M
A
G
A
Z
I
N
E
Onafhankelijk facilitair vakblad voor kerken
Renovatie van de entree Uw kerkblad in een nieuw jasje met Editoo • LED: nieuw licht in oude armaturen De deur van de Terbantster Tsjerke • Als de nood aan de man is: zo verkoop je een kerk De liturgische diagonaal van Rijsenhout • De kerk van Hoek wordt herbouwd Nieuwbouw en restauratie van Deventer tot Weinterp Jaargang 6 - nummer 3 - september 2015
Inhoud
‘Applaus na een moe ilijke gemeenteavond met pijnlijke besluiten. Niet voor het besluiten zelf, maar voor de heldere uiteenzetting, de goede aanpak, het vele w erk, de zorgvuldigheid, en z. Het was een bijzonde re ervaring, met zeker ook dank aan die ander e Cor van KerkDialoog’. Cor van Dijk, voorzitter
Mr. drs. J.C. (Cor) Schaap Kerkcoach KerkDialoog
Kerkenraad Hoogvliet
KerkDialoog biedt zicht op een vitale kerkelijke gemeente Veel kerkelijke gemeenten worden geconfronteerd met krimp. Deze ontwikkeling heeft een grote impact op de omvang van het pastoraat, het aantal kerkelijke wijken en de
4
pagina 3
De loper ligt uit Aan alles is gedacht bij de verbouwing van de Voorhof, de entreeruimte van de kerk aan de Arnhemse Parkstraat. Bouwkundige ingrepen en interieur waren in één hand. Dat werkte prima.
Kerkblad in nieuw jasje
10
Zo verkoop je een kerk
15
De kerk van Hoek
18
Wanneer uw kerkblad
Er worden nieuwe
Op Nieuwjaarsdag
aan een nieuw uiterlijk
kerken gebouwd,
2015 brandde
en nieuwe redactionele
bestaande kerken
de protestantse
formule toe is, helpt
worden vergroot.
kerk van Hoek in
Editoo u verder.
Er is groei en bloei.
Zeeuws-Vlaanderen
Pasklare formats, naar
En soms is het
tot de grond toe
eigen inzicht aan te
noodzakelijk een
af. Kerkmagazine
passen.
kerkgebouw te verkopen. Daar komt veel bij
volgt de wederopbouw van de kerk, van
kijken.
schetsontwerp tot heropening.
Nieuw licht
21
Diagonaal naar het licht
26
Kerknieuws
LED-verlichting zo
Op de fundamenten
Korstiaan van Vliet
inzetten, dat de
van de afgebrande
zet ze voor u op een
beleving van het
Ontmoetingskerk in
rijtje: nieuwe kerken,
licht in de ruimte
Rijsenhout verrees
gerestaureerde kerken,
gelijk blijft én de
een nieuwe kerk. Pim
gesloten kerken,
energierekening
van Dijk ontwierp
jubilea en bijzondere
daalt. Dat is het
het interieur van de
zaken in en rond het
streven van Ron Ramselaar van Ramselaar
nieuwe kerkzaal: een diagonale lijn naar het
gebouw. Van Deventer tot Weinterp.
Light Solutions.
licht.
34
in gebruik zijnde kerkgebouwen. Ingrijpende beslissingen zijn vaak niet te vermijden. Daarom bestaat KerkDialoog: >>
De frisse blik van een betrokken buitenstaander, die kennis van zaken en ervaringen van elders meebrengt.
>>
Onderdeel van en kennis delen met KKA voor de administraties en KKG voor het vastgoed en beheer.
KerkDialoog is een project van:
>>
Spreekt de taal van het hart en de cijfers om draagvlak te vinden voor moeilijke besluiten.
>>
Thuis in de geloofsgemeenschap van kerkorde tot projectontwikkelaars.
Meer informatie? Kijk op www.kerkdialoog.nl of bel (033) 467 12 88
Jaargang 6 – nr. 3 september 2015 Kerkmagazine verschijnt viermaal per jaar en wordt verspreid onder kerkrentmeesters, kosters, beheerders etc. in alle kerken in Nederland. Eindredactie Kees Posthumus Medewerker in dit nummer Korstiaan van Vliet.
Vormgeving Origin Media Venture Klaas van de Ketterij T 0118 - 606942 I www.originmedia.nl
Advertentie exploitatie Adtel Willem Swart T 0592 273 451 E
[email protected]
Foto voorzijde Parkstraatgemeente Arnhem
Uitgever Helderblauw Postbus 209 3770 AE Barneveld T 0342 42 11 55 E
[email protected] I www.kerkmagazine.nl KvK 08178996
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, digitaal of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. © 2015 – Helderblauw, Barneveld
uitgeverij & beursorganisatie
Kerkmagazine jaargang 6, nummer 3
pagina 5
De loper ligt uit Aan alles is gedacht bij de verbouwing van de Voorhof, de entreeruimte van de kerk aan de Arnhemse Parkstraat. Bouwkundige ingrepen en interieur waren in één hand. Dat werkte prima.
Tekst: Kees Posthumus Foto’s: Parkstraatgemeente Arnhem
B
ij de voordeur begint in de
financiële reserve heeft, konden we
kerk staat!
nieuwe vloerbedekking een
deze verbouwing realiseren. In 2008
In de Nederlandse samenleving vindt
loper, een strook die door de
werd een door de vrijzinnig protestanten
een omslag plaats, waarin veel meer
hal en nieuwe entreeruimte naar de
gebouwd verzorgingshuis, met de
ruimte komt voor eigen initiatieven in de
kerkzaal loopt. Zo wordt een verbinding
welluidende naam ‘Avondzon’, verkocht
wijk. Hier in het Spijkerkwartier is die
gelegd tussen de wereld buiten en
aan een stichting. Het huis heet nu
ontwikkeling volop gaande. Het is een
wat er binnen in de kerk gebeurt, en
Nieuw Schoonoord. De opbrengst
heel actieve buurt, die op den duur op
andersom. Die verbinding leggen was
van de verkoop moest volgens de
vele terreinen zelfstandig gaat worden.
de opdracht die architect Maartje Kaper
bepalingen worden besteed aan oudere
In zo’n wijk kan een kerk als de onze
kreeg van de Parkstraatgemeente,
gemeenteleden. Welnu, een groot deel
een ontmoetingsplek worden.”
waarin Remonstranten en Vrijzinnig
van onze gemeenteleden is ouder!”
Voor de gemeente was de verbouwing
Protestanten samenwerken.
Juist de hoge gemiddelde leeftijd was
een nieuwe impuls, zegt Tanja
de reden dat sommige gemeenteleden
Verburgt, P.R.-medewerkster van de
Terra
“ In zo’n wijk kan een kerk als de onze een ontmoetingsplek worden.”
aanvankelijk twijfelden aan de noodzaak
Parkstraatgemeente: “Wij krijgen er
“De laatste verbouwing van de Voorhof
voor de verbouwing. Was dat nog wel de
weer zin in! Deze verbouwing creëert
vond twintig jaar geleden plaats, in
moeite waard, in een sterk vergrijzende
nieuwe energie in de gemeente. Er
de terratijd: veel aardetinten, veel
gemeente waar ‘straks de laatste het
kwam allerlei nieuwe kracht los. Vijf
schrootjes. De muur aan de linkerkant
licht uit doet’?
actieve gemeenteleden vormden een
bij binnenkomst bestond uit bakstenen
‘opknapgroep’, die de architect met raad
met schoonmetselwerk. Er zaten glas-in-
Spijkerkwartier
betonramen in, maar die vielen daardoor
Meelevend gemeentelid Betty Jacobi,
De verbouwing en heropening valt
nooit meer op. Na de verbouwing
tevens beleidsmedewerker bij de
mooi samen met de multimediale
zei een gemeentelid: ‘Wat een mooie
burgerlijke gemeente: “Tegelijk was
campagne van de remonstranten om
nieuwe ramen hebben wij gekregen’.”
er het gevoel dat nu het moment was
nieuwe vrienden te werven. Dat trekt
Aan het woord is voorganger ds.
aangebroken om dat prachtige gebouw
ook in onze gemeente nieuwe mensen
Marieke Fernhout. “Omdat de
te laten zien aan de omgeving. Sommige
aan.” Dat blijkt. Een van de nieuwe
Parkstraatgemeente een stevige
mensen weten niet eens dat hier een
leden is Angelique, die vandaag ook
en daad terzijde stond.
pagina 7
Collectebonnen
In verbinding met jouw gemeente
een beproefd systeem tablet
smartphone
TV
luisterkastje
computer
SLECHT TER BEEN?
MET KERKDIENSTGEMIST.NL STA JE STERK...
Graag informeren wij u vrijblijvend over mogelijkheden en fiscale voordelen van het gebruik van collectebonnen ten gunste van uw kerk. Tevens ontvangt u modellen en een bestelformulier. De waarde van de bonnen bepaalt u zelf. Informeer en bestel bij:
Thema Media collectebonnen
Postbus 2096, 2002 CB Haarlem tel (023) 517 83 28 fax (023) 55 333 50
KERK TV NU OOK IN
Ruim 1.200 kerken vertrouwen op kerkdienstgemist.nl voor kerkradio en kerk TV. Neem contact op wat de mogelijkheden zijn voor uw kerk: 0570-572211 of
[email protected].
[email protected] - www.collectebonnen.nl (onderdeel van StyleMathôt, grafimedia-specialist)
Inrichten van Kerken Bij restauratie, renovatie en nieuwbouw
aangeschoven is om alles te horen over
Lange lijn
bedacht zij een moderne uitvoering van
de verbouwing van het karakteristieke
In de wens zich meer te gaan richten
het aloude predikantenbord. De stoffige
gebouw aan de Parkstraat.
op de omgeving werkte de oude
fotolijstjes verdwenen, er kwam een
Verburgt: “Niets staat ons nu in
Voorhof eerder tegen dan mee. De
mozaïek van vierkant elementen met
de weg om opnieuw de wijk in te
nieuwe Voorhof moest juist een schakel
foto’s en details over de voorgangers
gaan en contacten aan te halen.
worden tussen de buitenwereld en de
van Fernhout. Dat ziet er geweldig
Binnenkort gaan wij in gesprek met de
wereld van de kerk.
uit, maar helemaal goed is het nog
wijkregisseur om te kijken wat wij voor
Kaper: “Ik wilde de lijn doortrekken,
niet. Een aantal predikanten ging met
elkaar kunnen betekenen.”
van buiten naar binnen. Belangrijk
‘emiraat’.
was dat de ruimte vrijheid gaf om naar
Aan de linkerkant is een toegang tot
binnen te komen en naar buiten te
de garderobe, de trap naar boven en
De verbouwing van de Voorhof
gaan. Een vrijheid die goed past bij het
de toiletten. Op de deuren van de twee
moest in het teken staan van de
karakter van deze gemeente.”
toiletten zitten goed vormgegeven
ontwikkelingen in de samenleving
Wie de glazen deuren van de entree
tekens, die duidelijk maken dat ze voor
en de eigen gemeente. De
binnenkomt, ziet voor zich een lange,
mannen, vrouwen en (de linkerdeur)
Parkstraatgemeente besloot om de
blauwe zicht- en looplijn die recht door
gehandicapten zijn. Op de trapleuning
bouwkundige aanpassingen en de
de hal, door een mooie, lichte ruimte
zijn de eerste beschadigingen van het
nieuwe inrichting in handen te leggen
naar de deuren van de kerk loopt. In de
schilderwerk helaas al te zien. Op de
van architecte Maartje Kaper.
kerkzaal loopt deze lijn in een andere
overloop staat een verdwaald formica
“Toen ik voor het eerst in deze ruimte
tint blauw door, voorlangs het liturgisch
tafeltje, overblijfsel van de oude
kwam, dacht ik van alles. Er leek geen
centrum. Belangrijk praktisch detail: je
inrichting.
enkel plan of idee achter het ontwerp
ziet het niet, maar de vloerbedekking,
Boven zijn twee kamers. Een ervan is
te zitten. Er waren heel veel wanden,
gemaakt van hergebruikte visnetten,
verhuurd aan het studentenpastoraat,
een zonder noodzaak verlaagd plafond
bestaat uit losse tegels, wat ideaal is als
de andere kamer is bestemd voor de
en een nogal groot houten wandmeubel
er een vlek op komt.
kinderen. Er liggen hippe zitkussens,
Geen plan
dat de ruimte domineerde.
w w w. p i m v a n d i j k d e s i g n s . n l
Andreaskerk Steenwijkerwold
tel: 0575-528803
die je kunt meenemen naar beneden.
Op een zeker moment deed iemand
Emiraat
twee deuren open en zei: ‘Dit is de
De hal was voorheen voorzien van een
radiator. In transparant gelakt hout is
kerk.’ Dat kwam volkomen onverwacht.
trapje en een hellingbaan, voorzien
het een bank geworden.
Er was niets dat de overgang naar de
van een onhandig hekje. Het is nu
Kaper: “Die twee ramen gaven een
kerk ruimtelijk inleidde. Mijn opdracht
een zacht omhoog lopende helling
onduidelijke aanblik, wanneer je er
betrof vooral de entreeruimte, maar
geworden.
van buiten naar keek. Woont daar nu
ik realiseerde mij al snel dat ik ook de
Aan de rechterkant is de kamer waar
iemand of niet? Nu is dat duidelijker,
overgang in de kerk wilde vormgeven.
onder andere de predikant kantoor
onder andere door een koppeling van
Gelukkig mocht dat.”
houdt. Een raam geeft predikant zicht
het licht. Doe je het licht in de ene
Architect Kaper en de ingestelde
op binnenkomende bezoekers, en
kamer aan, gaat het vanzelf ook aan in
opknapgroep hebben flink moeten
omgekeerd. Om een deur te kunnen
de andere kamer.”
puzzelen om de verbouwing binnen het
maken, werd ‘een hapje’ uit de
beschikbare budget te realiseren. Een
naastliggende keuken genomen.
Terras
eerder plan sneuvelde, vanwege de te
Kaper meubileerde de kamer, tot en met
Terug naar de hal beneden. Even verder
hoge kosten.
de postvakjes en de bureaustoel. Ook
is rechts de nieuwe, professionele
Opvallend is de ombouw van de cv.-
KIJK- EN LUISTERVERBINDINGEN VIA • INTERNET • KABEL • TELEFONIE
ld, e e b n é d i Gelu uis! h n i k r e k uw eigen
Pagina 9 pagina 9
sIKN keuken geplaatst, met een uitstekende
tafels, die gemakkelijk op de hoogte
uitgiftebalie aan de kant van de
van een statafel kunnen worden
ontmoetingsruimte. In de muur is
gebracht. De moderne stoelen, met een
met blauwgrijze saus op de muur een
gestoffeerde zitting en rugleuningen
vorm aangebracht, waarin de entree
met gaatjes er in. Het metalen
vanuit de hal en de balie een goed
mededelingenbord in de hal, met
geheel vormen. Architecten weten hoe
magneetjes in de vorm van het logo
dat moet: een maatvoering kiezen die
van de kerk. Een kek bankje in de
precies klopt.
goede kleur tegen de buitenwand.
Kaper: “Er zat eerst een rolluik in.
In het dak kwamen drie lichtkoepels.
Dat gaf een lelijke aanblik. Waarom
Kaper legde er bekabeling neer, voor
zou je dat doen, als daarachter een
het geval er zonwering in moest
mooie, lichte keuken te zien is? Het
komen. Die komt er, nadat bij het
Het kerkgebouw aan de Parkstraat is een
sauzen van de muur is een eenvoudige
vertonen van een film bleek dat
rijksmonument, gebouwd in 1926 in de stijl
ingreep met een groot effect. De
verduistering nodig is. “De wens
van de Nieuwe Haagse School. Dit is een
blauwgrijze baan op deze muur wordt
was om in deze zaal films te kunnen
bouwstijl uit het interbellum, de tijd tussen
straks voorgezet op de buitenmuur.
laten zien. Daarvoor is een beamer
de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Deze
Daar zit nog pakweg twee meter
en een scherm nodig. Wij hebben
stijl onderscheidt zich van de Amsterdamse
buitenruimte die voorheen rommelig
goed nagedacht over de plaats van het
School door haar strakke vormgeving en van
gebruik werd. Iemand probeerde er
scherm. Uiteindelijk komt het scherm
het Nieuwe Bouwen door haar luxueuze
eens een plant neer te zetten, mensen
naar beneden voor de deur naar de
uitvoering. De Nieuwe Haagse School is
stalden er hun fiets.
kerkzaal. Dat is de meest logische
tegelijkertijd een wat lossere variant dan de
Nu maak ik er een ruimte van die
plaats. Je kunt er eventueel nog
strakke Art Deco-stijl. De ontwerpen zijn
doorloopt vanuit de ontmoetingsruimte
achterlangs, als je de kerk in moet.
geïnspireerd door onder anderen Dudok
en die uitnodigt om te gebruiken. Er
Het was de wens van de gemeente
Kerkomroep.nl is dé site voor online
en de Amerikaanse architect Frank Lloyd
komen tegen de tegenoverliggende
om flexibiliteit en humor als waarden
Wright.
muur twee bankjes, er komt een beeld
in de nieuwe situatie terug te laten
Tweeduizend kerken zenden diensten
De architect van het gebouw is H.B.
te staan. Dit deel van de buitenruimte
komen. De nieuwe ruimte moest
van Broekhuizen. Het gebouw is van
is nu afgescheiden door twee grote
neutraal en open zijn. Je moest hem
architectuurhistorisch belang als een goed,
plantenbakken.”
snel naar je hand kunnen zetten, van
sIKN verbindt Gemeenteleden die niet naar de kerk kunnen komen, kunnen de dienst of viering dankzij
kerkomroep
van sIKN toch meebeleven. Omdat de wensen en mogelijkheden met
sIKN
betrekking tot techniek en budget voor iedere kerk uniek zijn, levert sIKN altijd maatwerk.
Meer weten over de kijk- en luisterverbindingen van sIKN? Bezoek onze website www.sikn.nl of bel 0182 - 750 520.
Wel zo vertrouwd! sIKN blijft verbinden
Beleef de verbinding Kerkomroep.nl: meekijken en -luisteren via computer, tablet of smartphone! kerkdiensten
uit
heel
Nederland.
en vieringen uit via kerkomroep.nl. Onze
ambitie?
Alle
Nederlandse
feestelijk naar ernstig, van vergadering
kerken via de site én via de handige
met betonskelet. De voorgevel is strak opgezet en kent grotendeels een Vlaams
De glas-in-betonramen die voorheen
filmzaal naar grote eetkamer. Aan de
vaker ook met beeld. Zo brengen we
verband-baksteenpatroon. Het kerkgebouw
niet opvielen, komen in de
reacties te horen is dat goed gelukt
heeft aan de voorzijde een ondiepe tuin
witgesausde muur prachtig tot hun
en dat alles ook nog binnen de
begrensd door een smeedijzeren hek en aan
recht. Je kunt ze aanlichten met een
begroting.”
de rechterzijde een smalle achterom. De
slim designlampje, dat ook kan dienen
kerk heeft een zij-ingang die toegang geeft
als verlichting voor de tafels die
tot De Voorhof, een aanbouw uit ca. 1960
eronder staan.
en die te bereiken is via een doorgang aan
Kaper raakt niet uitgepraat over de
de Kastanjelaan. Het is die aanbouw die
vele grote en kleinere ingrepen die zij
onlangs onder handen werd genomen.
bij het ontwerp bedacht. Verstelbare
de kerk nog dichterbij!
oep r m o k r e K App s! d a o l n w o d al 50.000
Jouw kerk ook op kerkomroep.nl? www.kerkomroep.nl •
[email protected]
gaaf en zeldzaam voorbeeld van een kerk
Statafels
app presenteren. In geluid en steeds
Ga naar www.kerkomroep.nl en meld je vandaag nog aan!
Rijksmonument
Kerkomroep.nl
naar informele bijeenkomst, van
Maartje Kaper Architecte BNA Ploegakker 4 6846 KN Arnhem Tel: 026 370 40 80
