M
A
G
A
Z
I
N
E
Onafhankelijk facilitair vakblad voor kerken
Perfecte akoestiek in Scherpenzeel Vernieuwde banken in de Alkmaarse Sint Laurentius • De Bijbel van Hoek • Kerkelijke monumenten op de politieke agenda • De deur van de Haagse Vermaning • Beurs Kerk en Gemeente 2015: een succes Winchester Cathedral op de schop • Nieuwbouw en restauratie van Beilen tot Wilhelminaoord. Jaargang 6 - nummer 2 - mei 2015
KIJK- EN LUISTERVERBINDINGEN VIA • INTERNET • KABEL • TELEFONIE
, d l e e b n é Geluid is! u h n i k r e w eigen k
u
sIKN verbindt
sIKN
Inhoud
4
pagina 3
Geluid in een breekbare balans Een computersimulatie, twee ranke, witte geluidsboxen van 3,5 meter en doordachte bouwkundige ingrepen zorgen voor een uitgebalanceerd geluid in de nieuwe kerk van de Gereformeerde Gemeente in Scherpenzeel.
Deze Bijbel is door de Protestantse gemeente in gebruik genomen kort na Hervorming dag 2004, de dag dat de Nieuwe Bijbelvertaling werd gepresenteerd. De Bijbel lag in de oude kerk altijd op de lessenaar midden op de avondmaalstafel voor de kansel. Er werd iedere zondag uit gelezen door een van de lectoren en de voorganger. Bij de brand op nieuwjaarsdag 2015 is zowel Gemeenteleden en parochianen die niet naar de kerk kunnen komen, kunnen de dienst of viering het kerkgebouw als alles wat daarin was, ook het orgel en de uit ca. 1760 zijn gespaard paar voorwerpen Een zitten daterende preekstoel, verloren gegaan. dankzij kerkomroep van sIKN toch meebeleven. Omdat de wensen en mogelijkheden met Zacht op een bank De Bijbel van Hoek gebleven. Het betreft juist de voorwerpen die te maken hebben met het hart Zacht, rood velours op betrekking tot techniek en budget voor iedere kerk uniek zijn, levert sIKN altijd maatwerk. niet in de kerkzaal Op Nieuwjaarsdag zich gelukkig bevond van de eredienst. Het avondmaal zilver in de jaren zeventig van de 2015 brandde de harde kerkbanken. op het moment van de brand. De dedoopvont, is wel aangetast door de protestantse kerk Dieleman, twintigste eeuw gemaakt door Chris Meer weten over de kijk- en luisterverbindingen van sIKN? Een nieuw plein met vlammen maar na de brand voorzien van een twaalf-‐kantige koker, het getal een taatsend hek van Hoek in ZeeuwsBezoek onze website www.sikn.nl of bel 0182 - 750 520. van de stammen van Israël en de leerlingen van Jezus. Ook deze Bijbel is en een loper van , boeken, lessenaar en Vlaanderen af. wonderwel niet geheel verbrand terwijl alles er omheen Wel zo vertrouwd! sIKNTafel blijft Toen een aantal mensen de met Wonderlijk genoeg zijn. klinkers wel door het vuur verdwenen zelf verbinden bijzondere bluswater doordrenkte Bijbel vond op de zondagmiddag na de brand gingen de en hardsteen. De overleefde de Bijbel gedachten naar woorden uit Jesaja 43 die tijdens de eerste kerkdienst na de Alkmaarse Sint Laurentiuskerk gaat met de de vlammen. Tycho Kloeg, van Vanwaarde water gaan – ik ben bij brand die ochtend geklonken hadden: “Moet je door het oor het vuur gaan – het Restauratie, maakte de Bijbel weer toonbaar. je, of door rivieren – je wordt niet meegesleurd. Moet je d tijd mee. zal je niet verteren, de vlammen zullen je niet verschroeien.”
10
sIKN
Beleef de verbinding
Kerkomroep.nl: meekijken en -luisteren via computer, tablet of smartphone! Kerkomroep.nl is dé site voor online kerkdiensten
uit
heel
Nederland.
Tweeduizend kerken zenden diensten
en vieringen uit via kerkomroep.nl. Onze
ambitie?
Alle
Nederlandse
Doopsgezinde deur
21
15
Steigerdak in Winchester
22
Erfgoed en rijksbeleid
18
Met het oog op de Provinciale Statenverkiezing van afgelopen maart organiseerde de ChristenUnie-fractie uit de provincie Utrecht een symposium met als thema: Religieus erfgoed. Kerkmagazine was erbij.
Levendige beurs
Kerkgangers komen
De Kathedraal
Op vrijdag 20 en
de kerk binnen
van Winchester
zaterdag 21 maart
door de deur. Bij
ondergaat momenteel
werd in de Utrechtse
die deur wordt
een ingrijpende
Jaarbeurs de beurs
zelden stilgestaan.
restauratie. Het
Kerk en Gemeente
Kerkmagazine
daklood, de
2015 gehouden. Het
portretteert in deze
natuurstenen
was een levendige
serie Nederlandse kerkdeuren. Deze keer:
gewelven en het glas-in-loodwerk worden
en geslaagde beurs, aldus bezoekers,
de deur van de doopsgezinde Vermaning in
vervangen of gerepareerd. Het project gaat
standhouders en organisator.
Den Haag.
jaren duren.
29
kerken via de site én via de handige
app presenteren. In geluid en steeds vaker ook met beeld. Zo brengen we de kerk nog dichterbij!
p e o r m o k r e App K ds! a o l n w o d al 40.000
Jouw kerk ook op kerkomroep.nl? Ga naar www.kerkomroep.nl en meld je vandaag nog aan!
www.kerkomroep.nl •
[email protected]
Kerkomroep.nl
Jaargang 6 – nr. 2 Mei 2015 Kerkmagazine verschijnt viermaal per jaar en wordt verspreid onder kerkrentmeesters, kosters, beheerders etc. in alle kerken in Nederland. Eindredactie Kees Posthumus Medewerker in dit nummer Korstiaan van Vliet.
Vormgeving Origin Media Venture Klaas van de Ketterij T 0118 - 606942 I www.originmedia.nl
Advertentie exploitatie Adtel Willem Swart T 0592 273 451 E
[email protected]
Foto voorzijde Helderblauw
Uitgever Helderblauw Postbus 209 3770 AE Barneveld T 0342 42 11 55 E
[email protected] I www.kerkmagazine.nl KvK 08178996
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, digitaal of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. © 2015 – Helderblauw, Barneveld
uitgeverij & beursorganisatie
Kerkmagazine jaargang 6, nummer 2
pagina 5
Geluid in een breekbare balans
Twee ranke, witte geluidsboxen van 3,5 meter en doordachte bouwkundige ingrepen zorgen voor een uitgebalanceerd geluid in de nieuwe kerk van de Gereformeerde Gemeente in Scherpenzeel. Tekst: Kees Posthumus Foto’s: Kerkmagazine
D
e gereformeerde gemeente
Op de begane grond zijn naast de kerkzaal
van Scherpenzeel was uit haar
een consistoriekamer, een bibliotheek en
oude kerk aan de Prinsenlaan
twee grote zalen gerealiseerd. Een van die
gegroeid. Diverse malen had een kleine
zalen kan als rouwcentrum dienen. Op
verbouwing tijdelijk soelaas geboden,
de eerste verdieping zijn zes zalen voor
maar de grenzen waren bereikt. Het was
catechisatie en jeugdwerk.
tijd voor een nieuwe kerk, voor de bijna
Koster Frans Bolier: “In de oude situatie
2000 zielen die de gemeente telt.
maakten wij op maandag, de drukste
In mei 2013 gingen na een bouwperiode
avond in onze gemeente, voor de
van anderhalf jaar de deuren open.
catechisatie gebruik van zes lokalen in de
Helemaal van een leien dakje was het
Wittenbergschool, een basisschool. Elke
niet gegaan. De aannemer die de bouw
week op maandagmiddag moest ik in zes
voltooide, was niet dezelfde aannemer
lokalen tafels en stoelen klaar zetten en
die in 2013 aan de klus begonnen was.
’s avonds laat weer in de oorspronkelijke
Opdrachtgever en hoofdaannemer kregen
staat terugbrengen. Dat hoeft nu allemaal
een geschil, tot in de rechtbank.
niet meer.”
Preektoon
Groots
Geluid
Predikanten spreken doorgaans nogal gedragen wanneer zij preken. Dat kan goed een ingesleten gewoonte zijn. In de oude kerken, met enkel harde oppervlakken van hout, steen en marmer, was de nagalmtijd enorm. Als dominee daar geen rekening mee hield in zijn spreektempo, zouden de kerkgangers er niets van verstaan. Door de eeuwen heen werd dit de modus van predikanten, een preektoon. De tijden zijn veranderd, de preektoon is gebleven.
De nieuwe kerk, ontworpen door Tanja
De voornaamste reden waarom
Wendt van Van Hoogevest Architecten uit
Kerkmagazine naar deze kerk in
Amersfoort, is in alle opzichten groots.
Scherpenzeel kwam, is de unieke
Er kunnen 1550 kerkgangers zitten en er
oplossing die werd gekozen voor de
is via een later toe te voegen galerij een
geluidsoplossing in de kerkzaal. Daar ging
mogelijkheid tot uitbreiding naar 2000
veel voorbereiding aan vooraf.
zitplaatsen. In de kelder onder de kerk
Het is op zijn minst een uitdaging te
kunnen 500 fietsen worden gestald. Het
noemen, om in een enorme kerkzaal
parkeerterrein biedt plaats aan ongeveer
als deze, met harde wanden, plafond en
300 auto’s. Dit is een kerk van de grote
vloeren, de spraakverstaanbaarheid op een
getallen.
hoog niveau te brengen.>>
“
Er kunnen 1550 kerkgangers zitten
pagina 7
Collectebonnen
In verbinding met jouw gemeente
een beproefd systeem tablet
smartphone
TV
luisterkastje
computer
SLECHT TER BEEN?
MET KERKDIENSTGEMIST.NL STA JE STERK...
Graag informeren wij u vrijblijvend over mogelijkheden en fiscale voordelen van het gebruik van collectebonnen ten gunste van uw kerk. Tevens ontvangt u modellen en een bestelformulier. De waarde van de bonnen bepaalt u zelf. Informeer en bestel bij:
Thema Media collectebonnen
Postbus 2096, 2002 CB Haarlem tel (023) 517 83 28 fax (023) 55 333 50
KERK TV NU OOK IN
Ruim 1.200 kerken vertrouwen op kerkdienstgemist.nl voor kerkradio en kerk TV. Neem contact op wat de mogelijkheden zijn voor uw kerk: 0570-572211 of
[email protected].
[email protected] - www.collectebonnen.nl (onderdeel van StyleMathôt, grafimedia-specialist)
Inrichten van Kerken Bij restauratie, renovatie en nieuwbouw
Wij tellen drie bedrijven die elk met
maakt, kun je op de computermodellen
Een concertzaal als de Ziggodome is zo
hun eigen deskundigheid bijdroegen
zien hoe op de verschillende plaatsen
droog mogelijk gemaakt. Alles wordt
aan het goede geluid in deze kerk. Het
in de ruimte de te verwachten
daar geregeld via techniek.
begon allemaal met een akoestisch
spraakverstaanbaarheid is.In een
advies van ir. Kooiker, een autoriteit op
rechthoekige ruimte is dat niet zo
het terrein van akoestiek in kerken.
moeilijk, in een ruimte als deze kerk
Verder is dat Wesotronic als
wordt het complex.
installateur van geluidsinstallaties,
Nadat berekeningen zijn uitgevoerd
in samenwerking met M+P, een
kom je tot conclusie dat in een
adviesbureau op het gebied van
kerkzaal als deze er maar één passende
geluid, trillingen, bouwfysica en
oplossing is; digitaal stuurbaar geluid.
lucht. De derde is Heuff, importeur
Techniek helpt ons tegenwoordig om
en distributeur van topmerken in
vooraf de spraakverstaanbaarheid te
geluidsapparatuur.
berekenen en in beeld te brengen.
Een korte nagalmtijd werkt goed,
Achteraf doe je dan nametingen om
wanneer de predikant vanaf de
te zien of het geluid zich zo gedraagt
preekstoel de kerkgangers toespreekt.
Martin Izelaar, werkzaam bij
als je berekend had. In deze kerkzaal
Maar voor orgelmuziek en samenzang
Wesotronic en installateur van
is op ons verzoek door M+P nog een
is het funest. Mooi samen zingen vraagt
de geluidsinstallatie: “Op basis
nameting verricht.”
juist om galm. Deze twee wensen moet
Computermodel
van de gegevens uit het door ir.
w w w. p i m v a n d i j k d e s i g n s . n l
Andreaskerk Steenwijkerwold
tel: 0575-528803
“
“Voor spraak moet een ruimte zo droog mogelijk zijn.”
je zien te combineren, door technische
Kooiker opgestelde akoestisch
Nagalm
onderzoeksrapport is in samenwerking
Sara Vellenga werkt bij M+P: “Voor
met Heuff in het voortraject een
spraak moet een ruimte zo droog
simulatie gemaakt. Zo kwamen wij
mogelijk zijn, dat wil zeggen met
Stuurbaar geluid
op de juiste luidsprekeroplossing met
een zo kort mogelijke nagalmtijd.
Edwin in ’t Veld werkt bij Heuff BV:
bijbehorende voor- en eindversterking.”
Nagalmtijd is ‘hoe lang duurt het
“Het doel is om geluid te richten op
“Om uit te rekenen hoe een ruimte
voordat het geluid wegsterft of wegebt’?
het publiek en niet op reflecterende
akoestisch zal werken, wordt de
Dat kun je meten en uitdrukken in een
wanden en plafond. Een normaal
ruimte met gebruik van software
technisch cijfer.
luidsprekersysteem heeft een vaste
in 3D nagemaakt. Ieder vlak van
Harde oppervlakken zorgen voor een
te grote openingshoek en is daarmee
muren, vloeren en plafond, wordt
lange nagalmtijd. Luister maar in oude
nauwelijks richtbaar. Het gevolg is
virtueel voorzien van het geplande
kerken met steen en marmer. Als je
veel ongewenste reflecties waarmee de
bouwmateriaal: hout, glas, natuursteen,
daar je spreektempo niet aanpast,
nagalmtijd verder oploopt. De oplossing
baksteen, wat dan ook. Als je dat
kunnen mensen je moeilijk verstaan.
is een luidsprekersysteem waarmee>>
en bouwkundige aanpassingen. Dat is een breekbare balans.”
Pagina 9
De nieuwe kerk in Scherpenzeel Een gebouw als dit kan met gemak
“
een compleet nummer van Kerkmagazine vullen. Tientallen bedrijven waren betrokken bij de realisatie. Van het prille begin, het ontwerp door Van Hoogevest en de graafwerkzaamheden, tot aan de laatste details, zoals de stofzuigers
V.l.n.r. Koster Bolier, Martin Izelaar, Sara Vellenga, Edwin in ‘t Veld
waarmee koster Bolier en zijn
“Iedereen had zoiets van ‘wow’!”
vrijwilligsters het gebouw schoonhouden.
De kwaliteit die u van ons gewend bent, nu in HD! De bekende productenserie van Streamit wordt uitgebreid: De Maven videozender is er nu ook in HD uitvoering Van kerktelefoon/kerkradio tot kerktv in full HD, Streamit biedt u een passende oplossing.
Ga naar www.streamit.eu/kerken en kijk welke oplossingen wij voor u hebben.
richting en openingshoek, van het geluid,
de zaal gevuld of leeg is en zelfs het feit
variabel instelbaar zijn.
dat mensen kleding aan hebben is een
Bolier: “Ik zag deze apparaten in het
De luidsprekers die wij hier adviseerden
factor. Lage tonen galmen langer na dan
UMC in Utrecht. Deze stofzuigers doe
sluiten aan op deze wens. Het is de
hoge tonen, daarom is het moeilijk om
je als een rugzak op je rug. Dat maakt
FOHHN Linea Focus LFI-350. Die
lage geluidsgolven te dempen.
je wendbaar. Dat is handig voor tussen
maakt het geluid stuurbaar in een of
de kerkbanken. Halverwege de rijen
twee afzonderlijke klankbundels per
Proef op de som
banken zitten vloerstopcontacten. Eerst
luidspreker. Deze klankbundels zijn via
Wij lopen de kerkzaal in voor de proef
zeiden de vrijwilligsters: ‘Moet dat nou,
software digitaal stuurbaar en daardoor
op de som. Sara Vellenga installeert een
Frans?’. Nu vragen zij: ‘Mag ik hem
heel precies in te stellen. Het resultaat
apparaatje voor de microfoon op de kansel
lenen voor thuis?’”
is dat je de klankbundels alleen op het
en de geluidsinstallatie gaat aan. Het
publieksvlak richt en zo ongewenste
apparaatje herhaald eindeloos een Engels
In de kerkzaal springen het orgel en
reflecties van wanden en plafond zoveel
standaardzinnetje, om te testen hoe het
de banken in het oog. Het orgel is
mogelijk vermijdt. Tegelijk blijft een
met de spraakverstaanbaarheid zit.
gemaakt door Orgelmakerij Boogaard
werkbare akoestiek over voor kerkorgel en
Intussen rijdt het zoontje van de koster
uit Rijssen. De in 2005 ingestelde
samenzang.”
op zijn speelgoedfiets door de gangpaden.
orgelcommissie maakte de plannen voor een orgel in de nieuwe kerk. Het nieuw orgel hergebruikte bestaande
Koster Frans Bolier weet het zeker:
weten hoe de zang met orgel en 1550
materialen. De windlade komt van het
vanaf de eerste dag is de akoestiek en de
zingende kerkgangers klinkt, moet op
bovenwerk uit het Witte-orgel in de
geluidsinstallatie dik in orde. “Iedereen
zondag naar de Gereformeerde Gemeente
Zuiderkerk van Rijssen.
die het hoorde had zoiets van ‘wow’!”
in Scherpenzeel komen. De koster en
Mooi, dat er akoestische specialisten zijn,
het akoestisch team achter de gekozen
De tientallen banken, waar de 1550
en mensen die hun adviezen weten om
oplossingen zijn overtuigd: het klinkt
kerkganger op kunnen zitten, hebben
te zetten in technische oplossingen. Een
prachtig.
een opklapbare zitting. Dat is nodig
van de bouwkundige oplossingen voor
Terug in de hal merk je het verschil.
om te voldoen aan de afstand tussen
een betere akoestiek in Scherpenzeel
Hier zijn geen akoestische aanpassingen
banken, zoals vastgesteld in de
was het aanbrengen van een akoestische
gedaan, wat de nagalmtijd enorm maakt.
brandweervoorschriften. De banken
voorziening op de achterwand, tegenover
Er is geen enkel zacht oppervlakte in
zijn gemaakt door Van Manen uit
de preekstoel. Dat is een wand van
deze ruimte, dat het geluid zou kunnen
Kootwijkerbroek. Het hout is essenhout
gipsplaat met gaatjes er in, die ervoor
absorberen. Zodra er pakweg 60 mensen
en de bekleding is van Martini-stof,
zorgt dat het geluid wordt opgenomen
binnen zouden komen, die hun jassen
in de kleur grijs. Van Manen werkt
en niet terugkaatst. Achter die wand zit,
aan de kapstokken hangen, zou het
aan een nieuw groot karwei: nieuwe
voor extra demping, 6 tot 7 centimeter
geluid meer worden geabsorbeerd en de
banken voor de nieuwe kerk van de
steenwol.
nagalmtijd worden teruggebracht.
gereformeerde gemeente in Opheusden.
Bij akoestiek heeft alles in de zaal invloed. Naast de hardheid van vloer, wanden
www.timmerbedrijfvanmanen.nl
Langendijk 7 • 5652 AX Eindhoven • 040 255 60 36
Ondanks dat: waar je in de kerk ook
Wow!
en plafond telt ook de bekleding van de stoelen of banken. Ook maakt het uit of
loopt of zit, het geluid is prima. Wie wil
www.heuff.nl www.wesotronic.nl www.mp.nl
Pagina 11 pagina 11
Kerkmagazine jaargang 6, nummer 2
Zacht zitten op een harde bank Zacht, rood velours op de harde kerkbanken. Een nieuw plein met een taatsend hek en een loper van bijzondere klinkers en hardsteen. De Alkmaarse Sint Laurentiuskerk gaat met de tijd mee. Tekst:
Kees Posthumus
Foto’s: Abet/Jimke Joling en
Caas Architecten.
“
Het kruis is gemakkelijk van de haakjes af te wippen
S
pecialisten uit verschillende
kerkbanken. Tegelijkertijd moesten de
vakgebieden werken samen om
banken, mocht dat in de toekomst wenselijk
de Sint Laurentiuskerk aan het
zijn, ook weer teruggebracht kunnen worden
Verdronkenoord een nieuw aanzien te geven.
in de oorspronkelijke staat.”
Een architect, orgelbouwers, stratenmakers,
Carels ontwierp een zitting met rugleuning
smeden, meubelmakers zetten hun ambacht
van gelamineerd hout met een speciale
en nieuwe technieken in voor de kerk om
laminaat toplaag, die op de bestaande
oplossingen op maat te bedenken.
kerkbanken is gemonteerd en eventueel
Respect voor en behoud van het
ook weer verwijderd kan worden. De kleur
monumentale karakter van de kerk naar
ervan is geïnspireerd door de kroonluchters
probleem. Carels: “De banken van toen
klussen wachten binnen nog de renovatie
Nieuw plein
ontwerp van de vermaarde Pierre Cuypers
in de kerk. Zowel zitting als rugleuning zijn
waren verhoudingsgewijs wat lager.
en verplaatsing van het Pels-orgel en
De Sint Laurentius mag nog zo mooi
staan daarbij voorop. De kerk werd van 1859
voorzien van een eveneens afneembare
De gemiddelde lengte van mensen is
buiten de inrichting van de openbare
zijn, veel Alkmaarders en toeristen lopen
tot 1861 gebouwd, in de stijl van de neo-
stoffering van rood velours. Hiermee zijn
toegenomen. Mocht de zitting toch te
ruimte. Carels: “Bij het bouwen van de
er helaas achteloos aan voorbij. Dat
gotiek. Eddo Carels, van caas architecten
ook de originele stoelen uit de kerk bekleed.
hoog worden, dan kun je onderaan de
kerk kwam er een klein orgel te staan op
komt omdat de kerk, vergeleken met de
Alkmaar, is nauw bij het project betrokken.
In de rugleuning is een gestileerde versie
poten wat inkorten.”
het koorbalkon boven de ingang. Later
belendende huizen, zo’n 30 meter van
Hij bedacht onder andere de nieuwe
aangebracht van het roosvenster uit de
De kerkbezoekers zijn enthousiast over
kwam daar een groter orgel, gebouwd
de rooilijn ligt en niet direct zichtbaar
bekleding van de kerkbanken.
voorgevel van de kerk.
de toegevoegde zitting en rugleuning. Wie
door de Alkmaarse orgelbouwer Pels.
is. Carels maakte een plan voor de
via de hoofdingang de kerk binnenkomt,
In de tweede helft van de zestiger jaren
herinrichting van het plein tussen de kerk
ziet alleen de achterkant van de banken.
verhuisde dat naar het noordertransept ,
en de gracht, het Verdronkenoord.
Velours
Catalogus
Carels: “De oude kerkbanken voldeden niet
Volgens Carels was een toevoeging zoals hij
Wie zich voorin de kerk omdraait, ziet de
dat zag men destijds als de beste plaats.
Carels: “Ik wil dat de aandacht van
meer. Het zitcomfort was ver te zoeken.
die ontwierp nog nooit vertoond.
prachtige bekleding van rode velours.
Een nadeel daarvan was dat de schilder-
mensen die over het Verdronkenoord
Daarnaast was het in de kerk een allegaartje
“Wij zagen hier in Alkmaar hoe goed
De overbodig geworden banken en stoelen
ingen daar verdwenen achter de orgel-
lopen, vanzelf naar de kerk toe getrokken
geworden, het zag er niet uit. Naast de
dit werkt: een nieuw aanzien en sterk
werden verwijderd en zijn in opslag.
pijpen.
wordt. Een van de manieren waarop ik dat
oorspronkelijk banken stonden er banken uit
verbeterd zitcomfort voor banken in
In het interieur van de kerk werden ook
de jaren ’60 en stoelen uit de jaren ’70, van
monumentale kerken. Daarom werkte ik
de vloeren aangepakt. Toevoegingen in
Het plan is nu dat het orgel wordt
van de entree van de kerk naar de gracht.
alles wat.
verder aan dit concept. In onze catalogus
graniet uit de jaren ’60 werden verwijderd
verplaatst naar de oorspronkelijke locatie
Door het gebruik van bijzondere klinkers
Het parochiebestuur wilde een oplossing
tonen wij nu verschillende standaard- en
en er kwam een nieuwe vloer van
op het koorbalkon.
en hardsteen met motieven wordt, bij
die aansloot bij het karakter van het
maatwerkoplossingen voor uiteenlopende
natuursteen.
De Stichting Alkmaarse Cuyperskerk werft
wijze van spreken, de loper uitgelegd voor
interieur en een goed zitcomfort bood. Het
kerkbanken. Een nieuw leven voor een oude
de bezoekers.
bestuur wil de kerk meer gaan gebruiken
kerkbank.”
Orgel
momenteel fondsen om deze verplaatsing mogelijk te maken. Met de actie “Adopteer
Aan het begin van de loper komt een
voor onder andere concerten, dat vraagt
Dat met een toegevoegde zitting de
Het vernieuwingsproject in de Sint
een pijp” willen zij het benodigde geld
sierlijk, hoog en transparant smeedijzeren
om gemakkelijker zitten dan op houten
bank iets hoger geworden is, is geen
Laurentius is nog niet klaar. Als grote
binnenhalen.”
hek van 3,5 meter hoog. Dat wordt >>
wil doen is een soort van ‘loper’ maken,
pagina 13
Bestel online op:
In verbinding met jouw gemeente
tablet
smartphone
TV
luisterkastje
www.kerkkaars.nl
computer
OP VAKANTIE?
VER WEG EN TOCH DICHTBIJ...
religieuze kwaliteits kaarsen
KERK TV NU OOK IN
Ruim 1.200 kerken vertrouwen op kerkdienstgemist.nl voor kerkradio en kerk TV. Neem contact op wat de mogelijkheden zijn voor uw kerk: 0570-572211 of
[email protected].
Bekijk ons compleet assortiment kwaliteitskaarsen op www.kerkkaars.nl. Wij leveren direct uit voorraad binnen 24 uur bij u thuis!
Ontwerp voor een taatsend hek
geen hek dat afsluit, dat wordt meer een
van de deur. Een deel van de deur draait
juiste combinatie van standaard producten,
poort die een uitnodigend gebaar maakt
dus naar binnen, een deel naar buiten.”
moderne techniek, maatwerk oplossingen,
naar voorbijgangers op de gracht. Het hek
SPECIALIST IN:
advies verkoop workshops
Geluidsinstallaties voor spraak en muziek
Beeldinstallaties projectie/LED schermen, camera’s en regie
Ringleidingsystemen
Kerktelefoon beeld en geluid oplossingen via internet
Lichtinstallaties
Podia en lessenaars
Complete en gebruiksvriendelijke bediening van o.a. licht, beeld en geluid
Verhuur van o.a. beeld- en geluidsinstallaties, licht en podia
T 0511 460 200
|
W www.pthgroep.nl
|
ambacht, materiaalkennis en veel geduld
gaat naar binnen open en is taatsend.”
Carels: “De opdrachtgever, het
leverde wat de Duitsers noemen een
Taatsend? “Een taatsdeur is een deur die
parochiebestuur, was zeer betrokken en
‘gesamtkunstwerk’ op. Anno nu noem je
om zijn verticale as draait, waarbij de as
gedreven om van dit project iets moois te
dat co-creatie.”
zich niet op een van beide stijlen bevindt,
maken. Dat was een grote stimulans. Het
maar bijvoorbeeld op 1/5 of 2/5 van de
zorgde voor een creatieve samenwerking
breedte van de deur. De draaipunten
tussen diverse disciplines tijdens het
bevinden zich aan de boven- en onderkant
ontwerp, de productie en de uitvoering. De
E
[email protected]
Situatie voor de renovatie
www.kerkbankrenovatie.nl www.caasarchitecten.nl
pagina 15
or de Protestantse gemeente in gebruik genomen kort na 2004, de dag dat de Nieuwe Bijbelvertaling werd Bijbel lag in de oude kerk altijd op de lessenaar midden op Zuiderkerk Er werd iedere zondag uit gelezen door een oor de kansel. el vAmsterdam, sdag 2015 is zowel de voorganger. Bij de brand op nieuwjaar De Zuiderkerk is de eerste voor de protestantse eredienst ontworpen kerk in Amsterdam. Het prachtige gebouw wordt en de uit ca. 1760 als alles wat daarin was, ook het orgel nu gebruikt door de internationale gemeenschap Vineyard Amsterdam. pen zijn gespaard toel, verloren gegaan. Een paar voorwer Schaapsound heeft een mobiele geluidsinstallatie geleverd het hart met hebben reft juist de voorwerpen die te maken die in 10 minuten op te zetten is. De installatie bestaat uit 4 n de kerkzaal niet hoogwaardige Fohhn LX izuilluidsprekers die in staat zijn spraak Het avondmaal zilver bevond zich gelukkig en live-muziek over te brengen in een galmrijke omgeving. de van zeventig jaren van de brand. De doopvont, in de Een compact verrijdbaar rack bevat de versterkers, draadloze microfoonontvangers en aansluitpanelen zodat de installatie t door de wel in aangetas gemaakt door Chris Dieleman, is eenvoudig te stellen in. antige koker, het getal a de brand voorzien van een twaalf-‐k De draadloze bediening verloopt via een Mackie iPad mixer waarmee de geluidsman de vrijheid heeft om overalis in de zaal Bijbel Ook deze van Israël en de leerlingen van Jezus. te gaan zitten en de controle heeft over de geluidsinstallatie. eheel verbrand terwijl alles er omheen, boeken, lessenaar en de met r het vuur verdwenen zijn. Toen een aantal mensen Huizen, Meentkerk enkte Bijbel vond op de zondagmiddag na de brand gingen de de eerste kerkdienst na de tijdens die Jesaja uit oorden De Meentkerk in Huizen beschikt43 over een prachtige HD KerkTV oplossing in combinatie met liturgieprojectie. De t opje hetdoor het water gaan – ik ben bij ken hadd d geklon camerabeelden kunnen thuis en: “Moe via KerkTV maar ook projectiescherm in de kerk getoond worden. niet meegesleurd. Moet je door het vuur gaan – het – je wordt presentatie voor de liturgieprojectie en iet de bediening van ien.” erschroe v n e j ullen z lammen v , de De de bestuurbare camera en videomixer vindt plaats vanaf een overzichtelijk regiemeubel. De beamer met telezoomlens projecteert op een groot, centraal gemonteerd projectiescherm en is voor iedereen goed leesbaar.
De Bijbel van Hoek Op Nieuwjaarsdag 2015 brandde de protestantse kerk van Hoek in Zeeuws-Vlaanderen af. Wonderlijk genoeg overleefde de Bijbel de hitte en de vlammen. Tycho Kloeg van Atelier Sterken, sinds kort Vanwaarde, restaureerde de Bijbel.
N
Vlaardingen, Rehobothkerk Ook in de Rehobothkerk in Vlaardingen heeft Schaapsound de geluidsinstallatie pas vernieuwd. Het gevolg is een grote verbetering van de spraakverstaanbaarheid door toepassing van een digitale mixer/ versterker en luidsprekers geschikt voor optimale spraak- en muziekweergave. De installatie is verder voorzien van alle benodigde randapparatuur waaronder (draadloze) microfoons.
Ridderkerk: Kaartenmakerstraat 18, 2984 CB, Tel. 0180 41 46 00 Zwolle: Baileystraat 2a, 8013 RV, Tel. 038 785 19 77 Roermond: Mussenberg 7, 6049 GZ, Tel. 0475 33 69 44 www.schaapsound.nl
[email protected]
iet dat het een oude, kostbare
eerste twintig bladen zijn deels verbrand.
hij de Bijbel te laten behandelen door
Bijbel is. Het is een exemplaar
De predikant van Hoek, ds. Arie van der
restauratieatelier Sterken in Beekbergen.
van de Nieuwe Bijbelvertaling
Maas, kreeg een tip om de Bijbel direct in
Hier komt uw eindredacteur in beeld.
en de kerk kreeg al na twee weken
zijn diepvries te doen. Dat was de redding
Ik bracht de Bijbel van Zeeland naar
een mooi nieuw exemplaar van het
ervan, vertelt restaurator boek en papier
Gelderland. Het nieuws haalde de
Nederlands Bijbelgenootschap. Maar
Tycho Kloeg in Beekbergen.
regionale zenders Omroep Zeeland en
toch in de verwoesting die de brand
Kloeg: “Als de Bijbel niet direct ingevroren
Omroep Gelderland.
veroorzaakte, was de behouden Bijbel een
was, zou hij binnen 48 uur zijn gaan
teken van hoop.
schimmelen. De bladzijden zouden aan
Filtreerpapier
elkaar zijn gaan kleven. De Bijbel zou dan
Kloeg vertelt het verhaal verder. “Eigenlijk
als verloren kunnen worden beschouwd.”
was het helemaal niet zo moeilijk. Je moet
Waarschijnlijk redde het bluswater de
Van der Maas zocht contact met de
alleen goed weten wat je doet. De Bijbel
Bijbel van Hoek. Het water doorweekte
conservator oud bezit van de Zeeuwse
kwam bevroren binnen en wij legden
het boek, waardoor de vlammen alleen de
Bibliotheek, Marinus Bierens. Na overleg
het boek op een vel filtreerpapier. Dat
buitenkant konden aantasten. Slechts de
met een boekrestaurator adviseerde
papier nam het vocht op dat door het >>
Bluswater
Kerkmagazine jaargang 6, nummer 2
“
pagina 17
De Bijbel is niet meer geschikt voor gebruik, je kunt hem wel ten toon stellen. ontdooien vrij kwam.
Bijbel liggen, opengeslagen op een
scheur te repareren. Na verloop van tijd
de leren band van oude boeken. Dat
Als hij een offerte heeft uitgebracht, kan
De volgende dag, toen de Bijbel deels
tekst uit Jesaja 43: “Moet je door het
gaat dat tape bruin verkleuren. En in
kan uitdrogen en gaan craqueleren.
de eigenaar beslissen of de restauratie in
ontdooid was, hebben wij hem open
vuur gaan – het zal je niet verteren, de
deze Bijbel had iemand een boomblad
Helpt invetten? Kloeg: “Ja, maar doe
gang wordt gezet.
Vanwaarde
gemaakt. Op een aantal plaatsen legden
vlammen zullen je niet verschroeien.”
gelegd, om te laten drogen. Het vocht
het alstublieft niet zelf. Probeer dit niet
wij er filtreerpapier tussen. Daarna was
Op zondag 22 maart werd de Bijbel
uit dat blad is door de pagina’s heen
thuis! Als je een leren band te lijf gaat
Wat weg is, is weg, stelt Kloeg. Maar hij
Sinds 15 april werken Restauratie
het een kwestie van geregeld kijken en
teruggegeven aan Arie van der Maas,
gedrongen. Of deze: het papier is roze
met schoensmeer, en dat gebeurt, is de
kan pagina’s waarvan delen ontbreken
atelier Sterken, Restauratie atelier
nieuw filtreerpapier aanbrengen. Zo
na de kerkdienst in de Protestantse
verkleurd door de uitscheiding van
schade niet te overzien. Het ene leer is
ook weer compleet maken. Hij neemt mij
de Tiendschuur, Restauratie atelier
trek je langzaamaan het water uit het
Gemeente Driewegen, Ellewoutsdijk en
een schimmel die in het boek was
het andere niet. Kalfsleer is veel steviger
mee naar een afzonderlijke ruimte. Daar
Helmond, DocumentenWacht en
boek. Intussen hebben wij er zachtjes
Ovezande. Van der Maas is ook daar
gekomen.”
dan schapenleer. Beide leersoorten vragen
staat een soort lopende band, waarop
MuseumWacht samen verder onder
een ventilator boven laten draaien, om
voorganger. Hij bracht hem weer naar de
Kloeg komt van alles tegen in
ieder om een eigen aanpak en wij weten
pagina’s kunnen worden aangevezeld. Dat
de naam Vanwaarde (geschreven in
vochtige lucht af te voeren. Tenslotte
overkant, Zeeuws-Vlaanderen.
Bijbels: stukjes kapotte kerstballen,
welke aanpak de beste is.”
wil zeggen: met water en een grondstof
kapitalen).
zijn we er met een warme föhn
dennennaalden, stickertjes van een postzegelvel die een scheur bijeen
Pijschade
moeten houden.
voor papier worden de ontbrekende
doorheen gegaan. Aan het einde van
Plakband
de dag was de Bijbel alweer goeddeels
Voor Kloeg was de Bijbel van Hoek een
droog.
eenvoudig karwei. Er zitten zwaardere
De voorste, deels verbrande pagina’s
klussen tussen de gemiddeld twee
Lompen
hebben wij met stijfsel op elkaar
Bijbels per maand die hij in zijn atelier
De meeste schade aan een boek of Bijbel
mouwen van zijn of haar toga voortdurend
geplakt. De Bijbel is niet meer geschikt
krijgt. Twee weken hiervoor kwam er
zit vooraan en achteraan. Daar is het
over de hoeken van de Bijbel. Als je dat
voor gebruik, maar je kunt hem wel ten
een Statenvertaling uit 1780 binnen.
boek het minst beschermd. Ook het
een keertje doet, is het geen probleem. Als
toon stellen.”
De Bijbel lag naast een radiator van de
scharnierpunt is kwetsbaar en de rug
je dat jaren achtereen doet, ontstaat forse,
Dat is precies wat de kerk wil doen.
centrale verwarming op de grond. De CV
kan gemakkelijk los raken.
moeilijk te herstellen schade.”
Onder het laatste onderdeel vallen
Momenteel worden plannen gemaakt
was leeggelopen en de Statenvertaling
“Vroeger werd papier gemaakt van
Op zijn tafel ligt een van de meest
de ateliers in Beekbergen, waar de
voor nieuwbouw op de plaats van de
had het water opgenomen.
lompen. Sinds het einde van de
aangetaste Bijbels: compleet stuk gelezen
Bijbel van Hoek werd gerestaureerd,
afgebrande kerk. De kerk was verzekerd
Kloeg: “De meeste schade ontstaat
negentiende eeuw wordt het goedkopere
en opgebruikt, met een afgebroken beslag,
Tiendschuur en Helmond.
bij Donatus en van het verzekeringsgeld
door gebruik van de Bijbel. Dat is heel
houtvezel de grondstof. Dat heeft als
misschien gevallen. Zelfs hier kan hij nog
kan een nieuwe kerk gebouwd worden.
verschillend. Hier zie je dat mensen
nadeel dat het snel afbreekt.”
een toonbaar exemplaar van maken, maar
In die nieuwe kerk zal de gerestaureerde
plakband hebben gebruikt om een
Een ander kwetsbaar onderdeel is
hij schat de kosten op rond de € 5.000,--.
delen aangevuld. Het is een precies en
Op de website zeggen ze het zo:
Een bijzonder soort schade is pijschade.
kostbaar proces, maar de resultaten zien
‘Een moderne dienstverlener op het
Kloeg: “De Bijbel ligt opengeslagen op
er overtuigend uit.
gebied van beheer, restauratie en calamiteitenondersteuning voor alles
de kansel. De predikant veegt met de
Vanwaarde Restauratie Engelanderholt 3C 7361 CZ Beekbergen (055) 542 31 47
van waarde.’ Vanwaarde bestaat uit drie onderdelen DocumentenWacht, MuseumWacht en Restauratie.
www.vanwaarde.eu Wim van Houten
Pagina 19 pagina 19
Wat zijn oude kerken ons waard?
Kerkmagazine jaargang 6, nummer 2
Met het oog op de Provinciale Statenverkiezing van maart organiseerde de ChristenUnie-fractie uit de provincie Utrecht een symposium met als thema: Religieus erfgoed. Kerkmagazine was erbij. Tekst:
Korstiaan van Vliet
De aanleiding voor het symposium was de
Vallend steen
Utrechtse Erfgoedmonitor 2014, waarin de staat
De problemen zijn groot. In de afgelopen jaren
van het Utrechts Erfgoed wordt gepeild. In de
moest regelmatig geld worden vrijgemaakt voor
komende jaren is, door toenemende leegstand
spoedreparaties: de stenen kwamen letterlijk naar
Zoek naar vormen waarbij gebruik en eigenaarschap
bouwstop voor kerken. Stoppen met nieuwbouw van
en verval, voor de restauratie van kerken naar
beneden.
gemengd zijn. Denk aan het opzetten van een publiek-private
kerken, eerst zoeken naar een passende, leegstaande kerk.
schatting 43 miljoen euro nodig om verdere
Schaddelee: “Bovenop de zorgen rond onderhoud
stichting die eigenaar wordt van de gebouwen en er naar
Daarbij moet de overheid niet rigide vasthouden aan de
achteruitgang te voorkomen. Maar religieus
en restauratie dreigt ook nog forse leegstand. Het
streeft de gebouwen op zondagen een kerkelijke bestemming
bruikbaarheid van erfgoed. Meedenken en flexibiliteit zijn
erfgoed heeft weinig prioriteit in het huidige
aartsbisdom Utrecht telt 300 kerken. Aartsbisschop
te laten houden en andere dagen te openen voor publieke
twee vereisten om religieus erfgoed geschikt te maken voor
provinciebeleid.
Eijk verwacht dat in 2025 twee derde hiervan is
doelen. Dat vraagt om wat inschikkelijkheid. Het gebouw
kerkelijke gemeentes.
onttrokken aan de eredienst. Volgens schattingen
is dan van meerdere partijen en wordt door meerdere
Daarnaast is geld een punt. Minder gelovigen, minder geld,
Willibrord
zal de PKN zo’n 25 procent van haar gebouwen
doelgroepen gebruikt. Dat zal soms schuren, maar het
wat het ondoenlijk maakt om een monumentaal pand in
Vanaf 690 liet bisschop Willibrord verschillende
moeten afstoten. Wat gebruik, onderhoud en
kerkgebouw behoudt haar functie in de wijk. Juist kerkelijke
stand te houden. De overheid moet bijspringen. Laten
kerken bouwen in Utrecht. Het was het begin
herbestemming betreft staat Utrecht de komende
gemeenschappen zouden niet teveel moeten hechten aan
kerken gewoon vragen om geld bij de overheid. En misschien
van een rijke traditie. Ruim 13 eeuwen later telt
jaren dus voor een enorme uitdaging. Tot op heden
bezit.”
is crowdfunding een oplossing, onder andere omdat het zorgt
de provincie Utrecht alleen al 226 religieuze
lukte het voor slechts een kwart van de religieuze
gebouwen en onderdelen daarvan, met de status
gebouwen om een nieuwe bestemming te vinden.”
van rijksmonument. Acht monumentale kerken
De ChristenUnie pleitte op het symposium voor een
hebben grote problemen om hun monument
Oplossingen
toonbaar te houden.
Wat te doen? Inleiders en deelnemers aan het
Arne Schaddelee, fractieleider van de ChristenUnie
symposium kwamen samen tot een een mix aan
in de provincie: “Het staan op de schouders
oplossingen, al dan niet haalbaar. Veel kerken
van zo’n rijke traditie, schept voor mensen van
die aan de eredienst zijn onttrokken, vinden een
vandaag verantwoordelijkheden. De tragiek van
nieuwe en goede bestemming: uitvaartcentrum,
Utrecht is echter dat de provincie nu nauwelijks
appartementencomplex, eetgelegenheid, culturele
iets doet voor haar kerkelijk erfgoed. Vandaar onze
broedplaats.
wens om dit thema stevig op de politieke kaart te
Schaddelee vindt dat de kerk het beste tot zijn
zetten.
recht komt als kerk: “Geef oude kerken terug aan
Kerken zijn vaak letterlijk bakens in ons landschap
de gemeenschap. >>
en in onze samenleving. Ook vormen zij een rustpunt en een schuilplaats, in tijden van grote rampspoed of persoonlijk leed. Daarmee raakt het aan onze identiteit. Daar hoef je helemaal geen trouwe kerkganger voor te zijn.”
Bouwstop
“
Bakens in het landschap, rustpunt en schuilplaats
voor grote betrokkenheid van de ‘funders’. De vraag die de komende jaren op tafel ligt: wat zijn oude kerken ons nog waard?
Niet alleen: De meest compacte audio versterker De meeste DSP programmeermogelijkheden IP adresseerbaar dus lage onderhoudskosten Zuinig, want uitgerust met slaapstand Het grootste bediengemak De meeste programmeerbare in- en uitgangen De meest veelzijdige met vermogens van 500W tot 2000W Wij beloven vooral:
Stilte. Ashly pêma. De stilste versterker www.ashly.com
voor de Benelux: www.tau.nl
In verbinding met jouw gemeente
tablet
smartphone
De deur
interieurarchitectuur
TV
luisterkastje
computer
pagina 21
Kerkgangers komen de kerk binnen door de deur. Bij die deur wordt zelden stilgestaan. Kerkmagazine portretteert in deze serie Nederlandse kerkdeuren. Deze keer: de deur van de doopsgezinde Vermaning in Den Haag. Doopsgezinden noemen hun kerkgebouw Vermaning. Dat klinkt streng, maar gaat terug naar de tijd van hun voorman Menno Simonszoon, waarin ‘vermanen’ stond voor ‘onderwijzen’.
BIJ ZIEKTE...
MET KERKDIENSTGEMIST.NL BEN JE NIET ALLEEN...
Hoe groot is de deur? De deuren zijn samen 2.14 meter breed en 2.66 meter hoog. Hoe oud is de deur?
NU OOK IN
Ruim 1.200 kerken vertrouwen op kerkdienstgemist.nl voor kerkradio en kerk TV. Neem contact op wat de mogelijkheden zijn voor uw kerk: 0570-572211 of
[email protected].
“
“
KERK TV
eigentijdse kerkinterieurs met respect voor traditie en ruimte voor iedereen.
[email protected] | www.vdkl.nl | 015-2155839
Niet oud: uit 2002. Dat zit zo. In 1964 werd de kerk ingrijpend verbouwd. De deuren werden verwijderd en de deuropening werd dichtgemetseld. In 2000 startte een nieuwe restauratie. De gemetselde muur werd weer afgebroken en een nieuwe deur werd aangebracht. De gehengen op de deur zijn voor de sier, de deur hangt aan moderne scharnieren. Aan die gehengen zit nog een mooi verhaal vast. Een van de gemeenteleden, die ooit in de kerk was getrouwd, was niet blij met het verwijderen van de deuren. Hij schroefde een geheng los van een van de deuren uit de containers met sloopafval voor de kerk, als souvenir. Toen de kerk in 2000 opnieuw werd aangepakt, stond in het kerkblad een oproep: wie weet nog wat te vertellen over de kerk voor 1960? De man meldde zich direct en zijn geredde geheng werd het voorbeeld voor de nieuwe beslagen, die er precies zo uitzien als de oorspronkelijke. Wie maakte de deur?
N R DA
50 MEE
r
Jaa
E R VA
RING
Van Lierop
RELISOUND www.relisound.nl
[email protected] 0113-229519 Smithweg 1.28 4462 HC Goes
Conserveert & Herstelt Hout | Verdrijft Vocht
Van Lierop Van Lierop
Professionele Audio & Video installaties Wij ontwerpen en monteren audio en video installaties!
Onze uitblinkers: •
Digitale AVE luidspreker zuilen Bekijk en beluister ze op de beurs Kerk & Gemeente.
•
KerkTV oplossing De dienst bekijken via uw eigen tv, computer of tablet.
Vestigingen Noord: Alphen a.d. Rijn | Heerhugowaard | Assen | Vestigingen Zuid: Boxtel | Echt | Mechelen (B) |
www.vanlierop.nl Van Lierop
Van Lierop
0172 43 35 14
0411 63 26 47
Van welke materiaal is de deur gemaakt? Frans eikenhout en ijzeren beslag. De oorspronkelijke deur was ook van Frans eikenhout en getracht is daar zo dicht mogelijk bij te komen. Van belang daarbij is de manier waarop het hout gezaagd wordt, daardoor komen de eigenschappen van dit eikenhout het beste tot hun recht. Gaat de deur naar binnen of naar buiten open? Naar buiten. Hoeveel mensen gaan er in een week door deze deur? Weinig, want voor de kerkdiensten op zondag en de bijeenkomsten doordeweeks gebruiken wij de nieuwe deur aan de zijkant (zie onderste foto). Deze deuren gaan alleen open voor trouwdiensten en uitvaarten. Daarom noemen wij ze ook wel ‘rouw- en trouwdeuren’. Mevrouw Bolier noemt het indrukwekkend, wanneer iemand door deze deuren uitgedragen wordt. “Je voelt dan echt dat iemand voor altijd de gemeente verlaat.”
Een gezonde kijk op onroerend goed Onderzoek op (hout)aantasting | Houtinsectenbestrijding Zwamsanering | Isochips®-kruipruimteisolatie | Vochtwering Kruipruimterenovatie | Houtrestauratie met epoxytechniek Heteluchtmethode | Zuurstofarmeluchtmethode Kelderafdichting | Inspectieabonnementen
Timmerman Arie van Soldt, in goed overleg met Hans Statema van aannemersbedrijf Van den Boogaard en Laurens Vis van Vis Restauratie Architecten. Van Soldt is intussen met pensioen, zijn timmerbedrijf ging over in andere handen.
Hoe kan de deur op slot en waar zijn de sleutels? Ja, de deur kan op slot en de koster heeft de sleutels. Van binnen kan de deur in geval van nood altijd direct open met een paniekslot.
Vredeskerk in Goes
Geluidsinstallatie voor muziek en spraak, Led schermen en beamer HD KerkTV uitzending HD, Regie meubel
RELISOUND
0113-229519
DE BETROUWBARE www.relisound.nl PARTNER Smithweg 1.28
[email protected] audio & video
4462 HC Goes
Informanten: koster Wim Loef, gemeentelid mevrouw Bolier, Hans Statema van Aannemersbedrijf Van den Boogaard en restauratiearchitect Laurens Vis. Heeft uw kerk een deur die het waard is geportretteerd te worden? Bel of mail ons:
[email protected], (055) 5221226
Kerkmagazine jaargang 6, nummer 2
pagina 23
Steigerdak in Winchester De Kathedraal van Winchester ondergaat momenteel een ingrijpende restauratie. Het daklood, de natuurstenen gewelven en het glas-in-loodwerk worden vervangen of gerepareerd. Het project gaat jaren duren. Normaal schrijft Kerkmagazine alleen
de grootste schatten van de kathedraal: de
van het werk is de vernieuwing van
over facilitair beheer in Nederlandse
Winchester Bijbel (zie kader).
het dak, dat lekt. Op het dak ligt 500
kerken. Dat biedt al meer dan genoeg
Nog meer redenen om naar Winchester
ton lood, dat rond 1890 aangebracht
onderwerpen voor een jaargang van vier
te gaan? De romanschrijfster Jane
werd en na meer dan een eeuw in zeer
nummers. Bij het bezoek aan een graf in
Austen (Pride and prejudice) overleed
slechte conditie is. Het dak werd door de
de ‘grounds’ van Winchester Cathedral
in Winchester en is begraven in de
jaren heen steeds gerepareerd, maar de
stuitte uw eindredacteur op een groots
kathedraal. En de oude Pilgrim’s Way
lekkages worden nu een serieus probleem.
restauratieproject.
begint in Winchester en leidt naar
Zij veroorzaken plassen op de vloer
Canterbury.
eronder en schade aan het hout.
Engelsen zijn hier goed in: bezoekers
Het lood wordt verwijderd, omgesmolten
Ruim 20 miljoen pond is nodig om
trekken. Geen attractie zo onbeduidend
en opnieuw aangebracht. In de periode
Winchester Cathedral gereed te maken
of er is wel een visitor’s centre. Dat
dat het lood in behandeling is, komt er
voor de toekomst. Een groot deel daarvan
geldt zeker bij grote attracties als deze
een tijdelijk dak op de kerk. Dat staat
komt uit het Heritage Lottery Fund, een
historische kathedraal. Naast de kerk
te wachten naast de kerk: een enorme
loterij waarvan de opbrengst gaat naar het
staat een representatieve ‘Cathedral
constructie van steigermateriaal, in de
behoud van historisch erfgoed.
Shop’ en een representatieve lunchroom,
vorm van een dak. Geen idee hoe ze dat
Het is opmerkelijk dat deze renovatie en
die je ook kunt huren voor feesten,
er straks op gaan takelen.
restauratie hand in hand gaan met nieuwe
partijen, recepties of condoleances na een
Binnen in het koor is ook een steiger
voorzieningen om bezoekers te trekken
begrafenis. De zaak wordt gerund door
gebouwd om de gewelven te kunnen
en te interesseren voor de rijkdom van de
mensen met een verstandelijke beperking.
restaureren. Bouwvakkers klimmen er op
Lunchroom
kathedraal.
en af.
Een van de doelgroepen wordt bereikt
Steigerdak
met het Learning Centre Project, waarbij
Het onderhoud van de kathedraal is
Glas in lood
jaarlijks 25.000 leerlingen van scholen in
een ‘work in progress’, een doorlopend
Een ander hoofdwerk betreft de
de omgeving naar de kathedraal komen.
proces. Wind, weer en water zijn serieuze
restauratie van de ramen. Het vroegste
In het prachtige zuidertransept van de
bedreigingen voor de eeuwenoude muren,
glaswerk in de kathedraal gaat terug
kerk komen nieuwe exposities op drie
ramen en daken.
tot 1330. Tijdens de Burgeroorlog in de
verdiepingen, onder andere over een van
Een van de meest opvallende onderdelen
zeventiende eeuw werden veel ramen >>
pagina 25
Kerk, vergaderzaal of kantoor inrichten? Bel voor een afspraak! HOEKMAN Kantoor & Project
Uw partner in complete kantoor- en (kerk) zaalinrichting
Als u kiest voor Hoekman dan kiest u voor kwaliteit en design. Bent u toe aan een nieuwe inrichting, uitbreiding of vervanging van uw kerk-/vergaderzaal, consistorie of kantoor maak dan kennis met het ruime aanbod. Ook voor uw studeerkamer. Het ruime assortiment, de verschillende stijlen, kleuren en materialen in combinatie met een deskundig advies maken een afspraak de moeite waard. Vindt u ‘t tijd voor een persoonlijk adviesgesprek? En bij u op locatie? Geen enkel probleem, bel of mail voor een afspraak met Piet Hoekman.
Noordzandstraat 34 - 4401 CG Yerseke - T: 0113 572907 M: 06 53154711 - E:
[email protected] - www.piethoekman.nl
Bij kerkelijkdrukwerk.nl kunt u o.a. een kerkblad, liturgie, flyer of poster laten drukken.
Winchester Cathedral is onder meer beroemd
oude verhalen vroom en vrolijk opnieuw verteld in kroegen en kerken
vanwege de Winchester Bijbel, volgens deskundigen de grootste en mooiste van alle overlevende 12e-eeuwse Engelse Bijbels. Deze Bijbel werd geschreven in de priorij die verbonden was aan de kathedraal. Een paar cijfers: de Bijbel bestaat uit 468
in kerkdiensten en vieringen op vrijwilligersavonden conferenties en symposia www.keesposthumus.nl
foliovellen van kalfshuid. In het midden gevouwen zorgde dat voor 936 pagina’s
(055) 522 12 26
in totaal. Naar schatting waren de huiden van 250 kalveren nodig voor dit boek. Om materiaal te besparen begint een nieuwe Bijbelboek niet op een nieuwe pagina, maar direct onder het voorgaande Bijbelboek. Onderzoek wees uit dat een enkele schrijver
film - vormgeving - websites
www.originmedia.nl
Verleng de levensduur van uw kerkmeubilair
Neem een kijkje
die Latijnse teksten schreef. In de marge van de tekst zijn nog steeds de correcties
vernietigd, maar de brokstukken werden
Mocht u deze zomer in de buurt komen,
zichtbaar die een tweede, controlerende
bewaard en later weer samengevoegd.
dan kunt u het restauratiewerk met
monnik aanbracht.
Het glas-in-lood in het priesterkoor
eigen ogen bekijken. De kathedraal
Kunstenaars werkten aan de verluchtiging
zat zo hoog, dat het behouden bleef
blijft tijdens de werkzaamheden
van de hoofdletters, met verschillende
en een prachtig voorbeeld vormt van
geopend, al zijn sommige ruimtes niet
kleuren inkt. Dat waren waarschijnlijk
laat-middeleeuwse glasschilderingen en
toegankelijk. Een tijdelijke expositie aan
reizende freelancers, die langs kloosters
ontwerp.
de noordkant geeft informatie over de
trokken en hun artistieke vaardigheden te
Helaas zijn grote delen van het glas
Winchester Bijbel. In de kerk wordt op
gelde maakten. Dure pigmenten werden
aangetast, waardoor details verloren
panelen informatie gegeven over het
gebruikt, met inbegrip van weelderig
gaan. De natuurstenen kozijnen zijn
restauratieproject. En dan zijn er altijd
bladgoud of verf om de illustraties te laten
afgebrokkeld, waardoor het glas er soms
nog de vriendelijke Engelse dames en
schitteren.
simpelweg uitviel. Het omvangrijke
heren die de bezoeker graag alles, en
De Bijbel bestaat uit vier delen, met eiken
restauratiewerk moet het glas
dan ook alles, willen vertellen over hun
planken en een lederen rug. Momenteel
terugbrengen in haar oorspronkelijke
trotse bezit.
bevindt zich een van de delen in een
luister. Straks zal de zon weer door
museum in New York.
de ramen van Winchester Cathedral schijnen en oude tijden doen herleven.
Vaste lage prijzen en geen verzendkosten. Productie in eigen huis en binnen 24 uur gereed.
Vraag de speciale kortingscode aan. Ga naar kerkelijkdrukwerk.nl/actie
Winchester Bijbel
KEES POST HUMU S VERT ELT
herstoffering
U vindt Ampetronic ringleidingsystemen in: Rabobank, Utrecht Gemeentehuis, Rijswijk Corus, IJmuiden Ziekenhuis Maxima, Eindhoven Uitvaartcentrum, Uden Wijkcentrum Het Anker, Zwolle Medisch Spectrum Enschede Rechtbank Leeuwarden Nederlands Hervormde kerk, Bergentheim Beurs- en congresgebouw RAI, Amsterdam TU Delft Rechtbank Utrecht Sporthal Barneveld Hilton Hotel, Schiphol Verzorgingshuis Goezate, Werkendam En op meer dan 2000 andere locaties in Nederland.
UW
KERKB LAD
GRATI S GEDR U KT
Voor: Zorg
’t Meest toegepast
Kantoor Achterwetering 31, Schoonhoven | 0182 - 305200
Overheid
MLD7 ringleidingversterker
Horeca Onderwijs SNEL
BINNEN 24 UUR GEREED
EENVOUDIG
OVERZICHTELIJK BESTELSYSTEEM
VOORDELIG VASTE LAGE PRIJZEN
www.joustraherstoffering.nl Duurzaam - Sociaal - Besparen
www.ampetronic.com
voor de Benelux: www.tau.nl
DE SPECIALIST IN
In verbinding met jouw gemeente
tablet
smartphone
SPRAAKVERSTAANBAARHEID. TV
luisterkastje
WESOTRONIC komt graag bij u op locatie voor inventarisatie van uw wensen.
computer
NIEUWSGIERIG?
• Geluidsinstallaties • Ringleidingsystemen • Presentatiemiddelen • Audio en video-streaming • Kerktelefonie
KIJK GERUST MEE...
Oude Kerk Katwijk
30 april ‘15 opgeleverd
Hartelijk dank voor uw bezoek!
KERK TV NU OOK IN
Ruim 1.200 kerken vertrouwen op kerkdienstgemist.nl voor kerkradio en kerk TV. Neem contact op wat de mogelijkheden zijn voor uw kerk: 0570-572211 of
[email protected].
www.wesotronic.nl Ebweg 10 • 2991 LT Barendrecht • T 0180 - 621 000 Galvaniweg 15 • 8071 SC Nunspeet • T 0341 - 271 000
KERKSTOELEN.NL
Alle exposanten en organisator Helderblauw danken u voor uw bezoek. Dankzij u kijken de exposanten tevreden terug op een plezierige en succesvolle beurs! Volgende edities: 15-16 april 2016 – Kerk & Gemeente Noord, Drachten 24-25 maart 2017 – Kerk & Gemeente Centraal, Utrecht
www.kerkengemeente.nl
JVK Daken BV
www.jvkdaken.nl Den Bosch Breda T 076 303 2400 M 06 126 46 899 E
[email protected]
T 073 303 2925
Lommel (BE) T 00 32 3 8080918
Dakdekkers ▪ Leidekkers Loodgieters ▪ Zink- en Koperslagers
Audix microfoons: Innovatieve techniek Esthetisch ontwerp Zuivere weergave Ongevoelig voor RF invloeden
Zuiver
Uw kerkzaal snel ombouwen of eenvoudig geschikt maken voor een concert of expositie. Iedere kerk heeft zijn eigen wensen. Voor iedere ruimte hebben wij een passende stoel. De nieuwste modellen van Thonet, Brunner en Casala nu in onze showroom!
Papland 9-1A, Gorinchem. Tel. 0183 – 74 53 53
www.audixusa.com
voor de Benelux: www.tau.nl
Beursnieuws: Kerk & Gemeente 2015
Pagina 29
Tekst: Kees Posthumus Foto’s: Henrieke van Assen
Levendige beurs Op vrijdag 20 en zaterdag 21 maart werd in de Utrechtse Jaarbeurs de beurs Kerk en Gemeente 2015 gehouden. Het was een levendige en geslaagde beurs, aldus bezoekers, standhouders en organisator.
verzorgden wij in de presentatieruimte
uit te brengen, op basis van een
een lezing; “Duurzame verlichting; Wel
bezoek aan de kerken. De inzet is: een
of geen Led in de kerk?”
optimale verlichting, die duurzaam en
Er waren meer workshops en lezingen
kostenreducerend is. Vermeulen meldt
In 2008 bedacht bureau Helderblauw
toga, een stola of avondmaalstextiel. Ik
familiebedrijf dat koosjere wijnen uit
over allerlei onderwerpen. Akoestiek,
extra expertise in huis te hebben voor
deze beurs, een facilitaire vakbeurs voor
merk dat mensen de kerk mooier willen
Israël importeert, om te gebruiken bij
bedrijfshulpverlening, nieuwe media,
kerken die multifunctioneel gebruikt
kerken. In het buitenland werden deze
maken, er is veel animo voor mooi
avondmaal. Hier klinken termen als ‘een
multifunctionaliteit, veiligheid, energie.
worden. Elke functie vraagt om een
beurzen al georganiseerd. Helderblauw
kerkelijk textiel.”
wijn uit het hogere segment’ en ‘een
Verhoef meldt dat er op beursvloer
eigen manier van belichten. Verhoef:
haalde het concept naar Nederland.
Van een geheel andere orde is de
goede afdronk’. Een eindje verderop staat
tientallen gesprekken plaatsvonden met
“Per kerk gaan we de komende
Nadat de organisatie in andere handen
stand van Smitsair, specialist in
Yssa, een christelijke webwinkel, die
mensen die, in welke hoedanigheid
maanden bezien wat de beste oplossing
was overgegaan, nam het bureau het in
luchtbehandeling. Wij schreven er eerder
hun kraam vol heeft staan met kleine
dan ook, betrokken zijn bij kerken.
is voor elke situatie. Met uiteindelijk
mei 2014 weer over en zorgde voor een
over en er lijkt genoeg reden om dat nog
cupjes voor de viering van avondmaal of
“Kosters, kerkrentmeesters,
resultaat dat het huis des Heeren
frisse doorstart.
eens te doen, met projecten in onder
eucharistie. Normaal staan zij op grote
restaurateurs en architecten, allen
een huis is waar ieder graag naar toe
andere Culemborg. Naarden, Overveen,
evenementen zoals de EO-jongerendag.
toonden interesse in het werk wat wij
komt, en tijd kan nemen om alleen
Warmond, Loosduinen. Ook hier:
Dan ‘hangen de jongeren met hun benen
doen, namelijk het optimaal verlichten
of samen met anderen een intense
enthousiasme over de leuke gesprekken.
uit de stand’. Nu is het wat rustiger.
van kerken, zodat niet alleen de
geloofsbeleving te hebben.”
Daar weer naast staat Slabbinck,
sfeerbeleving enorm toeneemt, maar
Lucht en textiel Dat werkte, je merkte direct bij binnenkomst dat de beurs levendig was. Bij veel stands stonden bezoekers te
Begraafplaats-app
leveranciers van kazuifels, stola’s,
ook de geloofsbeleving een boost krijgt
Ook organisator Marco van de Wetering
praten met standhouders. Een teken dat
In het vorige nummer schreven wij over
mijters, bisschopsstaven, kandelaars.
richting God. En dat is het fundament
liep tevreden rond op de beurs. “De
de onderwerpen relevant waren voor de
de rentmeesters van de Stichting Kantoor
Hier weten ze ook precies waar je op
van het bedrijf.”
beurs was een succes. Wij zijn er
mensen die dag in, dag uit bezig zijn met
Kerkelijke Goederen. Op het kantoor in
moet letten bij het branden van kaarsen.
het beheer van hun kerk.
Amersfoort is weer iets nieuws bedacht,
Kerkmagazine gaat dit jaar nog bij
Armatuur
Rustig en geconcentreerd zit Carien
melden de mannen in de stand van
hen langs om die informatie voor u te
Het was vooral het spikspinternieuwe
bij de vorige editie, maar ook meer
van Hedel te werken aan liturgisch
KKG/KKA. Het is een begraafplaats-
noteren.
UDORA-pendelarmatuur, dat de
gerichte bezoekers. Vooral het feit dat
textiel. Zij bekent eerlijk: “Zo sla ik
app, die beheerders van begraafplaatsen
bijna 100% van de bezoekers echt de
gaat helpen bij hun dagelijks werk. Na
Gezegend
aandacht trok van de vele bezoekers.
twee vliegen in een klap. Dit werk lag
“Nooit eerder hadden zij een
mensen waren waarnaar exposanten op
er al een hele tijd en deze beurs is een
invoering van de gegevens in het systeem
Een van de exposanten, Vermeulen
pendellamp gezien, die boven,
zoek zijn, maakt dat de deelnemende
mooie gelegenheid om het af te maken.
kun je, terwijl je over de begraafplaats
Lichtarchitectuur, kijkt met tevredenheid
onder en ook midden in licht geeft.
bedrijven en organisaties zeer positief
Maar het belangrijkste is dat ik hiermee
loopt, de informatie op je smartphone
terug op de beurs. Maarten Verhoef:
Bovendien maakt de lamp gebruik van
oordelen over Kerk & Gemeente 2015.
de aandacht van de passanten trek. Die
aflezen. Rij 10, vak 4: wie ligt hier, sinds
“Wij kunnen niets anders zeggen,
een unieke nieuwe LED-technologie,
Bezoekers gaven via een enquête
komen snel kijken: wat bent u aan het
wanneer, wie heeft de rechten, et cetera.
dan dat het in vele opzichten een zeer
die veel kerken bekoort.”
te kennen dat ze content zijn over
doen? Direct zaken doen zal ik hier niet,
U hoort meer over deze app.
geslaagd en gezegend event is geworden.
De beurs blijft voor Vermeulen niet
het aanbod op de beurs en de goede
maar het kan wel de aanleiding zijn voor
Heel de breedte van het kerkelijk beheer
Vermeulen Lichtarchitectuur was royaal
zonder resultaat. Vele kerken vroegen
contacten. Niets staat een volgende
de komst naar mijn atelier, voor een
is te vinden op de beurs. Tah-Or, een
vertegenwoordigd in hal 5. Daarnaast
het bedrijf om een lichtadviesplan
editie in de weg!”
“
Niet alleen meer bezoekers, ook meer gerichte bezoekers
aantoonbaar in geslaagd om niet alleen méér bezoekers te trekken dan
Bezoekster bij de kraam van Carien van Hedel.
pagina 31
Kerkenbeheer actueel Grafpoëzie in Groningen
Tijgers in de tempel
Inventariseer uw erfgoed!
Klinkend erfgoed
Kerkenbeurs NoordNederland
Groene kerken
Theologe Anne Baljeu digitaliseerde
De Luangta-Maha-Bua-Tempel, ook wel
Een goed inventarislijst is van groot
Tijdens een symposium op vrijdag 11
De organisator van Kerk & Gemeente,
Op zondag 12 april werd met een
voor Stichting Oude Groninger Kerken
Tijgertempel genoemd, is een grote
belang bij het beheer van kerkelijk
september in de Grote Kerk te Alkmaar
Helderblauw BV uit Barneveld, neemt de
feestelijke kerkdienst gevierd dat de Open
de grafteksten van de kerkhoven die de
toeristentrekpleister in Thailand. Maar dat
erfgoed. Dat schrijft Marco Blokhuis van
ziet een nieuw platform het licht, voor
Kerkenbeurs Noord-Nederland over van
Hofkerk in Apeldoorn de eerste Groene
stichting beheert.
gaat vermoedelijk niet lang meer duren.
Museum Catharijneconvent.
alles wat klingelt, slaat, luidt en klinkt.
Alfred Knorr Communicatie.
Kerk van Apeldoorn is geworden.
Veel grafstenen zijn opgesierd met poëzie.
De monniken moeten de 147 tijgers
Erfgoedspecialist Blokhuis wijdt er een
De Vereniging van Beheerders van Monu-
Beide partijen maakten dit in april bekend.
Als bewijs van deze mijlpaal werd achter
Baljeu verwonderde zich over de bijzondere
overdoen aan dierenparken of natuurparken,
artikel aan in het maandblad Kerkbeheer
mentale Kerkgebouwen in Nederland
Met Kerk & Gemeente (K&G) werd het
de ramen bij de ingang een gevelbord met
teksten, die vertellen hoe mensen aan hun
maakte de Thaise dierenbescherming
van maart 2015. Als er bij het beheer
(VBMK) organiseert in samenwerking met
fenomeen kerkenbeurzen in 2009 in
de aanduiding ‘groene kerk’ aangebracht.
einde kwamen. “Ik ben geraakt door deze
onlangs bekend. De tempel beschikt niet
van kerkelijk erfgoed een goede, actuele
het Platform Klinkend Erfgoed (PKE) en
Nederland geïntroduceerd door eigenaar
De Open Hofkerk in Apeldoorn heeft
gedichten omdat ze openlijk over de dood
over de noodzakelijke vergunningen om de
inventarislijst gebruikt wordt, zijn
de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Marco van de Wetering. Deze beurs beleefde
gekozen voor een duurzame en eerlijke
spreken. Er rust geen taboe op zoals dat in
katachtigen te mogen houden.
kerkrentmeesters zich meer bewust van het
(RCE) op 11 september een symposium
maart 2015 zijn vijfde, succesvolle editie
levensstijl. Duurzaamheid is voor deze
onze tijd weleens het geval is. De gedichten
Dierenbeschermers beschuldigen de
belang van de objecten.
met als thema Klinkend Erfgoed, behoud,
in de Jaarbeurs Utrecht. Alfred Knorr
gemeente meer dan alleen het thema Natuur
laten zien dat de dood toentertijd midden in
monniken er onder meer van te handelen
Sinds eind jaren 70 is het culturele erfgoed
beheer en gebruik. Kinkend Erfgoed heeft
organiseerde zijn Kerkenbeurs Noord-
en Schepping in een kerkdienst of bij een
het leven stond. Evenals rouw en ellende.
in bedreigde diersoorten en er een slecht en
in kerken vastgelegd in rapporten die zijn
betrekking op orgels, luidklokken, carillons
Nederland (KNN) in 2011 en 2013 in
activiteit. Het gaat ook energie en klimaat,
De mensen spreken daar in hun gedichten
illegaal fokprogramma op na te houden. In
op te vragen bij Museum Catharijneconvent.
en torenuurwerken. Die middag zal tevens
Drachten. Dat het nu komt tot overname
bewust inkopen doen, bewust bankieren
openlijk over.”
februari deden de autoriteiten huiszoeking
Zij zijn van belang nu veel kerkgebouwen
het Platform Klinkend Erfgoed worden
heeft vooral te maken met de wens van
en duurzaam beheren. Met deze aanpak,
Heel veel gedichten eindigen met
in het complex, na aanwijzingen dat de abt
een multifunctionele bestemming krijgen en
gepresenteerd. Het symposium vindt plaats
Helderblauw om de positie te verstevigen.
die ook opgenomen is in het beleidsplan,
troost in geloof vanwege een bepaalde
beschermde paradijsvogels had gekocht
het interieur wordt aangepast. Door fusies
op 11 september vanaf 10.30 uur in de
Marco van de Wetering daarover: “De markt
neemt zij een kleine, groene stap in de
heilsverwachting die mensen hebben van
voor zijn privé-dierentuin. Er werden 38
van gemeenten komen ook veel voorwerpen
Grote of Sint Laurenskerk in Alkmaar.
van kerkelijk beheerders en leveranciers
goede richting. In de toekomst zullen meer
het hiernamaals. “Dat doet mij beseffen
exemplaren aangetroffen op het terrein.
bij elkaar in één gebouw. Bestaande
Met het symposium wil het Platform
is een kleine en zeer specifieke markt.
stappen volgen.
dat het geloof in het verleden heel veel
Het tempelcomplex ligt 120 kilometer ten
inventarislijsten zijn daardoor niet meer up
aandacht vragen voor het vaak onbekende
Dat vereist een goede en intensieve relatie
De Eyup Sultan Moskee in Apeldoorn was
mensen op wezenlijke momenten enorm
westen van Bangkok.
to date of zelfs zoek. Niemand weet meer
klinkend erfgoed en meer mensen laten
met de exposanten en gedegen kennis
de eerste religieuze gemeenschap die haar
heeft getroost. Althans, dat blijkt uit de
Volgens de monniken gaat het om een
welke voorwerpen in het gebouw horen
kennismaken en laten genieten van de grote
van de kerkelijke kaart. Deze combinatie
gebouw ‘groen’ mocht noemen. De Open
gedichten.”
beschermingsprogramma en worden de
te zijn, welke een hoge culturele waarde
gebruiksmogelijkheden met als streven:
is al acht jaar onze kracht. Ons eigen
Hofkerk is de eerste protestantse kerk
In Groningen zijn de begraafplaatsen vaak
dieren voorbereid op terugkeer naar de
hebben en welke voorwerpen minder van
•
behoud, beheer en gebruik van
blad Kerkmagazine en onze database zijn
in Apeldoorn, die nu Groene Kerk is. De
rijk aan grafpoëzie. Grafverzen komen
wildernis.
belang zijn. Wanneer niet duidelijk is welke
klinkend erfgoed
daarbij van groot belang.” Voor Alfred
wijk Kerschoten, waar de Open Hofkerk
vergroten van het bewustzijn van het
Knorr is het besluit KNN over te doen aan
staat, heeft als doelstelling om in 2020
belang van het klinkend erfgoed
Helderblauw de juiste keuze. “Voor de
Energieneutraal te zijn. De kerk neemt
bevorderen van de publieke
continuïteit van onze beurs is het een goede
actief deel aan het netwerk Kerschoten
belangstelling door gebruik van het
zaak dat deze voortaan door Helderblauw
Energie Neutraal.
klinkend erfgoed te stimuleren
wordt georganiseerd. Zij zijn de onbetwiste
stimuleren van zorgvuldig omgaan met
marktleider in dit marktsegment. Het past
De GroeneKerkenactie is een landelijk
het klinkend erfgoed
ook in de herprofilering van ons bureau
initiatief van ‘Kerk in Actie’ en ‘Tear’.
het agenderen van het belang van
waarbij wij ons op andere marktsegmenten
overal voor, maar zo’n overvloed als in Groningen tref je nergens anders aan. In de
voorwerpen eigendom van de kerk zijn, Bron: ANP
•
kan dat een groot verlies betekenen, ook in
provincie zijn er honderden te vinden. Ze
geldelijk opzicht. Bij calamiteiten als brand
werden vooral gemaakt in de periode van
en diefstal is het van belang te kunnen
de 17e eeuw tot de eerste helft van de 20e
aantonen wat aan waardevolle zaken
eeuw.
verloren is gegaan.
•
•
Beheerders van kerkgebouwen kunnen Foto: uit de reportage die NPO Spirit over dit
beschikbare inventarislijsten nu digitaal
onderwerp maakte.
krijgen bij Museum Catharijneconvent.
het klinkend erfgoed in discussies
gaan richten”. Beide beurzen gaan voortaan
Op de foto links kerkenraadsvoorzitter
Tevens bestaat de mogelijkheid om de lijsten
rond ingebruikshouding, sluiting en
verder onder de naam Kerk & Gemeente.
Carla van Surksum en rechts Theo van Driel,
zelf digitaal te beheren en te actualiseren.
herbestemming van kerkgebouwen.
De eerstvolgende editie van deze beurs
voorzitter van het Apeldoorns Beraad van
zal plaatsvinden in Drachten. Niet zoals
Kerken.
Bron: Kerknieuws
•
Bron: Kerkbeheer
Informatie: www.vbmk.nl, www.
eerder door Alfred Knorr Communicatie
Informatie:
cultureelerfgoed.nl en www.klinkenderfgoed.nl
aangekondigd in november 2015, maar op
[email protected]
15 en 16 april 2016.
Kerkennieuws
Kerkennieuws
pagina 33
Zalen en kerk Beilen
fusie van de wijkgemeenten Zuiderkerk en
Daarvan bezoeken er 55 tot 80 de zondagse
Het Rooms-Katholieke bedehuis werd
krijgt het gebouw er een zijvleugel bij. Dat
Westerkerk Middelburg
De Pauluskerk en zalencentrum Het
Kapel. De diensten worden nu gehouden
diensten.
vijftig jaar geleden gebouwd. Er kwamen
brengt het aantal zitplaatsen op 1150. De
De Westerkerk van de Gereformeerde
Valkenhof te Beilen worden de komende
in het gebouw aan de Kapelstraat. De
werkzaamheden begonnen in de loop van
Gemeente in Nederland in Middelburg
maanden fors onder handen genomen.
Zuiderkerk staat op de gemeentelijke
Kerkzaal Harfsen
zo’n twintig mensen naar de dienst. Op papier had de parochie nog 200 leden.
mei en moeten nog dit jaar zijn afgerond.
wordt gerenoveerd.
monumentenlijst.
Na een grondige renovatie is Ons Gebouw
De tweewekelijkse eucharistieviering op
De kerk, die dateert uit 1978, is inmiddels
De Westerkerk dateert van 1978. Het
in het Gelderse Harfsen een functionele
donderdagochtend gaat vooralsnog wel
diverse keren uitgebreid. De kosten voor de
complete interieur wordt vernieuwd, er
ruimte geworden.
door. Daar komen meestal zo’n vijf mensen,
verbouwing worden geraamd op 1,2 miljoen
komen een nieuw liturgisch centrum,
De Gereformeerde Kerk van Enter in
Ons Gebouw dateert uit 1951. Tot die tijd
een aantal wat volgens het parochiebestuur
euro.
nieuwe banken en een nieuw orgel. Ook
Overijssel luisterde haar 175-jarig bestaan
kerkten de Harfsenaren in Almen. In al die
zal gaan groeien. Irnsum hoort bij een
op met de heropening van de vernieuwde
jaren is Ons Gebouw intensief gebruikt,
van de vier parochies ten zuiden van
Damkerk Leek
kerkzaal.
maar erg gedateerd geraakt. Geholpen
Leeuwarden die uiterlijk op 1 januari 2018
Er worden weer kerkdiensten gehouden
opnieuw gevoegd. Verder krijgt de kerk een
Het meest opvallende is het veranderde
door onder meer een binnenhuisarchitect,
worden samengevoegd met de parochie van
in de Damkerk in het Groningse Leek.
nieuw ventilatiesysteem. De cv-installatie
liturgisch centrum in de ruimte. Het podium
vaklieden en vele vrijwilligers is de klus
Leeuwarden.
is verhoogd, zodat de doopbediening
geklaard. De entree is veranderd in een
De Drentse Protestantse Gemeente
beter te zien is. Daarnaast is de kansel
sfeervolle ruimte, die in de zomermaanden
Restauratie Kedichem
investeert € 750.000,-- in het kerkelijk
vervangen door een lessenaar, zodat de
opengesteld wordt als stiltecentrum. Er
De hervormde kerk in Kedichem krijgt
de gemeente in een zaal van een plaatselijk
complex. De kerk en de oudste delen van
predikant dichter bij de gemeente staat.
kwam een nieuwe trap naar het balkon
voor ca. € 200.000,-- een opknapbeurt.
zorgcentrum. Begin juni is de kerk weer
het zalencentrum dateren van de jaren
De avondmaalstafel verdween, maar het
waardoor het geheel ook als expositieruimte
vijftig van vorige eeuw. In die tijd was
avondmaalszilver heeft wel een plaats
dient. Bovendien werd een compleet nieuwe
brandstof nog goedkoop en isolatie niet zo
gekregen in het liturgisch centrum. Ook zijn
toiletgroep gerealiseerd.
nodig. De kerk wordt vergroot, krijgt een
er aansluitpunten voor muziekinstrumenten.
nieuw dak, de muren worden gerenoveerd,
Het liturgisch centrum is hierdoor
Heerhugowaard
De Hervormd-Gereformeerde
De Hersteld Hervormden uit Nederhemert
waardoor veel energie bespaard wordt. Ook
flexibeler en soberder geworden. Tijdens
Op zaterdag 7 februari werd
kerkenraadscommissie, onderdeel van de
namen eind februari hun kerk weer in
het zalencentrum wordt fors opgeknapt en
de morgendiensten is de kerk met 450
ontmoetingscentrum De Brink achter de
Protestantse Kerk Leek-Oldebert, belegde
gebruik.
multifunctioneler gemaakt.
kerkgangers doorgaans nagenoeg vol. De
Ontmoetingskerk aan de Middenweg op
eind februari een dienst, voor het eerst
avonddienst telt 250 à 300 kerkgangers.
feestelijke wijze geopend.
Gereformeerd Enter
Restauratie Bergharen
worden aangepakt. Onlangs is de gevel
werd al eerder vervangen. De kosten van de totale renovatie komen uit op zo’n € 150.000,--. Tijdens de renovatie kerkt
klaar voor gebruik.
Uitbreiding HHG Nederhemert
De gemeente Leerdam draagt dertigduizend
in vijftien jaar. Rond 2000 brandde het
euro bij aan de restauratie, waarin
Groningse monument uit 1660 tweemaal
De Protestantse Gemeente van Bergharen
Kerk Garrelsweer
de burgerlijke gemeente Leerdam en
af. Het huidige pand werd in 2006 weer in
en Hernen heeft na 10 jaar de restauratie
De kerk van de Protestantse Gemeente
de hervormde gemeente in Kedichem
gebruik genomen. Sinds de brand kerkte
van haar kerkgebouw voltooid.
Garrelsweer-Winneweer-Wirdum in
gezamenlijk optrekken. Leerdam is namelijk
men elders, maar dat gebouw was niet
Het laatste deel van de restauratie, het
Garrelsweer heeft een opknapbeurt
eigenaar van de kerktoren, terwijl de
volledig naar wens.
schilderwerk in de nok van de kerktoren,
gekregen.
kerkelijke gemeente verantwoordelijk is
was het sluitstuk van jaren restaureren.
de vloer, de wanden, de deuren en het dak
voor het schip. Beide onderdelen worden
GKV/NGK Leidsche Rijn
tegelijkertijd opgeknapt. Het voegwerk en
Als de planning wordt gehaald, komt er
torenuurwerk te laten draaien, de wijzers
De naam bleef hetzelfde, het centrum werd
het stucwerk van de kerk worden hersteld,
in 2016 een nieuwe kerk in de Utrechtse
De dorpskerk, daterend uit 1777, is
zijn verroest. Maar dat probleem wordt ook
volledig vernieuwd en voldoet aan alle eisen
de gietijzeren goten worden opgeknapt, er
wijk Leidsche Rijn.
uitgebreid en gerenoveerd. De kerkzaal telt
spoedig opgelost.
van de tegenwoordige tijd. Burgemeester
vindt houtrotherstel in de kap plaats, de
Het is een initiatief van de Gereformeerde
400 zitplaatsen. De laatste jaren volgden
De restauratie kostte € 150.000,--. Ieder jaar
Ter Heegde verrichte de officiële opening
galmborden in de toren worden vervangen
Kerk vrijgemaakt en de Nederlands
ongeveer honderd kerkgangers de diensten
stelde de burgerlijke gemeente € 15.000,--
door het nieuwe bord aan de voorzijde
en de wijzers van de klok en de windhaan
Gereformeerde Kerk Rijnwaarde. Zij
via een beamer in een nabijgelegen
beschikbaar om de herstelwerkzaamheden
te onthullen. Het centrum geeft ruimte
worden opnieuw verguld. Totalekosten:
kregen recent een vergunning voor het
zalencomplex Rehoboth. Na de uitbreiding
Het enige wat nog niet gelukt is: het
gefaseerd uit te voeren. Het Nationaal
aan kerkelijke en algemene activiteiten,
€ 188.000,--.
bouwen van een kerk. Het bedehuis wordt
is het aantal zitplaatsen 650. Door het
Restauratiefonds heeft een derde van het
De Groningse kerk, 3 kilometer van
en is voor verschillende doelgroepen en
De kerkelijke gemeente hoopt nog wat geld
qua vormgeving zo veel mogelijk aan de
vele glasgebruik lijkt het nieuwe gedeelte
bedrag gedoneerd. De rest van het geld is
Loppersum, kreeg het zwaar te verduren
gelegenheden te gebruiken; verenigingen,
te krijgen van de provincie Gelderland,
omgeving aangepast. Daardoor ontstaat
los te staan van het oude gebouw. Ook
door de gemeente zelf opgebracht door
door de aardbevingen in Groningen. In
stichtingen, koren, vergaderingen etc.
zodat nog meer zaken gerestaureerd kunnen
een vierkante vorm, die lijkt op een schuur.
hangen er geen kroonluchters, maar 46
middel van acties. In de kerk staan 70
september 2014 bleek uit een inventarisatie
Daarnaast is er een mooie jongerenruimte
worden. Begin mei start de restauratie, in
Ook wordt veel hout en glas in het gebouw
ledlampen. De banken, uit de jaren zestig
stoelen.
dat de muren van het kerkgebouw ernstige
waar de jeugd elkaar kan ontmoeten en een
september is alles klaar.
verwerkt. De kerk gaat 270 zitplaatsen
van de vorige eeuw, zijn vervangen door
scheuren gingen vertonen. Daarop zette
ruime foyer met een stamtafel.
tellen. De beide gemeentes gaan aparte
nieuwe, opklapbare exemplaren. Gebouw
diensten houden in de nieuwe kerk. Beide
Rehoboth is uitgebreid met twee extra
Het kerkgebouw van de Gereformeerde
gemeenten in de nieuwe Utrechtse wijk
ruimten: één voor de jongeren en één voor
Zuiderkerk Emmen
de kerkgemeenschap in overleg met de
Kerkgebouw GG Kruiningen
In de Gereformeerde Zuiderkerk in
Nederlandse Aardolie Maatschappij een
H. Marcuskerk Irnsum
Emmen had onlangs de laatste dienst
renovatietraject in werking. De kosten
In de H. Marcuskerk in het Friese Irnsum
Gemeente in het Zeeuwse Kruiningen
doen veel samen, onder meer het jeugdwerk
de zondagsschool. Op de bouwkosten van in
plaats.
(zo’n € 80.000,--) zijn door de twee partijen
is dit voorjaar de laatste zondagse dienst
wordt uitgebreid.
en de communicatie. Er zijn geen plannen
totaal 1,3 miljoen euro is naar schatting een
Het kerkgebouw werd overbodig door een
gedeeld. De gemeente heeft zo’n 250 leden.
gehouden.
In verband met het groeiende ledental
voor een officieel samengaan.
ton bespaard door vrijwilligerswerk.
Kerkennieuws
GG Opheusden
portaal. De Spannumer kerk, omstreeks
kerk, die honderd zitplaatsen telt, wordt
Ds. De Leeuw, de laatselijke predikant
1500 gebouwd, is nu beter toegankelijk
zondags bezocht door twintig tot veertig
van de Gereformeerde Gemeente
voor mensen met een lichamelijke
kerkgangers.
Opheusden, heeft in maart de eerste steen
beperking. De restauratie kostte zo’n
gelegd van het nieuwe kerkgebouw van
€ 480.000,--, waarvan de hervormde
de GG.
gemeente Spannum-Edens de helft voor
Sint-Bartholomeuskerk Waspik
haar rekening nam. De andere helft is door
De Sint-Bartholomeuskerk in Waspik is
de provincie, de gemeente Littenseradeel en
tijdelijk buiten gebruik gesteld vanwege
fondsen en stichtingen op tafel gelegd.
bouwkundige problemen.
Protestantse Gemeente Tiel
Dit is het gevolg van verzakkingen in het Noord-Brabantse dorp. Het is al langer
De kerkenraad van de Protestantse
bekend dat de Sint-Bartholomeuskerk
Gemeente Tiel heeft onlangs besloten de
een grondige renovatie nodig heeft.
Maartenskerk te onttrekken aan gebruik.
Kosten: zeven ton. De renovatie kan
De nieuwe kerk aan de Reigerstraat
bekostigd worden uit de opbrengst van
krijgt 1900 zitplaatsen en er komt een
het Theresiacomplex in Waspik-Boven.
zalencomplex in het pand. De 3500
Probleem is nog dat de definitieve verkoop
vierkante meter ruimte in het nieuwe
daarvan op zich laat wachten. De in
bedehuis is verdeeld over twee bouwlagen.
neoclassicistische stijl gebouwde Sint-
Het is een ontwerp van Van Beijnum
Bartholomeuskerk dateert uit 1841.
Architecten. De gemeente heeft 1930 leden
Koloniekerk Wilhelminaoord
en doopleden. De bouwkosten zijn geraamd op 6,7 miljoen euro. De nieuwe kerk moet
De kerk wordt ondergebracht in een
De Koloniekerk in het Drentse
over een jaar klaar zijn.
stichting, waardoor de mogelijkheid bestaat
Wilhelminaoord is gerestaureerd.
Restauratie kerk Rossum
het bedehuis te huren voor hoogtijdagen. Daarnaast komt de Schaepmankerk
D o n a t u s v e r z e k e r t v e r t ro u w d
De grootscheepse restauratie van de
in de verkoop, evenals de pastorie in
Plechelmuskerk in Rossum is z’n derde
Wadenoijen. De gemeente zet verder 6
en laatste fase ingegaan.
hectare grond met agrarische bestemming
Tot en met eind juni wordt er voornamelijk
en nog een aantal andere objecten te
gewerkt aan het middenschip van de kerk.
koop. De kerk in Drumpt en de Drumptse
Alle dakpannen gaan er af, de glas-in-
Hof blijven met de Caeciliakapel en de
De kerk werd in 1851 gebouwd in opdracht
loodramen en het lood- en zinkwerk van de
Ceciliënhof in Tiel in gebruik voor diensten
van de Maatschappij van Weldadigheid
kerk worden vernieuwd. Tenslotte krijgen
en nevenactiviteiten.
voor de kolonisten uit de armenkoloniën
de vier uurwerken in de toren nieuwe en
Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar bij hoort, zoals ruimtes voor kinderopvang, doopvonten,
van Frederiksoord, Wilhelminaoord
energiezuinige verlichting. Eind juni neemt
Hervormd Vrouwenparochie
de gemeente van het Gelderse Rossum de
De Hervormde Bordenakerk in het Friese
grond rond het pand zijn in opdracht
kerk weer in gebruik.
Vrouwenparochie is onlangs opgeleverd
van de eigenaar, de Maatschappij van
na een ingrijpende restauratie.
Weldadigheid, grondig aangepakt. De
Sint-Remigiuskerk Spannum
en Boschoord. Het kerkgebouw en de
De restauratie duurde een klein jaar. Bij
Engelse tuin komt weer terug, de kerk
De restauratie van de Sint-Remigiuskerk
de restauratie is het complete interieur
is geverfd, het orgel gerenoveerd en de
in het Friese Spannum is onlangs
gerestyled. Ook kreeg de kerk van
oude houten banken zijn verwijderd.
afgerond.
binnen een opknapbeurt, onder andere
Daarmee moet de kerk beter geschikt zijn
De opknapbeurt heeft de monumentale
het schilderwerk. Daarnaast liggen de
voor uiteenlopende activiteiten. De kerk
status van de kerk vergroot. Het was een
grafstenen in de kerk (die stamt uit
wordt sinds 2009 niet meer gebruikt voor
uitdaging om de oude karakteristieke
1670) weer recht. De kosten bedroegen
erediensten.
elementen te combineren met meer
€ 350.000,--. Met fondsenwerving
moderne zaken. De kerk heeft nu voor het
werd € 40.000,-- opgehaald en met een
eerst een keuken en een toilet gekregen.
enveloppenactie in het dorp nog eens
Ook werd het hout behandeld tegen
zo’n € 10.000,--. De rest van het geld
houtworm en kreeg het bedehuis een
komt van de provincie en het Rijk. De
kanselbijbels en orgels. Donatus is een betrokken specialist. Klein genoeg om u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg om uw verzekeringsbelangen aan toe te vertrouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden blijft voor onze kinderen en hun kinderen en hun kinderen…
(Bouw)nieuws over uw kerk? Meldt het ons:
[email protected]
w w w . donat us . nl t el . 073 - 5 2 2 170 0
KERKADVIES.NL Informatiewebsite voor kerkelijk beheerders De website Kerkadvies.nl is een gratis dienstverlening voor kerken om informatie aan te vragen van een klein aantal leveranciers. Stuk
Hoe werkt het?
voor stuk bedrijven met ervaring in het wer-
1. Ga naar de website www.kerkadvies.nl.
ken met en voor kerken. Via de website kunt
2. Klik de onderwerpen aan waarover u infor-
u aangeven over welke onderwerpen u graag informatie wilt ontvangen. Van een klein aantal aanbieders ontvangt u dan informatie, uitsluitend over het onderwerp dat u heeft aangevinkt. Uw adres wordt door ons niet gebruikt om u andere informatie te sturen.
matie wilt ontvangen. 3. Vul uw gegevens in en klik op ‘Verzenden’. 4. U ontvangt de aangevraagde informatie van een beperkt aantal relevante bedrijven. Uw gegevens worden vertrouwelijk behandeld. Uw gegevens worden niet opgeslagen in een
Op Kerkadvies.nl kunt u informatie aanvragen
database. Evenmin worden uw gegevens ter be-
van leveranciers op gebied van bouw, restauratie,
schikking gesteld aan bedrijven, anders dan door
inrichting, onderhoud, herbestemming, licht, beeld,
u aangegeven.
geluid, kerktelevisie, training, financiën, verzekering, orgel, piano, keuken, architectuur etc.
www.kerkadvies.nl
Kerkadvies.nl is een initiatief van Kerkmagazine en Kerk & Gemeente.
