Onafhankelijk facilitair vakblad voor kerken De pinakels van de Cuneratoren

M

A

G

A

Z

I

N

E

Onafhankelijk facilitair vakblad voor kerken

De pinakels van de Cuneratoren Op bezoek in de Abdijwinkel van Egmond en de DomShop in Utrecht Joustra geeft oude stoelen een tweede leven • Nieuws van de beurs voor Kerk en Gemeente in Drachten De torenspits is terug in Hoek • Tips voor een groene kerk • Nieuw: Kerkinterieurs in Nederland Restauratie en nieuwbouw van Amersfoort tot Wouw Jaargang 7 - nummer 2 - mei 2016

Inhoud

4

pagina 3

De winkel van de kerk Devotiekaarsen, boeken, ansichtkaarten. Katholieke kerken doen het meer dan protestantse kerken: iets verkopen. Kerkmagazine bezoekt de Abdijwinkel van Egmond en de DomShop in Utrecht.

10

Eeuwenoude pinakels

Schaapsound is de leverancier voor spraak- en muziekinstallaties, liturgieprojectie en HD KerkTV

15

Intussen in Hoek

De metershoge

Herstofferingsbedrijf

De nieuwbouw van

pinakels van de

Joustra geeft oude

de protestantse kerk

Cuneratoren in Rhenen

stoelen een tweede

van Hoek in Zeeuws-

worden gerestaureerd.

kans. Nieuwe vulling

Vlaanderen verloopt

In de werkplaats en op

en een nieuwe stof

voorspoedig en

zeventig meter hoog

op oude stoelen. Dat

binnen de begroting.

herleefd eeuwenoude

is duurzamer en ook

De vernieuwing zit

glorie.

goedkoper dan nieuwe stoelen kopen.

van binnen.

24

Nieuws van de beurs

Kerkinterieurs

34

Kerknieuws

Op vrijdag 15 en

Museum Catharijne-

Korstiaan van Vliet

zaterdag 16 april

convent laat met het

zet ze voor u op een

werd in Drachten de

boek Kerkinterieurs

rijtje: nieuwe kerken,

beurs voor Kerk en

in Nederland licht

gerestaureerde kerken,

Gemeente gehouden.

schijnen op de vaak

gesloten kerken,

Kerkmagazine ging

verrassende interieurs

jubilea en bijzondere

op zoek naar nieuwe

van Nederlandse

zaken in en rond het

bedrijven en verrassende producten.

kerken.

gebouw. Van Amersfoort tot Wouw.

Jaargang 7 – nr. 2 mei 2016 Kerkmagazine verschijnt viermaal per jaar en wordt verspreid onder kerkrentmeesters, kosters, beheerders etc. in alle kerken in Nederland.

www.schaapsound.nl Zwolle Ridderkerk Roermond [email protected] 038-7851977 0180-414600 0475-336969

Nieuwe stof op stoelen

Eindredactie Kees Posthumus Medewerker in dit nummer Korstiaan van Vliet, Marc de Beyer

Vormgeving Origin Media Venture Klaas van de Ketterij T 0118 - 606942 I www.originmedia.nl

Advertentie exploitatie Adtel Willem Swart T 0592 273 451 E [email protected]

Foto voorzijde Kerkmagazine Links: Bart Woudenberg Rechts: Jos te Brake (zie pagina 10)

Uitgever Helderblauw Postbus 209 3770 AE Barneveld T 0342 42 11 55 E [email protected] I www.kerkmagazine.nl KvK 08178996

21

40

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, digitaal of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. © 2016 – Helderblauw, Barneveld

uitgeverij & beursorganisatie

Kerkmagazine jaargang 7, nummer 2

pagina 5

De winkel van de kerk Devotiekaarsen, boeken, ansichtkaarten. Katholieke kerken doen het meer dan protestantse kerken: iets verkopen. Kerkmagazine bezoekt de Abdijwinkel van Egmond en de Domshop in Utrecht. Tekst: Kees Posthumus Beeld: Kerkmagazine

“

Op zondag zijn wij gesloten.

terrein van de Abdij, een gastenverblijf

aangesteld om het gedachtegoed van de

De broeders hebben besloten

en ruimtes die kunnen worden gehuurd

Abdij en de commerciële zakelijkheid

dat er op die dag in en rond

voor allerlei bijeenkomsten.

weer op één lijn te brengen en de

de Abdij rust moet heersen. Daarom

Versnel: “In de winkel proberen wij aan

winstgevendheid van de onderneming

zijn winkel en horeca dicht, hoewel

te sluiten bij het karakter van de Abdij,

op te krikken.

er best veel klandizie zou zijn. Het

met producten uit ons eigen klooster

Koolwijk: “Het is daarvoor belangrijk

parkeerterrein voor onze winkel wordt

en andere kloosters, zogenaamde

om te weten wie je klanten zijn.

veel gebruikt als startpunt voor fiets-

monastieke producten.

In de markt van vrije tijd zijn daar

en wandelroutes, zeker op zondag.

De broeders hier maken jam, kruiden,

zogenaamde ‘leisure leefstijlen’ voor

Toch is er vanwege de identiteit van de

dressings, thee en keukenkruiden. In

ontwikkeld. Onze bezoekers horen bij

Abdij besloten om open te zijn op alle

samenwerking met kaasmakerij De

‘aqua’, mensen die van rust en natuur

dagen, van 10.00 tot 17:00 uur, behalve

Franschman in Bergen werden twee

houden en dat willen combineren met

op zondag. De kerk is trouwens altijd

speciale kloosterkazen ontwikkeld.

verdieping, duurzaamheid en beleving.

open.”

Wil je daar een pintje bij? Geen

Wij focussen op de verhalen achter

probleem, in onze schappen staat

de producten. Een fles dressing in

BV

“

In de winkel proberen wij aan te sluiten bij het karakter van de Abdij, met producten uit ons eigen klooster en andere kloosters, zogenaamde monastieke producten. De broeders hier maken jam, kruiden, dressings, thee en keukenkruiden.

Sancti Adalberti, een Egmonds dubbel

onze winkel is niet zomaar een fles

Aan het woord is Irene Versnel,

kloosterbier, dat wordt gebrouwen in

dressing, er zit een verhaal achter.

coördinator van de Abdijwinkel ‘en

België.

‘De broeder vertelt’ dat verhaal, over

alles daar omheen’, op het terrein van

Een van mijn collega’s bezoekt graag

de zelf verbouwde ingrediënten, het

de Benedictijnse Sint-Adelbertabdij in

kloosters in Frankrijk. Dat heeft ertoe

productieproces, het idee erachter. Dat

Egmond-Binnen. De vijftien broeders

geleid dat wij Franse kloosterproducten

is even wat anders dan een fles Calvé.

die de Abdij bewonen, hebben de

verkopen. Bijvoorbeeld uit de Abdij

Zo zullen we ook in ons restaurant

activiteiten die geld opbrengen

Notre Dame in Ganagobie: zeep, jam,

de kaart afstemmen op het leven

ondergebracht in een BV, waarvan zij

drie soorten pelgrimsbalsem en eau

in en rond de Abdij. Geen sneetje

de enige aandeelhouder zijn. De winkel

de toilette. Van een zusterklooster in

fabrieksbrood, maar door de broeders

en het restaurant worden gerund door

Minsk verkopen wij kleine iconen.”

zelf gebakken Kloosterbrood.

vrijwilligers, met ondersteuning van

Irene Versnel

Bezoekers zullen meer meemaken van

beroepskrachten.

Aqua

Naast de winkel zijn er een klein

In de loop van de tijd waren de Abdij

het naar meer smaakt. De winkel is

museum, een kaarsenmakerij, een

en de activiteiten in de naastgelegen

er niet voor zichzelf. Het gaat om het

horecavoorziening, een tuin, een

Abdijhof wat uit elkaar gegroeid.

gedachtegoed van het klooster. Als je

cursusaanbod, rondleidingen over het

Bedrijfseconome Martina Koolwijk is

dat in stand wilt houden, heb je geld

de kloostersfeer, op zo’n manier dat

Kerkmagazine jaargang 7, nummer 2

pagina 7

Abdij Al meer dan duizend jaar, met een onderbreking na de reformatie, woont in Egmond een gemeenschap van Benedictijnse monniken. Momenteel wonen er vijftien broeders. Zij vormen een beschouwende gemeenschap. Hun missie is allereerst God en elkaar te dienen. Daarnaast willen ze getuigen van de ruimte die deze manier van leven geeft. Mensen van buiten kunnen de gebedsdiensten en de dagelijkse eucharistievieringen bijwonen en er is een gastenhuis. Er zijn cursussen, tentoonstellingen en concerten. De Abdij geeft het Benedictijns Tijdschrift uit en in de Abdijwinkel is een ruim aanbod aan boeken en religieuze artikelen. Broeder Steve en Martina Koolwijk

nodig. En daarom is er een winkel, en

plank. Op aanvraag worden kaarsen

poëzie, kookboeken, kinderboeken en

Regelmatig komen vertegenwoordigers

Tot voor kort waren we op zondag pas

toch een protestantse kerk?’. En dat is

de andere winstgevende activiteiten.”

gemaakt voor een doop, met de naam

veel over tuinen, omdat onze eigen tuin

van de uitgevers langs in onze winkel.

vanaf twee uur open, na de kerkdienst

ook zo, maar wij denken hier breed.

van de dopeling, voor jubilea, voor

zo mooi is.

Waar we niet omheen kunnen? Anselm

en het koffiedrinken erna. Dat was te

Ook voor een Maria met kind, in

Pasen.

De boeken komen via het Centraal

Grün, een Duitse Benedictijnerpater

laat, want ook op zondag zijn er al

brons, of een beeld van schutspatroon

Het assortiment in de Abdijwinkel is

Versnel: “Onze kaarsenmakerij leverde

Boekhuis. Ik bestel bij bekende

en schrijver van talloze titels over

vroeg toeristen in de stad. Nu zijn we

Martinus kun je in de DomShop

indrukwekkend. Buiten staan op een

de kaarsen voor de bruiloft van Willem-

theologische Nederlandse uitgevers

spirituele thema’s.”

al om 12:00 uur open. Zeven dagen

terecht. Echte heiligenbeelden? Nee,

stelling al kleurige mooie tuinkaarsen te

Alexander en Maxima. In die zin zijn

zoals Ark Media, Boekencentrum

die hebben we niet, en zeker geen

wij leverancier aan het hof.”

Uitgevers, Kok, Ten Have. Maar

DomShop

open, als een bedrijf. Met onze winkel

wachten op kopers. Binnen staan, mooi

brengen wij geld in het laatje van de

geschilderde.”

ook bij seculiere uitgevers zoals

Op heel wat vierkante meters minder

Atheneum en De Bezige Bij. In hun

dan de Abdijwinkel staat het behoorlijk

Kaarsen

belicht en overzichtelijk gerangschikt, tientallen verschillende producten.

Boeken

In een winkel van een rooms-katholieke

Binnen de Abdijwinkel biedt de

aanbiedingscatalogi lees ik wat er

abdij mogen producten als kruisjes,

boekenafdeling een ruime sortering

binnenkort uit gaat komen.

beelden, rozenkransen, bidprentjes, crucifixen, kaarsenstandaards en

kerk.”

Beurzen

uitgebreide assortiment van de

Museumwinkel

Heleen Hulscher bezoekt

DomShop, de winkel in de Utrechtse

Het assortiment lijkt, aldus Hulscher,

gespecialiseerde beurzen in binnen-

aan titels. Henny Bebelaar is er voor

Domkerk. De Domkerk is een van

op dat van een museumwinkel, met

en buitenland, waar zij op ideeën

vier dagen in de week vrijwilliger en

grootste toeristische attracties van de

een specialisatie op geloof en kerk.

komt voor het aanbod in de winkel.

devotiekaarsen niet ontbreken. Er

doet de inkoop. Zij was als vrijwilliger

stad, met honderdduizenden bezoekers

“Bij ons vind je geen toeristische

In Nederland bezoekt zij in de

staan verrijdbare rekken met enkele en

en beroepskracht werkzaam in

per jaar. Vorig jaar kwamen er 372.000

artikelen, zoals mokken met

Jaarbeurs een grote beurs, waar vooral

dubbele kaarten. Ook aan de inwendige

bibliotheken en ervaart het werken hier

mensen door de kerkdeuren.

‘Utrecht’ er op. Wel verkopen wij

kunstartikelen te vinden zijn onder

mens is gedacht, met kaas, bier,

‘als een geschenk’. De Abdijwinkel boft

Sinds september 2015 is Heleen

stadswandelingen en een paar

het thema ‘Wonen en lifestyle’. Op de

dressings, jams.

met haar. De winkel ziet er keurig en

Hulscher coördinator van de DomShop,

ansichtkaarten van de stad. En lepeltjes

Duitse beurzen zijn vooral de religieuze

En: kaarsen. Onder hetzelfde dak als

uitnodigend uit.

circa 35 vierkante meters groot. Haar

met de Domtoren er op, die blijken

artikelen te vinden. De grootste

de winkel en het restaurant bevindt

Bebelaar: “Onze boeken moeten op

taken zijn: inkopen, afhandelen van

goed te lopen.

leveranciers van religieuze producten

zich een kaarsenmakerij. Momenteel

de een of andere manier gerelateerd

wat er aan producten binnenkomt, het

Wij hebben een ruime sortering aan

zijn Duits: het klooster Maria Laach en

staan de werkzaamheden daar op een

zijn aan religie en spiritualiteit.

beheren van de voorraad.

boeken: kerkelijke boeken, bijbels,

Butzon & Bercker uit bedevaartsoord

laag pitje. Er wordt gewerkt aan een

Romans of thrillers hebben we niet. De

Hulscher: “Met veertien vrijwilligers,

liedboeken, religieuze en spirituele

Kevelaer.

kaarsenmakerij 2.0., die zakelijker en

broeders hier vormen een heel open

twee diensten op een dag, lukt het

boeken, proza, poëzie. Omdat de

Hulscher: “Wij hebben een ruime

klantgericht zal werken. Als je wilt, kun

gemeenschap. Dat betekent dat ook

ons om de winkel van mei tot en met

winkel klein is, moeten we goed

keuze aan kunstkaarten, van Chagall

je in alle rust je eigen dompelkaarsen

ons assortiment heel breed kan zijn. Ik

september elke dag van tien tot vijf uur

nadenken over wat we wel en niet

tot Middeleeuwse miniaturen. Die

maken, een meditatief werkje en ook

heb de vrije hand. In de winkel vind je

open te houden. Van oktober tot en met

willen verkopen.

betrekken wij van Bekking & Blitz,

leuk voor kinderen.

zowel kerkvader Augustinus als boeken

april gaan we een uur eerder open en

Wij voeren ook religieuze producten

een gespecialiseerde uitgeverij in

Kaarsen uit eigen fabriek en elders

over mindfulness of islam. We hebben

sluiten we een uur eerder. Wij volgen

zoals rozenkransen en bronzen kruisen.

Amersfoort. Die hebben veel feeling

hiermee de openingstijden van de kerk.

Soms vragen bezoekers: ‘Maar dit is

met winkels zoals de onze. Zij leveren

gekocht staan nu in het gelid op de

boeken over kunst, geschiedenis,

Henny Bebelaar

pagina 9

Inrichten van Kerken

Leveranciers

Bij restauratie, renovatie en nieuwbouw

• Genoemd door de Domshop en de Abdijshop: Bekking & Blitz Uitgevers voor mooi uitgevoerde kaarten, ook over religieuze thema’s. Op verzoek stuurt de uitgeverij u hun catalogus digitaal toe. (033) 461 37 18, [email protected] • Het is ook niet zo moeilijk om zelf kaarten van uw kerk te laten maken. Er is vast wel een kerklid dat goed fotografeert. De drukkosten bij een internetdrukker zijn laag en er valt al snel op te verdienen. • De website www.maria-laach.de bevat een online-shop waar religieuze artikelen te Heleen Hulscher

bestellen zijn. • In Nederland is Yssa een aanbieder van dit type producten, vooral in de evangelische hoek. www.yssa.nl is de

Dorpskerk te Bathmen

w w w. p i m v a n d i j k d e s i g n s . n l

tel: 0575-528803

veel aan kerken en timmeren enorm aan de weg. Ik doe graag

website. Kijk naar de meest verkochte

zaken met Bekking & Blitz.”

items: avondmaalscups, Bijbeltabs voor

De DomShop volgt ook het kerkelijk jaar: kom je er tegen

bijbelhoofdstukken, avondmaalsschaal

Pasen, dan ziet de winkel er anders uit dan in december.

voor 40 bekertjes, collectezak (blauw) en

Hulscher: “Met Kerst komen de stallen tevoorschijn. Wij

hematite ketting met kruis. Op de website

hebben er verschillende op het schap staan. Dan staat er

vindt u een uitgebreid assortiment aan

trouwens ook een grote kerststal in de kerk zelf.”

cadeauartikelen. • In een ander segment van de

Collectebonnen

Kerkwinkels De DomShop en de Abdijwinkel zijn groot in hun soort en

kunsthandelstjansbasiliek.nl. Zo

een beproefd systeem

worden professioneel gerund. Vergelijkbare winkels zijn er

evangelisch als Yssa is, zo rooms-katholiek

onder andere ook in Amsterdam (Nieuwe Kerk, Westerkerk),

is de Kunsthandel Sint Jansbasiliek. U

Groningen (Martinikerk), Delft (Oude en Nieuwe Kerk) en

vindt er kaarsen, kandelaars, kerstgroepen

Alkmaar (Grote Kerk). Het kan ook kleiner: een standaard

en kruisen. En ook kleine replica’s van

met kaarsen en een paar devotiekaarsen, met daarnaast een

de luchtboogbeelden op de Sint Jan,

SPECIALIST IN: 

Geluidsinstallaties voor spraak en muziek

Graag informeren wij u vrijblijvend over mogelijkheden en fiscale voordelen van het gebruik van collectebonnen ten gunste van uw kerk.



Beeldinstallaties projectie/LED schermen, camera’s en regie



Ringleidingsystemen

Tevens ontvangt u modellen en een bestelformulier.



Kerkradio en KerkTV via internet

De waarde van de bonnen bepaalt u zelf.



Lichtinstallaties

Informeer en bestel bij:



Podia en lessenaars



Complete en gebruiksvriendelijke bediening van o.a. licht, beeld en geluid

Thema Media



Verhuur van o.a. beeld- en geluidsinstallaties, licht en podia

collectebonnen

Postbus 2096, 2002 CB Haarlem tel (023) 517 83 28 fax (023) 55 333 50 [email protected] - www.collectebonnen.nl (onderdeel van StyleMathôt, grafimedia-specialist)

T 0511 460 200 | W www.pthgroep.nl | E [email protected]

busje waar je geld in kunt doen. Of, zoals u vorige keer in Kerkmagazine kon lezen: mooie, zelfgemaakte kaarten van de Mariakerk in Oosterwijtwerd. Uiteindelijk is de winkel in de kerk er niet voor zichzelf, maar voor de kerk. Zorgvuldig uitgekozen producten ondersteunen de missie van de kerk en dragen, fors of bescheiden, bij aan de kerk- of kloosterkas.

www.domkerk.nl www.abdijvanegmond.nl

markt bevindt zich http://www.

Kerkmagazine jaargang 7, nummer 2

pagina 11 Pagina 11 Pagina 11

Op de steigers van de Cunerakerk De metershoge pinakels van de Cuneratoren in Rhenen worden door Slotboom Steenhouwers in Winterswijk gerestaureerd. In de werkplaats en op zeventig meter hoog laten steenhouwers en bouwvakkers eeuwenoude glorie herleven. Tekst: Kees Posthumus

K

“

Ik werk zelf ook mee, ik ben niet iemand die de hele dag in de bouwkeet gaat zitten.

erkmagazine had geen beter moment

ook mee, ik ben niet iemand die de hele dag in

kunnen uitkiezen om de toren op te

de bouwkeet gaat zitten.”

gaan en het werk te bezoeken. De acht

Aan de muur in de bouwkeet onder aan de

pinakels op de derde geleding van het gotische

toren hangen grote tekeningen, waarop met

bouwwerk bevinden zich in de diverse stadia

kleuren aangegeven is welk werk waar verricht

van bewerking.

moet worden. De verantwoordelijk architect

Er staat nog een oude, verweerde pinakel, met

voor dit project is Delfgou uit Scherpenzeel.

fluorescerende groene strepen: die moet nog

Bijna de hele toren moet opnieuw worden

gedemonteerd. Er zijn drie lege plekken: die zijn

gevoegd. Op diverse plaatsen moet het lood

in de werkplaats van Slotboom in Winterswijk

worden vervangen. Een van de omlopen is lek

of liggen beneden in kisten en onder plastic

en moet gerepareerd.

al te wachten op plaatsing. En er zijn vier

Een van de grootste klussen is de restauratie

teruggeplaatste stenen, die er weer spic en span

van de acht pinakels op de hoeken van de

uitzien.

steunberen.

Bouwlift

Tufsteen

Om dit allemaal van dichtbij te kunnen zien,

Pinakels zijn slanke, torenvormige elementen,

moeten we met een bouwlift aan de buitenkant

veelal gebruikt bij de gotische kerkbouw.

van de immense steiger naar boven. De toren

Woudenberg: “De pinakels waren gemaakt

De Cunerakerk werd rond 1450 gebouwd en is de voornaamste kerk van Rhenen. De stad was een

is 81,8 meter hoog. In de lift staan zonder vrees

van Etteringen Tufsteen, een na de oorlog

bedevaartsoord, waar pelgrims heenreisden om de relieken van de heilige Cunera te vereren. Het

Bart Woudenberg, projectleider van Slotboom

veel toegepast en gemakkelijk te krijgen

is, na diverse ingrepen, een driebeukige hallenkerk. De toren werd gebouwd van 1492 tot 1531

Steenhouwers, en Jos te Brake, uitvoerder en

materiaal. Helaas is tufsteen in ons klimaat

en is, zoals de Onze Lievevrouwetoren in Amersfoort, een vrije variant op de Utrechts Domtoren.

werkzaam bij Bouwbedrijf Hoffman.

minder geschikt. Het is nogal poreus en neemt

Sinds de Reformatie is de Cunerakerk in gebruik als Nederlandse Hervormde Kerk, nu Protestantse

Te Brake: “In oktober 2013 werden de steigers

veel vocht op. Als het vriest, vriest de steen

Kerk in Nederland.

geplaatst en in juli 2015 is het project gestart.

kapot. Dat was ook op deze toren gebeurd.

Rampspoed bleef de Cunerakerk niet bespaard. In 1897 brandde de toren uit, waarna een algehele

Volgens de planning wordt het werk in

Sommige onderdelen zijn zo beschadigd,

restauratie volgde en de toren een gewijzigde bekroning kreeg van niemand minder dan Pierre

september 2017 afgerond. Als uitvoerder verbind

dat de oorspronkelijk vorm nog nauwelijks

Cuypers. Tijdens de volgende restauratie ging in 1934 het dak in vlammen op. Bij het herstel

ik alle losse onderdelen van de restauratie met

te herkennen is. Wij maken de verschillende

daarvan stortte een deel van het gewelf in. In 1940 en 1945 werd de kerk zwaar geschadigd door

elkaar. Ik zorg dat mensen en materialen op

elementen na in Muschelkalksteen.”

oorlogsgeweld. Het materiaal dat voor de restauratie werd gebruikt bleek ondeugdelijk en vanaf

de goede tijd op de goede plaats zijn en dat de

Een mooi detail is dat Woudenbergs vader op de

1968 kwam de kerk opnieuw in de steigers te staan.

mensen weten wat ze moeten doen. Ik werk zelf

tweede geleding heeft gewerkt aan

Oud, verweerd... ...verwijderd...

Cunerakerk

Bron: Wikipedia

Beleef de verbinding

pagina Pagina 1313

Kerkomroep.nl: meekijken en -luisteren via computer, tablet of smartphone! Kerkomroep.nl is dé site voor online kerkdiensten

uit

heel

Nederland.

Tweeduizend kerken zenden diensten

en vieringen uit via kerkomroep.nl. Onze

ambitie?

Alle

Nederlandse

kerken via de site én via de handige

app presenteren. In geluid en steeds vaker ook met beeld. Zo brengen we de kerk nog dichterbij!

oep r m o k r e K App s! d a o l n w o d al 65.000

Jouw kerk ook op kerkomroep.nl? Ga naar www.kerkomroep.nl en meld je vandaag nog aan!

www.kerkomroep.nl • [email protected]

Kerkomroep.nl

...teruggeplaatst.

de vorige restauratie (zie kader).

Verweerd Het is een overzichtelijk, maar arbeidsintensief karwei.

KIJK- EN LUISTERVERBINDINGEN VIA • INTERNET • KABEL • TELEFONIE

De pinakels worden gemarkeerd en verwijderd. Er worden mallen gemaakt van de onderdelen. Dat is geen seriewerk, want elke pinakel is weer anders. In de werkplaats van Slotboom, in Winterswijk, worden

, d l e e b n é Geluid n kerk uw eige s! in hui

die onderdelen nagemaakt in de nieuwe steensoort. Beeldhouwers Tolboom en Van Velzen werken aan de nieuwe versieringen. Daarna komen ze terug naar Rhenen en worden ze teruggezet op de oorspronkelijk plaats.

sIKN

sIKN verbindt van sIKN toch meebeleven. Omdat de wensen en mogelijkheden met

betrekking tot techniek en budget voor iedere kerk uniek zijn, levert sIKN altijd maatwerk.

Meer weten over de kijk- en luisterverbindingen van sIKN?

dat architect en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

sIKN

Bezoek onze website www.sikn.nl of bel 0182 - 750 520.

Restauratie kerk

moeten overleggen over hoe het onderdeel er uit moet

De restauratie van de toren wordt uitgevoerd in

komen te zien, in nauw overleg met de beeldhouwers.

opdracht van en betaald door de gemeente. De

Deze zorgen ervoor dat de authentieke uitstraling van het

plannen voor inrichting van de kerk, in opdracht van

monument behouden blijft.

de Protestantse Gemeente, worden uitgevoerd door

Het werk geschiedt met grote precisie, tot in details. De

Van Hoogevest Architecten te Amersfoort.

leek denkt al snel: wie ziet dat straks nog, als de steigers

In 2015 werden de werkzaamheden van de restauratie

weg zijn en je van beneden naar de toren kijkt? Maar de

van alle glas-in-loodramen afgerond. Leien daken

vakman doet het niet voor minder.

en goten die niet meer goed waren, werden

Slotboom

Gemeenteleden die niet naar de kerk kunnen komen, kunnen de dienst of viering dankzij

kerkomroep

Soms zijn de ornamenten en versieringen zo verweerd,

vervangen. Aan de noordzijde van de Cunerakerk kwam een aanbouw, die ruimt biedt aan negen

Er zijn in Nederland twee grote steenhouwersbedrijven,

toiletten en een garderobe. Begin februari 2016

waarvan Slotboom er eentje is. De dag voor het interview

werd de geluidsinstallatie vervangen. Er kwam een

ging de derde failliet. Bij Slotboom werken 30 mensen, 25

professioneel lichtplan inclusief podiumverlichting.

in de werkplaats, 5 op kantoor.

De banken zijn grotendeels vervangen door stoelen.

Woudenberg: “Wij kunnen grote klussen aan, bijvoorbeeld

De karakteristieke notabelenbank bleef.

het Shellgebouw in Den Haag, waar wij natuursteen

Wel zo vertrouwd! sIKN blijft verbinden

vervangen. Of de Maria Jessekerk in Delft, met een dubbele

www.vanhoogevest.nl

pagina 15 pagina 15

Verleng de levensduur van uw kerkmeubilair

In verbinding met jouw gemeente

tablet

smartphone

TV

luisterkastje

computer

SLECHT TER BEEN?

MET KERKDIENSTGEMIST.NL STA JE STERK...

herstoffering

Voor: Zorg Kantoor Overheid KERK TV

Horeca

NU OOK IN

Ruim 1.200 kerken vertrouwen op kerkdienstgemist.nl voor kerkradio en kerk TV. Neem contact op wat de mogelijkheden zijn voor uw kerk: 0570-572211 of [email protected].

Onderwijs www.joustraherstoffering.nl Duurzaam - Sociaal - Besparen

RELISOUND www.relisound.nl [email protected] 0113-229519 Smithweg 1.28 4462 HC Goes

toren. Onder het plein voor de Beurs in Amsterdam

opgebouwd.

komt een garage. Wij maken de twee fonteinen die er

Te Brake: “Wij maken de pinakels vast met de originele

stonden schoon en passen ze aan. Op de begraafplaats

ijzers of wij lijmen ze. Daarna worden de stenen

in Oosterhout restaureren wij momenteel het familiegraf

opnieuw gevoegd.” Woudenberg: “De natuursteen

van de bierbrouwersfamilie Smits-Bierwagens. Soms

is gescharreerd, dat wil zeggen: er worden ribbels in

zijn het klusjes van een dag, soms van een week, soms

gemaakt. Dat geeft het oppervlak een minder ruw

vele maanden.”

uiterlijk en werkt oneffenheden weg.”

Woudenberg wijst er op dat het moeilijk is om nieuwe

De haan werd al teruggeplaatst en nu wordt, in het

steenhouwers op te leiden. De opleiding is er wel, maar

tempo waarin onderdelen van het werk worden

kan pas worden gevolgd als leerlingen een stageplek

afgerond, ook de steiger afgebroken. Zo wordt de

hebben bij een steenhouwer. En dat is lastig, omdat

Cunerakerk steeds meer zichtbaar. De toren verdient

subsidies voor grote steenhouwerswerken nauwelijks

het, aldus Te Brake: “Ik zit al dertig jaar in het vak en

nog worden verleend.

heb al op heel wat torens gewerkt. Maar dit is zonder

Slotboom werkte ook aan de restauratie van de

twijfel ‘de mooiste toren’. Je merkt ook aan de reacties

Eusebiuskerk in Arnhem. Die ligt door geldgebrek stil

van de mensen in Rhenen dat ze erg betrokken zijn bij

de gemeenteraad begin dit jaar. Provincie en gemeente

deze restauratie.”

zoeken naar een oplossing, maar die is nog niet op handen.

GoedeOrde helpt kerken en gemeenten om goede digitale rentmeesters te zijn, door ze te ondersteunen met Kerkgeheugen: een digitale en online oplossing speciaal voor kerken en gemeenten om slimmer, veiliger en duurzamer met documenten, informatie en archief om te gaan. Ontdek het! Start een proefperiode op goedeorde.nl

Voegen

RELISOUND www.relisound.nl [email protected] audio & video

op de stad Rhenen, de Rijn en aan de overkant

zorgvuldig herstelde schoonheid toont.

de nieuwe onderdelen van natuursteen. En het past 0113-229519 Smithweg 1.28 4462 HC Goes

DE BETROUWBARE PARTNER

kapjes voor de pinakels. Straks zullen ze schitteren in de zon, als de Cuneratoren in volle glorie haar

teruggeplaatste ornamenten af. Zorgvuldig voegt hij

Recent een nieuwe geluidinstallatie geïnstalleerd.

bouwonderdelen. Het zijn de met bladgoud vergulde

Terug naar de steiger rond de Cunerakerk, met uitzicht daarvan de Betuwe. Daar werkt een bouwvakker de

Dorpskerk in Wassenaar

In de bouwkeet liggen op een tafel ingepakte

precies. Blok voor blok komen de onderdelen terug uit Winterswijk en worden de pinakels opnieuw



Steenhouwer: www.slotboom-steenhouwers.nl Beeldhouwer: www.beeldhouwerijvanvelzen.nl Aannemer: www.bouwbedrijfhoffman.nl Architect: www.delfgou.nl

Kerkmagazine jaargang 7, nummer 2

pagina pagina17 17

Oude stoel Nieuwe stof Herstofferingsbedrijf Joustra geeft oude stoelen een tweede kans. Nieuwe vulling en een nieuwe stof op oude stoelen. Dat is duurzamer dan nieuwe stoelen kopen. En goedkoper

D

e Protestantse Taborkerk in Purmerend

minder gunstige omstandigheden.

vernieuwde haar kerkzaal. Het idee

Het gaat mij niet om die begrenzing, het gaat

erachter: de ruimte moest zowel ‘een

er om of je geschikt bent als stoffeerder. Zo ja,

gewijde ruimte’ als een ‘openbare ruimte’

dan ben je bij ons van harte welkom. Zo krijgen

worden. Op 6 maart werd de ruimte feestelijk in

mensen die normaal maar moeilijk aan de bak

hergebruik genomen.

kunnen komen bij ons een tweede kans. Er

Meubilair

werken bij ons dertig mensen.”

De ronde nis waarin het orgel stond is een

Leenstoel

naaimachines. Dat werk wordt voornamelijk

voldoende op voorraad te hebben. De stoffering

lege ruimte geworden. “Hiermee symboliseren

In de werkplaats van Joustra op een

uitgevoerd door vrouwen. Daarna bevestigen

kwam stil te liggen. De stof komt uit Taiwan en

wij de aanwezigheid van de Onnoembare, de

bedrijventerrein in Meppel krijgen stoelen een

vooral mannen het werk op het meubel, over

de kleur bleek plotseling nogal populair. Omdat

Onzienlijke’. Er is een nieuw liturgisch centrum

tweede leven. In het geval van Purmerend is dat

schuimrubber heen.

de stof per boot naar West-Europa komt, gaan

met nieuw ontworpen meubilair, waaronder

in strikte zin geen herstoffering, want de stoelen

Joustra: “De Taborkerk koos voor een 100%

daar al snel enkele weken overheen. Dat is het

een prachtige avondmaalstafel. Architect Steven

uit de Taborkerk waren niet bekleed. Het ging

synthetische stof in de kleur Taupé, Springs 180.

risico van goedkoop inkopen.

van Kooten en meubelmaker Tim van Caubergh

de kerk om de verhoging van het zitcomfort. Het

Daarvan weten wij dat de stof haar kleur behoudt

Joustra: “Wij werken ook met stoffen die in

tekenden voor ontwerp en uitvoering.

zijn er in totaal vijfhonderd.

en supersterk is. Goed schoon te maken? Ja en

Europa, bijvoorbeeld in Engeland of Scandinavië,

En er staan nieuwe stoelen, dat wil zeggen:

Joustra: “Bij ons worden stoelen beschuimd en

nee. Het blijft een geweven stof, met gaatjes waar

worden geproduceerd. Als dat op is, heb je

de bestaande stoelen werden gestoffeerd door

opnieuw gestoffeerd. Zit er oude bekleding op,

de koffie of de slagroom in kan trekken. Je moet

binnen twee dagen weer voorraad genoeg.”

Joustra Herstoffering uit Meppel.

dan ontmantelen wij die eerst. Er wordt een

er wel op tijd bij zijn en de vlek wegdeppen.”

proefstoel gemaakt, zodat we weten dat het

De keuze voor synthetische stof werd gemaakt

Duurzaam

eindresultaat precies is wat de klant wil. Dan

uit kostenoverwegingen. Deze stof, uit olie, is

Bestaande stoelen opnieuw stofferen is goed voor

Directeur Henry Joustra valt met de deur in huis:

kijken we naar comfort, kleur, kwaliteit van de

goedkoper dan natuurlijke materialen als wol

het milieu. Hergebruik is duurzamer dan nieuw

“Het werk werd ons onder andere gegund omdat

stof.

en katoen. Joustra gebruikt ook wel gerecyclede

kopen. Het is ook goedkoper, aldus Joustra. “Een

wij werken met mensen die, zoals dat officieel

Als alles klopt, komen de stoelen in shifts onze

stof van reeds gebruikt materiaal en stoffen uit

goede conferentiestoel koop je niet onder de

heet, ‘een afstand hebben tot de arbeidsmarkt’.

kant op. Intussen zorgen wij voor leenstoelen,

brandnetel en hennep.

€ 200,--. Herstofferen kan in het algemeen onder

De kerk had daar aandacht voor en dat is mooi.

zoals je bij de garage een leenauto meekrijgt.”

Tweede kans

Mensen met een beperking, ik begin me steeds

Taiwan

meer aan die term te ergeren. Ik noem onze

Patroon

De gekozen stof mag dan goedkoop zijn, er was

collega’s liever mensen met een begrenzing.

De stof wordt op patroon gesneden. Dan

ook een groot nadeel. De Nederlande importeur

Mensen zoals jij en ik, maar begrensd door

wordt het patroon in elkaar gestikt op stoere

van de stof bleek tijdens het werk de stof niet

de € 100,-- per stoel, all in: schuim, bekleding, op maat.”

www.joustraherstoffering.nl

Kerkmagazine jaargang 7, nummer 2

pagina 19

De torenspits is terug De nieuwbouw van de protestantse kerk van Hoek in ZeeuwsVlaanderen verloopt voorspoedig en binnen de begroting. Van buiten lijkt de kerk op de vorige. De vernieuwing zit van binnen. Tekst: Kees Posthumus Beeld: PKN Hoek / Peter Mahu

O

p 21 april reed een grote vrachtwagen Hoek binnen

hoogste punt bereikt als de eerste steen legt op een en dezelfde

met de torenspits en de klok voor de nieuwe toren van

dag. Alsof Pasen en Pinksteren op een dag vallen.”

Hoek. De dorpsbewoners zijn nauw betrokken op de

herbouw van hun kerk. Normaal zie je vooral oudere heren met de handen op de rug naar een bouwplaats kijken. Nu staan er continu dorpsbewoners van allerlei slag blij naar hun nieuwe kerk te kijken.

Lijmen De werkzaamheden verlopen naar wens. De staalconstructie staat en binnen dat stalen skelet worden de muren opgetrokken. Ds. Arie van der Maas: “Metselen kun je dat niet noemen. Het zijn blokken van gasbeton van 80 bij 70 die op elkaar gelijmd

“

Nieuw in Hoek: een videowall van 2.50 hoog bij 6 meter breed.

worden. Er rijdt een handkraantje over de bouwplaats die deze

Warmtepomp

blokken naar hun bestemming brengt.

De Protestantse Kerk van Hoek en architecten RoosRos wilden

De toren wordt zoals hij was. Wie straks langs Hoek rijdt zal

de bewoners van Hoek haar kerk teruggeven. Architectonische

dezelfde vertrouwde skyline van Hoek zien als voor 1 januari

vernieuwing bleef achterwege en de nieuwe kerk lijkt verdacht

2015.”

veel op de vorige kerk. Een verschil is het dak van kunststof

Dat was de dag dat de kerk afbrandde. De kerk was verzekerd

leien die van het dak doorloopt over de muren. Ook het

bij Donatus en de uit te keren verzekeringsgelden dekken in

bijgebouw krijgt een modernere stijl.

grote mate de nieuwbouwkosten van ruim twee miljoen euro.

De werkelijke vernieuwing zit van binnen. Van der Maas: “Met

De kerk deed zelf ook aan fondsenwerving, met als resultaat

zonnepanelen en een warmtepomp lukt het om het gebouw

in december: € 110.000,--. Er werd een speciale actie gevoerd

energieneutraal te krijgen. Die warmtepomp is een slim

voor de terugkeer van de gebrandschilderde glas-in-lood ramen.

warmtecirculatiesysteem, dat in combinatie met goede isolatie

Begin december werd het streefbedrag van € 30.000,-- bereikt,

en zonnepanelen de meter op ‘0’ houdt. De klassieke preekstoel

genoeg om de ramen te laten maken en plaatsen.

komt niet terug, er komt een verhoging met nieuw liturgisch

Haan

meubilair. Banken maken plaats voor stoelen. Er is een nieuwe installatie voor audio en video, aangelegd door

Begin juni is het feest. Op de grond is de torenspits bekleed,

Audioconsult uit Wemeldinge. Deel daarvan is een videowall

werd de klok in de torenspits geplaatst en de door Kees

van 2.50 bij 6 meter. Let op: geen beamer die projecteert op een

Biesheuvel gerestaureerde haan er bovenop gezet. Een

scherm, maar een groot beeldscherm. ”

hoogwerker zet de spits op de toren en zo wordt het hoogste punt van de bouw bereikt.

Veel vernieuwingen dragen er aan bij dat de kerk straks meer

Beneden wordt op dezelfde dag de ‘eerste steen’ gelegd,

dan voorheen een huis wordt voor God, gemeente én dorp.

door kinderen van de kinderkring, met kinderen van

Er kunnen vergaderingen, repetities en concerten worden

twee basisscholen en de muziekvereniging als feestelijke

gehouden. Met stoelen in plaats van banken gaat dat straks

ondersteuning.

gemakkelijker. En met zo’n grote videowall is Hoek straks ook

Van der Maas: “Dat kan alleen in de kerk: dat je zowel het

een potentiële filmzaal rijker.

Kerkmagazine jaargang 7, nummer 2

pagina 21

Printen Zo gemakkelijk gaat dat niet in de stand van Riso. Hun grote kopieerapparaat, de Riso ComColor 7150 met finisher, vult bijna de helft van de stand. Daarnaast staat Margret Sikkes, die enthousiast vertelt over de mogelijkheden van het apparaat en laat zien hoe het werkt. Sikkes: “Wij leveren regelmatig machines aan kerken. Dat komt omdat wij geen dozentrappers zijn, wij zijn anders dan andere printerfabrikanten. Dat moet ook wel, want bestuurders van kerken worden steeds slimmer. Daar zitten mensen met verstand van zaken, die niet over een nacht ijs gaan. Het is heel gebruikelijk dat een kerk voor aanschaf bij verschillende aanbieders offertes aanvraagt. Prima! Wij zijn anders door onze persoonlijke benadering. Bij zo’n groot apparaat kun je al snel denken: wat moeten wij daarmee, hoe bedien je dit? Ik kom zelf mee met onze technicus. En ik breng een heerlijke taart mee. De 7150 kan alles wat hij moet doen en is gemakkelijk te bedienen. Printen, scannen, kopieren, zwart-wit, kleur en dat alles met een snelheid tot 120 pagina’s per minuut. Efficiënt en ideaal voor het maken van liturgieboekjes, de machine kan vanzelfsprekend ook sorteren en nieten.” Een kerk die geïnteresseerd is, hoeft niet af te reizen naar

Nieuw op de beurs Op vrijdag 15 en zaterdag 16 april werd in Drachten de beurs voor Kerk en Gemeente gehouden. De organisatie van de beurs is terug in de handen van bureau Helderblauw, uitgever van Kerkmagazine. Tekst: Kees Posthumus | Beeld: Kerkmagazine

Geen probleem!

Sassenheim, waar Riso is gevestigd. Margret Sikkes komt voorrijden met een demonstratiewagen, waar de ComColor 7150 in staat en kan worden uitgeprobeerd.

[email protected] www.riso.nl

Conferenties Meer dan de edities van Kerk en Gemeente in Utrecht komen er noordelijke bedrijven naar Drachten. Een daarvan is Pagedal, een vakantiepark in Stadskanaal. Standhouder Postma vertelt dat voor

Bij het binnenlopen van de beurshal,

zijn organisatie kerken een niche in de markt zijn.

loopt er iemand soepeltjes weg met een

“Al jaren houdt de Hervormd-Gereformeerde Jeugdbond (HGJB)

ingeklapte tafel. Een herkenbare tafel:

bij ons haar kerstconferenties. Ook Vrij Zijn, een beweging van

lichtgewicht en gemaakt van vlas, dit

christenen uit allerlei kerken in Nederland, komt hier regelmatig,

is een tafel van Triple-E. De tafel komt

net als de Katholieke Charismatische Vereniging en evangelische

regelrecht uit de beursstand.

gemeenten. Binnenkort huisvesten wij de Jeugdconferentie van de

Eigenaar Marten Tinga (midden op

Syrisch-Orthodoxe Kerk en hebben we zelf de patriarch te gast.

de foto): “Er kwam iemand langs van

Onze grote sporthal kan worden omgebouwd tot een prachtige

de Christelijk Gereformeerde Kerk in

ruimte voor beurzen en congressen. Bij meerdaagse bijeenkomsten

Joure. Die gaan morgen vergaderen

kunnen mensen blijven slapen, in allerlei niveaus van comfort.”

over de aanschaf van nieuw meubilair.

Naast een locatie voor conferenties en congressen biedt Pagedal

Zij vroegen of ze bij wijze van proef

ook appartementen, bungalows en campingplekken.

een tafel mee mochten nemen. Geen probleem!”

www.pagedal.nl

Pagina 23 pagina 23

In verbinding met jouw gemeente

tablet

smartphone

TV

luisterkastje

Optrekkend vocht

Uw partner voor kerkmeubilair en inrichting op maat

computer

OP VAKANTIE?

Een stuk technischer gaat het er aan toe in de stand van Dinant. Hier gaat het over vochtbestrijding in kerken door electro-osmose. Jan Dinant Pastink legt het uw verslaggever uit. “Veel oude kerken hebben last van optrekkend vocht. De lucht ruikt er muf of bedorven, stucwerk laat los, er komt schimmel en

VER WEG EN TOCH DICHTBIJ...

ongedierte en uitslag van zout dat meekomt met het vocht uit de Projectinrichting

bodem. Eigenlijk moet je dan de hele fundering opnieuw isoleren,

Bekijk onze nieuwe Bekijk onze catalogus online online catalogus op of bestel hem via www.kerkmeubilair.com [email protected]

onbegonnen werk. Mijn aanpak biedt een oplossing, zonder ingrijpende bouwkundige aanpassingen. Vrijwel elke muur is opgebouwd uit een capillaire structuur, zeg maar buisjes. Daarin trekt het vocht van beneden naar boven. Wat mijn installatie doet is een, voor mensen onschadelijk, signaal de muur in sturen, die deze beweging verandert in ‘van boven naar

UBILAIR KERKME meubilair.com

beneden’. Klinkt dat gek? Het werkt.”

www.kerk

Kantoor-Showroom: Admiraal Helfrichweg 4 2901 AB Capelle a/d IJssel Telefoon 010-2844018 E-mail [email protected]

Kerken in Leiden, Heino, Zwolle, Nederlangbroek, Stellendam zijn Dinants referentieprojecten. Pastink voert op verschillende punten in de kerkmuren een nulmeting uit en installeert zijn electro-osmose-kastje. Na enige tijd volgen er nametingen op dezelfde punten en blijkt dat het vochtpercentage is gedaald. De

KERK TV NU OOK IN

feiten spreken voor zich. Het kastje ziet er uit als een onopvallende

KERKMEUBILAIR

Ruim 1.200 kerken vertrouwen op kerkdienstgemist.nl voor kerkradio en kerk TV. Neem contact op wat de mogelijkheden zijn voor uw kerk: 0570-572211 of [email protected].

electriciteitsmeter.

www.kerkmeubilair.com

arend-kerkmeubilair.indd 1 083-KerkMagazine.indd 20

[email protected] www.dinantvochtbestrijding.nl

25-01-2013 09:37:59

Psalmbord

20-08-2013 17:26:15

In de stand van Schaapsound hangt een groot HDTV-scherm, die live-beelden vertoont van de beurs. Beursbezoekers zien zichzelf voorbij flaneren. HDTV is een trend, volgens de mensen van Schaapsound. Kerkmagazine komt er in een volgende nummer op terug. Naast dat tv-scherm hangt een psalmbord dat veel lijkt op een normaal psalmbord, maar dat digitaal is. Het ziet er charmant uit: zo’n bakje met cijfers en letters waarmee de koster elke zondag weer het psalmbord vult. Maar het is ook veel werk, zeker als het bord op een hoge plaats hangt. Dat kan gemakkelijker en sneller met een digitaal psalmbord. De nummers van psalmen en/of liederen, en de te zingen coupletten, en de aanduidingen van tekstgedeelten worden draadloos, via een iPad, ingevoerd. Een klikje, en de informatie verschijnt op een of meer psalmborden. Dat zijn in feite digitale schermen is. Je kunt er de vormgeving, het formaat en de kleur voor kiezen die aansluit bij wat je had. Een moderne toepassing in een klassiek jasje, het kan.

www.schaapsound.nl [email protected]

Kerkmagazine Kerkmagazinejaargang jaargang7,7,nummer nummer22

pagina 25

Gericht licht van buiten Twee vliegen in een klap bij het van buiten belichten van uw kerkgebouw: de details van het ontwerp benadrukken én energie besparen. Hendrik Jan Vermeulen bedacht iets nieuws. Tekst: Kees Posthumus Beeld: Vermeulen Lichtarchitectuur

O

m monumentale kerken ’s

Armaturen

avonds en ’s nachts goed in

Het installatiebedrijf Tobi Ellenbroek

het licht te zetten wordt vaak

Elektro uit Raalte voerde het ontwerp

gebruik gemaakt van grote schijnwerpers

van Vermeulen uit. Ellenbroek bracht

op de grond of in lichtmasten. Die

meerdere armaturen aan met in totaal 482

werpen, ‘een grote bak licht’ op het

zeer kleine, energiearme LED-reflectoren

gebouw.

van elk 2 watt. De stroomkosten kunnen

Dat moet anders kunnen. Hendrik

beperkt blijven tot minder dan 1000W.

Jan Vermeulen van Vermeulen

Zelfs de haan van de toren staat in

Lichtarchitectuur bedacht een andere

goudlicht. Elk lampje heeft een richtbaar

methode: Church Stone Relief Light. Het

en instelbaar lensje. Het licht is warm

werd onlangs voor het eerst toegepast op

en zacht. Op deze manier komt onder

de rooms-katholieke Marcellinuskerk in

andere het schoonmetselwerk van de

Broekland, gemeente Raalte.

kerk goed tot zijn recht.

Effect

Het nieuwe systeem heeft nog een groot voordeel: het licht waaiert niet uit,

Vermeulen: “Veel en ongenuanceerd

zoals bij schijnwerpers het geval is. De

licht op een kerk doet geen recht aan de

lichtvervuiling blijft zo tot het minimum

architectonische schoonheid ervan. Ik

beperkt.

ontwerp voor de kerk een installatie, die

Vermeulen besteedde veel tijd en

dat wel doet. Bijzondere elementen, zoals

onderzoek in de ontwikkeling van het

bogen van ramen of details van de toren,

product. Met name de verbetering van

kun je zo accentueren. Denk aan de veel

de lichtopbrengst en de noodzakelijke

geroemde elementen van de gotiek. Met

waterdichtheid vroegen aandacht. Nu

mijn nieuwe systeem breng ik het licht

is het af. Vermeulen: “De kwaliteit van

op de plaatsen waar ik het hebben wil,

Church Stone Relief Light is hoog, tegen

waardoor het effect optimaal wordt.

een betaalbare prijs. Ik heb intussen al

In Broekland legde ik het accent op de

offertes kunnen doen voor meerdere

oorspronkelijke verticale belijnen van de

kerken.

gevels.” De Marcellinuskerk in Broekland wordt gebruikt door de parochie Heilig Kruis. Dankzij een legaat van een parochiaan Verlichting netjes weggewerkt Marcellinuskerk Broekland

kon de parochie haar kerk opnieuw in het licht zetten.

www.lichtendekerk.nl

Kerkmagazine jaargang 7, nummer 2

1

Inkoopbeleid Hier is veel te winnen. Denk aan biologische Fair Trade producten als koffie, thee en wijn voor Avondmaal en eucharistie. Kerken die op dit punt hun aandeel leveren kunnen zelfs Fair Trade Kerk worden. Lukt dat uw gemeente? Hang het aan de grote klok! Kringloop toiletpapier. Biologische schoonmaakmiddelen, en zeker geen chloor. Een stoffen handdoek in plaats van papieren handdoeken of een föhn. Onderzoek of er in uw buurt biologische

Tien tips voor een groene kerk

2

Energie Betrek uw energie via een milieuvriendelijke aanbieder, mogelijk een energiecoöperatie in uw eigen omgeving. Of via KerkStroom. Als het kan: plaats zonnepanelen op uw kerkdak. Als dat niet kan: bekijk of het in uw opdracht op een ander dak kan. Er zijn lokale energiecoöperaties die dat soort acties voeren.

boerderijen zijn waarvan u zuivel en

Laat een energiecheck uitvoeren om

groenten kunt afnemen.

te kijken waar de lekken zitten en

Een bedankje voor een spreker kan

waar besparingen kunnen worden

ook duurzaam zijn: een pakket van de

gehaald. Vervang traditionele lampen

Wereldwinkel, een goede fles biologische

door energiezuinige. Organiseer

wijn.

voor elke groep en ruimte een eigen regeling voor verwarming. Ze zijn er al:

3

energieneutrale kerken. Vaak zijn dat kerken die bij nieuwbouw of verbouwing een duurzame paragraaf toevoegen aan

Natuur Focus op de schoonheid van de schepping. Organiseer in kerkelijk verband excursies naar de natuur. Trek op de wandeltocht ‘Bidden met de benen’ het bos in of de hei op. Vraag natuurclubs om een presentatie te komen geven in uw gemeente, of om een natuurwandeling te organiseren. Kijk wat je in de omgeving van de kerk kunt doen aan natuurlijk groenbeheer en tuinaanleg. Organiseer een tentoonstelling met natuurfoto’s van eigen gemeenteleden.

de bouwplannen.

4

Geld Financiële zorgen kunnen een motor zijn voor duurzaam beleid. Vaak leveren groene maatregelen (op den duur) geld

Voorzie de toiletspoeling van spaarknoppen. Onderzoek hoe moeilijk het is om regenwater in te zetten voor het spoelen van de toiletten. Kijk hoe het gesteld is met de afvoer van regenwater dat van uw kerkdak afkomt. Kan dat water worden hergebruikt? Gebruik kraanwater in plaats van flesjes

7

mineraalwater.

voorhanden. Zo zijn er ook mooie werkvormen om met kinderen te werken rond duurzaamheid, ideaal voor de leiding van de kindernevendienst. Als er een liturgische bloemschikking is, vraag dan of dan kan met natuurlijk materiaal uit de

hergebruik in dit nummer: herstoffeer uw stoelen in plaats van nieuwe te kopen. Goedkoper en duurzamer. Zij zijn er al: kerkelijke repaircafé’s, met technisch begaafde gemeenteleden die kapotte apparaten

verzorgen, met geweldige ingezamelde

Afval

kleding. Kijk of er binnen de gemeente

Goed voorbeeld doet goed

of parochie nog meer te delen valt: auto,

volgen: hou de omgeving van uw

hogedrukspuit, statafels.

kerkgebouw schoon door geregeld het zwerfafval te verzamelen en gescheiden af te voeren. Scheidt zelf ook het afval van uw kerk: papier, plastic, groen, glas. Gebruik van een beamer kan veel papierafval voorkomen: u toont de te zingen

waar uw gemeente haar geld belegt

binnen in de kerkdienst, bijvoorbeeld via de Michazondag. Er is genoeg materiaal

fondsenwerving. Een mooi voorbeeld van

om in uw kerk een modeshow te komen

informatie op het beamerscherm.

De liturgie is het hart van het kerkelijk leven. Breng het thema duurzaamheid

Een ideale combinatie van hergebruik en

kledingruilparty. Of vraag Terre des Hommes

vaak de grootste kostenpost is. Kijk

vervuilende bedrijven, kinderarbeid en

Kerken zijn er goed in: rommelmarkten.

Delen is het nieuwe bezit: organiseer een

energie na de predikantssalarissen

en zoek banken die niet investeren in

Hergebruik & delen

repareren en zo een tweede leven geven.

liederen en andere liturgische

Liturgie

eigen omgeving of biologische bloemen.

6 8

Water

op. Denk aan energiebesparing, waar

wapenhandel. Denk aan ASN of Triodos.

5

Waar begin je als kerk, wanneer je een bijdrage wilt leveren aan goed rentmeesterschap, aan duurzaamheid?

Download het starterspakket voor Groene Kerken op www.groenkekerken.

10

9

Agenda Haak aan bij bestaande activiteiten binnen de eigen kerk of daarbuiten. Binnen: biddag, dankdag, vastentijd, scheppingszondag. Buiten: warme truiendag (de thermostaat lager en een dikke trui aan), wereldvoedseldag (organiseer een wereldmaaltijd waarbij je kookt met wat voor iedereen beschikbaar is als we het goed verdelen), dag van de duurzaamheid (er is op die dag vast wel iets te doen in uw stad of dorp).

Verbinding Duurzaamheid is in. Er zijn in de omgeving van de kerk vast en zeker andere organisaties die graag samenwerken op het thema duurzaamheid. Denk aan de gemeente (die soms subsidies verstrekt voor duurzame maatregelen). Denk aan andere kerken in uw omgeving die ook werken aan duurzaamheid. Denk aan biologische boeren in de buurt, wijkraden, natuurorganisaties, milieuclubs. Bouw bruggen tussen uw gemeente of parochie en duurzame organisaties.

Kerk, vergaderzaal of kantoor inrichten?

In verbinding met jouw gemeente

tablet

smartphone

TV

luisterkastje

pagina 29

Meer natuur bij de kerk

Stroom dankzij de kerk

Huis van de kerk geopend

Het groen en de rust rond kerkgebouwen

45 zonnepanelen op het dak van

Op 15 april opende de PKN op landgoed

zijn voor veel planten en dieren weldadig.

kerkgebouw ET-10 in Midsland op

Hydepark de deuren van een nieuw

Daar moet meer oog voor komen.

Terschelling dragen bij om het eiland op

‘huis van de kerk”, voor vakantieweken,

termijn zelfvoorzienend te maken.

conferenties en nascholing.

De christelijke natuurbeweging A Rocha

ET-10 is de eerste “Groene Kerk” op de

Drieënhalf jaar geleden besloot de synode

startte daarom de campagne Hart voor de

Waddeneilanden. Na dubbel glas kwam

van de Protestantse Kerk in Nederland

schepping”. Met de campagne wil A Rocha

er spouwmuurisolatie en werden er 45

tot nieuwbouw op de plaats van het oude

kerken ondersteunen, zodat ze “oog krijgen

zonnepanelen geplaatst. Financieel kan het

Hydepark. In het gebouw vinden voortaan

voor de schepping en voor de kansen die

uit, maar geloof speelt ook een rol.

de diaconale vakantieweken plaats,

er voor natuur rond kerkgebouwen en

Gebouw ET-10 –genoemd naar boei nr. 10

die jarenlang werden gehouden in het

-tuinen zijn.” Lokale gemeenten kunnen

op de vaarroute van Elbe naar Texel, ter

nabijgelegen Roosevelthuis.

op verschillende niveaus aan de slag gaan:

hoogte van Midsland– is een begrip. Niet

Het conferentiegedeelte zit nu onder één

meditatief ín de kerk, maar ook –praktisch–

alleen houden leden van de Protestantse

dak met het vakantieoord. Het ontwerp

met de handen.

Kerk in Nederland er hun diensten,

van Nieuw Hydepark kwam van Egmond

Programmaleider Jaap Gijsbertsen:

ook de vrijgemaakt gereformeerden

Totaal Architectuur uit Noordwijk. De

Bij kerkelijkdrukwerk.nl kunt u o.a. een kerkblad, liturgie, flyer of poster laten drukken.

“Voor sommige vleermuispopulaties zijn

organiseren sinds jaar en dag in de zomer

architect heeft in het ontwerp rekening

kerktorens van groot belang. Vleermuizen

in dit gebouw hun eigen bijeenkomsten

gehouden met het landschap rondom de

kunnen overlast geven, maar je kunt ze ook

voor vakantiegangers, tegenwoordig

nieuwbouw. Zo zijn er op allerlei plaatsen

gecontroleerd ruimte bieden.”

in samenwerking met de christelijke

in het pand doorkijkjes gerealiseerd naar

Vaste lage prijzen en geen verzendkosten. Productie in eigen huis en binnen 24 uur gereed.

Er zijn ook veel kerktuinen waar prachtige

gereformeerden.

buiten. Je hoeft je als mindervalide gast niet

kansen liggen voor natuur in combinatie

Ds. Mathilde de Graaff: “Eigenlijk hechten

opgesloten te voelen in Nieuw Hydepark, zo

met een aantrekkelijke uitstraling. Zeldzame

we helemaal niet zo aan zo’n bordje

is de gedachte.

inheemse planten als de akkergeelster

Groene Kerk, maar we kregen het omdat

Aannemer De Vree & Sliepen uit Tiel voerde

worden bijvoorbeeld juist rond kerken

we duidelijke stappen hebben gezet op

de bouw uit. Van den Berg Hardhout uit

aangetroffen. Op hun site biedt A Rocha een

het pad naar duurzaamheid. Voor de

Lopik leverde tropisch hardhout met FSC

database met preken, Bijbelstudiemateriaal,

toeristen komen, zullen we het zeker gaan

(Forest Stewardship Council) keurmerk.

gebeden en liederen over het thema geloof

ophangen.”

In de bossen waar dit hout groeit, wordt

en natuur. Een eerste proef van A Rocha

De kerk is de eerste op de Wadden die

rekening gehouden met ecologische, sociale

loopt bij de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt

serieus werk heeft gemaakt van het

en economische omstandigheden, aldus Bert

in Den Haag. Gemeentelid Gijsbert

rentmeesterschap, vertelt Roelof Drost,

Linge van Van den Berg Hardhout.

Pellikaan: “Ons kerkgebouw De Morgenster

secretaris van de commissie van beheer

Vanaf nu komen hier predikanten voor

staat in een park. De ruimte rondom het

van ET-10. “Het was een forse investering,

hun nascholing, studenten theologie in

gebouw vraagt om een nieuwe invulling. Ik

maar dubbel glas, isolatie en zonnepanelen

het kader van hun opleiding tot predikant,

zie mogelijkheden voor de aanleg van een

maken het gebouw meteen comfortabeler en

conferentiegangers en vakantiegangers.

kleurrijke kerktuin met bloemen en struiken

de exploitatie stukken goedkoper.”

Bel voor een afspraak!

computer

BIJ ZIEKTE...

HOEKMAN

MET KERKDIENSTGEMIST.NL BEN JE NIET ALLEEN...

Kantoor & Project

Uw partner in complete kantoor- en (kerk) zaalinrichting

Als u kiest voor Hoekman dan kiest u voor kwaliteit en design. Bent u toe aan een nieuwe inrichting, uitbreiding of vervanging van uw kerk-/vergaderzaal, consistorie of kantoor maak dan kennis met het ruime aanbod. Ook voor uw studeerkamer. Het ruime assortiment, de verschillende stijlen, kleuren en materialen in combinatie met een deskundig advies maken een afspraak de moeite waard. Vindt u ‘t tijd voor een persoonlijk adviesgesprek? En bij u op locatie? Geen enkel probleem, bel of mail voor een afspraak met Piet Hoekman.

KERK TV NU OOK IN

Ruim 1.200 kerken vertrouwen op kerkdienstgemist.nl voor kerkradio en kerk TV. Neem contact op wat de mogelijkheden zijn voor uw kerk: 0570-572211 of [email protected].

Kerkenbeheer actueel

Noordzandstraat 34 - 4401 CG Yerseke - T: 0113 572907 M: 06 53154711 - E: [email protected] - www.piethoekman.nl

Vraag de speciale kortingscode aan. Ga naar kerkelijkdrukwerk.nl/actie

UW

KERKB LAD

GRATI S GEDR U KT

Achterwetering 31, Schoonhoven | 0182 - 305200

voor insecten, een bijenhotel en een aantal nestkasten.”

SNEL

BINNEN 24 UUR GEREED

EENVOUDIG

OVERZICHTELIJK BESTELSYSTEEM

VOORDELIG VASTE LAGE PRIJZEN

www.hartvoordeschepping.arocha.nl Bron: RD

Bron: RD

Kerkenbeheer actueel

pagina 31

In verbinding met jouw gemeente

tablet

smartphone

TV

luisterkastje

computer

VKB-Marsh/Mercer Award

Basisadministratie

Bij bouwwerkzaamheden in de Palestijnse

De Hervormde gemeente te Klundert

De Tweede Kamer wil dat kerken en

gebieden zijn de restanten gevonden

en de Protestantse gemeente Hilversum

andere religieuze genootschappen geen

van wat volgens archeologen een oude

vielen in de prijzen bij de uitreiking van

toegang meer krijgen tot de Gemeentelijke

Byzantijnse kerk is.

de VKB-Marsh/Mercer Award.

Basisadministratie (GBA).

De kerk in Gaza zou circa 1500 jaar oud

De prijs is in het leven geroepen door

Dat bleek uit de meerderheid die er

zijn, aldus het Palestijnse ministerie van

de Vereniging voor Kerkrentmeesterlijk

kwam voor een motie van D66 hierover.

Toerisme en Antiquiteiten. De vondst

Beheer in de PKN (VKB) en haar

Verschillende kerken hebben nu via de

behelst onder meer marmeren pilaren met

verzekeringsmakelaar Marsh-Mercer. Het

Stichting Interkerkelijke Ledenadministratie

uitgebreide Korinthische details en een steen

doel ervan is het stimuleren van een goede

(SILA) inzage in de GBA. Volgens een

met het Griekse symbool voor Christus. De

uitwisseling van waardevolle ideeën tussen

Kamermeerderheid is het geen taak van de

opgravingen zijn nog niet afgelopen.

colleges van kerkrentmeesters te stimuleren.

overheid om kerken met hun administratie

“We denken dat het een kathedraal of kerk

De inzending vanuit Klundert (prijs: €

en ledenbestanden te helpen.

uit de Byzantijnse periode is”, zei een

5.000,--) trok de aandacht van de jury

Welke gevolgen heeft dit voor kerken? Sinds

woordvoerder van het ministerie. “In die

vanwege de kopieerbaarheid. In Klundert

1994 houdt de Stichting Interkerkelijke

tijd vonden de Byzantijnse heersers het

zette kerkrentmeester de heer Tolenaars een

Ledenadministratie (SILA) mutaties bij

belangrijk kerken om op deze plaats te

samenwerking met naburige gemeenten op,

van leden van de Protestantse Kerk in

bouwen.”

om elkaars kascontroles te verrichten.

Nederland, de Rooms-Katholieke Kerk,

De Bethlehemkerk in Hilversum (prijs €

de Algemene Doopsgezinde Sociëteit,

500,--) deelt als eerste Hilversumse gebouw

de Oud-Katholieke Kerk van Nederland,

de opbrengsten van de zonnepanelen met

de Vrij-Katholieke Kerk in Nederland, de

Kerken zijn geliefd bij dronevliegers. Op

de directe buurtbewoners, kerklid of geen

Nieuw-Apostolische Kerk en het Leger des

internet zijn tal van filmpjes en foto’s

kerklid. De insteek van het project is om de

Heils. Verhuis- en overlijdensberichten

te vinden met prachtige beelden van

betrokkenheid van de buurt bij de kerk te

van kerkleden komen via de SILA naar de

Nederlandse kerkgebouwen gemaakt met

vergroten en past prima bij het jaarthema

aangesloten kerken toe. Andersom geeft

drones.

van de wijkgemeente ‘goede buren’. De

de stichting aan- en afmeldingen vanuit de

Maarten Reith, van de Agenda Toekomst

gemeente Hilversum heeft verduurzaming in

kerken door aan de GBA. Het gaat jaarlijks

Religieus Erfgoed zette ze op het

haar beleid en participeerde in het initiatief.

om ruim 1 miljoen mutaties voor zo’n

YouTubekanaal van hun organisatie “Wie

Via de site van de VKB zijn de filmpjes te

5,5 miljoen kerkleden, waarvan 800.000

op YouTube zoekt op “drone kerk” krijgt

bekijken die van de winnende projecten zijn

rechtstreekse mutaties zoals verhuizingen

tientallen filmpjes voorgeschoteld. En dat

gemaakt. ‘Een kerk waar men de boeken

en overlijdens die in de ledenadministraties

is alleen nog maar de Nederlandse vangst.

opent’ en ‘Een kerk waar je energie van

moeten worden verwerkt. De overige

(…) De kwaliteit varieert van ruw materiaal

krijgt’.

mutaties hebben betrekking op aan- en

Optizon is de link tussen uw energiebronnen en een lagere energierekening.

NIEUWSGIERIG?

Of u nu zonnepanelen hebt of niet, op aardgas stookt of houtsnippers verbrandt, een CV ketel hebt, of een combinatie hiervan; met de nieuwe bewezen techniek van Optizon gebruikt u de goedkoopste energie eerst, en dat maakt verschil! Het milieu profiteert en uw energiekosten gaan met sprongen omlaag.

KIJK GERUST MEE...

Bekend van de beurs “Kerk en Gemeente Noord” 15 & 16 april jl. in Drachten. Gemist? We komen graag langs!

“In het eerste jaar met het Optizon systeem bespaarden we al €6.000 op onze energie kosten, fantastisch!” Koningkerk, Voorburg

KERK TV NU OOK IN

Ruim 1.200 kerken vertrouwen op kerkdienstgemist.nl voor kerkradio en kerk TV. Neem contact op wat de mogelijkheden zijn voor uw kerk: 0570-572211 of [email protected].

Byzantijnse kerk in Gaza

Vraag ook om een gratis adviesgesprek. kijk op www.optizon.nl of neem contact op: [email protected] / +31(0) 652 687 027

Drones bij kerken

www.theaudiospecialists.eu - Tel. NL: +31(55) 538 66 88 | B&L: +32 63 33 90 25 | DE: +49 2161 9499 006

tot professioneel gemonteerde opnames met

afmeldingen.”

muziek”, aldus Reith.

Het is nog de vraag of minister Plasterk

Drones worden niet alleen door hobbyisten

van Binnenlandse Zaken de motie gaat

gebruikt, maar ook door bouwkundigen, die

uitvoeren. Hij had de motie ontraden en zag

hoge, historische gebouwen zo eenvoudig

geen reden om een einde te maken aan de

en goedkoop kunnen inspecteren, omdat zij

bestaande regeling.

zo geen steigers nodig hebben. Meer info: www.kerkrentmeester.nl

Meer info: www.sila.nl

Kerkmagazine jaargang 7, nummer 2

pagina pagina3333

Kerkinterieurs in Nederland Veel mensen lopen op vakantie gemakkelijk een kerk binnen. De Notre Dame in Parijs, de Sint-Pieter in Rome en de Dom in Keulen trekken miljoenen bezoekers per jaar. Tekst: Marc de Beyer Beeld: Catharijneconvent

H

oe anders is dat in ons land. We

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Thomaskerk

kennen onze kerken nauwelijks.

was betrokken, de Radboud Universiteit

Hoe anders is het interieur van de

Dat is onterecht, want er valt

en de Rijksuniversiteit Groningen, vele

Amsterdamse Thomaskerk. Een

in ons land zoveel te genieten. Dat

erfgoedorganisaties natuurlijk en vooral

multifunctioneel kerkelijk centrum

hebben wij niet in de laatste plaats

ook de verschillende kerken, waaronder

uit 1966 van architect Karel Lodewijk

te danken aan de vele verschillende

de Protestantse Kerk in Nederland

Sijmons. Een indrukwekkend geheel,

geloofsrichtingen en de daarmee

en de Rooms-katholieke Kerk. Hun

echter van een heel andere orde dan de

samenhangende diversiteit. Gotische

betrokkenheid vinden we erg belangrijk:

Willibrordus.

kerken met een protestantse inrichting,

het gaat immers over erfgoed dat zij in

De asymmetrische kerkzaal heeft met

barokke schuilkerken, doopsgezinde

eigendom hebben.

grijze mortel afgewerkte wanden en een

vermaningen of neogotische rooms-

strak vormgegeven kansel en doopvont

katholieke kerken uit de negentiende

Willibrordus

eeuw. Of de twintigste eeuw: van

Een prachtig voorbeeld in het boek is

het golvende plafond van vurenhouten

uitbundig beschilderde interbellumkerken

de Sint-Willibrorduskerk in Utrecht,

planken bevindt zich een groot driehoekig

tot strakke wederopbouwinterieurs.

een waar gesamtkunstwerk. De

daglicht. De kerkgangers zitten op lichte

verantwoordelijke kunstenaars waren

houten stoelen. Sijmons vond duidelijk

Boek

in béton brut, onafgewerkt beton. In

aangesloten bij het Bernulphusgilde, waar

inspiratie bij Le Corbusier, en dan vooral

Museum Catharijneconvent laat het

katholieke geestelijken en kunstenaars

bij zijn kapel Notre Dame du Haut in

licht nu schijnen op dit rijke cultureel

elkaar ontmoetten. Het gilde zocht naar

Ronchamp uit 1954.

erfgoed. Wij maakten een prachtig boek,

een Nederlandse vorm van neogotiek,

Kerkinterieurs in Nederland, waarin we

die teruggreep op de middeleeuwen. Heel

Aan de hand van dit soort parels wandelt

honderd kerken van binnen belichten.

bewust: men zag dit als de bloeiperiode

de lezer door de geschiedenis van het

Het is een staalkaart van de rijkdom die

van het katholieke geloof.

Nederlandse kerkinterieur. Het boek

ons land op dit gebied heeft. Een hoofdrol

De Sint-Willibrordus is een van de

verschijnt 20 juni.

is weggelegd voor de fotografie van Arjan

mooiste en gaafst bewaarde kerkinterieurs

Bronkhorst.

die het Bernulphusgilde voortbracht.

Marc de Beyer is hoofd Erfgoed in

De tijd is er rijp voor: door alle

Verscholen tussen de bebouwing valt

Kerken en Kloosters van het Museum

kerksluitingen is de druk op dit erfgoed

de kerk nauwelijks op. Hoe anders is

Catharijneconvent.

enorm en interieurs zijn vaak het

dat bij binnenkomst: van doopvont

kwetsbaarst. We zijn dan ook verheugd

tot hoogaltaar, van glas-in-lood tot

dat we er op deze manier aandacht aan

kruisgroep, het uitbundige, kleurrijke

kunnen schenken.

interieur is een overweldigend

Het museum heeft dat niet alleen gedaan.

ensemble.

[email protected]

Sint Willibrorduskerk

Thomaskerk

Kerkennieuws

Kerkennieuws

pagina 35

Kapel Amersfoort

Kerken Bommelerwaard

De restauratie en herinrichting duurden

per jaar gebruikt voor diensten, waaronder

werd eind april verkocht op een openbare

Oudkatholiek Zeeland actief in Goes. Daarna

De Gereformeerde Kerk hersteld

Twee rooms-katholieke kerken in de

zeven maanden. Het gebouw aan

de zondagse vieringen, begrafenissen

veiling in Goes.

verhuisde de gemeente naar Middelburg,

Amersfoort en omgeving komt sinds

Bommelerwaard gaan sluiten. Dat meldt

de Ooipoortstraat is in gebruik bij

en huwelijken. Daarnaast trekt de

De kerk uit 1901 staat leeg en werd onlangs

waar zij de lutherse kerk huurde.

dit voorjaar samen in de kapel van het

de site katholiekbommelerwaard.nl.

een samenwerkingsgemeente: de

Bonifatiuskerk veel toeristen.

volledig gerenoveerd. In 1998 kerkte de

Hoornbeeck College in Amersfoort.

Het gaat om de Hubertuskerk in Alem en

Christelijke Gereformeerde Kerk en

Het Hoornbeeck is een reformatorische

de Martinuskerk in Velddriel. Het bisdom

Gereformeerde Kerk vrijgemaakt. De

MBO-school. Het gaat om een tijdelijke

’s-Hertogenbosch, waartoe Alem en

Ooipoortkerk is een monument. Het

Monument-kerken Eindhoven

oplossing. De huidige kerkzaal (de aula van

Velddriel behoren, heeft dit besluit genomen

pand uit 1896 werd gebouwd in de

begraafplaats Oud-Leusden bij Amersfoort)

om de begroting van beide parochies

neorenaissancestijl. Tijdens de renovatie

is voor de groeiende gemeente te klein

sluitend te krijgen. De kerken worden

zijn er onderhoudswerkzaamheden verricht

gemeentelijke monumentenlijst.

geworden. De gemeente telt zo’n 70

verkocht met de bijbehorende pastorieën.

aan de muren, de dakbedekking, de glas-

Dat meldt de Vereniging van Beheerders

Piterkerk Lippenhuizen

in-loodramen en het schilderwerk. Verder

van Monumentale Kerkgebouwen. De

Kerkmagazine schreef erover in het vorige

kwam het historische houten spiegelgewelf

kerken die op de lijst komen zijn: de

nummer en nu is de Piterkerk in het Friese Lippenhuizen feestelijk heropend.

belijdende leden en 40 doopleden, terwijl in

gemeente er voor het laatst. Daarna ging de

Friese GK 125 jaar

gemeente met de plaatselijke Gereformeerde

De Gereformeerde Kerk in de Friese

Kerk op een in Samen-op-Weggemeente. Bij

dorpen Nijega-Opeinde-De Tike bestond

Eindhoven plaatst vijf kerken uit de

het ter perse gaan van dit nummer was de

onlangs 125 jaar.

wederopbouwperiode na WOII op de

opbrengst nog niet bekend.

de aula maar 70 mensen mogen zitten. Ook

RK-parochie Cuijk

de catechisaties en de vergaderingen van de

De rooms-katholieke parochie Cuijk heeft

weer van achter het zachtboard plafond

Nederlands gereformeerde Emmaüskerk,

Bijbelstudieverenigingen voor mannen en

een nijpend gebrek aan geld.

tevoorschijn. Ook kreeg de kerk

de Nederlands gereformeerde kerk aan het

vrouwen worden in het Hoornbeeck College

In oktober werd al bekend dat het

vloerverwarming onder de nieuwe vloeren

Frederik Hendrikplein, de baptistenkerk

gehouden. De gemeenteleden wonen

parochiebestuur vier van de zes

en is veel betere isolatie aangebracht. In

aan de Marconilaan, de rooms-katholieke

onder andere in Almere, Amersfoort, Best,

parochiekerken sluit. Het gaat om de rooms-

de hal kwamen garderobes en toiletten. De

Heilig Hartenkerk aan de Mendelssohnlaan

Bilthoven, Bunschoten-Spakenburg, Ermelo,

katholieke kerken in Beers, Vianen, Linden

totale renovatie kostte zo’n 500.000 euro. In

en de Maranathakerk aan de Venstraat.

Harderwijk, Heerhugowaard, Leersum,

en Cuijk-Noord. Een dreigend faillissement

de kerk kunnen maximaal 125 kerkgangers

Laatstgenoemde is het bedehuis van de

Scherpenzeel, Veenendaal en Zeewolde.

wordt hiermee afgewend.

plaatsnemen. De gemeente stoot haar

Pinkstergemeente.

andere kerkgebouw af.

Op 13 maart 1891 werd de gereformeerde

Victorkerk Apeldoorn

Evangelisch Dieren

De Hersteld Hervormde Gemeente in

De Evangelische Gemeente Dieren (EGD)

Apeldoorn heeft de Victorkerk gekocht,

heeft eind maart voor het eerst gekerkt in

Bonifatiuskerk Dokkum

die op 7 juni de deuren sloot als rooms-

haar nieuwe gebouw.

De Stichting Behoud Bonifatiuskerk voor

katholieke kerk.

Het gebouw was toen nog niet helemaal af.

Dokkum heeft zo’n 35.000 euro opgehaald

Het bedehuis onderging een grote renovatie

werd omgebouwd tot kosterswoning met

Inmiddels zijn alle werkzaamheden achter

met de crowdfundingsactie voor de

die langer dan een jaar duurde. Het gewelf,

vergaderruimte. In november 1891 betrok de

de rug. De gemeente heeft zo’n 100 leden.

restauratie van de toren.

de vloer, de verwarming en het orgel waren

gemeente een eigen kerk die gebouwd werd

dringend aan een onderhoudsbeurt toe.

op de grens van Opeinde en Nijega. Dit

Ook beschikt de kerk nu over een cv-

kerkgebouw is tot tweemaal toe vervangen

De Ooipoortkerk in Doesburg is weer in

installatie. Tevens kreeg het gewelf een grote

door een nieuw pand op dezelfde plaats.

gebruik. Dit voorjaar werd er voor het

opknapbeurt met nieuw stuc- en verfwerk.

eerst weer gekerkt.

De kerk in het Friese dorp is geschikt

Dak op Clemenskerk Nes

gemaakt voor multifunctioneel gebruik zoals

Op de nieuwbouw van de Clemenskerk in

concerten, lezingen en workshops. De totale

Nes, op Ameland, is een dak geplaatst.

Foto: Panoramio

Kerk Grijpskerke

kerk van Opeinde-Nijega geïnstitutioneerd.

De Protestantse Gemeente in het

Toen de gemeente werd gesticht, had ze nog

Zeeuwse Grijpskerke stoot de voormalige

geen eigen kerkgebouw. De leden kwamen

gereformeerde Opstandingskerk af.

Ooipoortkerk Doesburg

bijeen in een oude boerderij, die later

kosten van de verbouwing en inrichting van de kerk en de restauratie van het orgel bedroegen ruim 400.000 euro. Tegelijk werd het Van Damorgel uit 1859 gerestaureerd. Dat meldt de website gereformeerdekerken. Momenteel wordt gewerkt aan een

info onlangs. Het onderhoud van twee

Foto: Kerkmagazine

verbouwingsplan van het gemeentelijk

Dat maakte de stichting bekend. Restauratie

kerkgebouwen –de Michaëlskerk en de

Oudkatholiek Middelburg

monument. De complete vloer, met

is nodig om verdere beschadiging aan de

Opstandingskerk– wordt te duur. Vraagprijs

De voormalige lutherse kerk aan de

asbesttegels, zal worden verwijderd. Er komt

toren en het gewelf tegen te gaan. Nu drukt

voor het bedehuis uit 1967 is 310.000 euro.

Zuidsingel 70 in Middelburg is officieel in

een nieuw systeem voor de verwarming.

de toren tegen het gewelf van de kerk aan,

Van de opbrengst wil de gemeente de

gebruik genomen als Oud-Katholieke Sint

Nieuwe leidingen worden verwerkt in de

waardoor scheuren zijn ontstaan. Met

Michaëlskerk, in het centrum van het dorp,

Augustinuskerk.

vloer, omdat dat niet kan in de wanden

hulp van de Stichting Behoud Kerkelijke

‘toekomstbestendig’ maken.

Joris Vercammen, aartsbisschop van Utrecht,

die bestaan uit schoonmetselwerk. De

Gebouwen in Friesland heeft de stichting

verwachting is dat de werkzaamheden eind

een planmatig onderhoudsplan gemaakt tot

Kerk Kamperland geveild

werd de kerk van de evangelisch-lutherse

De rooms-katholieke Clemenskerk brandde

2016 kunnen worden afgerond.

2021.

De voormalige Hervormde Kerk aan de

gemeente overgenomen en in november van

in februari 2013 volledig af. Een jaar later

De kerk uit 1871 wordt ongeveer zestig keer

Veerweg 76 in het Zeeuwse Kamperland

dat jaar opnieuw ingericht. Tot 2012 was

werd begonnen met de herbouw. De schade

wijdde het bedehuis. In januari 2014

Kerkennieuws

Kerkennieuws

pagina 37

aan de kerk bedroeg zo’n 3 miljoen euro.

en de omwonenden maken gezamenlijk

De kerk krijgt een restauratiebeurt aan

provincie Brabant en het rijk samen een

Daar heeft de gemeente, die ontstaan is

De inmiddels drie jaar durende restauratie

Het nieuwe bedehuis op het Waddeneiland

gebruik van de parkeervoorzieningen bij

de buitenzijde. Deze restauratie duurt tot

subsidie ontvangen van 366.000 euro voor

in 1899, het kerkgebouw De Bron van

begon met herstellen van het dak en kreeg

moet er vrijwel hetzelfde uit gaan zien als

het Europaplein.

na de zomer. Al vele jaren is de kerk niet

de ingreep. Daarbij voegt de kerk zelf een

de protestantse gemeente betrokken.

een vervolg met de restauratie van het

meer in gebruik voor zondagse diensten,

bedrag van 160.000 euro. De renovatie

Het pand is aangekocht door de nieuw-

De Crane orgel. Op dit moment zijn de

maar als trouw- en uitvaartlocatie en als

zal vooral plaatsvinden aan de gevels,

apostolischen en geheel gerenoveerd.

gevels en het schilderwerk aan de beurt.

zijn voorganger. Dat was een ontwerp van de bekende architect Pierre Cuypers. Het

Kerk Ovezande in steigers

afgebrande godshuis werd in 1878 gebouwd

De westgevel van de rooms-katholieke

tentoonstellingsruimte. De geschiedenis

daken en het binnenwerk van de kerk. In

De gemeente maakte sinds 1926 gebruik

De totale kosten van de restauratie zijn

en was een rijksmonument.

kerk in het Zeeuwse Ovezande wordt

van het kerkje van Persingen begint

november moet de klus geklaard zijn.

van haar kerk in Utrecht, maar het

begroot op 720.000 euro. Ruim 225.000

gerestaureerd.

in de dertiende eeuw. Het laatgotische

pand verpauperde, had weinig zalen en

euro daarvan moet uit eigen zak van

kerkgangers konden er in de buurt slecht

de Hervormde Gemeente komen. De

PG Oosterbeek-Wolfheze

koor dateert uit de veertiende eeuw.

Sint-Josephkerk in Utrecht

De Protestantse Gemeente Oosterbeek-

Kerk en toren zijn beide rijksmonument.

In de Sint-Josephkerk te Utrecht is half

parkeren. De kerkgemeenschap heeft

Nederlands Hervormde Kerk stamt uit

Wolfheze gebruikt vanaf januari 2018

Persingen is met 34 woningen waarin 89

maart de laatste eucharistieviering

350 leden, van wie er zo’n 160 actief

1447.

voor de zondagse diensten alleen de

mensen wonen het kleinste kerkdorp van

gehouden.

betrokken zijn bij het gemeenteleven.

Vredebergkerk in Oosterbeek.

Nederland.

Evangelisch Rijssen

In Emmeloord nam de nieuw-apostolische

Renovatie kerk Wouw

kerk rond de paasdagen haar nieuwe

De rooms-katholieke Lambertuskerk

kerkgebouw in gebruik. De gemeente

in het Brabantse Wouw moet een

Rijssen heeft een nieuwe evangelische

heeft rond de 75 leden, van wie er zo’n

uitgebreide renovatie ondergaan.

gemeente: de Volle Evangelie Gemeente

50 op zondag de dienst bezoeken. Op de

De Deur.

locatie van de vorige kerk is nu een nieuw

De nieuwe gemeente komt sinds enige

kerkje verrezen, ontworpen door Korfker

tijd samen in het Molukse kerkgebouw

Architecten.

op de hoek van de De Ruyterstraat en de

‘t Kerkje in Velp

Graaf Ottostraat. Het kerkgebouw van de gemeente draagt de naam Petach Tigvah,

Door de grote terugloop van het

In opdracht van de gemeente Grave

De historische Oude Kerk in Oosterbeek

Deur der Hoop, naar een tekst in Hosea

aantal bezoekers is besloten de kerk te

ging begin april de restauratie van de

wordt benut voor speciale samenkomsten,

2:14, waar gesproken wordt over een deur

onttrekken aan de eredienst. De enige

toren van de Sint Vincentiuskerk in het

zoals de vespers rond Kerst en Pasen

der hoop in het dal van Achor. De gemeente

activiteit die nog rest, is de gebedsviering

Brabantse Velp van start.

en trouw- en rouwdiensten. De Open

is aangesloten bij de Vereniging van

op woensdag en vrijdag. Voor de

Zo worden onder meer de lei- en

Pinkster- en Evangeliegemeenten.

mis kunnen parochianen terecht in

loodbekleding vervangen, het aangetast

de Rafaëlkerk in Overvecht. De Sint-

houtwerk en kapconstructie gerestaureerd,

Hofkerk in Wolfheze stoot de gemeente

De muren aan de gevel begonnen af

af, wat een forse besparing oplevert. De

te brokkelen. Voor de restauratie is

Protestantse Gemeente heeft voor 1,7

zo’n 40.000 euro nodig, wat de rooms-

Sint Anthonis

Josephkerk, een neogotische kerk uit

de weerhaan en bol opnieuw verguld en

fte aan predikantsplaatsen en telt 1700

katholieken in Ovezande zelf bij elkaar

De Heilige Antonius Abtkerk in Sint

1901, werd ontworpen door Gerardus

slecht metsel- en voegwerk vervangen.

leden. Op zondagmorgen zijn er in de drie

brengen. Daartoe werd in april een

Anthonis krijgt het komende half jaar

Adrianus Ebbers. De kerk doorstond

Totale kosten: 190.000 euro. De kerk blijft

kerken samen 250 tot 300 kerkgangers. De

actieweekend gehouden, met concerten,

een grote opknapbeurt.

de Tweede Wereldoorlog zonder

gedurende de restauratie open. Als alles

In totaal is er meer dan 500.000 euro nodig

Vredebergkerk heeft in de kerkzaal 350

veilingen, kinderspelletjes en een

noemenswaardige beschadigingen. In

volgens planning verloopt, wordt het werk

om alle mankementen te verhelpen. Om

zitplaatsen; met het balkon en de torenzaal

rommelmarkt. Tegelijkertijd staat ook

de jaren zeventig liep de kerk schade op

direct na de komende bouwvakvakantie

het geld bij elkaar te krijgen, werd begin

erbij zijn er maximaal 600 zitplaatsen.

de toren van de protestantse kerk in de

door boorwerkzaamheden in de nabije

afgerond.

maart de Stichting Behoud Lambertuskerk

steigers. De kerk is in particulier bezit,

omgeving, waardoor de fundering dreigde

maar de toren is van de gemeente en die is

te scheuren. Voor herstel was onvoldoende

Waspik Hervormde Kerk

De Gereformeerde Gemeente in

overgegaan tot restauratie.

geld beschikbaar. Eind jaren tachtig kreeg

De Nederlands Hervormde Kerk in

werd gebouwd. Sinds eind 2015 staat de

Opheusden heeft het openbare plantsoen

Foto: Marinus Bierens

de kerk een plaats op de gemeentelijke

Waspik staat in de steigers.

kerk in de steigers om de meest urgente

Plantsoen Opheusden aan het Europaplein opnieuw laten

opgericht. Het rijksmonument rust op de fundamenten van een kapel die in 1270

monumentenlijst. Door verkoop van de

werkzaamheden te kunnen aanpakken.

pastorie kwam geld beschikbaar voor de

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Het kerkje in Persingen (gemeente Berg

restauratie van de kerk, die in 1997 werd

verstrekte een subsidie van 150.000 euro.

en Dal, bij Nijmegen) is onlangs in de

voltooid. In de kerk staat een orgel van

steigers gezet.

Friedrich Bernard Meyer uit 1919.

aanleggen.

Renovatie kerk Persingen

Zij zal het groen voortaan ook laten onderhouden, meldt de burgerlijke gemeente Neder-Betuwe op haar site. Het plantsoen ligt naast de nieuwe kerk aan de gebruik nam. Dat zij het parkje voor haar

Apostolische Utrecht en Emmeloord

rekening neemt, is bedoeld als geste aan de

De nieuw-apostolische kerk te Utrecht

Reigerstraat die de gemeente dit voorjaar in

omwonenden voor de periode van overlast

Daarom staan de toren en een deel van

heeft haar Utrechtse kerkgebouw

tijdens de sloop van de oude kerk en bouw

het kerkgebouw in de steigers. Parochie

verlaten en is verhuisd naar

van de nieuwe. De kerkelijke gemeente

Maria Moeder van de Kerk heeft van de

Nieuwegein.

(Bouw)nieuws over uw kerk? Meldt het ons:

[email protected]

CONTROLE OVER AKOESTIEK Audiosysteem voor spraak en muziek Leverbaar in alle mogelijke RAL kleuren of bedrukte folie Stuurbare geluidsbundels Waterdichte aluminium behuizing Een bereik van 5 tot 45 meter

KERKADVIES.NL Informatiewebsite voor kerkelijk beheerders De website Kerkadvies.nl is een gratis dienst-

AANGEPASTE TECHNIEK VOOR HISTORISCHE GEBOUWEN

verlening voor kerken om informatie aan te

» bijzonder Know-How van klimaat controle en verwarming van kerken en monumenten » eigen regeltechniek – MAHR-Actherm® – voor individuele oplossingen. » duurzame concepten gecombineerd met en laag mogelijk behoefde aan energy » vrijblijvend en competent advies door onze medewerkers in heel Europa

Hoe werkt het?

voor stuk bedrijven met ervaring in het wer-

1. Ga naar de website www.kerkadvies.nl.

ken met en voor kerken. Via de website kunt

2. Klik de onderwerpen aan waarover u infor-

u aangeven over welke onderwerpen u graag informatie wilt ontvangen.

» individuelle oplossingen voor verwarmings en klimaat techniek » eigen productie op maatwerk en service uit een hand

vragen van een klein aantal leveranciers. Stuk

Van een klein aantal aanbieders ontvangt u dan informatie, uitsluitend over het onderwerp dat u heeft aangevinkt. Uw adres wordt door ons niet

Theod. MAHR Söhne GmbH Hüttenstraße 27 52068 Aachen +49 241 / 95 60 - 0 [email protected]

www.mahr-heizung.de

gebruikt om u andere informatie te sturen.

matie wilt ontvangen. 3. Vul uw gegevens in en klik op ‘Verzenden’. 4. U ontvangt de aangevraagde informatie van een beperkt aantal relevante bedrijven. Uw gegevens worden vertrouwelijk behandeld. Uw gegevens worden niet opgeslagen in een

Op Kerkadvies.nl kunt u informatie aanvragen

database. Evenmin worden uw gegevens ter be-

van leveranciers op gebied van bouw, restauratie,

schikking gesteld aan bedrijven, anders dan door

inrichting, onderhoud, herbestemming, licht, beeld,

u aangegeven.

geluid, kerktelevisie, training, financiën, verzekering, orgel, piano, keuken, architectuur etc.

www.kerkadvies.nl

Kerkadvies.nl is een initiatief van Kerkmagazine en Kerk & Gemeente.

D o n a t u s v e r z e k e r t v e r t ro u w d Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar bij hoort, zoals ruimtes voor kinderopvang, doopvonten, kanselbijbels en orgels. Donatus is een betrokken specialist. Klein genoeg om u persoonlijk van dienst te zijn. Groot genoeg om uw verzekeringsbelangen aan toe te vertrouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden blijft voor onze kinderen en hun kinderen en hun kinderen…

w w w . d o n a t u s . n l t e l . 073 - 5 2 2 170 0