Onderwerp Overijsselse visie op het Middenbestuur "De vitale coalitie van de provincie Overijssel"

www.oveiijssel.nl Postadres

Provinciate Staten van Overijssel

Provincie Overijssel Postbus 10078 8000 GB Zwolle Telefoon 038 499 88 99 Telefax 038 425 4803

Uw kenmerk

Uw brief

Ons kenmerk BA2006 1920

Bijlagen

Doorkiesnummer 038 499 9394

Inlichtingen bij F. Bekkers

Datum 11 092006

Onderwerp

Overijsselse visie op het Middenbestuur "De vitale coalitie van de provincie Overijssel"

In onze brief aan uw staten van 22 november 2005 hebben wij de ambitie uitgesproken een constructieve bijdrage te will en leveren aan de discussie over de toekomst van het middenbestuur. Gezien recent uitgebrachte concepten van landelijke verkiezingsprogramma's en een concept manifest van de VNG is dit actueel en noodzakelijk. Het afgelopen jaar hebben wij vier expertmeetings georganiseerd waarbij maatschappelijke en bestuurlijke partners in Overijssel zijn gevraagd aan te geven wat zij van een middenbestuur wensen en verwachten. De aanloop naar en resultaten van deze expertmeetings zijn ambtelijk uitgebreid besproken met een werkgroep van uw staten. Deze werkgroep heeft actief meegedacht in de ontwikkeling van een Overijsselse visie op het middenbestuur. Onder de deelnemers aan de expertmeetings, leden van uw werkgroep en portefeuillehouders van naburige provincies is brede steun en waardering voor de wijze waarop Overijssel een visie op het middenbestuur geeft. Wij leggen de bijgevoegde visie "De vitale coalitie van de provincie Overijssel" daarom graag ter bespreking aan uw staten voor.Tegelijktertijd hebben we deze visie naar alle bestuurlijke en maatschappelijke partners in Overijssel gezonden met de vraag of zij de visie onderschrijven en mede-ondertekenaar willen zijn. Gezien de actualiteit hebben wij deze visie met een gepaste aanbiedingsbrief reeds aan kabinet, voorzitters van Eerste enTweede Kamerfracties, Overijsselse parlementariers, lijsttrekkers en voorzitters van aan deTweede Kamerverkiezingen deelnemende partijen, andere provincies en landelijke maatschappelijke organisaties gestuurd.

Bij correspondentie graag ons kenmerk vermelden.

RABO Zwolle 3973.41.121

Per 24 juni 2006 heeft de provincie nieuwe telefoonnummers en e-mail adressen. Het nieuwe algemene nummer is 038 499 88 99, het e-mail adres [email protected].

Bezoekadres Luttenbergstraat 2 Zwolle

Daarnaast zullen wij met een persbericht, ingezonden stukken en politieke kanalen een bijdrage trachten te leveren aan de discussie over de toekomst van het middenbestuur. Hoe meer wij zelf in de praktijk waarmaken wat wij hierin schrijven, des te geloofwaardiger en invloedrijker zal onze bijdrage zijn. Gedeputeerde Staten van Overijssel,

Voorzitter,

Secretaris,

De vitale coalitie van de provincie Overijssel Verkenning naar de toekomst van het middenbestuur

Samenvatting De ambitie van Overijssel Overijssel wil een innovatiemotor in de Nederlandse kenniseconomie zijn. Overijssel staat voor wervende, bloeiende steden, voor natuur, water, landschap, toerisme en agrarische bedrijvigheid van hoge kwaliteit. Met de IJsselsteden ligt Overijssel midden in Nederland, met Twente is Overijssel de poort voor Duitsland en Oost-Europa. De provincie wil resultaten en effecten bereiken die merkbaar zijn in het dagelijks leven van mensen. Dat lukt alleen als we coalities vormen om maatschappelijke vraagstukken gezamenlijk aan te pakken. Coalities van overheden, bedrijven, maatschappelijke organisaties en burgers. De provincie neemt hiervoor het initiatief, geeft richting en committeert zich aan resultaten. De Europese Unie doet niet voor niets steeds vaker een beroep op het regionale schaalniveau. De functie van het middenbestuur Veel maatschappelijke partners, zoals bedrijven, zorg-, kennis- en onderwijsinstellingen, zijn zo groot en breed georiënteerd dat ze de invloedssfeer van gemeenten overstijgen. De schaal en deskundigheid van de provincie maken het mogelijk om diverse maatschappelijke vraagstukken en een veelheid aan partijen met elkaar te verbinden. Dat gaat om partijen en vraagstukken in het ruimtelijk-fysieke domein, maar ook in het economische en het sociale domein. Het is de functie van de provincie om verschillende beleidsterreinen te integreren en diverse partijen te verbinden tot vitale coalities, tot netwerken die samen in actie komen voor de aanpak van een maatschappelijk vraagstuk. De diensten van het middenbestuur De functie van de provincie is integreren en verbinden. Om dat waar te maken, werkt de provincie langs drie ‘productielijnen’. De provincie produceert visies en ambities, levert waarborgen voor kwaliteit en brengt projecten tot realisatie.

De vitale coalitie van de provincie Overijssel

Visie De provincie verzamelt en analyseert gegevens, voert een dialoog met partners en geeft al die informatie vervolgens betekenis in een ontwikkelingsvisie voor de regio. Die visie is geen blauwdruk, maar de gedeelde ambitie van een netwerk van partijen, die zich daardoor weer laten inspireren voor hun eigen keuzes en beslissingen. Waarborg voor kwaliteit De provincie komt op voor publieke belangen die het risico lopen veronachtzaamd te worden. Ze voorkomt of bestrijdt afwentelgedrag, free-ridersgedrag, ineffectieve concurrentie tussen gemeenten of teveel uiteenlopende voorzieningenniveaus. De provincie is daarbij niet beperkt tot haar toezichthoudende bevoegdheden, ze kan de kwaliteit van de samenleving ook waarborgen door pro-actieve signalen, kennisdeling en bestuurlijke interventies. Realisatie De provincie committeert zich aan grote maatschappelijke projecten op regionaal schaalniveau, die zonder haar bijdrage niet van de grond zouden komen. De provincie staat er voor in dat die projecten succesvol worden voltooid. Ze zet daarvoor haar bevoegdheden in, verleent subsidies en investeert bovendien zelf. Het schaalniveau van het middenbestuur Overijssel is een provincie met een zelfbewust bestuur dat voortvarend en toekomstgericht wil werken. Wij nemen afstand van (het beeld van) de passieve en autoritaire provincie, die achter de feiten aan hobbelt. Wij richten ons op samenwerking, initiatief en ondernemerschap. De provincie Overijssel is met al haar partners vol ambitie bezig met de ontwikkeling van de regio. Wij zijn in staat bestuurlijk maatwerk te creëren: we werken samen met Twentse gemeenten voor de ontwikkeling van Twente, op vele dossiers ook met Gelderland, andere grensprovincies en onze Duitse buren. De basisstructuur van drie democratisch gelegitimeerde bestuurslagen is ons uitgangspunt. Op de lange termijn kan een fusie met Gelderland tot een nieuwe provincie Oost-Nederland een kansrijke optie zijn, maar op dit moment is dat niet noodzakelijk voor het realiseren van onze doelen.

Ons aanbod Wij doen u als provincie een aanbod: benut de daadkracht van de bestuurlijke en maatschappelijke partners in Overijssel bij de aanpak van maatschappelijke vraagstukken. Onze partners onderschrijven onze visie: dit is het soort middenbestuur waar zij baat bij hebben. Wij brengen als provincie dit alles in praktijk. U, minister, kabinet en parlement, kunt bijdragen aan het succes van Overijssel: · Steun onze visie op het middenbestuur en werk samen met ons: provincie, gemeenten en andere maatschappelijke partners · Benut in rijksbeleid en wetgeving de organisatiekracht van de Overijsselse partijen · Zet taken en middelen decentraal in (regionale economische investeringen bijvoorbeeld), zoals ook bij het investeringsbudget landelijk gebied gebeurt.


Inleiding Maatschappelijke uitdagingen voor de regio Overijssel wil een speler van belang zijn in de geglobaliseerde wereldeconomie. De basis daarvoor ligt in hoogwaardige innovatieve industrieën en diensten. Clustervorming van bedrijven en kennisinstellingen op regionaal niveau is hiervoor een voorwaarde. De economische kracht staat echter niet op zichzelf. Natuur, water en landschap zijn zowel een beperkende randvoorwaarde als een bron van economische activiteit en een vestigingsfactor. Naast werk en welvaart wensen mensen ook geborgenheid, een omgeving waarin ze zich thuis voelen. Die uitdagingen vergen een uitgekiend samenspel van overheden en alle mogelijke maatschappelijke organisaties. Deze verkenning is een poging om de bijdrage van een vaak onzichtbare en veel bediscussieerde bestuurslaag helder te maken. Het is geen theoretische exercitie, wij brengen dit verhaal in Overijssel in praktijk of we zijn bezig ons daarvoor klaar te stomen.

1

Eén overheid in de netwerksamenleving In het verleden zijn we te veel bezig geweest ons als provincie een rol te bevechten ten aanzien van andere overheden. De overheid is echter één geheel. Geen enkele afzonderlijke bestuurslaag is in staat zonder andere partijen de gewenste maatschappelijke resultaten te bereiken. Onze samenleving is een netwerksamenleving geworden van wisselende coalities rondom uiteenlopende vraagstukken. De resultaten zijn afhankelijk van de vraag of partijen er daadwerkelijk in slagen gemeenschappelijk in actie te komen. Een overheid kan hierin de katalysator zijn. Het middenbestuur heeft de taak om verschillende disciplines te integreren, het lokale met het globale te verbinden en Europese en nationale visies te beantwoorden met regionale strategieën.

Inhoud verkenning In deze notitie komen allereerst drie hoogleraren aan het woord over hun visie op het middenbestuur. Zij geven de aanzet om scherp te krijgen waar het middenbestuur voor staat, wat zijn functie is in een netwerksamenleving. Vervolgens schetsen wij als provincie onze eigen visie. We zijn niet geïnteresseerd in een schaaldiscussie of een stellingname die het voortbestaan van de provincie moet veiligstellen. Wij hebben de ambitie om samen met onze partners succesvolle antwoorden te geven op de uitdagingen waar onze regio voor staat. Vandaag en morgen. Andere provincies zullen wellicht geïnspireerd raken door ons verhaal, maar wij pretenderen niet een visie voor het hele land neer te leggen. Wij spreken hier alleen voor en over onszelf.


1

Drie wetenschappers over het middenbestuur De provincie Overijssel heeft een aantal bijeenkomsten gehouden over de toegevoegde waarde van het middenbestuur in de moderne netwerksamenleving. Drie hoogleraren hebben vanuit hun eigen invalshoek soms verrassende visies op het provinciale bestuur gegeven. Zij hebben ons mede geïnspireerd tot het aanscherpen van deze visie. Als bijdrage aan de discussie over het middenbestuur hierbij onze weergave van de boodschap van de drie wetenschappers.


2

A Hans Boutelier, algemeen directeur van het Verwey-Jonker Instituut en bijzonder hoogleraar Politiestudies en Veiligheidsvraagstukken, Vrije Universiteit In zijn boek ‘De veiligheidsutopie’ beschrijft Hans Boutelier de ongemakkelijke spagaat waarin de overheid zich bevindt. Burgers voelen zich in toenemende mate onzeker en onveilig en eisen daarom van de overheid veiligheid. Tegelijkertijd is er een onbedwingbare ‘eigen emotie eerst’, een extreme uitbundigheid en onbegrensde bevrediging van eigen behoeften. Enerzijds eisen burgers dus dat de overheid hen maximale veiligheid garandeert, anderzijds eisen ze voor zichzelf alle vrijheid om te doen wat ze willen. Hoe kan de overheid in deze situatie burgers ooit tevreden stellen? Boutelier laat zien dat de overheid geneigd is tot twee keuzes: óf alles dicht regelen om op die manier maximale veiligheid/zekerheid na te streven óf zaken aan de eigen verantwoordelijkheid van burgers overlaten en vertrouwen op zelforganisatie. Boutelier is van mening dat dit uiteindelijk doodlopende wegen zijn en stelt een alternatief voor: we regelen de maatschappelijke orde en omgang zó en in die mate, dat daardoor (sociale verbanden van) burgers worden aangespoord tot eigen initiatieven en activiteiten en zodoende sociale vernieuwing voortbrengen. Met andere woorden: de overheid moet een vorm van sturing en coördinatie vinden die aansluit bij de moderne netwerksamenleving. Zij kan richting geven aan instituten en instellingen die bij de burgers sociaal vernieuwende activiteiten losmaken. Boutelier pleit voor een ‘bezielde coördinatie’ in het sociale domein. De provincie overziet het veld kent de taak van elke speler, en beoordeelt wat wel of niet goed gaat. Ze motiveert en ondersteunt spelers om een beter spel te spelen, met als doel: gewenste sociale vernieuwing door (groepen van) burgers. Als we bijvoorbeeld willen dat jongeren, opvoeders en verzorgers zelf vaker oplossingen vinden voor hun problemen, dan moeten alle spelers om hen heen, tot en met de jeugdgevangenissen, zo (samen)werken en functioneren dat dit tot de gewenste zelfredzaamheid van jongeren en hun opvoeders/verzorgers leidt. Het middenbestuur kan dit samenspel coördineren en (helpen) inrichten.

2

B Pieter Tops, hoogleraar Bestuurskunde, Universiteit van Tilburg olgens Pieter Tops staat de overheid momenteel voor drie domiV nante dilemma’s. Ten eerste: de overheid moet burgers niet alleen emanciperen maar ook disciplineren. Het laatste is ten opzichte van het eerste in de verdrukking gekomen. De overheid staat voor de opgave mondige burgers die zich weinig meer laten gezeggen, toch grenzen te stellen. Ten tweede: de relatie tussen beleid en uitvoering. De overheid heeft zich vooral gericht op beleid maken; daar worden de beste en best betaalde mensen voor ingezet, daar richten bestuurders zich doorgaans op. De uitvoering daarentegen is het domein geworden van ambtenaren en uitvoeringsorganisaties die het zonder de noodzakelijke aandacht van het bestuur en de ambtelijke top moeten doen. Hierdoor is de uitvoering vaak van doorzettingsmacht, middelen en daadkracht beroofd. Ten derde: de verhouding tussen collectiviteit en eigen verantwoordelijkheid. Tops constateert dat ‘interactieve beleidsontwikkeling’ is verzand in eindeloze praatcircuits zonder consequenties. Burgers moeten écht verantwoordelijkheid krijgen en moeten ook in staat worden gesteld die goed in te vullen. Volgens Tops is het zaak om op zoek te gaan naar ‘vitale coalities’, naar nieuwe levendige verhoudingen en verbanden tussen overheid en samenleving. De bestuurlijke en maatschappelijke schaal waarop dit het beste kan gebeuren, varieert afhankelijk van het vraagstuk dat aan de orde is. Tops ziet daarin een authentieke rol voor provincies. Een rol die niet concurreert met het lokale niveau, maar die uitgaat van wat er op het niveau van de provincie aan oplossingskracht aanwezig is en die past bij haar onderscheiden taken en mogelijkheden. Het betoog van Tops is direct toe te passen op Overijsselse voorbeelden: het Overijssels debatcentrum; de reconstructie van het landelijk gebied; het Overijssels Ruimtelijk Kwaliteitsatelier; de pilot ontwikkelingsplanologie in de IJsseldelta; het toezicht op gemeenten en waterschappen; de servicenormen en digitale dienstverlening bij vergunningverlening en tegelijkertijd heldere regelgeving en handhaving; economische en kennisinnovatie in Twente en samen met Gelderland. 10


2

2

C Theo Toonen, hoogleraar Bestuurskunde, Universiteit Leiden In opdracht van het Interprovinciaal Overleg (IPO) schreef de Leidse hoogleraar Theo Toonen het essay ‘Theorie van de provincie’. Daarin werpt hij de stelling op dat het bleke profiel van de provincies valt te verklaren door de verzuiling. Mensgerichte thema’s als huisvesting, zorg en welzijn werden indertijd door de zuilen georganiseerd. Voor de provincies bleven slechts vraagstukken als ruimtelijke ordening en infrastructuur over. Het mensgerichte domein is door de ontzuiling ontheemd geraakt. Toonen ziet een ontwikkeling waarbij het Rijk die taken naar zich toe trekt of juist aan ‘de tucht van de markt’ overlaat. Volgens hem kan het gat dat de zuilen hebben achtergelaten echter uitstekend worden opgevuld door regio’s. Hij vindt steun in de wijze waarop in het buitenland invulling wordt gegeven aan deze taken. Terwijl in Nederland de regio nauwelijks een optie is, wordt in omringende landen de coördinerende en integrerende taak juist op het regionale bestuurlijke niveau ondergebracht, of het nu gaat om onderwijs, gezondheidszorg of cultuur. In institutioneel opzicht lijkt Nederland zo bezien kansen te missen. Toonen ziet voor regio’s een belangrijke taak weggelegd bij de positionering van een regio in de internationale netwerkeconomie. De globalisering van de economie heeft gevolgen op individueel niveau, bijvoorbeeld voor wat betreft het onderwijs. En is in een globaliserende wereld cultuur niet ook erg belangrijk? Ook hier kunnen regio’s volgens Toonen een integrerende rol en taak vervullen. Dat vraagt om differentiatie in de taakopvatting van provincies. Elke provincie staat immers voor haar eigen opgaven, die mede afhankelijk zijn van de geografische ligging, economische infrastructuur en demografische ontwikkeling. Op dit punt dreigt de overheersende interpretatie van het huis van Thorbecke in de weg te staan. Thorbecke zou volgens menigeen zijn drielagenstructuur als een mechanisch bouwwerk hebben ontworpen. Toonen stelt echter dat de founding father van het Nederlandse staatsbestel een levend organisme heeft willen creëren. Thorbecke ontwierp met de gemeente- en provinciewet globale kaders die grote vrijheid bieden om arrangementen aan te gaan met publieke en private partijen.

In bestuurlijk Nederland

wordt het begrip ‘regio’ vaak gebruikt voor een samenwerkingsverband van gemeenten (verlengd lokaal bestuur). Bij Toonen en in deze notitie verwijst ’regio’ veel meer naar het schaalniveau van maatschappelijke vraagstukken en partijen die de beïnvloedingskracht van samenwerkende gemeenten te boven gaan, maar tegelijkertijd te specifiek zijn voor maatwerk door het Rijk.

11

Toonen vindt dat provincies naast ruimtelijk-fysieke taken, hun taken moeten uitbreiden naar mensgerichte, culturele en economische taken. Welk schaalniveau toereikend is, verschilt volgens hem per regio. In de Randstad moeten hoognodig nieuwe lijnen op de kaart worden gezet. En voor het Noorden zijn er grote kansen als de drie provincies niet alleen de handen ineen slaan voor het verwerven van Europese subsidies, maar over de hele linie gaan samenwerken. Gelderland en Overijssel kunnen volgens hem niet om samenwerking met Noordrijn-Westfalen heen, maar zijn daarvoor afzonderlijk te klein. De samenwerking moet worden ontdaan van zijn ‘grensstreek karakter’ en op een hoger plan, dan wel hogere schaal, worden getild. Overijssel brengt dit samen met Gelderland, Limburg, de Bezirke langs de grens en de deelstaat Noordrijn-Westfalen in de praktijk door een gezamenlijk werkprogramma af te spreken. Toonen is voorstander van een regionaal bestuur dat voldoende massa en bestuurskracht kan ontwikkelen. Een regionaal bestuur dat de betrokken nationale, regionale en internationale stakeholders uit overheid, economie en samenleving aan beide zijden van de DuitsNederlandse grens kan mobiliseren en activeren tot een effectieve, grensoverschrijdende strategie.

12


Een profiel voor de provincie Overijssel Wensbeeld De provincie Overijssel is er eerst en vooral ten dienste van haar burgers. Het gaat haar om hun werk, welvaart, huisvesting, veiligheid, gezondheid en welzijn. De provincie heeft de taak een doeltreffend geordende, ontsloten, veilige en vertrouwenwekkende omgeving te ontwikkelen en te onderhouden. Een klimaat waarin gemeenten, kennis- en onderwijsinstellingen, culturele, zorg- en veiligheidsinstellingen, waterschappen en bedrijven floreren en een bijdrage kunnen leveren aan maatschappelijke doelen. Veel verschillende vraagstukken zijn met elkaar verweven, maar benodigde kennis zit vaak bij afzonderlijke disciplines. Alleen door disciplines te integreren en diverse partijen met elkaar te verbinden in vitale coalities kunnen maatschappelijke uitdagingen effectief worden aangepakt. De provincie beperkt zich daarbij niet tot het correct uitoefenen van haar eigen specifieke taak, maar richt zich op effecten en resultaten die zij nooit in haar eentje zou kunnen bereiken. Dit commitment aan maatschappelijke resultaten leidt ertoe dat de provincie niet alleen het initiatief neemt om partijen bij elkaar te brengen en processen te regisseren, maar dat zij daarin ook actief participeert. Veel maatschappelijke partners als bedrijven, kennis- en onderwijsinstellingen, woningcorporaties en zorginstellingen zijn zo groot en breed georiënteerd dat ze de beïnvloedingskracht van (samenwerkende) gemeenten te boven gaan. De provincie heeft vaak wel de schaal om als min of meer onafhankelijke vertegenwoordiger van het publieke belang leiding te nemen en actief te participeren. De provincie participeert door de directe inzet van eigen bevoegdheden, door zelf te investeren en door subsidies in te zetten. De inzet van de provincie helpt andere partijen vaak net over de drempel heen om, ieder vanuit de eigen verantwoordelijkheid, in actie te komen. Als alle partijen werkelijk samen in actie komen, is er in onze ogen sprake van een vitale coalitie. Zo’n vitale coalitie is natuurlijk geen doel op zichzelf, maar het middel om maatschappelijk resultaat te boeken. Zo’n coalitie is voortdurend in beweging: partijen sluiten aan of nemen afscheid als hun rol is uitgespeeld. Het is niet de bedoeling dat de provincie op deze manier projecten of taken opeist, en ook niet dat zij altijd ieder gaatje in gemeentelijke samenwerking opvult. Een vraagstuk hoort thuis op het niveau met de kleinste schaal waarop die verantwoor-

3

13

delijkheid gedragen kan worden. De provincie geeft andere partijen graag de ruimte om hun verantwoordelijkheid te nemen. Bovendien hoeft niet perse een overheid de trekker van zo’n coalitie te zijn, al wordt haar onafhankelijke positie als vertegenwoordiger van het publieke belang meestal wel door alle partijen geaccepteerd, en gewaardeerd. Van de provincie (en de overheid in het algemeen) vraagt dit een ondernemende houding, gericht op maatschappelijke resultaten en samenwerking. Het uitoefenen van administratief-juridische bevoegdheden en het opstellen van beleidsplannen kunnen deel uitmaken van de inspanningen, maar die blijven daartoe zeker niet beperkt. Het werkterrein van de provincie Veel maatschappelijke organisaties kennen hun oorsprong in een afzonderlijk domein: het domein van economische ontwikkeling, ruimtelijke ordening, milieu, natuur, water, infrastructuur, onderwijs of sociale samenhang. In de afgelopen jaren hebben veel lokale organisaties zich opgeschaald tot regionale of zelfs (inter-)nationale partijen van formaat. Vanwege de verwevenheid tussen verschillende vraagstukken zoeken deze organisaties steeds meer verbinding met organisaties uit andere domeinen. De provincie heeft het schaalniveau en de deskundigheid om in dat netwerk de goede gesprekspartner te zijn en het publieke belang te vertegenwoordigen. De provincie neemt vaak vanzelfsprekend een leidende rol op zich in het verlengde van wettelijke taken, bijvoorbeeld in het ruimtelijk-fysieke domein. Zonder extra medebewindstaken of wettelijke bevoegdheden te claimen, kan zij ook partijen en disciplines in het economische en sociale domein met elkaar verbinden. Zoals de 3 hoogleraren aangeven is ook in deze domeinen oplossingskracht op het niveau van de provincie gewenst. In diverse Europese landen wordt al vaak een beroep gedaan op het regionale schaalniveau. Ook de Europese Commissie ziet het regionale schaalniveau als een belangrijke verbinding tot gemeenschappen van burgers en geeft de regio daarom veelvuldig beleids- en uitvoeringsverantwoordelijkheden.

14


3

De diensten van het middenbestuur Om te integreren en te verbinden, werkt de provincie langs drie ‘productielijnen’. De provincie produceert visies en ambities, levert waarborgen voor kwaliteit en bewaakt de realisatie van projecten:

3

Visie De provincie verzamelt en analyseert gegevens, voert een dialoog met partners en geef al die informatie vervolgens betekenis in een ontwikkelingsvisie voor de regio. Die visie is geen blauwdruk, maar de gedeelde ambitie van een netwerk van partijen, die zich daardoor weer laten inspireren voor hun eigen keuzes en beslissingen. Voorbeelden zijn de samenwerkingsagenda Twente in internationaal perspectief en het gezamenlijke werkprogramma met Gelderland, Limburg en Noordrijn-Westfalen. We hebben netwerkanalyses en we werken aan een Provinciaal Omgevings Plan voor de ruimtelijkfysieke ontwikkeling van Overijssel. Waarborg voor kwaliteit De provincie komt op voor publieke belangen die het risico lopen veronachtzaamd te worden. Algemeen gezegd gaat het om het voorkomen van afwentelgedrag. Vanuit regionaal perspectief is het niet optimaal als gemeenten elkaar beconcurreren met woningen, bedrijventerreinen of toeristische attracties. Vanuit regionaal perspectief is het belangrijk een ambitieus kwaliteitsniveau voor lokale samenlevingen en bestuur te waarborgen. Ook de kwaliteit van natuur, milieu, water en landschap moet op regionaal niveau gewaarborgd worden. Gezien de belangen die hierbij in het geding zijn, zijn toezichthoudende bevoegdheden noodzakelijk, maar het instrumentarium van de provincie is breder. Zij kan kennisdeling bevorderen, ontwikkelingen pro-actief signaleren en bestuurlijke interventies plegen op basis van haar wettelijke of morele gezagspositie. Mede dankzij de provincie vindt bijvoorbeeld een voortvarende en evenwichtige woningbouwproductie plaats. En het publiceren van gemeentelijke belastingtarieven is een pro-actieve en samenwerkingsgerichte manier om de kwaliteit van het financieel bestuur te waarborgen.

15

Realisatie De provincie staat er voor in dat grote maatschappelijke projecten op regioniveau succesvol worden voltooid. Vanouds werden daar subsidies voor ingezet, nu zetten we steeds vaker directe bevoegdheden in of we investeren zelf. Voorbeelden zijn de trekkersrol van de provincie in het project IJsseldelta, het faciliteren van het Twents Innovatieplatform, de aanpak van de reconstructie van het landelijk gebied en het vlottrekken van de herstructurering van bedrijventerreinen. Ook de Eigen Krachtconferenties, waarin het hele sociale netwerk rond een hulpbehoevende jongere wordt geactiveerd, zijn door de provincie geïnitieerd. Deze visie vraagt om een voortvarend, toekomstgericht en zelfbewust provinciaal bestuur en ambtenarenkorps. We nemen afstand van (het beeld van) de passieve provincie die achter de feiten aan hobbelt. Het pad van een autoritaire, hautaine juridische bestuursmacht hebben we al lang geleden verlaten. We richten ons nu volledig op samenwerking en initiatief en we geven onze partners de ruimte succesvol te zijn in het realiseren van acties en doelen. Het middenbestuur kan zijn integrerende en verbindende functie slechts vervullen als het kan rekenen op eigenstandige, doortastende en samenwerkingsgerichte gemeenten en andere publieke en private organisaties. Daarom hameren we ook op het belang van een ‘open huishouding’, voldoende (financiële) middelen, autonome beleidsmogelijkheden en initiatiefrecht voor gemeenten en provincies. Autonomie van zowel gemeenten als provincies is het wezenskenmerk van een openbaar bestuur dat het publieke belang van een leefgemeenschap vertegenwoordigt. Leefgemeenschappen zijn er lokaal, regionaal en nationaal. Autonomie van decentrale overheden versterkt de kwaliteit van het openbaar bestuur en biedt de mogelijkheid om een maatschappelijk vraagstuk op een innovatieve manier aan te pakken. Autonomie maakt de overheid levend en flexibel. Het voorkomt dat ieder initiatief door de flessenhals van het bestuurlijk centrum moet. Veel innovaties en taken die nu centraal worden behartigd vinden dan ook hun oorsprong in de autonome beleidsruimte van een gemeente of provincie. Het gaat soms om nieuwe maatschappelijke problemen, maar vaker nog om succesvolle vernieuwingen rondom in medebewind geregelde taken.

16


3

Wie een effectieve overheid wil, moet bereid zijn de provincie voldoende beleidsruimte en bevoegdheden te geven om daadwerkelijk een integrerende en regisserende rol te kunnen spelen. Nu moeten we te vaak constateren dat het Rijk zaken centraal dicht regelt, via de markt van-zich-af-organiseert of zelf probeert lokaal te sturen. Daarbij wordt ofwel onvoldoende regionaal maatwerk geboden, ofwel onvoldoende samenhang aangebracht. Het Rijk zou de mogelijkheden van de provinciale organisatiekracht veel meer moeten benutten. In combinatie met een duidelijke afbakening van bevoegdheden tussen de bestuurslagen, zal een decentralisatie van bevoegdheden van het Rijk naar provincies en gemeenten leiden tot een efficiëntere én effectievere overheid. Een levend stelsel van autonome bestuurslagen maakt maatwerk mogelijk dat aansluit bij vraagstukken in hun concrete context. Het is daarom doelmatiger dan een staat van centraal gestuurde uitvoeringsloketten. Thorbecke noemde dit de ‘organische staatsleer’, nu zouden we spreken van een ‘interactie in het netwerk van het binnenlands bestuur’.

3

Realisme en optimisme van Overijssel In de hierboven genoemde projecten zien we de contouren al van de ondernemende provincie zoals we die voor ogen hebben. Tegelijkertijd zien we dat we nog een flinke slag moeten maken. Nog vaker zouden we onze doorzettingsmacht goed moeten gebruiken en gewoon inzetten. Meer dan nu zal in de toekomst procesmanagement vereist zijn om grote, integrale projecten in de regio van de grond te trekken. Ook wij laten ons wel eens verleiden door de waan van de dag en korte termijn belangen. Toch zijn we optimistisch gestemd. We hebben helder voor ogen wat nodig is. De samenwerking met onze bestuurlijke en maatschappelijke partners is voor een belangrijk deel op orde. We zoeken naar directe samenwerking met burgers (burgerparticipatie). We investeren in een kwaliteitsslag in de ambtelijke organisatie. We verwachten dat het Rijk ons de ruimte en mogelijkheden biedt voor onze rol, zoals wij onze partners ruimte en mogelijkheden bieden. Onze visie schept verwachtingen. Het Rijk mag ons daarop aanspreken.

17

De juiste bestuurlijke schaal De discussie over het middenbestuur heeft een versnelling gekregen door de problematiek van de Randstad. Daar zou de huidige bestuurlijke organisatie niet langer voldoen om de concurrentie met economische hotspots elders in de wereld met succes het hoofd te bieden. De bestuurlijke slagkracht in de Randstad zou groter moet worden. De discussie over het middenbestuur wordt mede vanwege die situatie al snel een discussie over bestuurlijke schaalgrootte en indeling. De ervaring leert echter dat dit nauwelijks leidt tot constructieve antwoorden. Wij hebben onze visie op het middenbestuur dan ook anders ingezet. Wij onderkennen dat historisch gegroeide grenzen lang niet altijd meer de functie hebben die ze vroeger hadden. We zijn realistisch genoeg om te weten dat de Randstad-discussie ook ons zal raken. Maar we streven naar een uitkomst van ‘regionale differentiatie’. De bestuurlijke organisatie en schaalgrootte vormen voor Overijssel op dit moment geen probleem. De provincie is heel wel in staat flexibel met grenzen om te gaan. Zij kiest bij de voorbereiding en implementatie van haar beleidsagenda de juiste schaal van overleg en actie. Soms is dat de schaal van Salland-Twente (bij de reconstructie van het landelijk gebied bijvoorbeeld) of van de IJsseldelta (zoals in het kader van het nationaal Landschap). Soms is dat de schaal van Oost-Nederland (Stedendriehoek, kennisbeleid Oost-Nederland of cultuurbeleid), dan weer wordt de schaal van de Euregio of een nog groter verband als Noordrijn-Westfalen of Nedersaksen gezocht. Soms gaat het om samenwerking met Drenthe rond de ontwikkeling van landelijk gebied, of met Flevoland over infrastructuur en landschap bij de IJsselmonding. Essentieel is dat elk vraagstuk integraal wordt geanalyseerd, en vervolgens op dát schaalniveau wordt aangepakt waarop een effectieve vitale coalitie kan worden gevormd. Op de lange termijn kan een fusie met Gelderland tot een ‘provincie’ Oost-Nederland een kansrijke optie zijn. Wij staan daar open voor, maar we ervaren op dit moment geen bestuurlijke knelpunten die ons noodzaken dit te forceren.

18


3

Ons aanbod De provincie Overijssel heeft de afgelopen maanden geluisterd naar experts en zelf nagedacht. Ze heeft een selectie van maatschappelijke en bestuurlijke partners gevraagd aan te geven wat zij van hun middenbestuur verwachten. Deze visie wordt derhalve gedeeld door vele maatschappelijke en bestuurlijke partners. Dit is het soort middenbestuur waar zij voor hun opgaven baat bij hebben. Wij, de provincie Overijssel, gaan aan de slag langs deze lijnen. U, minister, kabinet en parlement, kunt bijdragen aan het succes van Overijssel: · Steun onze visie op het middenbestuur en werk samen met ons: provincie, gemeenten en andere maatschappelijke partners · Zorg ervoor dat in rijksbeleid en wetgeving de organisatiekracht van deze organisaties wordt benut · Zet taken en middelen decentraal in (bijv. regionale economische investeringen) zoals ook bij het investeringsbudget landelijk gebied gebeurt

3

Deze brochure is bedoeld als onderstreping van het Overijssels aanbod. Dit is onze visie op de functie van het Overijssels middenbestuur. Onze ambities staan op de kaart. De netwerken zijn gesmeed. We werken toe naar een vliegende start van een nieuwe provinciale bestuursperiode. Wij bieden u de organisatiekracht van Overijsselse bestuurlijke en maatschappelijke partners. Wij kunnen samen met u doelen realiseren die een verschil maken voor de burgers in het land en in de regio. Laat ons uw partner zijn!

19

Colofon Uitgave Provincie Overijssel september 2006 Tekst, coördinatie en vormgeving Eenheid Bestuurlijke Aangelegenheden Print Team Documentproducties Fotografie Job Boersma, Zwolle Adresgegevens Provincie Overijssel Luttenbergstraat 2 Postbus 10078 8000 GB Zwolle Telefoon 038 499 92 55 Fax 038 425 48 01 www.overijssel.nl [email protected]

Onderwerp Overijsselse visie op het Middenbestuur "De vitale coalitie van de provincie Overijssel"

Recommend Documents