Onafhankelijk vakblad voor lassen, lijmen en snijden Nummer 10 - oktober Themanummer VERBINDINGSWEEK. 6-8 november 2012 Evenementenhal Gorinchem

Onafhankelijk vakblad voor lassen, lijmen en snijden | Nummer 10 - oktober 2012

Themanummer

VERBINDINGSWEEK 6 - 8 november 2012 | Evenementenhal Gorinchem

VOORWOORD

oktober 2012

De enige lasrobot die zelf de weg weet

Colofon www.vakbladlastechniek.nl Uitgave Lastechniek wordt uitgegeven in opdracht van het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) en het Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL). Redactie Bert de Jong, Fleur Maas, Rolf Mul, Leo Vermeulen, Bart Verstraeten, Margriet Wennekes, Henk Zandvliet Eindredactie Margriet Wennekes, [email protected] Leo Vermeulen, [email protected] (techniek) Uitgever Bert de Jong Advertentie-exploitatie Con-Sell, Rolf Mul T 06 12 50 90 58, E [email protected] Redactieadviesraad Erik Anschütz, Paul Barendse, Ruud van Bezooijen, Tim Blok, Marijke Damen, Leen Dezillie, René Elfering, Rob Helmich, Marcel Hermans, Michel van ‘t Hof, Piet van der Horst, Michael Jak, Pieter Keultjes, Marco Kraaijeveld, Maurice Mol, Ed Mulder, Jeroen Olde Benneker, Frank Smit, Wil van der Stap, Erik Steenkist, Fred Vasquez, Tony van der Veldt, Adriaan Visser Adressen Nederlands Instituut voor Lastechniek Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer T 088 400 85 60, E [email protected] www.nil.nl Belgisch Instituut voor Lastechniek vzw Technologiepark 935, B-9052 Zwijnaarde, België T +32 9 292 14 05, F +32 9 292 14 01, E [email protected] www.bil-ibs.be OPUS communicatie-ontwerp Fruitweg 24 j, 2321 GK Leiden, T 071 589 56 44, F 071 541 41 50 E [email protected] www.opus-co.nl Voor het verzenden van grote bestanden kunt u gebruik maken van: https://vakbladlastechniek.wetransfer.com Abonnementen Binnenland € 62,50 (particulier op privé-adres); € 98,75 (bedrijf) en € 31,25 (studenten en senioren). Voor abonnementen in België kunt u contact opnemen met [email protected] Overig buitenland € 116,50 (op bedrijfsnaam). Prijzen zijn excl. BTW.

Met de Panasonic TAWERS lasrobottechnologie, met geïntegreerde stroombron, biedt Valk Welding het ultieme systeem voor het robotlasproces. Want naast de hoge laskwaliteit, hoge snelheid, hoge inschakelduur, laag spatvolume, hoog bereik en Program Protection, zijn Panasonic lasrobots uitgerust met G3 Weld Navigation. Daarmee laten deze lasrobots zich snel en eenvoudig programmeren.

Panasonic G3 met Weld Navigation

G3 Weld Navigation genereert automatisch de juiste stroom, spanning en lassnelheid, na opgave van het type verbinding, materiaalsoort en dikte! De introductie van G3 Weld Navigation een jaar geleden is voor veel bedrijven een reden geweest de stap naar lasrobotisering te zetten. Meer weten? Bel Valk Welding of bezoek de stand op de NIL verbindingsweek.

Lastechniek verschijnt elf keer per jaar en wordt toegezonden aan deelnemers van het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) en het Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL) en andere geïnteresseerden en belanghebbenden in de verbindingstechniek. Voor vragen over abonnementen kunt u terecht bij het NIL. Het abonnement geldt voor een geheel jaar. Opzeggingen per aangetekend schrijven vóór 1 oktober van het lopende jaar. Verzendadres wijzigen? Stuur dan het etiket met verbeterd adres retour. Al onze advertentiecontracten worden afgesloten conform de regels voor het Advertentiewezen gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland. Ontwerp en lay-out OPUS communicatie-ontwerp, Leiden. Hoewel de informatie gepubliceerd in deze uitgave zorgvuldig is uitgezocht en waar mogelijk gecontroleerd, sluiten de uitgever en de redactie uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheden en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens. ©2012 Overname van artikelen is slechts mogelijk na verkregen schriftelijke toestemming van de uitgever.

Valk Welding tel. +31 (0)78 69 170 11 [email protected] www.valkwelding.com

          


Volg LASTECHNIEK op twitter:

@VBLASTECHNIEK

Spannende tijden We hebben de Tweede Kamerverkiezingen achter de rug; nu maar afwachten of het lukt om met de twee winnaars een stabiele regering te vormen. Al ziet het er momenteel voor onze economie minder florissant uit, we moeten ons toch voorbereiden op een aantrekkende markt. Technische vakmensen hebben de toekomst en dus moeten we alle zeilen bijzetten om een nieuwe generatie goed op te leiden. En daarbij gaat het niet alleen om het mbo: gedegen technische opleidingen zijn hard nodig op elk niveau, van vmbo tot universiteit. Een goed voorbeeld vormt de hernieuwde inrichting van de afdeling MSE van de TU Delft. Niet alleen is er gekozen voor een intensievere samenwerking met de metaalverwerkende industrie, ook is er een nieuwe leerstoel opgericht: ‘Kritische materialen in extreme condities’. Straks krijgen we concreet te maken met de uitstroom van 15.000 lassers, van de in totaal 75.000 lassers die Nederland rijk is. De vraag is nog steeds of we erin zullen slagen om dit tekort op te vangen. Redden we het om tijdig voldoende jonge mensen te enthousiasmeren voor een goede baan in de (las)techniek en ze daarvoor klaar te stomen? Eigenlijk hebben we geen andere keus, en het NIL werkt hier dan ook hard aan, door allerlei activiteiten te organiseren om de jeugd te laten zien hoe veelzijdig het lasvak is. Komende maand gaat de eerste NIL Verbindingsweek van start in de Evenementenhal te Gorinchem. Een unieke gebeurtenis, omdat het voor het eerst is dat we in Nederland een evenement organiseren dat uitsluitend gericht is op de verbindingstechniek. Ik ben benieuwd hoe dit evenement, dat plaatsvindt in combinatie met de Metavak & Gebruikte Machinevak, u zal bevallen. Tientallen exposanten zullen op de beursvloer alles uit de kast halen om u kennis te laten maken met hun nieuwste producten en diensten. Behalve de vakbeurs is er het bekende NILBIL Lassymposium, waar vele sprekers ingaan op de laatste ontwikkelingen in de verbindingstechniek. En dan zijn er nog de Lage Landen Laswedstrijden voor jonge lastalenten uit België en Nederland! Natuurlijk vindt u in deze editie van Lastechniek veel berichten van exposanten, maar er zijn ook interviews en achtergrondartikelen. Ik hoop u in groten getale te mogen ontmoeten op 6, 7 of 8 november. Henk Zandvliet Directeur Nederlands Instituut voor Lastechniek

d n a a ] m e z e d [

Wat is de toekomst van de verbindingstechniek, of moeten we ons afvragen: wat is de verbindingstechniek van de toekomst? Deze vragen stelden we ons bij het nadenken over de inhoud van deze speciale editie van Lastechniek en we zijn op zoek gegaan naar antwoorden.

Inhoud #10 oktober 2012

In dit themanummer over eerste NIL Verbindingsweek vindt u niet alleen alles wat u moet weten over de exposanten op de vakbeurs, het NILBIL Lassymposium en de Lage Landen Laswedstrijden. Ongetwijfeld krijgt u door al deze informatie en deelname aan dit bijzondere evenement een goed beeld van de huidige stand van de techniek en de diverse opleidingsmogelijkheden.

LASTECHNIEK

Maar we zijn een stapje verder gegaan en hebben geprobeerd in dit nummer een zo goed mogelijk antwoord te formuleren op bovenstaande vragen. Daartoe hebben we diverse deskundigen benaderd en hen gevraagd naar hun toekomstvisie. In een reeks van vijf artikelen die verspreid in dit nummer zijn opgenomen treft u onze bevindingen aan. Volledig kan zo’n overzicht nooit zijn, maar we denken met deze editie een aardig beeld te schetsen van de verbindingstechniek nu, én in de toekomst.

wordt uitgegeven in opdracht van het Nederlands Instituut voor Lastechniek en het Belgisch Instituut voor Lastechniek www.vakbladlastechniek.nl

04 10 12 14 16 20 22

Vanuit de verbindingswereld Eerste NIL Verbindingsweek: meer dan alleen een vakbeurs Interview met FME voorzitter Ineke Dezentjé Hamming Toekomst van de verbindingstechniek - deel 1 Een visie vanuit de wetenschap Beursberichten Verbindingsweek Toekomst van de verbindingstechniek - deel 2 Procesvoordelen van Friction Stir Welding Beursberichten Verbindingsweek

Er worden sterke,

De makers van Lastechniek

26

14

28 34 36 44 46 47 49 50

20

Toekomst van de verbindingstechniek - deel 3 Robotisering zal verder toenemen Beursberichten Verbindingsweek Toekomst van de verbindingstechniek - deel 4 Lijmen nog teveel reparatiemiddel Beursberichten Verbindingsweek Toekomst van de verbindingstechniek - deel 5 Gezamenlijke visie vanuit de TU Delft De lasgroepen en hun agenda Willem de Welder De Lasser van de Maand Brancheregister

foutloze lassen verkregen zonder gevaar voor de gezondheid en veiligheid voor wat betreft lasrook of straling

44

(UV en licht). Cover: OPUS co

26

LASBERICHTEN

oktober 2012

Afscheid Vincent van der Mee als voorzitter IIW-Commissie II

LASBERICHTEN

oktober 2012

Lasgroep Zuid vierde 25-jarig jubileum Op 14 september vierde Lasgroep Zuid haar 25-jarig bestaan. In een vol restaurant van partycentrum Heidebloem Ranch te Liessel werden de leden van Lasgroep Zuid verwelkomd door voorzitter Piet Matheij. Een bijzonder woord van welkom was er voor de oprichters van de Lasgroep, Wim Pors en Albert Schoenmaker, het erelid George van Marion en NIL-directeur Henk Zandvliet. Bestuurslid Leon Braeckmans werd bedankt voor de leuke attentie die hij voor alle leden had gemaakt: een persoonlijke sleutelhanger in de vorm van een lashoekmeter.

Oude notulen

Tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van het IIW in Denver in juli jl., heeft Vincent van der Mee het voorzitterschap van Commissie II overgedragen aan de Oostenrijkse dr. Gerhard Posch. Voor zijn inzet ontving Van der Mee een jubileumspeld uit handen van Dr. Gary Marquis (voorzitter Technical Management Board) en Dr. Baldev Raj (president IIW).

Activiteiten Commissie II ‘Booglassen en toevoegmaterialen’ houdt zich bezig met onder andere standaardisatie, waterstof in lasmetaal, koudscheuren, warmscheuren, ferriet in lasmetaal, corrosietesten, kruiptesten, chemische reacties, hogesterkte-lasmetaal en de chemische analyse van lasmetaal. Vincent van der Mee (afkomstig van Lincoln

Electric Europe) heeft de maximale termijn van negen jaar als voorzitter van deze Commissie uitgediend. Vincent blijft actief lid binnen de IIW voor de Commissies II, VIII en IX, en binnen de Technical Management Board.

Subcommissies De diverse onderwerpen die onder Commissie II vallen worden behandeld in drie subcommissies, met elk hun eigen voorzitter. Voor Commissie II-A ‘Metallurgy’ is dat dr. Thomas Kannengiesser van BAM Duitsland, Commissie II-C ‘Testing and measurement of Welds’ wordt geleid door dr. Zhuyao Zhang van Lincoln Metrode UK, en Commissie II-E ‘Standardization & Classification Filler Metals’ staat onder voorzitterschap van David Fink van Lincoln Electric, USA.

Afscheid Sjouke van der Graaf als examinator handvaardigheidopleidingen Tijdens de jaarlijkse examinatorendag in Zoetermeer op 14 september jl. heeft Sjouke van der Graaf na bijna twintig jaar afscheid genomen als NIL-examinator voor de handvaardigheidopleidingen. Sjouke heeft 19 jaar lang met grote toewijding zijn rol als examinator vervuld, waarvoor het NIL hem zeer dank-

4

baar is. Tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van examinatoren ontving Sjouke uit handen van de directeur van het NIL Henk Zandvliet, een oorkonde en een miniatuur van een lasser. Het NIL wenst Sjouke een fijne periode toe waarin hij meer tijd krijgt voor zijn liefhebberijen, zoals het eropuit trekken met zijn caravan.

Uit de oude notulen citeerde de voorzitter enkele feiten. Het doel van de Lasgroep was, en is nog steeds, om een trefpunt te worden voor de lastechnisch geïnteresseerden uit het bedrijfsleven, de overheid en het onderwijs. Het eerste bestuur bestond uit voorzitter Hendrik Vosters, secretaris Willem Pors, penningmeester Jan Strijbos en de programmacommissarissen Jozef Vostermans en Albert Schoenmaker. Vanuit het NIL werd de Lasgroep Zuid ondersteund door Henk Bodt. De eerste lezing, op 13 november 1986, vond plaats in het SBBO te Eindhoven en werd verzorgd door de heer K. Bekkers van Smitweld. Onderwerp van de lezing was ‘Lasproceskeuze en Economie’. In de uitnodigingsbrief van het bestuur aan de heer Bekkers werd het belang van de lezing als een verantwoordelijke last op zijn schouders gelegd. Zo stond er letterlijk: “Het belang van de ‘kwaliteit’ van de allereerste avond van Lasgroep Zuid i.o. is zeer groot: wij leggen deze verantwoordelijkheid met veel vertrouwen in uw handen”.

Dankwoorden In zijn openingswoord constateerde Piet Matheij dat de huidige contributie nagenoeg gelijk is aan de contributie van 25 jaar geleden. Hiervoor bedankte hij René van den Berg voor zijn uitstekende werk als penningmeester en Henk Zandvliet van het NIL, die voor de Lasgroepen geen kosten meer berekent. Matheij bedankte ook secretaris Rogier van Leeuwen, die ervoor gezorgd heeft dat de lidmaatschapskosten geheel digitaal verwerkt kunnen worden. Lasgroep Zuid is hierin uniek. Webmaster Wim ‘t Jong werd ten slotte bedankt voor het perfect onderhouden van de website.

Schakel De heer G. Venmans van Delta Heat hield vervolgens een lezing over ‘heat treatment’. In een beknopte lezing kregen de aanwezigen een uiteenzetting over allerlei aspecten van het lokaal elektrisch voorverwarmen, het spanningsarmgloeien en gloeiapparatuur. Namens het NIL feliciteerde Henk Zandvliet Lasgroep Zuid met haar 25-jarig jubileum. Zandvliet gaf aan dat het NIL de lasgroepen ziet als een belangrijke schakel tussen het NIL en haar bedrijfsdeelnemers. Hij overhandigde een beeldje van een lasser in actie. Tijdens een gezellige barbecue werd tot slot door enkele leden op ludieke wijze teruggekeken op 25 jaar Lasgroep Zuid. Foto’s van de jubileumviering zijn te bekijken op de website van de lasgroep. www.lasgroepzuid.com

5

LASBERICHTEN

oktober 2012

Technische industriële vakbeurzen agenda:

METAVAK Gorinchem 6, 7 en 8 november 2012 13.00 - 21.00 uur Dé vakbeurs voor de verspanende en niet-verspanende industrie

NIL Verbindingsweek Gorinchem 6, 7 en 8 november 2012

TWI presenteert

revolutionaire ontwikkelingen in het wrijvingsroerlassen Stephen Cater, onderzoeker bij TWI Technology Centre heeft in juni baanbrekende resultaten gepresenteerd in het onderzoek naar het wrijvingsroerlassen van staal. Dit gebeurde in Chicago, tijdens de 9e Internationale Conferentie over trends in lasonderzoek. Het wrijvingsroerlassen (of friction stir welding, FSW) is oorspronkelijk ontwikkeld door TWI (The Welding Institute) voor het lassen van aluminium. Sindsdien kent het proces een snelle opmars en wordt ingezet door fabrikanten als Boeing, SpaceX, Hitachi, Mazda en Volvo voor de productie van sterke, lichtgewicht aluminiumstructuren.

FSW voor verbinden van staal Na de wereldwijd geaccepteerde toepassing van FSW in de luchtvaart, scheepsbouw, treinenbouw en automotive, is TWI gestart met de ontwikkeling van het proces voor het verbinden van staal. Uit onderzoek van TWI is nu gebleken dat lassen die met het FSW-proces in staal zijn gemaakt beduidend betere mechanische eigenschappen hebben dan lassen die gelegd zijn met conventionele booglasprocessen. Ze hebben bijvoorbeeld betere taaiheids- en vermoeiingseigenschappen. De lage warmte-inbreng zorgt er bovendien voor dat er minder vervorming optreedt.

6

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

www. e v e n e m e n te n h al. n l

Ons evenement.

UW MOMENT.

Voordelen FSW De gepubliceerde resultaten laten zien dat door toepassing van FSW de vervorming van 6 mm dik hogesterktestaal aanzienlijk gereduceerd kan worden. Over een lengte van 2 m gelaste plaat neemt de vervorming af van 115 mm tot 15 mm, terwijl de taaiheid verdrievoudigt en de vermoeiingssterkte toeneemt, vergeleken met onderpoederlassen. Aangezien soms wel 40% van de kosten voor de bouw van een schip bestaan uit het corrigeren van vervormde gelaste platen, kan deze nieuwe techniek een aanzienlijke kostenbesparing opleveren. In tegenstelling tot conventionele technieken smelt het materiaal niet tijdens het lassen, wat leidt tot sterke lassen zonder defecten. Het ontbreken van gesmolten materiaal, lasrook en UV-straling zorgt voor minder risico’s voor veiligheid en gezondheid.

HeeZX^Va^hi^c=ZViIgZVibZci ZX^Va^hi^c=ZViIgZVibZci  AAd`VVaZaZ`ig^hX]kddglVgbZc$heVcc^c\hVgb\adZ^Zc d`VVaZaZ`ig^hX]kddglVgbZc$heVcc^c\hVgb\adZ^Zc <
Over TWI TWI (The Welding Institute) is een van de grootste onafhankelijke onderzoeksorganisaties ter wereld op het gebied van productie- en onderhoudstechnologieën. TWI werd opgericht in 1946 en heeft vestigingen wereldwijd. www.twi.co.uk

lll#YZaiV"]ZVi"hZgk^XZh#caa ^c[d5YZaiV"]ZVi"hZgk^XZh#ca (&%&-,").+.)%

 9gd\ZckVckjjgkVhiWZidc$XdVi^c\h 9gd\ZckVckjjgkVhiWZidc$XdVi^c\h  cYjXi^ZlZZghiVcY >cYjXi^ZlZZghiVcY

LASBERICHTEN

oktober 2012

Excellente oplossingen voor de olie- en gasindustrie. Dat is waar Mokveld voor staat. Wij ontwerpen en produceren geïntegreerde afsluitersystemen. Zo helpen we onze opdrachtgevers wereldwijd met het veilig, betrouwbaar en duurzaam exploiteren van de olie- en gasreserves. Met ruim 350 medewerkers, een hoofdkantoor en fabriek in Gouda en vestigingen over de hele wereld is Mokveld een gezond groeiend bedrijf.

Voor onze lasserij zijn wij op zoek naar een

Grimme kiest lasrobots van Valk Welding

Het in Duitsland gevestigde Grimme, wereldwijd marktleider op het gebied van landbouwmachines voor aardappelteelt, heeft gekozen voor de lasrobotinstallaties van Valk Welding. Er zijn twee installaties geleverd, elk met een Panasonic robot en met het DTPS offline programmeerpakket. Dit maakt het voor Grimme niet alleen mogelijk om aanzienlijk flexibeler te zijn, maar ook kortere omsteltijden te realiseren.

Meer productvarianten Grimme produceert ongeveer 300 grondfrezen per jaar. Het aanbod bestaat uit meer dan 90 verschillende typen machines en elk type is er in verschillende versies. Grimme zag het aantal productvarianten steeds verder toenemen, terwijl de productieaantallen kleiner worden. Dit verkleint de mogelijkheden om handmatig te programmeren. Erich Schenkel: “Elke nieuwe component en elke technische verandering aan een vooraf geprogrammeerd product moest handmatig geprogrammeerd worden op de robot. De robot was niet beschikbaar voor productie tijdens het programmeren. Om deze reden had het management van Grimme al enige tijd interesse in het offline programmeren.”

8

Meewerkend voorman lasserij Mokveld beschikt over een modern geoutilleerde lasserij waarbij gebruik gemaakt wordt van de volgende processen: TIG, HW-TIG, MIG-MAG, BMBE. Met de Hot Wire TIG machine kan er geprogrammeerd laswerk worden verricht. Naast het verrichten van laswerkzaamheden coördineer, volg en controleer je de werkzaamheden van onze gecertificeerde lassers zodanig dat zij hun werkzaamheden veilig, doelmatig en op vereist kwalitatief niveau kunnen verrichten. Als voorman lasserij ben je verantwoordelijk voor r

Correct uitvoeren van de voorbereidingen;

Voordelen

r

Correct laten uitvoeren van lasbewerkingen binnen de gestelde eisen;

De voordelen van offline programmeren met Panasonic DTPS (Desktop Programming and Simulation Software) zijn groot: • Een grotere productiecapaciteit door de ononderbroken productie, wat het lassen van kleine productieaantallen op de robot rendabel maakt. • Cyclustijdberekeningen. • Het importeren van 3D CAD bestanden. • 3D simulatie met botsingsdetectie. • Registratie van de lasgegevens. “Om het virtuele programma te kunnen vergelijken met de actuele toepassing, worden de componenten eerst opgemeten met het Quick Touch zoeksysteem van Valk Welding. Elke afwijking in de lasnaad wordt automatisch gecorrigeerd in het programma, voordat de robot start. Dus met de robots krijgen we een hogere nauwkeurigheid en hogere kwaliteit van de lasnaad.”

r

Het op peil houden van de benodigde LMK’s in de verschillende materiaalgroepen (1, 3, 4, 7, 8, 10, 43, 44)

Basis voor de toekomst Met Panasonic en DTPS heeft Grimme gekozen voor een langetermijnoplossing. De specifieke keuze voor Panasonic heeft Grimme gemaakt omdat alle onderdelen in eigen beheer door de Japanse fabrikant worden gemaakt en daardoor goed samen functioneren. Ook zijn de lasmachine en robotbesturing geïntegreerd in een centrale processor.

en het waarborgen van de geldigheid van de LK’s volgens de gestelde normen zoals EN-ISO en ASME; r

Het maken van WPS-en m.b.v. het WP-select programma voor alle uit te voeren laswerkzaamheden;

r

Het offline programmeren van de Hot Wire TIG machine (Fronius FPA 9000);

r

Het bijhouden van statussen lasreparaties via het ‘Smile’ NCR-systeem, inclusief berekening van de laskosten;

r

Het bestellen van lastoevoegmaterialen en lasgassen;

r

Zorgdragen voor correcte bediening van de lasapparatuur, gereedschappen en hulpmiddelen;

r

Juist gebruik van hijswerktuigen en hijsmiddelen;

r

Werken volgens de veiligheidsvoorschriften.

Als kandidaat beschik je over r

Een opleiding op minimaal MBO-niveau, het NIL-MLT diploma is een pré;

r

Aantoonbare kennis en vaardigheid van de diverse lastechnieken in de voorkomende materiaalgroepen;

r

Leidinggevende en communicatieve vaardigheden;

r

Aantoonbare ervaring met computers, Word, Excel.

Welke functie je ook kiest, steeds ontdek je: bij Mokveld sluit je elke dag goed af. Want wij bieden je uitdagend werk in een gezonde internationale onderneming. Je kunt rekenen op een goed salaris met uitstekende arbeidsvoorwaarden en op prima opleidings- en ontwikkelingsmogelijkheden. Heb je het vereiste diploma, relevante werkervaring en ben je nauwkeurig en zorgvuldig? Stuur dan je sollicitatie met cv naar: Mokveld Valves BV, t.a.v. de heer Daan Knetsch, Postbus 227, 2800 AE Gouda. Mailen kan uiteraard ook: [email protected]. Bel voor meer informatie met Ruud van der Helm (Hoofd productie) of Daan Knetsch (HR manager): (0182) 597 50 00.

.PLWFME
7BMWFT
#7
r
Nijverheidsstraat 67 r Gouda Vind jouw uitdaging op www.wereldbaanbijmokveld.nl

www.valkwelding.nl

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

VOOR HET EERST IN NEDERLAND ORGANISEERT HET NEDERLANDS INSTITUUT VOOR LASTECHNIEK DE VERBINDINGSWEEK, HET NATIONALE EVENEMENT DAT VOLLEDIG GERICHT IS OP LASSEN, LIJMEN EN SNIJDEN. door de redactie

Eerste NIL Verbindingsweek: meer dan een vakbeurs

n de ons omringende landen bestaan dergelijke evenementen al langer, denk maar aan de vakbeurs Schweissen und Schneiden in Duitsland en de Welding Week in België. In Nederland komt de verbindingstechniek tot nu toe slechts als onderdeel naar voren tijdens verscheidene beurzen die zich richten op een breder vakgebied, zoals de Techni-Show of de TIV en Metavak. Met de NIL Verbindingsweek biedt het NIL voor het eerst een apart evenement dat uitsluitend aandacht besteedt aan de laatste ontwikkelingen in de verbindingstechniek. De NIL Verbindingsweek wordt gehouden van 6-8 november in de Evenementenhal Gorinchem, in combinatie met de Metavak & Gebruikte Machinevak. Verschillende doorgangen op de beursvloer maken het mogelijk om zowel de NIL Verbindingsweek als de Metavak te bezoeken.

Opening door FME-voorzitter De Verbindingsweek wordt op 6 november om 12.30 uur officieel geopend door FME-voorzitter Ineke Dezentjé Hamming-Bluemink. Iedereen die na voorregistratie in het bezit is van een geldig entreebewijs, is van harte welkom om hierbij aanwezig te zijn.

Meer dan een vakbeurs Ruim zestig exposanten bevolken de beursvloer. Ze zijn gegroepeerd rond verschillende thema's. Zo is er naast alles omtrent het lassen een onderwijsstraat, een robotstraat en een lijmstraat ingericht. Er worden ook bijzondere constructies tentoongesteld. Maar de NIL Verbindingsweek is meer dan een vakbeurs. Tijdens het NILBIL Lassymposium worden in parallelle sessies dertig lezingen gehouden over de laatste stand van de techniek. Daarnaast gaan jonge lastalenten in een lasinterland België-Nederland de strijd aan om de titel 'Beste jonge lasprofessional van de Lage Landen'.

Breed vakgebied De verbindingstechniek bestrijkt een zeer breed vakgebied. Het omvat niet alleen lassen, maar ook solderen, lijmen en bijvoorbeeld clinchen. Vaak worden ook de thermische snijprocessen onder de verbindingstechniek gerekend, omdat ze gebruik maken van dezelfde soort

10

technologie. Denk hierbij aan het autogeen snijden, maar ook het plasma- en lasersnijden. Om de kwaliteit van de verbindingen te borgen is ook het destructief en niet-destructief onderzoek van belang. Het maken van verbindingen in constructies is duur. Vaak gaat het om arbeidsintensieve processen, en bij de aanschaf van verbindingsapparatuur, gaat het om kostbare investeringen. Arbeid in Nederland is duur. Om toch concurrerend te kunnen werken is het voor bedrijven van groot belang om op de hoogte te zijn van wat er te koop is en wat er technisch en economisch haalbaar is. Door Europese regelgeving en onderlinge afspraken over kwaliteitsaspecten wordt het registreren van parameters tijdens het lassen steeds noodzakelijker. Dit vergt dataregistratie-apparatuur. Het toepassen van las- en andere verbindingstechnieken hangt nauw samen met arbeidsomstandigheden. Daarom zijn ook ondernemingen op het gebied van persoonlijke beschermingsmiddelen, afzuigsystemen en dergelijke vertegenwoordigd tijdens de Verbindingsweek. Maar ook opleiden, diplomeren en certificeren zijn zaken die nauw verbonden zijn aan de verbindingstechniek. Ook in de verbindingstechniek is het hebben en onderhouden van een relatienetwerk van essentieel belang. Al deze zaken komen samen tijdens de NIL Verbindingsweek.

Inschrijven Een bezoek brengen aan de NIL Verbindingsweek, of deelnemen aan het lassymposium? Regel uw inschrijving op tijd. Voor deelname aan het NILBIL Lassymposium: ga naar het digitale inschrijfformulier op www.nil.nl. Voor bezoek aan de NIL Verbindingsweek en Metavak & Gebruikte Machinevak: ga naar www.evenementenhal.nl/gorinchem of regel uw entreebewijs via uitnodiging van een exposant. Eén uitgeprint entreebewijs geeft recht op gratis entree, gratis parkeren en vrij gebruik van consumpties en hapjes voor één persoon.

11

INTERVIEW

oktober 2012

oktober 2012

INTERVIEW

‘Samen één vuist maken en power uitstralen’ INEKE DEZENTJÉ HAMMING-BLUEMINK, VOORZITTER VAN VERENIGING FME-CWM, VERZORGT DE OFFICIËLE OPENING VAN DE NIL VERBINDINGSWEEK. IN DE AANLOOP NAAR DIT EVENEMENT LEGDE LASTECHNIEK HAAR EEN AANTAL VRAGEN VOOR. door Margriet Wennekes Bent u tevreden met de uitslag van de Tweede Kamerverkiezingen? Waarom? “Ik ben zeker tevreden met de verkiezingsuitslag. VVD en PvdA hebben in hun verkiezingscampagnes duidelijk gemaakt dat zij vinden dat de maakindustrie cruciaal is voor economische groei en dat de exportpositie van Nederland moet worden versterkt. En beide partijen zeggen dat investeren in onderwijs investeren in de toekomst is. Dat zijn precies de punten die voor de technologische industrie van het allergrootste belang zijn. Want de hoofdzaak is dat we ons uit de recessie innoveren, dat we zorgen voor meer export en dat het tekort aan technici wordt opgeheven. En het ziet er naar uit dat er snel een kabinet komt dat zich daar sterk voor gaat maken.”

Bij gebrek aan Nederlandse vakmensen zie je dat grote ondernemingen hun medewerkers uit het buitenland halen. Wat vindt u van deze ontwikkeling? “Instroom van kenniswerkers, ook op mbo-niveau, is hard nodig. We hebben ze zelf niet. Daarom moeten bedrijven zonder gedoe mensen van buiten de EU naar Nederland kunnen halen. Goedgeschoolde technici, die hier tijdelijk verblijven. Het gaat niet om de invulling van openstaande vacatures; er is geen sprake van verdringing op de arbeidsmarkt. FME heeft inmiddels voor elkaar gekregen dat mensen die hier naartoe komen om een training te volgen - bijvoorbeeld om te leren hoe zij een complexe machine moeten bedienen - geen vergunning meer nodig hebben. Het gaat dus de goede kant op.”

U heeft zelf geen technische opleiding. Hoe komt het dat u zoveel affiniteit heeft met de technologische industrie? “Ik kom uit een ondernemersgezin en ben mijn hele leven al geïnteresseerd in hoe dingen worden gemaakt. Mijn eerste baan was bij fietsenfabrikant Raleigh. Daarna ging ik naar de Van Leeuwen Buizen Groep, toen naar het overslagbedrijf ECT en vervolgens mocht ik tien jaar lang leiding geven aan de promotie van de Haven van Rotterdam. Ik heb in die jaren gezien welke geweldige, innovatieve producten er gemaakt worden in de technologische industrie. Producten waarmee bedrijven in de wereldtop opereren.”

Hoe kunnen we er met zijn allen voor zorgen dat jongeren weer vaker gaan kiezen voor technische opleidingen? Hoe zouden resp. de overheid, het bedrijfsleven, opleidingsinstellingen en opvoeders hieraan kunnen bijdragen? “Laat jonge mensen kiezen uit opleidingen waarmee ze ook aan de bak kunnen. Want wat heb je aan een diploma als artiest als er geen baan voor je is? Waarom zou je opleiden voor de bijstand en miljarden euro’s over de balk smijten. Het is de taak van onderwijsinstellingen – van ROC tot universiteit – die opleidingen te bieden waar de arbeidsmarkt behoefte aan heeft. Dan kunnen jongeren direct aan de slag als ze van school komen. En verder? Maak technische beroepsopleidingen aantrekkelijker met up-to-date praktijklokalen en eigentijdse geavanceerde machines. Bedrijven kunnen daarin prima adviseren. En ook op alle andere terreinen moeten bedrijven en scholen nauw samenwerken. Geef bedrijven invloed op het inhoudelijk lesprogramma én op de wijze waarop de lessen worden gegeven. Maar laten we beginnen met jonge kinderen te laten zien hoe leuk en spannend techniek is. Zoals er een gymleraar en een muziekleraar is, moet er op de basisschool ook een echte techniekleraar komen.”

U verzorgt de opening van de NIL Verbindingsweek die op 6 november van start gaat. Ook de Techni-Show eerder dit jaar werd door u officieel geopend en in oktober bent u één van de sprekers tijdens de Nationale Staalbouwdag. Waarin ligt volgens u de kracht van dit soort evenementen? “Die zit ‘m in de samenwerking van alle partijen in de keten. Samenwerking en krachtenbundeling zijn cruciaal om de verdienkracht van de industrie en van Nederland te versterken. Dat gebeurt met zulke evenementen. Producenten en toeleveranciers, maar ook onderwijs- en onderzoeksinstellingen zijn daarbij betrokken. Samen één vuist maken en power uitstralen. Daarmee versterk je de positie van de sector.”

12

Naam Ineke Dezentjé Hamming-Bluemink Geboorteplaats en -jaar Amsterdam, 1954 Opleiding Studies rechten en bedrijfskunde Loopbaan diverse PR-functies (tot 1993), directeur Rotterdam Port Promotion Council (1993 - 2003), Tweede Kamerlid voor de VVD (2003 - 2011) Huidige functie Voorzitter Vereniging FME CWM Motto ‘Het gaat niet om het verdélen van de taart, maar om het vergróten ervan’ In welke richting zal de maakindustrie in Nederland zich moeten ontwikkelen om concurrerend te kunnen blijven met het buitenland? “De maakindustrie moet blijven innoveren, onze exportpositie versterken - bij dat laatste moeten we ons vooral richten op opkomende markten; dáár zit de groei – en we moeten ervoor zorgen dat we over voldoende goed opgeleide technici beschikken. Wat de verbindingstechniek betreft, moet er vooral worden ingezet op procesinnovatie: het moet zo slim en kosteneffectief mogelijk, maar wél met behoud van onze hoge kwaliteit. Want daar kunnen ze in lagelonenlanden niet aan tippen.”

Wat wilt u tijdens uw FME-voorzitterschap ten minste bereiken? “Nederland hoort in de wereldtop van industrielanden. Ik ga daaraan een bijdrage leveren.”

13

ACHTERGROND

oktober 2012

1 Toekomst van de verbindingstechniek

Gert den Ouden: ‘Ik ben een laserfan’ HOE ZIET DE VERBINDINGSTECHNIEK VAN DE TOEKOMST ERUIT? IN EEN POGING TE VOORSPELLEN IN WELKE RICHTING DE VERBINDINGSTECHNOLOGIE ZICH ZAL ONTWIKKELEN, LEGDEN WE EEN AANTAL VRAGEN VOOR AAN GERT DEN OUDEN, EMERITUS HOOGLERAAR MATERIAALWETENSCHAPPEN.

door Margriet Wennekes, fotografe Albert Cornelissen

oktober 2012

een van de mooiste ontdekkingen. De laser is een lichtstraal die andere eigenschappen heeft dan een gewone lichtstraal. Een laserstraal is een zeer geconcentreerde energiebron (warmtebron) en is goed te manipuleren. Bovendien heeft het laserlassen niet zoveel nadelen. Bij het booglassen heb je te maken met het ontstaan van lasrook en met UV-straling (lasogen). Daar kun je je wel tegen beschermen, maar het blijven nadelen. Bij laserlassen spelen lasrook en straling nauwelijks een rol. Maar het booglasproces heeft ook voordelen ten opzichte van het laserlassen, zoals een grotere flexibiliteit (werkplaats, onderhoud, reparatie). De laser kan ook in combinatie met de lasboog als gids worden toegepast: de laser wijst de weg en de lasboog volgt. In 2002 is Bin Hu, een Chinese promovendus van me, gepromoveerd op dit onderwerp, het laser-assisted arc welding. Wat ook zo mooi is: met een kleine vastestoflaser kun je razendsnel hele kleine puntlasjes maken, die je met een boog onmogelijk zou kunnen realiseren. Van groot belang voor de elektronische industrie. Maar ook voor macroverbindingen is de laser uitstekend te gebruiken, het is een wondermiddel. Je merkt, ik ben echt een laserfan.

an 1980 tot 2003 was prof. dr. Gert den Ouden hoogleraar Materiaalwetenschappen aan de TU Delft. Als natuurkundige heeft hij zich gespecialiseerd in de verbindingstechnologie (solderen, lijmen, maar vooral lassen) en het niet-destructief onderzoek. Voor zijn onderzoekswerk ontving hij onlangs de Arata Award. Hij was graag bereid zijn visie op de toekomst van de verbindingstechniek te geven.

Naast het laserlassen is een andere recente ontwikkeling van belang: het wrijvingsroerlassen of friction stir welding (FSW). Dit proces is ontwikkeld in Engeland bij TWI (The Welding Institute). Het is een totaal andere benadering om materialen te verbinden, maar zeker een belangrijke ontwikkeling, vooral voor dikke plaat. Een groot voordeel is dat er nauwelijks milieuproblemen zijn.”

Wat zijn volgens u de belangrijkste doorbraken geweest in de ontwikkeling van de verbindingstechnologie?

Wat vindt u van het niveau van de lastechnologie in Nederland, vergeleken met het buitenland?

“De uitvinding van de elektrische boog is denk ik wel het meest bepalend geweest voor de stand van de verbindingstechniek zoals we die nu kennen. Dé manier om een metallische verbinding te maken is door die metalen te verwarmen en tegen elkaar te drukken, wat de smid vroeger al deed. Doordat oppervlakken echter nooit helemaal schoon en vlak zijn, geeft dat problemen. Daarom is men gaan zoeken naar manieren om extra warmte toe te voegen. De uitvinding van de elektriciteit maakte de ontwikkeling van de lasboog mogelijk, die veel warmte in geconcentreerde vorm produceert. Veel processen die we tegenwoordig kennen zijn varianten van het booglasproces. Eigenlijk is het gek dat men zich al zo lang vastklampt aan het gebruik van de boog voor het lassen, omdat er ook veel nadelen aan kleven, zoals het ontstaan van schadelijke lasrook en straling. Als je vraagt naar de belangrijkste doorbraken in de afgelopen twintig jaar, dan is het laserlassen wat mij betreft

“Ik denk dat we op het gebied van kennisontwikkeling een aardige partij meeblazen. Dat zie je tijdens IIW-bijeenkomsten, waar we met allerlei nationaliteiten samenkomen. Als er een internationale bijeenkomst zou worden georganiseerd over het lassen van de toekomst, dan zou Nederland daar zeker als deelnemer voor uitgenodigd worden. Er gebeurt in Nederland veel op lasgebied, zowel in de metaalverwerkende industrie als bij de technische universiteiten.”

14

In welke richting zal de verbindingstechniek zich verder gaan ontwikkelen? “We hebben in de verbindingstechniek enerzijds te maken met lasprocessen, en anderzijds met materialen die beïnvloed worden door die processen. Daarnaast speelt het milieu een belangrijke rol. Wat de processen betreft: het booglassen zal belangrijk blijven, het heeft diverse voordelen, maar is zoals gezegd

ACHTERGROND

milieubelastend. Andere processen zullen een belangrijkere plaats gaan innemen. Het laserlassen is volgens mij een goede kandidaat. Wrijvingslassen is ook interessant, maar met laserlassen is meer mogelijk. Maar welk proces je ook bekijkt, je moet ook de economie in het oog houden en je dus steeds afvragen of je het proces kunt automatiseren en robotiseren. Voor laserlassen en booglassen is dat makkelijker dan voor wrijvingsroerlassen. Ook zul je sensoren moeten inzetten om de kwaliteit te beheersen. Naast de ontwikkeling van de processen is er de ontwikkeling van nieuwe materialen die door lassen beïnvloed worden. Tijdens het lassen verwarm je een materiaal dat bepaalde eigenschappen heeft, maar door het opwarmen en afkoelen kunnen de structuur en daarmee de eigenschappen verslechteren. De benadering was altijd: zorg dat de warmtegeschiedenis zodanig is dat er zo weinig mogelijk structuurverandering optreedt. Daarbij kunnen toevoegingen er voor zorgen dat de goede eigenschappen gehandhaafd blijven. Kijkend naar de verre toekomst en met het risico dat ik voor gek versleten word, denk ik dat we de mogelijkheden van self-healing materials moeten onderzoeken. Vergelijk het met een wondje: zonder dat je iets doet, zorgt je lichaam dat het ‘vanzelf’ geneest. Zouden metalen ook zo gemaakt kunnen worden? Ik denk van wel. Het gebeurt nu al bij polymeren en beton. Het zou best kunnen dat ze er bij TWI al mee bezig zijn. Voorlopig zal men op het gebied van materialen doorgaan met het ontwikkelen van toevoegmaterialen met verbeterende stoffen. Maar selfhealing zou een rol kunnen gaan spelen in de verdere toekomst.”

Zal het lassen van metalen ooit helemaal overbodig worden? “Er is een trend geweest om producten te maken uit één stuk, dat blijkt niet onmogelijk, maar makkelijk zal het zeker niet zijn. Zelf denk ik dat je er niet aan ontkomt om verbindingstechnieken in te zetten. Producten en constructies bestaan vaak uit verschillende materialen die je toch weer moet verbinden. Of het lassen vervangen gaat worden door andere verbindingstechnieken? Ik weet het niet. Karkassen van vliegtuigen worden nu nog vooral geklonken en gelijmd. Dat komt omdat het materiaal waarvan ze gemaakt worden moeilijk lasbaar is. Lijmen is dus in die industrie erg belangrijk. In andere industrieën zijn er soms ook alternatieven voor het lassen, zoals het mechanisch verbinden. Maar of het lassen helemaal vervangen wordt? Het ziet er niet naar uit.”

15

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

oktober 2012

Rolan Robotics introduceert nieuwe standaardcel nlangs heeft Rolan Robotics de H-standaardcel aangepast voor de nieuwe OTC lasrobot type V6L. De robot staat hierbij op een solide en zelfdragend H-vormig stalen frame dat eenvoudig met de heftruck kan worden opgenomen. Het complete frame past bovendien in een standaard vrachtwagen.

Lijmopleidingen in uniek lijmlaboratorium

Manipulatoren De uiteinden van het H-frame zijn voorzien van volledig baangestuurde externe robot-as-manipulatoren met 500 kg rotatiegewicht. Optioneel zijn manipulatoren beschikbaar voor 250 en 1000 kg. De beide zijden zijn door middel van freesbewerkingen zodanig op elkaar afgestemd dat programma’s zonder bijprogrammeren kunnen worden gekopieerd van de ene lasplek naar de andere.

p de RDM Campus van Hogeschool Rotterdam staat een uniek lijmlaboratorium waar trainingen worden gegeven die opleiden tot lijmtechnicus en lijmspecialist. Samen met het Nederlands Instituut voor Lastechniek wordt gewerkt aan de accreditatie van dit Centre of Excellence en wordt lesmateriaal ontwikkeld dat daar waar mogelijk branche-specifiek is.

EAB Ergonomische en functionele verbeteringen

Mallen en maldragers

Uit ergonomisch oogpunt is de cel voorzien van verstelbare tussenafscherming, bestaande uit een lasgordijn voorzien van contragewicht. De installatie is binnen één dag te plaatsen. Het programmeerpaneel is zowel ergonomisch als functioneel verbeterd door het in gewicht te reduceren van 1,3 kg naar 970 gram en het standaard uit te voeren met een touchscreen. Bovendien kunnen klantspecifieke windows worden aangemaakt, waarmee de bediening op een eenvoudige manier nog beter kan worden afgestemd op de toepassing. Een opvallende mogelijkheid is de toepassing van de lasdatabase waarmee visueel het instellen van de lasparameters wordt ondersteund. Door het eenvoudig ingeven van de keelhoogte zal automatisch de juiste lasparameterinstelling uit de database worden opgehaald. De besturing is voorzien van een touchscreen beeldscherm waarmee de klant een eigen userinterface aan kan maken. Standaard is de installatie uitgerust voor MIG-lassen met de OTC-lasmachine, type DM400. Optioneel kan deze pulserend worden uitgevoerd met de DP400 of TIG- en plasmamachines.

Het concept leent zich uitstekend om de gehele installatie lasklaar op één of meerdere producten af te leveren. Rolan Robotics levert dan de mallen en de lasprogramma’s mee. “Doordat Rolan mallenbouw in eigen beheer uitvoert en beschikt over uitstekende programmeurs met de nodige laskennis, kan het systeem zeer compleet worden afgeleverd waarbij de klant alleen nog maar op de knop hoeft te drukken om perfect gelaste producten te maken. En dat is wat steeds meer klanten willen”, aldus Paul Barendse, hoofd verkoop van Rolan Robotics. “Vaak staat de directie te popelen om de eerste producten van de robot te zien komen. Dit legt een behoorlijke tijdsdruk op de programmeurs en operators. Door dit voor één of meerdere producten uit handen te nemen, kan de introductie van de nieuwe lasrobot in sommige gevallen met wat minder stress gepaard gaan. Vooral de operators op de werkvloer krijgen zodoende meer tijd om te wennen aan de robot.” De firma PigTek uit Deurne heeft als eerste twee systemen op basis van de nieuwe standaard H-cel aangeschaft.

16

www.rolan-robotics.nl

Ben Weenink van het platform Lijmtechnologie: “Het is mogelijk om een training te volgen, waarvan het behalen van het examen recht geeft op de titel 'Lijmtechnicus’ of 'European Adhesive Bonder (EAB)'. De training is op mbo-niveau en specifiek bedoeld voor iedereen die zich met uitvoerende werkzaamheden op het gebied van verlijmingen bezighoudt. In samenwerking met de FOCWA zijn we bezig met een variant speciaal gericht op de autoindustrie.”

EAS Een andere training leidt op tot 'Lijmspecialist' of 'European Adhesive Specialist (EAS)'. Deze training is gericht op het middenkader. De lijmspecialist-in-opleiding wordt getraind om op basis van de opgedane kennis tijdens de cursus niet alleen te signaleren maar ook probleemoplossend te denken. Meer informatie over lijmverbindingen en trainingen is te vinden op de website van het lijmlaboratorium. www.lijmverbinding.nl

Goed op smaak dankzij een exacte dosering In uw WPS schrijft u precies voor waaraan uw gasmengsel moet voldoen. Dat is oké op papier. Maar hoe vaak checkt u of de samenstelling van uw gas nog wel is zoals ooit ingesteld? De Linde Gasmeetservice controleert uw gasmengsel van de bron tot aan de lastoorts.         
 én traceable zijn. Da’s wat EN-1090 straks verwacht. Abonnement? Bel 088 262 62 62.

Gassen tot leven brengen. Linde doet het al 125 jaar. Linde Gas Benelux B.V. Postbus 78 3100 AB Schiedam Tel. 088 262 62 62 [email protected] www.linde-gas.nl, www.linde-gas.be L4

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

Volledig veilig lassen met nieuwe 3M laskap e nieuwe 3M™ Speedglas™ 9100 MP (Multi-Protection) Laskap met veiligheidshelm biedt in één product bescherming voor hoofd, ogen, gelaat en ademhaling. Vooral in zware industrieën en veeleisende werkomgevingen is de behoefte aan deze gecombineerde bescherming groot. “De Speedglas 9100 MP biedt niet alleen volledige veiligheid, de laskap is ook nog eens zeer comfortabel.”

aropa brengt tijdens de Verbindingsweek de vele toepassingsmogelijkheden van de thermische lans onder de aandacht. Maropa Europe B.V., gevestigd in Schoonhoven, is al dertig jaar specialist op het terrein van autogene lasen snijtechnieken.

De thermische lans is in diverse soorten en toepassingen een veelgebruikt hulpmiddel bij diverse reparatiewerkzaamheden en bijzondere snijsituaties. Zo kan een thermische lans alle materialen die een smeltpunt kennen vloeibaar maken, dus snijden of doorboren. De thermische lansen zijn beschikbaar in een kleine diameter van 7 mm, maar ook in zwaardere uitvoeringen met een diameter van 22,5 mm. Lengten variëren van 50 cm tot wel 6 meter voor de allergrootste lansen.

Een woordvoerder van 3M vertelt hoe de nieuwe laskap uitgebreid in de praktijk is getest. “De behoefte van lassers aan een goede hoofdbescherming was een moeilijk vraagstuk. Tot nu toe waren de mogelijkheden beperkt en slecht geaccepteerd door de lassers. Tijdens 3M-testen in de markt, bij mijnen, scheepswerven, in de bouw en andere zware industrie wereldwijd, gaven de lassers goede feedback. Ze waren vooral enthousiast over het comfort, de goede balans, het grote gezichtsveld en het gebruiksgemak."

Toepassingen

Product in detail: veiligheid

18

De veelzijdigheid van de thermische lans

Veelgebruikt hulpmiddel

’Lassers enthousiast’

De 3M Speedglas 9100 MP Laskap biedt op het gebied van veiligheid de volgende voordelen: • Hoogste klasse ademhalingsbescherming (TH3). Dankzij de 3M Adflo Motorunit (NPF 500). Alternatief: met het 3M Versaflo V-500 Verselucht Regelventiel (3B met NPF 200). • Hoofdbescherming. De bovenkant van de helm is gemaakt van hittebestendig polycarbonaat. Optioneel: zon- en hittewerende aluminium reflectielaag. • Oogbescherming. Beschermend vizier voldoet aan de vereisten voor mechanische sterkte, zelfs bij extreme temperaturen. • Nek- en schouderbescherming. Dankzij optioneel verkrijgbare vuurbestendige kap. • Gehoorbescherming. De 3M Peltor Gehoorkap (optioneel) kan eenvoudig aan de helm bevestigd worden. • Goedgekeurd. De 3M Speedglas 9100 MP Laskap met Veiligheidshelm heeft CE-markering en voldoet aan alle recente Europese standaarden en veiligheidsnormen.

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

Product in detail: gebruiksgemak De 9100 MP Lashelm heeft een groot (17 x 10 cm), licht gebogen, beschermend vizier. Daarmee heeft de lasser een ruim gezichtsveld: naar boven, beneden en rondom. De SideWindows (zijruiten) in DIN 5 bieden nog eens extra zicht op de omgeving en kunnen eenvoudig met herbruikbare afdekplaten bedekt worden. “De 3M Speedglas 9100 MP Laskap met Veiligheidshelm wordt graag gedragen. Lassers loven de goede balans en het lage zwaartepunt, zelfs als de laskap met vizier in opgeklapte positie is gezet. De instelling op maat werkt zeer logisch. Het onderhoud is eenvoudig.”

Veelgebruikte toepassingen zijn het doorboren van vastzittende pennen en assen om ze hierna snel en gemakkelijk te kunnen verwijderen, het snijden van sterk vervuilde damwanden, het verkleinen van gietstukken of andere metalen die niet door autogeen branden gedeeld kunnen worden en het snijden van metalen onder water. Behalve genoemde toepassingen wordt Maropa nog met grote regelmaat door de gebruikers verrast met wat zij al niet doen met een thermische lans. Wat de gebruiker van een thermische lans het meeste aanspreekt is dat de werking ervan zo simpel en effectief is. Op www.maropa.nl is een demonstratiefilmpje van het gebruik van de lans te zien.

Over Maropa

De 9100 MP Lashelm is te combineren met alle 3M Speedglas 9100 Lasfilters Dus ook met het 9100XX filter met een zichtvlak van 73 x 107 mm, het grootste op de markt. De 3M Speedglas 9100 Lasfilters zijn automatisch donkerkleurend (ADF) met kleuren 5, 8, 9-13 en in lichtstand kleur 3, ze hebben een speciale instelling voor hechtlasssen, vertragings- en gevoeligheidsinstellingen. U kunt het product in actie bekijken op

Maropa is gespecialiseerd in autogene las- en snijtechnieken. Vanuit Schoonhoven wordt door een team van elf specialisten een groot assortiment producten uit voorraad aan Nederlandse en buitenlandse handelaren geleverd. Een technische dienst staat de klant ter beschikking om, zonodig ter plekke, reparatie- en inspectiewerkzaamheden uit te voeren. Maropa Europe B.V. vertegenwoordigt bekende productmerken als Gloor, Arcair, Victor, Jackson, Tempil, Witt, Hornung en vele andere. Door de overname van Anbar Trading B.V. begin 2010 werd het productprogramma uitgebreid met een selectie van lastechnische accessoires, persoonlijke veiligheidsartikelen en thermische lansen met toebehoren. U vindt Maropa tijdens de Verbindingsweek op stand 304.

www.speedglas.nl

www.maropa.nl

19

ACHTERGROND

oktober 2012

ACHTERGROND

oktober 2012

2 Toekomst van de verbindingstechniek

Procesvoordelen Friction Stir Welding vergroten toekomstkansen FRICTION STIR WELDING (FSW) WERD AL MEER DAN TWINTIG JAAR GELEDEN ONTWIKKELD EN GEPATENTEERD DOOR THE WELDING INSTITUTE (TWI) IN ENGELAND. EEN AANTAL BASISPATENTEN LOOPT AF, WAT MOGELIJKHEDEN BIEDT VOOR EEN BREDERE TOEPASSING. door Erik Steenkist et proces Friction Stir Welding (FSW), of wrijvingsroerlassen, is aanvankelijk ontwikkeld voor het verbinden van aluminium plaatdelen en geëxtrudeerde profielen. Het betreft een relatief nieuw verbindingsproces op basis van het mechanisch vermengen van twee stukken metaal die door wrijvingswarmte in een plastische toestand zijn gebracht. Het werd vooral in de transportsector (scheepsbouw, luchtvaart, ruimtevaart en treinbouw) in licentie toegepast voor de fabricage van sterke, stijve en lichtgewicht constructies, dit ook als alternatief voor puntlassen en klinken.

van grotere bedrijven bieden hun praktisch bruikbare resultaten aan in de vorm van licenties. Zo is er kortgeleden een overeenkomst getekend tussen KuKa Robotics en EADS (European Aeronautic Defence and Space Company) om de innovatieve (DeltaN) FSW-technologie onder licentie voor robottoepassingen te vermarkten.

Hoe werkt Friction Stir Welding?

Tool

Las

Friction Stir Welding (FSW) is een solid-state verbindingsproces dat wordt gebruikt voor toepassingen waarbij de oorspronkelijke materiaaleigenschappen niet door smelten en stollen van de lasnaad verloren mogen gaan. Het werkt door twee stukken metaal in contact te brengen met een roterende slijtvaste pin en schouder, waardoor de opgewekte wrijvingswarmte het metaal in een weke toestand brengt en vermengt (te vergelijken met bijvoorbeeld deegmengen).

Procesvoordelen Bredere toepassing Omdat er nog forse licentiekosten door TWI in rekening gebracht worden is de toepassing nog niet doorgedrongen tot metaalbedrijven in het MKB. Een aantal basispatenten verloopt echter de komende jaren, waarmee de weg voor een bredere toepassing openligt. Bovendien heeft TWI kortgeleden bekend gemaakt baanbrekende resultaten te hebben bereikt met de toepassing van FSW op staal. Mede door de procesvoordelen en de gunstige mechanische eigenschappen heeft deze verbindingstechnologie het potentieel door te groeien naar een breder toepassingsgebied. Zo zet bijvoorbeeld het Zwitserse Rapid Technic AG als onderaannemer de technologie al vier jaar in als aanvulling op de conventionele lasprocessen.

Industrialisatie Naast het oorspronkelijke basisonderzoek door instituten en laboratoria is er de laatste jaren ook heel wat ontwikkelingswerk geweest met betrekking tot de industrialisatie van deze technologie. Diverse ontwikkelingsafdelingen

20

Tekening: © OPUS-co

In tegenstelling tot bestaande lastechnieken komt het te lassen metaal bij FSW niet boven de smelttemperatuur. Er worden sterke, foutloze lassen verkregen zonder gevaar voor de gezondheid en veiligheid voor wat betreft lasrook of straling (UV en licht). De lasnaden, geproduceerd met de FSW-methode, worden gekenmerkt door een grote gelijkmatigheid en dichtheid. Omdat het materiaal de verbinding aangaat beneden de smelttemperatuur, treden vervormingen (kromtrekken) zoals veroorzaakt door conventionele lasmethodes in veel geringere mate op. Het proces biedt in veel gevallen ook kostenbesparingen in vergelijking met het conventioneel lassen van aluminium.

tieve beïnvloeding van de mechanische eigenschappen van het werkstukmateriaal. • Dankzij de lage warmte-inbreng is er een zeer lage vervorming, waardoor minder tot geen maatcorrecties vereist zijn. • Het proces leidt bij specifieke toepassingen tot een verbeterde vermoeiingsweerstand en taaiheid. • Door het ontbreken van boogstraling en lasrook zijn de arbeidsomstandigheden gunstiger dan bij veel conventionele lastechnieken.

Ontwikkelingen Benelux In de Benelux heeft CEWAC, het Waalse onderzoekscentrum rond assemblage en hydrauliek, de beschikking over een aantal FSW-machines. CEWAC heeft, onder andere samen met het Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL), al een aantal onderzoeksprojecten op FSW uitgevoerd. CEWAC en het BIL zijn momenteel bezig met een project rond de ontwikkeling van FSW voor staal (en andere hoogsmeltende materialen). Verder staat de apparatuur bij CEWAC ter beschikking voor MKB/KMO’s, om specifieke prototype-ontwikkeling uit te voeren. www.twi.co.uk/technologies/welding-coating-and-material-processing/friction-stir-welding www.cewac.be

Bronnen: TWI, Granta Park, Abington, Cambridge CB21 6AL.

Voordelen voor de industrie

TWI (The Welding Institute) is een grote onafhankelijke technische onderzoeksinstelling op het gebied van fabricage- en onderhoudstechnologie.

De voordelen voor de industriële toepassing zijn mede afhankelijk van het te verwerken materiaal (aluminium, staal, titanium …) maar komen neer op de volgende punten: • FSW is een stabiel en gecontroleerd lasproces. • Dankzij de lagere warmte-inbreng is er weinig nega-

Ing. Frederik Hendrickx, CEWAC, Belgium. Het CEWAC staat voor technologische dienstverlening, studies en toegepast onderzoek voor de industrie in het algemeen en KMO’s (kleine en middelgrote ondernemingen) in het bijzonder.

21

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

FumeSimulator visualiseert de achtergrondconcentratie van lasrook ijdens de Verbindingsweek zal Rob Jansen van Plymovent een lezing verzorgen over de FumeSimulator. Deze tool is ontwikkeld om de achtergrondconcentratie van lasrook in fabriekshallen te visualiseren. “Het ontwerp- en simulatieprogramma onderbouwt de effectieve werking van de ruimtelijke ventilatie- en filtratiesystemen van Plymovent waarmee lasrook beheersbaar wordt.”

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

Reparaties aan gasvoerende leidingen ondersteund door laboratoriumsimulaties

Een breed spectrum spectr um aan diensten

ijdens het NILBIL Lassymposium zal Sander van Nieuwenhuijzen, General Manager Nederland van Exova, een presentatie houden over het simuleren van reparaties aan schaaldelen op gasvoerende leidingen in een laboratoriumomgeving.

Langetermijninvestering

CFD-technologie

Lasmethodes optimaliseren

Rob Jansen: “De aanschaf van duurzame ruimtelijke ventilatie- en filtratiesystemen, zoals het Push-Pull- en Dilutersysteem van Plymovent, zijn langetermijninvesteringen. Wij vinden het belangrijk dat de klant voor 100% achter zijn gekozen oplossing staat. De FumeSimulator berekent en visualiseert de lasrookconcentratie van een maatwerksysteemoplossing. De simulatie laat zien of de lasrook, bij een gegeven systeemoplossing, onder de gewenste (wettelijke) grenswaarden blijft. Daarmee biedt de FumeSimulator zekerheid over de effectiviteit van deze investering.”

Voor de simulatie gebruikt de FumeSimulator CFD-technologie (Computational Fluid Dynamics). De FumeSimulator genereert een rapport waarin de lasrookconcentratie in de opgegeven productiehal gevisualiseerd wordt. De klant herkent zijn productiehal en de gekozen systeemoplossing en ziet de geleverde input terug in de rapportage.

Laboratoriumsimulaties van reparaties aan gasvoerende leidingen kunnen iedere producent helpen om lasmethodes te optimaliseren voor deze specifieke toepassing. Van Nieuwenhuijzen zal tijdens zijn presentatie voorbeelden geven van de onderzoeken bij koudscheuren, het opgestelde testprogramma en enkele metallurgische resultaten.

Hogere eisen

Diensten

Met name in deze economische zwaardere tijden stellen klanten hogere eisen, zeker als het langetermijninvesteringen betreft. Een referentiebezoek is vaak niet voldoende, de klant eist tegenwoordig meer. Keurmerken en filterklassen volstaan niet meer. Vooraf moet aangetoond worden dat de lasrookproblematiek, na installatie van afzuigsystemen, opgelost wordt. “Het simulatieprogramma FumeSimulator voldoet aan deze vraag. Het product is overzichtelijk, realistisch en betrouwbaar. Hierdoor kan de klant nog beter geïnformeerd worden.”

Exova is wereldwijd actief op het gebied van materiaalonderzoek en advies en heeft veel ervaring in de gasindustrie. Zo zijn twee van de drie Nederlandse vestigingen, Emmen en Spijkenisse, betrokken geweest bij een speciaal onderzoek dat Exova samen met Gasunie NV heeft uitgevoerd.

NIL gemachtigde organisatie

Exova is ook als exposant op de vakbeurs aanwezig om u te informeren over speciale testprogramma’s en overige diensten. Op de stand kunt u de specialisten van Exova benaderen voor onder andere informatie over: • Materiaalonderzoek • Las (methode) kwalificaties • Schadeonderzoek • Mechanisch onderzoek • Corrosieonderzoek • Breukmechanica • On-site testing • Immersion Ultrasonic Testing • AUT-validatie

Breuk mechanica

Goede input noodzakelijk Volgens Jansen hangt de betrouwbaarheid van de simulatie nauw samen met de input van de klant. De klant moet, voor een goede simulatie, aangeven welke lasprocessen er plaatsvinden, hoeveel lassers of lasmachines er aanwezig zijn, hoeveel uren er per dag gelast wordt enzovoort. Het Project Engineering-team van Plymovent verifieert deze data. Deze gegevens, samen met de gekozen systeemoplossing, zijn het uitgangspunt voor de FumeSimulator.

www.plymovent.nl

advertentie

Extra data Workshop Lasmethodebeschrijvingen en - kwalificaties met het nieuwe programma NIL-WPSelect voor data en tijden: www.nil.nl 22

www.exova.com

Onze K Kenmerken: e enmerkke en: LMK/LK kwalificaties PWHT P WHT Mechanisch onder zoek onderzoek Corrosie onder onderzoek zoek

Schade onder zoek onderzoek On-site testing Immersion Ultrasone

TT:: 0181-617 144 W:: www.exova.com W www.exova.com E: [email protected]

TTesting esting e A dvising Advising Assuring A ssuring 23

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

Technische (Ad) opleidingen hebben de toekomst! e vraag van het bedrijfsleven naar goed opgeleid en deskundig technisch personeel zal de komende jaren steeds toenemen. Niet alleen door het vertrek van grote aantallen technische werknemers die met pensioen gaan, maar ook door de dalende leerlingenaantallen in het technisch vmbo en mbo. Een bijkomend probleem is de teruglopende belangstelling voor het leraarschap in de sector techniek. Techniek is een groeimarkt, de vacatures nemen toe, maar het aanbod neemt af. Dit biedt kansen voor mensen met een talent voor techniek! Hogeschool Rotterdam (HR) speelt in op deze behoefte door goede markrelevante technische opleidingen aan te bieden voor (vakervaren) mbo’ers. De Associate degree opleidingen van HR zijn een goed voorbeeld.

Associate degree (Ad) De Ad-opleiding is een tweejarige hbo-opleiding waarmee een associate graad kan worden behaald. Deze graad is sinds 2011 officieel erkend in Nederland. In bijvoorbeeld Europa en Amerika bestaat deze graad al veel langer. Na het behalen van een Ad-diploma is het mogelijk om in twee aansluitende studiejaren een bachelorgraad te behalen. De Rotterdam Academy (RAC) biedt de volgende technische Ad-opleidingen aan: Ad Engineering doorstuderen in de bachelor Werktuigbouwkunde De student volgt de Ad Engineering in een technische en dynamische omgeving. Het praktijkgedeelte van de opleiding vindt plaats binnen het Leerpark en de Duurzaamheidsfabriek van het DaVinci College in Dordrecht. Studenten werken aan echte technische vraagstukken met echte opdrachtgevers. Het theoretische gedeelte volgen zij bij Hogeschool Rotterdam. Ad Maintenance & Mechanics doorstuderen in de bachelor Werktuigbouwkunde De student leert in deze opleiding verbinding te leggen tussen de uitvoering van het werk en het overkoepelende beleid. Er bestaat een grote behoefte aan technici die gespecialiseerd zijn in de laatste fasen van de Product Life Cycle. Denk aan het onderhoud en het aanpassen van machines en installaties. Aspecten die tijdens de opleiding in theorie én praktijk ruim aan bod komen.

24

Gemak dient de veiligste zaak

two When W hen two b ecome o ne! become one!

De studenten die zijn afgestudeerd kunnen aan de slag als onderhoudsengineer, werkvoorbereider, tekenaar, constructeur of projectleider en/of doorstuderen. Ad Onderwijsondersteuner doorstuderen in de bachelor Lerarenopleiding Technisch beroepsonderwijs Deze opleiding is bedoeld voor technici die hun kennis en vaardigheden aan jongeren in het (v)mbo willen overdragen, maar die (nog) niet volledig verantwoordelijkheid willen zijn voor het complete onderwijsproces. De student geeft na, en vaak al tijdens, deze Ad-opleiding les in het technisch beroepsonderwijs en begeleidt practica. De opleiding besteedt veel aandacht aan pedagogiek, (vak)didactiek, onderwijskunde en hoe je vakinhoudelijke kennis en kunde in de praktijk kunt overbrengen aan leerlingen. Tijdens deze tweejarige opleiding lopen studenten dan ook veel stage.

    


IHC Handling Systems Yo our contact for Plasma, pulse Mig and Tig   

  to [email protected]

www.ihchs.com www.ihchs.com

ABIMIG ® GRIP A LW

ABIMIG ® GRIP A LW The end of gravity!

Na het behalen van het diploma Associate degree of education kan de student verder studeren aan de bachelor Lerarenopleiding Technisch beroepsonderwijs en in twee jaar een tweedegraads bevoegdheid behalen. Deze opleiding kent zeven uitstroomprofielen, namelijk: Bouwtechniek, Elektrotechniek, Installatietechniek, Mechanische techniek, Motorvoertuigentechniek, Werktuigbouwkunde en Bouwkunde. Raadpleeg voor meer informatie: www.hr.nl/lerarenopleidingen

Nieuwe “Low-Weight” Bikox® – tot 50% gewichtsbesparing Korte handgreep GRIP met bolgewricht – optimale hanteerbaarheid Multifunctionele robuuste contacttiphouder – weinig onderdelen, langere levensduur Schroefbaar geïsoleerd gasmondstuk – gegarandeerde positie en snelle wissel Technology for the Welder’s World

www.binzel-benelux.com

ACHTERGROND

oktober 2012

3 Toekomst van de verbindingstechniek

Robotisering zal verder toenemen DE ROBOTISERING NEEMT HAND OVER HAND TOE, OOK IN DE LASINDUSTRIE. WELKE NIEUWE ONTWIKKELINGEN OP HET GEBIED VAN LASROBOTISERING STAAN DE INDUSTRIE DE KOMENDE TIJD TE WACHTEN? EEN VERKENNING.

door Erik Steenkist oewel veel lasklussen straks nog steeds met de hand zullen worden uitgevoerd, zal het aantal lasrobots in de metaalindustrie de komende jaren blijven toenemen. Dat is niet alleen het gevolg van een tekort aan vakmensen, maar voor een groot deel ook te danken aan de constante en vaak hogere kwaliteit die de huidige generatie lasrobots levert. Daarmee is de hogere laskwaliteit inmiddels een standaard geworden in de industrie. In welke richting zullen de lasrobots zich verder ontwikkelen? We onderscheiden acht trends.

1. Meer rekenkracht Toekomstige generaties zullen worden ontwikkeld op basis van besturingen met nog meer rekenkracht, waardoor de baannauwkeurigheid en bewegingssnelheid van lasrobots nog verder toeneemt en nieuwe softwarematige functionaliteiten kunnen worden ontwikkeld. Lasprocessen waarin de lasdraad met zeer hoge frequenties wordt teruggetrokken in combinatie met bijvoorbeeld een pendelbeweging van de lastoorts, zijn alleen mogelijk dankzij dergelijke krachtige besturingen.

2. Makkelijker programmeren De werkvoorbereiding en programmering van lasrobots zal in de toekomst steeds eenvoudiger worden. Het automatisch genereren van lasparameters vanuit een database is nu al bij enkele lasrobotfabrikanten mogelijk, waardoor de programmering niet alleen wordt vereenvoudigd, maar het ook voor minder geschoolde werknemers mogelijk wordt een robot te programmeren.

26

oktober 2012

6. Grotere rol visionsystemen De inzet van visionsystemen op zowel handling- als lasrobots zal verder toenemen. De markt verlangt een steeds hogere en vooral constante laskwaliteit en nauwkeurigheid. Visionsystemen leveren daar nu al een belangrijke bijdrage aan, maar zullen een steeds grotere rol gaan spelen om te zorgen dat de robot de lasnaad exact blijft volgen met name bij complexe productvormen.

7. Jiggles welding Jiggles welding is een term die al langere tijd bestaat voor het gerobotiseerd aflassen van producten zonder dat een lasmal vereist is. Het idee hierachter is dat een handlingrobot een component op de juiste positie houdt, en de lasrobot deze direct aflast. Toeleveranciers voor de automotive industrie en leveranciers van staalconstructies kunnen daar veel handmatig werk mee uitsparen en vooral ook foutkansen verkleinen. Grote partijen zijn nu al bezig met de ontwikkeling van software voor dergelijke toepassingen. Ook visionsystemen zullen daarbij worden ingezet om de juist componenten op basis van 3D beeldherkenning te selecteren.

3. Automatiseren programmeertraject Een belangrijke trend die zeker verder door zal zetten is automatisering van het programmeertraject. 3D CADdata bevatten in principe al voldoende geometrische data die je niet apart nog een keer hoeft in te voeren om CAMfiles te maken. Dat vraagt echter om softwarematige koppelingen die in staat zijn uit de data van ERP, CAD-systemen en Excel-sheets, programma’s voor de lasrobot te genereren, inclusief de juiste lasparameters en toortshoek. Ook het automatisch genereren van complete robotlasprogramma’s door 3D- beeldherkenning met behulp van visionsystemen zal in de nabije toekomst verder doorzetten. De accenten zullen daardoor steeds meer op softwareontwikkelingen komen te liggen.

ACHTERGROND

8. Lager stroomverbruik

De inzet van visionsystemen op zowel handling- als lasrobots zal verder toenemen.

Het verlagen van het energieverbruik is in de industrie al langere tijd een actueel thema, niet alleen vanuit milieuperspectief, maar ook omdat bedrijven de kosten voor de steeds hogere energietarieven willen reduceren. Vooral machines en installaties die de hele dag staan ingeschakeld blijken grote stroomverbruikers. Nieuwe generaties lasrobots worden daarom voorzien van automatische afschakelsystemen die stroomverbruikende componenten uitschakelen zodra de installatie een x-aantal minuten niet in productie staat.

4. Imiteren menselijke bewegingen Wetenschappers van onder meer het Duitse Fraunhofer IWS werken aan de inzet van bewegingssensoren en inertiaalsensoren die het mogelijk maken dat robotarmen bewegingen van een mens imiteren. Daarmee zou een industriële robot makkelijker en sneller een beweging kunnen worden aangeleerd dan vanuit een teach-pendant of offline programma.

5. Flexibeler inzet Door de ontwikkeling van klantspecifieke software kunnen lasrobots producten binnen een productfamilie in enkele stuks lassen, zonder extra programmeerinspanning. Een flexibele inzet van lasrobotsystemen zal daardoor verder toenemen.

Een robot maakt met behulp van een invoerapparaat en toepassing van sensortechniek dezelfde beweging als de mens.(bron: Fraunhofer IWS).

27

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

Henkel presenteert duurzame innovaties tijdens Verbindingsweek

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

Nieuws op het gebied van toortsen bij

Parker Torchology arker Torchology uit Zwaag is aanwezig tijdens de Verbindingsweek met een nieuwe range Parker lastoortsen. Ook de website www.parkertorchology.com. is geheel vernieuwd. Een korte vooruitblik op de vakbeurs.

Uitgebreid en vernieuwd assortiment

zonder Koelsmeermiddelen zonder bactericide

ijdens de Verbindingsweek laat Henkel u uitgebreid kennismaken met de mogelijkheden van structurele verlijming. “Lijmen biedt tal van voordelen ten opzichte van de traditionele verbindingsmethoden en is daarom de verbindingstechniek van de toekomst”, aldus Henkel.

Een andere innovatie betreft de bactericide-vrije koelsmeermiddelen Multan 71-2 (the Generalist) en 77-4 (the Specialist). In tegenstelling tot de klassieke technologieën voorkomen deze producten de aangroei van bacteriën, een bekend fenomeen bij het gebruik van koelsmeermiddelen, zonder dat hiervoor bactericiden moeten worden toegevoegd. “Deze nieuwste generatie watermengbare koelsmeermiddelen splitst niet, kan ingezet worden bij 90% van de verspaningsbewerkingen, draagt bij tot de gezondheid van de medewerkers en is bovendien uiterst economisch en gebruiksvriendelijk.”

Snellijmen Keramische coating Naast de mogelijkheden van structurele verlijming zal Henkel ook ruim aandacht besteden aan enkele duurzame innovaties, zoals Aerodag® Ceramishield. Dit is een keramische coating om lasapparatuur (contacttip, gasmondstuk, mal, opspan- en montagemateriaal) tot 8 uur lang te beschermen tegen metaalspatten, in slechts een keer aanbrengen. In tegenstelling tot de klassieke anti-spatspray vormt Aerodag® Ceramishield een droge keramische film die bestand is tegen temperaturen tot 1200°C. “Doordat het lasproces minder vaak onderbroken hoeft te worden om te reinigen is een productiviteitsstijging tot 10% mogelijk. De verbruiksmaterialen gaan tot 4 à 5 keer langer mee en daardoor worden de terugkerende kosten hiervan gereduceerd met maar liefst 70%.” Aerodag® Ceramishield kan ingezet worden bij manueel en gerobotiseerd MIG/MAG-lassen, laser- en plasmasnijden, maar ook bij mallen, opspan- en montagemateriaal. Ceramishield RobotIQ® maakt het mogelijk de toepassing van deze keramische beschermcoating ook te integreren in geautomatiseerde lasprocessen.

28

Henkel presenteert verder het nieuwe assortiment Loctite Health & Safety snellijmen die vrij zijn van gevarenlabels, R- en S-zinnen. Eerder dit jaar werd ook al een nieuw gamma snellijmen gelanceerd met een verhoogde temperatuurbestendigheid tot maar liefst 120°C. Hierdoor worden de toepassingsmogelijkheden van snellijmen in OEM-omgevingen aanzienlijk vergroot.

Naast het standaardprogramma MIG- en TIG-toortsen heeft Parker Torchology nu ook een uitgebreide range plasmasnijtoortsen en onderdelen. Eind van dit jaar zal Parker eveneens een nieuw gamma gas- en watergekoelde Push-Pulltoortsen introduceren, alsmede de vernieuwde 550A en 600A Dual-Flow watergekoelde MIG-toortsen. Nieuw zijn ook de 150A en 250A MIG-toortsen met 180° draaibare zwanenhals, voor het lassen op moeilijk bereikbare plaatsen.

Op het gebied van TIG-toortsen heeft Parker het gamma uitgebreid met een horizontale potentiometer-regeling, voorzien van standaardschakelaars en een 2T/4T schakelaar. “Onze geïntegreerde Dinse centraal-aansluiting op zowel de gas- als watergekoelde TIG-toortsen is reeds een groot succes!”, aldus een woordvoerder van Parker Torchology.

Milieuvriendelijk verpakt “Al onze toortsen worden geleverd in een vernieuwde blisterverpakking, deze verpakking is 100% recyclebaar en 100% biologisch afbreekbaar en milieuvriendelijker dan de standaard kartonnen toortsdozen.” www.parkertorchology.com

advertentie

INNOVATIE IN ROBOTTECHNIEK YASKAWA is de trendsetter in de robottechnologie met meer dan 250.000 geleverde robots wereldwijd. Door continu te innoveren kunnen wij u als gebruiker essentiële voordelen bieden. Bezoek ons op de Metavak / Verbindingsweek en laat u inspireren door de interessante noviteiten die wij zullen demonstreren. Metavak: Verbindingsweek:

www.henkel.be | www.henkel.nl

TIG-toortsen

Stand 132 Stand 402

YASKAWA Benelux BV Tel.: +31 (0)40 289 5500 Mail: [email protected] Web: www.yaskawa.eu.com 29

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

Veel noviteiten bij Venvulas Lastechniek ijdens de NIL Verbindingsweek zal Venvulas Techniek B.V. uit Vught een aantal noviteiten op lasgebied presenteren. Op de stand van Venvulas zal naast het nieuwe Röwac-SRCS lassysteem een nieuw TIG-puntlassysteem, een nieuwe inverter voor AC/DC lassen met beklede elektroden, een nieuwe compacte watergekoelde lastoorts en een nieuw hechtlassysteem voor TIG te zien zijn.

Gepatenteerd lassysteem Het nieuwe Röwac-SRCS lassysteem met geïntegreerde toortskoeling en lasrookafzuiging is inmiddels gepatenteerd en zal voor het eerst worden gepresenteerd tijdens de NIL Verbindingsweek. Het Röwac-SRCS lassysteem is een doorontwikkeling van het 3-in-1 lassysteem, waarvan Venvulas vorig jaar een prototype op de stand in Gorinchem toonde. Hierbij was nog sprake van een luchtkoelsysteem met Peltier elementen. Dit vinden we niet meer terug in het nieuwe Röwac-SRCS systeem. Langs een gepatenteerde, met koperlitze omwikkelde draadgeleider, wordt de in toorts en stroomkabel ontwikkelde warmte tegelijk met de lasrook afgezogen. De nieuwe luchtgekoelde toorts is inmiddels uitgebreid in de praktijk getest bij onder andere IHC Beaver Dredgers in Sliedrecht. Met deze toorts kan continu met een lasstroom van 270 A worden gelast. “Vrijwel alle voorkomende laswerkzaamheden kunnen hiermee probleemloos worden uitgevoerd. Door de bronafzuiging heeft de lasser optimale bewegingsvrijheid, kan daardoor makkelijk ‘meters maken’ (hoog lasrendement), terwijl het dragen van een helm met ademluchttoevoer niet nodig is. Daarbij levert dit systeem ook een positieve bijdrage aan het algehele binnenklimaat, omdat de bij de bron afgezogen lucht met daarin de lasrook (en de restwarmte) na microfiltratie weer schoon wordt teruggevoerd in de ruimte. Doordat centrale afzuiging in feite overbodig wordt, hoeft hierdoor ook geen warmte meer uit de ruimte te verdwijnen zodat het Röwac-SRCS systeem ook een significante bijdrage levert aan verlaging van de energiekosten.” Voor het lassen van voorverwarmde constructies, waarbij de koelcapaciteit van de luchtkoeling niet toereikend zou zijn, heeft Venvulas een nieuwe watergekoelde toorts ontwikkeld die net zo compact en licht in gewicht is als de nieuwe luchtgekoelde toorts.

30

Andere noviteiten Naast het nieuwe Röwac-SRCS lassystseem presenteert Venvulas in Gorinchem ook een nieuwe wisselstroom/gelijkstroom (AC/DC) lasunit voor het lassen met beklede elektroden. Ook deze noviteit is bijzonder. De stroombron is een moderne lasinverter met een rendement van 95%. Naar behoefte kunnen drie stroomvarianten worden gekozen, een sinusvormige wisselstroom met met een frequentie van 50 Herz, gelijkstroom positief en gelijkstroom negatief. In de wisselstroomstand staat de machine in nullast altijd op een veilige positieve gelijkspanning, wat de starteigenschappen ten goede komt. Pas na het ontsteken van de lasboog gaat de stroombron een wisselstroom leveren. De driefaseninverter vraagt in nullast slecht 0,5 Ampère. Een aanzienlijke besparing ten opzichte van de ouderwetse lastransformatoren die in dat geval het tienvoudige aan stroom verbruiken.

TIG-innovaties Met de nieuwe TIG puntlaselektrode kunnen plaatdelen sneller worden verbonden, met als voordeel dat er minder warmte wordt ingevoerd en minder plastische vervorming optreedt. Met het nieuwe TIG-hechtlassysteem kunnen constructiedelen makkelijk aan elkaar worden gehecht (alvorens te worden afgelast) zonder de noodzaak om extra toevoegmateriaal bij het hechtlassen aan te voeren. Dat betekent dat de lasser een hand vrij heeft om de delen ten opzichte van elkaar te positioneren om vervolgens met het TIG-hechtlassysteem onderling te verbinden. De delen hoeven niet meer eerst met klemmen aan elkaar gezet worden, wat snelheid- en rendementsverhogend werkt. www.venvulas.nl

oktober 2012

Nieuwe lashandschoenen van Weldas Europe eldas, fabrikant van voornamelijk lashandschoenen en laskleding, heeft twee nieuwe typen lashandschoenen opgenomen in zijn productenpakket. Tijdens de Verbindingsweek zijn de nieuwste producten van Weldas te zien op de beursvloer.

Vrij van chroom VI Het eerste nieuwe type lashandschoen is de 10-2000CF. Deze handschoen is gelijk aan de bestaande 10-2000 COMFOflex gevoerde handschoen, met als verschil dat het leder 100 % vrij is van chroom VI, simpelweg omdat er voor het looien van het voor deze handschoen gebruikte leder geen chroom gebruikt is. Het tweede nieuwe type is de 10-1050. Deze lashandschoen, aldus de fabrikant vervaardigd van kwaliteitsmaterialen en met een uitstekende pasvorm, is bedoeld als een allround lashandschoen die voor meerdere lasprocessen is te gebruiken. Gecertificeerd De nieuwe typen lashandschoenen zijn, evenals alle andere lashandschoenen en laskleding, getest en gecertificeerd door TÜV in Duitsland volgens de normen EN12477 en EN11611. Alle testrapporten en certificaten kunt u terugvinden op www.weldas-ce.com. Meer informatie en nieuws over de producten van Weldas vindt u op www.weldas.com.

Dicht bij het vuur Want zien is geloven Met een druk op een schakelaar gaat het licht aan. En uw gasfornuis doet het ook altijd. Maar het belang van lasgassen wordt nogal eens onderschat. Wist u dat sommige opleidingsinstellingen consequent gebruik maken van een Linde-faciliteit om de eigenschappen van gassen aanschouwelijk te maken? Zeg nou zelf: dat zal toch niet voor niets zijn? Kom eens kijken in ons Proef- en Demonstratiecentrum. EN-1090. We gaan er samen voor. Uw kennis van de lichtboog vergroten? Bel 088 262 62 62.

Gassen tot leven brengen. Linde doet het al 125 jaar. Linde Gas Benelux B.V. Postbus 78 3100 AB Schiedam Tel. 088 262 62 62 [email protected] www.linde-gas.nl, www.linde-gas.be L6

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

Noviteiten voor gerobotiseerd lassen

Lasnaadreiniging, polijsten en etsen met één machine! askawa is tijdens de Metavak / Verbindingsweek vertegenwoordigd met twee stands: in het Metavakgedeelte met gerobotiseerde handlingsoplossingen en in het Verbindingsweekgedeelte met interessante noviteiten voor het gerobotiseerd lassen.

De Baseline serie van Vlamboog: Makkelijker, sneller en milieuvriendelijker. De afgebeelde Baseline 93000CP kent 3 functies: lasnaadreinigen, polijsten en etsen. Daarnaast bieden wij u ook de Baseline 92000CL (Lasnaadreinigen en polijsten) en de Baseline 91000CL (alleen lasnaadreinigen). De Baseline serie wordt geheel in Duitsland met Duitse componenten gefabriceerd.

Robotic Award Winner 2012 Het RevXperts systeem is tijdens de Hannover Messe eerder dit jaar onderscheiden met de prestigieuze Robotic Award 2012. Eddie Mennen, woordvoerder van Yaskawa: “Met dit systeem kan een lasrobot zeer eenvoudig worden geprogrammeerd, simpelweg door de lasbewegingen handmatig 'voor te doen'. Het systeem werkt probleemloos samen met de DX100 robotbesturing van alle Yaskawa-Motoman robots, dit zal op de beursvloer worden gedemonstreerd.” Volgens Mennen biedt het nieuwe programmeersysteem belangrijke voordelen. “Er is minder specifieke robottraining nodig, zodat ook minder ervaren bedieners nieuwe producten kunnen programmeren. Verder verloopt het programmeren ook sneller in vergelijking met conventionele methodes. Het systeem kan overigens ook worden ingezet voor het genereren van 3D banen voor andere processen zoals slijpen, polijsten, spuiten en lijmen.” Het systeem werkt met een infrarood 'Tracker', in combinatie met een handtool die voorzien is van Leds. Door de handtool handmatig over de lasnaden te bewegen wordt de 3D baan opgeslagen in het systeem. Het begin en einde van een las kunnen door een drukknop op de handtool worden aangegeven. Op een beeldscherm wordt de bijbehorende beweging van de lasrobot weergegeven. Als deze bewegingen naar wens zijn kan automatisch het robotprogramma worden gegenereerd.

32

Toepassing Met Baseline is het mogelijk om lasnaden binnen enkele minuten en met grote precisie geheel te reinigen en te polijsten. De Baseline reinigers zijn ideaal voor o.a. een snelle en perfecte afwerking van hoogwaardige RVS-producten.

Balkenlasmachine Systeempartner Produlas zal op de Yaskawa-stand de nieuwe balkenlasmachine demonstreren. Met deze innovatieve installatie kunnen volautomatisch enkelstuks stalen balken worden afgelast. De lasprogramma s worden daarbij automatisch gegenereerd vanuit het 3D tekenpogramma. Balken tot een lengte van 18 meter worden, na het samenstellen, geplaatst op het aanvoertransport van de balkenlasmachine. Sensortechnieken worden gebruikt om de balk te positioneren en voor het vinden van de juiste lasposities. De balk wordt na het lassen automatisch gekanteld en gepositioneerd. De lasrobot zoekt automatisch de lasnaden op en last de balk met de reeds eerder aangehechte platen in één keer af. Na het lassen wordt de balk automatisch afgevoerd en gebufferd. In aansluiting op de Metavak / Verbindingsweek zal deze nieuwe installatie worden gedemonstreerd tijdens het Open Huis bij Produlas in Oosterhout op 13 november. www.yaskawa.eu.com

Niet alleen de reinigings- en polijstfunctie maar ook de ets/markeer-functie van deze drie-in-één Baseline 93000CP zal u verbazen.

ar de Kom na tand! g-s rs lamboo

V

Bezoek de Vlamboog-stand op de Metavak - NIL Verbindingsbeurs en ervaar zelf hoe snel, precies en economisch u met de Baseline lasnaden kunt reinigen, polijsten en etsen!

gsbeu

k Metava

rbindin - NIL Ve

Stand

368

mber 8 Nove 6, 7 en t 21:00 uur to 13:00 hal enten Evenem hem Gorinc

Contacteer uw Vlamboog-dealer. Voor meer informatie en verkooppunten bel +31 [0]23 567 55 00 of mail naar [email protected]

ACHTERGROND

oktober 2012

oktober 2012

ACHTERGROND

4 Toekomst van de verbindingstechniek

‘Lijmen wordt nog te veel gezien als reparatiemiddel’ LIJMEN IS EEN VERBINDINGSTECHNIEK IN OPKOMST. DRIE LIJMDESKUNDIGEN HOUDEN EEN PLEIDOOI VOOR HET BREDER TOEPASSEN VAN DE LIJMTECHNOLOGIE IN DE MAAKINDUSTRIE. door Ruud Vermaase, fotografie Danny Bok, Albert Cornelissen en Weenink is projectmanager voor de innovatie van lijmtechnieken in het ‘Centre of Excellence’, waarin onder andere het Albeda College, Hogeschool Rotterdam en TU Delft samenwerken. “Mijn uitdaging is dat het lijmen zijn intrede gaat doen in de maakindustrie. Lijmen wordt nu nog te veel gezien als reparatiemiddel, maar het wordt steeds duidelijker dat bij het ontwerpen van duurzame en ook recyclebare producten, het lijmen een zeer interessante verbindingstechniek is. Lijmen moet een gemeengoed worden, het exotische idee dat er nog altijd omheen waart moet verdwijnen.”

Opleiden is cruciaal In de bouw, maar ook bij schepen, vliegtuigen en auto’s wordt al vaak met lijm gewerkt. Maar opleiden is cruciaal, zegt Weenink. “Er zijn bedrijven met ‘lijmers’ die het al werkende hebben geleerd en geen enkele officiële opleiding hebben gevolgd. Zij kunnen zich in het lijmlaboratorium laten bijscholen en niet onbelangrijk: laten diplomeren. Voordat we opleidingen gingen ontwikkelen, hebben we de behoefte gepeild. Die bleek in alle branches aanwezig. De ene branche loopt daarin natuurlijk meer voor dan de andere.”

Lijmen in de elektrotechniek Robert Boks is regional salesmanager bij DELO, een in Duitsland gevestigde fabrikant van industriële lijmen. “Lijmen zit overal om ons heen. Pak een mobieltje, helemaal gelijmd. Mensen hebben er geen idee van. En toch blijkt de industrie het vaak als een laatste optie te zien. Dat komt ook omdat er nog teveel professionals in de branche lopen die het vak lijmen niet in hun opleiding hadden.” Volgens Boks heeft lijmen veel voordelen. Niet

34

alleen in voor de hand liggende branches zoals de bouw en autobranche, maar ook in de elektrotechniek. “Vele componenten worden aan printplaten gelijmd. Op printplaten verlijmde componenten zijn veel beter bestand tegen trillingen en schokken. Dat kan bijvoorbeeld bij militaire apparatuur van belang zijn. Bij LED-verlichting worden lijmen toegepast om warmte af te voeren. Bij processen met een hele hoge precisie is lijmen vaak dé oplossing. Lenzen moeten bijvoorbeeld heel precies ten opzichte van elkaar worden gemonteerd. Hoe langer je zo’n lens moet ‘vasthouden’ voor hij vast zit, hoe hoger de kans op verschuiven. Dat lossen we op met een lijm die in tienden van seconden de lens fixeert. In onze mobieltjes zijn de lenzen trouwens ook allemaal gelijmd.”

Faalangst Toch is er nog vaak faalangst, volgens Boks. “Lijmen is niet berekenbaar zoals een klassieke moer-boutverbinding. Met een momentsleutel kun je exact de juiste kracht op een moer instellen. Bij lijmen werk je met tabellen. Eigenlijk moet er iets gebeuren om die faalangst weg te nemen. Energiebesparing kan de komende tijd zo’n trigger zijn. Er zijn nog relatief oude fabricageprocessen waarbij grote ovens nodig zijn om lijmen uit te harden. Als dat zou worden vervangen door lichthardende lijmsoorten, geeft dat een enorme energiebesparing.” We moeten volgens Boks voorkomen dat het lijmen een bijzondere techniek wordt die beperkt wordt toegepast. “Of alleen als laatste optie. Daarvoor biedt lijmen toch teveel voordelen.”

Lijmen in de autobranche Willy Sprockel (52), technisch adviseur bij FOCWA, zit al ruim 30 jaar in het vak. Binnen FOCWA heeft hij als am-

bitie om alle leden over een goede knowhow te laten beschikken. “Dat betekent steeds weer ontwikkelen. De laatste jaren is dat voornamelijk geweest op het gebied van geavanceerde staalsoorten, lichtmetalen en kunststoffen. Daarnaast heeft de elektronica natuurlijk een enorme vlucht genomen binnen de autobranche.” De EU Regelgeving is volgens Sprockel de ‘driving factor’ voor technologische ontwikkelingen. “Auto’s moeten veiliger, zuiniger en milieuvriendelijker worden. Niemand kan daar omheen, of je nu wilt of niet. En voor al deze factoren is het gebruik van kunststoffen en lichtmetalen één van de oplossingen. Het maakt de auto’s lichter (dus zuiniger). De wedloop om de steeds lichtere auto’s gaat nog altijd voort.”

Nieuwe materialen “Allereerst zocht men de oplossing in aluminium. We hebben het dan over de jaren 90. De staalindustrie zag de bedreiging en reageerde met zeer geavanceerde staalsoorten. De dragende constructie zal nog wel even van staal geconstrueerd worden; vezelversterkte kunststoffen zijn daarvoor nog veel te duur. Maar auto’s zijn steeds vaker multi-materiaalconstructies, de onderdelen worden van verschillende materialen gemaakt. Tsja, dan kun je niet meer met de thermische verbindingen uit de voeten. Dan blijft er nog maar één methode over: lijmen, in combinatie met een mechanische verbindingstechniek: de hybride verbinding. Bijkomend voordeel is volgens Sprockel dat gelijmde constructies stijver zijn. “(Torsie)stijve constructies reageren sneller, bijvoorbeeld, op stuurbeweging en krachtoverbrenging van de aandrijving. Ze buigen immers minder mee. Gelijmde constructies zijn ook lichter. Lichter betekent zuiniger, dus milieuvriendelijker. Alle factoren die Brussel belangrijk vindt. Het is geen futuristisch verhaal. Er zijn al middenklasse modellen met een multi-materialenconstructie die volledig door middel van hybride verbindingen zijn geproduceerd. De verwachting is dat die binnen drie jaar zijn productie-klaar zijn.”

Projectmanager Ben Weenink: “Mijn uitdaging is dat het lijmen zijn intrede gaat doen in de maakindustrie.”

Willy Sprockel (FOCWA): “Auto’s moeten veiliger, zuiniger en milieuvriendelijker worden”

35

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

Divisies van Laskar geven diverse demonstraties

TLS Totaal in LasService TLS Totaal in LasService zal veel nieuwe activiteiten onder de aandacht brengen gedurende de Verbindingsweek. Vanaf 1 september 2012 zijn zij dealer geworden van Miller en uiteraard presenteren zij deze professionele lijn lasmachines op de stand. Daarnaast is TLS Totaal in LasService een partnerschap aangegaan met RentalXpert om de klant nog beter van dienst te kunnen zijn. “RentalXpert gaat verder dan verhuur alleen. Het lasspecialisme is onderscheidend in de markt en door de samenwerking met TLS heeft RentalXpert toegang tot de exclusieve vertegenwoordiging en een omvangrijke voorraad van wereldmerken als Cebora, Kemppi, Miller, GenSet en Tecna.” Met de nieuwe afdeling S2C (Solutions to Connect) speelt TLS in op de vraag van de markt, namelijk kennis opdoen om kwaliteit te borgen en te continueren op lastechnisch gebied. De wetgeving verplicht bedrijven te investeren in kwaliteitsborging. Aansprakelijkheid wordt meer regel dan uitzondering. Kortom: er is lastechnische kennis nodig om aan deze vraag te kunnen voldoen en kwaliteit te waarborgen.

askar is met drie divisies aanwezig tijdens de NIL Verbindingsweek, namelijk Laskar Puntlastechniek, Laskar Hardinxveld en TLS. Wat hebben zij de bezoekers te bieden op de vakbeurs? Een korte vooruitblik

advertentie

Sinds oktober 2011 is Laskar Puntlastechniek erkend importeur van Soyer stiftlasapparatuur, stiftlaspistolen en stiftlasautomaten. Bij het complete programma stiftlasmachines hoort een uitgebreide keuzemogelijkheid uit stiftlaspistolen. Tijdens de Verbindingsweek worden demonstraties gegeven van de Soyer apparatuur.

Laskar Hardinxveld BV

Laskar Puntlastechniek Laskar Puntlastechniek zal tijdens de Verbindingsweek aandacht besteden aan de nieuwe generatie inverter-puntlasmachines. Deze machines hebben als groot voordeel dat zij met een laag vermogen van 30 kVA door middel van de invertertechniek een hoog secundair vermogen kunnen realiseren. “Bovendien kunnen deze invertermachines een perfect regelbare balans tussen kwaliteit en uiterlijk van de puntlas realiseren. De machines zijn uitermate geschikt voor het puntlassen van staal, roestvaststaal en aluminium.”

36

Laskar Hardinxveld is totaalleverancier op het gebied van las- en snijapparatuur, toebehoren en accessoires. Laskar is onder andere importeur van Cebora las- en snijapparatuur en tijdens de Verbindingsweek zal het accent liggen op twee nieuwe Cebora MIG/MAG-lasmachines met ‘Speed Star’ technologie. “Deze geavanceerde technologie heeft een aantal belangrijke voordelen ten opzichte van conventioneel kortsluitboog-MIG/MAG-lassen. Het rendement is hoger door een hogere neersmeltsnelheid tot wel 30%. Daarbij kan de lasser nu grondlagen leggen in staal en RVS met minder lagen en zonder lasfouten. Verder maakt deze technologie het mogelijk om variërende grote vooropeningen dicht te lassen zonder hulpmiddelen en kan er met extreem lange uitsteeklengtes gewerkt worden.” Op de stand van Laskar zal een video te zien zijn over de werking en voordelen van de ‘Speed Star’-technologie. Ook worden er ‘live’ demonstraties gegeven en kan men zelf lassen om de voordelen te ervaren.

WWW.GMA-NEDERLAND.NL WWW.GMA-NEDERL AND.NL

GMA-HOLD GMA-HOLDING ING B.V. B.V.  #" ! !"! #" "!           "  "  "

         
aero " """ " "    " 
"  
  mers.

GMA-HOLDING B.V GMA-HOLDING B.V., ., P PROOSTWETERING ROOSTWETERING 103D, 3543 AC UT UTRECHT, RECHT, TEL TEL.: .: +31 (0)30 7601190, EE-MAIL: MAIL: U [email protected] [email protected] 37

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

Cloos Benelux presenteert innovaties lastechniek an 6 tot en met 8 november 2012 is Cloos Benelux uit Tienen vertegenwoordigd op de Verbindingsweek. Op de stand van Cloos zullen de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van las- en robottechniek worden tentoongesteld.

Nieuwe en verdere ontwikkelingen van de QINEO® lasapparatuur Nieuw in het programma is de QINEO®Tronic Pulse. Cloos presenteert hiermee de verder ontwikkelde invertertechnologie. Met een kleinere bouwvorm en grotere efficiëntie is het lassen met pulslichtboog mogelijk. Speciaal ontworpen voor het lassen op locatie of in de werkplaats heeft Cloos met zijn nieuwe draagbare inverterserie het assortiment aanzienlijk uitgebreid. De serie omvat naast de draagbare MIG/MAG-lasapparaten QINEO® Micro en QINEO® Micro Pulse ook lasapparatuur voor elektrodenen TIG-lassen. Het draagbare plasmasnijsysteem QINEO® Plasma CUT 30 completeert de draagbare inverterserie van Cloos.

Nieuwe maatstaf in de lasprocestechnologie De lasapparatuurfamilie QINEO® heeft voor alle lastoepassingen de juiste lasmachine beschikbaar. De QINEO® Tronic of de QINEO® Tronic Pulse zijn bijzonder geschikt voor de standaard lichtbogen (bijvoorbeeld Control Weld), de Pulsprocessen Vari Weld en Speed Weld en de hoogrendementprocessen Rapid Weld en Tandem Weld. Met de QINEO® Champ kan bovendien het warmte-gereduceerde proces Cold Weld AC worden toegepast. De nieuwe stroombrontechnologie maakt het ook mogelijk om te wisselen van lasproces in een lasnaad zonder onderbreking van de lichtboog. Dus kan het lasproces eenvoudig worden aangepast aan de toepassing. Met de functie DuoPuls schakelt het proces cyclisch tussen twee instelbare vermogens. De functie ondersteunt de lasser onder andere bij het overbruggen van grotere spleten en helpt de vloeibare neersmelt gecontroleerd te sturen en creëert een mooi lasnaadoppervlak. www.cloos.nl

advertentie

Bestel nu uw Verbindingsgids In 2013 verschijnt de Verbindingsgids, een uniek naslagwerk met alles wat u moet weten over het wie, wat en waar op het gebied van lassen, lijmen en snijden. Wat vindt u in de Verbindingsgids? • Lasposities • Lasprocesnummers • Technische tabellen • Normenoverzicht • Uitgebreid brancheregister • Opleidingen • Contactpersonen (NIL, BIL, Lasgroepen, etc.) Voor slechts 30 euro kunt u in het bezit komen van dit praktische boekje. Bestel uw Verbindingsgids via www.vakbladlastechniek.nl

38

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

Hatek Lastechniek biedt lastechnische artikelen en scholing et dit jaar 40 jaar bestaande Hatek Lastechniek BV uit Wateringen haalt tijdens de Verbindingsweek alles uit de kast om de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van lassen, lasbenodigdheden, lasrookafzuiging en opleidingsmogelijkheden te demonstreren.

Demonstratie AW-Weldcontroller Concreet wordt een demonstratie verzorgd met de AWWeldcontroller, een lasdataregistratie- en bewakingssysteem. Dit gebeurt tijdens het lassen met de EWM Tetrix 351 AC-DC Hotwire TIG-installatie op een gemechaniseerde opstelling met ProArc rollenbank en de nieuwe Speedglas 9100 FX Air Laskap. advertentie

Nieuwe Sorex gevulde draad Ook wordt een demonstratie uitgevoerd met de nieuwe EWM Alpha Q551 lasinstallatie met dubbele draadaanvoer. Tijdens deze demonstratie wordt een nieuwe Sorex gevulde draad getoond. De Sorex SFC 71 J (rutiel) gevulde draad is nieuw in Nederland en wordt exclusief door Hatek vertegenwoordigd.

Souplesse in robottechniek

Hatek Opleidingen

Complete snij- en lasrobotsystemen:

Naast deze demonstraties is ook de afdeling Hatek Opleidingen aanwezig om informatie te verstrekken, in het bijzonder met betrekking tot de nieuwe activiteiten aangaande het begeleiden van bedrijven tot invoering van de normen EN-1090-2 en EN-ISO 3834. “Met bedrijfscertificatie volgens EN-ISO 3834 toont u aan dat uw onderneming op het gebied van lastechnische werkzaamheden alle kwaliteitseisen heeft geborgd. De bedrijfscertificering wordt door opdrachtgevers in de offshore en petrochemie, maar ook door Defensie vrijwel altijd vereist. Bij werken onder de EN 1090-2 norm moet u aan kunnen tonen dat u voldoet aan de kwaliteitseisen van de EN-ISO 3834. Hatek adviseert en begeleidt ondernemingen op de weg naar de EN-ISO 3834 bedrijfscertificering.” U vindt Hatek tijdens de Verbindingsweek op standnummer 347.

■

www.hatek.nl

■ ■ ■

Mig/mag/tig- en plasmalassen Laserlassen en lasersnijden Lasercladden Lijmen, kitten en schroeven

Complete handlingtoepassingen: ■ ■ ■ ■

T 0229 - 248484

Palletiseren en overzetten Machinebelading Verfspuiten en slijpen Ontbramen en polijsten

I www.rolan-robotics.com

39

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

‘Epoxylijm de structurele toekomst’ Samenwerking ROC Midden Nederland en HU

ubribond Benelux, een specialist op de chemische verbindingstechniek, is een voorraadhoudende importeur van hoogwaardige lijmen en siliconen. In samenwerking met Permabond, één van de belangrijkste innovators op het gebied van structurele lijmen, worden de mogelijkheden van structurele verlijming steeds verder uitgebreid. Een goed voorbeeld hiervan zijn de ontwikkelingen bij epoxylijmen.

leidt tot MLT-opleiding met nieuwe mogelijkheden

Structurele verbindingen Epoxy lijmsystemen worden steeds meer toegepast voor structurele verbindingen in allerhande toepassingen. Epoxy biedt de mogelijkheid om sterke, strakke en makkelijk te reinigen verbindingen te maken met een hoge duurzaamheid. Bovendien is het mogelijk om verschillende materialen met elkaar te verbinden. Deze lijmsystemen worden frequent toegepast voor het verbinden van composieten, maar ook bij staal, aluminium, roestvaststaal en diverse kunststoffen. Epoxylijmsystemen zijn onder te verdelen in twee hoofdgroepen: één- en tweecomponent systemen. Ieder met een aantal specifieke eigenschappen.

Eén component Eén-component epoxy is een vloeibaar tot pasteus (thixotroop) materiaal dat uithardt door de verbinding aan warmte bloot te stellen. Tijdens het uitharden kan de fysieke vorm veranderen tot een zeer dunne vloeiende substantie . De eigenschappen lijken dan zeer veel op soldeer. Aangezien dit niet altijd wenselijk is, zijn er ook één-component epoxysystemen die tijdens het uitharden pasteus blijven. Na het uitharden is de epoxy hard en zorgt voor een sterke en duurzame verbinding met een hoge sterkte.

40

Twee componenten Tweecomponent epoxylijmsystemen gebruiken een harder om de lijm te laten uitharden. Door in de juiste verhouding beide componenten te mengen ontstaat er een lijm die verder uit zichzelf uithardt. Afhankelijk van de gekozen lijm zal de uithardingstijd enkele minuten tot een aantal uur bedragen.

Ontwikkelingen De laatste jaren zijn er veel ontwikkelingen geweest bij epoxylijmen. Er is veel aandacht besteed aan de duurzaamheid van de lijmsystemen. Hierdoor is het mogelijk geworden dat epoxylijmen ingezet worden bij dynamisch belaste constructies die bovendien blootstaan aan wisselende bedrijfsomstandigheden. Permabond heeft een epoxy ontwikkeld die bestand is tegen een constante temperatuur van 140 graden. De Permabond ET5401 kan bovendien kortstondig nog veel hogere temperaturen verdragen, mits de verbinding niet belast wordt. De hogere temperaturen geven de lijm een nog hogere eindsterkte en betere duurzaamheid. www.lubribond.nl

inds september bieden ROC Midden Nederland en Hogeschool Utrecht (HU) samen de opleiding Middelbare Lastechniek aan. De opleiding Middelbare Lastechniek (MLT) leidt op tot het internationale diploma International Welding Technologist (IWT). De examens worden afgenomen door het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL).

Aanvulling op aanbod De samenwerking tussen ROC Midden Nederland en HU is vastgelegd in een overeenkomst. Dit betekent dat de partijen gezamenlijk de opleiding aanbieden en onder de aandacht brengen. Voor Hogeschool Utrecht is de MLTopleiding een aanvulling op het aanbod. Daartoe behoren onder meer de opleidingen Laspraktijkingenieur (LPI) of International Welding Engineer (IWE), Lastechnisch Construeren en Metaalkunde. Vanuit de ‘Life Cycle Engineering’-gedachte horen hierbij ook de opleidingen Inspectieen Keuringstechnieken Level 2 en Level 3.

MLT Deze opleiding heeft tot doel technici op te leiden en leiding te leren geven bij de voorbereiding, uitvoering en controle van lastechnische werken. De MLT-opleiding duurt een jaar en bestaat uit vijf blokken. De cursist volgt een dag in de week theorielessen. De theorie beslaat de volgende onderwerpen: lasprocessen en apparatuur, materialen en hun gedrag bij het lassen, constructie en ont-

werp, en fabricage en toepassingen. Daarnaast krijgen de cursisten vijf dagen per jaar practicumonderwijs en praktijklessen.

Mogelijkheid verkort IKT2 Dertig cursisten volgen vanaf september de eerste drie blokken van MLT. “We kunnen continuïteit bieden dankzij een slimme combinatie met de opleiding Inspectie- en Keuringstechnieken Level 2”, aldus Michel Grijpink (Teamleider Engineering van Hogeschool Utrecht). “Dit geeft MLT’ers meteen de extra mogelijkheid om de opleiding Inspectie- en Keuringstechnieken in een verkort traject te volgen. MLT’ers die de IKT-opleiding Level 2 gaan doen kunnen gebruikmaken van vrijstellingen. Een MLT’er kan zelfs driekwart jaar van de IKT2-opleiding overslaan. Dit scheelt tijd en kosten.“

Aanmelden De toelatingseisen voor de opleiding Middelbare Lastechniek zijn een diploma MTS Werktuigbouwkunde of Metaalkunde, een diploma Schakelcursus Middelbare Lastechniek of een gelijkwaardige opleiding in overleg met het NIL. Wanneer u zich wilt aanmelden dan kan dat via: http://bedrijfsopleidingen.rocmn.nl/opleiding/international-welding-technologist-middelbare-lastechniek www.cvnt.nl/iwt

41

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

VERBINDINGSWEEK

oktober 2012

Laskostenberekening nu nog makkelijker askosten worden in de praktijk vaak onderschat of verkeerd beoordeeld. Vaak ziet men dat de kosten van het toevoegmateriaal als belangrijkste kosten worden opgevoerd, terwijl de loonkosten en inschakelduur verkeerd worden beoordeeld. De Welding Pro, een calculatieprogramma dat ontwikkeld is door Ceweld Lastoevoegmaterialen en op de markt gebracht wordt door Certilas, moet uitkomst bieden.

Welding Pro App Tijdens de Welding Week in Antwerpen introduceerde Certilas Nederland B.V. de Welding Pro App voor de iPhone®. Sinds de Technishow in Utrecht is daar de Android versie van Welding Pro bij gekomen. Twan Hendrix van Certilas: “Beide apps zijn zeer succesvol gelanceerd, waaruit duidelijk is gebleken dat er behoefte was aan een deugdelijke laskostenberekening.”

Welding Pro nu ook via website De uitgever van deze mobiele hulpmiddelen, Ceweld Lastoevoegmaterialen, heeft er daarom voor gekozen om dit calculatieprogramma ook beschikbaar te stellen via zijn website. “Vanaf heden kan dan ook iedereen met mobiel en/of normaal internet zijn laskosten op een juiste en makkelijke manier berekenen.”

voor de Lage Landen Laswedstrijden en goede en veilige inrichting van de werkplek is een absolute must voor een onderneming die op een professionele manier actief is in de lastechniek. Denk aan een goede bescherming tegen gevaren als straling, geluid en hitte. Cepro, specialist op het gebied van een veilige inrichting van de laswerkplek, verzorgt de lascabines voor de Lage Landenwedstrijden tijdens de NIL Verbindingsweek. “Hiermee ondersteunen wij het programma om jonge vakmensen te stimuleren te kiezen voor een mooi vak binnen de lastechniek”, aldus marketing manager Pieter van Laerhoven.

Hoe werkt het?

Lascabines

De Welding Pro maakt het mogelijk allerlei variabelen op een eenvoudige wijze in te geven. Denk hierbij aan staalsoort, lasmateriaal, kosten van het lastoevoegmateriaal, arbeidsloon en inschakelduur. Hendrix: “Bij iedere stap zal de calculator de resultaten doorberekenen, waardoor uw eigen interne calculatie klopt en u de juiste prijs aan de eindklant kunt doorberekenen.” Voor wie de mogelijkheden van deze lashulp wil verkennen, kan kijken op de website van Ceweld Lastoevoegmaterialen, onder Calculaties.

De lascabines worden opgebouwd uit CEPRO® SONIC geluiddempende wanden. “Door de compacte en unieke constructie van dit wandsysteem met ingebouwde geluiddempende en geluidwerende elementen, ontstaat niet alleen een geluidsluwte op de werkplek, maar wordt ook het geluidsniveau in de omliggende werkomgeving effectief verlaagd.” Dezelfde geluiddempende producten zijn ook gerealiseerd in industrieën en bij overheids- en onderwijsinstellingen. Cepro heeft veel ervaring met allerlei projecten door heel Europa. Vaak worden daarbij nieuwe en/of klantspecifieke oplossingen geïntegreerd. “Met name op plekken waar meerdere mensen in een kleine ruimte aanwezig zijn (instructieruimtes) bewijst Cepro zijn kracht.”

www.ceweld.nl

42

Cepro levert lascabines Nieuwe lasdeken Tijdens de NIL Verbindingsweek introduceert Cepro ook een nieuwe lasdeken, de Cepro Saturn, waarvan het materiaal onderscheidt zich door een zeer hoge piektemperatuur (1300 °C) in combinatie met een laag gewicht (420 gram/m²). “De nieuwe Cepro Saturn is zeer geschikt om in te zetten bij zware toepassingen voor allround gebruik bij onder andere machinebouw, onderhoudswerkzaamheden, brand-/snijtoepassingen, scheepsbouw, reparatie en de automotive. Het materiaal is zeer flexibel en laat zich gemakkelijk op maat snijden en knippen zonder dat het rafelt.”

Over Cepro Cepro International BV heeft in Europa een belangrijke positie in het inrichten van laswerkplekken. Naast complete projecten levert Cepro ook kant-en-klare producten, in standaarduitvoering. Om snel aan de vraag van klanten te kunnen voldoen, worden hiervoor grote hoeveelheden op voorraad gehouden. “Tijdens de NIL Verbindingsweek bent u van harte welkom op onze stand. Hier staat ons team voor u klaar om jarenlange ervaring en knowhow met u te delen.” U vindt Cepro op standnummer 367. www.cepro.nl

43

ACHTERGROND

oktober 2012

oktober 2012

ACHTERGROND

5 Toekomst van de verbindingstechniek

Gezamenlijke visie vanuit TU Delft IN DEEL 1 VAN DEZE REEKS HEEFT GERT DEN OUDEN ZIJN VISIE OP DE TOEKOMST VAN DE VERBINDINGSTECHNIEK GEGEVEN. IN DIT DEEL 5 HEBBEN DRIE COLLEGA-WETENSCHAPPERS VAN DE TU DELFT EEN GEZAMENLIJK ANTWOORD GEFORMULEERD OP DEZELFDE VRAGEN. door Theo Luijendijk rof. dr. Ian Richardson, dr. ir. Marcel Hermans en ir. Theo Luijendijk hebben zich gebogen over dezelfde vragen die eerder aan em. prof. dr. Gert den Ouden zijn voorgelegd. De antwoorden vertonen zowel duidelijke overeenkomsten als een paar opvallende verschillen.

Wat zijn volgens u de belangrijkste doorbraken geweest in de ontwikkeling van de verbindingstechnologie? “De periode 1950 - 1960 was belangrijk voor de ontwikkeling van het elektronenbundellassen (EB-lassen). De ontwikkelingen hadden betrekking op een betere bundel en grotere kamers door een verbeterde vacuümtechniek. Het elektronenbundellassen in een geringer vacuüm of EBlassen onder atmosferische omstandigheden heeft in verband met de slechte bundelkwaliteit het laboratorium niet verlaten. De periode 1980 - 1990 kenmerkt zich door de ontwikkeling van het laser-hybridelassen. Een ontwikkeling die in verband met de hoge kosten van de apparatuur alleen interessant is voor massaproductie. In deze periode begint ook de digitalisering van de stroombron. Verschillende fabrikanten komen met verbeterde stroombronnen en uiteindelijk resulteert dit in synergische stroombronnen met voorgeprogrammeerde lasprogramma’s. Dit maakt het lassen aanzienlijk gemakkelijker, omdat de stroombron automatisch een optimaal lasprogramma kiest op basis van de invoer van materiaal, plaatdikte, naadvorm en beschermgas. Tenslotte is de ontwikkeling van het wrijvingsroerlassen (friction stir welding) belangrijk geweest voor met name het lassen van aluminiumlegeringen. Wat betreft het wrijvingsroerlassen vinden de huidige ontwik-

44

kelingen plaats in het lassen van hoog smeltende materialen zoals roestvast staal, constructiestaal en titaanlegeringen. Verder mag als ontwikkeling van de laatste tien jaar de komst van de fiberlaser niet vergeten worden en meer in het algemeen de ontwikkeling van laserlasprocessen met een hoger rendement. De disklaser valt hier ook onder. Het MIG/MAG-lasproces is het werkpaard van de Nederlandse industrie. Verbetering van de stroombronnen is, denken we, een van de belangrijkste ontwikkelingen geweest van de afgelopen eeuw. Met name de ontwikkeling van het kortsluitbooglassen en dan het onderdrukken van het spatgedrag en het minimaliseren van de warmte-inbreng zodat het MIG/MAG-lassen van steeds dunner plaatmateriaal mogelijk is geworden.”

Wat vindt u van het niveau van de lastechnologie in Nederland, vergeleken met het buitenland? “Wat betreft innovatie spelen we met het verdwijnen van Philips Lastechniek in Eindhoven en de geringe personele bezetting bij TNO en TU Delft geen rol meer van betekenis. We zijn volgers geworden. De doorlassingssensor ontwikkeld door TU Delft heeft geen echte industriële toepassing gekregen. De Nederlandse industrie is te aarzelend in het toepassen van nieuwe processen. Bedrijven willen eerst duidelijke bewijzen dat het proces voordelen biedt voordat ze overgaan tot toepassing ervan. Niet onvermeld mogen blijven de ontwikkelingen van TU Twente op het gebied van lasersensoren en de verdere industrialisering door een Duits bedrijf. TNO heeft in de jaren zestig de zogenoemde PTAT-diagrammen ontwikkeld. Deze diagrammen boden de mogelijkheid bij een bepaalde warmte-inbreng en gegeven

staalsoort en materiaaldikte de structuur in de WBZ te voorspellen. Het opstellen van een PTAT-diagram vergt veel tijd; om die reden is deze interessante ontwikkeling niet door de staalproducenten overgenomen en moeten we ons nog steeds behelpen met CCT-diagrammen. Wat betreft ons onderwijs spelen we ook geen voortrekkersrol. We hebben zeer goede en gedegen opleidingen op alle niveaus. Aan kwaliteit ontbreekt het dus niet, maar we maken te weinig gebruik van audiovisuele technieken. We zijn daarvoor gewoon te klein om de hoge kosten hiervan te kunnen dragen.”

In welke richting zal de verbindingstechniek zich verder gaan ontwikkelen? “Dit blijft natuurlijk kijken in een glazen bol. We verwachten dat het toegepaste materiaal de keuze van het lasproces gaat bepalen. Dit in verband met de ontwikkelingen op het gebied van staalsoorten en aluminiumlegeringen met zeer hoge sterkte. Met andere woorden het proces wordt aangepast aan het materiaal. Natuurlijk speelt de geometrie (vorm en afmetingen) daarbij een rol, maar de ontwikkelingen gaan volgens ons in de richting van steeds minder warmte-inbreng in het te lassen materiaal. Het laserlassen en het laser-hybridelassen zijn hierbij de grote kanshebbers. We verwachten niet dat het plasmalassen grote ontwikkelingen gaat doormaken, want het ontbreekt op dit mo-

ment aan goede lastoortsen, geschikte stroombronnen en besturing van die stroombronnen. Toch zien wij dit proces als een interessant proces in de ontwikkeling van minder warmte-inbreng bij het lassen. Hier ligt mogelijk een taak voor ons in samenwerking met de industrie. Een ontwikkeling waaraan nog weinig aandacht wordt besteed zijn vaste verbindingen tussen metalen en kunststoffen. Het ‘lassen’ van kunststoffen aan metaal. Voor deze toepassing zien wij grote toekomstmogelijkheden. Het belang van het MIG/MAG-lassen hebben we genoemd en verdere geleidelijke verbeteringen in dit zo belangrijke lasproces zullen doorgang vinden.” Zal het lassen van metalen ooit helemaal overbodig worden? “Dat is eenvoudig te beantwoorden. Dat zal nooit gebeuren. Bij lassen wordt een integrale verbinding gevormd tussen twee te verbinden constructiedelen. De verbinding heeft dezelfde eigenschappen als de te verbinden delen. Er ontstaat dus een continue verbinding. Dat biedt zo veel voordelen dat ‘lassen’ nooit volledig vervangen zal worden door andere verbindingstechnieken. Het is zelfs heel goed mogelijk dat lassen terrein zal winnen op andere verbindingstechnieken. De ontwikkelingen op het gebied van het minimaliseren van de warmte-inbreng geven daar al aanwijzingen voor.”

45

LASGROEPEN

oktober 2012

Lasgroep Noord (LGN) Plaats van samenkomst: Rsg De Borgen; Waezenburglaan 51a; Leek Lasgroep West (LGW) Plaats van samenkomst: Tata Steel Training Centre; Rooswijklaan 61; 1951 MH Velsen-Noord Lasgroep Oost (LGO) Plaats van samenkomst: Sg Sprengeloo; Sprengenweg 81; Apeldoorn Lastechnische Discussiegroep Rotterdam (LDR) Plaats van samenkomst: Applus-RTD; Delftweg 111; Rotterdam Zeeuwse Lasgroep (ZLG) Plaats van samenkomst: Wisselend, voor meer informatie kijkt u op zeeuwselasgroep.nl Lasgroep Zuid (LGZ) Plaats van samenkomst Sociaal Cultureel Centrum De Enck Oirschot De Loop 67; 5688EW Oirschot Lasgroep Zuid-Limburg (LZL) Plaats van samenkomst: Amerikalaan 35; Maastricht-Airport

Activiteiten bij de lasgroepen Lasgroep Noord (LGN) 18-10-2012 Excursie vlamspuiten 13-12-2012 All you need is welding, door Reinier Hoving

Lasgroep Oost (LGO) 26-10-2012 Viering 25-jarig bestaan Lasgroep Oost 22-11-2012 Warmtebehandeling, door Delta Heat

Lasgroep West (LGW) 01-11-2012 Lijmtechnologie 13-12-2012 Avondje NIL

Lastechnische Discussiegroep Rotterdam (LDR) 23-10-2012 Radiografisch onderzoek met demo 20-11-2012 De Pats Boem Show, bij Multiweld

Zeeuwse Lasgroep (ZLG) 23-10-2012 CMT-lassen bij Wärtsilä in Kruiningen

Satire als voorspeller van de toekomst We hebben te weinig techniekstudenten. Dat is duidelijk. Zowel op het vmbo als op het mbo, het hbo en de universiteiten loopt het niet storm als het gaat om techniekstudenten. Alle maatregelen in het verleden hebben geen effect gehad. Techniek is niet ‘geniaal’, het nieuwe woord voor ‘cool’, en zal het voorlopig ook niet worden, is mijn verwachting. Een kat in het nauw maakt rare sprongen en zo bedacht FME-voorzitter Ineke Dezentjé Hamming-Bluemink dat techniekstudies gratis moeten zijn. De PvdA, in haar haast om populair te zijn bij jongeren, omarmde dit voorstel onmiddellijk. Allemaal onzin dit soort voorstellen. Als ouder stuur je je kinderen toch niet naar een gratis opleiding? Nee, je moet techniekstudies juist duurder maken dan bijvoorbeeld maatschappelijke opleidingen en, ik herhaal het nog maar eens, betaal mensen die in de techniek werken wat beter dan mensen in de administratieve en financiële sector. Het probleem van te weinig studenten is binnen de kortste keren opgelost. Vmbo’s doen gekke dingen om studenten te trekken. Bouwen schitterende scholen en raken diep in de schulden. Universiteiten doen nog gekker. De Technische Universiteit Delft stelde cabaretier Youp van ’t Hek aan als hoogleraar. Youp bakte er weinig van en kwam op colleges die hij moest geven te laat of verscheen zelfs helemaal niet. Het enige wat hij presteerde in samenwerking met de studenten was een onmogelijk kunstwerk bestaande uit een filmpje van 1 minuut dat je in een soort zwarte doos individueel kon bekijken. Leuke klus voor Youp, maar weggegooid geld. Dat

geld hadden ze beter kunnen besteden aan onderzoek of perfectionering van het onderwijs. Meer waardering heb ik voor Wim de Bie, die een gasthoogleraarschap satire accepteerde aan de Tilburgse Universiteit. In zijn afscheidsrede betoogde De Bie het volgende: “Al is de satire nog zo snel, de waarheid achterhaalt hem wel”. De satire als voorspeller van de toekomst. Tussen satire en werkelijkheid zit volgens hem 30 tot 40 jaar. Zaken waar we nu de gek mee steken worden zinvol over 30 jaar. De studenten van De Bie hebben uitgerekend dat de geesteswetenschappen in 2048 nut hebben. De boodschap is duidelijk. Misschien is het een idee om juist die studies gratis te maken en niet de techniekstudies. Is de satire ook bruikbaar voor ons vakgebied? Met andere woorden wat voor gekke dingen treden er in de laswereld op die over 30 tot 40 jaar werkelijkheid kunnen zijn? Zelf heb ik altijd de draak gestoken met de overdreven aandacht voor de gevaren van lasrook. Er zijn maatregelen genomen die meer gebaseerd waren op veronderstellingen dan op basis van onderzoek en metingen. Mijn satirische voorspelling is dat er over dertig jaar niet meer met de hand gelast wordt. Dat wordt gewoon verboden en al het laswerk zal door robots gedaan worden. We spreken elkaar over 30 jaar bij leven en welzijn.

Lasgroep Zuid (LGZ) 27-11-2012 Lastechnische normen en WPS, door Leo Vermeulen (NIL)

Lasgroep Zuid-Limburg (LZL) 16-10-2012 Hogerekgrensmateriaal, door Ad van den Hoek 27-11-2012 Explosielassen, door Hugo Groeneveld

Lasgroep Vlaanderen Plaats van samenkomst Wisselend, voor meer informatie kijkt u op www.bil-ibs.be/lasgroep-vlaanderen

Meer informatie over alle activiteiten is op te vragen bij het NIL, Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer. T 088 400 85 60, F 079 353 11 78, E [email protected]. Actuele informatie staat op www.vakbladlastechniek.nl en op www.nil.nl/algemenelasinfo

46

RUBRIEK

oktober 2012

Lastechniek #11 verschijnt in november 2012 Voor redactionele bijdragen en advertenties kunt u ons bellen 071 589 56 44 of e-mailen: [email protected] 47

RUBRIEK

oktober 2012

Gorinchem, 6, 7 en 8 november 2012 Dé week voor:

Openingstijden: 13.00 - 21.00 uur

© „ {‹‰…†~{Š}{x{zŒw„ Œ{ˆx„z„}‰Š{y~„{{„

Naam: Surin Boedjarath - Leeftijd: 19 jaar - Functie: Lasser bij Montage Onderneming Benelux (MOB) te Rotterdam, sinds 1 augustus 2011

© …„Šƒ…{Š„}ƒ{ŠŒw}{„…Š{„ door Margriet Wennekes, fotografie MOB, Rotterdam

© ‹Š‰‰{‚„}Œw„{„„‰ © y…„ŠwyŠŠ‹‰‰{„„z‹‰Šˆ{{„…„z{ˆ€‰ © y…„ŠwyŠƒ{Šw|„{ƒ{ˆ‰ © ~{Šd_bEX_b‰ƒ†…‰‹ƒ

AK ok METAV o k e o z e B lijktijdig welke ge ingsweek erbind met NIL V tsvindt plaa

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Evenementenhal Gorinchem Franklinweg 2 4207 HZ Gorinchem T 0183 - 68 06 80 F 0183 - 68 06 00 I www.evenementenhal.nl E [email protected]

Ons evenement. UW MOMENT.

Welke opleiding heb je gevolgd? “Ik heb een mbo-opleiding niveau 2 gevolgd, richting metaalbewerker/lasser. Verder heb ik de NIL-diploma’s BMBE niveau 2 en MAG niveau 3. Via mijn werkgever heb ik verschillende TIG-certificaten behaald voor het lassen van koolstofstaal en RVS, een certificaat MAG-lassen met gevulde draad en een combi-certificaat TIG/ BMBE.” Waarom heb je gekozen voor het lassersvak? “Van jongs af aan hou ik al van techniek. In het eerste jaar van het mbo heb ik gekozen voor de richting techniekbreed. Ik heb toen naast metaalbewerking kennisgemaakt met het vak van loodgieter, elektricien en houtbewerker. De metaal bleek toch echt mijn ding. Ik heb familieleden die lassen, dat heeft ook meegespeeld.” Hoe kwam je terecht bij MOB? “Mijn oom, die al vaak als lasser door MOB was ingehuurd, had mij aanbevolen. Ik kwam hier via school als stagiair, en kreeg na een gesprek met de QC-manager een contract voor een half jaar. Na deze stage mocht ik blijven en kreeg ik een werkcontract.” Wat vind je zo mooi aan het lassen? “Het meeste wat ik doe is TIG-lassen van pijpen, voornamelijk met de hand. Ik vind het uitdagend werk. Het lassen in positie en het volgen van het smeltbad vraagt veel ervaring. Elke las die ik maak zie ik als mijn handtekening. Ik zie ook gelijk aan de las of het mijn werk is. Verder is het afwisselend werk. Elke naad is verschillend door de verschillende te lassen materialen, diameters en diktes.” Zijn er prestaties of projecten waar je extra trots op bent? “We hebben wel een aantal bijzondere projecten gehad ja, zoals een project voor de BAM in Amsterdam en grote projecten in België en Vlaardingen. Het meeste wat we doen is piping voor de olie- en gasindustrie, de chemische industrie en de voedingsindustrie.” Wat maakt iemand volgens jou tot een goede lasser? “Ervaring opdoen is het belangrijkste, naast het beheer-

sen van kennis over verschillende lasprocessen. Volgens mij kan iedereen die er interesse in heeft het lassen leren, ook vrouwen! Zelf heb ik veel van een paar oudere en ervaren lassers geleerd. Zij kunnen heel goed uitleggen waarom ze iets op een bepaalde manier aanpakken en dit ook laten zien. Als je maar heel veel oefent komt een vaste hand vanzelf, die had ik in het begin ook nog niet. En goede ogen zijn natuurlijk ook belangrijk.” Heb je naast je werk nog tijd voor hobby’s? “Ik hou van muziek en speel als drummer in een Surinaams bandje. Optreden doe ik niet zo vaak meer; mijn werk is nu het belangrijkste. Verder breng ik veel vrije tijd door met mijn familie. We hebben een hechte band en ondernemen samen veel activiteiten.”

Zijn er mensen in je vak waar je bewondering voor hebt? “Ja, dat is vooral mijn oom Kamtha, een kleine ervaren lasser. Bij MOB ben ik vooral bekend als het neefje van mijn oom.” Wat zijn je plannen voor de toekomst? “Ik wil genoeg ervaring opbouwen en dan verder studeren. Ik zou wel kwaliteitsman willen worden. Maar dan moet ik dus eerst weten waarover ik praat.”

49

BRANCHEREGISTER

ADVIES en CONSULTANCY

ADK Techniek Staalindustrieweg 15 Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 750 38 20 - F 078 750 38 21 E [email protected] I www.adktechniek.nl

oktober 2012

AFZUIGINSTALLATIES en LUCHTBEHANDELING

Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl

INDUSTRIËLE GASSEN

Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl

Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord T 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl Totaalpakket in lastechniek, opleidingen, training en consultancy

Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord T 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl Totaalpakket in lastechniek, opleidingen, training en consultancy

LAS- EN SNIJTOORTSEN Czaar Peterstraat 229 1018 PL Amsterdam T +31 (0)20 556 35 55 E [email protected] Voorerf 18 - 4824 GN Breda T +31 (0)76 5424 300 E [email protected] I www.element.com Locaties Benelux: Amsterdam, Antwerpen, Beek, Breda, Hengelo, Rotterdam, Veendam.

AUTOMATISCHE LASHELMEN Linde Gas Benelux B.V. Havenstraat 1 - 3115 HC Schiedam Postbus 78 - 3100 AB Schiedam T 010 246 14 70 - F 010 246 15 06 E [email protected] Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15 Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com

Lorch Lastechniek B.V. Postbus 5 - 2200 AA Noordwijk T 071 362 56 27 - F 071 362 38 85 E [email protected] I www.lorch.eu

Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord T 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl Totaalpakket in lastechniek, opleidingen, training en consultancy

Linde Gas Benelux B.V. Havenstraat 1 - 3115 HC Schiedam Postbus 78 - 3100 AB Schiedam T 010 246 14 70 - F 010 246 15 06 E [email protected]

Welding Support Nederland Botterlaan 32 - 4484 RD Kortgene T 0113 302409 - F 0113 301740 E [email protected] I www.hsweldingsupport.nl Begeleiding, advies en training in lastechnische zaken.

50

LASACCESSOIRES

LASAPPARATUUR EN ANDERE TOEBEHOREN

Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15 Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com

Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl

ATTC B.V. Fornheselaan 224 3734 GE Den Dolder T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.attc-bv.eu Onze producten zijn: Slijtdelen voor snijprocessen: Plasma, Autogeen, Lasert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

Czaar Peterstraat 229 1018 PL Amsterdam T +31 (0)20 556 35 55 E [email protected] Voorerf 18 - 4824 GN Breda T +31 (0)76 5424 300 E [email protected] I www.element.com

Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl Exova B.V. Hofweg 5 - 3208 LE Spijkenisse T 0181 61 71 44 E [email protected] Kap. Nemostraat 12 - 7821 AC Emmen T 0591 61 85 55 E [email protected] I www.exova.com

Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord T 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl Totaalpakket in lastechniek, opleidingen, training en consultancy

Exova B.V. Hofweg 5 - 3208 LE Spijkenisse T 0181 61 71 44 E [email protected] Kap. Nemostraat 12 - 7821 AC Emmen T 0591 61 85 55 E [email protected] I www.exova.com

MECHANISATIE EN AUTOMATISERING

ADK Techniek Staalindustrieweg 15 Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 750 38 20 - F 078 750 38 21 E [email protected] I www.adktechniek.nl

Materiaal Metingen Testgroep B.V. MME Group Rietdekkerstraat 16 - Ridderkerk Postbus 4222 - 2980 GE Ridderkerk T 0180 48 28 28 - F 0180 46 22 40 E [email protected] I www.mme-group.com

ONDERZOEK

Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15 Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com

LIJMEN

Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl

Magnatech International B.V. De Amer 24 - 8253 RC Dronten T 0321 38 66 77 - F 0321 31 41 65 E [email protected] I www.magnatech-international.com

Exova B.V. Hofweg 5 - 3208 LE Spijkenisse T 0181 61 71 44 E [email protected] Kap. Nemostraat 12 - 7821 AC Emmen T 0591 61 85 55 E [email protected] I www.exova.com

ONDERHOUD & NIEUWBOUWINSPECTIE Henkel Benelux Adhesive Technologies T +32 (0)2 421 25 59 F +32 (0)2 421 25 99 E [email protected] I www.henkel.nl Henkel is wereldmarktleider op het vlak van oplossingen voor lijmen, afdichten en oppervlaktebehandeling.

Locaties Benelux: Amsterdam, Antwerpen, Beek, Breda, Hengelo, Rotterdam, Veendam.

GEAUTOMATISEERD SNIJDEN

ATTC B.V. Fornheselaan 224 3734 GE Den Dolder T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.attc-bv.eu Onze producten zijn: Slijtdelen voor snijprocessen: Plasma, Autogeen, Lasert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

LASTOORTSEN MIG en TIG

LASKWALIFICATIES/ CERTIFICERING Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl

Vecom Metal Treatment B.V. Mozartlaan 3 - 3144 NA Maassluis T 010 593 02 99 - F 010 593 02 23 E [email protected] I www.vecom.nl

ATTC B.V. Fornheselaan 224 3734 GE Den Dolder T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.attc-bv.eu Onze producten zijn: Slijtdelen voor snijprocessen: Plasma, Autogeen, Lasert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

Lincoln Electric Smitweld B.V. Nieuwe Dukenburgseweg 20 6534 AD Nijmegen Postbus 253 - 6500 AG Nijmegen T 024 352 29 11 - F 024 352 22 02 E [email protected] I www.lincolnelectric.nl

LASTOEVOEGMATERIALEN AIB-Vinçotte Nederland B.V. Takkebijsters 8 - 4817 BL Breda Postbus 6869 - 4802 HW Breda T 076 571 22 88 - F 076 587 47 60 E [email protected] I www.vincotte.nl

Henkel Benelux Adhesive Technologies T +32 (0)2 421 25 59 F +32 (0)2 421 25 99 E [email protected] I www.henkel.nl Henkel is wereldmarktleider op het vlak van oplossingen voor lijmen, afdichten en oppervlaktebehandeling.

Lincoln Electric Smitweld B.V. Nieuwe Dukenburgseweg 20 6534 AD Nijmegen Postbus 253 - 6500 AG Nijmegen T 024 352 29 11 - F 024 352 22 02 E [email protected] I www.lincolnelectric.nl

KEURINGEN

CHEMISCHE METAALOPPERVLAKTEBEHANDELING Exova B.V. Hofweg 5 - 3208 LE Spijkenisse T 0181 61 71 44 E [email protected] Kap. Nemostraat 12 - 7821 AC Emmen T 0591 61 85 55 E [email protected] I www.exova.com

BRANCHEREGISTER

oktober 2012

Henkel Benelux Adhesive Technologies T +32 (0)2 421 25 59 F +32 (0)2 421 25 99 E [email protected] I www.henkel.nl Henkel is wereldmarktleider op het vlak van oplossingen voor lijmen, afdichten en oppervlaktebehandeling.

MANIPULATOREN EN MECHANISATIE Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord T 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl Totaalpakket in lastechniek, opleidingen, training en consultancy

NDO/DO ONDERZOEK

Czaar Peterstraat 229 1018 PL Amsterdam T +31 (0)20 556 35 55 E [email protected] Voorerf 18 - 4824 GN Breda T +31 (0)76 5424 300 E [email protected] I www.element.com

3P Quality Services B.V. Nijverheidsweg 4 - 4854 MT Bavel 3P Project Services B.V. Nijverheidsweg 4 - 4854 MT Bavel T 0161 43 85 00 - F 0161 43 85 01 E [email protected] I www.3pgroup.com Totaalproject in inspectie en lastechnische ondersteuning en projectmanagement

Locaties Benelux: Amsterdam, Antwerpen, Beek, Breda, Hengelo, Rotterdam, Veendam.

ADK Techniek Staalindustrieweg 15 Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 750 38 20 - F 078 750 38 21 E [email protected] I www.adktechniek.nl

51

BRANCHEREGISTER

OPLEIDINGEN EN CURSUSSEN

De Groot Lasopleidingen B.V. Weidehek 24 - 4824 AS Breda T 076 541 07 20 - F 076 542 72 95 E [email protected] I www.lasopleidingen.nl Lastechnische opleidingen, advisering en certificering.

Hogeschool Utrecht, Centrum voor Natuur & Techniek en ROC Midden Nederland NIL erkende opleidingen voor alle niveau’s en processen. •

International Welding Engineer (IWE/ LPI)

•

International Welding Technologist (IWT/ MLT)

•

IWI-c erkenning door combinatie van IWE of IWT

•

Lastechnisch construeren, Workshop lasnormen,

oktober 2012

ORBITAAL EN APPARATUUR

Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord T 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl Totaalpakket in lastechniek, opleidingen, training en consultancy

Magnatech International B.V. De Amer 24 - 8253 RC Dronten T 0321 38 66 77 - F 0321 31 41 65 E [email protected] I www.magnatech-international.com

ROBOTS EN ROBOTISERING

ADK Techniek Staalindustrieweg 15 Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 750 38 20 - F 078 750 38 21 E [email protected] I www.adktechniek.nl

Rolan Robotics B.V. De Corantijn 6 - 1689 AP Zwaag Postbus 135 - 1620 AC Hoorn T 0229 24 84 84 - F 0229 27 27 07 E [email protected] I www.rolan-robotics.nl

VOORBEWERKINGSAPPARATUUR VOOR PIJP EN PLAAT

Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord T 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl Totaalpakket in lastechniek, opleidingen, training en consultancy

WARMTEBEHANDELING

met Inspectie- en keuringstechnieken. Lasopleidingen MIG/MAG, BMBE, TIG, Autogeen, Laskwalificalties/ certificeringen, SMLT.

Ook cursussen op gebied van Materialen, Procestechnologie, Onderhoud & Inspectie, Engineering, Bedrijfskunde (hbo, post-hbo en masterniveau). Meer informatie CvNT Lenneke Kok T 088 481 88 88 E [email protected] I www.cvnt.nl Meer informatie ROC Sander Achterberg T 030 754 69 03 E [email protected] I http://bedrijfsopleidingen.rocmn.nl

Lashuis Haprotech Rooswijkweg 200 1951 MD Velsen-Noord T 0251 26 29 00 - F 0251 26 29 09 E [email protected] I www.hetlashuis.nl Totaalpakket in lastechniek, opleidingen, training en consultancy

PLASMASNIJDEN

ATTC B.V. Fornheselaan 224 3734 GE Den Dolder T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.attc-bv.eu Onze producten zijn: Slijtdelen voor snijprocessen: Plasma, Autogeen, Lasert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

Valk Welding B.V. Staalindustrieweg 15, Postbus 60 - 2950 AB Alblasserdam T 078 691 70 11 - F 078 691 95 15 E [email protected] I www.valkwelding.com

SNIJDEN

Delta Heat Services B.V. Scheelhoekweg 2 - 3251 LZ Stellendam Postbus 52 - 3250 AB Stellendam T 0187 49 69 40 - F 0187 49 68 40 E [email protected] I www.delta-heat-services.nl • Elektrisch voorwarmen en gloeien • Inductie verwarmen • Stationaire gloeiovens • Mobiele gloeiovens • Uitdrogen beton / coatings • Verhuur / verkoop • Advisering

3P Quality Services zoekt: 3P Quality Services B.V. is een onafhankelijk technisch inspectiebureau binnen de petrochemische industrie, process industrie, offshore en energiesector. Wij bieden een breed scala aan support services. Onze sleutelwoorden zijn: Inspectie, Maintenance en Vendor inspectie activiteiten. 3P Quality Services B.V. bemiddelt vanuit een projectmatige aanpak en/of vanuit een vaste bemiddeling binnen de vakgebieden Engineering, Construction management, Shutdown management en Project management. Voor diverse nationale en internationale functies op het gebied van inspectie en aanverwante diensten, zijn wij doorlopend op zoek naar:

Werktuigbouwkundigen MBO/HBO niveau Air Liquide Welding Nederland B.V. Rudonk 6b - 4824 AJ Breda Postbus 6902 - 4802 HX Breda T 076 541 00 80 - F 076 541 58 96 E [email protected] I www.alwn.nl

ATTC B.V. Fornheselaan 224 3734 GE Den Dolder T 030 225 95 00 - F 030 225 95 01 E [email protected] I www.attc-bv.eu Onze producten zijn: Slijtdelen voor snijprocessen: Plasma, Autogeen, Lasert. Slijtdelen voor lasprocessen: MIG, TIG, OP. Las- en snijtoortsen.

De ideale kandidaten beschikken minimaal over: • MBO/HBO werktuigbouwkunde • Opleiding IKT/SKK (II/III) – en/of MLT/EWT/IWT • Beheersing van Microsoft Office • Goede contactuele eigenschappen • Grote mate van zelfstandigheid 3P Quality Services biedt kansen en mogelijkheden ook voor 50 plussers en starters op de arbeidsmarkt. 3P Quality Services is gecertificeerd volgens ISO 9001/VCA. Een kwaliteitsgarantie gaat echter niet alleen om systemen en standaarden, maar vooral om mensen. Daarom investeren wij voortdurend in onze professionals door middel van opleidingen en coaching. Voor meer informatie en vragen kunt u contact opnemen met Dhr. C.J. de Graaf of Dhr. K. van Oevelen T +31(0)161 438 500. Bent u onze juiste kandidaat? Mail dan uw sollicitatie met CV naar [email protected] onder vermelding van 3P zoekt werktuigbouwkundigen en jong talent.

52

3P zoekt ook jong talent 3P heeft in samenwerking met diverse klanten een overeenkomst om jonge talenten een kans te geven. 3P en onze klanten willen graag investeren voor nu en in de toekomst en 3P verzoekt kandidaten die als lasser of NDO-er reeds 5 jaar ervaring hebben en een MTS diploma hebben en/of dit willen behalen te solliciteren. In overleg en in samenwerking met onze klanten zoekt 3P een geschikte werklocatie om op termijn door te groeien naar een volwaardige QC-er en/of inspecteur. Voor een volledig overzicht van de vacatures bekijk het aanbod op: www.3pgroup.com

Continuïteit door deskundigheid.

ITW WELDING PRODUCTS

Kennis en Passie voor Lassen ITW WELDING PRODUCTS levert een uniek en volledig producten programma uit een aantal marktleidende merken. Het assortiment omvat lastoevoegmaterialen, lasmachines, accessoires en inductieve verwarming apparatuur. Miller lasapparatuur Miller is wereldwijd de marktleider op het gebied van lasapparatuur. Miller staat al meer dan 80 jaar garant voor uitstekende laseigenschappen, vooruitstrevende innovatieve lasboogprocessen en bovenal ultieme betrouwbaarheid! Zeer uitgebreid pakket lastoevoegmaterialen Keuze uit de vooraanstaande merken Elga, Hobart, McKay en Trimark biedt u de mogelijkheid het juiste lastoevoegmateriaal te selecteren voor elke specifieke toepassing variërend van hoogwaardige verbindingslassen tot reparatie en oplassen.

Vakkundige technische ondersteuning staat voor u klaar Onze diensten en producten zijn gebaseerd op “Quality and Know-How in Welding”. ITW Welding Products biedt u een bekwaam team van technische adviseurs. Zij kunnen u adviseren en begeleiden op het gebied van efficiënte procesen productkeuze, het ontwikkelen van lasprocedures, training en kwalificatie van lassers.

Geïnteresseerd in onze mogelijkheden? Onze verkooporganisatie evenals zorgvuldig geselecteerde dealers met gedegen vakkennis staan voor u klaar voor ondersteuning en aanschaf van lasapparatuur en lastoevoegmaterialen. Bel ons op: Tel. 0186 641 444. Wij zijn u graag van dienst!

ITW Welding Products BV Edisonstraat 10 NL-3261 LD Oud-Beijerland T +31 (0)186 641 444 F +31 (0)186 640 880

www.itw-welding.com

FORTUNE 200 ITW Welding Products BV is onderdeel van Illinois Tool Works Inc. (ITW), met ongeveer 800 business units. ITW maakt deel uit van de “Fortune 200-lijst” van Amerikaanse beurs genoteerde ondernemingen.