antwerpen 2060 Antwerpen 2018 Antwerpen 2000
4%
Borgerhout 2140
4%
Deurne 2100
18%
4%
Berchem 2600 Antwerpen 2020 Merksem 2170 Antwerpen 2050
7%
Hoboken 2660 Wilrijk 2610 Andere
10%
14% 11%
Antwerpen in Vlaanderen Bijna 24% van de nieuwkomers in Vlaanderen vestigt zich in Antwerpen. De instroom van nieuwkomers in Antwerpen volgt in grote lijn de Vlaamse tendensen. Toch zijn er enkele opvallende verschillen. De stijging van het aantal meerderjarige nieuwkomers in Vlaanderen bedroeg 34%, tegenover bijna 48% in Antwerpen. Nederlanders blijven voor heel Vlaanderen de grootste groep, waar dat in Antwerpen de Polen werden. Het aandeel geregulariseerden lag in Antwerpen eveneens hoger: 16% tegenover 12% in Vlaanderen. Bij de groep arbeidsmigranten was die verhouding omgekeerd.
10
11
Recht op inburgering Werving en actieve toeleiding
De motivatie om een inburgeringstraject te volgen, is meestal het grootst kort na aankomst in Antwerpen. Bovendien heeft inburgering dan het meeste effect, omdat mensen snel Nederlands willen leren of op zoek zijn naar werk. Hen tijdig op de hoogte brengen van rechten en plichten is dan ook de boodschap. Het onthaalbureau informeert en motiveert inburgeraars met brochures, brieven, huisbezoeken en infosessies. Met onze prioritaire partners maakten we duidelijke afspraken over doorverwijzing naar het onthaalbureau. Ook naar oudkomers namen we verschillende initiatieven.
Hoe vinden inburgeraars hun weg naar het onthaalbureau? In 2010 groeide het aantal inburgeraars dat zich aanmeldde na actieve werving door het onthaalbureau. Die resultaten danken we in grote mate aan de samenwerking met het Centraal Loket voor Vreemdelingen, de vele huisbezoeken en een goede samenwerking met het Huis van het Nederlands.
Doorverwijzing bij het Centraal Loket voor Vreemdelingen Inburgering Antwerpen informeert en motiveert systematisch nieuwkomers die via het Centraal Loket Vreemdelingen hun aanvraag tot inschrijving in de gemeente indienen. Wie tot de doelgroep behoort, krijgt meer uitleg over het belang van inburgering en de mogelijke verplichting. Nieuwe inwoners bij wie de inschrijving volledig afgerond werd, krijgen na dit gesprek meteen een afspraak voor een intakegesprek. Op die manier spreekt Inburgering Antwerpen nieuwkomers aan, nog voor ze via het rijksregister gedetecteerd worden. De stad Antwerpen geeft zo bovendien een sterk signaal over het belang dat aan inburgering wordt gehecht. Uiteindelijk hadden 3020 nieuwkomers een gesprek op het Centraal Loket.
Actieve werving van prioritaire groepen Het onthaalbureau heeft de expliciete opdracht om verplichte inburgeraars persoonlijk te contacteren. Vaak is algemene, schriftelijke informatie niet voldoende. Sommige inburgeraars leggen andere prioriteiten (kinderen, werk) of zien het nut van een programma niet meteen in. Voor anderen lijkt het traject niet haalbaar of was de informatie onduidelijk.
1% 11%
45%
Actieve werving (samenwerking Centraal Loket Vreemdelingen, Huis van het Nederlands, Huisbezoeken) Info en wervingsbrieven van de stad Antwerpen
13%
OCMW Spontaan 8% 23%
12
VDAB, sociale huisvesting en derden
Verplichte inburgeraars die zich niet binnen de 2 maanden aanmelden, worden telefonisch gecontacteerd of krijgen een huisbezoek. Tijdens dat gesprek geeft een medewerker meer informatie. Uiteindelijk meldde in 2010 gemiddeld 86 % van de verplichten zich aan binnen de 3 maanden. De meeste anderen meldden zich later aan of waren inmiddels verhuisd. Ook bij sommige rechthebbenden gaat het onthaalbureau op huisbezoek. Prioriteit daarbij zijn niet-Europese nieuwkomers en nieuwkomers uit ‘nieuwe’ EU-landen zoals Polen of Bulgarije. Alles samen werden in 2010 maar liefst 1111 huisbezoeken afgelegd, waarna 425 inburgeraars zich alsnog aanmeldden bij het onthaalbureau.
Resultaten van toeleiding De werving en toeleiding leverde uitstekende resultaten op. In 2010 meldden 7126 inburgeraars zich aan bij het onthaalbureau. Ze kregen in een individueel gesprek uitgebreide informatie en de mogelijkheid om bijkomende vragen te stellen. Drie op vier geïnteresseerden ondertekenden na dat gesprek een contract. Anderen kozen ervoor niet of nog niet in een traject te stappen. Soms omdat ze het moeilijk vinden om inburgering te combineren met werk of privé-
leven, enkel Nederlands willen volgen of struikelen over praktische belemmeringen. Toch zijn hier heel wat mogelijkheden voorzien: flexibele trajecten op maat, avond- en zaterdagaanbod voor wie werkt en hulp bij het zoeken naar kinderopvang.
Toeleiding door partnerorganisaties Een aantal groepen zijn prioritair voor het inburgeringsbeleid, zoals verplichte nieuwkomers, inwerkingsklanten van VDAB, mensen met een leefloon of kandidaat-huurders voor de sociale huisvesting. Ook ouders van schoolgaande kinderen en inburgeraars van niet-Europese afkomst zijn prioritair. Samen met VDAB, OCMW en Huis van het Nederlands werken we samen om deze groepen actief te werven. Sociale huisvestingsmaatschappijen kunnen in het kader van de Vlaamse wooncode doorverwijzen. Om de groep ouders van schoolgaande kinderen te bereiken, informeren we ouders samen met KAAP (taallessen voor ouders in basisscholen). Tenslotte zijn er de vele stedelijke diensten en organisaties uit het middenveld die inburgeraars sensibiliseren, motiveren en doorverwijzen. In de vestiging Zuidrand zetten medewerkers specifieke initiatieven op om lokale partners en OCMW actief te informeren en betrekken.
Aantal aanmeldingen 8000
7126
7000
5714
6000
4436
5000 4000
6039
3755
3000 2000 1000 0 2006
2007
2008
2009
2010 13
14
Coachen als sleutel tot succes Trajectbegeleiding
De trajectbegeleider is gedurende het hele traject aanspreekpunt, coach, klankbord en kompas voor de inburgeraar. In de eerste plaats wil het onthaalbureau er zo voor zorgen dat inburgeraars snel en succesvol hun traject afronden. Daarnaast wordt ingegaan op allerlei aandachtspunten en vragen: wat wordt van de inburgeraars verwacht? Aan welke randvoorwaarden moet worden gewerkt? Wat verwacht de inburgeraar van zijn toekomst in Vlaanderen?
Zelfredzaamheid en competenties centraal Tijdens het hele traject werkt de inburgeraar aan het einddoel van inburgering: meer zelfstandigheid, grotere maatschappelijke participatie en actief burgerschap. De trajectbegeleider hanteert een aanpak op maat, die de inburgeraar doet nadenken over zijn eigen situatie, responsabiliseert en motiveert. Zo groeit de inburgeraar in de verschillende rollen die hij in Vlaanderen zal opnemen. De kennis en vaardigheden van de inburgeraar staan gedurende het hele traject centraal. Dat kan een bepaald niveau Nederlands zijn, een diploma of vroegere werkervaring. Ook andere competenties zijn belangrijk, bijvoorbeeld kennis van andere talen, technische vaardigheden of ervaring in het werken met mensen. Vanuit deze startcompetenties wordt de link gemaakt naar het perspectief van de inburgeraar: wil hij werk vinden, een opleiding volgen, voor de kinderen zorgen of vrijwilligerswerk doen? Eens de startpositie en het einddoel scherp zijn gesteld, stippelen trajectbegeleider en inburgeraar samen het traject uit dat nodig is om dat doel te bereiken.
De informatie die inburgeraars krijgen tijdens de verschillende cursussen, wordt in volgende gesprekken vertaald naar de individuele situatie van de cliënt. Hoe kan hij de nieuwe vaardigheden gebruiken en versterken, welke volgende stappen kan de inburgeraar zetten, waar liggen er nog drempels en uitdagingen?
Rechten en plichten Tijdens het eerste gesprek geeft de trajectbegeleider meer uitleg over de rechten en plichten van inburgeraars. Er wordt ingegaan op de voordelen, de mogelijkheden en het belang van inburgering op korte en lange termijn. Meteen bekijkt hij ook of de wettelijke verplichting geldt. Zowel verplichte inburgeraars als rechthebbenden ondertekenen een contract. De regels en de mogelijke administratieve sancties zijn vastgelegd door de Vlaamse regering. Boetes zijn uiteraard geen doel op zich. Met deze maatregelen wil het beleid meer inburgeraars bereiken, maar hen ook wijzen op hun engagement of verplichting. Het boetebesluit is intussen meer dan een jaar operationeel. Het onthaalbureau stelt de inbreuken vast. Die worden verder opgevolgd door handhavingsambtenaren van het Agentschap Binnenlands Bestuur. In 2010 werden door Inburgering Antwerpen 212 inbreuken gemeld aan het Agentschap. De handhavingsambtenaar beslist daarna over een geldboete. Verplichte inburgeraars worden terug uitgenodigd op het onthaalbureau: zij moeten nog steeds een inburgeringsprogramma volgen.
Doorgestuurde inbreukdossiers in 2010 Omschrijving inbreuk Niet tijdig aangemeld Niet meegewerkt aan de intake Geweigerd inburgeringscontract te tekenen Afhakers Na inbreuk niet tijdig aangemeld Niet meegewerkt aan het onderzoek Totaal
Aantal
60 4 1 117 24 6 212
15
Werken aan korte, succesvolle trajecten
Investeren in kinderopvang
Het onthaalbureau streeft waar mogelijk naar snelle en korte trajecten, uiteraard zonder te raken aan de kwaliteit. Op die manier blijft de motivatie hoog en kunnen inburgeraars sneller doorstromen naar een vervolgtraject, opleiding of werk. De snelheid waarmee een inburgeraar kan afronden, hangt samen met de beschikbaarheid van het aanbod en de mogelijkheden om verschillende onderdelen te combineren. De trajectbegeleider zoekt samen met de inburgeraar naar het meest geschikte aanbod.
Het volgen van een inburgeringstraject brengt voor ouders soms praktische beslommeringen met zich mee. Kinderopvang is zo een cruciaal knelpunt tijdens heel wat trajecten. Het tekort aan kinderopvangplaatsen bemoeilijkt of vertraagt voor veel ouders het traject.
Met opvolgingsgesprekken en het snel opvolgen van afwezigheden, probeert de trajectbegeleider afhaken te voorkomen. Bovendien maakt systematische begeleiding het mogelijk tijdig in te grijpen en bij te sturen. Zo wordt vermeden dat de wettelijke termijnen van het boetebesluit worden overschreden. Bijna 3000 inburgeraars behaalden in 2010 een inburgeringsattest. Een uitgewerkt kansenbeleid bepaalt wanneer inburgeraars kunnen herkansen of uitstel krijgen. Bij wie zijn attest niet behaalde, zijn er verschillende oorzaken. De persoonlijke situatie van inburgeraars verandert vaak: ze vinden werk, krijgen kinderen of veranderen van woonplaats. Een aantal inburgeraars verhuist naar het buitenland of verliest zijn verblijfsvergunning. Ook wie onregelmatig deelneemt aan de lessen, behaalt geen attest.
Daarom investeert Inburgering Antwerpen in 25 occasionele opvangplaatsen. De langste samenwerking is er met vzw ’t Lieverdje. Zij voorzien continu 14 plaatsen voor inburgeraars tijdens de lessen maatschappelijke oriëntatie. 223 kinderen vonden er in het afgelopen jaar een plaats. Bij Okido Mobiel in Nova konden het afgelopen jaar 22 kinderen van de vestiging Zuidrand terecht. Nieuw is de investering in een samenwerking met De Speelboom (Familiehulp vzw) in Borgerhout. Zeven plaatsen worden daar ingevuld met kinderen van inburgeraars, zodat ze ook gedurende de rest van hun traject kunnen rekenen op kinderopvang. In 2010 werden daar 58 kinderen opgevangen tijdens hun cursus NT2 of Loopbaanoriëntatie bij VDAB. Naast dit eigen aanbod, zoekt een projectmedewerker ook naar plaatsen binnen de reguliere opvang en detecteert hij hiaten. Er werd ingegaan op 309 vragen. Voor 93 kinderen werd een oplossing gevonden. 34 ouders losten hun kinderopvang op binnen het eigen netwerk van familie of vrienden. Voor de 182 anderen werd niet of niet tijdig een oplossing gevonden.
Overzicht kinderopvang inburgeraars 223
1%
Het Lieverdje De Speelboom
182
Okido Mobiel (Nova) Reguliere opvang Oplossing binnen eigen netwerk
58 34
22 93
16
Geen oplossing
Maatwerk en aandacht voor specifieke groepen Bepaalde inburgeraars hebben te kampen met specifieke problemen of vragen een gerichte aanpak. Het gaat hier bijvoorbeeld om geregulariseerden, inburgeraars die moeilijk te motiveren zijn, analfabeten of mensen die in ploegen werken. Voor elk van hen wordt gezocht naar een aanpak die het beste aansluit bij hun noden en profiel. Dat kan gaan om intensievere begeleiding, meer ondersteuning of een aanbod MO op maat. Inburgeraars die een leefloon ontvangen, worden begeleid door OCMW én het onthaalbureau. Er werden daarom afspraken gemaakt over een gecoördineerde aanpak. In de toekomst willen Inburgering Antwerpen en het OCMW nog beter informatie uitwisselen over gemeenschappelijke cliënten.
Aantal inburgeringscontracten 6000
5214 5000
3798
4000
4201
4407
3000
2285 2000 1000 0 2006
2007
2008
2009
2010
17
Wie zijn de inburgeraars in Antwerpen? Het profiel van de inburgeraars die zich engageren voor een inburgeringsprogramma, verschilt van jaar tot jaar. De tendensen in de instroom, weerspiegelen zich grotendeels bij de inburgeraars die een contract ondertekenden. In 2010 steeg het aantal contracten met bijna 20% naar 5214. Het aantal attesten steeg naar 2928. Mannen ondertekenden ditmaal meer contracten dan vrouwen, maar doen dat vaker als verplicht inburgeraar. Net zoals het jaar voordien, ondertekenden vooral Marokkanen, Polen, Turken en Irakezen in 2010 een contract. Inburgeraars uit Armenië, Nepal en Kosovo vormen nieuwe, grote groepen binnen inburgering.
Aantal inburgeringscontracten volgens verplichting
Verplicht Rechthebbend Verplicht tot MO Totaal
2006 1493 792
2007 2489 1309
2285
3798
2008 2036 1905 260 4201
2009 2150 1976 281 4407
2010 3078 1723 413 5214
2008 2057 2144 4201
2009 2147 2260 4407
2010 2627 2587 5214
Aantal inburgeringscontracten volgens geslacht
Man Vrouw Totaal
18
2006 1173 1112 2285
2007 1758 2040 3798
Aantal inburgeringscontracten volgens nationaliteit
Marokko Polen Turkije Irak Armenië Russische Federatie Ghana Nepal Kosovo China Afghanistan België Andere nationaliteiten Totaal
2006 352 70 123 75 17 114 69 42
2007 703 195 276 127 24 160 100 62
84 40 19 1277 2237
195 73 115 1823 3731
2008 860 223 271 163 41 131 148 43 9 140 85 148 1906 4099
2009 734 301 244 188 70 108 105 41 54 105 86 104 2419 4407
2010 755 488 280 259 143 127 127 121 120 114 113 109 2458 5214
Aantal inburgeringsattesten
2928
3000
2455
2500
2584
2000 1500
1477
1416
2006
2007
1000 500 0 2008
2009
2010
19
20
De moeizame zoektocht naar een school Toeleiding van minderjarigen
Minderjarige nieuwkomers en hun ouders worden als dat nodig is, begeleid bij het zoeken naar een eerste school. Die zorgt dan voor extra ondersteuning bij het leren van Nederlands. In het basisonderwijs gebeurt dat meestal in de gewone klasjes. Voor het secundair onderwijs worden er specifieke ‘OKAN-klassen’ ingericht. Het aantal toeleidingen van minderjarige inburgeraars tussen 5 en 17 jaar steeg in 2010 tot 507. Daarnaast werden 143 kinderen die niet tot de doelgroep inburgering behoren, begeleid. Het ging meestal om kleuters jonger dan 5 jaar en minderjarigen die verhuisden uit een ander werkingsgebied. De groeiende nood aan begeleiding is onrustwekkend en zette zich nog sterker door in de eerste maanden van 2011. Steeds meer ouders hadden begeleiding nodig bij het zoeken van een school. Die ondersteuning werd complexer, intensiever en langer. De situatie was het moeilijkst voor kleuters, die soms maanden wachtten voor er uiteindelijk een plaatsje werd gevonden.
Het capaciteitsprobleem in Antwerpse scholen lijkt hier de oorzaak. Minderjarige nieuwkomers stromen in tijdens het schooljaar, wanneer heel wat leerjaren in bepaalde wijken al vol zitten. De afstand tot de school doet sommige ouders van niet-leerplichtige kleuters bovendien afhaken. Alle inspanningen rond kleuterparticipatie dreigen zo ongedaan te worden gemaakt. Inburgering Antwerpen verzorgde in 2010 een aanmeldpunt voor het ‘centrale aanmeldingregister’ voor het basisonderwijs. Ouders kunnen op een centrale website de scholen van hun keuze aanduiden. Het onthaalbureau informeerde en sensibiliseerde nieuwe gezinnen om hier gebruik van te maken, en ondersteunde 94 gezinnen bij de registratie. Ook de groep niet-begeleide minderjarigen vroeg het afgelopen jaar extra aandacht. Het tekort aan opvangplaatsen voor asielzoekers weerspiegelde zich in het wegvallen van crisisopvang voor minderjarigen. In een aantal gevallen moest met behulp van OCMW en de stad een oplossing worden gezocht om het recht op huisvesting voor minderjarigen te garanderen.
Aantal toeleidingen naar het onthaalonderwijs (5-17 jarigen) 700 600
586 507
500
448
400
385
383
2007
2008
300 200 100 0 2006
2009
2010
21
Sterke competenties zijn het uitgangspunt Maatschappelijke oriëntatie
De cursus maatschappelijke oriëntatie (MO) is de plaats waar cursisten hun competenties kunnen ontwikkelen om zelfstandiger te worden in de samenleving. Er wordt gewerkt aan vaardigheden zoals gericht problemen oplossen, informatie verzamelen, inzicht krijgen in de eigen situatie en keuzes maken. Leerkrachten staan stil bij het (h)erkennen van diversiteit en de normen, waarden en gewoonten in Vlaanderen.
Leren in een reële context De cursus MO wordt gegeven aan de hand van interactieve methodieken, in contexten die maatschappelijk relevant zijn. De focus ligt niet op kennisoverdracht maar op het verwerven en versterken van verschillende vaardigheden. Dat gebeurt door discussies in groep, bezoeken aan organisaties en het samen oplossen van reële problemen. Uitgangspunt voor het cursusprogramma zijn de leervragen van de cursisten zelf. Om maatwerk te leveren, werken de leerkrachten met hoekenwerk en opdrachten. Geregeld trekken cursisten de stad in om wat ze geleerd hebben aan de realiteit te toetsen. Ze bezoeken dan individueel of in groep diensten zoals de Werkwinkel, VDAB, een vakbond, scholen, de bibliotheek of een museum. Voor deze bezoeken kan het onthaalbureau rekenen op de begeleiding van een aantal enthousiaste vrijwilligers en op de samenwerking met verschillende diensten. Inburgering streeft naar diverse groepen binnen MO. Dat biedt extra mogelijkheden om te werken rond waarden, normen en gewoonten. In Nederlandse MO-groepen kunnen inburgeraars dan weer meer gebruik maken van verschillende informatiebronnen zoals internet, audiovisueel materiaal en allerlei drukwerk.
22
In 2010 werd geïnvesteerd in nieuwe infrastructuur om inburgeraars de mogelijkheid te geven te oefenen op de computer. Bestaande werkvormen werden in 2010 actief beschreven en uitgewisseld. Er werden nieuwe methodieken uitgewerkt en leerkrachten kregen vorming en training om hun expertise verder uit te diepen.
Een snelle start Waar het jaar voordien vooral trajectbegeleiding uitbreidde, was het in 2010 de beurt aan het aanbod maatschappelijke oriëntatie. Maar liefst 4502 inburgeraars startten met een cursus, in 291 groepen. Meer dan 70% van de inburgeraars startte binnen de 3 maanden met een cursus MO. Uiteindelijk begon bijna 90% binnen een half jaar. Die snelle start is mogelijk dankzij de zes startmomenten waarop inburgeraars kunnen beginnen. De afgelopen jaren werd bovendien geïnvesteerd in een avond- en weekendaanbod en cursussen in de zomervakantie. Cursisten die door een variabel werkrooster geen lessen in groep kunnen volgen, krijgen les op afspraak. 76 inburgeraars kregen in 2010 deze ‘individuele MO’. Die groei gaf ook de mogelijkheid verder te specialiseren. Nieuw in het aanbod waren de cursussen MO in Bulgaars, Swahili, Mongools, Wolof en Peul. Vanaf 2011 kunnen inburgeraars een vrijstellingstoets afleggen. Het wordt afwachten wat het effect daarvan zal zijn op het aantal cursisten.
Aantal cursisten maatschappelijke oriëntatie (MO) 5000
4502 3882
4000
3395 2958
3000
2000
1789
1000
0 2006
2007
2008
2009
2010
Een uitgebreid aanbod op maat Omgaan met een verscheiden groep inburgeraars vraagt maatwerk. Zo werden er het afgelopen jaar meer avonden weekendgroepen georganiseerd om tegemoet te komen aan de noden van werkenden. Inburgeraars volgden in 2010 vaker MO in het Nederlands. Een toename die te wijten is aan het groter aandeel geregulariseerden en de langere duur van de inschrijving in de gemeente Antwerpen. Daardoor hadden meer inburgeraars al Nederlands gevolgd voor ze doelgroep werden van inburgering. Ook met de leerbehoeften van cursisten wordt rekening gehouden. Waar mogelijk, worden aparte groepen voor hoog- en laaggeschoolden georganiseerd. Groepen analfabeten krijgen meer uren. Bijzondere aandacht gaat naar het organiseren van een kwalitatief aanbod voor kleine taalgroepen. Voor de zeer hooggeschoolden werd
dan weer een geïntegreerd aanbod met NT2 en loopbaanoriëntatie ingericht. Om de leermogelijkheden te vergroten, worden cursisten ‘individuele MO’ af en toe in een groepje samengebracht. Wie door omstandigheden lessen gemist heeft, komt in aanmerking voor inhaallessen of krijgt extra opdrachten. Deze aanpak op maat wierp in 2010 andermaal zijn vruchten af. 93% van de cursisten maatschappelijke oriëntatie nam regelmatig deel aan de lessen. Vanaf 2011 zullen inburgeraars vrijgesteld kunnen worden voor MO als ze slagen voor een toets. Inburgeraars die dat willen, kunnen deze toets afleggen in het Nederlands, Frans, Engels of Duits.
23
Aantal cursisten en groepen maatschappelijke oriëntatie per taal Taal waarin MO doorgaat MO Arabisch MO Engels MO Pools MO Turks MO Frans MO Nederlands MO Russisch MO Spaans MO Hindi/urdu MO Farsi MO Tamazight MO Albanees MO Servo-Kroatisch MO Koerdisch MO Portugees MO Armeens MO Roemeens MO Tamil MO Chinees MO Nepali MO Tibetaans MO Thais MO Twi MO Bulgaars MO Swahili Mo Bengaals MO Mongools MO Wolof MO Peul Individuele MO Infosessies voor Nederlanders Totaal
24
Cursisten 2009 912 624 175 336 298 234 201 119 114 56 67 75 80 52 84 37 85 63 67 16 41 26 21
64 13 3882
Cursisten 2010 985 638 451 339 340 314 197 119 106 105 94 90 84 84 81 66 62 59 48 48 30 16 10 20 9 8 7 7 5 76 4 4502
Groepen 2010 61 43 28 22 22 20 12 8 7 6 8 6 6 5 6 4 5 4 3 3 2 1 1 2 1 1 1 1 1 1 291
25
In schoon Nederlands NT2 en taalbeleid voor inburgeraars
De eerste prioriteit die de meeste inburgeraars aanvoelen, is het leren van Nederlands. Inburgeraars hopen zo sneller werk te vinden, met de buren te kunnen praten of beter te communiceren met de school van de kinderen.
Nederlands als tweede taal (NT2) inburgeraars krijgen na hun eerste gesprek een doorverwijzing naar het Huis van het Nederlands. Hier worden ze gescreend en ingeschreven in het meest gepaste aanbod. Omgekeerd verwijst het Huis van het Nederlands ook veel potentiële inburgeraars door naar het onthaalbureau. Snelle en korte inburgeringstrajecten worden gestimuleerd om uitval te voorkomen. Dat geldt eveneens voor NT2. Een onderzoek bevestigde dat een intensiever aanbod NT2 meestal mogelijk en wenselijk is. Omwille van lange wachtlijsten NT2 was dat vaak niet mogelijk, met alle gevolgen van dien. Sommige inburgeraars moesten lang wachten voor ze konden starten. Hun traject werd langer, de doorstroom naar VDAB of opleiding werd uitgesteld en de motivatie bij heel wat inburgeraars brokkelde af door de lange wachttijden. Om de wachtlijsten weg te werken, werden verschillende maatregelen genomen. De stad Antwerpen kocht in 2010 62 extra modules in voor inburgeraars. Daarnaast zorgt Vlaanderen in 2011 voor extra middelen om leerkrachten aan te werven. Centra voor Volwassenenonderwijs kunnen nu ook cursussen voor laaggeschoolden organiseren. De stad Antwerpen richt voor deze extra groepen een gebouw in aan de Desguinlei. Inburgering hoopt dat deze maatregelen gevolgd worden door een structurele oplossing. Nieuw fenomeen voor Inburgering Antwerpen, waren de 38% inburgeraars die een vrijstelling NT2 op zak hadden bij ondertekening van hun contract. Nieuwkomers wachten niet tot ze doelgroep zijn van inburgering en zetten zelf de stap naar Nederlandse lessen. De langere duur van de inschrijvingsprocedure in de gemeente en de regularisatiecampagne speelden hier een rol. Voordeel is dat trajecten korter worden en meer inburgeraars MO in het Nederlands konden volgen.
26
Een activerend taalbeleid De vele talen waarin trajectbegeleiding en maatschappelijke oriëntatie worden aangeboden, zijn een enorme meerwaarde. De doelen van inburgering kunnen in heel wat gevallen efficiënter en effectiever worden bereikt. Toch wil Inburgering Antwerpen ervoor zorgen dat die sterkte geen zwakte wordt. Daarom zoekt het onthaalbureau manieren om meer Nederlands te gebruiken doorheen het traject, zonder aan de kwaliteit te raken. Samen met het Huis van het Nederlands werkte Inburgering Antwerpen een taalbeleid uit. Opzet is inburgeraars zoveel mogelijk kansen te bieden om Nederlands te praten. Zo gebruiken medewerkers meer Nederlands in MO en tijdens de trajectbegeleiding. Courante woorden worden systematisch in het Nederlands vertaald.
27
Inburgering is... meedoen Werken, verder studeren en participeren
Leren, werken en participeren lopen voor heel wat inburgeraars in meer of mindere mate door elkaar. Bovendien zijn er vaak verschillen tussen de doelen op korte en langere termijn. De keuze van een ‘hoofdperspectief’ geeft enkel aan waar op dat moment de focus ligt.
Voor de meeste inburgeraars is werk vinden één van de belangrijkste doestellingen. De jarenlange samenwerking met VDAB speelt hier optimaal op in. Inburgering Antwerpen en Vlaanderen besteedt daarnaast steeds gerichter aandacht aan het sociale en educatieve perspectief van de inburgeraars.
Inburgeren is werken Voor veel inburgeraars ligt er een sterke focus op werk. Heel wat inburgeraars werken of vinden werk tijdens hun traject. Zij combineren dat met een flexibel programma op maat. In 2010 was dat voor meer dan één op vier inburgeraars het geval.
Centrale partner voor wie nog op zoek is naar werk, is VDAB. Inburgeraars krijgen in het onthaalbureau een screening en oriëntering van een VDAB-consulent. Daarna kunnen ze instappen in een aanbod Loopbaanoriëntatie in groep (Kiezen) of worden ze individueel begeleid. 829 inburgeraars rondden in 2010 hun aanbod loopbaanoriëntatie af. Bij 93% gebeurde dat met regelmatige deelname. Behalve het reguliere aanbod Loopbaanoriëntatie, is er ook een uitgewerkt aanbod voor analfabeten. Deze inburgeraars kunnen sneller doorstromen naar VDAB waar ze een aangepaste loopbaanoriëntatie krijgen. Er is een gemeenschappelijke screening van de analfabete klant voorzien door de trajectbegeleider van het onthaalbureau en de VDAB-consulent. In 2010 kon een groep zeer hooggeschoolden kiezen voor een snel en intensief traject. In dat aanbod werden MO, Nederlands en loopbaanoriëntatie optimaal op elkaar afgestemd. Een schoolvoorbeeld van de voordelen die een geïntegreerde aanpak met zich meebrengt.
Vaststellingen cursisten loopbaanoriëntatie bij VDAB in 2010 5%
2%
1%
Herkansers Onregelmatig deelgenomen Regelmatige deelname
93%
28
Diplomagelijkschakeling Het is belangrijk dat inburgeraars hun competenties ook in ons land kunnen inzetten. Een hoger diploma dat in België erkend is, geeft inburgeraars meer kansen om verder te studeren of om een gepaste baan te vinden. Aangezien de procedure diplomagelijkschakeling complex kan zijn, ondersteunt het onthaalbureau inburgeraars waar nodig. In 2010 informeerde, adviseerde of ondersteunde het onthaalbureau bij 766 individuele dossiers over diplomagelijkschakeling. Sinds september 2009 is er eveneens een samenwerkingsovereenkomst om diplomagelijkschakeling te begeleiden voor cliënten van VDAB. Dat gebeurde in 2010 voor 115 cliënten.
Inburgeren is leren Verder studeren is voor veel inburgeraars geen prioriteit. Ze willen Nederlands leren, werken of voor de kinderen zorgen. Een Belgisch diploma behalen is niet evident maar kan op lange termijn een belangrijke meerwaarde betekenen. Daarom sensibiliseren en informeren trajectbegeleiders en leerkrachten inburgeraars over de mogelijkheden om verder te studeren. Geïnteresseerden worden individueel ondersteund en begeleid in het uittekenen en opstarten van een educatief traject. Inburgeraars die hoger onderwijs willen volgen, kunnen de module Eduk@ns volgen. In deze 5-delige lessenreeks krijgen de nieuwkomers alle informatie over het hoger onderwijs in Vlaanderen en Brussel en wordt dieper ingegaan op de mogelijkheden. Voor verdere ondersteuning en begeleiding kunnen ze terecht bij Studiewijzer of Vluchtelingenwerk Vlaanderen. Consortium Vol-Ant biedt met middelen van het Europees Integratiefonds (EIF) individuele studiebegeleiding aan voor inburgeraars.
Eduk@ns Engels Eduk@ns Nederlands Eduk@ns Frans Totaal
Aantal groepen 5 4 2 11
Aantal cursisten 62 49 15 126
Inburgeren is participeren Meer deelname aan de samenleving is één van de einddoelen van inburgering. Het team ‘maatschappelijke participatie’ van het onthaalbureau wil inburgeraars sneller en gemakkelijker laten deelnemen aan de maatschappij. Inburgeraars krijgen zo de kans om hun netwerk uit te bouwen, om de stad beter te leren kennen, om contacten te leggen met Antwerpenaars, om Nederlands te spreken, om bij te leren en om zelfredzamer te worden. Participatie komt tijdens het hele inburgeringstraject aan bod. Trajectbegeleiders en leerkrachten verwijzen inburgeraars door naar organisaties die aansluiten bij hun interesses. Sommige inburgeraars hebben nood aan meer persoonlijke begeleiding. Het aanbod is immers niet altijd toegankelijk en overzichtelijk. Met een uitgebreid netwerk van partners, stemt het onthaalbureau vraag en aanbod beter op elkaar af. Individueel of in groep deden 2241 inburgeraars een beroep op het aanbod maatschappelijke participatie. Infosessies maatschappelijke participatie Op het einde van de cursussen MO worden groepsbezoeken aan organisaties opgezet. Inburgeraars kunnen zich hier vrij voor inschrijven. Tijdens zo’n infosessie proeven de inburgeraars van het aanbod van een organisatie. Ze ontmoeten de medewerkers en kunnen zich inschrijven voor activiteiten. Inburgering Antwerpen werkt hiervoor samen met onder meer IVCA, Buurtsport, de Opvoedingswinkel, Digipunt, Samenlevingsopbouw, Servicepunt Vrijwilligers, de Kraamvogel en de jeugddienst. In totaal werd 431 keer deelgenomen aan de infosessies.
In 2010 organiseerde Inburgering Antwerpen negen dagmodules, een avondmodule en een zaterdagmodule Eduk@ns. 126 inburgeraars namen eraan deel.
29
Vrijwilligerswerk Servicepunt Vrijwilligerswerk leidt inburgeraars -en andere Antwerpenaars- toe naar vrijwilligerswerk. Het servicepunt en Inburgering Antwerpen werken intensief samen. Zo kunnen inburgeraars ervaring opdoen, hun Nederlands oefenen en Antwerpenaars ontmoeten. Afgelopen jaar konden vrijwilligers bijvoorbeeld terecht bij speelpleinwerkingen, IVCA, rust- en verzorgingstehuizen, sociale adviseurs, Jespo en evenemententeam Atlas. Daarnaast kan Inburgering Antwerpen ook zelf rekenen op enthousiaste vrijwilligers die zich inzetten voor de inburgeraars. Ze begeleiden hen bijvoorbeeld naar een vrijwilligers-, sport- of culturele organisatie en zorgen ervoor dat de kennismaking goed verloopt. Andere vrijwilligers geven rondleidingen in de stad of organiseren culturele en educatieve uitstappen. Ook begeleiden zij sommige infosessies na MO. Inburgeringscoaches Onthaalbureau Inburgering Antwerpen, onderzoeksbureau Tempera en Vormingplus Antwerpen zijn de 3 partners in het project Inburgeringscoaching. Dat project werd gelanceerd door minister Bourgeois en gefinancierd door het Europees Integratiefonds (EIF). Tijdens het proefdraaien werden ongeveer 50 duo’s (inburgeraar–Vlaming) gevormd. Ze ontmoetten elkaar wekelijks of tweewekelijks om samen iets te doen. Zo maakten ze uitgebreid kennis en konden ze van elkaar leren. Het uiteindelijke doel van dit project is het bevorderen van sociale cohesie en de emancipatie en integratie van de inburgeraars. Stadsklap In een ‘Stadsklap’ komen inburgeraars en Vlamingen in groep samen. Ze stellen elkaar vragen over gewoonten, tradities, cultuur, waarden, sociale etiquette of familierelaties. Door een goede begeleiding gaat dat gesprek verder dan de clichés. Het resultaat is een interessante kijk op elkaars leven. Het is bovendien een goede aanleiding om normen en waarden bespreekbaar te maken. Stadsklap is voor sommige inburgeraars het eerste persoonlijke contact met Vlamingen.
30
Afgelopen jaar werden 189 Stadsklappen ingericht. 1545 Antwerpenaars en 2724 inburgeraars namen eraan deel. Om Antwerpenaars te werven, werkt het onthaalbureau al vele jaren samen met Vormingplus Antwerpen. Ook de dienstencentra van het OCMW en diverse socio-culturele organisaties nemen regelmatig in groep deel aan een Stadsklap. Nieuwe Antwerpenaren, Nieuw Erfgoed In drie gerestaureerde havenloodsen op het Antwerpse Eilandje, opent in de lente van 2012 Red Star Line - People on the Move. Een plek voor herinnering, beleving, debat en onderzoek naar internationale mobiliteit. De historische uittocht van miljoenen Europeanen naar de Nieuwe Wereld zal er tot leven komen vanuit een hedendaags en breed thematisch perspectief. Om de link met hedendaagse migratie te leggen, werkt Inburgering Antwerpen samen met Red Star Line, de Publiekswerking Atlas en Museum aan de Stroom (MAS) aan het project ‘Nieuwe Antwerpenaren en nieuw erfgoed’. De Vlaamse overheid steunt het project in het kader van de projectoproep ‘Managers van diversiteit’. Het project wil nieuwe Antwerpenaars betrekken bij de manier waarop deze Antwerpse musea hun verhalen vertellen aan het publiek. Bedoeling is om de participatie van nieuwe Antwerpenaars in de Antwerpse samenleving te stimuleren en om bij te dragen tot een genuanceerde beeldvorming over migratie.
31
“Als je hier wil wonen, moet je het land kennen...” Interview met Martin Pedrov (inburgeraar, 20 jaar, komt uit Bulgarije)
Martin Pedrov woont 14 maanden in België. Inburgering Antwerpen sprak met hem over leven in Antwerpen, Nederlands leren en werken. Ook al vindt hij Nederlands niet gemakkelijk, het gesprek ging bijzonder vlot…
Waarom ben je naar Antwerpen gekomen? Mijn moeder woonde hier al en ik ben naar haar toegekomen. Nu ik hier ben, wil ik graag verder studeren: er zijn hier meer mogelijkheden dan in Bulgarije. Ik denk ook dat een Belgisch diploma waardevoller is dan een Bulgaars diploma. Ik heb nog niet gekozen wat ik wil studeren, maar het zal iets met technologie of biologie te maken hebben.
Wat vind je van Antwerpen? In het begin sprak ik geen Nederlands. Ik kon enkel goedendag zeggen. Eerst vond ik dat de mensen niet erg close waren met elkaar. Maar na een tijdje merkte ik dat dat onterecht was. Antwerpen vind ik een leuke stad met mooie architectuur en ook veel chique straten. Ik hou van de Schelde, de Grote Markt en de Groenplaats.
Ken je al wat Nederlands? In het begin was Nederlands voor mij heel moeilijk. Maar nu gaat het beter. Het eerste niveau heb ik in Linguapolis gevolgd. Het is helemaal anders dan Bulgaars. Sommige woorden zijn dan weer hetzelfde, zoals woorden die uit het Frans komen. Nu spreek ik een beetje Nederlands en volg ik niveau 3.1 in CVO Deurne. Ik werk als suppoost bij jeugdtheater Het Paleis. Met mijn collega’s daar of in de winkel spreek ik Nederlands.
32
Waarom volgde je het inburgeringstraject? Een vriend van mij volgde het inburgeringsprogramma. Hij zei me dat ik tijdens het traject meer zou leren over het leven in België. Dat was wat ik wou en daarom ben ik gestart. Ik wou bijvoorbeeld weten welke rechten en plichten je hier hebt en wat je allemaal kan doen in België. Ik wou ook weten wat er in België anders is dan in Bulgarije.
Wat heb je geleerd bij inburgering? Als ik een vraag had, kon ik altijd terecht bij Izabela, mijn trajectbegeleider, of bij mijn MO-leerkracht Magali. Het idee dat er iemand is die helpt met vragen vond ik een groot voordeel. De cursus MO heb ik in het Nederlands gevolgd. Ik verstond niet alles perfect, maar toch voldoende. Ik leerde heel wat bij: over het schoolsysteem, over solliciteren. Maar ook over over de deelstaten, de landstalen en de rol van de koning, enzovoort. Izabela heeft me ook geholpen om mijn Bulgaars diploma te laten erkennen.
Wat wil je nog leren? Omdat ik graag verder wil studeren, volgde Ik Eduk@ns, een korte lessenreeks over studeren. Dat was erg interessant. Ik leerde meer over de verschillende opleidingen en wat mogelijk is in België. Als ik niveau 5 van Nederlands heb, kan ik gaan studeren aan een hogeschool. Dat wil ik zeker doen. Om sneller en beter werk te vinden wil ik later ook Frans studeren.
Heb je tijdens inburgering nieuwe mensen leren kennen? Zeker! Sommige mensen zie ik nog altijd. We spreken Nederlands met elkaar. Maar soms schakelen we nog wel eens over naar het Engels.
Zou je iemand aanraden inburgering te volgen? Ja, dat heb ik al gedaan! Ik vertelde een Bulgaarse vriend over Inburgering en wat je allemaal leert. Hij volgt nu het traject.
Wat wil je tegen andere inburgeraars zeggen? Ik wil hen zeggen dat ze moeten doorzetten. En dat de lessen erg interessant zijn en dat ze alle lessen moeten volgen. Het is goed dat je meer te weten komt over het land waar je komt wonen. Als je hier wil wonen, moet je het land kennen…
33
34
Uitdagingen voor 2011 Vooruitblik door Hassan Boujedaïn Hassan Boujedaïn is coördinator van Onthaalbureau Inburgering Antwerpen.
Dat 2010 een succesvol jaar was, kon u al lezen in dit jaarverslag en in de interviews met twee inburgeraars. Het eindrapport van het evaluatieonderzoek door HIVA (Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving) en de doorlichting van Inburgering Antwerpen door de inspectie bevestigen dat. Toch liggen er ook heel wat werkpunten en kansen die het onthaalbureau in 2011 wil aangrijpen. De eerste uitdaging lijkt opnieuw een verdere groei te worden. De effecten van de regularisatiecampagne zullen zich in 2011 doorzetten, met meer nieuwkomers en potentiële inburgeraars als gevolg. Capaciteitsproblemen en wachtlijsten maken deze uitdaging nog groter. Inburgering Antwerpen, de stad en Vlaanderen zullen verdere inspanningen moeten leveren om inburgering en participatie voor iedereen mogelijk te maken. Dat geldt eveneens voor de minderjarige nieuwkomers. Het recht op onderwijs moet gegarandeerd blijven. Initiatieven voor meer kleuterparticipatie kunnen enkel slagen als er voldoende plaatsen zijn voor alle kinderen. In 2011 wil Inburgering Antwerpen het leren van Nederlands nog meer stimuleren. Naast lessen Nederlands moeten een actief taalbeleid en veel contacten met Antwerpenaars dat mogelijk maken. Het project Inburgeringscoaches is een mooi voorbeeld van een initiatief dat inburgeraars de kans geeft hun Nederlands te oefenen. Daarenboven bevordert en versterkt het de participatie van inburgeraars. Inburgering Antwerpen gaat in 2011 ook meer de straat op. De samenleving moet zichtbaarder worden tijdens inburgering, en omgekeerd. Een andere motor voor meer integratie en participatie is en blijft werk. Wie werkt of wil werken, moet van inburgering en de samenleving alle mogelijke ondersteuning krijgen. Op die manier kunnen de effecten van inburgering op verschillende manieren versterkt worden en wordt inburgering een echte opstap naar succesvolle integratie en participatie.
35
Organisatie van het onthaalbureau Stad Antwerpen
Samen leven
Onthaalbureau Inburgering Antwerpen
Algemene Coördinatie Intern beleid en personeel
Algemeen secretariaat
Projecten
Minderjarigenwerking ■ Toeleiding ■
Trajectbegeleiding
■
Trajectbegeleiders
Maatschappelijke oriëntatie
■ ■
Leerkrachten Educatief traject
Ondersteuningsteam Trajectbegeleiding Taal en werk Administratie ■ Registratie ■ Onthaal ■ Kinderopvang ■ Planning MO ■ ■
Participatie en communicatie Maatschappelijke participatie ■ Stadsklap ■ Communicatie ■ Vrijwilligers ■
U vindt Onthaalbureau Inburgering Antwerpen in: Atlas Carnotstraat 110 2060 Antwerpen Tel. 03 338 70 00 Fax 03 338 71 71
Zuidrand Sint-Bernardsesteenweg 313 2660 Antwerpen (Hoboken) Tel. 03 292 61 50 Fax 03 292 61 51
Elke werkdag van 9 tot 12 uur en van 13 tot 16 uur Op dinsdag (september – juni) ook van 17 tot 19.30 uur
Campus Prins Leopoldstraat
Wilt u graag meer informatie?
Cursussen maatschappelijke oriëntatie Prins Leopoldstraat 51 2140 36 Borgerhout
[email protected] www.antwerpen.inburgering.be www.inburgering.be
Colofon Samenstelling: Onthaalbureau Inburgering Antwerpen Tekst: Hassan Boujedaïn, Tom Iterbeke, Liesbeth Dierickx, Michèle De Baere, Karine Puttemans, Abdelhak Ouguerd, Hugo De Vos, Sylke Blommaert, Dirk Eggermont, Isolde De Jaegher, Stéphanie Kahane, Leen Lemaître en Karlien Van Orshoven. Foto’s: Bob Van Mol, Isabelle Persyn, Lies Willaert, Ana Izamska. Foto Martin Pedrov: copyright Liesbeth/ensemblage Wettelijk depotnummer: D/2011/0306/60 V.U.: Tom Meeuws, Grote Markt 1, 2000 Antwerpen Vormgeving: MC/Creatie/Layout Antwerpen, GC 71527
