Onafhankelijk vakblad voor lassen, lijmen en snijden

Onafhankelijk vakblad voor lassen, lijmen en snijden | Nummer 7/8 | juli 2011

over veiligheid

] g a a r v s j i [ Zomerpr

VOORWOORD

juli/augustus 2011

Colofon www.vakbladlastechniek.nl Redactie Ruud Binnendijk, Bert de Jong, Patric de Smet, Pieter Smittenaar, Walter Vermeirsch, Leo Vermeulen, Henk Zandvliet Eindredactie Pieter Smittenaar, Leo Vermeulen. Uitgever Bert de Jong Advertentie-exploitatie Con-Sell, Rolf Mul T 06 12 50 90 58, E [email protected] Adressen Nederlands Instituut voor Lastechniek Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer T 088 400 85 60, E [email protected] www.nil.nl

ITW WELDING PRODUCTS

Kennis en Passie voor Lassen ITW WELDING PRODUCTS levert een uniek en volledig producten programma uit een aantal marktleidende merken. Het assortiment omvat lastoevoegmaterialen, lasmachines, accessoires en inductieve verwarming apparatuur. Miller lasapparatuur Miller is wereldwijd de marktleider op het gebied van lasapparatuur. Miller staat al meer dan 80 jaar garant voor uitstekende laseigenschappen, vooruitstrevende innovatieve lasboogprocessen en bovenal ultieme betrouwbaarheid! Zeer uitgebreid pakket lastoevoegmaterialen Keuze uit de vooraanstaande merken Elga, Hobart, McKay en Trimark biedt u de mogelijkheid het juiste lastoevoegmateriaal te selecteren voor elke specifieke toepassing variërend van hoogwaardige verbindingslassen tot reparatie en oplassen.

Vakkundige technische ondersteuning staat voor u klaar Onze diensten en producten zijn gebaseerd op “Quality and Know-How in Welding”. ITW Welding Products biedt u een bekwaam team van technische adviseurs. Zij kunnen u adviseren en begeleiden op het gebied van efficiënte procesen productkeuze, het ontwikkelen van lasprocedures, training en kwalificatie van lassers.

Geïnteresseerd in onze mogelijkheden? Onze verkooporganisatie evenals zorgvuldig geselecteerde dealers met gedegen vakkennis staan voor u klaar voor ondersteuning en aanschaf van lasapparatuur en lastoevoegmaterialen. Bel ons op: Tel. 0186 641 444. Wij zijn u graag van dienst!

Belgisch Instituut voor Lastechniek vzw Technologiepark 935, B-9052 Zwijnaarde, België T +32 9 292 14 05, F +32 9 292 14 01, E [email protected] www.bil-ibs.be OPUS communicatie-ontwerp Fruitweg 24 j, 2321 GK Leiden, T 071 589 56 44, F 071 541 41 50 E [email protected] www.opus-co.nl Abonnementen Binnenland € 62,50 (particulier op privé-adres); € 98,75 (bedrijf) en € 31,25 (studenten en senioren). Voor abonnementen in België kunt u contact opnemen met [email protected] Overig buitenland € 116,50 (op bedrijfsnaam). Prijzen zijn excl. BTW. Lastechniek verschijnt elf keer per jaar en wordt toegezonden aan deelnemers van het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) en het Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL) en andere geïnteresseerden en belanghebbenden in de verbindingstechniek. Voor vragen over abonnementen kunt u terecht bij het NIL. Het abonnement geldt voor een geheel jaar. Opzeggingen per aangetekend schrijven vóór 1 oktober van het lopende jaar. Verzendadres wijzigen? Stuur dan het etiket met verbeterd adres retour.

www.itw-welding.com

FORTUNE 200 ITW Welding Products BV is onderdeel van Illinois Tool Works Inc. (ITW), met ongeveer 800 business units. ITW maakt deel uit van de “Fortune 200-lijst” van Amerikaanse beurs genoteerde ondernemingen.

Voor u ligt de zomeruitgave van Lastechniek. Deze editie staat in het teken van veiligheid. De cover laat dit keer duidelijk zien hoe het niet moet. Lassen is geen bezigheid die je doet zonder een gedegen voorbereiding. Deze voorbereiding is niet alleen technisch van aard. Er zal ook vanuit arbeidsomstandigheden en veiligheidsaspecten moeten worden gekeken naar de uit te voeren werkzaamheden. Dat wij, professionals, het niet slecht doen blijkt uit het interview dat Pieter Smittenaar speciaal voor dit nummer, had met een verzekeringsexpert van Nationale Nederlanden. De sociale partners in de metaal, die opereren onder de naam 5xbeter, hebben onlangs een congres georganiseerd om de veiligheid in de metaal te verbeteren. Deze dag stond geheel in het teken van veiligheidsvoorlichting aan nieuwkomers. Lastechniek was erbij en doet verslag van deze leerzame dag. Veilig werken is een onderwerp dat om permanente educatie vraagt. Hierdoor heeft de redactie gekozen voor een aantal artikelen die enerzijds

Al onze advertentiecontracten worden afgesloten conform de regels voor het Advertentiewezen gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland.

de belangrijkste risico’s van het lassen weergeven en an-

Ontwerp en lay-out OPUS communicatie-ontwerp, Leiden. Drukwerk Veldwijk Van Loon, Waddinxveen.

de ontwikkeling van lashelmen, de normen van laskleding

Hoewel de informatie gepubliceerd in deze uitgave zorgvuldig is uitgezocht en waar mogelijk gecontroleerd, sluiten de uitgever en de redactie uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheden en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens. ITW Welding Products BV Edisonstraat 10 NL-3261 LD Oud-Beijerland T +31 (0)186 641 444 F +31 (0)186 640 880

Beste lezer,

©2011 Overname van artikelen is slechts mogelijk na verkregen schriftelijke toestemming van de uitgever. Volg LASTECHNIEK op twitter: @nillastechniek en Linkedin.com

derzijds de stand der techniek beschrijven. Zo komen o.a.

en -handschoenen, veiligheid bij lasrobots en het wel en wee van de gasfles aan bod.

De redactie van Lastechniek wenst u veel leesplezier, een goede vakantie… en vergeet uw fototoestel niet om mee te kunnen doen aan de prijsvraag!

32 Inhoud #07/08 | juli-augustus LASTECHNIEK is een uitgave van OPUS communicatie-ontwerp i.s.m. het Nederlands Instituut voor Lastechniek en het Belgisch Instituut voor Lastechniek www.vakbladlastechniek.nl

04 08 12 14 20 25 26

Berichten uit de laswereld Producten uit de laswereld Brainstormen over veiligheid Las verstandig de belangrijkste risico’s bij het lassen De lashelm in ontwikkeling Lastechniek-zomerprijsvraag fotografeer (on)veiligheid en win veiligheid Lashandschoenen en -kleding

30 32 36 41 42 45 46

25

De verzekeringsexpert De gasfles als informatiedrager RAB, Robotics Safety Mark De lasser van de maand Geen excuus meer voor onveilig werken Willem de Welder Brancheregister

“Hekwerken rondom een robotinstallatie worden inclusief veiligheidszone buiten het maximale bereik van de robot geplaatst. Dat zijn echter wel kostbare vierkante meters die in principe niet volledig worden benut.”

“Veiligheid is de mate van afwezigheid van potentiële oorzaken van een gevaarlijke situatie of de mate van aanwezigheid van beschermende maatregelen tegen deze potentiële oorzaken. Het begrip veiligheid bestaat zowel rationeel als denkbeeldig. Rationeel kunnen er allerlei berekeningen worden toegepast op een situatie om te bepalen of deze veilig is. Daarnaast is er nog denkbeeldige veiligheid. Iemand kan zich veilig voelen maar het rationeel gezien niet zijn en andersom. Dit wordt ook wel schijnveiligheid of schijnonveiligheid genoemd. Om de veiligheid te waarborgen bestaat er regelgeving. Zo moeten bijvoorbeeld drukvaten aan strenge eisen voldoen om explosiegevaar te minimaliseren en moeten gebouwen voldoen aan allerlei brandveiligheidseisen om in geval van brand het aantal slachtoffers en de schade te minimaliseren.” Cover: iStock | OPUS communicatie-ontwerp

36

LASBERICHTEN

juli | augustus 2011

Arbeidsinspectie vraagt met filmpje aandacht voor veilig werken

De Arbeidsinspectie stelt voor bedrijven in de metaalindustrie een filmpje beschikbaar met voorbeelden en tips om de veiligheid van medewerkers te bevorderen. De reden is dat de Arbeidsinspectie constateert dat werknemers in deze sector soms nog ongemerkt worden blootgesteld aan veiligheids- en gezondheidsrisico’s. In dit filmpje, dat in samenwerking met de sector zelf is gemaakt, wordt uitgelegd hoe werkgevers veiligheidsrisico’s voor werknemers kunnen verminderen of voorkomen. De Arbeidsinspectie wil zo werkgevers motiveren

om te investeren in de veiligheid van hun personeel. Ook wil de Arbeidsinspectie op deze manier stimuleren dat werkgevers en werknemers met elkaar de discussie over veilig werken aangaan. Werknemers ademen soms ongemerkt gevaarlijke stoffen in. Verder is er niet altijd voldoende aandacht voor het gebruik en het dragen van beschermende kleding of het toezicht daarop en voor de rol van bedrijfshulpverleners. Naast dit filmpje voor de metaalindustrie is er ook een voor de afvalsector gemaakt. Later volgen filmpjes voor andere branches, waaronder de bouw.


LASBERICHTEN

Hypertherm, nummer één in vakblad Metal Center News De eindscore is gebaseerd op het aantal stemmen dat elk bedrijf heeft gekregen en geeft een grove indicatie van de merken die bij de meeste mensen favoriet zijn en kunnen rekenen op de meeste klanttevredenheid bij metaalbewerkende bedrijven. Andere categorieën (naast cutting) die door deze leidinggevenden uit de metaalbewerking werden beoordeeld, waren Coil Processing, Sawing en Material Handling. “We willen de lezers van het blad Metal Center News bedanken voor hun steun aan de producten van Hypertherm”, aldus Jeff Deckrow, die als vice-president verantwoordelijk is voor de verkoop in NoordAmerika. “We doen er alles aan om de beste en de betrouwbaarste snijsystemen op de markt te brengen en het is dan ook een hele eer om uitgeroepen te worden tot favoriet merk.”

Hypertherm, fabrikant van geavanceerde systemen voor het snijden van metaal, is bij een enquête onder leidinggevenden uit metaalbewerkende bedrijven uitgeroepen tot nummer één. Het tijdschrift Metal Center News vroeg deze leidinggevenden naar de beste tien merken voor bedrijven in de metaalbewerking. Voor 2011 werden de producten van Hypertherm uitgeroepen tot de beste in de categorie Cutting Equipment. Alle manieren om metaal te snijden, dus ook zuurstofgas, plasma en laser, behoren tot deze categorie.

Hypertherm ontwerpt en fabriceert geavanceerde snijsystemen voor toepassing in allerlei industrietakken, zoals scheepsbouw, productie en autoreparatie. De productlijn omvat handbediende en gemechaniseerde plasma- en lasersystemen, slijtdelen, CNC-bewegingsen -hoogteregelingen en snijsoftware. Hypertherm heeft wereldwijd meer dan 1.000 medewerkers, evenals vestigingen en vertegenwoordigingen over de hele wereld. Het ligt in de lijn der verwachting dat daar dit jaar nog 100 banen bijkomen. www.hypertherm.com

Grote vraag naar expositieruimte AMB 2012 in Stuttgart SAMEN VEILIG WERKEN IN DE METAALINDUSTRIE

www.arbeidsinspectie.nl/actueel/videos/samenveiligwerkenindemetaalsector.aspx 4

AMB 2012, de internationale expositie voor metaalbewerking, is populairder dan ooit. Ongeveer 700 exposanten hebben hun aanwezigheid in Stuttgart reeds bevestigd. Meer dan 60 procent van de hallen is op dit moment al bezet. Tot op heden zijn er al meer internationale inschrijvingen dan in de aanloop naar het AMB 2010. Dit duidt op een sterke groei in de aandacht en algehele belangrijkheid van het AMB buiten Duitsland. Deze groei heeft tevens tot positief gevolg dat het AMB op het moment wordt gezien als de meest toonaangevende tweejaarlijkse beurs binnen Europa op het gebied van machines en precisiemiddelen voor de metaalbewerking. Ook deze editie wordt verwacht dat de beurshallen, met een oppervlakte van 105.000 vierkante meter, volledig volgeboekt zullen worden. Meer dan 1.300 exposanten zullen hun innovatieve ideeën en ontwikkelingen op het

gebied van snij- en precisietechnologieën exposeren. Binnen deze werkgebieden, zullen de exposities specifiek gericht zijn op klauwplaten, CAD, CAM, CAE, software, slijpmachines, werkstuk- en gereedschapshantering, en meetsystemen.

5

LASBERICHTEN


Internationale ‘Elektron Beam’ lasconferentie van 26 tot en met 30 maart 2012 in Aken De ‘American Welding Society (AWS)’, de ‘Deutscher Verband für Schweißen’ (DVS) en het ‘International Institute of Welding (IIW)’ organiseren de tweede ‘International Electron Beam Welding Conference’, IEBW in . Na de succesvolle eerste conferentie in Chicago, in september 2009, werd besloten de conferentie elke twee jaar te laten plaatsvinden in afwisselend de Verenigde Staten, Duitsland en in de toekomst, Azië. IEBW verenigt wetenschappers, ingenieurs en technisch personeel vanuit de hele wereld, die betrokken zijn bij het onderzoek, de ontwikkeling en de toepassing van ‘Electron Beam’ lasprocessen. Dit unieke congres is een evenement dat iedereen die te maken heeft met dit lasproces zou moeten bijwonen.

Maandag 26 maart 2012 Gratis workshop Fundamentele uitleg over EB en nieuwe ontwikkelingen. Dinsdag 27 maart 2012 Twee sessies ‘s Avonds: Officieel welkom (receptie) Woensdag 28 maart 2012 Twee sessies ‘s Avonds: Tour met gids over het ISF Welding and Joining Institute, RWTH Universiteit van Aken Donderdag 29 maart 2012 Één tot twee sessies Vrijdag 30 maart 2012 Technologietour en bezoek aan onderzoekscentrum Jülich

Call for Papers

Interesse in sponsoring?

De organisatoren van IEBW 2012 nodigen u uit uw werk in te zenden voor deelname aan het technische programma. Originele, niet eerder gepubliceerde uittreksels van 150 tot 200 woorden die betrekking hebben op onderzoek en (mogelijke) toepassingen of nieuwe ontwikkelingen worden geaccepteerd. Jonge ingenieurs en wetenschappers worden uitgenodigd om hun bachelor- of master dissertatie te presenteren. Er worden plannen gemaakt voor een speciaal blok waarin deze jonge professionals in de gelegenheid worden gesteld hun presentatie te geven. Om de hoge maatstaf in technische kwaliteit en integriteit te waarborgen worden al te commerciële bijdragen van deelname uitgesloten. De conferentie zal in het Engels worden gehouden.

Indien u interesse heeft om sponsor te worden van ons evenement, kunt u hierover contact opnemen met het secretariaat. Het presenteren van uw bedrijf/instituut op de conferentie zelf, in de flyers, het programma-boekje of op de website behoren tot de mogelijkheden.

Deadline inleveren uittreksel: 31 juli 2011 Deadline inleveren manuscripten: 15 december 2011

6

What’s in a name?

Lucom B.V. wordt Plymovent®

Het programma

Vakgebieden tijdens de IEBW conferentie: Innovaties in EBW | Toepassingen en efficiëntie | Onderhoud en reparatie Snel prototyperen en produceren | Procesmodeleren | Controle technologie | Diagnostiek ‘Microjoining’ Refractaire metalen | EB solderen | Oppervlakte behandeling | Laseigenschappen Materialen | Snijden en boren | Regulering en educatie | Economische situatie | Geschiedenis van EB

Om uw werk in te zenden voor mogelijke deelname, bezoek onze website: www.dvs-ev.de/iebw2012

LASBERICHTEN


Locatie Aken, Stad der Koningen. De Universiteit van Aken is in Duitsland de meest gerenommeerde technische en dus bij uitstek geschikt om gastheer te zijn voor dit evenement.

Lucom BV was samen met Euromate en Plymovent al geruime tijd onderdeel van een internationaal concern: the Clean Air Group. Om optimaal te kunnen presteren is besloten over te gaan tot het voeren van één merknaam, Plymovent en één concernnaam, Plymovent Group. Ieder land krijgt een eigen vestiging die ook de

naam Plymovent zal dragen. Dit zal gefaseerd ingevoerd worden. Sinds 1 januari 2011 heet de Belgische vestiging Euromate BVBA al Plymovent BVBA. Per 1 oktober 2011 wordt Lucom BV gewijzigd in Plymovent BV. De naam en de huisstijl zal de meest zichtbare verandering zijn die u zult ondervinden. Voor de rest verandert er niet “echt” iets: we blijven hetzelfde bedrijf, met dezelfde producten, met dezelfde gezichten, met dezelfde dienst en met dezelfde service. Per 1-1-2011: Het merk Euromate verdwijnt en wordt Plymovent; Onze Belgische vestiging heet geen Euromate BVBA meer maar Plymovent BVBA. Per 1-10-2011: Lucom BV wordt Plymovent BV. www.lucom.nl

Schielab-vestigingen gaan verhuizen

Vanwege de sterke groei die Schielab de laatste jaren heeft meegemaakt was er de noodzaak tot grotere huisvesting. Daarom zijn de vestigingen van Schielab in Rotterdam, Sittard en Veendam omstreeks eind augustus/begin september 2011 verhuisd naar grotere locaties in respectievelijk Rotterdam, Beek en Veendam. Tegelijk met die verhuizingen zijn ook de nodige investeringen gedaan in nieuwe onderzoeksapparatuur. Zo zijn er nieuwe 100kN en 600kN trekbanken en 450J kerfslaghamers aangeschaft ten behoeve van o.a. het mechanisch onderzoek aan lassers- en lasmethode kwalificatie proefstukken, en materiaalcertificatie. Bovendien is er in zowel Rotterdam als Beek geïnvesteerd in nieuwe JEOL elektronen microscopen met Energie Dispersieve Röntgen micro analysesystemen ten behoeve van het schade onderzoek, waarin Schielab een hele goede reputatie heeft. De vestiging in Breda blijft op de oude locatie, maar wordt in januari 2012 uitgebreid met ruim 400 m2 laboratorium ruimte. De aloude werkrelatie met ApplusRTD waar Schielab op drie locaties bij gehuisvest was, blijft natuurlijk gehandhaafd ten behoeve van de uitvoering van het NDO als deel van de totale dienstverlening aan de opdrachtgevers. De adressen van de Schielab locaties zijn per eind augustus/begin september 2011:

Schielab Rotterdam

Schielab Sittard/Beek

DVS www.dvs-ev.de/iebw2012

T 010 437 53 59 - F 010 415 29 45 Per september 2011: Sevillaweg 64 - 3047 AL Rotterdam [email protected]

T 046 451 11 97 - F 046 452 40 70 Per september 2011: Schuttersstraat 27 B - 6191 RZ Beek [email protected]

Organisatie

Schielab Breda

Simone Mahlstedt [email protected]

T 076 542 43 00 - F 076 542 48 48 Voorerf 18-20 - 4824 GN Breda [email protected]

Schielab Veendam T 0598 35 08 55 - F 0598 35 05 65 Per september 2011: Vrijheidsweg 14 - 9641 KR Veendam [email protected]

Secretariaat

Christoph Eβer-Ayertey [email protected]

Voor meer informatie: [email protected] of www.schielab.nl

7

LASPRODUCTEN


Laskoppen

De compacte stroombron

De nieuwe open “buis aan buis” laskoppen uit de serie ORBIWELD TP AVC/OSC bezitten prima kenmerken qua design en functionaliteit. In vergelijking met traditionele laskoppen is de aandrijfmotor in de kop geïntegreerd, waardoor een compacte opbouw mogelijk is zonder dat in de praktijk storende gevaarlijke situaties ontstaan. Tegelijkertijd zorgt dit voor een lichtere laskop. Ook de 100 mm draadspoel voor montage van toevoegdraad bij TIG koude draadlas is op de laskop behuizing gemonteerd. Dit voorkomt het verdraaien van de draad ten opzichte van de lasnaad. Het spanbereik van de drie lastangen (TP 400: voor buis diameters van 30 - 115 mm; TP 600: 70 - 170 mm; TP 1000: 120 275 mm) laat zich via de draaiknop eenvoudig instellen voor het hele maatbereik. Uniek aan de Orbimatic lastangen is de werkwijze van de lasboogafstand (AVC).

van Orbimat Handig, economisch en effectief Orbimat presenteerde in juni de compacte stroombron, de ORBIMAT® 300 CA AVC/OSC. Deze maakt gemechaniseerd TIG-Orbitaal lassen met het tot nu toe onvergelijkbaar bedieningsconcept (MMS) en verder een reeks technische bijzonderheden super eenvoudig. In combinatie met de nieuwe functionele open lastangen ORBIWELD TP AVC/OSC (aangepast voor wanddiktes van meer dan vier millimeter) of met de precisie laskop P16AVC, heeft de gebruiker een innovatief en uiterst economisch lassysteem. Het bedieningsconcept onderscheidt zich wezenlijk van de gebruikelijke marktvarianten met touchscreen. De bediening met display en één knop sturing komt uit de auto industrie en bewijst zich wereldwijd in infotainment systemen van moderne wagens uit de hogere prijsklasse. Orbitalum maakt gebruik van de tastfunctie van deze druk/draaiknop, die in contact staat met het moederbord van een 300 Ampère sterke stroombron. Deze bepaalt hoe de beweging van de draaiknop aanvoelt. Bij het omschakelen tussen de verschillende menupunten, zoals een grote nokkenschakelaar, bij instellen van waarden of parameters zoals de fijnafstemming van een ontvanger. Het grote voordeel hiervan is, dat men zich op het scherm blijft focussen. Verdere technische finesses van Orbimat CA zijn Softkeys, waarmee men verschillende taken zeer snel kan activeren. Het gebruikte besturing systeem RTOS (Real Time Operating System) heeft in vergelijking met de op DOS gebaseerde systemen het grote voordeel, dat zelfs bij het wegvallen van de netspanning geen problemen voordoen. Dit is bijzonder belangrijk bij gebruik op bouwplaatsen. In tegenstelling tot Windows (dat zich bezighoudt met het actuele geopend venster) focust RTOS zich op de sturing en regeling van het lasproces. Dat uit zich in de kwaliteit van het lasresultaat. De versie met sturing BUP (Backup Pressure Control) die nu optioneel verkrijgbaar is, vormt ook een noviteit. BUP regelt per sector de druk van het formeergas in de buis, afhankelijk van de stand van de lasboog. Deze kunstgreep werkt de zwaartekracht van het smeltbad tegen en zorgt op die manier voor een gelijkmatige lasnaad rondom. Uniek op de markt is de Flow Force Functie,

8

LASPRODUCTEN


die het arbeidsproces bij gebruik van gesloten koppen sterk verkort. Door een tweede kanaal voor beschermgas wordt voor de aanvang van het lasproces direct beschermgas in de kamer van de laskop geleid, waardoor de ongewenste zuurstof wordt weggespoeld. De Orbimat-stroombron herkent en stuurt automatisch de lopende processen van aangesloten systeemcomponenten, zowel gesloten als open laskoppen. Ook de regeling van lasboogafstand (AVC = Arc Voltage Control) is automatisch. Verder is er een geïntegreerde pendeling van de boog (OSC = Oscillation) en een aangesloten zuurstof zuiveringsapparaat. In tegenstelling tot traditionele Orbitaal-las stroomsturingen gebeurt het instellen en regelen van elektrodenafstand tot de lasnaad direct over de lasboog afstand. Het foutgevoelige uitproberen en handmatig mechanisch nastellen behoren hiermee tot het verleden.

Deze staat met volledige grootte over het hele maatbereik ter beschikking. Dit is een voordeel ten opzichte van traditionele orbitaal lastangen, omdat bij wisselen van buis diameter de elektrode afstand tot de buis niet iedere keer mechanisch hoeft te worden nageregeld. De maximale pendelweg van de boog bedraagt 20 millimeter. Bijzondere constructieve kenmerken voor eenvoudige bediening en economische functionaliteit worden ook met de “pijp op plaat”laskop P16 AVC aangeboden. Waterkoeling tot aan de TIG laskop zorgt voor een nauwkeurig gelijkblijvend, kwalitatief lasproces en verlengt de inschakelduur. De laskop is tot 30° traploos zwenkbaar. Bij schuin gemonteerde buizen in de bodemplaat of in kleine ruimtes is deze functie zeer waardevol. De aandrijving van de lasdraadhaspel direct op de rotatie as van de laskop, is ook niet alledaags. Dankzij deze vondst loopt de draad gelijkmatig zonder enige verdraaiing door de conische geleiding in het smeltbad.

(advertentie)

LASHANDSCHOENEN EN LASKLEDING GETEST EN GECERTIFICEERD DOOR TÜV. KIJK VOOR TESTRAPPORTEN, CERTIFICATEN EN HANDLEIDINGEN OP WWW.WELDAS-CE.COM

WWW.WELDAS.COM EN 12477

Contact: [email protected]

EN 11611/EN 470-1 9

LASPRODUCTEN


LASPRODUCTEN


Venvulas

ontwikkelt lasrookafzuigsysteem voor integratie in Röwac lasmachines

Lassen zonder afzuiging betekent dat zowel de lasser als anderen in de ruimte worden blootgesteld aan lasrook.

De filterunit en de hoogvacuümpomp zijn onzichtbaar ingebouwd in de lasmachine (achter de geopende klep).

Doordat de compacte afzuigkap met magneetbevestiging en spleetafzuiging vlak boven de lasnaad gepositioneerd wordt, is de afzuiging bijzonder effectief. Duidelijk is hier te zien dat er zelfs bij het lassen met gevulde draad geen lasrook ontsnapt.

Een hoogvacuümpomp zorgt voor een snelle luchtverplaatsing, zodat de slang tussen de feitelijke filterunit en de afzuigkap bij de lasnaad zo dun mogelijk gehouden kon worden.

Venvulas uit Vught introduceert een compleet nieuw ontwikkeld compact lasrookafzuig- en reinigingsysteem voor integratie in Röwac lasmachines. Later dit jaar zal er ook een stand-alone versie van dit nieuwe afzuig/luchtreinigingssysteem op de markt verschijnen.

binnenklimaat. Bovendien verdwijnt er met dit systeem geen warmte uit de ruimte, wat ten opzichte van centrale luchtafzuiging een aantrekkelijke energiebesparing oplevert.

tieve afzuiging bij hoeklassen. Door gebruik te maken van het principe van zeer snelle luchtverplaatsing, opgewekt door een elektrisch aangedreven hoogvacuüm centrifugaalpomp, kon de diameter van de slang tussen afzuigkap en filterunit in de lasmachine drastisch worden beperkt. Maar nu moest nog het vraagstuk van de filtratie op zich worden opgelost. Het antwoord hebben we gevonden bij een gespecialiseerde filterfabrikant. In de pomp- en filterunit wordt nu een tweetraps luchtreinigingssysteem toegepast. Eerst worden de ‘grovere deeltjes’ uit de lasrook gefilterd met een zogeheten ‘grofvuilfilter’. Deze deeltjes komen in een makkelijk toegankelijke lade terecht die periodiek geleegd moet worden. Na het ‘groffilter’ wordt de lasrook door een DIN EN 1822 Klasse H13 fijnstoffilter geleid dat wordt gekenmerkt door een effectief filtratierendement van 99,99%. Na dit filter wordt de gezuiverde lucht terug de ruimte in geblazen. Niet alleen wordt de lasser met dit systeem goed beschermd tegen de nadelige effecten van lasrook, ook heeft deze geïntegreerde filterinstallatie een gunstige invloed op de totale luchtkwaliteit in de werkruimte.”

Comfortabel werken

bel. Daar waar de laswagen staat is immers direct een goede afzuiging voorhanden en hoeft de lasser geen ‘persluchthelm’ te dragen. Zodra de lasser met lassen begint, schakelt automatisch de afzuigmotor in. Stopt de lasser, dan schakelt de afzuiging na 1 minuut vanzelf uit en staat dus niet de hele dag te draaien. Ook dit heeft weer een gunstig effect op de energiekosten. De compacte afzuigkappen zijn standaard voorzien van een magnetisch clicksysteem en kunnen daardoor eenvoudig op de staalconstructie worden bevestigd. Voor non-ferro en andere niet-magnetische constructies zijn speciale montagebeugels en standaards beschikbaar voor het bevestigen en positioneren van de afzuigkappen. Ook wordt momenteel gewerkt aan ‘zuignapachtige oplossingen’ voor directe montage van de afzuigsystemen op gladde oppervlakken. Het nieuwe geïntegreerde lasrookafzuigsysteem van Röwac kan standaard worden geleverd bij nieuwe lasmachines, maar ook achteraf worden ingebouwd (ook bij oudere lasmachines) mits de machine over een gescheiden draadaanvoerunit beschikt. Later dit jaar zal Venvulas bovendien een stand-alone versie van dit nieuwe Röwac lasrookafzuigsysteem op de markt brengen.

Omdat dit lasrookafzuigsysteem geïntegreerd is in de lasmachine, is het werken ermee eenvoudig en comforta-

www.venvulas.nl

Schoner binnenklimaat Gat in de markt Vooral het lassen met gevulde draad gaat vaak gepaard met forse rookontwikkeling. Maar dat neemt niet weg dat het ook bij standaard laswerk belangrijk is om de lasser goed te beschermen tegen het inademen van lasrook. Tot nu toe waren daarvoor twee opties. De eerste is toepassen van een apart mobiel afzuigsysteem met als bekende nadelen de noodzakelijke extra stroomtoevoer en het constant moeten verplaatsen van de filterwagen. Het effect van een boven de lasplek gepositioneerde afzuigkap is bij dit systeem bovendien niet optimaal. Als tweede optie kan een lashelm met geforceerde luchttoevoer worden toegepast, maar dat wordt door veel lassers als oncomfortabel ervaren. Bovendien levert dit geen bijdrage aan verbetering van de algehele luchtkwaliteit in de werkruimte. Het nieuw ontwikkelde, in de lasmachine geïntegreerde Röwac lasrookafzuigsysteem doet dat wel en legt daarmee de basis voor een in meerdere opzichten gezond

10

Bij de ontwikkeling van het lasrookafzuigsysteem is Venvulas terzijde gestaan door IHC Beaver Dredgers Sliedrecht, waar intensieve praktijktests met het systeem worden uitgevoerd. “Bij IHC wordt intensief gelast en men zocht naar een betere oplossing voor het afvoeren van de lasrook, waardoor de lassers beter beschermd zouden zijn en ook het algehele binnenklimaat in de hal zou verbeteren,” zegt Venvulas-directeur Hans v.d. Ven erover. “In de ontwikkelingsfase hebben we vooral onderzocht hoe lasrook zich gedraagt en op welke manier en op welke plek deze het beste afgezogen kan worden. Opstijgende rook blijkt zich zeer snel in de ruimte te verspreiden. Dus des te dichter de afzuigunit bij de lasplek is bevestigd, des te effectiever is de afzuiging. Daarentegen mag de afzuigunit de lasser natuurlijk niet hinderen bij het uitvoeren van de lasbewerking. We hebben dit gerealiseerd door nieuwe typen afzuigkappen te ontwikkelen in respectievelijk rechte uitvoeringen (met spleetafzuiging) en piramidevormige uitvoeringen voor effec-

11

VERSLAG

Van der Kolk, FNV Bondgenoten


Van der Werken, Kon. Metaalunie


VERSLAG

Kamminga, FMW-CWM

Brainstormen over veiligheid HUMOR, PRAKTISCHE TIPS EN GOEDE VOORNEMENS. DAT WAREN DE BELANGRIJKSTE INGREDIËNTEN OP HET CONGRES ‘EEN VEILIGE START IN DE METAAL’ DAT EIND JUNI PLAATSVOND IN DE RIJTUIGENLOODS IN AMERSFOORT. Pieter Smittenaar ngevallen op het werk komen bij nieuwe medewerkers acht keer zo veel voor als bij vaste werknemers. Dit komt vooral door een gebrek aan kennis en ervaring. Hierdoor herkennen nieuwkomers de risico's minder goed en weten zij minder goed welke maatregelen zij moeten nemen. De reden voor een congres als dit is dus legitiem, zelfs noodzakelijk. Volgens de uitnodiging ging het om de vraag ‘hoe kan een nieuwe medewerker zo snel en effectief mogelijk worden ingevoerd in de noodzakelijke competenties voor het veilig uitvoeren van zijn werk en het realiseren van een veilige werksituatie?’ Een hele mond vol, waardoor je vooraf zou kunnen vrezen voor een dag vol theorie en academische uiteenzettingen. Het tegendeel bleek waar - het werd een uiterst vermakelijke en nuttige dag.

Bezorgdheid, communicatie en vertrouwen Een hele dag brainstormen en discussiëren over veiligheid levert interessante inzichten op. Daarin schuilde ook direct de meerwaarde van het congres. Het begrip veiligheid werd naar een hoger niveau getild en vanuit die abstractie zorgvuldig ontleed. Iedereen heeft zijn eigen visie op veiligheid. Dat bleek al snel en kwam met name duidelijk naar voren bij de forumdiscussie tussen diverse deskundigen. Dolf Polders (CNV Vakmensen) benadrukt vooral de bezorgdheid voor elkaar. “Wanneer je een collega met een stapel dossiers én een kop koffie de trap ziet aflopen, ben je bezorgd dat hij valt. Neem hem daarom die kop koffie (of beter nog: die stapel dossiers) uit handen.” Henk van der Kolk (FNV Bondgenoten) zoekt het meer in de communicatie: “De meeste ongelukken op de werkvloer zijn het gevolg van misverstanden. Als je goed met elkaar communiceert, verklein

12

je daarmee de kans op ongelukken. In een goede werksfeer, waarin mensen met elkaar praten en elkaar vertrouwen, is het risico op een ongeval kleiner.” De impact van het fenomeen vertrouwen was eerder op de dag al gemanifesteerd bij een spectaculaire jongleer act met kegels en reuzengrote circusmessen.

Project nieuwkomers En hoewel niemand de waarde van bezorgdheid, communicatie en vertrouwen bestreed, was men het er ook over eens dat er ook concrete invulling moet worden gegeven aan veiligheid. Het bedrijf Ahrend (kantoorinrichting en meubilair) is daar heel ver in. Niet alleen in algemene zin, maar ook omdat ze een veiligheidsbeleid hebben dat zich speciaal op nieuwkomers richt. De eerste dagen van een nieuwe werknemer staan volledig in het teken van instructies en coaching. De nieuwkomers krijgen een syllabus met daarin kort en bondig de belangrijkste instructies, regels en adviezen op het gebied van veiligheid. De tekst is in het Nederlands. Van startende werknemers wordt dan ook verwacht dat zij de Nederlandse taal beheersen. Maar stilstand is achteruitgang en regeren is vooruitzien. Er wordt al druk nagedacht over een versie met minder tekst en meer plaatjes en icoontjes. Andere ideeën die de revue passeerden waren onder meer de uitgave van een woordenboekje met de 100 meest voorkomende termen in meerdere talen en het inzetten van oudere werknemers als coach. Daarmee sla je twee vliegen in één klap. De nieuwe werknemer krijgt alle belangrijke informatie over veiligheid op een presenteerblaadje uitgereikt terwijl de oudere medewerker zelf ontzien wordt van zwaar of gevaarlijk werk.

Rodeostier De presentaties en discussies wisselden elkaar in rap tempo af. Af en toe viel er een politieke noot. Meestal was de strekking daarvan: bezuinig nooit op veiligheidsmaatregelen. Goedkoop is duurkoop. En hoewel het podium vol zat met experts, kwam een van de leukste anekdotes toch van een congresbezoeker die de eigen verantwoordelijkheid van werknemers wilde belichten. “Voor een van onze medewerkers met rugklachten, hebben we een lang en duur hersteltraject bewandeld. Toen we een personeelsfeestje in western stijl hadden, zat hij als eerste op de rodeostier. Hartstikke leuk natuurlijk, al dat enthousiasme, maar niet erg verantwoordelijk.”

Website Wie het congres gemist heeft, geen nood. De site www.5xbeter.nl staat boordevol informatie en tips om de werkvloer zo veilig mogelijk te houden. De site is het platform van het project 5x Beter, Werken is gezond. Een gezamenlijk project van werkgeversorganisaties en vakbonden in de Metaalbewerking en Metalektro ter verbetering van de arbeidsomstandigheden. Het project biedt kosteloos en onafhankelijk advies en hulpmiddelen op het gebied van schadelijk geluid, oplosmiddelen en lasrook. De vijf partijen die hun krachten hebben gebundeld om dit project tot een succes te maken zijn: • Koninklijke Metaalunie • Vereniging FME-CWM • FNV Bondgenoten • CNV Vakmensen • De Unie

Hun achtergronden en belangen zijn divers, maar hun doel eenduidig: werken in de Metaalbewerking en Metalektro nog veiliger en gezonder maken. Dat is goed voor werknemers en werkgevers. De Koninklijke Metaalunie is de ondernemersorganisatie voor het MKB in de metaal met 12.000 leden die werkgelegenheid bieden aan 135.000 personen. De Koninklijke Metaalunie richt zich op bedrijven tot ongeveer 100 werknemers. Vereniging FME-CWM is de ondernemersorganisatie voor de technologisch-industriële sector. Bij FME zijn ongeveer 2.750 lid ondernemingen aangesloten. Het zijn doorgaans grotere ondernemingen met gezamenlijk zo'n 188.000 medewerkers. FNV Bondgenoten is een vakbond van werknemers en uitkeringsgerechtigden in de industrie, diensten, vervoer en voeding. Het is een vereniging die deel uitmaakt van de FNV, de Federatie Nederlandse Vakbeweging, de grootste vakbond met 1,2 miljoen leden. CNV Vakmensen is aangesloten bij het Christelijk Nationaal Vakverbond. CNV heeft 340.000 leden. De Unie, Vakbond door en voor professionals levert maatwerk voor de aangesloten leden, is eigentijds en onafhankelijk en telt ruim 100.000 leden. Ook heeft 5x Beter, Werken is gezond negen Verbetercoaches in dienst die u en uw collega's verder helpen op weg naar een veilig en gezond bedrijf.

13

VEILIGHEID


WERKGEVERS ÉN WERKNEMERS IN DE VERBINDINGSINDUSTRIE HEBBEN TE MAKEN MET DE ARBEIDSOMSTANDIGHEDENWET (ARBOWET), EEN FIJNMAZIG VANGNET VAN MAATREGELEN EN VOORSCHRIFTEN DAT ERVOOR MOET ZORGEN DAT HET LASSEN ZO VEILIG EN GEZOND MOGELIJK WORDT UITGEVOERD. Maurice Mol | Leo Vermeulen at betekent nogal wat. Bijvoorbeeld voor de inrichting van de werkplaats en de organisatie van het werk. Dit artikel belicht een aantal belangrijke grondslagen van de huidige Arbowet. Vervolgens worden ook de belangrijkste risico’s bij laswerkzaamheden op een rijtje gezet.

Arbeidsomstandighedenwet De overheid wil met de Arbowet een effectiever arbobeleid bewerkstelligen. Een beleid dat leidt tot een verbetering van de veiligheid en gezondheid op de werkvloer. Een goed Arbobeleid draagt bij aan het voorkomen van ziekten en ongevallen en aan het terugdringen van verzuim en van arbeidsongeschiktheid.

Werkgever De Arbowet legt de werkgever de algemene zorg op voor veiligheid, gezondheid en welzijn in verband met de arbeid. Dat betekent dat de werkgever: • bij het organiseren van de arbeid, het inrichten van de arbeidsplaatsen en het bepalen van de productie en werkmethoden moet zorgen voor een zo groot mogelijke veiligheid en een zo hoog mogelijke bescherming van de gezondheid en het bevorderen van het welzijn bij de arbeid, gelet op de algemene regelen van de techniek, de stand van de gezondheidszorg en de stand van de ergonomie en die van de arbeidskunde of bedrijfskunde; • de arbeid, tenzij dit redelijkerwijs niet kan worden gevergd, zodanig moet organiseren, de arbeidsplaatsen zodanig inrichten en zodanige productie- en werkmethoden toepassen, dat daarvan geen nadelige invloed uitgaat op de veiligheid en de gezondheid van de werknemer. Ook moeten de gevaren voor de veiligheid of de gezondheid van de werknemer zoveel mo gelijk bij de bron worden voorkomen of beperkt.

14

Als de gevaren niet bij de bron kunnen worden voorkomen of beperkt, hebben in tweede instantie collectieve beschermingsmaatregelen voorrang boven individuele. Slechts indien redelijkerwijs niet kan worden gevergd dat maatregelen worden getroffen die zijn gericht op individuele bescherming, dienen doelmatige en passende persoonlijke beschermingsmiddelen aan de werknemer ter beschikking te worden gesteld Het gebruik van werktuigen, machines, toestellen en overige hulpmiddelen en stoffen die gevaar opleveren voor de veiligheid en de gezondheid van de werknemer moet worden vermeden of zover mogelijk worden beperkt als redelijkerwijs kan worden gevergd. De inrichting van de arbeidsplaatsen, de werkmethoden en de bij de arbeid gebruikte hulpmiddelen moeten zoveel als redelijkerwijs kan worden gevergd op ergonomisch verantwoorde wijze aan de werknemer zijn aangepast.

• de door hen opgemerkte gevaren voor de veiligheid of de gezondheid meteen ter kennis te brengen aan de werkgever of aan degene die namens deze ter plaatse met de leiding is belast; • de werkgever en de werknemers, andere personen en (Arbo-)diensten, indien nodig, bij te staan bij de uit voering van hun verplichtingen en taken op grond van deze wet.

De Arbocatalogus In de Arbocatalogus staan verschillende methoden en oplossingen beschreven die werkgevers en werknemers samen hebben afgesproken om te voldoen aan de doelvoorschriften die de overheid stelt. In de metaalbranche wordt de Arbocatalogus gemaakt door twee werkgeversen drie werknemers-organisaties. Zij opereren onder de naam “5xbeter, werken is gezond”. De Arbocatalogus voor de metaal staat op de site www.5xbeter.nl.

Samenwerking De Arbowet verplicht de werkgever en de werkgevers samen te werken in het behartigen van de zorg voor de veiligheid, de gezondheid en het welzijn binnen het bedrijf. Werkgevers en werknemers hebben door de Arbowet meer mogelijkheden gekregen om zelf invulling te geven aan de wijze waarop ze in de eigen sector aan de wetgeving voldoen. Dit heeft als voordeel dat binnen de onderneming een arbobeleid gevoerd kan worden dat rekening houdt met specifieke kenmerken van de sector. Een metaalbedrijf verschilt nu eenmaal van een ziekenhuis. In de Arbowet wordt onderscheid gemaakt tussen het publieke en het private domein.

Het publieke domein In het publieke domein (Arbowet, Arbobesluit en Arboregeling) zorgt de overheid voor een wettelijk kader. De overheid stelt hierin doelvoorschriften vast die het niveau van bescherming dat de werkgevers moet bieden aan hun werknemers. Een voorbeeld is het voorschrift om maatregelen te nemen als de lasrookconcentratie hoger is dan de grenswaarde of als het geluidsniveau hoger is dan 85 decibel.

Werknemer De Arbowet geeft een opsomming van de algemene verplichtingen van de werknemers. Met name zijn zij verplicht om: • machines, toestellen, werktuigen, gevaarlijke stoffen, transportmiddelen en andere hulpmiddelen op de juiste wijze te gebruiken; • de aan hen ter beschikking gestelde persoonlijke beschermingsmiddelen op de juiste wijze te gebruiken en na gebruik op de daartoe bestemde plaats op te bergen; • de op werktuigen, toestellen of anderszins aangebrachte beveiligingen niet te veranderen of buiten noodzaak weg te halen en deze op de juiste wijze te gebruiken; • mee te werken aan het voor hen georganiseerde onderwijs;

VEILIGHEID


Het private domein In het private domein maken werkgevers en werknemers samen afspraken over de wijze waarop zij binnen de branche invulling geven aan de doelvoorschriften van de overheid. Deze afspraken kunnen zij vastleggen in een Arbocatalogus.

VCA In Nederland heeft de SSVV, de Stichting Samenwerken voor Veiligheid, regels opgesteld voor bedrijven die werkzaamheden verrichten voor de petrochemie. Bedrijven kunnen worden gecertificeerd volgens de VCAchecklist. De Veiligheids Checklist Aannemers (VCA) is in de eerste plaats ontwikkeld om bedrijven die diensten verlenen aan de (petro-)chemische industrie te toetsen en te certificeren op hun veiligheidsbeheerssysteem. Veiligheid, gezondheid en milieu zijn bij (petro)chemische en aanverwante bedrijven zeer belangrijke aandachtspunten. Binnen deze industrie worden werkzaamheden veelal uitbesteed aan derden. Hierdoor neemt de invloed van deze partijen op de totale veiligheid binnen een locatie sterk toe. Selectie van aannemers die in staat zijn om een goed veiligheids-, gezondheidsen milieubeleid te voeren, is dan ook cruciaal om een goed niveau in stand te houden of te verbeteren.

VCA-certificaat Het VCA-certificaat is een hulpmiddel om systemen op te zetten om onderdelen van de verplichtingen binnen de Arbo-wetgeving in te vullen. Nadat het VCA-systeem binnen de petrochemie in Nederland van de grond gekomen was, is de toepasbaarheid van het systeem ook in andere branches ontdekt. Inmiddels wordt het ook toegepast in de off-shore, in de baggerindustrie en bij de spoorwegen. Bovendien is het ook niet meer beperkt tot Nederland, vrijwel vanaf de start is ook in Vlaanderen de introductie in gang gezet. Al naar gelang het aantal werknemers van het bedrijf geldt een VCA* of VCA** certificaat, waarbij VCA* vooral gericht is op de activiteiten op de werkvloer en VCA** naast de uitvoering zich ook bezighoudt met beleid, structuur- en planvorming. Werknemers dienen te beschikken over een persoonlijk veiligheidscertificaat.

15

VEILIGHEID


VEILIGHEID


de belangrijkste risico’s bij het lassen Lasrook

Elektriciteit

Lassen in besloten ruimten

Eerst moet blootstelling worden voorkomen door de ontwikkeling van lasrook helemaal tegen te gaan. Lukt dit niet, dan moet de vrijkomende rook bij de bron worden aangepakt, wellicht door ruimtelijke ventilatie. Adembescherming moet pas worden gebruikt als alle andere opties onvoldoende mogelijk zijn. In het algemeen wordt adembescherming alleen toegepast als tijdelijke maatregel, maar er zijn omstandigheden waar (naast ventilatie) persoonlijke beschermingsmiddelen noodzakelijk zijn. Zie ook elders in dit nummer.

Het lassen met gelijkstroom is in het algemeen veilig omdat hierbij meestal geen hogere spanningen dan 100 V worden gebruikt. De open spanning van gelijkstroomtoestellen ligt bij het elektroden- en TIG-lassen gemiddeld tussen 45 en 95 V met een rimpel van maximaal 1,5 procent. Wanneer met wisselstroom wordt gelast, levert de lastransformator gewoonlijk een open spanning van 65 tot 80 V, die nodig is om de boog te ontsteken (nullast- of ontsteekspanning). Alle onder spanning staande delen van de lastransformator, ook die van de laszijde (secundaire zijde) moeten deugdelijk tegen aanraking zijn beschermd. De las- en werkstukkabels moeten goed geïsoleerd zijn en in deugdelijke staat verkeren. Het is ook zeer belangrijk om de kleding en vooral de lashandschoenen goed droog te houden.

Speciale aandacht is vereist wanneer er een concentratieverhoging kan ontstaan van giftige dampen of gassen. Bij het lassen met beschermgassen kan verstikkings gevaar bestaan door zuurstoftekort. Een daarvoor gekwalificeerde medewerker moet het risico beoordelen en maatregelen bepalen die vereist zijn om het werk veilig uit te kunnen voeren. De medewerker moet ook de maatregelen voorschrijven die moeten worden genomen tijdens het lassen zelf. Veiligheidsmaatregelen • Zorg voor voldoende ventilatie en maak gebruik van onafhankelijke persoonlijke adembeschermingsmiddelen. Dit zijn beschermingsmiddelen waarbij de leeflucht van buiten de besloten ruimte komt. • Verzeker u ervan dat een gebruikte tank geen resten meer bevat van brandbare, giftige of explosieve mate rialen. • Zorg ervoor dat er geen dat er geen gascilinders in de besloten ruimte worden meegenomen • Controleer de apparatuur op gaslekkage. • Zorg ervoor dat er getraind personeel aanwezig is om in geval van nood in te kunnen grijpen • Controleer bij herhaling dat degene die het werk uitvoert gered kan worden als er zich een calamiteit mocht voordoen. • Sluit bij het einde van de perioden waarin wordt gewerkt alle gastoevoerkranen en verwijder de slangen en apparatuur.

Brand

Boogstraling De boog kan drie soorten straling opwekken; ultraviolette straling , zichtbaar licht en infrarode (warmte)straling, die op de volgende wijzen schadelijk kunnen zijn: • ultraviolet: huidaandoeningen en lasogen; • zichtbaar licht: verminderd gezichtsvermogen; • infrarood: huid- en oogaandoeningen. De straling op het lichaam kan direct van de boog komen of worden weerkaatst via een glimmend of reflecterend oppervlak. Beschermende maatregelen • Bescherm gelaat en ogen met een geschikte lashelm (zie elders in deze editie) voorzien van lasglas met het juiste beschermende filter. • Bescherm het lichaam door het dragen van geschikte kleding (zie elders in deze editie). • Bescherm personen in de omgeving van de lasboog met niet-reflecterende gordijnen of schermen.

16

Aan het werken met gassen zijn risico’s verbonden. Bovendien kunnen de vlam en de boog bij het lassen en snijden een gevaar voor brand opleveren. Bij het bestrijden van brand moet het voor het materiaal geschikte blusmiddel worden gebruikt. Klasse C branden, zoals bijvoorbeeld bij brandbare gassen als acetyleen, kunnen het best worden gedoofd door de gastoevoer af te sluiten. Water en schuimblussers dienen niet te worden gebruikt in de nabijheid van onder spanning staande elektrische apparatuur. Veiligheidsmaatregelen • Verwijder brandbare materialen uit de omgeving van de lasplek. • Dek achtergebleven brandbare materialen af met brandwerend materiaal. • Kijk voor het lassen of de geschikte blusmiddelen voorhanden zijn. • Controleer na het lassen de omgeving van de lasplek nog gedurende een langere tijd (een uur).

Lawaai

Explosie Er is explosiegevaar bij het lassen aan een tank of vat waarin een explosieve of brandbare stof was opgeslagen; er kunnen explosieve materialen zijn achtergebleven in naden, geklonken delen of onder de walshuid. Veiligheidsmaatregelen Voor het lassen moet het volgende worden gedaan: • Verwijder het explosieve materiaal door uitstomen of uitkoken. • Als het explosieve materiaal niet helemaal kan worden verwijderd, vul dan het vat met water, een inert gas of laat er stoom door stromen.

Als algemene richtlijn geldt, dat als een gesprek in een ruimte moeilijk te verstaan is, het aannemelijk is dat het geluidsniveau onaanvaardbaar hoog is. In Nederland heeft de wetgever ten aanzien van de toepassing van gehoorbescherming een aantal wettelijke regelingen vastgesteld. De kern hiervan is • Bij een geluidsniveau van méér dan 80dB(A) per dag moeten werknemers kunnen beschikken over (individuele aangemeten) gehoorbeschermers. • Bij lawaai boven de 85dB(A) moeten werknemers verplicht gehoorbeschermers dragen. De plaatsen waar het geluidsniveau boven de 85dB(A) komt moet duidelijk herkenbaar gemaakt worden voor werknemers.

17

VEILIGHEID ™

™

N NIEUW! IEUW!

3M Speedglas 9100 FX Laskappen De nieuwe ‘flip-up’ oplossing voor lassers

• De dagelijkse blootstelling mag nooit hoger zijn dan 87dB(A), inclusief de dempende werking van een individuele gehoorbeschermer. Komt het lawaainiveau toch boven deze 87dB(A) uit, dan moeten ogenblikkelijk maatregelen worden getroffen om het lawaainiveau te verminderen. • Werknemers die blootgesteld worden aan lawaai, krijgen de mogelijkheid om een audiometrisch onder zoek (gehoortest) te ondergaan door een deskundige. Dit onderzoek kan eventuele (vroegtijdige) gehoor schade meten. • De ondernemingsraad of de personeelsvertegenwoordiging mogen een oordeel geven over de genomen maatregelen ter bestrijding van het lawaai.

Trillingen Handgereedschap dat buitensporige trillingen veroorzaakt, kan leiden tot aandoeningen aan de handen (witte vingers). Omdat het gevaar vooral acuut is bij pneumatische hamers, die werken als slaggereedschap, moet het gebruik daarvan worden beperkt. Beschermende maatregelen • Vermijd of beperk het gebruik van apparatuur met overmatige trillingen. • Houd de handen warm. • Vermijd een te sterke grip bij het vasthouden van het gereedschap.

Uw wV Veiligheid eiligheid

Werkhouding Omdat sommige lasprocessen en aanverwante werkzaamheden lawaai produceren, zullen lassers normaliter gehoorbeschermingsmiddelen nodig hebben. Het slijpen met een handslijpmachine bijvoorbeeld kan geluid produceren met een niveau in de orde van grootte van 108 dB(A). Zie ook elders in deze edite. Beschermende maatregelen Als het geluid van de apparatuur of bewerking niet kan worden vermeden, kunnen een van de volgende alternatieven worden toegepast: • isoleer de geluidsbron zo goed mogelijk door het aanbrengen van geluiddempend materiaal of geluidisolerende omkastingen. • laat de operator zich beschermen door het dragen van geschikte gehoorbescherming. • beperk impulsgeluiden met een niveau boven 140 dB(A).

Een slechte werkhouding kan op de lange duur leiden tot beschadiging van delen in het lichaam. Werkhoudingen waarin het bewegingsapparaat langdurend statisch wordt belast, leiden tot snelle vermoeidheid, pijn en kramp in de spieren. Statische werkhoudingen waar de lasser veel mee heeft te maken zijn: • lang achtereen staan of zitten; • voorovergebogen staan of zitten; • zijwaarts geleund staan of zitten; • liggend werken; • knielend werken. Het is belangrijk om het lassen vanuit een moeilijke positie zoveel mogelijk te voorkomen. Dit kan door de juiste werkvolgorde te kiezen. Goede arbeidsomstandigheden beginnen in dit geval al op het tekenbord. Het ontwerp zal zodanig moeten zijn dat moeilijke lasposities worden vermeden. Het is dan ook belangrijk dat ervaren lassers door de constructeur worden geraadpleegd over de werkvolgorde van het laswerk. Door het gebruik van lasmanipulatoren moet ernaar worden gestreefd dat er vanuit een goede werkhouding zoveel mogelijk onder de hand kan worden gelast. Dit bevordert niet alleen de kwaliteit van het laswerk maar ook die van de werkomstandigheden.

Dit artikel is een bewerking van een eerder in dit blad gepubliceerde bijdrage van Maurice Mol (IWE). Deze versie is geactualiseerd door Leo Vermeulen (IWE)

O Onze nze

Ervaar de toekomst in lasbescherming!

! 3 TH

3M™ Speedglas™ 9100FX Air Laskap met 3M™ Adflo™ Ademhalingsbescherming

De Speedglas 9100FX laskap is voorzien van een veel groter zichtvlak. Bovendien is de totale kap opnieuw ontworpen voor extra comfort.

• • • • • •

Uniek opklapmechanisme voor slijpen en voorbereidende werkzaamheden Meer comfort door verhoogde balans en stabiliteit Uitstekende optische eigenschappen Betere bescherming van oren en nek, dus veiliger Gepatenteerde instelling voor hechtlassen Lasfilter met donkerkleuren 5, 8, 9-13, gevoeligheids- en vertragingsinstellingen.

Ervaar het zelf en vraag een gratis test aan.

PProtection rotection

3M Nederland B.VV.. – www ww.Speedglas.nl – E-mail: [email protected] – tel. (071) 5 450 365 18

KKracht racht

VEILIGHEID


VEILIGHEID


Strak, modern, veilig en comfortabel EEN LASHELM MOET BESCHERMEN EN COMFORTABEL DRAGEN. IS DE WERKELIJKHEID ECHT ZO SIMPEL, OF KOMT ER MEER KIJKEN BIJ HET ONTWERPEN VAN EEN LASHELM? IN GESPREK MET MISTER LASHELM, ANDRÉ VERSLUIJS. Pieter Smittenaar | André Versluijs | 3M et viel niet mee om hem te pakken te krijgen, want hij heeft het verschrikkelijk druk. Gelukkig wist hij toch een gaatje in zijn agenda te vinden om college te geven over lashelmen. André en lashelmen. Hoe is het zo gekomen? “Het balletje is gaan rollen tijdens mijn stage bij De Vlamboog. Deze stage begon als afstudeeropdracht van de master opleiding Integrated Product Design aan de TU Delft. Bij De Vlamboog rees de behoefte voor een opvolger van de huidige Multi Vision lashelm. Dat vond ik een interessant gegeven. Daarom heb ik eerst acht weken onderzoek gedaan naar lashelmen en ben toen begonnen met verschillende concepten, hetgeen heeft geleid tot één prototype. Hierop ben ik toen afgestudeerd. Na mijn afstuderen ben ik nog een jaar werkzaam geweest bij De Vlamboog om het ontwerp te ontwikkelen tot een productiemodel. Deze is op een paar details na gereed.” Wat is het beste materiaal voor een optimale lashelm - en waarom? “Het beste materiaal voor de optimale lashelm is een hittebestendige kunststof, dat tevens licht en flexibel is. Daarnaast is de kostprijs natuurlijk een belangrijk

aspect in de materiaalkeuze voor de helmschaal. Momenteel zijn bijna alle lashelmen gemaakt van nylon, dat prima voldoet aan deze eisen en voor de meeste laswerkzaamheden. Voor boven het hoofdlassen worden tevens laskappen van fiber materiaal gebruikt; deze zijn zwaarder maar ook beter bestand tegen druppels gesmolten metaal.” Aan welke eisen moet een goede lashelm voldoen en tegen welke specifieke gevaren moet de lashelm bescherming bieden? “Een goede lashelm moet voldoen aan de eisen zoals beschreven in de NEN-EN 175 norm. Hierin staat dat een lashelm de ogen en het gelaat moet beschermen tegen de gevaren die vrijkomen bij het lassen namelijk; licht, straling, warmte, lasrook en gesmolten metaalspetters. Maar verder dient een lashelm voornamelijk comfortabel in gebruik te zijn. De lasser moet minimaal gehinderd worden in zijn werk, ook op bijvoorbeeld moeilijk bereikbare plaatsen. Het is natuurlijk ook belangrijk dat de helm na een dag werken nog zonder problemen op het hoofd kan worden gezet. De gebruikersomgeving van de lashelm brengt ook nog een aantal specifieke ontwerpeisen met zich mee, een lashelm moet naast licht en comfortabel ook stevig, hitte- en vuilbestendig zijn.”

“Jonge lassers letten vooral op design” 20

21

VEILIGHEID Bestaat er voor elk booglasproces een specifieke lashelm? “Elk booglasproces heeft zo zijn specifieke gevaren, en voornamelijk het amperage beïnvloedt de intensiteit van de gevaren. Maar in principe beschermt elke goede lashelm bij alle lasprocessen. Alleen de kleur van het lasglas of de verduisteringscassette dient aangepast te worden aan de lichtintensiteit van de gebruikte lasmethode.” Wat is de gangbare prijs voor een lashelm? “De gangbare prijs voor lashelmen varieert heel erg van de uitrusting van de lashelm. Simpele helmschalen met een vast lasglas zijn al voor een paar tientjes te krijgen. Lashelmen met elektronische cassettes zijn vanaf circa 80 euro verkrijgbaar, soms tegen een prima prijs/kwaliteitverhouding. De kwaliteitsmerk helmen komen in sommige uitvoeringen op prijzen boven de 350 euro. Daarnaast is de toevoeging van verse lucht ook altijd prijzig, resulterend in een meerprijs van circa 100 euro exclusief lucht unit.”

Letten ontwerpers bij een lashelm ook op het design - dus, moet hij er een beetje cool uitzien? “Uiteraard. Ontwerpers letten bij het ontwerpen van hun producten altijd op het uiterlijk van het product. Om een succesvol product te ontwerpen, moet de uitstraling van het product passen bij de beoogde doelgroep. Voor het ontwerpen van een lashelm heb ik een analyse gedaan van de gemiddelde Nederlandse lasser en hun idee over het ontwerp van de lashelmen. Er bestaan twee groepen lassers. De eerste is eigenlijk vrij conservatief en geeft niet zoveel om de uitstraling van de lashelm. Maar de jongere lasser gaan compleet voor de uitstraling en kiest voor de strakke modern en stoer vormgegeven lashelm.”


Hoe ziet de lashelm er over pakweg 30 jaar uit? “De ontwikkelingen op het gebied van lashelmen gaat rustig maar gestaag door, zo worden er steeds meer lashelmen met elektronische cassettes gebruikt. Tevens zal het gebruik van opklapvensters voor slijpwerkzaamheden in de nabije toekomst toenemen. Er komen dus steeds meer helmen met opklapvensters. Het gebruik van verse luchttoevoer zal door betere bewustwording van de gevaren van lasrook en strengere regelgeving toenemen. Dit geldt ook voor de combinatie van lashelm met een veiligheidshelm voor bescherming tegen vallende objecten. Deze lashelmen zijn steeds vaker verplicht maar ook steeds comfortabeler en beter verkrijgbaar. De lashelm is over 30 jaar sowieso comfortabeler en veiliger. Het ontwerp gaat richting de motorhelm, met bescherming rondom en boven het hele hoofd. Het materiaal zal lichter worden en de toevoer van verse lucht geoptimaliseerd. De doorkijkvensters worden groter, van betere kwaliteit en tevens “wegklapbaar” voor slijpwerkzaamheden. Het uiterlijk zal stoer en racy worden, gericht op jonge lassers en geïnspireerd door motorrace helmen. Kortom - de lashelm van de toekomst heeft nog ontwikkelingen genoeg te gaan.”

Waarom heb je je eigenlijk op de ontwikkeling van een nieuwe lashelm gestort. Met andere woorden; wat schortte er aan de bestaande lashelmen? “De keuze voor de ontwikkeling van een nieuwe lashelm is, zoals gezegd, geboren uit de behoefte aan een afstudeeropdracht bij De Vlamboog. Zij wilden een nieuwe lashelm ontwikkelen als opvolger van de huidige Multi Vision Lashelm, dit leek mij een mooie uitdaging. Het doel was om voor een redelijke prijs een multifunctionele lashelm te maken. Een uitvoering die lasbescherming, verse luchttoevoer en een veiligheidshelm op een comfortabele manier weet te combineren. Na een half jaar van onderzoek en concepten verzinnen tijdens mijn afstuderen en daarna nog een jaar als werknemer is de Multi Vision Evolution tot stand gekomen. Deze is nu bijna klaar voor introductie tegen het einde van het jaar. De huidige producten voldoen allemaal wel en sommige zijn zelfs heel goed, maar na mijn onderzoek bleek dat op het gebied van comfort nog veel winst te behalen is en vooral de combinaties met verse lucht en veiligheidshelmen nog niet optimaal zijn. In de Multivision Evolution zijn alle aspecten geoptimaliseerd tot een veelzijdige, comfortabele en betaalbare lashelm.”

Veiligheid en comfort. Dat zijn niet alleen voor André Versluijs en zijn Multio Vision Evolution de belangrijkste criteria bij het ontwerpen van de ultieme lashelm. Zo benadrukt ook 3M in een gesprek over hun laskappen: “We zijn voortdurend op zoek naar de inzichten en opmerkingen van gebruikers over de hele wereld om ons te laten inspireren bij het ontwikkelen van onze volgende generatie producten voor de bescherming van de lasser. Er is uitgebreid overleg gevoerd met internationale deskundigen op het gebied van ergnomie en antonomie om er zeker van te zijn dat we de meest comfortabele en best beschermende laskap aller tijden zouden produceren.”

22

VEILIGHEID


André Versluijs 25 jaar ’s-Heer Arendskerke/Goes Master Integrated Product Design; Technische universiteit Delft HBO Werktuigbouwkunde; Hogeschool Zeeland; Vlissingen Huidige functie Plot engineer bij Airpack te Zierikzee Werkervaring Productontwerper bij De Vlamboog Naam Leeftijd Woonplaats Opleidingen

Na een half jaar onderzoek naar lashelmen, lassers en lasprocessen is al deze kennis gebruikt tijdens het ontwerpen van concepten voor een nieuwe lashelm. Van het beste concept heb ik toen een prototype gemaakt. Hier ben ik in maart 2010 op afgestudeerd. Hierna ben ik een jaar werkzaam geweest bij Vlamboog om het concept verder uit te werken tot een productie rijp ontwerp. Toen dit klaar was, ben ik terug naar Zeeland verhuisd waar ik eigenlijk vandaan kom, hier heb ik nu bij Airpack in Zierikzee een uitdagende functie als Plot engineer, namelijk het ontwerpen van compressor packages voor de olie- en gasindustrie.

Uit onderzoeken onder gebruikers zijn de volgende prioriteiten naar voren gekomen: “Bescherming is essentieel.” De Speedglas 9100 laskap is ruimer en dieper gemaakt, zodat oren, hals en zijkanten van het hoofd beter bedekt zijn. “De kap moet comfortabel zitten.” De hoofdband van de kap is volledig veranderd, om drukpunten op het hoofd weg te nemen, het zwaartepunt optimaal te positioneren en verschillende instellingsmogelijkheden toe te voegen. “De laskap moet betrouwbaar zijn.” Voor deze laskap en de automatisch donkerkleurende lasfilters is geput uit ruim 25 jaar ervaring in de ontwikkeling en productie van buitengewoon betrouwbare en duurzame uitrustingen voor de zeer kritische professional.

23

VEILIGHEID Dit wordt mogelijk gemaakt door tal van technische specificaties, zoals: • Automatisch donkerkleurend lasfilter met uitstekende optische prestaties voor een constant en comfortabel zicht. De lasser is altijd beschermd tegen UV- en IR-straling, ongeacht de stand van de kap. • Hitte reflecterend zilveren front. • Betere bedekking van de hals tegen hitte en lasvonken. • Lichtgewicht maar duurzaam materiaal. • Betere bescherming van oren en zijkant nek. • SideWindows: exclusieve, gepatenteerde zijruiten in kleur 5, voor een breder gezichtsveld, waardoor u zich beter bewust bent van bewegende machines, gereedschappen en andere gevaren in uw omgeving. Voor situaties waarin het zicht rondom afleidend kan werken zijn er afdekplaten.


Onlangs is de lijn uitgebreid met vernieuwingen als een opklapbaar lasfilter en een groter transparant vizier. De lasser klapt het lasfilter voor het vizier eenvoudig naar boven. Het ‘klikt’ vast, laag boven het hoofd en dus prettig stabiel. Het grote vizier - liefst 17 x 10 cm! - geeft dan ruim zicht naar boven, beneden en opzij, ideaal voor slijpwerkzaamheden of lasvoorbereiding. De 9100 laskap werkt goed samen met een 3M™ Adflo™ Motorunit of Fresh-Air™ C Verseluchtsysteem voor optimale ademhalingsbescherming. Losse deeltjes, gassen en dampen krijgen geen kans. De ademslangen wordt met één hand vast en los gemaakt, dankzij de ‘draai en klik’ koppeling. Bovendien zijn ze zo bevestigd dat ze niet aan de laskap ‘trekken’, maar soepel, en in balans met het hoofd, meebewegen. Comfort en gemak stonden ook hier voorop bij het ontwerp. Naast de technische ontwikkelingen is ook design belangrijk. Zo zijn er laskappen met verschillende designs ontwikkeld voor alle lassers. Zelfs voor vrouwelijke lassers is er een complete lijn laskappen.

PRIJSVRAAG


Lastechniek|HaVeP® Protective wear

zomerprijsvraag (On)veilige situatie gezien? Fotografeer en win!

] P e V a H n a v g n i d e l k s d i e h g i [ Win veil “Kijk uit voor die wiebelige barbecue!” “Pas op, die stenen daar zijn messcherp.” “Je gaat hier niet zonder helm fietsen. Veel te gevaarlijk.” Yes: de vakantie is weer begonnen - en we hebben er zin in! Goed, je moet extra opletten omdat je in een andere omgeving bent dan thuis, maar daarom houden we onze ogen dan ook extra goed open. Die open ogen kunnen u, als lezer van Lastechniek, nu ook iets moois opleveren. Speciaal ter gelegenheid van deze editie, die in het teken staat van veiligheid, wordt u uitgenodigd om tijdens uw vakantie veilige en/of onveilige situaties te fotograferen en uw digitale kiekjes naar ons te mailen. De drie beste inzendingen worden beloond met een veiligheidskledingpakket van HaVeP® Protective Wear. Dit bedrijf uit Goirle, dat al sinds 1865 bestaat, staat bekend om zijn werkkleding van hoge kwaliteit. De gefotografeerde (on)veiligheden mogen op allerlei situaties betrekking hebben. Signaleert u een zichtbaar té gladde vloer in een zwembad? Maak eerst een foto en waag u pas daarna aan de risicovolle doortocht. Maakt u een boottocht op zee terwijl het water door een lek naar binnen gutst? Pak eerst uw camera en grijp dan pas uw zwemvest. Rijdt u in een huurauto waarvan een portier op half zes hangt? Leg het eerst vast op de gevoelige plaat en ruil vervolgens de auto in.

24

U mag zoveel mogelijk foto’s inzenden als u wilt. Als de bestandsgrootte van de afbeeldingen maar minimaal 500 kB bedraagt. Henk Zandvliet, directeur van het NIL, en een afgevaardigde van HaVeP kiezen in gezamenlijk overleg de drie winnaars. Behoort u tot één van de gelukkigen, dan wordt u uitgenodigd voor een feestelijke uitreiking en wordt uw foto gepubliceerd in Lastechniek en op vakbladlastechniek.nl. Zodat iedereen kan zien: dit is het werk van een fotograaf die niet alleen een scherp oog heeft voor (on)veilige situaties, maar dit ook nog eens mooi weet vast te leggen. U kunt uw foto’s mailen naar:

[email protected]. De inzendtermijn sluit op 26 augustus 2011. Ondertussen wensen wij u een prettige en bovenal veilige vakantie. Want de onveilige situaties die u fotografeert, moet u natuurlijk niet zelf uitproberen. Laten we dat afspreken.

25

VEILIGHEID


VEILIGHEID


Lashandschoenen Laskleding en de

normen

ER BESTAAN NOG STEEDS MISVERSTANDEN OVER DE EUROPESE NORMEN VOOR LASKLEDING EN LASHANDSCHOENEN. TIJD VOOR DUIDELIJKHEID VOOR GEBRUIKERS EN HUN WERKGEVERS. M.E. de Caluwé ie bij het zien van een CE stempel op een product tevreden is, zit ernaast. De juridische werkelijkheid is net even anders. De Europese regelgeving hanteert voor handschoenen de norm EN12477 en voor beschermende kleding de norm EN11611 met daarin vervat de EN470-1.

2 EN407 handschoenen met een thermisch risico Ter voorkoming van thermische risico’s zijn er vier testen uit de EN 407 norm voor de EN12477 norm: Brandgedrag (1 - 4 niveau’s) Contact met hitte (1 - 4 niveau’s) Omgevingshitte (1 - 4 niveau’s) Kleine gesmolten metaaldruppels (1 - 4 niveau’s)

Lashandschoenen EN12477 is de norm voor lashandschoenen. Deze norm is samengesteld uit een aantal onderdelen van andere normen: 1 EN388 handschoenen met een mechanisch risico 2 EN407 handschoenen met een thermisch risico 3 EN420 algemene voorwaarden voor beschermende handschoenen 4 PR1149-2 elektrische isolatie 1 EN388 handschoenen met een mechanisch risico Ter voorkoming van mechanische risico’s bestaan er vier testen: Slijtweerstand (1 - 4 niveau’s) Insnijdingsweerstand (1 - 5 niveau’s) Treksterkte (1 - 4 niveau’s) Puntweerstand (1 - 4 niveau’s)

De bedrukking van de lashandschoen (die ook moet voldoen aan de EN12477) moet altijd minimaal vermelden: • CE logo • De gebruikte norm met jaartal, gevolgd door type (A, B of A/B) • Naam van de opdrachtgever voor certificering • Productnummer van de opdrachtgever • Maat van het product • EN407 pictogram met uit de test waargenomen niveau’s • EN388 pictogram met uit de test waargenomen niveau’s • Informatie pictogram

Voorbeeld:

26

4 PR1149-2 elektrische isolatie Uit deze norm wordt t.b.v. de EN12477 getest op elektrische isolatiewaarden

Voorbeeld:

De testen hittestraling en grote metaaldruppels (die ook vervat zijn in de EN407) hoeven voor de EN12477 niet te worden uitgevoerd. Daarom staat er vrijwel altijd een X op de 4e en 6e positie. De waarden van de uitkomsten van de testen geven 1 als laagste waarde en 4 als hoogste waarde (eventueel 5 bij insnijdingsweerstand).

EN 12477 (09.2005) TYPE A 10-2000

Size: XL

www.weldas.com

Voorbeeld:

3 EN420 algemene voorwaarden voor beschermende kleding en handschoenen Uit deze norm wordt t.b.v. de EN12477 getest op: • Chroom (ChVI) waarden • PCP waarden • Ph waarden • Maatvoering • Gevoeligheid De lengte van een lashandschoen moet (afhankelijk van de maat) minimaal 300 mm lang zijn.

Het voert te ver om al de waarden en gradaties van testen (die moeten worden uitgevoerd door officiële EU keuringsinstanties) hier uitgebreid toe te lichten. Belangrijk is dat de normen met de pictogrammen op de handschoen staan met daarbij aangegeven of het een type A, B of A/B is. Als algemene richtlijn kan men stellen dat een type A handschoen meestal gebruikt wordt bij het elektrode en MIG/MAG lassen en een type B handschoen meestal gebruikt wordt bij het TIG lassen. Het is ook mogelijk dat men een type A/B heeft. Dat betekent dat het product voldoet aan beide criteria (dus type A en type B). De algemene bepalingen van de norm worden verklaard in een verplichte instructie of in gebruikersvoorschriften. Deze moet met het product worden meegeleverd of op internet worden gepubliceerd (in de officiële landstaal van de gebruiker van het product). De fabrikant of leverancier moet op aanvraag van de eindgebruiker een certificaat of een handleiding van het product kunnen overleggen.

27

VEILIGHEID


Laskleding

Markt

De norm voor laskleding is EN470-1 die is vervat in de EN11611. Hier gelden naast een aantal algemene voorwaarden zoals vermeld bij de handschoenen, ook de volgende testen die het moet ondergaan ter goedkeuring: • Treksterkte • Trekweerstand • Maatvoering veranderingen • Vetgehalte • Dikte • Vlamspreiding • Gesmolten metaaldruppels • Opbergzakken • Sluitingen • Maatvoering • Elektrische isolatie Ook hier geldt dat de norm volgens welke de kleding is gekeurd, mét pictogram vermeld moet staan op het product. De EN11611 norm is niet alleen voor kleding die direct op borst en benen wordt gedragen (zoals jassen en broeken) maar ook voor laspetten, bandana’s, monnikenkappen en zweetbandjes voor lashelmen. In tegenstelling tot lashandschoenen is de leverancier hier niet verplicht een certificaat te overleggen. De laskleding moet wel voldoen aan de zaken zoals gesteld in de EN470-1 of de EN11611.

In de markt worden handschoenen en kleding verkocht die niet voldoen aan de gestelde normen. Daarom moeten gebruikers en inkopers extra goed letten op de aanwezigheid van de gestelde normeringen. Een CE stempel alleen is niet voldoende. Handschoenen of kleding met alleen de EN388 en/of de EN407 mogen niet worden aangemerkt als goedgekeurde lashandschoenen of laskleding. Laskleding moet niet alleen comfortabel dragen, het moet vooral veilig zijn. De CE normen leveren hier een substantiële bijdrage aan. WELDAS PRODUCT: 10-2000

HANDLEIDING Weldas CE markeringen op deze handschoen, geven aan dat deze getest en gecertificeerd is volgens norm: 89/686/EEC Level 2

Type handschoen: Lashandschoen

EN12477, 09.2005 Type A

Handelsmerk:

Maatvoering volgens EN 12477, 2005 / EN 420, 2003 Hand index afmetingen 71⁄2 9 91⁄2 Weldas maat label S L XL Afmeting in mm 190 229 241 Totale lengte handschoen (mm) 350 370 370

101⁄2 XXL 267 370

MAAT

Cijfer Weerstandsproef Nivo 1 Nivo2 Nivo 3 Nivo 4 Nivo5 1e Slijtage (# cycles) 100 500 2000 8000 — 2e Snijden (index) 1,2 2,5 5,0 10,0 20,0 3e Inscheuren (Newton) 10 25 50 75 — 4e Perforatie (Newton) 20 60 100 150 —

Handschoenen voor bescherming tegen temperatuurrisico’s Cijfer Weerstandsproef 5e Kleine druppels gesmolten materiaal 6e Grote druppels gesmolten materiaal

!!! als de indicatie op het product “X” is: dan is de betreffende positie niet getest !!! EN12477, 2005: Handschoenen voor bescherming bij laswerkzaamheden (min.eisen)

Vereiste

EN

Electronische Isolatie

pr1149-2

Slijtage weerstand S

EN388

d

Type A Type B Minimale gradering Minimale gradering R≥106Ω

R≥105Ω

2

500 cyclus

1

100 cyclus

1

I d

1

I d

12

Gezondheidsinformatie: De PH, Chroom (VI) en PCP niveau’s van alle materialen zijn getest en voldoen aan de CE gezondheidsnorm. Verfstoffen: voor het verven zijn natuurlijke verfstoffen gebruikt Gebruiksaanwijzing: Deze handschoen is bedoeld als lashandschoen voor MIG/MAG lassen als ook elektrode lassen.

Handschoenen voor bescherming tegen mechanische risico’s

Weerstandsproef Brandgedrag Contacthitte Omgevingshitte Stralingshitte

is nu beschikbaar voor bedrijfsdeelnemers de nieuwe internetsoftware NIL-WP Select is voor onze bedrijfsdeelnemers in twee versies beschikbaar

Maat: zie bedrukking op handschoen

Verklaring van de pictogrammen op de handschoen:

Cijfer 1e 2e 3e 4e

NIL-WP Select

12

Garantie: Dit product heeft een garantie tegen fabrieksfouten. Omdat de toepassingen variëren, is de gebruiker wel verantwoordelijk voor gebruik van het juiste product, in de daarvoor bedoelde toepassing. Wassen, drogen en strijken: Geen bleekmiddel of zuur mag gebruikt worden, alleen standaard wasmiddelen. De eigenschappen van het leer zal veranderen na 1 of 2 wasbeurten, het ver- harden van het leer is gebruikelijk na het wassen. Mechanisch drogen en strijken is mogelijk, echter wordt niet geadviseerd. UV: Binnen de norm is er geen testmethode voor UV straling, maar, normaal gesproken zal dit geen probleem geven met de gebruikte materialen. Electriciteitsgevaar: Dit product kan stroom geleiden, het risico is hoger wanneer het product nat is ! Gebruikte materialen:

• De basisversie met snap-shot functie is verkrijgbaar voor de eenmalige ledenprijs van

€ 395, excl. btw Bij de basisversie kunt u zelf WPS’en aanmaken en uit de bestaande NIL Database WPS’en data kopiëren en vervolgens aanpassen. De basisversie is beschikbaar voor één gebruiker. Voor de snap-shot functie moet u over een eenvoudig software programma Snagit (ca. €49,-) beschikken. Dit programma kunt u ook voor andere doeleinden gebruiken. Snagit is een uitgebreide versie van het Windows 7 programma “snipping tool”.

• De uitgebreide versie met snap-shot functie is verkrijgbaar voor de eenmalige ledenprijs

€ 695, excl. btw Bij de uitgebreide versie krijgt de bedrijfsdeelnemer een aparte internet-locatie en kunt u als gebruiker zelf uw stamgegevens wijzigen indien u dit wenst. Voorbeelden van stamgegevens zijn specifieke lastoevoegmaterialen, basismaterialen en warmte behandelingen. De uitgebreide versie krijgt een licentie voor drie gebruikers. Het toewijzen, door de gebruiker(s), van leesrechten aan derden maakt deel uit van de uitgebreide versie.

'&%$&''#$&%""""""""""""! & #$&%"""""""""""""""""$& $&""""""""""""""! $&'& &'

!''#"'&"$&" " ""$' " " " %"$'" &

28

''&'" " " """"""""""""" " "

''&& $&''&&

Wanneer u, als bedrijfsdeelnemer van het NIL, graag meer over deze internetfaciliteit wilt weten of als u een demonstratie binnen uw bedrijf zou waarderen, vul dan het aanvraagformulier in op: http://www.nil.nl/formulier/naam/NILWPSelect WP Select is een programma waarmee u eenvoudig lasmethodebeschrijvingen opstelt op basis van

eigen ervaringen en inzichten maar ook door de aanwezigheid van een groot aantal WPS’en die in de loop der jaren door de Commissie van Deskundigen in opdracht en onder toezicht van het NIL zijn opgesteld: de NIL Database met meer dan 1500 WPS’en. Aan elke ingevoerde WPS binnen de NIL Database ligt een goedgekeurde lasmethodekwalificatie (LMK=WPQR) ten grondslag.

VEILIGHEID



VEILIGHEID

Tevreden maar alert

Lassen door de bril van een verzekeringsexpert BRAND, ONTPLOFFINGSGEVAAR EN AANSPRAKELIJKHEID. LASSEN IS NIET ZONDER RISICO’S. DAT WEET OOK ING. WIM DE RUIJTER. HIJ IS SENIOR RISICODESKUNDIGE BIJ NATIONALE-NEDERLANDEN EN HEEFT TAL VAN LASBEDRIJVEN IN ZIJN PORTEFEUILLE. EEN GESPREK OVER POLISSEN EN INSPECTIES. Wim de Ruijter Leeftijd 53 Geboren Amsterdam Woonplaats Avenhorn Opleiding HTS Elektrotechniek en Bedrijfskunde Functie Senior Risicodeskundige met 30 jaar ervaring bij verzekeraars en multinationals Motto “Voorkomen is beter dan blussen”

Pieter Smittenaar anvankelijk was hij verbaasd over het verzoek om een interview omdat de metaalsector zijn zaken prima voor elkaar heeft, ook in verzekeringstechnisch opzicht. Maar tijdens de gastvrije ontvangst in de indrukwekkende Haagse Poort, het gebouw van Nationale-Nederlanden, bleek er toch voldoende gespreksstof voor een levendige discussie. Hoe kijkt u als vertegenwoordiger van een verzekeraar naar de laswereld? “Niet op een bijzondere of afwijkende manier. We spreken sowieso niet over de lasbranche als zodanig, zeker niet in risicokundig opzicht. We hebben het eerder over metaal- en constructiebedrijven.” Welke reputatie hebben die bedrijven? “Over het algemeen is de reputatie uitstekend. De branche kenmerkt zich door zelfregulering, het nauwgezet naleven van de veiligheidsvoorschriften en een hoge mate van professionaliteit.” Dus u kunt lekker achterover leunen? “Ha, ha, was dat maar waar. Nee hoor, het feit dat er op zich weinig calamiteiten plaatsvinden, is het gevolg van een collectieve inspanning. Ons aandeel daarin zijn bijvoorbeeld de geregelde inspecties en adviezen. Verzekeraars willen graag schade voorkomen. Niet alleen voor het eigen rendement, ook voor de continuïteit van de

klant. Van een brand raken we niet in paniek. Wel blijkt achteraf helaas maar al te vaak dat zo’n brand heel makkelijk had kunnen worden voorkomen. Als ik het toespits op het lassen, dan is de veroorzaker vaak net die persoon die eigenlijk nooit last of van methode of locatie is veranderd. Andere risicofactoren zijn gemakzucht, haast en goedkoop materiaal. Wat ik ermee wil zeggen, is dat het risico onder controle moet zijn. Bij een normale gang van zaken, dus het naleven van de voorschriften en het gevolgd hebben van de juiste vakopleiding in combinatie met een dosis gezond verstand, is dat dan ook meestal het geval.” Een brand veroorzaakt door lassen beschouwt u niet als calamiteit? “Ik weet dat het wellicht vreemd klinkt, maar vanuit het oogpunt van risico analyse; nee. Het is in elk geval goed en normaal en verzekerbaar. Elke ondernemer die een metaalbedrijf begint waar ook gelast wordt, kan zonder problemen een brandverzekering zonder beperkingen bij ons sluiten. Dat wordt pas anders wanneer de risico’s echt onoverzienbaar groot zijn.” Heeft u daar voorbeelden van? “Het geldt vooral bij aansprakelijkheidsverzekeringen; bij sommige projecten waar certificaatlassen plaatsvindt, moet je er bijna niet aan denken wat de gevolgen kunnen zijn wanneer er iets verkeerd gaat. Een kilometers

“De doe-het-zelf-markt bevalt me niet” 30

lange gasleiding met duizenden lasnaden is een risico waarvoor je niet zomaar een standaardpolis uit de kast kunt trekken. Dan ga je praten over herverzekeren en andere alternatieven.” Op welke trends en ontwikkelingen bent u alert? “Ik maak met het meest zorgen over het lassen op locatie. Er zijn steeds meer kleine bedrijven die dat doen. Zij kunnen makkelijk een brandverzekering voor hun eigen opslagplaats afsluiten, maar moeten er vooral voor zorgen dat ze ook een goede bedrijfsaansprakelijkheidspolis hebben. Een bedrijfsaansprakelijkheidsverzekeraar zal dan wel goed kijken naar de risico’s die verzekerd moeten worden. Deze risico’s worden voor een belangrijk deel bepaald door de wijze van werken van het lasbedrijf en de opdrachten die hij realiseert. Leveringsvoorwaarden en aanvaarde inkoopvoorwaarden van multinationals bepalen dan de gevolgen voor het lasbedrijf als het misgaat. Daar moet je niet lichtzinnig over denken. Het aanvaarden van risico’s betekent dat als er echt iets misgaat, de gevolgen op het lasbedrijf worden afgewenteld.” Hoe bedoelt u dat? “Stel je doet een klusje op locatie voor 100 euro (‘even snel tussendoor’) en je regelt niet de aansprakelijkheid

met leveringsvoorwaarden. Dan kun je in principe aansprakelijk worden gesteld voor alle schade die ontstaat als de lasser iets verkeerd doet. Voor 100 euro omzet een schade krijgen van miljoenen is theoretisch dus denkbaar. Goede leveringsvoorwaarden, op de juiste wijze ingebracht zijn dus essentieel voor het voortbestaan van het lasbedrijf en voor het verkrijgen van een goede aansprakelijkheidsverzekering.” Verder nog ontwikkelingen te melden? “Wat me slecht zint, is de trend op de doe-het-zelf-markt, waar je voor een prikkie een compleet laspakket kunt kopen. Dat is natuurlijk vragen om problemen. Menig doe-het-zelver denkt dat hij met wat ‘bouwmarkt-apparatuur’ alle lasklussen aankan, terwijl de doe-het-zelver juist op de gevaarlijkste plek werkt - op locatie. Dit gaat dan ook regelmatig mis en lezen we weer in de krant dat een schuur is afgebrand door laswerkzaamheden. Dat zijn dus níet de lezers van Lastechniek die de schade veroorzaakt hebben. We houden ook de innovatieve ontwikkelingen van professionals nauwlettend in de gaten. Acetyleen wordt gelukkig niet vaak meer gebruikt, maar helemaal ongevaarlijk is lassen nog niet. De risicodeskundigen van Nationale-Nederlanden en andere verzekeraars hebben nog voldoende werk.”

31

VEILIGHEID


De gasfles als informatiedrager Over nieuwe etikettering, de gewijzigde PGS 15 en andere veiligheidsinformatie CLP IS DE NIEUWE EUROPESE VERORDENING OVER DE INDELING (CLASSIFICATION), ETIKETTERING (LABELLING) EN VERPAKKING (PACKAGING) VAN CHEMISCHE STOFFEN EN MENGSELS, EN DAARMEE OOK VAN INDUSTRIËLE GASSEN. Martin Mulder | Market Manager Linde Gas Benelux eze wetgeving introduceert in de gehele EU een nieuw systeem voor de indeling en etikettering van chemische stoffen, gebaseerd op het wereldwijd geharmoniseerde systeem van de Verenigde Naties (UN GHS). Dit artikel praat u bij over de vele wijzigingen die er zijn geweest door internationale weten regelgeving. Vanzelfsprekend gaat het hier puur om de stand van zaken van dit moment. De productsticker CLP gaat over de gevaren van chemische stoffen en mengsels, en hoe producenten andere partijen daarover dienen te informeren. Het is de taak van de industrie om vast te stellen wat de gevaren van stoffen en mengsels zijn voordat deze op de markt worden gebracht, om ze vervolgens in te delen in overeenstemming met de vastgestelde gevaren. Als een stof of mengsel gevaarlijk is, moet de verpakking worden geëtiketteerd, zodat bijvoorbeeld werknemers van klanten en andere gebruikers de effecten kennen vóór ze het product gaan gebruiken. Sinds 1 december 2010 moeten alle verpakkingen voor enkelvoudige gassen die de cilinder-vullocatie verlaten conform de CLP-regels zijn bestickerd, voordat ze naar een gebruiker gaan. Dat betekent dus dat de bestickering

van de cilinders die u nu ontvangt ingrijpend anders is geworden. Deze stickers dienen ervoor om iedereen die een gas toepast te informeren over de mogelijke gevaren. Voor menggassen gelden deze regels overigens pas vanaf 1 januari 2015. Gelijktijdig met de etiketten moeten ook de veiligheidsinformatiebladen in overeenstemming zijn gebracht. Enkelvoudige gassen zijn bijvoorbeeld zuurstof, acetyleen en argon. Menggassen zijn bijvoorbeeld de argonmengsels van het type PROTEGON®, of andere samengestelde gassen. Voor enkele stoffen neemt het aantal pictogrammen en H(azard) en P(recautionary)-zinnen (voorheen R- en Szinnen) zodanig toe, dat de oude, bekende ‘banaansticker’ op gasflessen daarvoor te klein is geworden. Daarom wordt op bijvoorbeeld koolmonoxideflessen een tweede etiket geplakt. Het eerste etiket bevat alleen transportinformatie, het tweede de gebruikersinformatie. Wanneer sprake is van een gevaarlijk gas(mengsel) is de leverancier tevens verplicht om bij eerste levering een veiligheidsinformatieblad te verstrekken aan alle industriële gebruikers in de toeleveringsketen.

VEILIGHEID


Herkeur van gasflessen

PGS 15

Gasflessen moeten wettelijk periodiek worden gekeurd. Die keuring is noodzakelijk om er zeker van te zijn dat de flessen voor een bepaalde gebruiksperiode veilig kunnen worden ingezet. Een fles mag niet meer worden gebruikt of zelfs maar opgeslagen als de keurtermijn is verstreken. Dit is een voor de gebruiker belangrijke wijziging in de PGS15. Onder bepaalde voorwaarden in het ADR (4.1.6.10) is transport dan nog wel toegestaan. Bij de keuring wordt de fles op druk beproefd (m.u.v. acetyleencilinders), in- en uitwendig gecontroleerd en van een nieuwe laklaag voorzien. Sommige types flessen worden ultrasoon getest. Na goedkeuring wordt elke fles van een keurstempel voorzien. In Nederland zijn de bevoegde keuringsautoriteiten Lloyds Register (Stoomwezen) en Apragaz. De herkeurtermijnen zijn afhankelijk van de gassoort en het type fles. De termijnen variëren van vijf tot tien jaar. Voor composietflessen, lecture-bottles en flessen afkomstig uit het buitenland gelden weer andere regels. De specifieke herkeurtermijnen per gassoort zijn terug te vinden in folder nummer 2400.009 van Linde Gas Benelux, ook te vinden op www.lindegasbenelux onder ‘Nieuws en downloads’.

Ook de PGS 15 (de regelgeving over opslag van gevaarlijke stoffen op basis van het VLG en het ADR) is de afgelopen tijd sterk gewijzigd. De PGS 15-norm behandelt uitsluitend de in- dan wel uitpandige opslag van gevaarlijke stoffen, en niet het omgaan ermee of het toepassen ervan. Bij de beoordeling van een vergunningsaanvraag zijn steeds vaker de PGS 15-regels van toepassing, in plaats van de vroegere CPR 15 en CPR 11-6. Met de intrede van de PGS 15-regels is er heel wat veranderd in de eisen die invloed hebben op het omgaan met en het opslaan van gasflessen. Zo is de Weerstand tegen Branddoorslag en Brandoverslag in minuten (de WBDBO van NEN 6068) rechtstreeks gekoppeld aan de totale waterinhoud van de opgeslagen gasflessen. En de waterinhoud van de fles is weer te vinden op de sticker of de inslag. De meest cruciale zaken voor gasflessen heeft Linde op een rijtje gezet in haar folder 2400.021. Ook deze folder is gratis te bestellen via telefoonnummer 088 262 62 62.

Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen Accord Européen relatif au transport inter national des marchandises dangereuses par route: Internationale overeenkomst aangaande de regelgeving m.b.t. vervoer van gevaarlijke goederen over de weg in Europa Regeling Vervoer over Land van Gevaarlijke VLG stoffen WBDBO Weerstand tegen Branddoorslag en Brand overslag PGS ADR

PGS en WBDBO zijn onderdeel van de Nederlandse regelgeving ADR en VLG zijn Europees

32

33

VEILIGHEID


Schouderkleuren De schouderkleuren van gasflessen zijn geregeld in de Europese norm NEN-EN 1089-3. Aan 7 enkelvoudige gassen zijn specifieke kleuren toegekend:

Bij de andere gassen/gasmengsels bepaalt de eigenschap van het gas de schouderkleur. Zo staat: lichtgroen voor ‘verstikkend’ lichtblauw voor ‘brandbevorderend’ vuurrood voor ‘brandbaar’ lichtgeel voor ‘giftig’ Heeft een gasmengsel meer eigenschappen, dan worden die in maximaal twee ringen op de schouder aangegeven.

De barcodesticker De gasflessen van Linde Gas zijn alle voorzien van een unieke barcodesticker. Daarmee kan elke fles gevolgd worden, en is altijd bekend waar hij van waar naar waar is gegaan, of wanneer er weer een keuring plaats moet vinden. Los van dit veiligheidsaspect levert de barcodesticker tevens een enorm administratief voordeel op: er is exact bekend hoeveel dagen een fles bij een klant heeft gestaan, en wanneer hij (door wie ook) is ingeleverd. Dat voorkomt geschillen over huursaldi en het levert een bijdrage aan beperking van de huurkosten. Inmiddels speelt de barcodesticker ook een centrale rol bij grote afnemers intern. Met een abonnement op een internettoepassing genaamd ACCURA® kan elke instelling of bedrijf precies zien waar zich welke gasfles bevindt, met wat voor soort inhoud, en sinds wanneer. Buitengewoon handig voor grote ondernemingen met meer vestigingen of veel gassen gebruikende afdelingen.

Slijp snel, nauwkeurig en veilig uw wolframstiften Op de TIP-TRIMMER is de slijphoek tussen 10° en 90° tot op 1° nauwkeurig instelbaar, waarbij de slijphoek op het display digitaal wordt weergegeven.

De elektrode kan tot een lengte van 10 mm worden afgekort en geslepen. Door in de lengterichting te slijpen wordt uitholling van de tip voorkomen, daarbij slijpt de machine slechts 0,3 mm per slijpbeurt van het stiftoppervlak.

Op elke gasfles bevindt zich een sticker met daarop vermeld het jaar van herkeur. Nadien mag de fles niet in gebruik zijn. Unieke code per gasfles; hiermee wordt elke individuele fles geïdentificeerd in elke stap van het productie en leveringsproces.

UN - nummer. Dit dient ter identificatie van gevaarlijke stoffen, conform het besluit van de Verenigde Naties. Wereldwijd wordt dezelfde code toegepast voor een bepaalde stof.

ADR - gevaar symbolen. In dit voorbeeld: links: samengeperst gas; rechts: brandbevorderend.

De naam van de producent.

De TIP-TRIMMER is een natslijpmachine voor wolframstiften. Het slijpstof komt daardoor niet in de werkruimte terecht, maar wordt door een vloeistof gebonden en opgevangen in een reservoir. Het reservoir kan eenvoudig via de voorzijde worden vervangen. De TIP-TRIMMER voldoet daarmee aan de Europese wetgeving 98/24 EEC en 89/391 EEC hoofdstuk 6. Technische specificaties Voedingsspanning 230V/50-60 Hz Rotatiesnelheid 10.000 tpm Slijpsnelheid 60 m/s Diamantschijf Ø 100 mm Gewicht 12,8 kg

Kenmerken en voordelen: • Afkorten en natslijpen op één machine • Variabele slijphoek van 10° tot en met 90° • Slijphoekinstelling op 1° nauwkeurig instelbaar • Slijphoekinstelling digitaal afleesbaar • Optimale benutting van de elektrodelengte • Slijpt in lengterichting van de elektrode • Veilige opslag van het slijpstof • Geen afzuiger nodig • Lange levensduur van de diamantschijf • Eenvoudige bediening • Conform 98-24-EU wetgeving

Meer informatie kunt u aanvragen via [email protected] of bel met Lashuis Haprotech T 0251 26 29 19 Verplichte “H” en “P” zinnen

34

Bestelcode of artikelnummer

Lashuis Haprotech | Rooswijkweg 200 | 1951 MD Velsen-Noord | T 0251-262900 | E [email protected]

www.hetlashuis.nl

VEILIGHEID


VEILIGHEID


RAB Robotics Safety Mark

Voorbeeld van optimaal beveiligde robotlascel, met lichtschermbeveiliging en snelloopdeuren. In de praktijk is de snelloopdeur aan de kant waar gelast wordt gesloten, voor onze fotograaf is deze tijdelijk geopend. (foto Valk Welding)

geeft garantie op veilige robotinstallaties LASROBOTINSTALLATIES MOETEN TEGENWOORDIG AAN DE VEILIGHEIDSEISEN VOLDOEN ZOALS ZIJN OMSCHREVEN IN DE NIEUWSTE MACHINERICHTLIJN NEN12100 : 2010. ROBOTINTEGRATORS MOETEN HUN INSTALLATIES DUS ALTIJD CONFORM DEZE MACHINERICHTLIJN LEVEREN, OM ONVEILIGE SITUATIES OP DE WERKVLOER TE VOORKOMEN.

Onder: Voorbeeld van hekwerk rondom een lasrobot bij Ahrend. (foto Ahrend, ABB)

ir. Erik Steenkist | foto’s: leveranciers an de nodige veiligheidsvoorzieningen hangt echter wel een extra prijskaartje, waardoor leveranciers in de verleiding komen met minimale maatregelen een concurrerende offerte voor te kunnen leggen. Om die reden is het veiligheidskeurmerk RAB Robotics Safety Mark ontwikkeld. Robotintegrators die dit keurmerk mogen voeren, hebben zich gecommitteerd aan de hoge veiligheidseisen die in dit RAB Robotics Safety Mark zijn omschreven. Het RAB Robotics Safety Mark geeft in principe de garantie dat de installaties die de betreffende robotleveranciers leveren aan de strenge richtlijnen voor een veilige robotinstallatie voldoen. Robotleveranciers die dit Safety Mark mogen voeren worden daarvoor iedere twee jaar opnieuw geaudit. In de komende ronde krijgen robotleveranciers te maken met een aanscherping van de richtlijnen aangaande risicomanagement.

36

Zowel voor de leverancier als voor de afnemer kan het interessant zijn in een robotinstallatie op fundamentele veiligheidsmaatregelen te besparen. Om op die manier op kosten te besparen is verleidelijk, maar is illegaal en kan leiden tot ernstige ongelukken. Naast schade aan robot en randapparatuur, loopt bedienend personeel in een dergelijke situatie het gevaar tussen de robot en een obstakel ingeklemd te raken, of door een robotarm op volle snelheid geraakt te worden. Dergelijke risico’s moeten vanzelfsprekend worden voorkomen.

Veiligheid medewerkers staat voorop In hoofdlijnen komt het veiligheidskeurmerk van de stichting RAB Robotics Safety Mark er op neer dat een leverancier die die keurmerk heeft verworven, geen concessies mag doen aan het veiligheidsaspect om daardoor zijn producten tegen een lagere prijs aan te kunnen bieden. Het RAB Robotics Safety Mark omvat tenminste de Europese machinerichtlijnen waaraan de leverancier op het gebied van veiligheid moet voldoen. Daarbij ligt het accent dus vooral op het beschermen van het bedienend personeel. In de praktijk komt dat erop neer dat een lasrobot automatisch moet worden uitgeschakeld, zodra een medewerker binnen het bereik van de lasrobot komt.

Lichtschermbeveiliging

Hekwerken zijn ruimtevreters

De meeste lasrobots worden door de fabrikant kaal geleverd met alleen een veiligheidsmodule, waar de robotintegrators zelf veiligheidsmodules en -componenten op aan kunnen sluiten. Lichtschermbeveiliging, signalering in werking, noodstop en automatische afschakeling kunnen daarbij op de veiligheidsmodule worden aangesloten en in de robotbesturing worden geïntegreerd. Een lichtschermbeveiliging schakelt de lasrobot direct bij onderbreking van het lichtsignaal uit en vormt samen met de bovengenoemde componenten de meest toegepaste voorziening.

Hekwerken rondom een robotinstallatie worden inclusief veiligheidszone buiten het maximale bereik van de robot geplaatst. Dat zijn echter wel kostbare vierkante meters die in principe niet volledig worden benut. Een aantal robotfabrikanten, waaronder ABB, Fanuc en Motoman heeft daarom een softwarematige oplossing ontwikkeld, waarmee het mogelijk is zowel het bereik als de snelheid van de robot softwarematig te monitoren en te limiteren. Op kritische plaatsen beweegt de robot dan op de laagste snelheid. Daarmee is niet langer het gehele maximale werkbereik van de robot uitgangspunt voor te beveiligen zone, maar alleen dat deel dat werkelijk wordt benut. Dat levert een reductie van de benodigde vloeroppervlakte op.

Insluitgevaar Naast compacte lasrobotcellen met een sneldeur afsluiting worden de grotere installaties veelal met een hekwerk rondom de installatie geleverd. De toegangspoort neemt dan de functie van lichtschermbeveiliging over om te voorkomen dat een medewerker door een ingeschakelde robot wordt geraakt, beklemd raakt of op andere wijze verwondingen op loopt. Zodra een medewerker die ruimte betreedt, schakelt de robot dus in stilstand. In de praktijk komt het echter voor dat een andere medewerker de veiligheidsdeur sluit en de robot weer in werking stelt. Om dit insluitgevaar te voorkomen, moeten deuren ook vanaf de binnenzijde geopend kunnen worden. Daarnaast bestaat er een systeem dat werkt op basis van unieke sleutels, waarmee je de installatie uitschakelt. Zolang de medewerker die sleutel bij zich houdt zodra hij zich in de cel begeeft, kan niemand de installatie weer onverwacht starten.

37

VEILIGHEID


waarin het uitschakelen van de verschillende zones wordt geregeld. Op de robot zelf, die over een baan of voordraaitafel beweegt, wordt de positie van de robot met naderingsschakelaars geregistreerd. Die signalen worden in de tussenbesturing verwerkt door veiligheids PLC’s. Valk Welding past daarvoor PLC’s van PILZ toe met drie processoren die zichzelf controleren. De PLC’s zorgen ervoor dat de lichtschermbeveiliging alleen in die zone waar de robot actief is, wordt ingeschakeld. Zodra een medewerker die zone echter betreedt, schakelt de robot direct in stilstand. Alleen wanneer de medewerker in de cel op een knop drukt en binnen tien seconden buiten de cel op een tweede knop drukt, wordt het sein pas weer op veilig gezet.

Softwarematige oplossing Een dergelijke softwaremodule wordt door Yaskawa (voorheen Motoman), onder de naam Motosafe, op de markt gebracht. MotoSafe maakt het mogelijk operators in de nabijheid van de robots te laten werken, zonder afbreuk aan de veiligheid te doen. Het systeem beperkt het bereik en de snelheid van de robot tot wat maximaal nodig is voor de specifieke toepassing. De robotintegrator houdt bij programmering van die limitering rekening met een minimale ruimte van 20 cm tussen robot en obstakel of hekwerk, zodat een medewerker nooit beklemd kan raken. In gevallen waar het maximale werkbereik van een robot niet volledig wordt gebruikt, kunnen veel kostbare meters worden bespaard. Dit wordt vooral toegepast bij palletiseer- en handlingsystemen, maar ook bij gecombineerde las- en handlingcellen.

Veiligheids PLC’s regelen de veiligheid per zone Veel lasrobotinstallaties worden geleverd met twee of meer opspanplaatsen. Een lichtschermbeveiliging eventueel in combinatie met een snelloopdeur zorgt ervoor dat de actieve zijde altijd dubbel wordt beveiligd. Lasrobotintegrator Valk Welding levert haar lasrobotinstallaties tegenwoordig standaard met een tussenbesturing,

38

voorbeeld lasrobotinstallatie met meerdere opspanplaatsen

PILZ veiligheids PLC’s regelen de inschakeling veiligheid per zone bij lasrobotinstallaties met meerdere opspanplaatsen. (foto Valk Welding)

Toetsing door onafhankelijke auditor De voorwaarden waarop leveranciers, die het RAB Safety mark willen voeren, worden getoetst zijn door een speciale keurmerk commissie in nauwe samenwerking met een onafhankelijk technisch adviesbureau opgesteld. Deze requirements toetsen in principe de handhaving van de laatste machinerichtlijnen en -normen (NEN-EN-ISO-CD/TR-SIL-PL, etc.). Vanaf het begin is geïnvesteerd in samenwerking met een deskundig en gespecialiseerd auditbureau, dat de robotleveranciers iedere twee jaar toetst. De leveranciers worden op basis van gerealiseerde projecten van de afgelopen drie jaar beoordeeld. Bij een positief advies mag men het keurmerk weer twee jaar voeren.

Benelux loopt voorop De veiligheidseisen voor robots verschillen per continent, zoals de CE-richtlijnen voor de Europese markt.

kaart te brengen. Bij risico-reductie moet de leverancier aangeven op welke manier de manier mogelijke risico’s kunnen worden voorkomen. Onder rest-risico vallen alle zaken die een ondernemer niet zelf in de hand heft, zoals instortingsgevaar, brand of een aardbeving. De Tsunami die dit voorjaar de aan de Japanse kust de risico’s van een nucleaire ramp blootlegde, is een goed voorbeeld van rest-risico.

Tendensen

Nederland en België zijn de eerste landen waar een dergelijk veiligheidskeurmerk wordt gehanteerd. Dat dit op Europees niveau opviel was ook een belangrijke reden voor de president van de International Federation of Robotics (IFR) om persoonlijk de eerste RAB Robotics Safety Marks in oktober 2009 uit te komen reiken. Het IFR zelf onderhoudt nauwe contacten met de Europese commissie in Brussel op het gebied van machineveiligheid. Op basis van ervaring werkt Brussel voortdurend aan verdere aanscherping van de eisen.

Risicomanagement

SafeMove Ook ABB biedt met SafeMove een module aan waarmee de robotbewegingen worden beperkt tot precies datgene dat voor de applicatie nodig is. SafeMove is een onafhankelijk, veiligheidsgecertificeerde computer in ABB’s vijfde generatie IRC5-controller. SafeMove maakt een onafhankelijke berekening van de positie, oriëntatie en snelheid van de robot, en vergelijkt deze uitkomsten met de door een geautoriseerde veiligheidsmedewerker gespecificeerde beperkingen. Het systeem is bedoeld voor inzet in situaties waar mensen in de buurt van robots werken en wordt in de praktijk veelal bij palletisering (food) toegepast.

VEILIGHEID


De laatste machinerichtlijn (NEN-EN-ISO 12100 : 2010) omschrijft het in kaart brengen en beperken van de risico’s waaraan medewerkers in de omgeving van een (las)robot worden blootgesteld. Robotintegrators moeten daarom tegenwoordig een uitvoerige risicobeoordeling maken van de door hun geleverde robotcel. In grote lijnen komt dat erop neer dat de robotintegrator analyseert aan welke gevaarlijke situaties medewerkers bij de eindgebruiker blootgesteld kunnen worden en welke risico’s daaraan verbonden zijn en wat je er aan kunt doen om dat te voorkomen. Dat begint al bij het transport en lossen van de installaties en inbedrijfstelling en loopt door in alle facetten van gebruik, onderhoud, storingen en afbreken en ontmantelen aan het eind van de gebruiksduur.

Waar ligt de verantwoordelijkheid De vraag daarbij is wel hoever een machinebouwer, in het bijzonder de robotintegrator, moet gaan in het omschrijven van mogelijke risico’s en gevaren. Er bestaat immers geen installatie die 100 procent veilig is. De machinerichtlijn beschrijft daarvoor een aantal praktische punten om naast de risico-analyse en risico-reductie ook de restrisico’s te omschrijven. De verantwoordelijkheid en de controle op het naleven daarvan liggen in handen van de eindgebruiker zelf en de wettelijke controle en adviseringsrol van de Arbo. Reden om de machinerichtlijn met risicomanagement uit te breiden, is om al in het ontwerpstadium de mogelijke risico’s in

De reden waarom de machinerichtlijnen op het punt van Risk Assesment zijn aangepast, heeft te maken met verschillende praktijkontwikkelingen die de extra aandacht aan dit aspect vragen. 1. Eindgebruikers willen onderhoud steeds vaker zelf doen. 2. Het aantal vrouwen op de werkvloer neemt toe. Als werkgever moet je rekening houden met een lagere belasting (minder kilo’s tillen) en ergonomische verschillen (kleinere lichaamslengte). 3. Robots kunnen steeds hogere gewichten handelen (valgevaar). 4. Het opleidingsniveau van medewerkers neemt steeds verder af. 5. Een cel wordt door meerdere medewerkers bediend.

Bronnen: Interview Erik ter Veer, voorzitter van de Stichting RAB Robotics Safety Mark door Erik Steenkist. Lezing van Bert Stap, CE-Consultant tijdens de Machinerichtlijndag 24 febr. 2011 Met dank aan RAB, Yaskawa, ABB en Valk Welding Robotics Association Benelux De branchevereniging Robotics Association Benleux (RAB) heeft tot doel het delen en uitdragen van kennis die inzicht geeft in de toegevoegde waarde van industriële robotsystemen voor allerlei toepassingen in verschillende sectoren (metaal, food, etc.) Ook behartigt de RAB de economische en technische belangen van haar leden. Een van de belangrijkste pijlers van de Vereniging RAB is het tonen aan de markt dat industriële robots perfect samengaan met veiligheid. De RABleden voldoen dan ook zonder uitzondering aan het veiligheidskeurmerk: RAB Robotics Safety Mark. Verder wordt in overleg met enkele hogescholen hard gewerkt aan een opleiding Industriële Robot. De branchevereniging bestaat momenteel uit 22 leden. www.robotics-benelux.info

39

RUBRIEK


When W hen two two become one! b ecome o ne! Naam: Theo Doedijns | Leeftijd: 51 jaar | Woonplaats: Woerden | Functie: Voorman thermietlasser en maken van geometrie metingen van de gemaakte lassen bij Dura Vermeer Railinfra. Pieter Smittenaar

www.opus-co.nl IHC Handling Systems Yo our contact for Plasma, pulse Mig and Tig to [email protected]

“een ontwerpen communicatiebureau met hart voor techniek”

www.ihchs.com www.ihchs.com

Minarc Evo producten Ontworpen voor de professionele, mobiele lasser. De Minarc Evo MMA, MIG/MAG en DC TIG lasapparatuur is makkelijk te gebruiken en licht in gewicht. Overal inzetbaar dankzij de 1 fase 230 V, 16 A voeding. Uitstekende laseigenschappen en een stevige kunststof behuizing zorgen voor een optimaal kwaliteitsproduct, waar je ook werkt. Alle modellen beschikken over de PFC technologie, dit geeft een verbazingwekkend hoge energie efficiëntie. De overtreffende trap in compacte lasapparatuur? Absoluut, maar geloo gelooff ons niet alleen op ons woord. Neemt contact op met uw Kemppi dealer voor een demonstratie en ervaar zelf deze geweldige kwaliteitsproducten kwaliteitsproducten..

www.kemppi.com [email protected]

40

KEMPPI WARRANTY

Ener Energy gy efficient efficient

Welke opleidingen heb je gevolgd? “LTS elektrotechniek, diverse opleidingen binnen de spoorbranche zoals vakman spoorbouw, de opleiding thermietlasser en vorig jaar ben ik geslaagd voor het EWF raillasdiploma. Verder heb ik ook NIL BMBE papieren.” Hoe ben je bij Dura Vermeer terechtgekomen? “Ik ben in 1982 bij de NS begonnen als onderhoudsmonteur voor de spoorbaan. Ik heb in de eerste jaren diverse spoorgerelateerde opleidingen gevolgd. Ik mocht zelfs op een locomotor met kraan (kleine diesel locomotief) rijden over sporen die buiten exploitatie waren. Ook kwam ik in 1986 in aanraking met het thermietlassen. Ik had dit al regelmatig gezien van collega’s en omdat ik graag met techniek bezig ben, was de keuze niet moeilijk. Toen de NS werd geprivatiseerd ben ik overgestapt naar een particulier bedrijf in raillastechniek als thermietlasser en lijmlasser. In 2006 is de lasafdeling van dit bedrijf, mede door gezondheidsredenen van de eigenaar, overgenomen door Dura Vermeer Rail Infra. Dit was toen een nieuwe spooraannemer die hard aan de weg timmerde. Deze uitdaging ben ik toen niet uit de weg gegaan. Hier heb ik ook de kans gekregen om mij verder te ontwikkelen.” Wat is er zo bijzonder aan lassen? “Ik ben altijd graag met mijn handen bezig om iets te bouwen. Het lassen aan de rails is altijd buiten en nooit lang achter elkaar op dezelfde plek.” Zijn er projecten of prestaties waar je trots op bent? “Trots op het feit dat ondanks de afwezigheid van algemene middelbare schooldiploma vanaf mijn 15e jaar altijd heb gewerkt en nog nooit een dag zonder werk heb gezeten en al vakdiploma’s in de praktijk heb gehaald. Het is leuk om alle ontwikkelingen van dichtbij mee te maken. Dat ervaar ik nu ook weer in mijn huidige functie. Je ziet dat de kwaliteit de laatste jaren steeds belangrijker is geworden binnen de spoorwereld, ook het vastleggen hiervan. In het begin had ik hiervan

nog geen notie, maar doordat ik ben doorgegroeid naar voorman en dus ook steeds vaker hiermee in aanraking kwam werd mijn aandacht ernaar toe getrokken. Ook de papieren afhandeling van de kwaliteitszorg is de afgelopen jaren steeds belangrijker geworden. Als de papieren niet in orde, volledig en op de juiste wijze worden ingeleverd, kan het werk ook niet worden opgeleverd.” Stel dat je geen lasser was geworden, welk beroep zou je dan gedaan hebben? “Monteur, het moet iets met techniek te maken hebben en waar ik mij met mijn handen kan uitleven.” Wat zijn je hobby’s? “Motoren restaureren en ermee rijden en vissen.” Heb je speciale toekomstplannen? “Ik wil nog graag extra opleidingen gaan volgen op het gebied van lassen.” Ga je nog met zomervakantie? “Ik ben deze zomer 25 jaar getrouwd en ga met het hele gezin een weekje naar Zeeland. Nu maar hopen dat het dan mooi weer is in Nederland.”

41

RUBRIEK



RUBRIEK

NI E U WE BEDRIJFSDEELNEMER

Moldex

Waar moet je op letten bij de aanschaf van ademhalingsmaskers? Drie tips van Peter de Ruiter: • Oriënteer je goed op de markt. • Wees kritisch op je aankoop. Vraag altijd om het keuringsrapport van de notified body (de keurmerkinstelling) die het product heeft gekeurd. • Communiceer met de fabrikant over het product. Die wil weten wat er speelt en hoort graag over de nieuwste ontwikkelingen, zodat hij daar bij de ontwikkeling van nieuwe producten rekening mee kan houden. Zo sta je samen voor veiligheid en blijf je gezamenlijk werken aan productverbetering.

geen excuus meer voor onveilig werken GOEDE EN SLECHTE ADEMHALINGSMASKERS ZIJN OPTISCH NAUWELIJKS VAN ELKAAR TE ONDERSCHEIDEN. LASSERS LOPEN DAARDOOR DE KANS OP ONBESCHERMD WERKEN ZONDER ZICH HIERVAN BEWUST TE ZIJN. Jaap van Sandijk ndanks wettelijke verplichtingen zijn er namelijk nog steeds bedrijven die het niet zo nauw nemen met de ademhalingbescherming van hun medewerkers. En dat is een kwalijke zaak, vindt Peter de Ruiter, general manager van Moldex, specialist in ademen gehoorbescherming. “Wel wat gehorig als het druk op de weg is.” Als Peter de Ruiter wordt gecomplimenteerd met de fraaie ligging van het Moldex-bedrijfspand in Barendrecht, is aan zijn antwoord al af te leiden in welke business hij zit. Ademen gehoorbescherming. Met name over die eerste specialiteit van Moldex gaat dit gesprek met hem. Want het stoort De Ruiter dat er nog steeds mensen zijn in de bouwen laswereld die - onbewust - zonder voldoende bescherming werken op het gebied van ademhaling. Natuurlijk weet hij ook wel dat door de crisis bedrijven de broekriem moeten aanhalen. Maar bezuinigen op veiligheid door met goedkoop en niet goedgekeurd materiaal te werken? “Voor onveilig werken geldt geen enkel excuus”, zegt de general manager resoluut, terwijl hij het raam van zijn werkkamer sluit. Want er is genoeg kwaliteit op de markt. Of het nu gaat om disposables, die acht uur gebruikt kunnen worden, of halfgelaat- en volgelaatmaskers, die langer kunnen worden gebruikt en kunnen worden voorzien van diverse filters: de certificering, afgegeven door een erkende instantie (een zogeheten notified body), staat garant voor de veilige werking van het product. Bij bedrijven speelt niet alleen onwil, maar ook een gebrek aan kennis. Er zijn nog steeds bedrijven die niet (voldoende) bekend zijn met de regelgeving rondom adembescherming. “Dat is ook de reden waarom wij

42

graag bedrijven bezoeken en in gesprek gaan met arbodeskundigen en ploegleiders”, legt De Ruiter uit. ‘We helpen en adviseren vrijblijvend: welke materialen gebruiken jullie, hoe gebruiken jullie die en hoe kan dat eventueel veiliger? Dat kost bedrijven niets.” Nou ja, grapt hij: “Twee koppen koffie dan.” De kwaliteit van maskers is niet af te leiden aan het uiterlijk, benadrukt De Ruiter. Ook ziekten waartoe het gebruik van onveilige maskers kan leiden, openbaren zich niet direct. “Stap je met een onveilige schoen in een spijker, dan zie en voel je de gevolgen meteen. Maar de gevolgen van onveilige maskers? Die ziekten komen als een sluipmoordenaar.”

Maskers Het dertig jaar oude Moldex is kennisgedreven en innovatief. Het bedrijf beschikt inmiddels over 84 patenten. De Ruiter toont een disposible. “Feitelijk heeft dit product dezelfde materiaaldikte als een tissue. Met dit verschil dat het hier een technisch product betreft. Dit geeft aan dat de technologie niet stil staat. Om het masker body te geven, is het omhuld met een polyester netwerk. Andere producten gebruiken hiervoor vaak textiel. Verder waren wij de eerste producent van een disposable met een ventiel, voor de afvoer van warme lucht achter het masker. We onderscheiden ons niet alleen in veiligheid, maar ook in comfort.” Disposables zijn er in diverse gradaties, afhankelijk van de type stoffen waarin gewerkt wordt (hinderlijk, gevaarlijk of giftig). Maar er zijn ook - naast de volgelaatmaskers met luchtonafhankelijke adembescherming halfgelaatmaskers met luchtonafhankelijke adembescherming. De Ruiter: “Denk hierbij aan een lasser in een mangat. Daar wordt de concentratie lasrook te hoog en verdringt het de zuurstof. Werken met een disposable is dan niet meer mogelijk.” Halfgelaatmaskers kunnen ook worden gebruikt als permanente maskers met wisselende filters tegen stoffen, maar ook met gasfilterpatronen die beschermen tegen gassen en dampen. De fijnstoffilters en gaspatronen kunnen aan de maskers gekoppeld worden. “Zo reduceer je kosten ten opzichte

van het werken met de disposables”, aldus De Ruiter. Om het gutswerk van lassers te vergemakkelijken heeft Moldex overigens ook een speciale serie halfgelaatmaskers op de markt gebracht met een hogere afdichting. Daarnaast is er - op verzoek van de markt - een disposable versie ontwikkeld van het alles beschermende halfgelaatmasker. De verschillende producten hebben naast veiligheid nog een andere, niet onbelangrijke overeenkomst, besluit De Ruiter: acceptatie. “Die is hoog onder de gebruikers. Ze hoeven geen extra handelingen te verrichten en dat maakt dat ze het graag dragen.” Zo is er onder het management én onder medewerkers dus echt geen excuus meer voor onveilig werken.

43

RUBRIEK



COLUMN

DELASGROEPENENHUNAGENDA Lasgroep Noord (LGN) Plaats van samenkomst: Rsg De Borgen; Waezenburglaan 51a; Leek Lasgroep West (LGW) Plaats van samenkomst: Tata Steel Training Centre; Rooswijklaan 61; 1951 MH Velsen-Noord Lasgroep Oost (LGO) Plaats van samenkomst: Sg Sprengeloo; Sprengenweg 81; Apeldoorn Lastechnische Discussiegroep Rotterdam (LDR) Plaats van samenkomst: Applus-RTD; Delftweg 111; Rotterdam Zeeuwse Lasgroep (ZLG) Plaats van samenkomst: Wisselend, voor meer informatie kijkt u op zeeuwselasgroep.nl Lasgroep Zuid (LGZ) Plaats van samenkomst: Stedelijk College; Avignonlaan 11; Eindhoven Lasgroep Zuid-Limburg (LZL) Plaats van samenkomst: Amerikalaan 35; Maastricht-Airport

Activiteiten bij de LASGROEPEN Lasgroep Noord (LGN) | www.lasgroepnoord.nl 10-09-2011 Motortoertocht 15-09-2011 Pats, boem show door Westfalen gassen 27-10-2011 Magnum Show (verrassing) lezing en/of excursie Lasgroep Oost (LGO) | www.lasgroepoost.nl 16-09-2011 Excursie (nog te bepalen) 27-10-2011 Presentatie "DYMET Cold Metal Spray System for instantly and rapidly spraying of metal coatings" door Dycomet Europe B.V. te Akkrum Lasgroep West (LGW) | www.lasgroepwest.nl 21-10-2011 Weldingweek in Antwerpen, busreis en viering 25 jaar bestaan LGW, aanmelden via www.lasgroepwest.nl

Lastechnische Discussiegroep Rotterdam (LDR) www.lasgroepldr.nl 19-10-2011 Belgische Welding Week te Antwerpen 08-11-2011 Semi-automatisering door Erik Mars van A & N Zeeuwse Lasgroep | www.zeeuwselasgroep.nl Geen geplande activiteiten Lasgroep Zuid (LGZ) | www.lasgroepzuid.com 13-09-2011 Metaalkunde door Theo Luijendijk (TU) 25-10-2011 Excursie Petrogas Lasgroep Zuid-Limburg (LZL) www.lasgroepzuidlimburg.nl 13-09-2011 Beitsen van leidingen en lassen door Vecom, bij Cofeley 18-10-2011 Lezing plasmasnijden door U. Horst van Hypertherm bij Cofeley

Meer informatie over alle activiteiten is op te vragen bij het NIL, Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer. T 088 400 85 60, F 079 353 11 78, E [email protected]. Actuele informatie staat op www.vakbladlastechniek.nl en op www.nil.nl/algemenelasinfo

44

Vakantie 2011 De vakantie is weer aangebroken en voor een aantal van u zit het er zelfs weer op en moet er weer gewerkt worden. Vakantie is altijd een vermoeiende tijd. Steeds weer moet beslist worden waar we naar toe gaan en als we ergens zijn dan moeten we beslissen wat we gaan doen. Luieren en op je luie kont op het strand liggen, of toch maar dat museum of die kerk bezoeken, of een ritje met de auto of fiets maken. De plaats waar ik woon heeft een aantal toeristische attracties en grote groepen Nederlanders en buitenlanders sjouwen rond in het centrum. Vooral de buitenlanders zijn niet gewend aan fietsers en lopen alle kanten uit, wat soms tot confrontaties leidt. Een ander kenmerkend gedrag van beide groepen is het in de hand hebben van een flesje water. Om de zo veel tijd wordt er een slokje uit het flesje genomen. Alsof het menselijk lichaam niet enige tijd zonder water kan en om de vijf minuten weer van water voorzien moet worden. Wat me verder opvalt is dat toeristen en Nederlanders in het buitenland om de zoveel tijd hun mobiele telefoon controleren. De meeste telefoons zijn tegenwoordig voorzien van internet en blijkbaar vindt men dat je op elk moment van de dag internet nodig hebt. Steeds maar weer controleren of je nieuwe e-mail berichten hebt of nagaan of Geert het kabinet nog niet heeft laten vallen en de steun aan de Grieken gelukkig niet doorgaat. Dan ben je toch niet echt op vakantie? Vakantie is voor mij lekker zitten aan mijn viswatertje en geen radio aan om vooral even afgesloten te zijn van de rest van de

wereld. Geen zorgen maken over wat er nog van mijn pensioen overblijft en hoe het hoofd boven water gehouden moet worden. Nergens aan denken en een beetje filosoferen over het bestaan en geen haakje aan je sim, zodat je ook geen vissen pijn hoeft te doen. Er zijn dan wel altijd van die mensen die komen vragen of ik ze wel vang, maar op mijn ontkenning en antwoord dat ze vandaag niet willen bijten zijn de meesten zo weer weg. Vakantie, geniet ervan, want daarna moet er weer gebuffeld worden. De herfst is meestal nat en wat kouder dan de zomer en we gaan ook strengere winters krijgen. Volgens deskundigen gaat de zon binnenkort in een langdurige winterslaap en wordt het circa 1 graad kouder. De zon zal net als in de 17de eeuw over een periode van zo’n 70 jaar minder actief zijn. Dus nu en volgend jaar genieten van het mooie weer, daarna wordt het kouder en moeten we toch weer naar Griekenland om een beetje zon te hebben. Gelukkig is dan in Griekenland de Drachme weer ingevoerd en is het daar weer spotgoedkoop om vakantie te houden. Vakantie is een mooie tijd, maar kom heel terug. Hoe gaat u bijvoorbeeld die bergwandeling maken? Op slippers omdat het zo mooi weer is en zonder beschermende kleding of zonnebrand? Alsof veiligheid en rekening houden met plotseling veranderende omstandigheden er niet toe doen. Pas je aan en doe het in het begin rustig. Een fijne vakantie.

Lastechniek #10

is dé special over de Welding Week 2011. Voor advertenties of redactionele bijdragen kunt u ons bellen: 071 589 56 44 of e-mailen: [email protected] 45

BRANCHES


ADVIES en CONSULTANCY

ADK Techniek Divisie van ADK Speciaalmachines B.V. Mechelaarstraat 23 4903 RE Oosterhout (NB) T 0162 49 44 17 - F 0162 45 31 22 E [email protected] I www.adktechniek.nl

Overlander B.V. Morseweg 2 - 3899 BP Zeewolde T 036 521 92 00 - F 036 523 44 30 E [email protected] I www.plymovent-overlander.nl Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord Postbus 19 - 1950 AA Velsen-Noord T 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl

Kema Nederland BV Utrechtseweg 310 - 6812 AR Arnhem T 026 356 35 00 - F 026 442 87 13 E [email protected] I www.kema.com KEMA is een wereldwijde onderneming voor strategisch en technisch energieadvies, metingen & inspecties, operationele ondersteuning, en testen & certificatie.

Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Welding Support Nederland Botterlaan 32 - 4484 RD Kortgene T 0113 302409 - F 0113 301740 E [email protected] I www.hsweldingsupport.nl Begeleiding, advies en training in lastechnische zaken.

AUTOMATISCHE LASHELMEN

3M Nederland B.V. Afdeling Veiligheidsproducten Industrieweg 24 2382 NW Zoeterwoude T 071 545 03 65/3 06 - F 071 545 03 68 E [email protected] I www.mmm.com

(CHEMISCHE) METAALOPPERVLAKTE BEHANDELING

Vecom Metal Treatment B.V. Mozartlaan 3 - 3144 NA Maassluis T 010 593 02 99 - F 010 593 02 23 E [email protected] I www.vecom.nl

GEAUTOMATISEERD SNIJDEN

ATTC B.V. Fornheselaan 224 3734 GE Den Dolder T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.attc-bv.eu Onze producten zijn: Slijtdelen voor snijprocessen: Plasma, Autogeen, Lasert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

46

ESAB Nederland B.V. Postbus 2236 - 3800 CE Amersfoort T 0800 777 97 77 - F 033 422 35 47 E [email protected] I www.esab.nl

Kemppi Benelux B.V. Minervum 7284 4817 ZM Breda T 076 571 77 50 - F 076 571 63 45 E [email protected] I www.kemppi.nl


Multiweld B.V. Riga 3 - 2993 LW Barendrecht Postbus 252 - 2990 AG Barendrecht T 0180 64 17 77 - F 0180 64 17 70 E [email protected] I www.multiweld.com

LASAPPARATUUR EN ANDERE TOEBEHOREN

Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl

Air Liquide B.V. De Witbogt - 5652 AG Eindhoven Postbus 7117 - 5605 JC Eindhoven T 040 250 35 03 - F 040 250 35 33 I www.airliquide.nl

Linde Gas Benelux B.V. Havenstraat 1 - 3115 HC Schiedam Postbus 78 - 3100 AB Schiedam T 010 246 14 70 - F 010 246 15 06 E [email protected]

Kemppi Benelux B.V. Minervum 7284 - 4817 ZM Breda T 076 571 77 50 - F 076 571 63 45 E [email protected] I www.kemppi.nl


Lorch Lastechniek B.V. Postbus 5 - 2200 AA Noordwijk T 071 362 56 27 - F 071 362 38 85 E [email protected] I www.lorch.eu

Multiweld B.V. Riga 3 - 2993 LW Barendrecht Postbus 252 - 2990 AG Barendrecht T 0180 64 17 77 - F 0180 64 17 70 E [email protected] I www.multiweld.com

LASGERELATEERDE PERSOONLIJKE VEILIGHEIDSMIDDELEN

3M Nederland B.V. Afdeling Veiligheidsproducten Industrieweg 24 2382 NW Zoeterwoude T 071 545 03 65/3 06 - F 071 545 03 68 E [email protected] I www.mmm.com


INDUSTRIËLE GASSEN

AFZUIGINSTALLATIES en LUCHTBEHANDELING

Kemper B.V. Hartebroekseweg 58 - 7141 VE Groenlo Verkoopkantoor Duitsland T 0049 2564 68 137 F 0049 2564 68 120 E [email protected] I www.kemper-bv.nl

LASTECHNISCHBRANCHEREGISTER

LASACCESSOIRES Lastechniek Europa B.V. Pascalbaan 1 - 3439 MP Nieuwegein Postbus 1156 - 3430 BD Nieuwegein T 030 600 83 40 - F 030 600 83 50 E [email protected] I www.lastechniekeuropa.nl

Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord Postbus 19 - 1950 AA Velsen-Noord T 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl

ITW Welding Products B.V. Edisonstraat 10 3261 LD Oud Beijerland T 0186 64 14 44 - F 0186 64 08 80 E [email protected] I www.itw-welding.com

BRANCHES


Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15 Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com


TBI Industries GmbH (Kantoor NL) Van Steenbergenlaan 39 3931 WR Woudenberg T 033 285 85 90 - F 033 285 80 51 M 06 48 17 48 37 E [email protected] I www.tbi-industries.com Producent van las- en snijtoortsen.

LASKWALIFICATIES/ CERTIFICERING




MECHANISATIE EN AUTOMATISERING Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord Postbus 19 - 1950 AA Velsen-Noord T 0251 26 29 17 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl

Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15, Postbus 60, 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com


LASTOORTSEN TIG

ITW Welding Products B.V. Edisonstraat 10 3261 LD Oud Beijerland T 0186 64 14 44 - F 0186 64 08 80 E [email protected] I www.itw-welding.com



LAS- EN SNIJTOORTSEN


TBI Industries GmbH (Kantoor NL) Van Steenbergenlaan 39 3931 WR Woudenberg T 033 285 85 90 - F 033 285 80 51 M 06 48 17 48 37 E [email protected] I www.tbi-industries.com Producent van las- en snijtoortsen

LASTOEVOEGMATERIALEN Kemper B.V. Hartebroekseweg 58 - 7141 VE Groenlo Verkoopkantoor Duitsland T 0049 2564 68 137 F 0049 2564 68 120 E [email protected] I www.kemper-bv.nl

Böhler Lastechniek Groep Nederland B.V. Emrikweg 7 - 2031 BT Haarlem Postbus 550 - 2033 RN Haarlem T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.bohlerweldinggroup.nl




LIJMEN


LASTOORTSEN MIG



Henkel Benelux Adhesive Technologies T +32 (0)2 421 25 59 F +32 (0)2 421 25 99 E [email protected] I www.henkel.nl Henkel is wereldmarktleider op het vlak van oplossingen voor lijmen, afdichten en oppervlaktebehandeling.

MANIPULATOREN EN MECHANISATIE

AWL-Techniek B.V. Nobelstraat 37 - 3846 CE Harderwijk Postbus 245 - 3840 Harderwijk T 0341 41 18 11 - F 0341 41 18 22 E [email protected] I www.awl.nl


Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15, Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com


47

BRANCHES


LASTECHNISCHBRANCHEREGISTER METAALSNIJDEN


OPLEIDINGEN EN CURSUSSEN

De Groot Lasopleidingen B.V. Weidehek 24 - 4824 AS Breda T 076 541 07 20 - F 076 542 72 95 E [email protected] I www.lasopleidingen.nl Lastechnische opleidingen, advisering en certificering.

Materiaal Metingen Testgroep B.V. MME Group Rietdekkerstraat 16 - Ridderkerk Postbus 4222 - 2980 GE Ridderkerk T 0180 48 28 28 - F 0180 46 22 40 E [email protected] I www.mme-group.com

OPLASSEN, OPSPUITEN EN OPPERVLAKTEBEHANDELINGEN


Distributieweg 3 - 2645 EG Delfgauw P.O.Box 493 - 2600 AL Delft T 015 251 20 00 - F 015 251 2005 E [email protected] I www.ihchs.com



Moldex Metric AG & Co. KG Postbus 42- 2990 AA Barendrecht T 0180 53 00 53 - F 0180 53 00 55 E [email protected] I www.moldex-europe.com Hogeschool Utrecht Centrum voor Natuur en Techniek Nijenoord 1 Postbus 182 - 3500 AD Utrecht T 088 481 88 88 E [email protected] I www.cvnt.nl • International Welding Engineer (LPI) • Lastechnisch construeren • Workshop Lasnormen en lasprocedures • Aanbod op gebied van o.a. Onderhoud & Inspectie, Engineering, Materialen, Bedrijfskunde op (duaal HBO-, post-HBO- en masterniveau.


ROC Midden Nederland NIL erkende opleidingen voor alle niveaus en alle processen. Voor meer informatie: Sander Achterberg M 06 24 80 21 04 E [email protected] I www.rocmn.nl/bedrijven.nl Lasopleidingen MIG/MAG, BMBE, TIG, Autogeen, laskwalificaties/certificeringen, IWT/MLT, SMLT met NIL erkenning en examen.

RIJN IJSSEL training & opleiding Postbus 5162 - 6802 ED Arnhem T 026 353 72 60 E [email protected] I www.rijnijssel/t&o.nl NIL erkende lasopleidingen en NIL gemachtigde instelling voor certificering

48

3M Nederland B.V. Afdeling Veiligheidsproducten Industrieweg 24 2382 NW Zoeterwoude T 071 545 03 65/306 - F 071 545 03 68 E [email protected] I www.3msafety.nl


'&%$#"! $" "" $"$$

SNIJDEN

"

NDO ONDERZOEK

Kema Nederland BV Utrechtseweg 310 - 6812 AR Arnhem T 026 356 35 00 - F 026 442 87 13 E [email protected] I www.kema.com

PERSOONLIJKE VEILIGHEIDSARTIKELEN

PLASMASNIJDEN


&%$$#"%! %""% Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl


$ $! $$"#" &$" && ! " $&&$" % "$


ROBOTS


Kemper B.V. Hartebroekseweg 58 - 7141 VE Groenlo Verkoopkantoor Duitsland T 0049 2564 68 137 F 0049 2564 68 120 E [email protected] I www.kemper-bv.nl

WARMTEBEHANDELING

&&$" &%$$#"%! %""% AWL-Techniek B.V. Nobelstraat 37 - 3846 CE Harderwijk Postbus 245 - 3840 Harderwijk T 0341 41 18 11 - F 0341 41 18 22 E [email protected] I www.awl.nl

Rolan Robotics B.V. De Corantijn 6 - 1689 AP Zwaag Postbus 135 - 1620 AC Hoorn T 0229 24 84 84 - F 0229 27 27 07 E [email protected] I www.rolan-robotics.nl

Delta Heat Services B.V. Scheelhoekweg 2 - 3251 LZ Stellendam Postbus 52 - 3250 AB Stellendam T 0187 49 69 40 - F 0187 49 68 40 E [email protected] I www.delta-heat-services.nl • Elektrisch voorwarmen en gloeien • Inductie verwarmen • Stationaire gloeiovens • Mobiele gloeiovens • Uitdrogen beton / coatings • Verhuur / verkoop • Advisering

% # "% "" #" "# # "%" "% "" $ # " ""$$%" ""% "

" " $" $#"#" $ # "$$% " " " # $$% %# "%#" " ""%# " $$% #" "" "

"

"%

"!$$" !&$" #"

&%$# !!$&& T NL +31 (0)13 531 32 56 BE +32 (0)14 30 07 37 E [email protected]

Kwaliteit, veiligheid en gebruiksgemak binnen een modern vormgegeven concept. Met Weldsafe bent u verzekerd van optimale prestaties tegen een aantrekkelijke prijs.

t lasdekens t laskussens t lasschermen t gelaatsschermen t goggles t brillen

t werkhandschoenen t lashandschoenen

t meetapparatuur t temperatuursticks

Contacteer uw dealer. Voor meer informatie en verkooppunten bel: 023-56 75 500 of mail: [email protected]

Onafhankelijk vakblad voor lassen, lijmen en snijden

Recommend Documents