Jaarverslag 2009 OCMW en Zorgbedrijf Antwerpen
Zorgbedrijf Antwerpen
2
Inhoud Woord vooraf....................................................................................................... 6
Jaarverslag OCMW Antwerpen....................................................9 Een terugblik op 2009..........................................................................................10
1. De weg naar werk................................................................................ 13 1.1 Duidelijke informatie voor de klant...............................................................13 1.2 Sneller aan de slag.....................................................................................14 1.3 De schakel naar werk of een opleiding..........................................................14 1.4 Weg van het OCMW...................................................................................15 1.5 Taal als troef.............................................................................................15 1.6 Kinderopvang als laatste hindernis...............................................................16 1.7 Actief zijn is meer dan werk of opleiding.......................................................17 1.7.1 Sociale activering...............................................................................17 1.7.2 Arbeidszorg.......................................................................................18 1.7.3 Werken aan de eigen situatie..............................................................18
2. Over leven in de stad............................................................................ 23
2.1 Een betaalbare en degelijke woning.............................................................23 2.2 Wonen kan je leren....................................................................................23 2.3 Een dak voor thuislozen in de winter............................................................24 2.4 Als thuis studeren moeilijk is.......................................................................24
3. Een mens leeft van meer dan geld alleen................................................ 27
3.1 Kansen voor Kinderen.................................................................................27 3.2 Binnenste Buiten.......................................................................................28 3.3 Omgaan met geld: schulden, budget beheren … ...........................................29 3.4 Rechtshulp................................................................................................29 3.5 Sociaal restaurant ‘Bakboord’......................................................................30 3.6 Op zoek naar een financieel vangnet............................................................31
4. Voorkomen is beter dan genezen........................................................... 35
4.1 Een gezonde kennis....................................................................................35 4.2 Informatie over gezinsplanning en seksuele gezondheid.................................36 4.3 Een doktersbezoek en EHBO uitgelegd aan anderstaligen................................36 4.4 Pomme’poen: bewust van gezonde voeding..................................................37 4.5 Daklozen krijgen gratis vaccinatie tegen Mexicaanse griep..............................40
3
5. Uit leven in de stad.............................................................................. 43
4
5.1 Betaalbare culturele en sportieve evenementen............................................43 5.1.1 Goedkope tickets................................................................................43 5.1.2 Subsidies en de 2-europas...................................................................44 5.2 Regelmaat via toelages...............................................................................44 5.3 Vrijetijdsloket in de sociale centra................................................................45 5.4 Partners in vrije tijd....................................................................................45 5.5 Een brug over de digitale kloof.....................................................................46 5.6 Een goed aanbod, goed gecommuniceerd.....................................................48 5.7 Cultuur in eigen huis..................................................................................48 5.7.1 Drie tentoonstellingen over merklappen...............................................48 5.7.2 Publiekswerking.................................................................................48
6. Vinger aan de pols................................................................................ 53 6.1 Onze klanten aan het woord........................................................................53 6.2 Minder kastjes en muren............................................................................54 6.3 X-stra!......................................................................................................54
7. Energie houdt iedereen bezig................................................................. 59
7.1 Stijging aantal klanten bij sociale leverancier................................................59 7.2 Energiescans.............................................................................................59 7.3 Renteloze lening via FRGE...........................................................................60 7.4 Klimaat op maat........................................................................................60 7.5 ‘Groen’ renoveren, bouwen en onderhouden.................................................60 7.6 Energieprestatiecertificaten........................................................................60
8. Het OCMW als organisatie..................................................................... 63 8.1 Een nieuwe structuur.................................................................................63 8.1.1 De departementale structuur van OCMW Antwerpen.............................63 8.1.2 Nieuwe beleidsfora............................................................................64 8.1.3 Het organogram................................................................................66 8.1.4 Het Managementcomité.....................................................................68 8.1.5 De raad voor maatschappelijk welzijn...................................................68 8.2 Den Bell als zenuwcentrum van de stedelijke en OCMW-administratie..............69 8.3 Zorgen voor het menselijk kapitaal...............................................................71 8.4 Het financiële luik van 2009........................................................................71
9. OCMW-locaties.................................................................................... 75
Jaarverslag Zorgbedrijf Antwerpen............................................. 79 Een terugblik op 2009..........................................................................................80
1. Een warme thuis voor Antwerpse senioren.............................................. 83
1.1 Voor wie werkten we?................................................................................83 1.2 Onze hulp.................................................................................................84 1.3 De klantendienst: een duidelijk aanspreekpunt voor de klant...........................85 1.4 De lokale dienstencentra.............................................................................86 1.5 Vervoer van a naar z...................................................................................88 1.6 Thuishulp..................................................................................................89 1.7 Wonen met zorg........................................................................................91
2. Werken aan projecten en zorgvernieuwing.............................................. 97
2.1 Studiedag woon-zorgzones: van idee naar uitvoering......................................97 2.2 Senior.Comfort@home...............................................................................97 2.3 Kamerzorg neemt taken over van verpleegkundigen en verzorgers...................98 2.4 24-uurzorgsteunpunt..................................................................................98 2.5 Opsporen en behandelen van verkeerde voedingspatronen..............................99 2.6 Een zorgstrategisch plan...........................................................................100
3. Een organisatie in beweging.................................................................103 3.1 Samen met anderen.................................................................................103 3.2 Mexicaanse griep: een noodsituatie direct aangepakt...................................103 3.3 Zorgbedrijf treedt naar buiten....................................................................104 3.3.1 Opendeurdag OCMW en Zorgbedrijf Antwerpen...................................104 3.3.2 Zorg- en welzijnsbeurs in Merksem.....................................................104 3.3.3 Week van de senior..........................................................................104 3.3.4 Week van de Smaak.........................................................................104 3.3.5 Seniorendag....................................................................................104 3.4 Organisatiestructuur................................................................................105 3.4.1 Raad van beheer..............................................................................105 3.4.2 Directieteam...................................................................................105 3.4.3 Organogram....................................................................................106
4. Een nieuwe werkgever.........................................................................109
4.1 Goed geïnformeerd personeel....................................................................109 4.2 Overleg met sociale partners leidt tot nieuwe rechtspositieregeling...............109 4.3 Personeelsplanningsysteem......................................................................110 4.4 Aanwervingen.........................................................................................110
5. Zorgbedrijf locaties..............................................................................113
5
6
Mensen sterker maken
Denken aan de toekomst
Beste lezer
Na maanden van voorbereiden, organiseren, debatteren en informeren ging het Zorgbedrijf Antwerpen op 1 januari 2009 officieel van start. Een nieuwe zelfstandige organisatie was een feit.
Voor u ligt het jaarverslag 2009. Een indrukwekkende bloemlezing van wat OCMW Antwerpen elke dag realiseert. In 2009 zette de stijging van het aantal leefloonklanten zich door. Die stijging kondigde zich eind 2008 al aan. Ze is voor een groot deel te verklaren door de economische crisis. Maar ook de migratie stelt het OCMW voor uitdagingen en zorgt ervoor dat we werken met een steeds moeilijker doelgroep die vaak het Nederlands niet machtig is of weinig opgeleid is. Daarom zetten we nog meer in op het activeren van klanten. Zo openden we in Borgerhout een kinderopvang, speciaal voor kinderen van leefloonklanten die een opleiding of een werkervaringstraject volgen. We beseffen echter dat een gewone job niet voor iedereen haalbaar is. Daarom investeren we ook sterk in ‘sociale activering’: een zinvolle bezigheid voor iedereen. Het aantal klanten binnen sociale activering verdubbelde in 2009. Kansarmoede bestrijden is meer dan mensen aan een baan helpen. We willen mensen sterker maken en emanciperen. We kijken verder dan hun financiële situatie. Met verschillenden projecten spelen we daar op in. We gingen van start met een ‘Vrouwengroep’ die vrouwen informeert over delicate thema’s zoals intrafamiliaal geweld of gezinsplanning. Via ‘Kansen voor Kinderen’ ondersteunen we ouders in de opvoeding van hun kroost. Met ’De klant aan het woord’ geven we OCMW-klanten een stem in het beleid. Ook binnen het OCMW zelf veranderde het een en ander. In 2009 zetten we nieuwe stappen in de oprichting van een autonoom zorgbedrijf.
Het aanbieden van thuiszorgdiensten, thuisverpleging, woonzorgcentra, dienstencentra en serviceflats vraagt een enorme inzet van personeel en financiële middelen. Om ook in de toekomst aan de wensen en verwachtingen van de senioren tegemoet te komen is een modern beheer, management, dynamiek en slagvaardigheid van de woonzorgdiensten nodig. Daarom besloot de raad voor maatschappelijk welzijn om het Zorgbedrijf Antwerpen op te richten. Het Zorgbedrijf Antwerpen brengt het volledige aanbod voor senioren van OCMW Antwerpen samen. Het zal in de toekomst de dienstverlening verbeteren, uitbreiden en moderniseren. Zo kan elke senior zeker zijn van een volwaardige thuis. We slaagden erin dit jaar nog meer senioren te helpen. En we zetten ons in voor zorgvernieuwing. Een bijzonder project dat thuiswonende senioren ondersteunt, startte eind 2009 op. 2009 was een symbolisch jaar voor het Zorgbedrijf. Het was een jaar van opstarten, vernieuwen, mensen bij elkaar brengen. We legden de basis voor een efficiëntere organisatiestructuur en we sloten het jaar af met een nieuwe rechtspositieregeling voor de bijna 4 000 medewerkers van het Zorgbedrijf. Zo wordt het ‘oude’ OCMW steeds meer een concern: een moederbedrijf met verschillende dochters. Het is dan ook belangrijk dat we onszelf voortdurend in vraag stellen en evolueren tot een moderne en efficiënte overheidsorganisatie. We werken daarbij ook steeds nauwer samen met de stad Antwerpen. Een voorbeeld hiervan is de oprichting van een Gemeenschappelijke Aankoopcentrale en Preventiedienst. Sinds 2009 huizen verschillende diensten van de stad en het OCMW ook samen in ‘Den Bell’. Deze veranderingen zouden niet kunnen slagen zonder de inzet van al onze medewerkers. We willen hen daarvoor graag uitdrukkelijk danken. Veel leesplezier. Monica De Coninck – voorzitter Marc De Bens – secretaris Johan De Muynck – algemeen directeur Zorgbedrijf
7
9
OCMW Antwerpen
januari Opening nieuwe activeringslokalen in aanwezigheid van minister Frank Vandenbroucke.
februari Hulp aan klanten bij het invullen van de aanvragen voor schooltoelagen.
maart Dichten van de digitale kloof tijdens de digitale week. (30 maart – 3 april).
Deelname aan de Dikketruiendag.
april Bezoek minister Arena. Deelname van het Maagdenhuismuseum aan de Erfgoeddag.
mei Hulp bij het invullen van de belastingsbrieven op verschillende locaties.
juni Aanstelling van een secretaris en ontvanger door de raad voor maatschappelijk welzijn.
10
Opening nieuwe activeringslokalen Op 26 januari opende het OCMW de nieuwe lokalen van de dienst activering in Borgerhout in aanwezigheid van onder meer minister van werk, onderwijs en vorming Frank Vandenbroucke.
juli Publicatie van ‘Vrijwillig werkt’, met daarin een antwoord op vragen over vrijwilligerswerk voor mensen uit kansengroepen.
augustus september Programma ‘Bedankt’ Graag gedaan!’ op ATV vanuit verschillende diensten van OCMW en Zorgbedrijf Antwerpen.
Deelname aan de Open Monumentendag met als thema ‘zorg’.
oktober Opendeurdag van OCMW en Zorgbedrijf Antwerpen. Job- en opleidingsbeurs waarop werkzoekende klanten kennis maakten met verschillende sectoren.
november december Een geschenkje van de Sint voor meer dan 1 000 kinderen van klanten.
Voorstelling klantengroep door trotse OCMWklanten. Opening van occasionele kinderopvang OKIDO Stekelbees. 11 Bijkomende tijdelijke maatregelen voor de opvang van dak- en thuislozen.
Digitale week (30 maart – 3 april)
Hulp bij invullen belastingen
Opendeurdag OCMW
Tijdens de digitale week proberen we de digitale kloof te dichten met Digibrug. Dat is een samenwerking van onder andere de stad en OCMW Antwerpen. Digibrug werkt acties uit om iedereen toegang te geven tot ‘de digitale snelweg’. We boden verschillende gratis workshops aan, onder andere in de Digipunten.
Het OCMW en de stad organiseerden in mei zitdagen op verschillende locaties, bijvoorbeeld in districtshuizen, stadskantoren of dienstencentra van het Zorgbedrijf.
Op 17 oktober vond onze opendeurdag plaats. OCMW Antwerpen en het Zorgbedrijf lieten ook minder bekende kanten van hun werking zien. Enkele dienstencentra en woonzorgcentra organiseerden activiteiten. Op elke locatie konden bezoekers informatie krijgen over onze dienstverlening.
Het OCMW stelde zes locaties ter beschikking waar een ambtenaar van de federale overheidsdienst Financiën de belastingsaangifte online kon registreren. Daarnaast waren er nog tal van dienstencentra waar mensen terechtkonden voor hulp bij het invullen van de belastingsbrief.
Aanstelling secretaris en ontvanger De raad voor maatschappelijk welzijn stelde op 9 juni Marc De Bens en Martin Conincx aan tot secretaris en ontvanger.
Vrijwillig werkt
Invulsessies schooltoelagen in districten OCMW-medewerkers hielpen ouders met een bescheiden inkomen om een aanvraag voor een school- of studietoelage in te dienen. Op verschillende locaties in de stad vonden invulsessies plaats waarbij we hielpen om het aanvraagformulier in te vullen.
Dikketruiendag Op 13 februari nam het OCMW deel aan de Dikketruiendag. De verwarming werd 2 graden lager gezet in een aantal van onze gebouwen.
Bezoek minister Arena Op woensdag 8 april bracht minister van maatschappelijke integratie, pensioenen en grote steden Marie Arena een bezoek aan OCMW Antwerpen. In sociaal centrum De Vondel werd het project ‘De klant aan het woord’ voorgesteld. In sociaal centrum De Wilg kreeg de minister info over het mobiel psychiatrisch team.
Deelname Maagdenhuis aan Erfgoeddag 2009 Samen met Museum Rubenshuis, Museum Rockoxhuis, Museum Plantin Moretus organiseerde het Maagdenhuismuseum een wandeling waarbij de vriendschapsbanden tussen Pieter Paul Rubens, Balthazar Moretus, Nicolaas Rockox en Philips Le Roy werden belicht.
We publiceerden ‘Vrijwillig werkt - Aan de slag met vrijwilligers uit kansengroepen’. Medewerkers van Samenlevingsopbouw Antwerpen stad vzw, RechtOp vzw en het project Sociale Activering van het OCMW staken hiervoor de hoofden bij elkaar. De publicatie biedt een antwoord op de vele vragen over vrijwilligerswerk die mensen uit kansengroepen hebben.
Bedankt Tijdens de zomermaanden konden de Antwerpenaars op de regionale televisiezender ATV het programma ‘Bedankt’ Graag gedaan!’ bekijken. Hierin bedankten Antwerpenaren anderen die iets bijzonders voor hen deden. Onder meer de dienstverlening van de Vervoerdienst voor Senioren, Huis Sofia en Binnenste Buiten kwamen aan bod. Het programma was een samenwerking tussen de stad en OCMW Antwerpen. Ook Gazet Van Antwerpen sprong mee op de kar en publiceerde een reeks artikels waarin sinjoren elkaar bedankten.
Open Monumentendag OCMW Antwerpen en het Zorgbedrijf namen op 13 september deel aan de Open Monumentendag. Die stond in het teken van ‘zorg’. We stelden een aantal gebouwen open voor het publiek.
De Sint op bezoek Op 25 november nodigde OCMW Antwerpen de Sint uit in de Zoo. Meer dan 1 000 kinderen van klanten kregen een geschenkje van de heilige man. Er was randanimatie zoals grime, clowns, goochelaars en muziek.
Noordtreffen Samenlevingsopbouw Antwerpen organiseerde op 4 december ‘Noordtreffen’. Dat is een lunchgesprek waarbij een organisatie of initiatief zich aan het publiek voorstelt. Deze keer was het de beurt aan ‘De klant aan het woord’. Dit zijn OCMW-klanten die regelmatig samenkomen om OCMWthema’s te bespreken. Ze willen iets doen aan het vaak negatieve imago van het OCMW en zijn klanten. De leden zijn immers trots op hun klantengroep en hun engagement.
Occasionele kinderopvang Op donderdag 10 december opende kinderopvang OKiDO Stekelbees Kievit officieel de deuren. OKiDO Stekelbees Kievit biedt tijdelijke opvang voor kinderen van OCMW-klanten die een opleiding volgen of een werkervaringstraject volgen.
Opvang van dak- en thuislozen tijdens de wintermaanden Van 15 december 2009 tot en met 15 maart 2010 troffen we bijkomende maatregelen voor de opvang van dak- en thuislozen. Er werd een tijdelijke nachtopvang geopend. De capaciteit van nachtopvangcentrum De Biekorf werd vergroot. En de openingsuren van inloopcentra De Vaart en De Steenhouwer werden uitgebreid.
1. De weg naar werk
12
OCMW Antwerpen wil zoveel mogelijk klanten klaarstomen voor een job. Werk hebben biedt nog steeds de beste bescherming tegen armoede en uitsluiting. Met een job verdien je niet enkel geld. Ook sociale contacten, regelmaat, structuur en het gevoel zinvol bezig te zijn maken een persoon sterker. Maar de weg naar werk ligt voor OCMW-klanten vol met drempels. Voor ze aan de slag kunnen, proberen we hen zo goed mogelijk voor te bereiden en de hindernissen weg te werken. OCMW-klanten zijn niet altijd klaar om te werken in het gewone circuit. Ze missen de ervaring, de opleiding of de competenties om de stap naar een echte job te zetten. OCMW Antwerpen biedt klanten een ‘sociale tewerkstelling’ aan1. Dat is een systeem waarbij het OCMW een deel van het loon van de klant op zich neemt. In ruil daarvoor biedt de werkgever de klant een job en begeleiding aan. Zo kan de klant op zijn tempo ervaring opdoen.
1.1
1.
Duidelijke informatie voor de klant
OCMW Antwerpen organiseert twee maal per jaar een job- en opleidingsbeurs voor de klanten. Daar krijgen de bezoekers informatie over de verschillende OCMW-opleidingen. Daarnaast stellen werkgevers zich voor en vertellen wat een werkervaring bij hen betekent.
De weg naar werk
Om klanten te motiveren deze jobbeurzen te bezoeken, sturen we hen een uitnodiging. Daarnaast bespreekt de maatschappelijk werker het evenement vooraf met zijn klanten en begeleidt hij hen op de dag zelf. Ze maken een selectie uit de infosessies van bedrijven en sectoren en bezoeken samen de beursstands. Zo krijgt de klant informatie over de opleidingen en jobs die hem aanspreken. De combinatie van een uitnodiging en een persoonlijk gesprek spreekt klanten aan. In april 2009 bezochten 210 klanten de beurs. In oktober 2009 waren dat er al 458.
Artikel 60 § 7 van de OCMW-wet voorziet in dit systeem.
1
13
14
1.2
Sneller aan de slag
Voor een klant start met een sociale tewerkstelling bespreekt hij de mogelijkheden met zijn begeleider. Samen zoeken ze een vacature die bij hem past. Daarna volgt een medische controle en krijgt de klant een Jobintro. Dit is een korte opleiding die de klant leert wat een job met zich meebrengt (op tijd komen, de woon-werkverplaatsing …). Ten slotte maken de werkgever, de klant en de begeleider afspraken over de inleidende stage en de start van de tewerkstelling. Het is belangrijk dat dit traject zo kort mogelijk is. In 2009 pasten we daarom een aantal zaken aan: • Op basis van de gegevens van de klant gaan we vooraf al op zoek naar geschikte vacatures. Zo kunnen we de opties tijdens het eerste gesprek meteen bespreken. • De wachttijd voor het medisch aanwervingsonderzoek is verkort van een maand naar twee weken. • Het aantal plaatsen in de Jobintro is verhoogd. Wie sneller de opleiding kan volgen, kan ook vroeger starten met de tewerkstelling. De klant gaat nu twee tot drie weken sneller aan de slag.
1.3
De schakel naar werk of een opleiding
Ervaring opdoen is een belangrijke stap naar werk. Zorgen dat klanten daarna effectief een gewone job of een verdere opleiding vinden is minstens even belangrijk. Enkel zo maken we OCMW-klanten minder afhankelijk van overheidshulp. We proberen deze ‘doorstroom’ met verschillende acties te verbeteren. Samen met de klant stellen de arbeidsbegeleiders een trajectplan op. Daarin noteren ze de sterktes en zwaktes en bekijken hoe ze hieraan kunnen werken. Om de vier maanden bespreekt de klant dit traject met zijn begeleider en werkgever. Waar nodig wordt er bijgestuurd. Klanten die er nood aan hebben, kunnen tijdens hun sociale tewerkstelling Nederlands volgen (zie ‘taal als troef’). Daarnaast krijgt elke werkervaringsklant vier maanden voor het einde van het traject sollicitatietraining. Op dat moment neemt de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB) de bemiddeling naar werk van de klant op zich. De laatste vijf jaar vonden steeds meer klanten de weg naar werk of een verdere opleiding. Kennis van het Nederlands blijft de grootste drempel om weg te werken.
Doorstroom werkervaringsklanten naar werk of opleiding, 2004 - 2009 2004
2005
2006
2007
2008
2009
werk opleiding
13,30% 5,00%
19,40% 5,50%
28,90% 5,10%
29,90% 10,20%
27,50% 11,60%
26,20% 14,90%
Totaal
18,03%
24,90%
34,00%
40,10%
39,10%
41,10%
1.4
Weg van het OCMW
Een aantal werkzoekenden kampt met problemen waardoor ze afhankelijk van OCMWsteun dreigen te worden (of blijven). Zo’n probleem kan bijvoorbeeld een verslaving, een schuldenberg of slechte huisvesting zijn. OCMW Antwerpen werkt samen met de stad en VDAB ‘welzijnstrajecten’ uit. Tijdens een welzijnstraject begeleidt een maatschappelijk werker van het OCMW een klant in zijn zoektocht naar werk. Samen pakken ze de problemen aan die de weg naar een job moeilijk maken. De maatschappelijk werker verwijst door wanneer meer gespecialiseerde hulp nodig is, maar blijft de klant wel opvolgen. Door deze intensieve begeleiding voelen klanten zich meer gemotiveerd om werk te zoeken. Dit blijkt uit een rondvraag bij 40 procent van de klanten. 7 op 10 van deze klanten vinden dat hun situatie is verbeterd en dat ze zich gesterkt voelen om hun problemen zelf op te lossen. In 2009 startten de maatschappelijk werkers 187 trajecten op. 79 ervan kenden een positief resultaat. Dat kan een bemiddeling rond schuld- of woonproblemen zijn, maar het kan ook betekenen dat een probleem niet escaleerde. Na een geslaagde tussenkomst nam de VDAB-medewerker de begeleiding opnieuw over.
1.5
Taal als troef
Nederlands kunnen spreken is voor de klanten een extra troef als ze op zoek gaan naar werk. Tijdens hun werkervaring biedt OCMW Antwerpen de klanten ‘tewerkstellingsgericht Nederlands’ aan. De lessen richten zich op taalvaardigheid binnen de werkcontext. Een betere kennis van het Nederlands betekent een onmiddellijke meerwaarde voor de klant en de werkplaats. De werknemer begrijpt dan instructies en opdrachten en kan om verduidelijking vragen. Hij begrijpt veiligheidsvoorschriften en heeft meer en beter contact met collega’s, leidinggevenden en klanten.
15
16
1.7
De klant volgt les op zijn taalniveau en afgestemd op de functie waarin hij werkt. De lesgevers focussen op:
Actief zijn is meer dan werk of opleiding 17
• algemene communicatie (algemene begrippen, mobiliteit, gezondheidszorg …); • beroepscommunicatie (omgaan met anderen, vakjargon …); • toekomstgerichte communicatie (zelfevaluatie, solliciteren …).
Voor sommige klanten is werk (voorlopig) niet haalbaar. Voor hen werkte OCMW Antwerpen een aanbod van sociale activering uit. Integratie in onze samenleving beperkt zich namelijk niet tot het vinden van een job. Door klanten op verschillende manieren te activeren willen wij hen meer zelfredzaam maken.
In 2009 volgden 564 sociaal tewerkgestelden lessen Nederlands tijdens hun tewerkstelling.
OCMW-klanten kunnen binnen het aanbod kiezen uit drie mogelijke trajecten.
1.6
1.7.1
Kinderopvang als laatste hindernis
Sociale activering
Klanten kunnen zich inzetten als vrijwilliger. Voor sommigen is dit een eerste stap naar werk, voor anderen gewoon een zinvolle bezigheid.
Wat als een OCMW-klant kan beginnen aan een job of opleiding maar geen kinderopvang heeft? Voor een driehonderdtal OCMW-klanten is een gebrek aan kinderopvang de laatste hindernis die ze moeten overwinnen.
Het aantal klanten binnen sociale activering steeg in 2009 naar 227 personen tegenover 120 in 2008. Deze stijging is te verklaren door een betere doorverwijzing door de begeleidend maatschappelijk werker. In onze sociale centra zijn er spreekuren over sociale activering. Zo bereiken we klanten rechtstreeks.
Daarom opende OCMW Antwerpen samen met vzw Stekelbees het opvanginitiatief ‘Okido Kievit’. Hier kunnen 17 kinderen (tussen 0 en 3 jaar) van OCMW-klanten tijdelijk opvang krijgen. Om toegelaten te worden moeten ouders bewijzen dat ze op de wachtlijst staan voor andere kinderopvang.
Door de grotere toestroom gingen we op zoek naar nieuwe plaatsen voor vrijwilligerswerk. In 2009 konden klanten als vrijwilliger terecht op 17 nieuwe werkplaatsen, waaronder de Antwerpse bibliotheken, muziekcentrum Trix en het Museum voor Hedendaagse Kunsten Antwerpen. In totaal kunnen onze klanten op een 80-tal verschillende plaatsen terecht.
In december 2009 opende OKIDO Kievit. Hier kunnen kinderen van OCMW-klanten tijdelijk opvang krijgen.
De laatste vijf jaar vonden steeds meer klanten de weg naar werk of een verdere opleiding.
1.7.2
18
Arbeidszorg
Er zijn OCMW-klanten die om persoonlijke en/of maatschappijgebonden redenen geen gewone of zelfs aangepaste job kunnen doen. Dit kan tijdelijk zijn, maar ook definitief. Arbeidszorg is een systeem waarbij we deze klanten activiteiten laten doen in een werkcontext, maar zonder de druk van een echte job (bijvoorbeeld klusjes uitvoeren, werken in een fietsatelier …). Zo bevordert OCMW Antwerpen de kansen op (re)integratie. De klant beleeft de voordelen van werken zoals regelmaat en sociale contacten. In 2009 waren 54 OCMW-klanten actief binnen arbeidszorg. Dat is een stijging van 42 procent in vergelijking met 2008.
1.7.3
Werken aan de eigen situatie
Klanten zitten soms in een persoonlijke situatie die alle kansen op werk belemmert. Zij moeten hun leven op orde stellen vooraleer ze kunnen starten met een opleiding of een job. Zo kunnen ze bijvoorbeeld een programma volgen om hun medisch-pyschische problemen op te lossen.
Enkele activeringsresultaten: • Tijdens 2 job- en opleidingsbeurzen stelden we het activeringsaanbod voor aan 458 werkzoekende klanten. • 41 % van de werkervaringsklanten vonden werk of startten een opleiding. • 564 sociaal tewerkgestelde klanten volgden lessen Nederlands tijdens hun tewerkstelling. • 227 klanten konden als vrijwilliger aan de slag op een 80-tal werkplaatsen. • 54 OCMW-klanten waren actief binnen arbeidszorg.
19
Mensen
België - Belgique P.B. BC10799 Afgiftekantoor: Antwerpen X
maken het magazine van OCMW Antwerpen en het Zorgbedrijf Antwerpen
OXFAM
Halloween Griezelen in rvt Gitschotelhof
Kansen voor Kinderen Stage lopen bij het OCMW
méér dan 9-to-5
Investeren in studenten brengt heel wat op
Een warm winters wij-gevoel 1
Saïd, Neli en Khizir werken onder het statuut van artikel 60 in een OXFAM-tweedehandswinkel in Wilrijk. Een heel andere omgeving dan een dienstencentrum, een rust- of verzorgingstehuis of de kantoren van het centraal bestuur. Welke taken doe je in een winkel als je sociaal tewerkgesteld bent?
Uit het personeelsblad Mensen 29, editie december 2009
Neli: ‘Er moet altijd iemand achter de kassa staan en iemand in de winkel. Maar we wisselen elkaar af!’
Mensen brengen hier alles binnen Saïd is geboren in Marokko en woont sinds vorig jaar in België. Neli komt uit Georgië. Ze trouwde op haar 16e en heeft nu drie kinderen van 15, 14 en 8 jaar. Ze woont al bijna vijftien jaar in ons land. Khizir is van Tsjetsjenië en woont al vier jaar hier. Wat is jullie job? Saïd: ‘We hebben een heleboel taken. We sorteren de dingen die we binnen krijgen, we helpen mensen in de winkel en we staan achter de kassa. Maar we strijken ook, geven de kleren een prijs en richten de etalage in.’ Kies je zelf welke taak je doet? Neli: ‘Ja, maar er moet altijd wel iemand achter de kassa staan en altijd iemand in de winkel. We wisselen elkaar af bij elke pauze. Een hele dag sorteren of strijken, dat zou niet zo prettig zijn.’ Saïd: ‘Het liefst ben ik bezig met klanten. Ik zeg bijvoorbeeld welke kleren bij hen passen.’ Kom je soms rare dingen tegen bij het sorteren? Neli (lacht): ‘Mensen brengen hier alles binnen. Alles wat je kan bedenken of dromen. Soms is iets nieuw en mooi. Maar we krijgen ook echt vieze dingen.’
Doen jullie zoals andere winkels ook soms speciale acties? Neli: ‘Ja hoor, zeker! Zo boden we de klanten koekjes en koffie op klantendag.’ Saïd: ‘En ik versierde de etalage met Halloweenspullen uit de winkel. Als ik klaar ben, vraag ik aan de collega’s wat ze ervan vinden. Iedereen heeft al eens een creatief idee.’ Saïd, jij bent vroeger receptionist geweest. Vind je deze job leuker? Saïd: ‘Ja. Ik ben nog van alles geweest: ook verkoper, arbeider in een fabriek, schoonmaker. Maar hier krijg je meer vrijheid en ruimte om eens iets anders te proberen. Zoals bijvoorbeeld de etalage. Je leert veel meer bij als je iets zelf doet. Het is ook prettig samenwerken met de collega’s. Er zijn allerlei nationaliteiten, en al die verschillende culturen samen is erg leuk. Allemaal vriendelijke toffe mensen.’ Wat ben je van plan na deze tewerkstelling? Saïd: ‘Ik zou graag verder willen studeren. In Marokko studeerde ik economie, maar hier wil ik liever een opleiding design of etalagist volgen.’ Neli: ‘Ja, ik wil ook graag studeren. Iets in de verkoop, of voor visagist leren.’
Veel afwisseling Khizir komt de winkel binnen. Hij probeert duidelijk de fotograaf te vermijden. ‘Ik kan en wil niet op de foto. Ik ben crimineel en gezocht door de politie!’ Hij wijst daarbij naar zijn zwarte muts die tot net boven zijn donkere ogen getrokken is. Onmiddellijk daarna laat hij een brede glimlach zien. Hij haalt een grapje uit. Neli schiet luid in de lach. Khizir, jij bent chauffeur bij Oxfam. Wat vervoer je zoal? Khizir: ‘Ik ben vandaag bijvoorbeeld bij mensen thuis geweest om meubelen, boeken, kleren en kleine spulletjes af te halen. We maken ook elke dag de Oxfamcontainers leeg. We sorteren de kleren en daarna brengen we alles naar een sorteerbedrijf.’ Ik heb de indruk dat je deze job wel graag doet? Khizir: ‘Ja, ik werk hier graag. Ik leer via Oxfam veel mensen kennen en ik heb heel goede collega’s. Ik hou ook van de afwisseling. Eerst haal ik iets op, dan maak ik de bestelwagen leeg, dan breng ik weer iets weg. Ik werk hier al bijna twee jaar. Nu heb ik een VDAB-contract.’
Heb je al eens een boete gekregen? Wie betaalt die dan? Khizir (lacht): ‘Ja. Ik heb al twee keer een boete van 50 euro gekregen voor te snel rijden en heb die zelf betaald. Als chauffeur ben je verantwoordelijk. Maar nu gebeurt dat niet meer hoor.’ Je Nederlands is heel goed. Welke taal spreken jullie met elkaar? Khizir: ‘Wij zouden Russisch met elkaar kunnen spreken (hij lacht naar Neli), maar we spreken altijd Nederlands. Spreken gaat goed, maar een brief lezen of schrijven is moeilijk.’
Meer dan werk Saïd: ‘Het leukste aan deze job is dat je alle soorten mensen ontmoet. Letterlijk iedereen komt hier binnen. Arm en rijk, jong en oud. En iedereen is vriendelijk. Enkele klanten hielpen mij zoeken naar een appartement en kwamen het mij zeggen wanneer ze een woning voor mij gezien hadden. Twee klanten hebben mij zelfs werk aangeboden.’
2. Over leven in de stad
22
Leven in een grootstad brengt voor de bewoners heel wat uitdagingen mee. Een huis of appartement vinden, betalen en (onder)houden bijvoorbeeld. We investeren daarom in betaalbare, kwalitatieve woningen voor mensen met een laag inkomen. Daarnaast voorzien we ook in woonbegeleiding om huurders te leren omgaan met alle aspecten van wonen.
2.1
Een betaalbare en degelijke woning
De privéwoningmarkt is heel gevoelig voor vraag en aanbod. Prijzen kunnen bijvoorbeeld plots stijgen in bepaalde wijken. Gelukkig biedt het OCMW de Antwerpenaars een vangnet wanneer ze uit de boot dreigen te vallen. We hebben een eigen aanbod aan sociale woningen voor de meest kwetsbare Antwerpenaars. Dit aanbod is echter beperkt. De vraag naar woningen is veel groter, met wachtlijsten tot gevolg. We proberen daarom leegstand te beperken. Daarnaast is onderhoud in en rond de woningen cruciaal om de kwaliteit hoog te houden. Maar onderhoud is niet genoeg. In 2009 besteedden we 2 miljoen euro om gebouwen duurzaam in stand te houden. Zo investeerden we onder andere in:
2.
• • • •
Over leven in de stad
brandbeveiligingswerken; energiebesparende maatregelen; vernieuwen van gevels en daken; vervangen van technische installaties (zoals liften en oude verwarmingsketels).
De volgende jaren lopen deze investeringen verder. We willen een kwaliteitsvol aanbod bieden. Zo vermijden we grotere ingrepen en investeringen in de toekomst.
2.2
Wonen kan je leren
Mensen die een tijd geen vaste woning hebben, weten vaak niet meer welke verantwoordelijkheden wonen met zich meebrengt. Maatschappelijk werkers zetten zich in om dak- en thuislozen te begeleiden bij de overgang naar een nieuwe, vaste woonplaats. Daarnaast helpt OCMW Antwerpen ook huurders die moeilijkheden hebben met het huren van hun (sociale) woning. OCMW Antwerpen werkt voor deze begeleiding samen met de Antwerpse Centra voor Algemeen Welzijnswerk (CAW): Metropool, De Terp en De Mare. Die zetten zeven regionale teams in zodat de klant steeds een aanspreekpunt in zijn buurt heeft.
23
24
2.3
Een dak voor thuislozen in de winter
Dak- en thuislozen zijn erg kwetsbaar. Het is een grote uitdaging voor OCMW Antwerpen om een degelijke en uitgebreide nachtopvang aan te bieden. Daarom treffen we tussen 15 december en 15 maart bijkomende maatregelen om dak- en thuislozen op te vangen. We breiden het gewone aanbod uit in de CAW-onthaaltehuizen, de dag- en nachtopvang van de inloopcentra De Vaart en De Steenhouwer en Nachtopvangcentrum De Biekorf. In 2009 waren er 750 overnachtingen in de noodshelter.
2.4
Als thuis studeren moeilijk is
Door een moeilijke thuissituatie is studeren voor sommige jongeren niet makkelijk. Ouders steunen hen soms niet in hun studiekeuze. Of ze wonen in een te kleine woning zonder eigen studieplek. Dikwijls zijn er ook financiële problemen. Huis Sofía is een studentenhuis van OCMW Antwerpen dat aan jonge vrouwen tussen 18 en 25 jaar een veilige omgeving biedt. Hier kunnen ze zich volledig op hun studies richten. De meisjes die er wonen zijn gemotiveerd om een diploma te halen. Voor de huur, vaste kosten en hun internetaansluiting betalen de studentes 200 euro per maand. Bij de start van het kalenderjaar 2009 verbleven er 10 meisjes in Huis Sofía.
25
3. Een mens leeft van meer dan geld alleen
26
De OCMW-hulpverlening is erop gericht om klanten te ondersteunen waar nodig. Niet alleen op financieel gebied. Ook andere middelen die het (dagelijkse) leven gemakkelijker kunnen maken, zitten in ons aanbod: advies rond opvoeding, hygiëne en gezondheid, de mogelijkheid tot aankopen van nette en goedkope kledij, goedkope maaltijden enzovoort. Daarnaast geven we de noodzakelijke financiële steun aan wie het nodig heeft.
3.1
Kansen voor Kinderen
Met Kansen voor Kinderen wil OCMW Antwerpen achterstelling van kinderen structureel aanpakken. Maatschappelijk werkers informeren en kansarme ouders met raad en daad bijstaan bij de opvoeding is daarbij heel belangrijk. Kansen voor Kinderen organiseerde samen met de stad sessies om ouders te helpen bij het invullen van hun aanvraag voor een school- of studietoelage. Tijdens 22 invulmomenten hielpen we 628 bezoekers bij het invullen van 1 123 aanvragen voor het schooljaar 20092010. Met de financiële steun vanuit de overheid willen we meer kinderen van onze klanten aan onderwijs laten deelnemen.
3.
Een mens leeft van meer dan geld alleen
We helpen ouders ook met cursussen en individuele opvolging. We ondersteunen klanten op maat of leiden hen naar bestaande projecten en initiatieven. Ouders krijgen zo meer inzicht in hun manier van opvoeden. Stap voor stap passen ze hun opvoedingsstijl aan de noden van hun kind(eren) aan. In 2009 waren er drie cursussen voor ouders of opvoeders: • voor peuters en kleuters van 0 tot 6 jaar; • voor kinderen van 6 tot 12 jaar; • voor kinderen van 12 tot 18 jaar. OCMW Antwerpen neemt deel aan de Adviesraad Opvoedingsondersteuning en de Onderwijsraad. We proberen het aanbod van opvoedingsondersteuning in Antwerpen op elkaar af te stemmen en zo gevarieerd mogelijk te houden. We vestigen ook de aandacht op de situatie en problemen van onze klanten.
27
28
3.2
Binnenste Buiten
Binnenste Buiten stelt vijf OCMW-klanten tewerk. Zij gingen aan de slag als naaister, kleermaker, schoonmaker of verkoper.
Binnenste Buiten werkt rond lichamelijke verzorging, het zelfbeeld en de uitstraling van mensen die het financieel moeilijk hebben. In onze kledingwinkel kunnen deze mensen terecht voor kwaliteitsvolle, nieuwe kleding tegen zeer lage prijzen. We begeleiden mensen bij hun aankoop, geven stijladvies of helpen kledingstukken uitkiezen.
29
Binnenste Buiten in cijfers
Dankzij vrijwillige leveranciers hebben we een ruim aanbod aan kleding, accessoires en verzorgingsproducten. En dat is nodig, want in 2009 vonden nog meer mensen hun weg naar onze winkel.
Aantal
2008
2009
Klanten
1 036
1 188
14 941
16 749
1 295
1 877
Verkochte artikelen Opdrachten naaiatelier
Ook het naaiatelier draaide in 2009 op volle toeren. Klanten brengen er hun te herstellen kledij binnen. Ze laten ook aangekochte kleding op maat verstellen door onze medewerkers.
3.3
Binnenste Buiten geeft daarnaast een cursus aan vrouwen. Op een luchtige manier bieden we de cursisten nieuwe kansen, prikkels, ideeën en adviezen aan om zorg te dragen voor hun innerlijk en uiterlijk. In 2009 namen 18 klanten deel aan twee cursussen. Een cursus duurt 14 weken. Per groep kunnen 8 tot 10 vrouwen deelnemen. Vrouwen en mannen kunnen sinds 2009 hun vragen over hygiëne en persoonlijke verzorging aan onze verzorgingsconsulent stellen. Ze gaan samen naar de kapper, tandarts, diëtiste … en werken zo aan een positiever zelfbeeld.
Omgaan met geld: schulden, budget beheren …
De financiële crisis leidde veel Antwerpenaars naar OCMW Antwerpen voor advies over, het beheer van en bemiddeling rond schulden. OCMW Antwerpen breidde zijn aanbod rond schuldbemiddeling daarom uit. We organiseren in elk van de negen Antwerpse districten contactmomenten. Antwerpenaars kunnen ook via onze sociale centra een gepast hulpverleningstraject opstarten.
3.4
Rechtshulp
De Antwerpse burger kan in elk district terecht voor gratis rechtshulp. OCMW Antwerpen werkt hiervoor samen met de Commissie voor Juridische Bijstand (CJB). Advocaten geven professioneel advies, onder meer in zes sociale centra van OCMW Antwerpen. De spreekuren zijn gratis en toegankelijk voor alle inwoners van de stad. In de winkel van Binnenste Buiten begeleiden we klanten bij hun aankoop, geven stijladvies of helpen kledingstukken uitkiezen.
Samen met de CJB lanceerden we eind 2009 een tweede campagne over dit aanbod, met folders en affiches. De vorige campagne liep in 2008.
30
3.5
Sociaal restaurant ‘Bakboord’
3.6
De Antwerpse wijk Linkeroever heeft veel sociale woningen. De bewoners kunnen echter in verhouding van weinig sociale voorzieningen gebruikmaken. OCMW Antwerpen opende er in december 2009 een sociaal restaurant.
Op zoek naar een financieel vangnet
31
Bewoners van Linkeroever kunnen in sociaal restaurant ‘Bakboord’ voor weinig geld lekker eten. ‘Bakboord’ is het vierde sociale restaurant in Antwerpen. De 7 Schaken, de Pollepel en de Foyer schotelen de Antwerpenaar al langer warme maaltijden voor.
OCMW Antwerpen merkte in 2009 een stijging in het aantal mensen dat komt aankloppen voor financiële steun. En dat is opmerkelijk. Sinds 2006 daalde het aantal dossiers ieder jaar. Die trend keerde volledig. De reden ligt voor de hand: de financiële crisis zorgde voor heel wat financiële zorgen en problemen. We merken dat deze crisis nu vooral de mensen treft die anders nog net de eindjes aan elkaar kunnen knopen. Ontslag op het werk, hogere prijzen … Voor velen is dit net iets te zwaar om dragen. Deze mensen zoeken steun bij het OCMW.
Een sociaal restaurant biedt goedkope en gezonde maaltijden aan voor senioren en mensen met een laag inkomen of schulden. Net als bij de andere sociale restaurants is vzw CAS (Culinair Antwerpen Sociale Economie) de uitbater van Bakboord. Het schept werkgelegenheid voor 9 mensen die weinig kansen hebben op de arbeidsmarkt.
Niet alleen de crisis verklaart de stijging in het aantal financiële dossiers. We zien ook een stijging van het aantal geregulariseerden dat aanklopt voor steun. Ook andere federale maatregelen, zoals aanpassingen in het opvangbeleid en een kortere asielprocedure hebben tot gevolg dat meer mensen naar het OCMW stappen.
Aantal maaltijden in de lift Het aantal warme maaltijden verdriedubbelde bijna op 5 jaar tijd. In 2009 serveerden de sociale restaurants samen 79 712 maaltijden.
Evolutie financiële hulp 2006 – 2009 2006
2007
2008
2009
8 267
7 520
7 434
8 120
31 286 969,28
30 595 058,88
32 172 713,77
37 921 207,63
Dossiers equivalent leefloon1
2 527
2 497
2 391
2 885
Uitgekeerd bedrag equivalent leefloon
10 014 248,30
10 544 039,61
11 002 238,52
14 298 550,81
48 700 874
65 569 528,70
66 824 620,75
80 765 489,48
Dossiers leefloon Uitgekeerd bedrag leefloon
In december 2009 opende een vierde sociaal restaurant in Antwerpen.
Totaal alle financiële steun
Het equivalente leefloon is een financiële bijstand die het OCMW toekent aan de personen die geen recht hebben op het leefloon (omdat ze niet aan alle vereiste voorwaarden voldoen), maar die zich in een gelijkaardige noodsituatie bevinden.
1
Enkele resultaten: • In 8 120 dossiers keerden we financiële steun uit. • OCMW- en stadsmedewerkers hielpen 628 mensen met het invullen van 1 123 aanvragen voor een school- of studietoelage. • Binnenste Buiten had 1 188 klanten. • De 4 sociale restaurants serveerden samen 79 712 warme maaltijden.
Mensen
België - Belgique P.B. BC10799 Afgiftekantoor: Antwerpen X
maken het magazine van OCMW Antwerpen en het Zorgbedrijf Antwerpen
Den Bell Waar vind je de OCMW-medewerkers
Oost west, thuis best? OCMW werkt rond intrafamiliaal geweld
Rapklap
méér dan 9-to-5
Buurtbewoners verleiden tot vriendschap
1
SodicoMaa2010.indd 1
16/03/10 08:25:04
Uit het personeelsblad Mensen 30, editie maart 2010
Oost west, thuis best? Geweld binnen het gezin is de meest voorkomende vorm van geweld in onze maatschappij. Iedereen kan ermee te maken krijgen. Vrouwen en mannen, kinderen en ouderen. De cijfers spreken voor zich: een op vijf vrouwen krijgt er in haar leven mee te maken. In de politiezone Antwerpen zijn er maandelijks 300 processen-verbaal rond intrafamiliaal geweld.
Veel OCMW-klanten hebben meer dan financiële problemen. Ze hebben geen werk, hun woning is niet in orde, er zijn schulden …. In zo’n situatie krijg je makkelijk te maken met stress. En dan loopt de emmer soms over. Wie het meest ‘nabij’ is, incasseert dan de klappen. En kinderen nemen vaak veel over van wat ze van hun ouders zien. Zo blijft de spiraal van geweld onverbiddelijk doordraaien. Uit bezorgdheid over deze problemen startte OCMW Antwerpen eind 2008 een project op rond intrafamiliaal geweld (IFG). Na ruim een jaar werken praat Mensen met Anne-mie en Natacha, de twee maatschappelijk werkers van het project. Anne-mie Willems: ‘In het begin hebben we veel gepraat met maatschappelijk werkers, en vooral veel vragen gesteld. We wilden weten hoe vaak ze met IFG te maken hebben. Zijn er klanten het
slachtoffer van intrafamiliaal geweld? Hoe pakken onze maatschappelijk werkers het aan om daarover te praten? Wat verwachten maatschappelijk werkers van ons? Natacha Leonard: ‘Ze gaven vooral aan dat het een heel moeilijk thema is. Voor hen zijn de slachtoffers, maar ook de daders echte mensen. Als je iets vermoedt, hoe breng je het ter sprake? En als je eraan begint weet je vaak niet waar het eindigt. … Onze collega’s in de wijk vroegen ondersteuning. Bij wie kunnen ze terecht met vragen? Waar vinden ze opvang voor slachtoffers? Je mag niet vergeten dat ze zulke dingen dikwijls moesten uitzoeken bovenop hun gewone dagtaak als maatschappelijk werker in een sociaal centrum.’
(N)iets aan de hand? De begeleider in het sociaal centrum of bij de dienst Activering merkt vaak dat er in een gezin iets mis is wanneer de klant aan het werk gaat of start met een opleiding. Een vrouw die haar kinderen niet durft achter te laten bij haar man. Een vrouw die helemaal niet op gesprek mag komen of niet mag gaan werken. Natacha: ‘Als maatschappelijk werker ben je een vertrouwenspersoon voor de klant. Maar je staat er alleen voor. Bij intrafamiliaal geweld moet je dat absoluut vermijden. Het zijn erg delicate en ingewikkelde situaties. Een gouden regel is: begin er nooit alleen aan. Maatschappelijk werkers in de wijk worden verondersteld zo zelfstandig mogelijk hun werk te doen, maar in dit geval is dat absoluut af te raden.
Zulke situaties pak je niet alleen aan en los je zeker niet alleen op. Je moet samenwerken, overleggen en vooral tijdig doorverwijzen.’ Anne-mie: ‘Het is onze taak om samen met de maatschappelijk werker aan de slag gaan. Wij geven advies, regelen doorverwijzingen, overleggen met politie en justitie. Van de politie en de dienst Welzijn van de Provincie hebben we veel geleerd. Zij werken al vijf jaar intensief rond intrafamiliaal geweld.’
Opvang met hoge drempel De hulpverlening voor slachtoffers en daders van huishoudelijk geweld heeft vaak een hoge drempel voor OCMW-klanten. Zeker als nieuwkomers slachtoffer worden, vinden ze vaak moeilijk hulp. Het bestaande hulpverleningsaanbod richt zich vooral op de doorsnee Vlaming. Anne-mie: ‘Wanneer we een vorming volgen merken we vaak dat we de tips die we krijgen nog moeten vertalen naar ons OCMW-verhaal. We werken met heel diverse mensen: laaggeschoolden, anderstaligen, mensen uit een andere cultuur … En die worden vaak vergeten, of men weet niet hoe ze te bereiken of hoe ermee om te gaan.’ Het voorbije jaar hielpen Anne-mie en Natacha de maatschappelijk werkers in een honderdtal probleemsituaties. Vaak voerden zij de gesprekken, zochten opvang, namen contact op met justitie en politie. Een boeiende maar zware taak, zo bleek. Vanaf 2010 leggen ze de nadruk meer op ondersteuning.
Natacha: ‘We hebben veel geleerd uit de begeleidingen die we deden. Maar dit vraagt erg veel tijd en je moet je steeds opnieuw inwerken. Dit jaar willen we meer een helpdesk zijn. We willen ook meer het overzicht houden en de verschillende soorten hulp aan een gezin op elkaar afstemmen.’ Anne-mie: ‘Het is veel intenser dan ‘gewoon’ wijkwerk. Zo’n dossiers raken je nog meer, zeker als er kinderen bij betrokken zijn. En als je dan zelf kinderen hebt … Laat ik het zo zeggen: het is raar te beseffen dat een ‘veilige thuis’ soms niet veilig is. En dat is confronterend.’
De projectmedewerkers organiseerden al twee vormingsnamiddagen over het thema. Een expert gaf een korte toelichting over intrafamiliaal geweld: wat is het juist, hoe kan je het opmerken bij klanten, hoe breng je het een eerste keer te sprake. Anne-mie en Natacha stelden het project voor. Maatschappelijk werkers kunnen rekenen op ondersteuning bij en tips over hoe ze een gesprek kunnen aanpakken en op welke signalen ze moeten letten. Daarnaast hebben ze een overzicht van alle diensten die je kan contacteren over intrafamiliaal geweld: politie, justitie, opvangcentra …
4. Voorkomen is beter dan genezen
34
Hulp verlenen is vaak vragen beantwoorden en problemen oplossen. OCMW Antwerpen gaat verder. We willen problemen voorkomen door in te grijpen voor ze zich stellen. Zo kunnen gezondheidsproblemen dikwijls voorkomen worden door tijdig een dokter te bezoeken. Maar dit kost geld. Een structurele oplossing kan dan zijn dat we aan bepaalde klanten een bezoek aan de huisarts terugbetalen. Maar soms moeten we oplossingen op maat zoeken.
4.1
Een gezonde kennis
Kennis van het hulpaanbod is bij preventie een belangrijke factor. Het aanbod is groot, maar vele Antwerpenaars kennen de weg er naartoe niet. Voor OCMW-klanten moet de huisarts een vertrouwenspersoon en een eerste aanspreekpunt voor medische vragen en problemen zijn. Als zorgcoördinator houdt hij alle medische gegevens van zijn patiënten bij. Dit voorkomt dat de klant steeds opnieuw dure of vervelende onderzoeken moet ondergaan. Wanneer het nodig is, kan de huisarts doorverwijzen naar een specialist of ziekenhuis.
4.
Voorkomen is beter dan genezen
Maatschappelijk werkers in de sociale centra informeren hun klanten persoonlijk over het belang van een vaste huisdokter. Daarnaast organiseerde de medewerker Gezondheid infosessies voor groepen klanten. Hieraan namen 49 klanten deel. We ontwikkelden eenvoudige fiches over gezondheidszorg in België om de boodschap over te brengen aan klanten. Met duidelijke, korte zinnen en sprekende beelden bieden deze fiches ondersteuning aan zowel maatschappelijk werker als klant. Via de Antwerpse huisartsenkringen brachten we een honderdtal huisartsen samen. We gaven hen duidelijke informatie over OCMW-tussenkomsten en tips over hoe zij kunnen omgaan met OCMW-klanten. Door deze initiatieven zorgden we voor meer kennis over het aanbod. De OCMW-klant weet hoe de gezondheidszorg in België werkt. De hulpverlener weet hoe hij onze klanten het beste kan helpen.
35
36
4.2
Informatie over gezinsplanning en seksuele gezondheid
Verschillende hulpverleners wezen ons op een tekort aan informatie over en begeleiding rond seksuele gezondheid en gezinsplanning. Daarom startten we in het najaar van 2009 een Vrouwengroep op. Dit is een groep vrouwelijke klanten die vrijwillig een zestal praatsessies bijwonen over (seksuele) gezondheid. Thema’s die ze bespreken zijn: • • • •
gezonde voeding; gezondheidszorg in België; het eigen lichaam; gezinsplanning.
24 klanten kregen individuele begeleiding bij hun vragen over deze thema’s. 26 klanten brachten dit thema ter sprake bij spontane contacten in de sociale centra. Sinds 2009 betaalt OCMW Antwerpen alle anticonceptiemiddelen integraal aan de klanten terug. Ook middelen waar het RIZIV niet in tussenkomt, zoals het spiraaltje, komen in aanmerking. Deze terugbetaling verlaagt voor klanten de financiële drempel om te werken aan effectieve gezinsplanning.
4.3
Een doktersbezoek en EHBO uitgelegd aan anderstaligen
Het sociaal steunpunt gezondheid Kiel van het OCMW organiseerde samen met buurthuis Nova infosessies rond gezondheidsthema’s. Deze sessies richtten zich op de buurtbewoners. Op een bijeenkomst over het verloop van een bezoek aan de huisarts gaven medewerkers informatie over bloeddrukmeting. De deelnemers konden zelf hun hartslag meten en leerden het verband tussen de snelheid van de hartslag en de conditie. Ook kreeg iedereen de kans zijn suikerwaarden in het bloed te laten meten. De deelnemers aan deze sessie konden een week later kennismaken met het sociaal steunpunt gezondheid Kiel. Daar kunnen ze voortaan terecht met vragen over hygiëne en gezondheid. De sessie Eerste Hulp Bij Ongevallen (EHBO) lichtte een aantal eenvoudige principes toe aan 30 deelnemers. De grootte van de groep en de beperkte taalkennis maakte het echter niet eenvoudig om de juiste informatie duidelijk over te brengen.
4.4
Pomme’poen: bewust van gezonde voeding
Met de Pomme’poenactie wil het OCMW klanten en kwetsbare Antwerpenaars prikkelen rond het thema ‘gezondheid’. Klanten en leden van partnerorganisaties konden in juli 2009 samen met hun kinderen een bioboerderij in Koningshooikt bezoeken. Na een informatiemoment over gezonde voeding bereidden de deelnemers samen een gezonde maaltijd. Het was voor velen een unieke kans om een ontspannen dag in de natuur te beleven en van elkaars gezelschap te genieten. Een aantal klanten hielp ook mee bij de fruitoogst van de bioboer. Op verschillende locaties in de stad, zogenaamde Vitaminepunten, konden onze klanten en leden van partnerorganisaties deelnemen aan een workshop ‘lekker, gezond en goedkoop koken’. Ze konden er ook een bio-appeltje meenemen. In het sociaal steunpunt gezondheid Kiel, een van de Vitaminepunten, waren alle appels in een mum van tijd meegenomen. Tijdens de Week van de Smaak stonden Turkse gerechten met bio-appels en –pompoenen op het menu. Zowel klanten van het steunpunt Kiel, buurthuis Nova en andere buurtbewoners waren van de partij om mee te koken. Met een tekenwedstrijd lieten we de kinderen van OCMW-klanten nadenken over gezonde voeding. Elk deelnemertje kreeg een appel en een kwartetspel van Pim Pompoen. Samen met Pim Pompoen ontdekken kinderen op een speelse manier hoe groenten groeien en lekker verwerkt kunnen worden.
37
Mensen
België - Belgique P.B. BC10799 Afgiftekantoor: Antwerpen X
maken het magazine van OCMW Antwerpen en het zorgbedrijf
Nieuw organogram Waarom is het nodig?
Den Bell Wat verandert er?
Grote schoonmaakteam
Project Pomme’poen
Op een ontspannen manier bijleren over gezonde voeding
méér dan 9-to-5
Niet vies van vuile karweitjes
Now that’s something Els! 1
Uit het personeelsblad Mensen 28, editie september 2009
Stef en Koen Busschots hebben een bio-boerderij in Koningshooikt. OCMW-klanten kunnen er werkervaring opdoen. Op 28 juli hielden de broers een kijkdag, speciaal voor onze klanten en hun kinderen. Tom Ryssaert en Liesbet Meyvis zijn twee medewerkers die hun schouders onder het project Pomme’poen zetten. ‘We willen OCMW-klanten en mensen in armoede prikkelen rond het thema ‘gezondheid’. We verwachten niet dat ze meteen hun levenstijl gaan aanpassen, maar door hen samen te brengen voor een toffe activiteit leren ze op een ontspannen manier iets bij over gezonde voeding. Ze brengen een leuke dag door in de natuur, genieten van de stilte of praten met andere deelnemers. Ook niet onbelangrijk: vaak voelen onze mensen zich sociaal wat geïsoleerd. De boeren helpen ons om deze eerste activiteit mogelijk te maken, maar leveren ook bio-appels en -pompoenen aan voor volgende initiatieven. Vandaar ook de naam voor ons project Pomme’poen!’
Josepha (41) en Robert (40) maken alles klaar voor de middagmaaltijd. ‘Het is voor ons de eerste keer dat we een boerderij bezoeken, maar we vinden het tot nu toe heel leuk. We houden van dieren en kijken er dus al naar uit om straks naar de ezeltjes en de geitjes te gaan kijken. Koken doen we ook erg graag. We zijn sinds kort aan het ‘weight watchen’ en eten veel fruit en groenten, vooral rauwkost. Bio-producten kunnen we met ons loon voorlopig niet permitteren.’ Cynthia (35) en Alya (2,5) zitten op een kleed in het gras, in de schaduw van enkele fruitbomen. ‘Ik hoorde van deze uitstap via Binnenste Buiten waar ik onlangs een cursus volgde rond kleurenadvies, verzorging en zelfbeeld. Ik was meteen enthousiast! Ik kies zo vaak mogelijk voor bio-producten en omdat ik bijna niet snoep, komt dat amper duurder uit. Momenteel ben ik bezig met een permacultuurtuin. Dat is een zelfvoorzienende tuin waaruit je tien jaar kan eten. Voor Alya vind ik het belangrijk dat ze eens in het groen kan spelen in plaats van tussen de betonnen gebouwen te zitten.’
Clearance (13) en Mabel (41) moeten even bekomen van de foto tussen de dieren. ‘Oh, we waren wel bang, hoor! Vooral van Wollie, de bok. Die heeft serieuze horens, daar wil ik niet tegen lopen!’ Het is voor Mabel de eerste keer dat ze een boerderij in België bezoekt: ‘In Ghana kennen we dit niet. Er zijn grote kwekerijen van varkens bijvoorbeeld, maar bio-boerderijen heb ik daar nog nooit gezien. Alle fruit en groente is daar sowieso puur natuur en de mensen telen zelf wat ze nodig hebben. Het is er warm genoeg.’ Clearance wil later de stad ontvluchten en in het groen gaan wonen ... ‘Op een boerderij met alles erop en eraan, ook een bok en ezeltjes!’ (lacht)
Philomène (53) ‘Ik heb vroeger altijd op een boerderij in Kapellen gewerkt. Die staat er nu helaas niet meer en ik ben dus enthousiast dat David kan zien hoe het er aan toe gaat op een boerderij.’ David (13) is echter minder opgetogen, hij vindt er niet veel aan: ‘Normaal gezien lig ik tijdens weekends en vakanties tot ruim 13 uur in mijn bed, dus het deed pijn om deze morgen al om 9 uur paraat te staan. ‘s Middags hang ik meestal wat rond met vrienden. Ik eet graag groenten, maar aan de appels en ander fruit hier durf ik niet komen. Ik reageer er allergisch op.’ Deze kijkdag was slechts een eerste activiteit van het project. In de toekomst staan er nog andere activiteiten op het programma zoals appels plukken en koken.
40
4.5
Daklozen krijgen gratis vaccinatie tegen Mexicaanse griep
41
Om de verspreiding van het griepvirus A/H1N1 (‘Mexicaanse griep’) in te perken, konden daklozen zich in november 2009 gratis laten inenten. OCMW Antwerpen organiseerde vaccinatiemomenten in centra die bij daklozen goed gekend zijn (nachtopvang, inloopcentra …). De medewerkers van deze centra informeerden hun klanten. Ook na afloop van deze grootscheepse actie konden andere daklozen zich nog laten vaccineren bij Free Clinic en Dokters Van de Wereld. 207 daklozen werden gevaccineerd.
Om de verspreiding van het griepvirus A/H1N1 (‘Mexicaanse griep’) in te perken, konden daklozen zich gratis laten inenten.
5. Uit in de stad
42
43
Een stad is er niet alleen om in te wonen en/of te werken. Je vrije tijd op een leuke manier invullen maakt een belangrijk deel uit van je leven. In Antwerpen zijn er veel activiteiten en evenementen. Daarnaast lokken sportclubs en cultuurverenigingen mensen hun huis uit. OCMW-klanten vinden opnieuw aansluiting bij het ‘gewone leven’ als zij in hun vrije tijd kunnen doen wat anderen doen, zonder financiële drempels.
5.1
Betaalbare culturele en sportieve evenementen
In Antwerpen vindt dagelijks heel wat plaats op het gebied van theater, muziek, sport … OCMW Antwerpen biedt zijn klanten voordelige tickets aan voor culturele voorstellingen en sportmanifestaties. OCMW-klanten zijn net zo geïnteresseerd in sport en cultuur als iedereen. De hoge ticketprijzen houden hen echter weg van veel evenementen.
5.1.1
Goedkope tickets
OCMW Antwerpen werkt samen met partners om zijn klanten goedkoop of zelfs gratis te laten deelnemen. In 2009 verdeelden we 10 766 tickets voor culturele evenementen en 1 548 voor sportwedstrijden. 40 % van deze tickets stelden we gratis ter beschikking. Voor andere activiteiten betaalden klanten 2 tot 4 euro.
5.
Uit in de stad
Samen met Stad Antwerpen en de seniorenraad nodigden we de Antwerpse senioren op 1 oktober uit in de Zoo. Meer dan 1 500 mensen reserveerden hun ticket via een dienstencentrum.
Enkele in het oog springende evenementen:
44
• • • •
Laura Lynn in de Lotto Arena (657 tickets); ‘Blinker en de Blixvaten’, een filmuitstap voor jonge gezinnen (639 tickets); uitstap Antwerpse senioren naar de Zoo (meer dan 1 500 senioren); ‘Ladies Night’ – theater (1 000 tickets).
5.1.2
Subsidies en de 2-europas
De Antwerpse cultuurcentra merken een lage opkomst van bepaalde doelgroepen, waaronder ook onze klanten. Samen met OCMW Antwerpen verdelen de centra sinds 2009 de 2-europas. Hiermee kunnen mensen in armoede voor 2 euro naar alle voorstellingen in de Antwerpse cultuurcentra. OCMW-klanten, bepaalde gebruikers van een dienstencentrum en leden van enkele armoedeverenigingen kunnen een 2-europas aanvragen. 1 992 mensen deden dat: 1 156 OCMW-klanten, 534 klanten van het Zorgbedrijf Antwerpen en 302 leden van armoedeverenigingen. Samen reserveerden ze 2 306 tickets. In 2010 willen we nog meer inzetten op het effectieve gebruik van de pas door klanten op weg te zetten naar de cultuurcentra en hun aanbod. Verenigingen die onze verschillende doelgroepen bereiken kunnen van de Vlaamse overheid subsidies krijgen. Zo kunnen hun leden aan lagere prijzen deelnemen aan cultuuractiviteiten. OCMW Antwerpen nodigde 46 Antwerpse vzw’s uit om deze subsidies aan te vragen. 21 organisaties maakten in 2009 gebruik van de subsidie.
5.2
Regelmaat via toelages
Het volstaat niet om OCMW-klanten een goedkoop ticket aan te bieden. Voor wie wil moeten de deuren van sport- en cultuurverenigingen open staan, los van inschrijvingsgeld of duur materiaal. OCMW Antwerpen biedt zijn klanten hiervoor toelages aan. In 2009 kregen we 483 aanvragen voor tussenkomst in het lidgeld van een sportvereniging en 308 aanvragen voor tussenkomst in een culturele activiteit. 112 mensen vroegen een toelage voor de aankoop van materiaal. De meest populaire activiteiten waren fitness, voetbal en Nederlandse les. Vrije tijd is ook op vakantie gaan. Dat is voor veel OCMW-klanten vaak ondenkbaar. Via het Steunpunt Vakantieparticipatie kunnen OCMW-klanten betaalbare daguitstappen en vakanties in België boeken:
• 26 gezinnen reserveerden zo’n vakantie via OCMW Antwerpen. Een 50-tal gezinnen dienden een aanvraag in voor een vakantietoelage. Gemiddeld gaven gezinnen 220 euro uit aan een vakantie, waarvan ze zo’n 130 euro terugbetaald kregen. • 1 168 mensen maakten een daguitstap. De populairste bestemmingen waren de Zoo, Bobbejaanland en Planckendael. • 71 mensen vroegen een toelage aan voor schooluitstappen. In schoolvakanties willen ook OCMW-klanten hun kinderen laten deelnemen aan georganiseerde vrijetijdsbesteding. Het OCMW biedt hen die kans, waardoor zo’n 200 kinderen zich uitleefden op de Antwerpse speelpleinen. In tweederde van de gevallen ging het om kinderen van sociaal tewerkgestelde klanten. Op deze manier vinden ze een oplossing voor hun kinderen terwijl zij werken.
5.3
Vrijetijdsloket in de sociale centra
Het aanbod aan goedkope tickets en toelages is gekend door OCMW-klanten. Maar we stelden vast dat we vooral senioren bereikten. Om ook andere doelgroepen te bereiken gaan vrijwilligers van ‘het Vrijetijdsloket’ naar sociale centra om klanten te informeren en te motiveren. Ze stellen het vrijetijdsaanbod voor van OCMW Antwerpen of zijn partners aan klanten in de wachtzaal. Wie meer informatie wil, kan een huisbezoek vragen. Het vrijetijdsloket betekent voor de meeste vrijwilligers – vaak zelf OCMW-klanten - een kans om uit hun isolement te geraken en nieuwe sociale contacten te leggen. De vrijwilligers komen maandelijks samen. Soms gaan ze samen met klanten op uitstap. In 2009 legde het Vrijetijdsloket contact met zo’n 1 000 klanten en verdeelde ongeveer evenveel tickets. In 2010 zoeken we voor elk sociaal centrum een vrijwilliger om nog meer klanten te informeren.
5.4
Partners in vrije tijd
OCMW Antwerpen krijgt financiële middelen om projecten van eigen diensten en externe partners te subsidiëren. Hiermee ondersteunen we 25 partners om een sociocultureel of sportief project uit te bouwen ten voordele van een kansarme doelgroep.
45
46
Enkele opmerkelijke projecten:
Enkele cijfers:
• 8 OCMW-klanten namen de filmmakers van vzw Sunshine Concerts onder de arm en lieten hen een dagje meelopen in hun leven. Het eindproduct was een kortfilm ‘de 24 uur van het leefloon’. Aan de film ging een intensief traject met de deelnemers vooraf. • Het project ‘Eenzame uitvaarten’ geeft mensen die eenzaam en in armoede gestorven zijn een waardige begrafenis. Op een persoonlijk uitvaartmoment leest een dichter een gedicht voor, speciaal geschreven voor de overledene. Onder andere Joke van Leeuwen, Stijn Vranken, Andy Fierens, Bernard Dewulf en Maarten Inghels werken mee aan dit project. Zij zetten dit initiatief ook in 2010 verder. • Vzw Voluntas organiseert een vrijetijdsaanbod en speelpleinwerking voor kinderen met een handicap. Zij hebben bijzondere aandacht voor kinderen van OCMW-klanten. • De Belgische Kamerfilharmonie deed een duit in het zakje om de drempel naar klassieke muziek te verlagen. Met een luchtige presentatie en een heus livekamergezelschap verzorgde het orkest 3 workshops voor 70 kansarmen. 73 mensen woonden enkele dagen later het concert in deSingel bij.
• 481 mensen volgden de opleiding ‘Ontdek de pc’. • 347 mensen schreven zich in voor de cursus ‘Ontdek het internet’. • In totaal liepen 6 000 mensen het afgelopen jaar een Digipunt binnen.
47
We bieden klanten goedkope pc’s aan. Een basis-pc kost slechts 20 euro. In totaal leverden we 445 goedkope pc’s aan klanten. 288 klanten kregen een goedkope internetaansluiting. Zij betaalden zelf minstens 4,5 euro per maand. In 2010 werken we een nieuw systeem uit om meer klanten toegang te bieden tot het internet. Dot.kom startte in de zomervakantie van 2009 basiscursussen op voor OCMWwerkervaringsklanten. De cursisten vonden deze lessen zeer positief. Ook de lesgevers waren erg tevreden, maar gaven wel aan dat een vijfde van de cursisten onvoldoende het Nederlands beheerste. Samen met onze partners proberen we vooral OCMW-klanten te bereiken:
We moedigen ook diensten en instellingen van OCMW en het Zorgbedrijf Antwerpen aan om vrijetijdsinitiatieven te organiseren. Enkele vernieuwende en/of succesvolle acties: • Kansen voor Kinderen ging met 22 kinderen op uitstap naar de bioboer. In de OCMWwachtzalen konden klanten achteraf ook letterlijk een (bio-)appeltje meepikken. • Het jaarlijkse ‘Sinterklaasfeest voor OCMW-klanten’ in de Zoo was een succes. 1 118 ouders en kinderen bezochten de Zoo. Elk kind kon meedoen aan spelletjes en kreeg een geschenkje van de Sint. • In het project ‘Ik zie, ik zie … wat jij niet ziet’ gingen jonge fotografen in dialoog met de oudere bewoners van woonzorgcentrum De Tol, zowel in beeld als op papier. • Dienstencentrum Kronenburg richtte een amateurtoneelgroep op. • In dienstencentra De Olijftak en ’t Dokske volgden senioren lessen tai chi, een cursus valpreventie of rugtraining.
5.5
Een brug over de digitale kloof
De aankoop van een pc en een internetaansluiting kosten handenvol geld. OCMW Antwerpen probeert samen met de stad en andere partners de digitale kloof voor OCMWklanten te verkleinen. Zo zijn er de Digipunten waar iedere Antwerpenaar terechtkan om basiscursussen te volgen of om vrij gebruik te maken van een computer en internet. De Digipunten richten zich vooral op kansengroepen die (bijna) geen computervaardigheden hebben of die moeilijk toegang hebben tot het internet. Een Digipunt biedt daarnaast ook werk(ervaring) aan mensen uit kansengroepen.
• Dot.kom (vzw Posthof) organiseerde 147 lessenreeksen met 654 verschillende deelnemers. 110 hiervan waren OCMW-klanten. • Aangen@me Kennismaking (Recht-op en Samenlevingsopbouw) organiseerde 44 cursussen met 400 deelnemers. De helft hiervan waren klanten van het Zorgbedrijf Antwerpen. Elf OCMW-klanten zijn als vrijwillige begeleider actief in het project.
In de Digipunten kan iedere Antwerpenaar terecht om een basiscomputercursus te volgen.
48
5.6
Een goed aanbod, goed gecommuniceerd
OCMW-klanten vinden niet altijd gemakkelijk de weg naar het aanbod aan goedkope tickets en kennen onze toelages te weinig. In 2009 focusten we op eenvoudige, klantvriendelijke communicatie met klanten. ‘De klant aan het woord’ is een groep OCMW-klanten die advies geeft aan OCMW Antwerpen. Samen met deze klantengroep ontwikkelden we het boekje ‘Geniet van vrije tijd – sport en cultuur voor de OCMW-klant’. Daarin stelt het OCMW de interessantste evenementen voor in een begrijpelijke taal en met een duidelijke vormgeving. Ook onze flyer ‘Sport en cultuur’ kreeg een nieuw jasje met de nadruk op korte en duidelijke informatie. In 2010 willen we publicaties maken over de 2-europas en een flyer rond het digitale aanbod.
5.7
Enkele cijfers van 2009 • • • • • •
Totaal aantal bezoekers: 11 226 Erfgoeddag: 602 Museumnacht: 2 974 Open Monumentendag: 2 378 Opendeurdag OCMW: 110 Drieluik tentoonstelling over merklappen: 4 989
Cultuur in eigen huis Sport en cultuur voor iedereen
5.7.1
Drie tentoonstellingen over merklappen
In 2008 al ging de tentoonstelling ‘In het Maagdenhuis gespeld. Letters en merktekens uit de linnenkast.’ van start met merklappen van het Historisch Museum de Bevelanden (Goes, Nederland). In 2009 kwamen de collecties van de Heemkundige Kring van Kontich en het Modemuseum Antwerpen aan bod. Dankzij dit drieluik van tentoonstellingen gingen de publiekcijfers sterk de hoogte in. Deze reeks exposities inspireerden het museum om in 2010 een thematentoonstelling rond Antwerpse kant op te bouwen.
5.7.2
Publiekswerking
Het Maagdenhuismuseum nam in 2009 deel aan heel wat culturele evenementen in Antwerpen. De a capella uitvoering van een eeuwenoud sonnet tijdens de Museumnacht bracht een recordaantal bezoekers op de been. Ook de Open Monumentendag rond het thema ‘zorg’ was geslaagd. Voor dit evenement werkte het museum samen met sociocultureel centrum Elzenveld en verschillende OCMW-instellingen.
Enkele resultaten: • We verdeelden 10 766 tickets voor culturele evenementen en 1 548 voor sportwedstrijden onder onze klanten. 40% van deze tickets waren gratis. • 1 992 mensen vroegen een 2-europas aan (1 156 OCMW-klanten, 534 klanten van het Zorgbedrijf Antwerpen en 302 leden van armoedeverenigingen). Samen reserveerden ze 2 306 tickets. • Via het Steunpunt Vakantieparticipatie kunnen OCMW-klanten betaalbare daguitstappen en vakanties in België boeken. 26 gezinnen reserveerden zo’n vakantie via OCMW Antwerpen. 1 168 mensen maakten een daguitstap naar de Zoo, Bobbejaanland, Planckendael ... • Vrijwilligers van het Vrijetijdsloket legden contact met zo’n 1 000 klanten en verdeelden evenveel tickets. • OCMW Antwerpen probeert samen met de stad en andere partners de digitale kloof voor OCMW-klanten te verkleinen: • 481 mensen volgden de opleiding ‘Ontdek de pc’. • 347 mensen schreven zich in voor de cursus ‘Ontdek het internet’. • De Digipunten ontvingen 6 000 mensen.
49
Mensen
België - Belgique P.B. BC10799 Afgiftekantoor: Antwerpen X
maken het magazine van OCMW Antwerpen en het zorgbedrijf
Nieuw organogram Waarom is het nodig?
Den Bell Wat verandert er?
Grote schoonmaakteam
Vrije tijd te duur?
‘Al eens naar het theater geweest?’
méér dan 9-to-5
Niet vies van vuile karweitjes
Now that’s something Els! 1
Uit het personeelsblad Mensen 28, editie september 2009
Een voetbalwedstrijd of een theaterstuk bijwonen, je kinderen aan sport laten doen of een instrument leren bespelen: het is dikwijls heel duur. Voor mensen met een bescheiden inkomen vaak te duur. Ze sluiten zich dan op en verliezen steeds meer sociaal contact. Dat het OCMW ook hiermee kan helpen, weten ze dikwijls niet. Het departement Maatschappelijke Integratie en de cel Culturele en Maatschappelijke Ontplooiing startte daarom in 2008 het cultuurloket op. Ondertussen veranderde het zijn naam in Vrijetijdsloket.
Van eenmanszaak tot team met vrijwilligers Maatschappelijk werker Herman De Muynck begon als eerste bij het Vrijetijdsloket te werken. Ondertussen zijn er zeven vrijwilligers aan de slag. Herman: ‘We merkten dat vooral dienstencentrumgebruikers hun weg vonden naar de gratis en goedkope tickets. Dat is alvast een goede zaak. Maar de klanten van de sociale centra bereikten we minder. Nu stappen we op onze klanten af om ze actief te informeren. En dat helpt om mensen uit hun cocon te krijgen.’ Jij bezocht alle sociale centra om klanten te informeren over het aanbod? Herman: ‘Ja, en ik merkte al snel dat ik wel resultaten boekte, maar dat ik alleen te weinig kon doen. Toen kreeg ik het idee om op zoek te gaan naar vrijwilligers. Ondertussen zijn er zeven mensen aan de slag in zeven verschillende centra. In september starten er nog twee. Ondertussen blijf ik zelf de centra bezoeken waar nog geen vrijwilliger is.’
Wat verwacht je van de vrijwilligers? Herman: Zij moeten mensen aanspreken en ze proberen warm te maken voor ons aanbod. Ze noteren hun gegevens, vullen samen aanvragen in... De administratieve afhandeling doet het sociaal centrum of ikzelf.’ Met gratis of goedkope tickets trek je waarschijnlijk veel mensen over de streep? Herman: ‘Ja, maar een goedkoop aanbod alleen is niet voldoende. Zo sprak ik bijvoorbeeld met een vrouw met vier kinderen die graag een weekend naar zee wilde. Financieel kregen we het plaatje wel rond, maar het vervoer bleek een groot probleem. Vier kinderen, alle bagage, eerst de bus op en dan nog eens de trein ... Zulke zaken staan deelname vaak in de weg.’ Je moet dus samen met de klant nog praktische hindernissen overwinnen? Herman: ‘Klanten durven bijvoorbeeld ‘s avonds alleen de tram niet nemen. Of ze voelen zich niet goed bij het aspect ‘gratis’. ‘Profiteer ik niet als ik dit doe? Mag en kan dit wel?’ vragen ze zichzelf af. Ze hebben vaak een schuldgevoel. Of ze stellen de vraag ‘Wat moet ik aantrekken als ik naar theater ga?’.
Daarom wil ik proberen mensen in groep te laten deelnemen. Dat verlaagt de drempel op vele vlakken.’
Vrijwilligers motiveren OCMW-klanten om aan cultuur en sport te doen De werking van het cultuurloket wordt voor een groot stuk gedragen door vrijwilligers. Denise en Lieve weten allebei zeer goed hoe het is om het financieel niet breed te hebben. Zij zijn twee vrijwilligers die zich engageren in sociaal centrum De Oever en sociaal centrum Merksem. Denise: ‘Ik leef samen met mijn man van een bescheiden inkomen. Eens je de huishuur en andere vaste kosten hebt betaald, blijft er weinig geld over. Vroeger ging ik vaak naar theater of naar festivals, maar dat konden we na een tijd niet meer betalen. En zo leef je steeds meer binnen je vier muren.’ Lieve: ‘Door knieproblemen kan ik niet meer werken. Maar ik wil actief blijven. Ik heb dat nodig, contact met mensen, buiten zijn. Maar zonder geld vind je moeilijk toegankelijke activiteiten.
Denise: ‘Vooral jongeren hebben interesse in de 2-euro-pas.’ Daarom is dit vrijwilligerswerk een goed initiatief. Ik heb iets te doen en ik blijf zelf op de hoogte van goedkope activiteiten.’ Klanten warm maken voor sport en cultuur, hoe doe je dat? Denise: ‘Veel mensen weten niet dat het OCMW goedkope tickets voor allerlei culturele en sportieve evenementen verkoopt. Ook goedkope daguitstappen zijn bij de klanten niet bekend. Maatschappelijk werkers in de sociale centra hebben ook niet altijd de tijd om dit ter sprake te brengen. Daar zit onze taak.’ Lieve: ‘Iedere donderdag van 10 tot 12 uur kan je ons in de wachtzaal vinden. Daar spreken we klanten aan. Als ze aan de voorwaarden voldoen, stel ik ze bijvoorbeeld de 2-euro-pas voor. Daarmee kan je voor twee euro naar elke voorstelling in een cultureel centrum in Antwerpen. De meeste mensen zijn daar wel in geïnteresseerd.’ Denise: ‘Vooral jongeren tonen interesse in die pas. Je betaalt er niets voor en het verplicht je tot niets. Je kan
echt gaan wanneer het past en als het aanbod je interesseert.’ Lieve: ‘Ik merk wel dat je mensen echt moet aanspreken. Vaak hebben ze genoeg problemen aan hun hoofd en komen ze niet spontaan naar je toe.’ En werkt jullie aanpak? Lieve: ‘Jazeker! Iedereen wil zich wel eens ontspannen. Ik merk dat vooral gezinnen erg genieten van nog eens samen iets te kunnen doen. Laatst kon ik een Iraaks gezin met vier kinderen naar Bobbejaanland laten gaan aan een heel aantrekkelijke prijs. Ze hebben erg genoten van een zorgeloos dagje uit.’ Denise: ‘Dat vind ik leuk aan dit vrijwilligerswerk: de voldoening die ik krijg. Het doet deugd als je mensen blij kan maken.’ Jullie zijn enkel op donderdag aanwezig in het sociaal centrum. Bereik je dan wel iedereen? Lieve: ‘Nee, natuurlijk niet. Maar alle beetjes helpen. Er is trouwens ook een grote groep mensen die van een vervangingsinkomen leeft, maar geen
OCMW-klant is. Die kunnen vaak nog geen gebruik maken van het aanbod.’ Denise: ‘We zouden wel meer willen doen, maar voor ons mag het geen sleur worden. Nu doe ik het graag en dat moet zo blijven. Maar er mogen zeker vrijwilligers bijkomen.’ Jullie zijn zeker ook zelf geïnteresseerd in culturele evenementen? Denise: ‘Ik heb een heel brede interesse: van hardrock tot klassiek, mij kan je overal plezier mee doen. En door dit werk ken ik heel veel goedkope activiteiten en evenementen. Zo weten niet veel mensen dat je tijdens de zomer iedere vrijdag gratis naar het Openluchttheater in het Rivierenhof kan.’ Lieve: ‘Mij mag je ook alles voorschotelen. Ik maak geen onderscheid tussen ‘goede’ en ‘slechte’ cultuur. Ik geniet even hard van een mooi klassiek concert als van een optreden van Eddy Wally. Wat telt, is dat je het zelf goed vindt, niet wat anderen ervan denken.’
6. De vinger aan de pols Een kwalitatieve hulpverlening aanbieden op maat van de echte noden, kan enkel als je die noden kent. OCMW Antwerpen steekt zelf zijn voelsprieten uit, maar vraagt ook aan partners om dat te doen. Daarnaast gaan we actief op zoek naar mensen die onze hulp kunnen gebruiken, maar vaak de weg niet vinden.
6.1
Onze klanten aan het woord
OCMW Antwerpen geeft zijn klanten een stem met de Klant aan het Woord. Een groep OCMW-klanten komt vrijwillig samen en bespreekt verschillende thema’s. Tijdens de bijeenkomsten wisselen klanten en medewerkers van verschillende niveau’s ideeën uit. Ze formuleren adviezen voor en verbeteringen aan de OCMW-dienstverlening. Op die manier wil OCMW Antwerpen zijn hulp beter afstemmen op de behoeften en noden van de verschillende doelgroepen. Dit jaar bogen de klanten zich over het thema communicatie. De focus lag op volgende onderwerpen:
6.
• • • • •
De vinger aan de pols
informatie- en beslissingsbrieven voor OCMW-klanten; folders en affiches voor OCMW-klanten; de telefonische bereikbaarheid van maatschappelijk werkers; de rechten en plichten van de klant; sms als communicatiemiddel.
De klantengroep formuleerde 15 tips voor schriftelijke communicatie op maat van de klant. Daarnaast werkte de groep mee aan de maandelijkse brochure over het aanbod aan culturele en sportactiviteiten voor OCMW-klanten. De groep gaf advies over de inhoud, de vormgeving en de verspreiding. Het beeld dat OCMW heeft bij buitenstaanders is vaak negatief. Daarom treden de groepsleden met hun ervaringen naar buiten. Samenlevingsopbouw Antwerpen Noord organiseert elk jaar ‘Noordtreffen’. Dit is een lunchdebat waar een organisatie uit de zich komt voorstellen. En dit jaar presenteerden enkele deelnemers De Klant aan het Woord. Het publiek bestond uit een 60-tal buurtbewoners, afgevaardigden van lokale sociale organisaties en van het OCMW. Met zulke acties wil de groep bijdragen aan een positiever en juister beeld van OCMW Antwerpen en zijn klanten.
53
54
De Klant aan het Woord biedt de deelnemers de kans om aan allerlei ontspannende activiteiten deel te nemen en buurtorganisaties te leren kennen. De groepsleden bezochten in 2009 onder andere het Atlasgebouw, Centrum De Wijk, het Antwerps Platform GeneratieArmoede (APGA), de Antwerpse Zoo en maakten een boottocht op de Schelde. Deelnemen aan de klantengroep is een vorm van sociale activering en heeft een uitgesproken versterkend en integratiebevorderend effect.
6.2
Minder kastjes en muren
Een sociaal infopunt is een plek waar iedere burger terecht kan met eender welke sociale vraag: over armoede, onderwijs, wonen, gezondheid … De medewerker van het sociaal infopunt helpt de klant verder met nuttige informatie of verwijst hem gericht en in een keer door naar de meest geschikte dienstverlening. Heel wat OCMW-diensten zijn een sociaal infopunt, maar ook mutualiteiten, vakbonden, stadskantoren … Regelmatig overleggen de verschillende partners en delen informatie over nieuwigheden binnen hun werking. Door het netwerk dat de organisaties vormen, verkort in het sociaal infopunt de weg van vraag naar antwoord. In 2009 breidden we het netwerk van sociale infopunten in Hoboken uit. Het sociaal centrum van het OCMW en de vier dienstencentra van het Zorgbedrijf Antwerpen sprongen mee op de kar, net zoals het districtshuis, drie kantoren van de mutualiteit en een kantoor van het ACV.
6.3
X-Stra!
Antwerpen telt heel wat gezinnen die hun weg niet vinden naar bestaande diensten en organisaties. Ze weten vaak niet wat hun rechten en plichten zijn. X-Stra! wil actief het aanbod van stad en OCMW bekendmaken en zo inspelen op deze specifieke nood aan informatie en hulp. De medewerkers brengen een huis-aan-huisbezoek bij de bewoners in bepaalde straten en wijken. Tijdens een gesprek zoeken ze naar vragen en problemen waarmee mensen zitten. Op die manier probeert X-Stra! de zelfredzaamheid van bewoners en de leefbaarheid van de buurt waarin ze leven te verhogen. In 2009 voerden de medewerkers 1 004 huisbezoeken uit.
55
Mensen
België - Belgique P.B. BC10799 Afgiftekantoor: Antwerpen X
Werelddag van verzet tegen armoede en sociale uitsluiting
maken het magazine van OCMW Antwerpen
De maagd van Moretusburg Pure cinema
OCMW-opendeurdag en Bal General De foto’s
Zin in een spelletje?
Die armen hebben dat toch zelf gezocht?!
Oog voor kwaliteit in het rvt
De klant aan het woord
méér dan 9-to-5
OCMW-klanten buigen zich over hun onthaal
Sodico-winter Dubbel&dik leesplezier 1
1
Uit het personeelsmagazine Mensen 25, editie februari 2009
Ziezo. Met deze titel trekken we je aandacht. Ontsnappen aan armoede is een zaak van iedereen. Een op de zeven Belgen is arm en leeft onder de armoedegrens. Misschien moet zelfs jouw buur iedere maand met 860 euro of minder rondkomen. We weten allemaal dat dit niet gemakkelijk is. Huur en energiekosten nemen grote happen uit het budget. Er schiet dan nog weinig over om te (over)leven. Om armoede aan te klagen kwamen kansar-
Luizenopera
men en armenverenigingen op 17 oktober op
In de jaren twintig van de vorige eeuw om-
straat. Dat is de Werelddag van verzet tegen ar-
schreef Bertolt Brecht armoede treffend in zijn
moede en sociale uitsluiting. Arm zijn gaat niet
theaterstuk Driestuiversopera:
Ontsnappen aan armoede Ontsnappen aan armoede is een zaak van
alleen over middelen hebben. Arm zijn heeft ook te maken met ongezond leven, psychische
‘Want den ene staat in ’t donker
iedereen. Om dat te beklemtonen knoopte
problemen hebben of weinig carrière-
En den andere staat in ’t licht
OCMW Antwerpen een laken aan het raam
kansen krijgen. Omdat veel kansarmen niet in
Die in ‘licht die ziede zitten
van maar liefst 72 OCMW-locaties. De lakens
staat zijn om voor zichzelf op te komen, is het
Die in ’t donker ziede nie’
symboliseerden de strijd tegen armoede die een op zeven Belgen elke dag levert.
nodig hen een stem te geven. Het Antwerps Platform Generatiearmen (APGA) vroeg het theatergezelschap Tutti Fratelli de
Volgend jaar staan we er opnieuw om acties
Driestuiversopera van Bertolt Brecht te bewer-
te ondersteunen en armoede in de kijker te
ken. OCMW Antwerpen reserveerde voor de
zetten. Noteer 17 oktober alvast in je agenda
voorstelling van 17 oktober 100 stoelen voor per-
omdat een gelukkig en goed leven iedereen
soneelsleden en hun partners. Voor velen was
toebehoort.
deze culturele beleving met een sociaal kantje een nieuwe ervaring. In de Luizenopera is de
Of zoals Bertolt Brecht in zijn Driestuiversope-
actie verplaatst naar een groezelige Antwerpse
ra omschreef:
wijk. In die donkere steegjes en hoekjes zijn be-
Het laken als symbool voor ontsnapping aan armoede
delaars en bedriegers heer en meester. Met tra-
‘Ja loopt maar achter ’t geluk
gische humor, poëzie en ironie wierp het publiek
Maar loopt nie zo vooraan
een blik op de dagelijkse strijd die mensen tegen
Want iedereen loopt achter ’t geluk
armoede leveren. Jazzy muziek, breekbare zang
En geluk loopt achteraan’
en macabere kostuums creëerden een mooie donkere atmosfeer. Het publiek van zowel kansarmen als niet-kansarmen trakteerde de acteurs op een daverend applaus.
Het laken als symbool voor ontsnappen aan armoede.
7.
Energie houdt iedereen bezig
Energie en de opwarming van de aarde zijn zeer actuele thema’s. Zowel naar klanten toe als binnen onze organisatie besteden we hier aandacht aan. Naar klanten toe werken we op verschillende vlakken aan het voorkomen van problemen met energie. We doen aan preventie en voorlichting rond rationeel energiegebruik. In onze instellingen en kantoren trachten we met bijkomende besparingsacties het energieverbruik en de CO2-uitstoot naar beneden te brengen.
7.1
Stijging aantal klanten bij sociale leverancier
Steeds meer mensen hebben moeite om hun energiefacturen te betalen. Schulden stapelen zich op. Alle Antwerpenaars die problemen hebben met het betalen van energierekeningen kunnen bij de Energiecel van OCMW Antwerpen terecht. Klant en maatschappelijk werker stellen samen een afbetalingsplan op. Soms wordt bij de klant een budgetmeter geplaatst. Die kan hij opladen in verschillende sociale centra van OCMW Antwerpen en in kantoren van Infrax en Eandis. Er ging in 2009 een extra oplaadpunt open bij de Energiecel. In 2010 volgt sociaal centrum Kyle.
7.
Energie houdt iedereen bezig
Onze medewerkers bemiddelen ook tussen energieleverancier en klant bij wanbetaling of andere problemen. Ze proberen te voorkomen dat leveranciers de energietoevoer afsluiten of klanten met betalingsmoeilijkheden aan de deur zetten. Ondanks onze inspanningen om dit te voorkomen, steeg het aantal klanten bij de sociale leverancier fors in (het eerste kwartaal van) 2009.
7.2
Energiescans
In samenwerking met Eandis, Infrax, Levanto en de stad Antwerpen voerden we in 2009 audits uit in de huizen van 3 599 kansarme gezinnen. De ‘Energiesnoeiers’ die de scans uitvoerden, gaven concrete tips om zuiniger met energie om te springen. Ze plaatsten gratis een spaardouchekop of stelden radiatorfolie, buisisolatie en spaarlampen ter beschikking.
59
60
7.3
Renteloze lening via FRGE
De meest behoeftige inwoners van Antwerpen komen in aanmerking voor een renteloze lening via het Fonds voor de Reductie van de Globale Energie (FRGE). Dit fonds verstrekt leningen voor energiebesparende ingrepen zoals dubbele beglazing, dakisolatie … De Energiecel van OCMW Antwerpen stelt de dossiers samen en verzamelt de bestekken voor de renovaties. In 2009 dienden 146 mensen een dossier in. Dat zijn 102 aanvragen meer dan vorig jaar.
7.4
Klimaat op maat
OCMW Antwerpen nam ook in 2009 deel aan ‘Klimaat op maat’, een project rond energieen milieubewustzijn van de Bond Beter Leefmilieu en de Provincie Antwerpen. We brachten een aantal mensen met een laag inkomen samen onder de naam ‘Kom uw handen warmen’. Door de tips die ze kregen tijdens workshops over energiethema’s bespaarden ze samen 19,15 % energie.
7.5
‘Groen’ renoveren, bouwen en onderhouden
Het OCMW en het Zorgbedrijf Antwerpen hebben bij nieuwbouw en renovatie veel aandacht voor energiezuinigheid en duurzaamheid. We hanteren strengere normen voor isolatie en energieverbruik dan wettelijk verplicht. We kiezen zo vaak mogelijk voor duurzame materialen, biologisch afbreekbare producten en verantwoorde bouwmethoden.
7.6
Energieprestatiecertificaten
Sinds 2009 is het energieprestatiecertifiaat (EPC) verplicht bij woningen, appartementen, studio’s, nieuwbouwwoningen ... die te koop of te huur worden aangeboden. Op die manier hebben geïnteresseerde kopers en huurders juiste informatie over de energiezuinigheid van de woning. Ook in publieke gebouwen die groter zijn dan 1 000 m² worden de bezoekers sinds 2009 ingelicht over het energieverbruik en welke acties eigenaars zullen ondernemen om de resultaten te verbeteren.
Enkele resultaten van onze energie-inspanningen: • In samenwerking met partners voerden we energieaudits uit in de huizen van 3 599 kansarme gezinnen. • Klanten bespaarden samen 19,15 % energie in het kader van het project ‘Klimaat op maat’ • De Energiecel van OCMW Antwerpen stelde 146 dossiers samen van klanten die een aanvraag deden voor een renteloze lening via het FRGE.
61
8. Het OCMW als organisatie 8.1
Een nieuwe structuur
In de zomer van 2009 keurde de raad voor maatschappelijk welzijn het nieuwe organogram van OCMW Antwerpen goed. Door de oprichting van het Zorgbedrijf was een nieuwe structuur nodig. In die nieuwe structuur functioneert het OCMW en de raad als een concern. Dit betekent dat OCMW Antwerpen de ‘moedermaatschappij’ is van de zelfstandige dochters zoals ZNA, het Zorgbedrijf en Beschut Wonen. De raad bepaalt het beleid van deze dochters: Wat doen ze? Voor welke doelgroepen? Wanneer en met welke middelen? Dit beleid stippelen ze uit in samenwerking en in overleg met de stad Antwerpen. Het nieuwe organogram maakt deze manier van werken mogelijk.
8.1.1
De departementale structuur van OCMW Antwerpen
Het organogram van het OCMW Antwerpen is thematisch opgebouwd. Het bestaat uit twee grote strategische departementen die het OCMW-beleidsplan uitvoeren. Om de doelstellingen van dit plan te bereiken werken de medewerkers van deze departementen nauw samen. Vier kleinere departementen ondersteunen de strategische departementen.
8.
Het OCMW als organisatie
Departement Maatschappelijke Integratie Het departement Maatschappelijke Integratie werkt rond de sociale grondrechten ‘het recht op middelen’, ‘het recht op activering’ en ‘het recht op recht’. De sociale centra, de dienst Activering en de diensten rond schuldhulpverlening vormen samen het departement. Het focust zich op: • de financiële steunverlening (leefloon, equivalent leefloon, aanvullende steun, tussenkomst in thuiszorg en plaatsingskosten van ouderen); • de activering van OCMW-klanten (opleidingen, werkervaring, sociale activering, samenwerking met VDAB en Werkhaven); • schuldhulpverlening; • hulp bij energievragen en –problemen.
63
Departement Lokaal Sociaal Beleid (LSB)
64
Het departement Lokaal Sociaal Beleid richt zich tot een breed publiek. Het gaat actief op zoek naar partners met als gezamenlijke opdracht de realisatie van de grondrechten ‘gezondheid’, ‘wonen’, ‘vrije tijd en maatschappelijke ontplooiing’. Het focust zich op: • preventie, drugbeleid, seksuele gezondheid, geestelijke gezondheid, sociale steunpunten gezondheid en de sociale restaurants; • de dak- en thuislozenzorg, winterhulp, Beschut Wonen en Huis Sofia; • cultuur en vrije tijd; • de realisatie van prioritaire initiatieven zoals opvoedingsondersteuning, Kansen voor Kinderen, kinderopvang, intrafamiliaal geweld en Binnenste Buiten. Ondersteunende departementen De ondersteunende departementen zijn: • • • • •
Bestuurszaken; Financiën; Organisatie-ontwikkeling en Kwaliteitsmanagement; Personeel; Gemeenschappelijke Aankoopcentrale.
Daarnaast werkt de Gemeenschappelijke Preventiedienst als onafhankelijk departement.
8.1.2
Nieuwe beleidsfora
Een nieuw organogram is slechts een middel om een sociaal beleid in onze stad te voeren. Er is een goede afstemming nodig tussen de verschillende beleidsdomeinen en -niveaus. En er moet voldoende overleg zijn tussen de verschillende partners van het concern. Daarom werd de ‘raad Concern’ en het ‘managementcomité Sociaal Beleid’ in het leven geroepen. De raad Concern is een bijzondere raad voor maatschappelijk welzijn. De leden komen eenmaal per maand samen en behandelen agendapunten die ruimer zijn dan wat het departement Maatschappelijke Integratie of het departement Lokaal Sociaal Beleid bestrijkt. Het managementcomité Sociaal Beleid vergadert om de twee maanden en is samengesteld uit de directeurs van OCMW Antwerpen, de stad, het Zorgbedrijf en ZNA. De voorzitter van OCMW Antwerpen zit de vergadering voor. Op de agenda staan punten van het sociale beleid van de stad.
65
8.1.3
Het organogram
66
67 Raad voor Maatschappelijk Welzijn
Secretaris
Gemeenschappelijke Preventiedienst
Ontvanger Departement Bestuurszaken
Departement Financiën
Ondersteunend
Strategisch – Klantgericht
Sociale Centra
Departement Maatschappelijke Integratie
Departement Organisatieontwikkeling en Kwaliteitsmanagement
Departement Personeel
Gemeenschappelijke Aankoopcentrale
Activering HR
Personeelsbeheer
Logistieke afdeling Ontwikkeling en Onderhoud
Schuldhulpverlening
Gezondheid
Departement Lokaal Sociaal Beleid
Wonen Legende Vrije tijd en Maatschappelijke Ontplooing
werkt ook voor Zorgbedrijf werkt ook voor de stad
8.1.4
68
Het Managementcomité
Dirk Geldof • Groen! Marco Laenens (vicevoorzitter) • Open VLD Luk Lemmens (vicevoorzitter) • CD&V/N-VA Christel Luyckx • Vlaams Belang - VLOTT Theo Neel • Vlaams Belang - VLOTT Lieve Pirquin • sp.a Linda Quackels • sp.a Philippe Van der Sande • Vlaams Belang - VLOTT George Ver Eecke • Vlaams Belang - VLOTT
Het Managementcomité is het hoogste ambtelijk overlegorgaan. De secretaris zit deze vergadering van de bestuursdirecteurs voor. De leden van het comité bespreken onderwerpen van verschillende departementen zoals het budget en de personeelsplanning, en maken onderling taakafspraken. Het Managementcomité is een brug tussen de administratie en het politieke bestuur. De voorzitter van de raad voor maatschappelijk welzijn of haar vertegenwoordiger is aanwezig op de vergadering. De leden van het comité bereiden er de zittingen voor van de raad voor maatschappelijk welzijn.
Samenstelling Marc De Bens • secretaris Martin Conincx • ontvanger Marjan Knockaert • bedrijfsexpert departement Lokaal Sociaal Beleid Hugo Van den Bergh • bestuursdirecteur departement Organisatieontwikkeling en Kwaliteitsmanagement Fanny Degraeve • bestuursdirecteur Maatschappelijke Integratie Hilde Meuris • bestuurscoördinator departement Personeel Anne Baré • bestuurscoördinator Bestuurszaken Ludo Van herck • administratief directeur Zorgbedrijf Peter Crombecq • algemeen directeur Digipolis Elke Van Espen • verslaggever Monica De Coninck • voorzitter raad voor maatschappelijk welzijn Liesbeth De Meulder • bestuursdirecteur Gemeenschappelijke Preventiedienst (ad hoc) Trees Quaegebeur • bedrijfsdirecteur Gemeenschappelijke Aankoopcentrale (ad hoc)
8.1.5
De raad voor maatschappelijk welzijn
De raad voor maatschappelijk welzijn bestuurt het OCMW. Hij telt vijftien leden die zijn verkozen door de gemeenteraad. De raadsleden krijgen een mandaat van zes jaar dat gelijkloopt met het mandaat van de gemeenteraad.
Samenstelling Jef Aertbeliën • Open VLD Hendrik Boonen • Vlaams Belang - VLOTT Monica De Coninck (voorzitter) • sp.a René De Preter • sp.a (sinds 17 augustus 2009 vervangen door Johan Peeters) Paul De Vroey • CD&V/N-VA Alfons Geeraerts • sp.a (op 4 januari 2010 vervangen door Tom De Boeck)
8.2
Den Bell als zenuwcentrum van de stedelijke en OCMW- administratie
In september 2009 is het startschot gegeven voor de verhuizing van 330 OCMW- en 1 800 stadsmedewerkers naar Den Bell aan het Francis Wellesplein. Door verschillende diensten samen te brengen, verbeteren we onze manier van werken en onze dienstverlening aan de burger. Een deel van de vroegere OCMW-accommodatie in de Lange Gasthuisstraat was sterk verouderd en niet aangepast aan onze werking. Toen de stad besliste om te verhuizen naar Den Bell bood een gezamenlijke huisvesting een unieke kans. Beide besturen werkten immers meer en meer samen. De voordelen van een gezamenlijke huisvesting: • • • • • •
betere dienstverlening naar de klant (burger/medewerkers); verbetering van de werkomstandigheden van medewerkers; meer intensieve (interne) communicatie; verbeterde samenwerking tussen de stad en het OCMW; efficiënter omgaan met tijd, middelen en ruimte (schaalvoordelen); flexibel inspelen op toekomstige maatschappelijke en organisatorische veranderingen.
Het zijn voornamelijk backoffice-diensten die hun intrek namen in het gerenoveerde Bellgebouw. Zij hebben geen balie (meer) en geen rechtstreekse klantencontacten. In Den Bell is geïnvesteerd in een moderne infrastructuur die aangepast is aan de taken van een hedendaagse administratie. Het flexibele kantoorconcept stimuleert een open werkcultuur en nieuwe samenwerkingsvormen. De verhuizing betekende daardoor meer dan een verplaatsing van mensen en hun werkmateriaal. Het ging ook en vooral gepaard met grote wijzigingen op het vlak van digitale dienstverlening, informatiebeheer en archivering, taakgerichte werkplaatsen, werkplekdelen, ICT, telefonie en mobiliteit.
69
70
Een verhuisbeweging voor 2 100 ambtenaren plannen en nieuwe werkprincipes introduceren is geen sinecure. Tal van werkgroepen zijn jaren vooraf gestart met de voorbereidingen. Ook ongeveer 30 OCMW-medewerkers werkten mee aan thema’s zoals mobiliteit, toegankelijkheid, sociale economie, ICT, werkplekdelen, financiën, interne logistiek, archiveren, vorming en communicatie.
8.3
Zorgen voor het menselijk kapitaal
OCMW Antwerpen zette verschillende communicatiekanalen en –methodes in om medewerkers te begeleiden bij de veranderingen:
OCMW Antwerpen wierf 119 nieuwe medewerkers aan. Op 1 januari 2010 telde het personeelsbestand 1 033 mensen.
• 20 infosessies, waarvan 5 voor leidinggevenden en 15 voor medewerkers; • permanente infoverstrekking en bewustmaking via digitale kanalen (informatiemails en intranetpagina’s) en op papier (vakantiekaartje, verhuisbrief, mobiliteitsgids, artikels in het personeelsblad enz.); • opleidingen over informatiebeheer en opruimdagen; • geleide bezoeken aan het gebouw; • opendeurdagen; • onthaalprogramma op de verhuisdag.
Op 1 januari 2009 voerden we vier nieuwe rechtsposities in voor verschillende personeelsgroepen. We hadden behoefte aan een meer coherent personeelsstatuut. Het nieuwe statuut heft alle vroegere afzonderlijke reglementen op of integreert deze.
Bij de oprichting van het Zorgbedrijf Antwerpen gingen 3 311 medewerkers over van het OCMW naar het nieuwe Zorgbedrijf. In de loop van het jaar volgden nog 72 anderen dit voorbeeld. Zes medewerkers maakten de omgekeerde beweging.
8.4
Het financiële luik van 2009
We keren veel geld uit aan onze klanten in de vorm van een leefloon of andere financiële tussenkomsten zoals premies, toelages … Daarnaast investeren we aanzienlijke bedragen in onze dienstverlening om een goede werking te garanderen. Uiteraard mogen we ook de dagelijkse personeels- en werkingskosten voor onze medewerkers niet vergeten.
De leidinggevenden speelden een belangrijke rol in dit veranderproces. Via opleidingen werden zij geactiveerd als ‘verandermanager’. Nauwere contacten met stadscollega’s leiden meer en meer tot samenwerkingsverbanden. De verhuizing vergemakkelijkt initiatieven zoals een Gemeenschappelijke Aankoopcentrale, een gedeeld financieel platform en een gezamenlijk archiefbeheer en informatiebeleid.
Het flexibele kantoorconcept in Den Bell stimuleert een open werkcultuur en nieuwe samenwerkingsvormen.
Gelukkig hebben we enkele belangrijke bronnen van inkomsten: klantenbijdragen, werkingsopbrengsten (bijvoorbeeld huurgelden en verblijfskosten van bewoners in woonzorgcentra), de stadsdotatie, bijdragen van het Stedenfonds, subsidies van hogere overheden en opbrengsten uit onder andere beleggingen. De goedgekeurde jaarcijfers van onze inkomsten en uitgaven waren nog niet beschikbaar bij het ter perse gaan van het jaarverslag. Hiervoor verwijzen we u naar onze website www.ocmw.antwerpen.be.
71
Mensen
België - Belgique P.B. BC10799 Afgiftekantoor: Antwerpen X
maken het magazine van OCMW Antwerpen en het Zorgbedrijf
ook overkoepelende organisaties op Vlaams niveau. We werken bijvoorbeeld samen aan de dag van verzet tegen extreme armoede. 2010 wordt trouwens het Europese jaar van verzet tegen armoede. Ook daarvoor bereiden we al een aantal acties voor.’
‘Iedereen een stem’ Door vorming bewust worden van je eigen stem
Den Bell Hoe ziet onze nieuwe werkplek eruit?
Erfgoedkoffer méér dan 9-to-5
Voorwerpen uit het verleden
Toffen tiep die Maarten 1
Uit Mensen 27, editie juni 2009
Informatiemedewerker stelt OCMW voor
‘Ik bots regelmatig op onwetendheid en onbegrip’ OCMW Antwerpen krijgt elke dag heel wat vragen. Soms willen scholen een bezoek brengen aan ‘het OCMW’. Of een groep maatschappelijk werkers in opleiding wil graag toelichting over hoe wij werken. Els De Bruyn, stafmedewerker Armoede en informatiemedewerker staat hen dan te woord. We keken een keertje mee over haar schouder. Nog voor de eerste vraag steekt Els zelf van wal. Els: ‘Ik startte als maatschappelijk werker in de wijk. Een leuke en boeiende job, maar ik werk toch liever met groepen. Vandaar dat ik opleidingen begon te geven bij de dienst Activering. Via een omweg als plaatselijk vormingscoördinator
kwam ik vorig jaar op deze plek terecht.’ Je bent stafmedewerker Armoede. Wat betekent dat? Els: ‘Ik onderhoud contacten met verenigingen waar armen het woord nemen en andere armoedeorganisaties. Dat kunnen Antwerpse verenigingen zijn, maar
Komt je kennis over armoede in je werk als informatiemedewerker aan bod? Els: ‘Een bredere kijk op armoede binnen Antwerpen is echt wel nodig als je het verhaal van het OCMW gaat vertellen. Als ik een praktijkverhaal breng zijn de toehoorders vaak sterk onder de indruk. Het maakt ons werk tastbaar. En het opent vaak de ogen van studenten. Ook voor mijzelf is het nuttig om voeling te houden met armoede. Ik probeer steeds de link te leggen met mijn eigen leefwereld. Als je kinderen hebt, kan je jezelf soms makkelijker inleven in bepaalde verhalen.’ ‘Trap de ballon stuk’ We stappen een leslokaal van de Artesishogeschool binnen. Vandaag geeft Els twee gastcolleges aan eerstejaarsstudenten sociaal werk. Laptop en beamer staan klaar, nu de studenten nog. Els: ‘Iedere vraag voor info bekijk ik apart. De invalshoek van mijn presentatie wordt bepaald door wie de vraag stelt. Vandaag sta ik voor toekomstige maatschappelijk werkers. Voor hen is het belangrijk dat ze een goed beeld krijgen van de job die een maatschappelijk werker bij OCMW Antwerpen doet. Ik pols steeds wat de verwachtingen zijn. En als ik zelf iets niet weet, steek ik eerst
mijn licht op bij andere diensten.’ Het leslokaal loopt matig vol voor de eerste sessie. ‘Nog wat te vroeg …’, mompelt een studente. Els verwelkomt de aanwezigen en steekt van wal. Een stukje geschiedenis, de OCMW- missie, het lokaal sociaal beleid, het organogram … het passeert allemaal de revue. En dan de vraag ‘Wie is onze voorzitter?’. Het blijft muisstil.
(
Wat we precies doen is niet zo bekend
)
Els: ‘Iedereen kent het OCMW wel. Maar wat we precies doen is niet zo bekend. Dat blijkt vaak als ik presentaties geef. Achteraf krijg ik steeds positieve reacties. Mensen krijgen een bredere kijk op onze organisatie. Het verbetert ons imago. Want ik bots toch nog vaak op onwetendheid en onbegrip door berichten in de media of door slechte ervaringen van mensen zelf of hun kennissen. Als ik daar verandering in kan brengen, geeft me dat een goed gevoel.’ Op het einde van het gastcollege heeft Els nog een verrassende opdracht voor de studenten. Enkele onder hen krijgen een ballon en een koordje en een foto van een persoon in armoede. De opdracht is even simpel als geniaal: Wat is het grootste probleem van de persoon op de foto? Schrijf dat op de opgeblazen ballon, hang die aan je linkerbeen en trap de ballon zelf stuk. ‘Dat gaat niet!’, ‘Kan iemand helpen?’, ‘Moet ik dat zelf doen?’ Drie luide knallen en hilariteit onder
de studenten. Maar ook heel wat meer besef, merken we tijdens de nabespreking. Els: ‘Het leuke aan de oefening is dat je op een speelse manier kan aantonen wat de gevoelens zijn waarmee je als OCMW-klant of -medewerker te maken krijgt. Dat vind ik erg belangrijk voor mensen die later in een job als maatschappelijk werker stappen bij het OCMW.’ De opdracht vormde de afsluiter van het eerste gastcollege. Tijdens de leswissel spreek ik even een studente aan. Wat vond zij van de presentatie? Hanna: ‘Ik verwachtte een saaie uiteenzetting. Het OCMW heeft niet zo’n goed imago, ook niet onder studenten. Het verhaal dat Els bracht geeft toch een beter beeld. De verhalen uit de praktijk en de interactie maakte het een stuk leuker …’ Terug op kantoor informeren we bij Els wat de plannen zijn voor de rest van 2009. Els: ‘Dit najaar breng ik vier presentaties voor leerkrachten uit het Stedelijk onderwijs. Het gaat in totaal over zo’n 120 personen. Ik leg hen uit wat het OCMW doet en speel een leefloonspel met hen. Vaak zijn leerkrachten heel goed in wat ze doen, maar stopt hun kennis aan de schoolpoort. In wijken waar veel kansarmen wonen is het nodig om meer te weten over de buurt waar je leerlingen vandaan komen. En verder blijf ik mijzelf en anderen informeren over het OCMW. Antwerpen is groot … de uitdaging om het OCMW juist en positief bekend te maken minstens even groot!’
Centraal bestuur Administratieve zetel
Lange Gasthuisstraat 33
2000 ANTWERPEN tel. 03 338 26 11
Administratieve diensten Lange Gasthuisstraat 30 32 - 33 - 35 - 37 - 39
2000 ANTWERPEN tel. 03 338 26 11
Administratieve diensten Den Bell Francis Wellesplein 1
2018 ANTWERPEN
tel. 03 338 26 11
2100 DEURNE
tel. 03 292 33 40
Arena, afd. Groenenhoek C. Van Reethstraat 10
2600 BERCHEM
tel. 03 292 33 40
Berchem
Grotesteenweg 148
2600 BERCHEM
tel. 03 338 49 00
Coevelt
Coeveltstraat 6
2100 DEURNE
tel. 03 292 81 00
Dam
Marnixstraat 14
2060 ANTWERPEN
tel. 03 292 35 00
Dam, afd. Luchtbal
Canadalaan 158 bus 1
2030 ANTWERPEN
tel. 03 292 81 50
De Balans
Lange Batterijstraat 14
2018 ANTWERPEN
tel. 03 242 91 20
De Fontein
Fonteinstraat 33
2140 BORGERHOUT tel. 03 270 07 40
De Oever
Oever 13
2000 ANTWERPEN
tel. 03 206 09 50
De Vondel
Boerhaavestraat 20
2060 ANTWERPEN
tel. 03 270 08 60
De Wilg
Boerhaavestraat 20
2060 ANTWERPEN
tel. 03 270 08 40
Ekeren
Groot Hagelkruis 146
2180 EKEREN
tel. 03 545 09 70
Ekeren, afd. De Reiger
Antwerpsebaan 140
2040 BERENDRECHT tel. 03 568 38 29
Hoboken
Cdt. Weynsstraat 165
2660 HOBOKEN
tel. 03 830 70 30
Kyle
Sint-Bernardsesteenweg 183
2020 ANTWERPEN
tel. 03 338 50 00
Linkeroever
Halewijnlaan 86A
2050 ANTWERPEN
tel. 03 292 30 20
Merksem
Elfnovemberstraat 57
2170 MERKSEM
tel. 03 641 88 20
Plein
Lamorinièrestraat 137
2018 ANTWERPEN
tel. 03 292 83 30
Potvliet
Pothoekstraat 102
2060 ANTWERPEN
tel. 03 292 84 10
Seefhoek
Lange Zavelstraat 78
2060 ANTWERPEN
tel. 03 270 38 40
Stenenbrug
Fonteinstraat 33
2140 BORGERHOUT tel. 03 270 95 27
Veemarkt
Zwartzustersstraat 21
2000 ANTWERPEN
tel. 03 292 35 60
Wilrijk
Jules Moretuslei 330
2610 WILRIJK
tel. 03 820 93 70
Zurenborg
Steenbokstraat 1
2018 ANTWERPEN
tel. 03 286 42 10
Dienst Activering
Tuinbouwstraat 8
2018 ANTWERPEN
tel. 03 637 56 00
Dienst Activering – Opleiding Nederlands
Kwekerijstraat 82
2140 BORGERHOUT tel. 03 270 31 10
Bedrijvencentrum PAX
Lange Dijkstraat 68-70
2060 ANTWERPEN
Sociale centra Arena
9.
Locaties
Boekenberglei 128
tel. 03 201 66 50
75
76
Meubelhal en sociale superette PAX
Lange Dijkstraat 68-70
2060 ANTWERPEN
tel. 03 201 66 50
Binnenste Buiten
De Bosschaertstraat 54
2020 ANTWERPEN
tel. 03 238 98 93
Dienst Budgetbeheer
Antwerpsesteenweg 167
2660 HOBOKEN
tel. 03 820 18 60
Dienst Schuldbemiddeling
Antwerpsesteenweg 167
2660 HOBOKEN
tel. 03 820 18 50
Energiecel
Antwerpsesteenweg 167
2660 HOBOKEN
tel. 03 820 18 30
Sociale woningen vervolg De Perel
77
Matigheidstraat 18-38 / Spaarstraat 17-37 / Onderwijsstraat 10 / Boerhaavestraat 9
2060 ANTWERPEN
De Rape
Raapstraat 25 / Lange Noordstraat 10
2000 ANTWERPEN
De Schinde
Schoonbroek 144
2180 EKEREN
De Violieren
Violetstraat 55 / Korte Beeldekensstraat 9
2060 ANTWERPEN
Sociale restaurants De 7 Schaken
Van Schoonhovenstraat 82
2060 ANTWERPEN
tel. 03 226 09 77
De Welkom
Wilgenstraat 26
2060 ANTWERPEN
De Pollepel
Onderwijsstraat 13
2060 ANTWERPEN
tel. 03 270 33 42
Essenhof II
Foyer De Stroming
Nationalestraat 111
2000 ANTWERPEN
tel. 03 220 16 64
2060 ANTWERPEN
tel. 03 201 21 90
Bakboord
Ernest Claesstraat 5
2050 ANTWERPEN
tel. 03 253 19 99
Dambruggestraat 308 / Trapstraat 17 / Essenstraat 10-14
Harincrode
Prof. Claraplein 4
2018 ANTWERPEN
tel. 03 292 37 30
Lange Batterijstraat
Lange Batterijstraat 1/97
2018 ANTWERPEN
tel. 03 292 95 50
Leeuwerik
Leeuwerikstraat 5 / Lange Kievitstraat 110
2018 ANTWERPEN
Aanspreekpunten gezondheid Sociaal steunpunt gezondheid Noord
Schoolstraat 14
2060 ANTWERPEN
tel. 03 270 33 44
Noordschippersdok
Noordschippersdok / Rupelstraat / Twee Netenstraat
2060 ANTWERPEN
Sociaal steunpunt gezondheid Kiel
De Bosschaertstraat 4
2020 ANTWERPEN
tel. 03 338 50 70
Van Straelenhof
J. De Boeckstraat 1 / Van Aertselaerstraat 21
2170 MERKSEM
Dagcentrum De Ridder
Sint-Andriesplaats 25
2000 ANTWERPEN
tel. 03 238 97 17
Zwijgerstraat
Zwijgerstraat 9
2000 ANTWERPEN
Dagcentrum De Vinken
Lange Lozanastraat 60-62
2018 ANTWERPEN
tel. 03 237 71 64
Consultatiebureau voor Geestesgezondheid
Steenbokstraat 1
2018 ANTWERPEN
tel. 03 287 01 80
Crisiswoningen
Leopold De Waelstraat 23
2000 ANTWERPEN
Steenbergstraat 24
2000 ANTWERPEN
Grétrystraat 43
2018 ANTWERPEN
Woningen voor andersvaliden Romanza
Klaproosstraat 74
2610 WILRIJK
Nursinghome De Notelaar
Vredestraat 93
2600 BERCHEM
tel. 03 285 30 00
Inloopcentrum De Vaart
Provinciestraat 32
2018 ANTWERPEN
tel. 03 234 07 50
Nachtopvang De Biekorf
Dambruggestraat 304
2060 ANTWERPEN
tel. 03 232 08 24
tel. 03 292 62 80
Sociale woningen ‘t Dokske
Min. Schollaertstraat 22 / Heirmanstraat 50
2170 MERKSEM
tel. 03 620 18 01
Belegstraat
Belegstraat 54
2018 ANTWERPEN
tel. 03 292 95 50
Broederminstraat
Broederminstraat 45
2018 ANTWERPEN
tel. 03 292 95 50
De Clampaert
Matigheidstraat 2-8 / Spaarstraat 1-7 / Schoolstraat 2060 ANTWERPEN 10-12 / Onderwijsstraat 11
De Keizer
Spaarstraat 2-6 / Fr. De Cortstraat 1-5 / Schoolstraat 2060 ANTWERPEN 8 / Onderwijsstraat 3
Pension Van Schoonhoven
Van Schoonhovenstraat 80
2060 ANTWERPEN
tel. 03 232 87 95
De Krekel
Krekelstraat 8
2660 HOBOKEN
Maagdenhuismuseum
Lange Gasthuisstraat 33
2000 ANTWERPEN
tel. 03 338 26 20
De Mane II
Lange Batterijstraat 10-14 / Balansstraat 17-19
2018 ANTWERPEN
Socio-cultureel centrum Elzenveld
Lange Gasthuisstraat 33
2000 ANTWERPEN
tel. 03 202 77 04
tel. 03 292 95 50
79
januari 1 januari 2009: officiële start Zorgbedrijf Antwerpen. Opening rusthuis Residentie Lichtenberg en 80 gerenoveerde serviceflats De Fontein.
februari
maart
april
mei
juni
Invoeren nieuwe uurregelingen voor de personeelsleden.
Beslissing om de samenwerking met Levanto - Klus en Verhuis uit te breiden.
Feestweek in dienstencentrum Victor de Bruyne.
Opstart pilootproject SeniorComfort@ home en eerste installaties.
Afsluiting contract voor de bouw van 500 serviceflats en 3 dienstencentra op vier locaties: Linkeroever (IGLO), Gallifort en Silsburg in Deurne.
Goedkeuring voorontwerp en financieel plan IGLO-project.
Uitbreiding WijkNet Aandacht voor Senioren. Start grote schoonmaakploeg.
Invoeren flexibelere uren voor klanten van de Thuiszorg.
juli
augustus
De budgetopmaak gebeurt voortaan op een andere manier.
september oktober
november december
Mexicaanse griep: plan van aanpak voor dienstverleningsgarantie aan de klant.
Week van de Smaak en Week van de Senior.
Bouwprojecten: start renovatie serviceflats Hoge Weg en Fontein B.
Opstart 24-uurzorgsteunpunt. Organisatie studiedag woonzorgzones. Goedkeuring voor verbouwing dienstencentrum Victor De Bruyne.
Dienstencentrum Hof ter Beke bestaat 25 jaar. Zorg- en welzijnsbeurs in Merksem.
81
1. Een warme thuis voor Antwerpse senioren
82
De meeste mensen wonen het liefst zo lang mogelijk in hun eigen woning. Het Zorgbedrijf Antwerpen speelt hier op verschillende manieren op in. Senioren kunnen alle soorten hulp krijgen en beslissen op elk moment wanneer, waar en hoe dit gebeurt. Wij helpen hen hierbij. De dienstencentra, thuiszorgdiensten en woonzorgcentra ondersteunen de senioren in hun dagelijks leven. In elke wijk van de stad zijn er diensten van het Zorgbedrijf Antwerpen waar senioren en hun familie terechtkunnen. Ook voor mantelzorgers zijn we er. Want voor iemand zorgen is niet evident. We bieden hen een helpende hand en geven nuttige tips. Het Zorgbedrijf Antwerpen biedt tal van mogelijkheden om senioren zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen: een personenalarmtoestel, poetshulp, dagverzorging, nachtopvang, woonzorgcentra …Het is een totaalaanbod. En dat maakt het een stuk gemakkelijker.
1.1
Voor wie
Duizenden Antwerpse senioren deden in 2009 een beroep op een of meerdere diensten van het Zorgbedrijf Antwerpen.
1.
Zorgbedrijf Antwerpen: een warme thuis voor Antwerpse senioren
• Meer dan 2 500 mensen kregen gezinszorg. In 3 000 huishoudens verleenden we poetshulp (met of zonder dienstencheques). • In de 40 dienstencentra serveerden we bijna 450 000 warme maaltijden aan de bezoekers. Meer dan 600 000 keer maakten ze gebruik van de ter plaatse aangeboden diensten. • 400 klanten kregen in 2009 een personenalarmtoestel. • Ongeveer 100 zorgbehoevenden kregen nachtzorg. • 1 000 residenten vonden dit jaar een warme thuis in een woonzorgcentrum.
83
84
1.2
1.3
Onze hulp
Bij het ouder worden neemt de zorgbehoefte vaak toe. Senioren krijgen bij het Zorgbedrijf Antwerpen zorg op maat via een zorg- en woontraject met klantenbegeleiding. We bieden daarin de volgende diensten aan:
Zelfstandige senior
Zorg
lokale dienstencentra
Wonen
woningaanpassingen en hulpmiddelen
De klantendienst: een duidelijk aanspreekpunt voor de klant
85
Klanten die van een nieuwe of bijkomende vorm van hulp gebruik wilden maken, moesten in het verleden telkens een nieuwe aanvraag doen of zich opnieuw registreren bij een andere dienst. Dit was niet gebruiksvriendelijk. Daarom zette het Zorgbedrijf Antwerpen in 2009 de eerste stappen naar de oprichting van één klantendienst. Het is de bedoeling dat iedere klant voortaan slechts één aanspreekpunt heeft dat hem doorheen zijn zorgtraject helpt: van thuisdiensten gebruiken, over het verhuizen naar een serviceflat tot wonen in een woonzorgcentrum. Als eerste stap reorganiseerden we in 2009 de thuiszorgdiensten. Maatschappelijk werkers werden klantbegeleiders of teamcoaches. De klantbegeleider helpt klanten op weg bij het maken van de juiste en meest passende keuze uit het zorgaanbod. De teamcoach staat in voor het plannen van de zorgverlening aan de klant.
ondersteuning door mantelzorg serviceflats vervoer
klus en verhuis
thuiszorg
dagverzorgingcentra
kortverblijf
thuisverpleging zorgflats PASplus
nachtzorg
woonzorgcentra
Zorgbehoevende senior
In de toekomst heeft de klant één aanspreekpunt.
86
1.4
De lokale dienstencentra
Mee’leven’ met de wijk en voelen wat er omgaat in de buurt is belangrijk. Elk jaar werken de centra mee aan straatfeesten, de lentepoets, Buurt aan de beurt en andere activiteiten die ze samen met het district en scholen uit de omgeving en buurtverenigingen organiseren.
Het lokaal dienstencentrum is een ontmoetingsplaats voor senioren. Het is voor hen het aanspreekpunt in de wijk. Ze kunnen er:
Extra aandacht voor kwetsbare senioren
• informatie krijgen; • onze hulpverlening aanvragen; • hulp krijgen bij hun administratie en bij dagelijkse activiteiten.
Het WijkNet Aandacht voor Senioren spoort kwetsbare senioren op. Het is een netwerk dat in verschillende wijken van de stad actief is. Een WijkNetwerker is het aanspreekpunt voor senioren die zorgvragen hebben, ondersteuning kunnen gebruiken en die (meer) sociale contacten willen. De Uitvalbasis van de wijknetwerker is het lokale dienstencentrum.
Maar daarnaast is het ook een plaats waar ze: • • • • • • •
gezelligheid vinden en mensen ontmoeten; creatief bezig zijn; vrijwilligerswerk kunnen doen; ’s middags warm kunnen eten; een opleiding of cursus volgen; aan sport en beweging doen; biljarten, sjoelen of petanquen.
De WijkNetwerker gaat bij mensen langs om na te gaan welke vragen, noden of behoeften zij hebben. Hij informeert ze over het lokale hulp- en dienstverleningsaanbod en ondersteunt in de zoektocht naar de juiste diensten en mensen. De WijkNetwerkers doen dit samen met vrijwilligers, actieve buren en vrijwilligersorganisaties. We stelden een groep van nieuwe vrijwilligers samen om eenzame senioren gezelschap te houden. Vrijwilligers van de vroegere werking Aandacht voor Senioren namen we op in de nieuwe, wijkgestuurde werkwijze. Dit betekende de aanloop naar een volwaardig wervings-, vormings- en waarderingsbeleid voor vrijwilligers van het Zorgbedrijf Antwerpen.
Onze 40 dienstencentra organiseren bruisende activiteiten. Ze volgen ook de laatste trends. Zumba, de Wii-spelletjes, salsadansen, relaxatie- en meditatietraining, computeren kooklessen behoren tot het aanbod. In informatiesessies worden onderwerpen behandeld zoals dementie, pensioen, belastingen, ergonomie ...
Het lokaal dienstencentrum is een ontmoetingsplaats voor senioren.
De werking is wijkgericht. De WijkNetwerkers ontplooiden vele plaatselijke initiatieven. Zo was er een pilootproject in Merksem voor senioren waarvan de partner recent is overleden. In Berchem lanceerde men ‘Koffiemomenten’. Het zijn laagdrempelige onthaalmomenten die nieuwe senioren vlot over de drempel van het dienstencentrum doen stappen. De WijkNetwerker van Hoboken startte met het initiatief ‘De Wegel’ waarbij vrijwilligers eenzame senioren wekelijks opbellen voor een praatje. Ook in andere wijken en districten werden acties opgezet.
Hulpverlening in de dienstencentra: De dienstverlening steeg met 5 % ten opzichte van 2008: • 618 720 keer gebruik van bad, was- en kapsalon en pedicure. • 448 982 warme maaltijden. • 13 513 recreatieve en 10 438 vormende activiteiten.
87
88
1.5
Vervoer van a naar z
1.6
Thuishulp
Mensen die het moeilijk hebben met het huishouden en de persoonlijke verzorging kunnen gebruikmaken van onze gezinszorg. Onze poetsdienst helpt bij het schoonmaken van de woning. Bij zwaar of uitzonderlijk poetswerk schiet een speciaal team in actie. We kregen immers steeds meer vragen voor taken die niet in het ‘gewone’ dienstenpakket zaten. De nieuwe ploeg doet zwaarder en groter poetswerk zoals:
De Vervoerdienst organiseert wijkvervoer voor klanten die naar de dienstencentra en de dagverzorgingscentra gaan. Daarnaast hebben we een Minder Mobielen Centrale waar mensen terechtkunnen voor persoonlijk vervoer naar familie, de dokter, de winkel … De Minder Mobielen Centrale werkt met vrijwillige chauffeurs.
89
• een kelder, zolder of garage opruimen; • in- en uitpakken bij een verhuizing; • leefruimtes schoonmaken als mensen langere tijd afwezig waren (bijvoorbeeld door een opname in een ziekenhuis).
Vervoer: • De Vervoerdienst bracht 24 729 keer mensen naar hun bestemming. • De Minder Mobielen Centrale deed 8 572 ritten.
De ‘grote schoonmaakploeg’ startte in Borgerhout en Berchem, maar door het grote succes breidde ze haar werking uit naar alle districten.
ErgoWoonAdvies Trappen op- en afgaan, een bad nemen, de rolluiken sluiten … zijn dagelijkse handelingen die sommige senioren moeite kosten. Maar er bestaan handige hulpmiddelen voor. Een ergotherapeut kan de mensen thuis praktische tips en advies geven over deze hulpmiddelen. Een dienst ErgoWoonadvies richt zich op senioren die: • op een wachtlijst staan van een woonzorgcentrum; • naar een dagverzorgingscentrum of een centrum voor kortverblijf gaan; • een beroep doen op de thuisverpleging in Deurne.
Wijkvervoer brengt klanten naar de dienstencentra en de dagverzorgingscentra. En terug thuis natuurlijk.
Onze poetsdienst helpt bij het schoonmaken van de woning. Bij zwaar of uitzonderlijk poetswerk schiet een speciaal team in actie.
90
De ergotherapeuten leren juiste handelingen aan of tonen hoe je een hulpmiddel zoals een wandelstok, rollator, traplift … gebruikt. Dit verbetert de kwaliteit van wonen en leven. We voeren deze dienstverlening uit in samenwerking met de ergotherapeuten van de ziekenfondsen.
Nachtzorg
1.7
Wonen met zorg
In een dagverzorgingscentrum kunnen senioren die veel zorgen nodig hebben overdag terecht. Het gaat over senioren met dementie, incontinentie, verlamming … We maken hun verblijf zo aangenaam mogelijk door allerlei activiteiten te organiseren. Het Zorgbedrijf Antwerpen heeft twee dagverzorgingscentra waar plaats is voor 15 personen. Dit zijn aparte afdelingen binnen een woonzorgcentrum.
Ook nachtzorg helpt zwaar zorgbehoevende personen: dementerende senioren, chronisch zieken en mensen in een palliatieve zorgsituatie. Het betekent vooral een verlichting en ondersteuning voor de mantelzorger. Per klant proberen we twee à drie nachten per week zorg te geven, ook in het weekend.
Kortverblijf
Nachtzorg biedt:
Een centrum voor kortverblijf kan senioren opvangen die tijdelijk extra zorgen nodig hebben. Dat kan om sociale redenen zijn, om hulpverleners gedurende een korte periode te ontlasten of te ondersteunen of om een vakantieperiode van de mantelzorgers te overbruggen. De opvang is voorzien in een woonzorgcentrum.
• de aanwezigheid thuis door een verzorgende; • ’s nachts begeleiding door een vrijwilliger; • tijdelijke opvang buitenshuis in een centrum voor kortverblijf of op een palliatieve eenheid.
91
Het Zorgbedrijf Antwerpen werkt samen met twintig partners uit de thuiszorg en de residentiële opvang om dit te kunnen aanbieden.
Zorgflats We beschikken over een aantal zorgflats. Zo’n flat ligt naast een woonzorgcentrum. Senioren kunnen hier als koppel wonen als:
Thuishulp: • • • • • • • •
2 516 klanten kregen 375 271 uren gezinszorg. Dit betekent 30 % meer klanten dan in 2008. 2 013 klanten kregen 157 639,25 uren poetshulp met dienstencheques. 979 klanten kregen 70 948,25 uren reguliere poetshulp. Dit betekent een daling tegenover 2008 omdat we klanten stimuleren om met dienstencheques te betalen. 213 klanten kregen 8 489 warme maaltijden aan huis geleverd. De grote schoonmaakploeg kreeg 81 aanvragen. Thuisverpleegkundigen verzorgden 1 147 patiënten en deden 193 986 huisbezoeken. 409 nieuwe klanten kregen personenalarmsystemen (PAS). Dit grote aantal is te verklaren door het plaatsen van toestellen in de serviceflats in het kader van het project Senior.comfort@home 24u-zorgsteunpunt (zie verder). In totaal doen 592 klanten een beroep op een PAS. 491 senioren deden een aanvraag voor woningadvies van een ergotherapeut.
• een van de partners zorgbehoevend is; • ze niet langer voor elkaar kunnen zorgen; • ze graag samen willen blijven wonen.
Het Zorgbedrijf Antwerpen heeft 2 482 serviceflats. Dat zijn comfortabele en veilige woningen voor senioren. De flats liggen bijna altijd in de buurt van een dienstencentrum.
92
Het gebouw met de zorgflats heeft een eigen ingang. Het ligt naast het woonzorgcentrum waardoor het personeel ook een aparte ‘zorg-ingang’ heeft. Bewoners hebben altijd toegang tot de diensten van het woonzorgcentrum.
Woonzorgcentra Zorgbehoevende senioren die 24 uur per dag zorg nodig hebben en voor wie mantelzorg en professionele thuiszorg niet meer voldoende zijn, krijgen een nieuwe thuis in een van onze woonzorgcentra. De bewoners worden er omringd met de beste zorgen. Bewoners en personeelsleden zitten niet stil. Er is ruime aandacht voor animatie en activiteiten zoals: • • • • • • •
Wonen met zorg: • • • •
93
In 2009 kregen we 67 aanvragen voor dagopvang. In 2008 waren er dat nog maar 17. De stijging wordt verklaard door het succes van de dagverzorging in woonzorgcentrum De Goede Tijd in Deurne. We boden 7 081 uren nachtzorg bij 108 klanten. 91 mensen konden terecht voor kortverblijf in een van onze woonzorgcentra. We heetten 1 069 nieuwe bewoners welkom in een woonzorgcentrum. In totaal bieden we er aan 2 705 senioren woongelegenheid aan.
optredens; quizzen; zoektocht; mosselfeest; uitstappen; tentoonstellingen; opendeurdagen.
In heel wat woonzorgcentra startten kleinschalige projecten. In woonzorgcentrum Bloemenveld begon ‘Ons Fornuis’. Dit liep in samenwerking met Sodexo. Het wil vaste eetgewoontes doorprikken en het eten gezelliger, huislijker en smakelijker maken. Door de aangepaste kleding van het personeel, servies, tafellakens en stoffen servetten kregen bewoners het gevoel klant in een restaurant te zijn. Ook woonzorgcentrum Monnikenhof bevorderde de gezelligheid door aangepaste decoratie en schilderwerken. In residentie Lichtenberg kunnen leerlingen van het Onze Lieve Vrouwencollege stagelopen. Hierdoor krijgen zij meer inzicht in het werkelijke leven in een woonzorgcentrum. Ze zien hoe het is om ouder te worden en om met andere bewoners samen te leven. Deze wereld is voor veel leerlingen vrij onbekend.
Vertrekken uit een vertrouwde omgeving is een hele opgave. Daarom zet het Zorgbedrijf zich elke dag in om de bewoners van een woonzorgcentrum een zo goed mogelijk thuisgevoel te geven.
BEDANKT. GRAAG GEDAAN
In samenwerking met de regionale televisiezender ATV, de Gazet van Antwerpen en de stad Antwerpen voerden het OCMW en het Zorgbedrijf Antwerpen de campagne ‘Bedankt. Graag Gedaan’. Hiermee zetten we de vele initiatieven van het sociaal beleid Zorgbedrijf Antwerpen in de kijker. Verhalen van klanten en burgers die iemand bedanken gaven het sociaal beleid een gezicht.
Uit De Nieuwe Antwerpenaar 6, editie september 2009
“Ik reed al vier keer de wereld rond voor anderen” Wil u iemand bedanken? De Nieuwe Antwerpenaar zorgt voor de taart. Schrijf naar
[email protected]
I
k ben 69 jaar en sukkel met mijn gezondheid. Ik kan niet meer met de auto rijden. Leonard, vrijwilliger bij de Minder Mobiele Centrale, vervoert me al jaren naar mijn afspraken. Hij is stipt, rekent de kortste route uit, luistert en is altijd klaar om te helpen. Hij verdient een bedankje voor al die moeite. Francine De Jonghe, Deurne
Foto: Cuauhtémoc Garmendia Alfaro
94
‘Bedankt. Graag gedaan!’ Antwerpenaars die elkaar helpen. Dat is wat een stad mooi maakt!
Leonard: “Mijn allereerste rit voor de Minder Mobiele Centrale was op 8 juni 1994. Sindsdien heb ik er al 7 000 ritten opzitten ofwel 162 500 kilometer. Ik reed al vier keer de wereld rond om anderen te vervoeren. En ik doe het nog steeds even graag omdat er een vriendschap ontstaat met de mensen die je vervoert. Ik ben 82 en zal dit blijven doen tot ik het niet meer kan.”
wist je dat?
25 vrijwilligers van de Minder Mobiele Centrale zetten zich wekelijks in voor 430 personen. ■ Minder Mobiele Centrale in alle dienstencentra of op tel. 03 360 43 21
4 I De Nieuwe Antwerpenaar
DNA06_04-5-6_taart-lezersbrieven.indd 4
24/08/09 16:31
2. Werken aan projecten en zorgvernieuwing
96
De toenemende vergrijzing van de bevolking brengt nieuwe uitdagingen met zich mee. Het profiel van de senioren vandaag is niet hetzelfde als dat van twintig jaar geleden. De context waarin mensen ouder worden evolueert continu. Dit alles beïnvloedt de levenskwaliteit van oudere mensen. Drie levensgebieden zijn hierbij cruciaal: wonen, welzijn (inclusief integratie en participatie) en gezondheid. Het Zorgbedrijf Antwerpen speelt in op de behoeften van de klanten. We sturen het aanbod regelmatig bij en moderniseren onze diensten. In 2009 bouwden we bestaande en succesvolle diensten verder uit, maar we startten ook een aantal nieuwe projecten op.
2.1
Studiedag woon-zorgzones: van idee naar uitvoering
In oktober 2009 organiseerde het Zorgbedrijf Antwerpen samen met het Hoger Instituut voor de Arbeid, de Katholieke Universiteit Leuven en OCMW Antwerpen een studiedag over woonzorgzones. Een ‘woonzorgzone’ is een gebied waarin wonen en zorg zo goed mogelijk op elkaar zijn afgestemd. Tijdens de studiedag bespraken 125 deelnemers ervaringen uit de praktijk. Het concept van de woonzorgzones werd kritisch onder de loep genomen, onder andere via vragen tijdens een beleidsdebat.
2.
Zorgbedrijf Antwerpen: werken aan projecten en zorgvernieuwing
2.2
Senior.Comfort@home
Technologie speelt een belangrijke rol in onze maatschappij. Het kan op verschillende manieren ook het zorgproces ondersteunen. Het Zorgbedrijf Antwerpen begon een experimenteel technologieproject voor serviceflats, waarbij de flats worden ingericht met: • • • •
een personenalarmsysteem; een passief alarmsysteem dat bewegingen, gas, vochtigheid en temperatuur vaststelt; een systeem om deuren op afstand te bedienen; een systeem dat de gezondheidstoestand van de klant in beeld brengt en vervolgens een aantal parameters zoals gewicht, bloeddruk en glucosegehalte draadloos doorstuurt naar een alarmcentrale of de huisarts; • een communicatiesysteem waarmee de bewoners contact kunnen maken met een alarmcentrale, familie of buren.
97
98
2.3
Kamerzorg neemt taken over van verpleegkundigen en verzorgers
Verpleegkundigen en verzorgers zijn moeilijk te vinden. De behoefte van senioren aan zorg neemt echter toe. Hierdoor is het takenpakket van verpleegkundigen en verzorgers de afgelopen jaren erg uitgebreid. Zij moeten ook taken opnemen die niet tot hun kerntaak behoren. Daarom zijn er nu ‘kamerzorgers’ in dienst. Zij: • • • • • •
onderhouden de kamer; maken het bed op; verversen de handdoeken; hangen de kledij op in de kast; houden de kasten op orde; voorzien in drinkwater.
2.5
Opsporen en behandelen van verkeerde voedingspatronen
99
We onderzoeken de zelfredzaamheid van klanten die een beroep doen op de diensten van thuiszorg en thuisverpleging. Maar we kijken ook verder, bijvoorbeeld naar verdoken voedingsproblemen. Mensen met foute eetgewoontes krijgen vaak gezondheidsproblemen. Daarom analyseert een diëtiste de eetgewoonten van de klant. Wanneer er sprake is van een verkeerd voedingspatroon, stelt zij een voedingsplan op. We brengen de huisarts hiervan op de hoogte. De thuiszorgmedewerker is mee verantwoordelijk dat de klant het voedingsplan volgt en biedt de nodige ondersteuning.
Verpleegkundigen en verzorgers kunnen zich opnieuw meer focussen op hun kerntaken. Voor de bewoner betekent het meer rust want er komen minder verschillende medewerkers in de kamer. Het pilootproject ‘Kamerzorg’ startte in juni in vier woonzorgcentra.
2.4
24-uurzorgsteunpunt
Het 24-uurzorgsteunpunt is bedoeld voor kwetsbare thuiswonende senioren die geen of een te klein sociaal netwerk hebben. Wie een personenalarmsysteem nodig heeft, kan in dat geval geen buur, familielid of mantelzorger opgeven als contactpersoon. Medewerkers van het 24-uurzorgsteunpunt nemen die rol dan op zich van. Maar ook voor andere klanten kan het steunpunt een hulp betekenen, bijvoorbeeld in geval van vakantie of ziekte van een contactpersoon. Serviceflatbewoners kunnen gebruikmaken van een alarm waardoor ze in contact komen met een alarmcentrale. Vragen voor hulp of bijstand komen nu terecht bij het 24-uurzorgsteunpunt. Zo vermijden we dat klanten onnodig een beroep doen op een ambulance. Senioren nemen vaak contact op met een huisarts voor kleinere, niet-medische zorgvragen. Zo’n vragen kan de huisarts nu ook doorgeven aan het steunpunt. Dit aanbod is er voorlopig alleen in het district Wilrijk.
Bij de klanten van de thuiszorg kijken we naar verdoken voedingsproblemen.
100
2.6
Een zorgstrategisch plan
101
Het zorgstrategisch plan is richtinggevend voor het sociaal beleid van het Zorgbedrijf Antwerpen. Het legt onder meer prioriteiten vast op het vlak van renovatie- en bouwwerken. Het heeft tot doel om van elke wijk een ‘levensloopbestendige wijk’ te maken. Dit betekent dat in een wijk alle zorgvoorzieningen aanwezig zijn en dat elke Antwerpenaar kan beschikken over een aangepaste woning of woon-zorgvorm in functie van zijn leefstijl. Om de voorzieningen te kunnen uitbouwen vroeg het Zorgbedrijf Antwerpen investeringssubsidies aan bij het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA). Het fonds verleent financiële steun aan welzijns- en gezondheidsorganisaties die infrastructuurwerken willen uitvoeren. Het plan werd eind januari 2009 goedgekeurd. Hierdoor kunnen we in de toekomst een heleboel bouwprojecten realiseren. Dankzij de subsidies (tot 50 à 60 % van de kostprijs) kunnen we zorgvoorzieningen aanbieden die betaalbaar zijn en tegelijk beantwoorden aan de hedendaagse eisen inzake woon- en zorgcomfort. Stad Antwerpen, OCMW Antwerpen en externe partners zorgen samen voor het uitvoeren van het plan. Prioritair willen we in de komende jaren de volgende wijken met een tekort of gebrek aan woon–zorgvoorzieningen aanpakken: • • • • • • • • •
Linkeroever; Berchem: Nieuw Kwartier; Borgerhout: Extra Muros; Merksem: Heide-Tuinwijk: Hoboken: Centrum en Zuidoost ; Antwerpen: Schoonbroek – Luchtbal; Wilrijk: Valaar; Merksem: Nieuwdreef – Lambrechtshoekenlaan; Deurne Oost.
Het Intergenerationeel project Linkeroever (IGLO) is reeds geruime tijd in voorbereiding. Het zal de samenhang tussen de verschillende generaties en culturen in de wijk Europark op Linkeroever bevorderen. Een nieuwe sociale infrastructuur zorgt er voor woningen, zorgvoorzieningen, cultuur, onderwijs en opvang. Het Zorgbedrijf Antwerpen zal er de komende jaren een woonzorgcentrum met aanleunflats, serviceflats en een dienstencentrum bouwen. De bouwplannen zijn ondertussen goedgekeurd. In november 2009 informeerden we de bewoners en belangstellenden op een infobeurs over de veranderingen die Linkeroever de komende jaren ondergaat.
De komende jaren zullen we de wijken met een tekort of gebrek aan woon– zorgvoorzieningen aanpakken.
3. Een organisatie in beweging
102
3.1
Samen met anderen
Het Zorgbedrijf Antwerpen wil elke klant een uniek zorgtraject aanbieden. Met andere woorden: zorg op maat van de senior. Daarom moet het zich informeren over de vragen van de klanten en zijn organisatie daar op afstemmen. Senioren weten zelf het best wat ze nodig hebben en wat er nodig is op het vlak van hulpverlening, dagelijkse ondersteuning, ontspanning … Afgevaardigden van de werkgroep Wonen en Zorg van de Antwerpse Ouderenraad leverden een grote bijdrage bij het opzetten van nieuwe projecten. Zo werkten zij mee aan een catalogus die alle diensten van het Zorgbedrijf presenteert. Daarnaast dachten ze actief mee over het intakeproces waarbij iedere klant een aanspreekpunt krijgt voor alle diensten en zorgverlening. Binnen het Platform Ouderenzorg vinden verschillende zorgverstrekkers elkaar: Zorgbedrijf Antwerpen, OCMW Antwerpen, ZNA, ziekenfondsen, thuiszorgdiensten ...
3.2
3.
Zorgbedrijf Antwerpen: een organisatie in beweging
Mexicaanse griep: een noodsituatie direct aangepakt
De zomer van 2009 stond in het teken van de Mexicaanse griep. Ouderen vormden een risicogroep. Medewerkers werden daarom gevaccineerd en kregen een opleiding over de Mexicaanse griep. Dagelijks werd het personeel gebrieft. Alle diensten stelden een plan op om de dienstverlening te verzekeren tijdens een mogelijke pandemie. Dit was een goede aanleiding om een algemeen crisisplan op te stellen voor toekomstige noodsituaties.
103
104
3.3
Zorgbedrijf treedt naar buiten
3.3.1
Opendeurdag OCMW en Zorgbedrijf Antwerpen
De jaarlijkse opendeurdag van het OCMW en het Zorgbedrijf Antwerpen vond plaats op 17 oktober. Op verschillende plaatsen in de stad konden geïnteresseerden terecht voor workshops, rondleidingen en allerlei activiteiten.
3.3.2
Zorg- en welzijnsbeurs in Merksem
Welke hulp- en zorgvoorzieningen zijn er in mijn buurt? Wat is het culturele en vrijetijdsaanbod? Waar kan ik me opgeven voor vrijwilligerswerk? Op deze en andere vragen gaven we in november een antwoord op de zorg- en welzijnsbeurs in Merksem. Alle diensten en organisaties met een aanbod voor senioren in Merksem stonden op deze beurs met een infostand. Het initiatief ging uit van de Merksemse dienstencentra en het district.
3.3.3
Week van de senior
De week van de senior (16 – 21 oktober) was voor het Zorgbedrijf Antwerpen een mooie gelegenheid om naar buiten te treden, onder meer door een persconferentie over het project Senior.Comfort@home. Ook de dienstencentra organiseerden extra activiteiten zoals dansnamiddagen, mosselfeesten en wandel- en fietstochten.
3.3.4
Week van de smaak
Verschillende dienstencentra en woonzorgcentra organiseerden tijdens de week van de smaak (12 – 22 november) activiteiten voor hun gebruikers, bewoners en de buurt.
3.3.5
Seniorendag
Op 26 november vond in de Antwerpse Zoo en de Koningin Elisabethzaal de jaarlijkse seniorendag plaats. Tal van organisaties voor senioren waren aanwezig. Ook het Zorgbedrijf Antwerpen en het OCMW Antwerpen hadden een uitgebreide informatiestand om hun aanbod bekend te maken. De dienst ErgoWoonAdvies demonstreerde het valparcours: een traject dat senioren kunnen afleggen om hen te wijzen op de gevaren in en rond de woning.
3.4
Organisatiestructuur
Het Zorgbedrijf Antwerpen is een publiek bedrijf waarin een belangrijke rol weggelegd is voor de raadsleden van OCMW Antwerpen. De dagelijkse leiding is in handen van het directieteam. Tijdens dit opstartjaar kon het Zorgbedrijf Antwerpen rekenen op de dagelijkse ondersteuning van de verschillende departementen van OCMW Antwerpen. Het Zorgbedrijf Antwerpen kreeg in de loop van 2009 zijn definitieve vorm. Het directieteam werd aangesteld, het organogram werd uitgeschreven en enkele diensten kregen een nieuwe aansturing of werden anders georganiseerd. Tijdens de oprichtingsvergadering van 28 januari 2009 werden de raad van beheer, de voorzitter en de algemeen directeur aangesteld.
3.4.1
Raad van beheer
Monica De Coninck (sp.a) • OCMW-voorzitter Marco Laenens (Open VLD) • OCMW-vicevoorzitter Luk Lemmens (N-VA) • OCMW-vicecoorzitter Hendrik Boonen (VLOTT) • OCMW-raadslid Linda Quackels (sp.a) • OCMW-raadslid Philippe Van der Sande (VB) • OCMW-raadslid Marc De Bens • OCMW-secretaris Ook vier onafhankelijke beheerders met expertise op gebied van financiën, personeelsmanagement en zorgbeleid maken deel uit van de raad van beheer. Deze leden hebben enkel een raadgevende stem: Bernard Bruggeman, Marc Vermeiren, Tony Jossa, Patrick Cokelaere. Aansluitend op de oprichtingsvergadering vond de eerste raad van beheer plaats. Die stelde Johan De Muynck aan als algemeen directeur van het Zorgbedrijf Antwerpen.
3.4.2
Het directieteam
Johan De Muynck • algemeen directeur Piet Claus • directeur Facilities Philippe De Bruyn • directeur Human Resources Henk Eefting • directeur Financiën, Administratie en ICT Elly Daneels • regiodirecteur Zuid Frank De Roeck • regiodirecteur Noord Veerle Verheyen • regiodirecteur Centrum Stefan Van Eeckhout • bestuursdirecteur Ludo Van herck • administratief directeur
105
3.4.3
Het organogram
Voorzitter
106
107
Algemeen directeur
Marketing en Communicatie
Veranderingsmanagement Administratie
Interne Controle
Klantendienst en Zorgstrategie
Regio Noord
Regio Centrum
Regio Zuid
Preventie
Human Resources
Facilities
Financiën, Administratie en ICT
Klantendienst
Monnikenhof
Bilzenhof
Lichtenberg
Werving & Selectie
Housekeeping
Beheerscel / Budgetcel
Dienstencentra
Hof de Beuken
Sint-Maria
Gitschotelhof
Sodico
Technisch Onderhoud
ICT
Groeidiensten
Melgeshof
Lozanahof
Bloemenveld
HR-partners
Vastgoed ontwikkeling
Facturatie & Administratie
Zorgstrategie en Innovatie
St-Bartholomeus
Vinck-Heymans
Sint-Anna
Loopbaanbeleid en Ontwikkeling
Aankoop M. Van
Juridische dienst
Kinderinstellingen
De Pelikaan
De Gulden Lelie
Europasquare
Stafdienst
Stafdienst
Boekhouding
De Goede Tijd
Thuisdiensten Centrum
De Tol
Personeels administratie
Thuisdiensten Noord
Nursinghome De Notelaar
Thuisdiensten Zuid
Organisatie ontwikkeling
Thesaurie
4. Een nieuwe werkgever
108
4.1
Goed geïnformeerd personeel
Net voor de officiële start van het Zorgbedrijf Antwerpen in december 2008 verwelkomden we alle medewerkers met een persoonlijke brief. We legden uit wat de belangrijkste veranderingen van de arbeidsvoorwaarden waren. Het Zorgbedrijf organiseerde infosessies waarin het de oprichting van de organisatie en de principes van de nieuwe rechtspositieregeling toelichtten. Medewerkers konden uitgebreid vragen stellen.
4.2 Overleg met sociale partners leidt tot nieuwe rechtspositieregeling In overleg met de vakbonden schreef het Zorgbedrijf Antwerpen de rechtspositieregeling uit. Dat zijn de rechten en plichten van de personeelsleden. Daarbij hielden we rekening met de doelstellingen van de organisatie. We creëerden interessante arbeidsvoorwaarden om concurrentieel te zijn met gelijkaardige organisaties. De principes voor de oud-OCMW-medewerkers lagen vast. Nieuwe collega’s die in dienst traden na 1 januari 2009 deden dat onder de nieuwe arbeidsvoorwaarden.
4.
Zorgbedrijf Antwerpen, een nieuwe werkgever
Een aantal belangrijke voordelen van deze rechtspositieregeling zijn: • • • • •
het omzetten van alle arbeidscontracten naar bediendestatuten; hogere loonsvoorwaarden; een betere vergoeding van het gebruik van het openbaar vervoer; de keuzemogelijkheid voor zes dagen aanvullend verlof; ruime mogelijkheden om deeltijds te werken.
109
110
4.3
Een personeelsplanningsysteem
Het Zorgbedrijf wil met de invoering van een goed personeelsplanningsysteem de kwaliteit van de planning verbeteren. Tegelijk wil het maximaal tegemoet komen aan de wensen van elke medewerker. Werken in dergelijk systeem betekent onder andere dat medewerkers hun uurroosters meerdere maanden op voorhand kennen. Samen met heel wat medewerkers en de vakbonden gaat het Zorgbedrijf op zoek naar een systeem dat rekening houdt met de wensen van alle gebruikers. Het uiteindelijke doel is de tevredenheid bij de werknemers te verhogen.
4.4
Aanwervingen
Een nieuwe organisatie heeft nood aan sterke figuren die de vernieuwing een gezicht geven. Tal van nieuwe functies moesten worden ingevuld. Zowel eigen werknemers als externen namen deel aan de selecties. Hierdoor is er op de verschillende niveaus een gezonde mix van ervaring, knowhow en frisse ideeën. Het Zorgbedrijf Antwerpen doet extra inspanningen voor het aanwerven van de knelpuntberoepen zoals verpleegkundigen, verzorgenden en poetshulpen. Dit is niet gemakkelijk, maar voor de eerste keer sloegen we erin om alle functies voor hoofdverpleegkundigen in te vullen. In 2009 wierf het Zorgbedrijf Antwerpen 491 medewerkers aan. Op 1 januari 2010 telde het personeelsbestand 2 914 voltijdse equivalenten.
111
Centraal bestuur Administratieve zetel
Lange Gasthuisstraat 39
Administratieve diensten Frankrijklei 119 bus 6
2000 ANTWERPEN
tel. 03 338 26 11
2000 ANTWERPEN
tel. 03 292 85 50
Kinder- en jongereninstellingen Home Boeckenberg
Gouverneur Holvoetlaan 28
2100 DEURNE
tel. 03 321 16 19
Home Pennsylvania Foundation
Lange Lozanastraat 183
2018 ANTWERPEN
tel. 03 238 25 77
Bilzenhof
Lange Beeldekensstraat 50
2060 ANTWERPEN
tel. 03 206 04 11
Bloemenveld
Klaproosstraat 50
2610 WILRIJK
tel. 03 820 08 08
De Goede Tijd
Bosuilplein 1
2100 DEURNE
tel. 03 360 40 15
De Gulden Lelie
Schoytestraat 19
2000 ANTWERPEN
tel. 03 224 72 11
De Pelikaan
Bosuilplein 1
2100 DEURNE
tel. 03 360 40 15
De Tol
Burg. De Boeylaan 2
2100 DEURNE
tel. 03 320 14 11
Europasquare
Ruggeveldlaan 26
2100 DEURNE
tel. 03 320 04 11
Gitschotelhof
Lode Van Berckenlaan 361
2140 BORGERHOUT
tel. 03 310 08 11
Hof De Beuken
Geestenspoor 73
2180 EKEREN
tel. 03 544 44 11
Lozanahof
Van Schoonbekestraat 54
2018 ANTWERPEN
tel. 03 247 32 11
Melgeshof
De Lunden 2
2170 MERKSEM
tel. 03 641 65 11
Monnikenhof
Monnikenhofstraat 109
2040 BERENDRECHT
tel. 03 561 16 11
Residentie Lichtenberg
Voorzorgstraat 1
2660 HOBOKEN
tel. 03 820 87 11
Sint-Anna
Floraliënlaan 400
2600 BERCHEM
tel. 03 280 76 11
Sint-Bartholomeus
J. De Boeckstraat 6
2170 MERKSEM
tel. 03 641 77 11
Sint-Maria
Vredestraat 93
2600 BERCHEM
tel. 03 285 30 00
Vinck-Heymans
A. Goemaerelei 18
2018 ANTWERPEN
tel. 03 247 86 11
Coppenol
Coppenolstraat 9
2000 ANTWERPEN
Creutz
Vinkenstraat 40
2018 ANTWERPEN
tel. 03 247 32 13
De Anjer
Elfnovemberstraat 49
2171 MERKSEM
tel. 03 292 62 80
De Boterlaar
Ruggeveldlaan 3-41
2100 DEURNE
tel. 03 320 14 01
De Brem I
Zwaantjeslei 87
2170 MERKSEM
tel. 03 646 64 64
De Brem II
Zwaantjeslei 93
2170 MERKSEM
tel. 03 646 64 64
Woonzorgcentra
5. Zorgbedrijf - locaties
Serviceflats
113
114
Serviceflats
Serviceflats
De Fontein
Fonteinstraat 31-33
2140 BORGERHOUT
tel. 03 270 09 20
De Koninck
Oever 11 / Korte Ridderstraat 14-20
2000 ANTWERPEN
tel. 03 470 17 40
De Leliepoort
Bogaardestraat 22
2000 ANTWERPEN
De Meere
C. Van Reethstraat 10-12
2600 BERCHEM
tel. 03 218 63 62
De Meermin I
Matigheidstraat 1
2060 ANTWERPEN
tel. 03 270 33 40
De Meermin II
Erwtenstraat 46
2060 ANTWERPEN
tel. 03 270 33 40
De Olijftak
Hollandstraat 23-27
2060 ANTWERPEN
tel. 03 226 77 76
De Sterlingen
Montensstraat 6
2140 BORGERHOUT
tel. 03 235 41 04
De Zeelbaan II
Elfnovemberstraat 41
2170 MERKSEM
tel. 03 292 62 80
De Zwarte Neus
Lange Batterijstraat 2A
2018 ANTWERPEN
tel. 03 292 95 50
Den Bleek
Montensstraat 4
2140 BORGERHOUT
tel. 03 235 41 04
Den Drossaert
Helmstraat 163 / Drossaardstraat 21
2140 BORGERHOUT
tel. 03 235 08 75
Essenhof
Dambruggestraat 308
2060 ANTWERPEN
tel. 03 201 21 90
Geestenspoor
Geestenspoor 71
2180 EKEREN
tel. 03 544 44 89
Grisar
Prof. Claraplein 3
2018 ANTWERPEN
tel. 03 292 37 30
Harincrode
Prof. Claraplein 4
2018 ANTWERPEN
tel. 03 292 37 30
Hof Ter Beke
Balansstraat 23-27 / Broederminstraat 41
2018 ANTWERPEN
tel. 03 292 95 50
Hoge Weg
Hoge Weg 17
2140 BORGERHOUT
tel. 03 236 18 35
Huize Berchem
Grote Steenweg 146
2600 BERCHEM
tel. 03 338 49 30
Joostens-Lemmé
Dambruggestraat 306
2060 ANTWERPEN
tel. 03 201 21 90
Kerkeveld
St-Fredegandusstraat 36-38
2100 DEURNE
tel. 03 289 27 80
Kronenburg
Van Duyststraat 188-194
2100 DEURNE
tel. 03 328 14 11
Liberty I – II - III
Jan de Voslei 2 / Jan Van Rijswijcklaan 284 - 288
2020 ANTWERPEN
tel. 03 292 32 40
Lindenhof
Haspengouwstraat 40
2660 HOBOKEN
tel. 03 828 65 48
Molengeest
Frederik Hendrikstraat 2-48 / De Bergen 1-24 / Goudhoek 1-23
2040 BERENDRECHT
tel. 03 292 97 20
Olvam
Vinkenstraat 44
2018 ANTWERPEN
tel. 03 247 32 13
Ottawa
Santiagostraat 1
2030 ANTWERPEN
tel. 03 544 32 51
Oversnes
Krijgslaan 110 / Jos Op De Beecklaan 19
2610 WILRIJK
tel. 03 820 84 70
Papegaaienhof
Burgemeester De Boeylaan 1 2100 DEURNE
tel. 03 320 14 01
Portugesehof
Portugesestraat 1
2660 HOBOKEN
tel. 03 828 65 48
Romanza
Klaproosstraat 74
2610 WILRIJK
tel. 03 292 33 70
Rozenboom
Hallershofstraat 5 / Coeveltstraat 5 / Cogelsplein 37
2100 DEURNE
tel. 03 292 81 40
Santiago
Canadalaan 27 / Santiagostraat 15
2030 ANTWERPEN
tel. 03 544 32 51
Silsburg
Herentalsebaan
2100 DEURNE
Stappaerts
Prof. Claraplein 2
2018 ANTWERPEN
tel. 03 292 37 30
Ten Gaarde
Boomgaardstraat 37-41
2018 ANTWERPEN
tel. 03 292 37 30
Valaar
Dichtersstraat 115
2610 WILRIJK
tel. 03 827 80 33
Van Straelenhof
J. De Boeckstraat 1 / Van Aertselaerstraat 21
2170 MERKSEM
tel. 03 292 62 80
Waarlooshof
Sint-Bernardsesteenweg 185 2020 ANTWERPEN
Wolstraat
Wolstraat 25-29
2000 ANTWERPEN
‘t Dokske
Min. Schollaertstraat 22 / Heirmanstraat 50
2170 MERKSEM
tel. 03 620 18 01
‘t Dokske
Min. Schollaertstraat 24
2170 MERKSEM
tel. 03 620 18 01
Arena
G. Vervoortstraat 2
2100 DEURNE
tel. 03 292 60 20
Blankenberg
Geestenspoor 73
2180 EKEREN
tel. 03 544 44 89
Boterlaar
Burg. De Boeylaan 2
2100 DEURNE
tel. 03 320 14 01
De Bilzen
Lange Beeldekensstraat 52
2060 ANTWERPEN
tel. 03 206 04 06
De Boskes
Sint-Bernardsesteenweg 181 2020 ANTWERPEN
tel. 03 338 50 80
De Brem
Zwaantjeslei 87
2170 MERKSEM
tel. 03 646 64 64
De Fontein
Fonteinstraat 31
2140 BORGERHOUT
tel. 03 270 09 20
De Meere
C. Van Reethstraat 10
2600 BERCHEM
tel. 03 218 63 62
De Meermin
Onderwijsstraat 13
2060 ANTWERPEN
tel. 03 270 33 40
De Meersenier
St-Nicolaasplaats 7-8
2000 ANTWERPEN
tel. 03 202 40 29
De Oever
Korte Ridderstraat 18
2000 ANTWERPEN
tel. 03 470 17 40
De Olijftak
Hollandstraat 21-27
2060 ANTWERPEN
tel. 03 226 77 76
De Vrijgeweide
Lt. Lippenslaan 59
2140 BORGERHOUT
tel. 03 270 88 50
De Zeelbaan
Elfnovemberstraat 33
2170 MERKSEM
tel. 03 292 62 80
tel. 03 338 50 80
Dienstencentra
115
116
Dienstencentra Den Bleek
Montensstraat 4
2140 BORGERHOUT
tel. 03 235 41 04
Den Drossaert
Helmstraat 163
2140 BORGERHOUT
tel. 03 235 08 75
Essenhof
Dambruggestraat 308
2060 ANTWERPEN
tel. 03 201 21 90
Hagelkruis
Klein Hagelkruis 83
2180 EKEREN
tel. 03 545 09 91
Hof Ter Beke
Balansstraat 23a
2018 ANTWERPEN
tel. 03 292 95 50
Hoge Weg
Hoge Weg 17
2140 BORGERHOUT
tel. 03 236 18 35
Huize Berchem
Driekoningenstraat 1
2600 BERCHEM
tel. 03 338 49 30
Kerkeveld
Sint-Fredegandusstraat 36
2100 DEURNE
tel. 03 289 27 80
Klein Heide
A. Nobellaan 7-9
2660 HOBOKEN
tel. 03 292 67 00
Kronenburg
Van Duyststraat 192
2100 DEURNE
tel. 03 328 14 11
Liberty
Jan Van Rijswijcklaan 288
2020 ANTWERPEN
tel. 03 292 32 40
Molengeest
Fr. Hendrikstraat 53
2040 BERENDRECHT
tel. 03 292 97 20
Moretusburg
Grote Baan 23
2660 HOBOKEN
tel. 03 827 57 21
Oversnes
Krijgslaan 110
2610 WILRIJK
tel. 03 820 84 70
Portugesehof
Portugesestraat 1
2660 HOBOKEN
tel. 03 828 65 48
Romanza
Klaproosstraat 74
2610 WILRIJK
tel. 03 292 33 70
Rozenboom
Hallershofstraat 5
2100 DEURNE
tel. 03 292 81 40
Santiago
Canadalaan 21
2030 ANTWERPEN
tel. 03 544 32 51
Ten Gaarde
Boomgaardstraat 37a
2018 ANTWERPEN
tel. 03 292 37 30
Ter Welen
Willem Elsschotstraat 5
2050 ANTWERPEN
tel. 03 219 57 95
Valaar
Dichtersstraat 115
2610 WILRIJK
tel. 03 827 80 33
Van Schoonbeke
Van Schoonbekestraat 54
2018 ANTWERPEN
tel. 03 247 32 13
Victor De Bruyne
P.H. Spaaklaan 5
2660 HOBOKEN
tel. 03 828 59 02
Zurenborg
Kleine Beerstraat 2
2018 ANTWERPEN
tel. 03 286 42 24
Thuiszorg Centrum
Vercammenstraat 1
2140 BORGERHOUT
tel. 03 270 98 00
Thuiszorg Noord
Van Aertselaerstraat 19
2170 MERKSEM
tel. 03 641 75 10
Thuiszorg Zuid
Sint-Bernardsesteenweg 187 2020 ANTWERPEN
Thuiszorgdiensten
tel. 03 338 50 30
Colofon Redactie Communicatiedienst OCMW Antwerpen en Marketing en Communicatie Zorgbedrijf Antwerpen Fotografie Communicatiedienst OCMW Antwerpen, Marketing en Communicatie Stad Antwerpen en Stock.xchng Vormgeving Communicatiedienst OCMW Antwerpen en Grafisch Centrum stad Antwerpen Secretariaat Communicatiedienst OCMW Antwerpen Reacties, vragen, opmerkingen? OCMW-informatiepunt tel. 03 338 28 28
[email protected] www.ocmw.antwerpen.be Klantendienst Zorgbedrijf Antwerpen tel. 03 338 92 44
[email protected] Verantwoordelijke uitgever Marc De Bens, Lange Gasthuisstraat 33 in 2000 Antwerpen
2010043_GC
