M
A
G
A
Z
I
N
E
Onafhankelijk facilitair vakblad voor kerken
Renovatie van de entree Uw kerkblad in een nieuw jasje met Editoo • LED: nieuw licht in oude armaturen De deur van de Terbantster Tsjerke • Als de nood aan de man is: zo verkoop je een kerk De liturgische diagonaal van Rijsenhout • De kerk van Hoek wordt herbouwd Nieuwbouw en restauratie van Deventer tot Weinterp Jaargang 6 - nummer 3 - september 2015
Inhoud
‘Applaus na een moe ilijke gemeenteavond met pijnlijke besluiten. Niet voor het besluiten zelf, maar voor de heldere uiteenzetting, de goede aanpak, het vele w erk, de zorgvuldigheid, en z. Het was een bijzonde re ervaring, met zeker ook dank aan die ander e Cor van KerkDialoog’. Cor van Dijk, voorzitter
Mr. drs. J.C. (Cor) Schaap Kerkcoach KerkDialoog
Kerkenraad Hoogvliet
KerkDialoog biedt zicht op een vitale kerkelijke gemeente Veel kerkelijke gemeenten worden geconfronteerd met krimp. Deze ontwikkeling heeft een grote impact op de omvang van het pastoraat, het aantal kerkelijke wijken en de
4
pagina 3
De loper ligt uit Aan alles is gedacht bij de verbouwing van de Voorhof, de entreeruimte van de kerk aan de Arnhemse Parkstraat. Bouwkundige ingrepen en interieur waren in één hand. Dat werkte prima.
Kerkblad in nieuw jasje
10
Zo verkoop je een kerk
15
De kerk van Hoek
18
Wanneer uw kerkblad
Er worden nieuwe
Op Nieuwjaarsdag
aan een nieuw uiterlijk
kerken gebouwd,
2015 brandde
en nieuwe redactionele
bestaande kerken
de protestantse
formule toe is, helpt
worden vergroot.
kerk van Hoek in
Editoo u verder.
Er is groei en bloei.
Zeeuws-Vlaanderen
Pasklare formats, naar
En soms is het
tot de grond toe
eigen inzicht aan te
noodzakelijk een
af. Kerkmagazine
passen.
kerkgebouw te verkopen. Daar komt veel bij
volgt de wederopbouw van de kerk, van
kijken.
schetsontwerp tot heropening.
Nieuw licht
21
Diagonaal naar het licht
26
Kerknieuws
LED-verlichting zo
Op de fundamenten
Korstiaan van Vliet
inzetten, dat de
van de afgebrande
zet ze voor u op een
beleving van het
Ontmoetingskerk in
rijtje: nieuwe kerken,
licht in de ruimte
Rijsenhout verrees
gerestaureerde kerken,
gelijk blijft én de
een nieuwe kerk. Pim
gesloten kerken,
energierekening
van Dijk ontwierp
jubilea en bijzondere
daalt. Dat is het
het interieur van de
zaken in en rond het
streven van Ron Ramselaar van Ramselaar
nieuwe kerkzaal: een diagonale lijn naar het
gebouw. Van Deventer tot Weinterp.
Light Solutions.
licht.
34
in gebruik zijnde kerkgebouwen. Ingrijpende beslissingen zijn vaak niet te vermijden. Daarom bestaat KerkDialoog: >>
De frisse blik van een betrokken buitenstaander, die kennis van zaken en ervaringen van elders meebrengt.
>>
Onderdeel van en kennis delen met KKA voor de administraties en KKG voor het vastgoed en beheer.
KerkDialoog is een project van:
>>
Spreekt de taal van het hart en de cijfers om draagvlak te vinden voor moeilijke besluiten.
>>
Thuis in de geloofsgemeenschap van kerkorde tot projectontwikkelaars.
Meer informatie? Kijk op www.kerkdialoog.nl of bel (033) 467 12 88
Jaargang 6 – nr. 3 september 2015 Kerkmagazine verschijnt viermaal per jaar en wordt verspreid onder kerkrentmeesters, kosters, beheerders etc. in alle kerken in Nederland. Eindredactie Kees Posthumus Medewerker in dit nummer Korstiaan van Vliet.
Vormgeving Origin Media Venture Klaas van de Ketterij T 0118 - 606942 I www.originmedia.nl
Advertentie exploitatie Adtel Willem Swart T 0592 273 451 E
[email protected]
Foto voorzijde Parkstraatgemeente Arnhem
Uitgever Helderblauw Postbus 209 3770 AE Barneveld T 0342 42 11 55 E
[email protected] I www.kerkmagazine.nl KvK 08178996
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, digitaal of op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. © 2015 – Helderblauw, Barneveld
uitgeverij & beursorganisatie
Kerkmagazine jaargang 6, nummer 3
pagina 5
De loper ligt uit Aan alles is gedacht bij de verbouwing van de Voorhof, de entreeruimte van de kerk aan de Arnhemse Parkstraat. Bouwkundige ingrepen en interieur waren in één hand. Dat werkte prima.
Tekst: Kees Posthumus Foto’s: Parkstraatgemeente Arnhem
B
ij de voordeur begint in de
financiële reserve heeft, konden we
kerk staat!
nieuwe vloerbedekking een
deze verbouwing realiseren. In 2008
In de Nederlandse samenleving vindt
loper, een strook die door de
werd een door de vrijzinnig protestanten
een omslag plaats, waarin veel meer
hal en nieuwe entreeruimte naar de
gebouwd verzorgingshuis, met de
ruimte komt voor eigen initiatieven in de
kerkzaal loopt. Zo wordt een verbinding
welluidende naam ‘Avondzon’, verkocht
wijk. Hier in het Spijkerkwartier is die
gelegd tussen de wereld buiten en
aan een stichting. Het huis heet nu
ontwikkeling volop gaande. Het is een
wat er binnen in de kerk gebeurt, en
Nieuw Schoonoord. De opbrengst
heel actieve buurt, die op den duur op
andersom. Die verbinding leggen was
van de verkoop moest volgens de
vele terreinen zelfstandig gaat worden.
de opdracht die architect Maartje Kaper
bepalingen worden besteed aan oudere
In zo’n wijk kan een kerk als de onze
kreeg van de Parkstraatgemeente,
gemeenteleden. Welnu, een groot deel
een ontmoetingsplek worden.”
waarin Remonstranten en Vrijzinnig
van onze gemeenteleden is ouder!”
Voor de gemeente was de verbouwing
Protestanten samenwerken.
Juist de hoge gemiddelde leeftijd was
een nieuwe impuls, zegt Tanja
de reden dat sommige gemeenteleden
Verburgt, P.R.-medewerkster van de
Terra
“ In zo’n wijk kan een kerk als de onze een ontmoetingsplek worden.”
aanvankelijk twijfelden aan de noodzaak
Parkstraatgemeente: “Wij krijgen er
“De laatste verbouwing van de Voorhof
voor de verbouwing. Was dat nog wel de
weer zin in! Deze verbouwing creëert
vond twintig jaar geleden plaats, in
moeite waard, in een sterk vergrijzende
nieuwe energie in de gemeente. Er
de terratijd: veel aardetinten, veel
gemeente waar ‘straks de laatste het
kwam allerlei nieuwe kracht los. Vijf
schrootjes. De muur aan de linkerkant
licht uit doet’?
actieve gemeenteleden vormden een
bij binnenkomst bestond uit bakstenen
‘opknapgroep’, die de architect met raad
met schoonmetselwerk. Er zaten glas-in-
Spijkerkwartier
betonramen in, maar die vielen daardoor
Meelevend gemeentelid Betty Jacobi,
De verbouwing en heropening valt
nooit meer op. Na de verbouwing
tevens beleidsmedewerker bij de
mooi samen met de multimediale
zei een gemeentelid: ‘Wat een mooie
burgerlijke gemeente: “Tegelijk was
campagne van de remonstranten om
nieuwe ramen hebben wij gekregen’.”
er het gevoel dat nu het moment was
nieuwe vrienden te werven. Dat trekt
Aan het woord is voorganger ds.
aangebroken om dat prachtige gebouw
ook in onze gemeente nieuwe mensen
Marieke Fernhout. “Omdat de
te laten zien aan de omgeving. Sommige
aan.” Dat blijkt. Een van de nieuwe
Parkstraatgemeente een stevige
mensen weten niet eens dat hier een
leden is Angelique, die vandaag ook
en daad terzijde stond.
pagina 7
Collectebonnen
In verbinding met jouw gemeente
een beproefd systeem tablet
smartphone
TV
luisterkastje
computer
SLECHT TER BEEN?
MET KERKDIENSTGEMIST.NL STA JE STERK...
Graag informeren wij u vrijblijvend over mogelijkheden en fiscale voordelen van het gebruik van collectebonnen ten gunste van uw kerk. Tevens ontvangt u modellen en een bestelformulier. De waarde van de bonnen bepaalt u zelf. Informeer en bestel bij:
Thema Media collectebonnen
Postbus 2096, 2002 CB Haarlem tel (023) 517 83 28 fax (023) 55 333 50
KERK TV NU OOK IN
Ruim 1.200 kerken vertrouwen op kerkdienstgemist.nl voor kerkradio en kerk TV. Neem contact op wat de mogelijkheden zijn voor uw kerk: 0570-572211 of
[email protected].
[email protected] - www.collectebonnen.nl (onderdeel van StyleMathôt, grafimedia-specialist)
Inrichten van Kerken Bij restauratie, renovatie en nieuwbouw
aangeschoven is om alles te horen over
Lange lijn
bedacht zij een moderne uitvoering van
de verbouwing van het karakteristieke
In de wens zich meer te gaan richten
het aloude predikantenbord. De stoffige
gebouw aan de Parkstraat.
op de omgeving werkte de oude
fotolijstjes verdwenen, er kwam een
Verburgt: “Niets staat ons nu in
Voorhof eerder tegen dan mee. De
mozaïek van vierkant elementen met
de weg om opnieuw de wijk in te
nieuwe Voorhof moest juist een schakel
foto’s en details over de voorgangers
gaan en contacten aan te halen.
worden tussen de buitenwereld en de
van Fernhout. Dat ziet er geweldig
Binnenkort gaan wij in gesprek met de
wereld van de kerk.
uit, maar helemaal goed is het nog
wijkregisseur om te kijken wat wij voor
Kaper: “Ik wilde de lijn doortrekken,
niet. Een aantal predikanten ging met
elkaar kunnen betekenen.”
van buiten naar binnen. Belangrijk
‘emiraat’.
was dat de ruimte vrijheid gaf om naar
Aan de linkerkant is een toegang tot
binnen te komen en naar buiten te
de garderobe, de trap naar boven en
De verbouwing van de Voorhof
gaan. Een vrijheid die goed past bij het
de toiletten. Op de deuren van de twee
moest in het teken staan van de
karakter van deze gemeente.”
toiletten zitten goed vormgegeven
ontwikkelingen in de samenleving
Wie de glazen deuren van de entree
tekens, die duidelijk maken dat ze voor
en de eigen gemeente. De
binnenkomt, ziet voor zich een lange,
mannen, vrouwen en (de linkerdeur)
Parkstraatgemeente besloot om de
blauwe zicht- en looplijn die recht door
gehandicapten zijn. Op de trapleuning
bouwkundige aanpassingen en de
de hal, door een mooie, lichte ruimte
zijn de eerste beschadigingen van het
nieuwe inrichting in handen te leggen
naar de deuren van de kerk loopt. In de
schilderwerk helaas al te zien. Op de
van architecte Maartje Kaper.
kerkzaal loopt deze lijn in een andere
overloop staat een verdwaald formica
“Toen ik voor het eerst in deze ruimte
tint blauw door, voorlangs het liturgisch
tafeltje, overblijfsel van de oude
kwam, dacht ik van alles. Er leek geen
centrum. Belangrijk praktisch detail: je
inrichting.
enkel plan of idee achter het ontwerp
ziet het niet, maar de vloerbedekking,
Boven zijn twee kamers. Een ervan is
te zitten. Er waren heel veel wanden,
gemaakt van hergebruikte visnetten,
verhuurd aan het studentenpastoraat,
een zonder noodzaak verlaagd plafond
bestaat uit losse tegels, wat ideaal is als
de andere kamer is bestemd voor de
en een nogal groot houten wandmeubel
er een vlek op komt.
kinderen. Er liggen hippe zitkussens,
Geen plan
dat de ruimte domineerde.
w w w. p i m v a n d i j k d e s i g n s . n l
Andreaskerk Steenwijkerwold
tel: 0575-528803
die je kunt meenemen naar beneden.
Op een zeker moment deed iemand
Emiraat
twee deuren open en zei: ‘Dit is de
De hal was voorheen voorzien van een
radiator. In transparant gelakt hout is
kerk.’ Dat kwam volkomen onverwacht.
trapje en een hellingbaan, voorzien
het een bank geworden.
Er was niets dat de overgang naar de
van een onhandig hekje. Het is nu
Kaper: “Die twee ramen gaven een
kerk ruimtelijk inleidde. Mijn opdracht
een zacht omhoog lopende helling
onduidelijke aanblik, wanneer je er
betrof vooral de entreeruimte, maar
geworden.
van buiten naar keek. Woont daar nu
ik realiseerde mij al snel dat ik ook de
Aan de rechterkant is de kamer waar
iemand of niet? Nu is dat duidelijker,
overgang in de kerk wilde vormgeven.
onder andere de predikant kantoor
onder andere door een koppeling van
Gelukkig mocht dat.”
houdt. Een raam geeft predikant zicht
het licht. Doe je het licht in de ene
Architect Kaper en de ingestelde
op binnenkomende bezoekers, en
kamer aan, gaat het vanzelf ook aan in
opknapgroep hebben flink moeten
omgekeerd. Om een deur te kunnen
de andere kamer.”
puzzelen om de verbouwing binnen het
maken, werd ‘een hapje’ uit de
beschikbare budget te realiseren. Een
naastliggende keuken genomen.
Terras
eerder plan sneuvelde, vanwege de te
Kaper meubileerde de kamer, tot en met
Terug naar de hal beneden. Even verder
hoge kosten.
de postvakjes en de bureaustoel. Ook
is rechts de nieuwe, professionele
Opvallend is de ombouw van de cv.-
KIJK- EN LUISTERVERBINDINGEN VIA • INTERNET • KABEL • TELEFONIE
ld, e e b n é d i Gelu uis! h n i k r e k uw eigen
Pagina 9 pagina 9
sIKN keuken geplaatst, met een uitstekende
tafels, die gemakkelijk op de hoogte
uitgiftebalie aan de kant van de
van een statafel kunnen worden
ontmoetingsruimte. In de muur is
gebracht. De moderne stoelen, met een
met blauwgrijze saus op de muur een
gestoffeerde zitting en rugleuningen
vorm aangebracht, waarin de entree
met gaatjes er in. Het metalen
vanuit de hal en de balie een goed
mededelingenbord in de hal, met
geheel vormen. Architecten weten hoe
magneetjes in de vorm van het logo
dat moet: een maatvoering kiezen die
van de kerk. Een kek bankje in de
precies klopt.
goede kleur tegen de buitenwand.
Kaper: “Er zat eerst een rolluik in.
In het dak kwamen drie lichtkoepels.
Dat gaf een lelijke aanblik. Waarom
Kaper legde er bekabeling neer, voor
zou je dat doen, als daarachter een
het geval er zonwering in moest
mooie, lichte keuken te zien is? Het
komen. Die komt er, nadat bij het
Het kerkgebouw aan de Parkstraat is een
sauzen van de muur is een eenvoudige
vertonen van een film bleek dat
rijksmonument, gebouwd in 1926 in de stijl
ingreep met een groot effect. De
verduistering nodig is. “De wens
van de Nieuwe Haagse School. Dit is een
blauwgrijze baan op deze muur wordt
was om in deze zaal films te kunnen
bouwstijl uit het interbellum, de tijd tussen
straks voorgezet op de buitenmuur.
laten zien. Daarvoor is een beamer
de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Deze
Daar zit nog pakweg twee meter
en een scherm nodig. Wij hebben
stijl onderscheidt zich van de Amsterdamse
buitenruimte die voorheen rommelig
goed nagedacht over de plaats van het
School door haar strakke vormgeving en van
gebruik werd. Iemand probeerde er
scherm. Uiteindelijk komt het scherm
het Nieuwe Bouwen door haar luxueuze
eens een plant neer te zetten, mensen
naar beneden voor de deur naar de
uitvoering. De Nieuwe Haagse School is
stalden er hun fiets.
kerkzaal. Dat is de meest logische
tegelijkertijd een wat lossere variant dan de
Nu maak ik er een ruimte van die
plaats. Je kunt er eventueel nog
strakke Art Deco-stijl. De ontwerpen zijn
doorloopt vanuit de ontmoetingsruimte
achterlangs, als je de kerk in moet.
geïnspireerd door onder anderen Dudok
en die uitnodigt om te gebruiken. Er
Het was de wens van de gemeente
Kerkomroep.nl is dé site voor online
en de Amerikaanse architect Frank Lloyd
komen tegen de tegenoverliggende
om flexibiliteit en humor als waarden
Wright.
muur twee bankjes, er komt een beeld
in de nieuwe situatie terug te laten
Tweeduizend kerken zenden diensten
De architect van het gebouw is H.B.
te staan. Dit deel van de buitenruimte
komen. De nieuwe ruimte moest
van Broekhuizen. Het gebouw is van
is nu afgescheiden door twee grote
neutraal en open zijn. Je moest hem
architectuurhistorisch belang als een goed,
plantenbakken.”
snel naar je hand kunnen zetten, van
sIKN verbindt Gemeenteleden die niet naar de kerk kunnen komen, kunnen de dienst of viering dankzij
kerkomroep
van sIKN toch meebeleven. Omdat de wensen en mogelijkheden met
sIKN
betrekking tot techniek en budget voor iedere kerk uniek zijn, levert sIKN altijd maatwerk.
Meer weten over de kijk- en luisterverbindingen van sIKN? Bezoek onze website www.sikn.nl of bel 0182 - 750 520.
Wel zo vertrouwd! sIKN blijft verbinden
Beleef de verbinding Kerkomroep.nl: meekijken en -luisteren via computer, tablet of smartphone! kerkdiensten
uit
heel
Nederland.
en vieringen uit via kerkomroep.nl. Onze
ambitie?
Alle
Nederlandse
feestelijk naar ernstig, van vergadering
kerken via de site én via de handige
met betonskelet. De voorgevel is strak opgezet en kent grotendeels een Vlaams
De glas-in-betonramen die voorheen
filmzaal naar grote eetkamer. Aan de
vaker ook met beeld. Zo brengen we
verband-baksteenpatroon. Het kerkgebouw
niet opvielen, komen in de
reacties te horen is dat goed gelukt
heeft aan de voorzijde een ondiepe tuin
witgesausde muur prachtig tot hun
en dat alles ook nog binnen de
begrensd door een smeedijzeren hek en aan
recht. Je kunt ze aanlichten met een
begroting.”
de rechterzijde een smalle achterom. De
slim designlampje, dat ook kan dienen
kerk heeft een zij-ingang die toegang geeft
als verlichting voor de tafels die
tot De Voorhof, een aanbouw uit ca. 1960
eronder staan.
en die te bereiken is via een doorgang aan
Kaper raakt niet uitgepraat over de
de Kastanjelaan. Het is die aanbouw die
vele grote en kleinere ingrepen die zij
onlangs onder handen werd genomen.
bij het ontwerp bedacht. Verstelbare
de kerk nog dichterbij!
oep r m o k r e K App s! d a o l n w o d al 50.000
Jouw kerk ook op kerkomroep.nl? www.kerkomroep.nl •
[email protected]
gaaf en zeldzaam voorbeeld van een kerk
Statafels
app presenteren. In geluid en steeds
Ga naar www.kerkomroep.nl en meld je vandaag nog aan!
Rijksmonument
Kerkomroep.nl
naar informele bijeenkomst, van
Maartje Kaper Architecte BNA Ploegakker 4 6846 KN Arnhem Tel: 026 370 40 80
Pagina 11 pagina 11
Kerkmagazine jaargang 6, nummer 3
Uw kerkblad profesioneler
Limmen/Heiloo Ditje van Genderen is een van de vier redactieleden van het kerkblad voor de Protestantse Gemeenten Limmen en Heiloo. Zij nam mede het initiatief voor
Onder het motto ‘Iedereen kan bladen maken’ verzorgt Editoo periodieken voor pakweg 1.000 verenigingen, van onder andere hondenliefhebbers, natuurvrienden, jeu de boulesspelers. En sinds een paar jaar: kerkbladen.
D
e tijd is voorgoed voorbij dat een
In het eerste jaar werden 18 kerken klant, dat
parochie of gemeente een dubbel
steeg naar 42 gemeenten en parochies nu.
gevouwen zelf gekopieerd A-4-tje als
En er zit nog steeds groei in.”
de overstap naar Editoo en een gezamenlijk kerkblad. “De twee gemeenten hadden allang samen een kerkblad, met aparte delen voor Heiloo en Limmen.
“
Het is van groot belang dat een redactie de overstap naar Editoo ziet zitten.
Het duurde een jaar voordat alle neuzen een kant op stonden, Editootrainingen waren gevolgd én in het voorjaar van 2015 het eerste nieuwe nummer verscheen. Het kerkblad verschijnt eens per zes weken, 12 pagina’s waarvan 8 in kleur, door vrijwilligers bezorgd bij 900 gemeenteleden. Voor mij is het werken met het opmaakprogramma van Editoo inmiddels geen probleem. Ik heb er een veel mensen naar kijken. Dat maakt het draagvlak wel leuke hobby bij. Samen met de hele redactie werken
kerkblad heeft. Gemeenteleden en parochianen
Editoo bedient gemeenten binnen de PKN,
zijn intussen gewend aan een hogere kwaliteit,
Remonstranten, rooms-katholieke parochies
aan scherpe foto’s, aan kleur, aan een goede
en een aantal apostolische gemeenten. Nog
opmaak.
steeds benadert Fischer kerken actief met de
Nu heeft niet iedere kerk journalisten, fotografen
vraag of Editoo iets voor hen kan betekenen.
en grafisch vormgevers in huis of genoeg geld
Nieuwe klanten komen er ook via mond-tot-
het gehele blad drukklaar zijn.”
om die deskundigheid in te roepen. De uitdaging
mondreclame: als het de ene kerk goed bevalt,
Teksten en foto’s worden in het programma geïmporteerd
is dan om met een groep vrijwilligers een goed
stapt een andere kerk sneller over.
en geplaatst. De tekst kan worden aangeleverd in Word
Het kerkblad is ons belangrijkste PR-middel. De
of rechtstreeks in het programma worden getikt. Foto’s
grootste uitdaging is om er een blad van te maken dat
komen van de redactie of via een site met gratis foto’s,
voor insiders én buitenstaanders aantrekkelijk is.”
kerkblad van de pers te laten lopen.
Een van de voordelen is dat er tegelijkertijd meer redactieleden aan het blad kunnen werken. Binnen het programma kun je redactieleden verschillende bevoegdheden geven. Meestal zijn het een of twee redacteuren die mogen bepalen wanneer de pagina en
Programma
we er met plezier aan. Sommige dingen blijven lastig: hoe maak je een foto precies pas, iets groter, wat smaller? Hoe krijg ik drie kolommen op dezelfde hoogte? Dat is flink puzzelen. Maar voor amateurs als wij ziet het blad er nu gelikt uit. Intussen hebben wij tijd voor de details, de puntjes op de i!
Tennisclub
Editoo is om te beginnen een online
Editoo biedt in dit geval een totaalpakket van
opmaakprogramma, op maat gemaakt voor de
opmaak, drukwerk en verzending. Dat kerken
betreffende kerk of gemeente.
Problemen
ook tot hun doelgroep behoren, is een kwestie
Fischer: “De redactie beslist zelf hoe hun blad
Dat klinkt als appeltje-eitje. Maar niet-professionals laten
veel mensen naar kijken. Dat maakt het draagvlak wel
van toeval, vertelt Diederick Fischer. Hij is
er uit komt te zien. Bij de keuzen die voorliggen
werken met een online opmaakprogramma, dat is toch
solide. Als het account klaar is, komen wij langs om
communicatieadviseur bij Editoo.
geven wij graag advies. Omvang van het blad,
vragen om problemen?
een training te geven. Het gebeurt vaak dat iemand met
“Een plaatselijke tennisclub liet hun ledenblad
tekst in twee of drie kolommen, lettertype,
Fischer: “Dat valt reuze mee. Mensen die er veel mee
twee linkerhanden aan het programma begint en er na
bij ons maken en dat beviel goed. Een vrouw
lettergrootte van de lopende tekst, de koppen en
werken, raken er snel mee vertrouwd. Een redactie die
een tijdje uitstekend mee overweg kan. Dat komt onder
uit de redactie werd naast het tennisblad ook
de inleidingen, kleurgebruik, het ontwerp voor
11 edities per jaar maakt, raakt er zo mee vertrouwd dat
andere door onze goed bereikbare helpdesk, die je kunt
lid van de redactie van het kerkblad. Zij belde
de omslag, de verhouding tussen beeld en tekst,
zij onze helpdesk nog zelden bellen. Voor mensen die
bellen met vragen en problemen. Dat kan bijvoorbeeld
mij op, met de vraag of Editoo ook kon werken
et cetera.
slechts een paar keer per jaar een blad maken, ligt dat
gaan om vragen over de kwaliteit van foto’s. Onze
voor kerkbladen. Natuurlijk kon dat! Eerst bleef
Op grond daarvan maken wij een account aan,
anders. Oefening baart kunst.
mensen kunnen direct zien of de kwaliteit hoog genoeg is
het bij dat ene kerkblad. Op een zeker moment
met de gekozen basisopmaak van het blad. Het
Het is bij de voorbereiding van groot belang dat een
om af te drukken. Waarbij uiteindelijk de keuze over wel
heb ik het jaarboek van de Protestantse Kerk in
programma past vervolgens kleuren, lettertypen,
redactie de overstap naar Editoo ziet zitten. Als dat van
of niet plaatsen aan de redactie is. Bij ons werken een
Nederland opgevraagd en ben ik protestantse
paginanummering, achtergrondkleuren vanzelf
bovenaf wordt opgelegd, dan gaat het niet of slecht
fotograaf, een journalist en een grafisch ontwerper.”
gemeenten zelf gaan benaderen. Ik vroeg hen
aan.
of ze mij hun kerkblad wilde sturen en vertelde
Editoo is een online-programma. Redactieleden
Tekst: Kees Posthumus
mee te krijgen. Dat is bij kerken niet anders dan bij de
Afbreekstreepjes
over onze diensten.
loggen in met hun mailadres en een wachtwoord.
Beeld: Editoo
hockeyclub, maar bij kerken moeten er soms wel heel
Als de redactie het blad voor drukken vrijgeeft, volgt
www.flickr.com.
werken. Ik steek er veel tijd en aandacht aan om iedereen
pagina 13 N R DA
50 MEE
E R VA
tablet
smartphone
r
Jaa
In verbinding met jouw gemeente
TV
luisterkastje
RING
computer
Van Lierop Conserveert & Herstelt Hout | Verdrijft Vocht
de 9.000 voor de Heilige Augustinusparochie (Katwijk,
Van Lierop
Oegstgeest, Wassenaar en Voorschoten). Dat wil zeggen: oplages boven de 1.500 exemplaren worden uitbesteed aan een offset-dukker. Daar duurt drukken iets langer
OP VAKANTIE?
dan de twee werkdagen die Editoo er voor rekent. In
Van Lierop
VER WEG EN TOCH DICHTBIJ...
drukke tijden, bijvoorbeeld voor Kerstmis, is soms meer tijd nodig, alles in goed overleg.
Verzenden Als het blad gedrukt is, verzendt Editoo het naar een centraal adres in gemeente of parochie of rechtstreeks aan de individuele parochianen en gemeenteleden. Als de redactie een actueel ledenbestand in Excel een standaardcontrole door Editoo. Wat doet die witte
meestuurt, kunnen de adressen zonder extra kosten en
pagina daar? Zijn de foto’s goed van kwaliteit? Klopt het
direct op de bladen worden geprint.
dat het artikel midden in een zin eindigt of zit er ergens
Vanaf het centrale adres kunnen vrijwilligers de
tekst verborgen?
kerkbladen thuis bezorgen. Sandd of PostNL verzorgt
Waar niet op gecontroleerd wordt: afbreekstreepjes.
de verspreiding per post. De keuze wordt in overleg
In een van de bladen die ik pak, ontbreken alle
gemaakt. Algemeen gezegd: Sandd voor de lagere
afbreekstreepjes. Dat geeft een raar beeld. De controle is
aantallen, PostNL voor de hogere. Een combinatie kan
technisch, niet kwalitatief: de mensen van Editoo gaan
ook: de bulk van de bladen naar een centraal adres en
de opmaak niet professionaliseren, beter maken. Zoals
een aantal exemplaren rechtstreeks per post.
de redactie het opgemaakt heeft, zo zal het worden. En
Fischer zegt het met gepaste trots: er is geen bedrijf in
al adviseert Fischer, bijvoorbeeld, om geen gebouwen,
onze tak van sport zo groot als Editoo. Er wordt gewerkt
Van Lierop
maar mensen op de omslag te zetten, de keuze is aan
met jaarcontracten, anders kan het bouwen van een
de redactie. En zo heeft negen van de tien bladen
account financieel niet uit. Een keertje je blad hier laten
Van Lierop
stenen op de cover.
drukken is geen optie. Editoo is gespecialiseerd in het
Editoo organiseert jaarlijks in eigen huis twee
maken van bladen. Je kunt hier niet je poster of flyer
workshops voor redacties, waarin zij hun vaardigheden
laten drukken. Tenzij je een contract met Editoo hebt.
Een gezonde kijk op onroerend goed
KERK TV
Onderzoek op (hout)aantasting | Houtinsectenbestrijding Zwamsanering | Isochips®-kruipruimteisolatie | Vochtwering Kruipruimterenovatie | Houtrestauratie met epoxytechniek Heteluchtmethode | Zuurstofarmeluchtmethode Kelderafdichting | Inspectieabonnementen
NU OOK IN
Vestigingen Noord: Alphen a.d. Rijn | Heerhugowaard | Assen | Ruim 1.200 kerken vertrouwen op kerkdienstgemist.nl voor kerkradio en kerk TV. Neem contact op wat de mogelijkheden zijn voor uw kerk: 0570-572211 of
[email protected].
Vestigingen Zuid: Boxtel | Echt | Mechelen (B) |
www.vanlierop.nl Van Lierop
0172 43 35 14
0411 63 26 47
en kennis kunnen vergroten op het terrein van redigeren, vormgeving en fotografie, om zo de kwaliteit van hun blad te kunnen verbeteren.
Diederick Fischer Tel: (085) 773 77 42 Mail:
[email protected]
Drukken Editoo drukt het blad. Dat betekent dat gemeenten soms afscheid moeten nemen van een drukker waar zij al jaren mee werkten. Fischer: “Het gemeenteblad van de Hervormde Gemeente Heerde liet al ruim 50 jaar hun blad bij een vaste drukker maken. Dat is iets moois. Ik ben een klassiek persoon, ik hou van langlopende relaties tussen klant en opdrachtgever. Die bestaan bijna niet meer. Uiteindelijk is Heerde toch overgestapt, omdat die drukker niet mee kon in hun keuze voor kleur.” En natuurlijk vanwege de voordelen van opmaakprogramma. Voor 4 pagina’s in kleur rekent Editoo 31 cent, vier pagina zwart-wit kosten 15,5 cent. Een redactie kan ook kiezen om bepaalde pagina’s wel, en andere niet in kleur te maken. Boven een oplage van 1.000 exemplaren worden zwart-wit en kleur even duur. Editoo drukt digitaal en elke oplage, van krap 300 voor de Protestantse Gemeente in Schaarsbergen tot tegen
www.editoo.nl
pagina 15
TE KOOP
kerkgebouw
Schaapsound is de leverancier voor spraak- en muziekinstallaties, liturgieprojectie en HD KerkTV
Zo verkoop je een kerk?
Tekst: Petra Stassen Beeld: Kerkelijk Waardebeheer
Er worden nieuwe kerken gebouwd, bestaande kerken worden vergroot. Er is groei en bloei. En soms is het noodzakelijk een kerkgebouw te verkopen. Dan volgt herbestemming of sloop.
H
et ‘te koop’ zetten van een
verkoop aan een ander kerkgenootschap
Soms kan het korter. Als in een klooster,
kerkgebouw of klooster gebeurt
voor een ‘zacht prijsje’ kan.
waar al een woonbestemming op lag,
bijna altijd via een makelaar.
www.schaapsound.nl Z wolle Roermond Ridderkerk 0180-‐414600 038-‐7851977
[email protected] 0475-‐336969
nieuwe appartementen komen, is een
Deze maakt foto’s, stelt een omschrijving
Herbestemming
op en bepaalt meestal een prijs.
Als het kerkgebouw of klooster in de
Bij grote of complexe nieuwe
Meestal, want een prijs noemen is bij
toekomst niet met dezelfde bestemming
bestemmingen heeft de wijziging meestal
kerkgebouwen ingewikkeld. Ze zijn lastig
kan worden gebruikt, rijst de vraag naar
ook impact op de ruimtelijke inrichting
te taxeren. De prijs hangt sterk af van de
een andere bestemming. Een kerkgebouw
rondom het gebouw, op de buurt en
bestemming die het gebouw en de grond
dat bestemd is voor de openbare eredienst
omwonenden. De burgerlijke gemeente
in de toekomst krijgen.
kan men niet zonder meer gaan gebruiken
weegt alle belangen af en neemt een
De kans dat het gebouw op deze wijze
voor bewoning.
besluit. Iedereen die daar belang bij heeft,
wordt verkocht is het grootst als de
Daarvoor is eerst een wijziging van
kan daartegen bezwaar maken.
nieuwe eigenaar het gebouw als kerk
het bestemmingsplan nodig. Zo’n
Het kopen van een kerkgebouw zonder
of als klooster gaat gebruiken. De
procedure, bij de burgerlijke gemeente,
dat duidelijk is wat daarmee mag
stilzwijgende aanname is vaak dat
neemt gemiddeld een jaar in beslag.
gebeuren, is dus een groot risico. Voor
bestemmingswijziging niet nodig.
Kerkmagazine jaargang 6, nummer 3
pagina 17
“
investeerder ook graag wat verdienen.
geloofsgemeenschap ter plekke. Het gebouw
Voor de kerkelijke eigenaar is niet te
vertegenwoordigt een waarde die door de
doorgronden of de prijs die wordt verkregen
geloofsgemeenschap en haar leden gedurende
redelijk is, zekerheid over de nieuwe bestemming
vele jaren bijeen is gebracht. Wordt het een
is er evenmin. Na onderzoek kan blijken
hogere opbrengst en een nieuwe bestemming die
dat de beoogde bestemming niet bereikt kan
de wenkbrauwen doet fronsen? Of wordt het een
worden. Reden voor de nieuwe eigenaar om het
lagere opbrengst, waar de geloofsgemeenschap
over een andere, voor hem meestal financieel
zich in kan vinden?
aantrekkelijkere, boeg te gooien.
Herontwikkelen
Optimale waarde
Als de eigenaar het gebouw niet per se hoeft
Naast de optie van verkoop door een makelaar,
te verkopen, maar wel wil herbestemmen kan
kan de kerkelijke eigenaar ook zelf de
hij betrokken blijven bij het vastgoed terwijl
werkzaamheden ter hand nemen, ondersteund
dat een andere bestemming krijgt. In dit geval
door deskundigen. Dit is precies wat Kerkelijk
gaat de eigenaar, al dan niet samen met derden,
Waardebeheer transparant en zonder
zelf een nieuwe bestemming realiseren. Dit kan
winstoogmerk doet. Zij brengt de noodzakelijke
een aantrekkelijke optie zijn als de kerkelijke
expertise in, terwijl de beslissingen genomen
eigenaar de middelen die anders zouden zijn
blijven worden door de kerkelijke eigenaar.
vrijgekomen bij verkoop niet acuut nodig heeft.
Kerkelijk Waardebeheer heeft zelf geen belang bij
Het voordeel van deze optie is dat men als
de uiteindelijke keuze.
participant ook in de toekomst in de opbrengsten
Als gebouwen worden overgedragen gebeurt
van het gebouw kan delen. Vaak zal het hier
dat bij voorkeur rechtstreeks van de kerkelijke
gaan om sloop en nieuwbouw, maar het kan ook
eigenaar naar de eindgebruiker, zodat de
gaan om het realiseren van appartementen in
optimale waarde door de kerk wordt verkregen.
bijvoorbeeld een voormalige pastorie. Hiervoor
Ook Kerkelijk Waardebeheer moet, net als elke
is uiteraard deskundigheid nodig. Er zijn veel
andere partij, betaald worden. Dat tarief is
verschillende partijen betrokken, zoals de
gematigd en transparant en zit niet verstopt in transacties die niet goed te doorgronden zijn.
je het weet, kunnen de plannen niet doorgaan
Planklaar
omdat de geplande bestemming niet wordt
De kerkelijke eigenaar kan in dat geval het
burgerlijke gemeente, architecten en andere
goedgekeurd. Dat risico wordt vandaag de dag
object ‘planklaar verkopen’. Dat wil zeggen:
deskundigen, investeerders, toekomstige kopers,
niet zo gemakkelijk meer genomen.
de nieuwe bestemming is duidelijk, het is
huurders, aannemers en dergelijke.
Bij herbestemming van een kerkgebouw is de
duidelijk hoe deze gerealiseerd zal worden, alle
Langere betrokkenheid van de kerk bij
eigenaar van het gebouw in principe als eerste
voorwaarden daarvoor zijn geschapen. Dan kan
herontwikkeling betekent ook meer voorin-
aan zet. Wat zijn de mogelijkheden?
de overdracht met een gerust hart plaatsvinden,
vesteringen en risico’s. Daar tegenover staat de
niemand loopt risico.
kans op een (veel) hogere opbrengst. Ook hier
De waarde van het gebouw is nu beter te
staat de geloofsgemeenschap voor een keuze.
Transformatie
De kerkelijke eigenaar kan dan het object ‘planklaar verkopen’.
van belang voor de continuïteit van de
Als het kerkgebouw blijft bestaan moet er
taxeren. De nieuwe bestemming bepaalt in
gezocht worden naar toekomstige eigenaren/
grote lijnen de waarde. Verkoop op dit moment
Kosten
gebruikers. Wat zou een mogelijke bestemming
geeft de kerkelijke eigenaar niet alleen een
Een makelaar zal het gebouw verkopen zoals
kunnen zijn? Dit betekent een onderzoek
goede prijs. Hij weet ook hoe de koper met het
het erbij staat, los van bestemmingswijziging,
naar de (markt)mogelijkheden. Woningen,
gebouw om zal gaan.
met alle onzekerheden. Dit betekent dat de
een zorgcentrum, een theater, ateliers voor
Als de kerk hergebruikt wordt voor een cultureel
koopprijs relatief laag zal zijn. Gewoonlijk vraagt
kunstenaars. Waar is behoefte aan en wat is
of sociaal doel zal de opbrengst lager zijn dan
een makelaar 2% courtage van de uiteindelijk
haalbaar?
wanneer er woningen, zorgvoorzieningen of
verkoopprijs, dit kan bij kerkgebouwen hoger
Als een mogelijke eigenaar of eindgebruiker
commerciële activiteiten in komen.
zijn.
is gevonden, kan men samen aan de slag om
Een lagere opbrengst bij een goede nieuwe
Een investeerder kan het gebouw kopen en
de transformatie te realiseren. Dit betekent
bestemming kan voor het verkopende
de risico’s van transformatie op zich nemen.
het maken van plannen, tekeningen en
kerkgenootschap de voorkeur verdienen.
Dit risico zal verdisconteerd worden in de
berekeningen, overleg met de gemeente rond
Als je er jarenlang hebt gekerkt, voelt een
prijs, dat heeft een prijsverlagend effect.
bestemmingswijziging, het aanvragen van
kunstenaarsatelier of concertzaal beter dan een
Alle werkzaamheden die in verband met
vergunningen en het afsluiten van de nodige
tapijthal.
transformatie moeten worden gedaan dienen
overeenkomsten met betrokken partijen.
Aan de andere kant is een goede opbrengst
ergens betaald te worden. Daarnaast wil een
Petra Stassen is directeur van Kerkelijk Waardebeheer. www.kerkelijkwaardebeheer.nl
Pagina 19 pagina 19
Kerkmagazine jaargang 6, nummer 3
Een nieuwe kerk voor d’n Oek Op Nieuwjaarsdag 2015 brandde de protestantse kerk van Hoek in Zeeuws-Vlaanderen tot de grond toe af. Kerkmagazine volgt de komende tijd de wederopbouw van de kerk, van schetsontwerp tot heropening. Tekst: Kees Posthumus Beeld: PKN Hoek
O
p de asresten van de afgebrande kerk zal een
kerkgebouw voor 150 mensen, eventueel uit te breiden
betekent dat het verzekeringsgeld de totale
17 januari. Het bracht ruim € 1.600,-- op. In dezelfde
nieuwe kerk verrijzen. Het plan is om eind
met twee multifunctioneel inzetbare ruimtes voor 75
nieuwbouw zal dekken. Zeker niet, zoals de PG Hoek
sfeer kwamen er een korenavond (€ 1.152,--), een
dit jaar te beginnen met de nieuwbouw, die
en 50 personen. De toren moet daarbij zo goed als het
schrijft, “als je een kerk wilt herbouwen met een
benefietconcert van de Hoekse muziekvereniging
kan worden gehandhaafd.
zekere stijl, die ook voor het dorp weer een betekenis
ENZK ( € 1.510,--) en een benefietzangavond van het
kan hebben als markant gebouw.”
Christelijk Mannenkoor Zeeuws-Vlaanderen en het
De kerk speelt een belangrijke rol in het dorp en is beeldbepalend voor haar ‘skyline’. Daarom vindt de
Ontwerp
Protestantse Gemeente draagvlak voor een nieuw ontwerp onontbeerlijk.
Inspraak
Protestants Hoek heeft door de eeuwen heen nooit
SOW koor Axel (€ 1.600,--).
De Protestantse Gemeente organiseerde
bezittingen gehad: geen geld op de bank, geen
Op 2 juni werd ‘Rock around de klokke’ gehouden,
een inschrijving voor de opdracht. Na een
landerijen die werden verpacht. Alleen de verkoop
een eigen Benefiet Muziekavond in de feesttent van de
selectieprocedure kreeg Architectenbureau RoosRos,
van de pastorie begin 2014 zorgde voor een klein
Hoekse Feesten, die de dag daarna zouden losbarsten.
met een vestiging in de Goese watertoren, de opdracht
kapitaaltje op de rekening.
De bekende Zeeuwse band Surrender trad er op en er
Begin maart nodigde de gemeente inwoners van Hoek,
een ontwerp te maken voor de nieuwe kerk. Het
kerkelijk of niet, uit voor een bijeenkomst in het
ontwerp van de kerk is gericht op het herbouwen van
Dorpshuis. Daar konden zij hun licht laten schijnen
de kerk in originele stijl, waarbij moderne elementen
over de nieuwe kerk. Zo’n honderd mensen kwamen
zijn toegevoegd.
naar de bijeenkomst en die avond werd duidelijk wat
Het uiterlijk van de nieuwe kerk doet traditioneel
iedereen al wist: de kerk is van alle Hoekers.
aan en voldoet daarmee aan de wensen uit de
“
dorpsgemeenschap. Van binnen gaat het er
Alsjeblieft, geen plat dak
“
negen maanden in beslag zal nemen.
Er worden allerlei acties op touw gezet om de begroting rond te krijgen.
werd bijna drieduizend euro opgehaald. Verkoop van taarten, koekjes, kaarten, wafels, boeken,
eigentijdser aan toe. Zo keren de kerkbanken niet terug en komen er gemakkelijk verplaatsbare stoelen
Dit alles zo zijnde, besloot de gemeente een
voor in de plaats.
stevige geldwervingscampagne te starten. Dat
Begroting
bleef niet zonder resultaat. Er werd een speciaal bankrekeningnummer opengesteld, waar organisaties
kleding, pizza’s, cakejes, kunstvoorwerpen bracht ook
De heersende opvatting tijdens deze avond was:
Geschat wordt dat het nieuwe kerkgebouw anderhalf
en individuen hun gulle gaven kunnen storten. En er
nog duizenden euro’s in het laatje. Er mislukken ook
een kerkgebouw dat multifunctioneel kan worden
miljoen euro gaat kosten. Gelukkig was het
werden allerlei acties op touw gezet om de begroting
wel eens activiteiten, maar zelfs dan worden nog een
gebruikt is prima, maar laat de nieuwe Protestantse
gebouw goed verzekerd tegen schade door brand.
rond te krijgen.
paar honderd euro opgehaald.
kerk in Hoek toch vooral de uitstraling van een echte
Kerkenverzekeraar Donatus keert uit. De gemeente
kerk krijgen. “Alsjeblieft geen plat dak”, vond de een.
schrijft op haar website: “Wij ondervinden nu: als er
Acties
“Maak het niet te hokkerig”, zei een ander. “Houd het
echt een keer iets is, dan heb je ook wat aan ze, ook
Leden van de kerk en mensen uit de wijde omgeving
klein, met het oog op de vergrijzing in de kerkelijke
in de begeleiding. Op de ochtend van 2 januari was
zetten zich in voor de herbouw van de kerk op ‘d’n
gemeente”, zei weer een ander. Iemand durfde het te
een team van vier man paraat in Hoek om mee te
oek’, zoals het dorpje in dialect wordt genoemd. Hier
Volgende keer: RoosRos over het schetsontwerp van
wagen te pleiten voor een modern gebouw, maar veel
denken op velerlei terreinen.”
volgt een greep uit de acties.
de nieuwe kerk
bijval kreeg hij niet.
Tegelijkertijd maakte de delegatie van Donatus
Al snel na de brand nam de Protestantse Gemeente
De Protestantse Gemeente denkt zelf aan een
duidelijk dat ‘goed verzekerd’ niet automatisch
Boskoop het initiatief voor een benefietconcert, op
De activiteiten tonen aan dat de herbouw van de kerk op Hoek in de Zeeuws-Vlaamse gemeenschap en daarbuiten breed wordt gesteund.
Bron: PZC, website PG Hoek, RoosRos Architecten.
pagina 21 RELISOUND www.relisound.nl
[email protected] 0113-229519 Smithweg 1.28 4462 HC Goes
In verbinding met jouw gemeente
tablet
smartphone
TV
luisterkastje
computer
BIJ ZIEKTE...
Professionele Audio & Video installaties Wij ontwerpen en monteren audio en video installaties!
Onze uitblinkers:
MET KERKDIENSTGEMIST.NL BEN JE NIET ALLEEN...
KERK TV NU OOK IN
Ruim 1.200 kerken vertrouwen op kerkdienstgemist.nl voor kerkradio en kerk TV. Neem contact op wat de mogelijkheden zijn voor uw kerk: 0570-572211 of
[email protected].
Lijdt uw kerk aan geheugenverlies?
•
Digitale AVE luidspreker zuilen Neem contact met ons op voor een vrijblijvende demo.
•
KerkTV oplossing De dienst bekijken via uw eigen tv, computer of tablet.
Oud-Katholieke parochie Den Haag H.H. Jacobus en Augustinus Nieuwe geluidsinstallatie van Ave.
RELISOUND
4462 HC Goes
Bestel online op: www.kerkkaars.nl
religieuze kwaliteits kaarsen
Doe de test op ⊲ www.goedeorde.nl
LED-verlichting zo inzetten, dat de beleving van het licht in de ruimte gelijk blijft én de energierekening daalt. Dat is het streven van Ron Ramselaar van Ramselaar Light Solutions.
0113-229519
DE BETROUWBARE www.relisound.nl PARTNER Smithweg 1.28
[email protected] audio & video
Nieuw licht in oude armaturen
Bekijk ons compleet assortiment kwaliteitskaarsen op www.kerkkaars.nl. Wij leveren direct uit voorraad binnen 24 uur bij u thuis!
T
oortsen, olielampen, kaarsen; de
uitgefaseerd. Op den duur zijn ze niet
LED staat bekend om minder
geschiedenis van kunstmatig licht
meer te krijgen. Dus moeten er veel
prettig licht.
is al oud. In de negentiende eeuw
lampen vervangen worden. Dat is geen
“In het begin van de ontwikkeling van
ontstond de gloeilamp: verhitting van de
kwestie van ‘draai er maar een nieuwe
deze techniek was de kleurweergave
gloeidraad in een zuurstofarme glazen
lamp in.’
inderdaad slecht. Nu is deze bijna net zo
bol, zo sterk dat deze licht gaat geven.
Er worden, met name door musea,
goed als gloeilampen. Intussen blijft wel
Daarna kwamen de halogeenlamp en de
speciale eisen gesteld aan warmteafgifte,
gelden dat naarmate de kleurweergave
gasontladingslamp, met meer licht per
dimmogelijkheden, levensduur,
beter wordt, de lichtopbrengst, uitgedrukt
Watt dan de gloeilamp.
energieverbruik, lichtkleur en
in lumen per watt, bij warm wit licht
Nu is er nieuw licht: de superzuinige,
kleurweergave. Ook in kerken worden
lager is dan bij koel wit licht.
duurzame LED-verlichting. LED staat voor
eisen gesteld aan licht. Licht draagt bij
Het werkt zo dat wanneer een kleur, rood
Light Emitting Diode.
aan de beleving van de ruimte. In een
bijvoorbeeld, niet in het licht aanwezig
kerk is dat van groot belang.
is, wij deze kleur ook niet kunnen zien
Ron Ramselaar is er al vanaf het begin
Laat ik LED vergelijken met
onder dat licht. Kleurweergave wordt
mee bezig. Hij is een echte pleitbezorger
gasontladingslampen, CDMT. CDMT moet
vertaald in RA of CRI-waarden. Bij
van de nieuwe LED-techniek. In kerken
op sterkte komen, LED is direct op volle
halogeen en gloeilampen is deze 100,
vinden we nog weinig toepassingen van
kracht. Nadat je een gasontladingslamp
bij LED inmiddels 97. Of word ik nu te
LED-verlichting. Ten onrechte, vindt
uit hebt gezet, moet deze 15 tot 20
technisch?”
Ramselaar, want de nadelen die de eerste
minuten koud worden voordat je ‘m
LED-lampen hadden zijn inmiddels
weer kunt starten. Dat is niet nodig bij
Is besparing een reden om LED
omgezet in voordelen. Hij zou het zo
LED. Dimmen kan niet bij gasontlading,
te nemen?
willen doen: een complete kerk voorzien
bij LED wel. Dat wordt belangrijker
“Dat is een aspect, maar de waarheid
van LED.
naarmate je de kerk multifunctioneel wilt
gebiedt te zeggen dat licht niet zoveel
gebruiken. Tijdens een kerkdienst is ander
energie vraagt. De kosten van LED zijn
Waarom zou een kerk overgaan op
licht nodig dan bij een concert.
hoog en de terugverdientijd is lang. Er
LED-verlichting?
Tot slot de levensduur. Een gasontladings-
zijn maar weinig situaties waarin LED
“De komende jaren worden gloeilamp
lamp gaat 6.000 tot 8.000 uur mee. LED in
snel terugverdiend wordt. Denk aan
en halogeenlamp, zoals dat heet,
een goed armatuur wel 50.000 uur.”
musea of aan de zorg waar lampen
Kerkmagazine jaargang 6, nummer 3
pagina 23
Ron Ramselaar permanent aan zijn.
kaars, aan de bovenkant van de kaars
is. Wij maken de armaturen zoals de
In kerken is dat niet zo. Een
wat vettig doorschijnt. Ik maakt een
architect ze hebben wel, en dan in LED.
belangrijker reden zijn de kosten
kunststof huls met bijenwas bewerkt,
Twee aspecten spelen daarbij een rol.
die je moet maken om lampen te
waardoor dat effect zo goed mogelijk
Het eerste is dat LED wel warm wordt
vervangen. Als je een kroonluchter of
bereikt wordt. Groot voordeel: deze
en dat je veel aluminium nodig hebt
een armatuur kunt laten zakken, is
kaarsen zijn dimbaar, branden nooit op
om die warmte af te voeren. Het tweede
dat zo gebeurd. Maar wanneer je een
en zijn 100 % brandveilig.”
is dat er voor de voeding een driver
steiger moet bouwen of hoogwerkers
Ramselaar bracht een ronde houten
nodig is, een transformator. De vraag is
moet inhuren, dan loopt dat behoorlijk
blad mee, waarop in een kringetje
steeds: waar laat je die in je ontwerp?
in de papieren. Omdat LED-lampen zo
zijn LED-kaarsen staan. Hij heeft er
Daar zoeken en vinden wij oplossingen
enorm lang meegaan, kun je daar flink
nadrukkelijk voor gekozen om het
voor.
op besparen.”
lampje niet te laten flakkeren, dat zou
Daar gaan we ver in. Om voor een lamp
kitsch zijn. Inderdaad, het licht schijnt
de juiste uitstraling te krijgen, gingen
Verandert de sfeer met LED-lampen?
door de bovenkant van de kaars en dat
wij naar het Electriciteitsmuseum in
“Als mensen een andere lichtbeleving
ziet er behoorlijk realistisch uit. Nu kijk
Hoenderloo en maten daar wat de
krijgen of zeggen ‘wat ziet dat licht
ik er nog van boven op. Normaal kijk
eerste Edisonlamp aan licht opleverde.
er raar uit’, dan heb ik mijn werk niet
je onder tegen een kroonluchter aan
Dat maakten wij met de hand na. Het
goed gedaan. Het blijft de kunst om het
waardoor het nog meer lijkt op echte
glas voor die lamp lieten wij maken
bestaande lichtbeeld in tact te houden.
kaarsen.
in Leerdam. Voor de voortgaande
Wij werken veel voor de
Groot voordeel: deze kaarsen zijn dimbaar.
productie gaan wij intussen naar
Rijksgebouwendienst, in musea en
U loopt voorop in de ontwikkelingen?
monumentale panden. Daarvoor
“Wij maken maatwerk. Voor het
ontwikkelde ik onder andere een LED-
gebouw van het NIOD maakten wij
kaars, voor in kroonluchters. Die lijkt
heldere LED-lampen voor de achttiende-
zoveel mogelijk op een echte kaars.
eeuwse kroonluchters. Opdrachtgevers
Daarvoor is het nodig dat het licht uit
komen naar mij toe, omdat wat zij
de lamp, voorheen de vlam van de
willen op de markt nog niet beschikbaar
Tsjechië.”
Ramselaar Light Solutions www.ramselaar.net
Boekrecensie:
Moderne gebedshuizen Tien hedendaagse Nederlandse kerkgebouwen worden geportretteerd in een prachtig boek van het Rotterdamse architectenbureau Groosman. Met oog voor en kennis van symboliek én techniek.
gebruikers zijn tevreden, al is de grote zaal zo slecht geïsoleerd dat je niet kunt vergaderen in de belendende vergaderzalen, wanneer er een koor repeteert. Ook ontbreekt het aan bergruimte voor de stoelen die over zijn, een manco dat bij meer kerken
De deur
pagina 25
Kerkgangers komen de kerk binnen door de deur. Bij die deur wordt zelden stilgestaan. Kerkmagazine portretteert in deze serie Nederlandse kerkdeuren. Deze keer: de deur van de Terbantster Tsjerke in Terband, ten noorden van Heerenveen. Hoe groot is de deur? “De deur is 2.55 meter hoog en 1.77 meter breed. Het zijn twee deuren, van ieder circa 90 centimeter breed.”
wordt gesignaleerd.
Hoe oud is de deur?
De Nieuwe Liefde in Amsterdam, gerenoveerd in 2010, staat er
“De deur is even oud als de kerk: uit 1843. Deze kerk verving een oudere kerk uit 1743. Een flink deel van de kosten van de vorige kerk werden opgebracht door Johannes Crack. Hij was grietman van Aengwirden, waar Terband onder viel. Grietman is een soort burgemeester. Johannes kreeg ruzie met zijn broer, die in Oudeschoot een kerk had laten bouwen. Daar kon hij natuurlijk niet meer naartoe, dus liet hij zelf een kerk bouwen. Hij ligt begraven op het kerkhof rond de kerk. Vroeger heette deze kerk Rotondekerk, genoemd naar de rotonde waarover hij bereikbaar was. Die rotonde werd een klaverblad en sinds juni draagt de kerk haar nieuwe, Friese naam.”
in. Intussen verhuisde de gemeente die er haar vieringen hield,
H
de Amsterdamse Studentenekklesia, terug naar De Rode Hoed.
oude bouwtradities en methoden van voor de industrialisatie.
wanden met een open structuur van houten latten en akoestisch
Handarbeid en paardenkracht, in plaats van hijskranen en
vilt verhielpen de problemen.
elektrische zagen.
De rooms-katholieke Petrus- en Pauluskerk staat er in, ook
Daarnaast won zijn architectenbureau Groosman een
bekend als ‘Sydney van de Waterweg’, vanwege de gelijkenis
Wie maakte de deur?
prijsvraag om een nieuwe kerk te bouwen voor de Nederlands
met de Opera van de Australische hoofdstad Sydney. Opvallend
Gereformeerde Kerk Rijnwaarde en de Gereformeerde Kerk
is de staalconstructie bekleed met een geïsoleerd dubbelwandig
“N.G. Schotanus uit Woudsend, die ook de kerk bouwde. Het bedrijf bestaat niet meer.”
Vrijgemaakt Leidsche Rijn.
polyesterdoek. De kerk krijgt hierdoor het karakter van een
Deze twee feiten vormden de aanleiding om kennis over het
grote tent. Helaas wordt het doek aan de buitenkant snel vies
Van welke materiaal is de deur gemaakt?
bouwen van moderne gebedshuizen bijeen te brengen in een
en is schoonmaak ervan kostbaar. Typisch zo’n punt, dat in het
kloek boek.
enthousiasme over een geweldig ontwerp onder tafel verdwijnt.
“Van eikenhout. Groen gelakt. Twee jaar geleden hebben we deur laten opknappen. Hij zag er slecht, afgebladderd uit.”
oog in Finland stuitte architect Mark Siebers op
Ook in Amsterdam: de Synagoge van de Liberaal Joodse
een bijzondere kerk. Iedereen in de omgeving had
Gemeente, gebouwd in 2011. Kort na de ingebruikname bleek dat
meegewerkt om deze kerk te bouwen, volgens
de akoestiek veelal onvoldoende was. Akoestische panelen en
Overzichtelijk
Tip: betrek de schoonmakers bij de bouwcommissie.
Die nieuwe kerk in Utrechts nieuwste stadsdeel is nog niet
Het lezen van ‘Moderne Kerkgebouwen’ lijkt mij een must voor
gebouwd, maar staat al wel in dit boek. Elk kerkgebouw wordt
iedereen die van plan is een nieuwe kerk te bouwen. Zoveel
overzichtelijk besproken. Aan de orde komen achtereenvolgens:
gebundelde feiten, inzichten en inspiratie op dit punt vind je
het landschap waarin de kerk staat, het ontwerp en gebruik,
zelden.
akoestiek, installaties, licht, bijzondere inventaris, positieve punten en aandachtspunten. In afzonderlijke hoofdstukken
Het boek ‘Moderne Gebedshuizen’ verscheen bij Groosman,
wordt dieper en breder op de thema’s ingegaan. In handige
Schouwburgplein 34, 3012 CL Rotterdam, 010 201 40 00,
schema’tjes worden de besproken kerken met elkaar vergeleken,
www.groosman.com. Er zijn nog een beperkt aantal
zo gedetailleerd dat zelfs de afstand tussen stoelen en
exemplaren te koop.
stoelenrijen wordt vermeld. Het zijn precies die onderwerpen waar alle bouwers van een nieuwe kerk, of verbouwers van een bestaande kerk, mee te
Gaat de deur naar binnen of naar buiten open? “Naar buiten. Op zondag staan ze allebei open. Er is geen andere deur. Dit is de enige manier om binnen te komen.” Hoeveel mensen gaan er in een week door deze deur? “In de maanden juni, juli en augustus is er elke zondag om 10.00 uur een halfuurdienst, zoals in andere Onderwegkerken in Nederland. Deze worden bezocht door 30 tot 50 mensen. De helft ervan komt uit Heerenveen en omstreken, de andere helft zijn vakantiegangers. De bezoekers komen af op deze dienst omdat hij zo laagdrempelig is. In de dienst gaan leken voor. Wij zingen bekende liederen, de taal is begrijpelijk, de meditatie duurt maximaal 7 minuten. Zware onderwerpen kun je dan niet aan de orde stellen, die krijg je niet rond in 7 minuten. De kerk wordt verder veel gebruikt voor tentoonstellingen, concerten en voorstellingen. Ook die zorgen ervoor dat honderden mensen de deur door komen.”
maken krijgen. Het is leerzaam en inspirerend om te lezen hoe deskundigen daarover denken. Het gaat daarbij nadrukkelijk
Hoe kan de deur op slot en waar zijn de sleutels?
om een geslaagde combinatie van geloof, cultuur, symboliek
“De deur gaat van buiten op slot. Er zijn rond deze kerk twee commissies aan het werk: de kerkelijke commissie en de commissie voor andere activiteiten. Beide hebben een sleutel, ik ben lid van beide commissies. Op de begraafplaats staat een huis. De bewoners, die verder niets met de kerk van doen hebben, hebben ook een sleutel. Voor als er plotseling iemand voor de deur staat.”
en liturgisch gebruik en alle constructie en techniek die daarbij behulpzaam moeten zijn. De sterke punten van de gebouwen worden uitgebreid besproken, geïllustreerd met prachtige foto’s. Waar je het meeste van leert, zijn de aandachtspunten.
Informant: Jelle de Jong, actief vrijwilliger in de Terbantster Tsjerke.
Bergruimte
Heeft uw kerk een deur die het waard is geportretteerd te worden? Bel of mail ons:
[email protected], (055) 5221226
De Markuskerk in Breda staat er in, gebouwd in 1964. De
Kerkmagazine jaargang 6, nummer 3
pagina 27
Een diagonaal naar het licht Op de fundamenten van de afgebrande Ontmoetingskerk in Rijsenhout verrees een nieuwe kerk. Pim van Dijk ontwierp het interieur van de nieuwe kerkzaal: een diagonale lijn naar het licht. Tekst: Kees Posthumus Beeld: Pim van Dijk
I
n mei 2013 brak er brand uit in
Al snel na de brand viel het besluit de
76.500,-- exact 12,7 meter van de toren
de Ontmoetingskerk aan de Werf
kerk te herbouwen. Verzekeringsgeld
gerealiseerd.
van Rijsenhout, onder de rook van
van Donatus maakte dit mogelijk. Enzo
Schiphol. Dit keer was het andersom:
Architecten uit Burgerveen ontwierpen
Entree
Schiphol lag onder de rook van deze
een kerk die precies past op de fundering
Liturgisch vormgever Pim van Dijk
grote brand. Tijdens de brand moesten
van de vorige kerk. Dat leverde een grote
was al eerder bij de Ontmoetingskerk
vertrekkende vliegtuigen zelfs uitwijken
kostenbesparing op. Er hoefde geen
betrokken. In 1999 richtte hij de kerkzaal
van de Kaagbaan naar de Aalsmeerbaan.
fundering te worden gesloopt en geen
opnieuw in en samen met architect Kees
nieuwe te worden gestort.
Koster overdekte hij de tot dan toe open
Extra in het ontwerp was een kloeke,
binnenhof van het gebouw.
De brand was ontstaan bij
strak vormgegeven toren, van vijftien
Dat werd toen al een ontmoetingsruimte,
reparatiewerkzaamheden met branders
meter hoog. Die toren ontbrak bij de
die nu door Enzo Architect opnieuw
aan het dak van de kerk. Gewonden
vorige kerk. Voor de torenbouw is
is ingericht. Op hun site melden de
vielen er gelukkig niet. De kerk brandde
afzonderlijk geld ingezameld. Dat gaat
architecten: “Omdat de kerk een echte
tot aan de grond toe af.
per meter. In mei 2015 was met ruim €
ontmoetingskerk wil zijn, is er naast
Herbouw
Niet alleen: De meest compacte audio versterker De meeste DSP programmeermogelijkheden IP adresseerbaar dus lage onderhoudskosten Zuinig, want uitgerust met slaapstand Het grootste bediengemak De meeste programmeerbare in- en uitgangen De meest veelzijdige met vermogens van 500W tot 2000W Wij beloven vooral:
Stilte. Ashly pêma. De stilste versterker www.ashly.com
voor de Benelux: www.tau.nl
Kerkmagazine jaargang 6, nummer 3
pagina 29
Blik in de richting waarin de diagonaal gaat lopen, richting licht
“
Zonlicht zorgt voor strijklicht
een ruimte voor kerkdiensten een grote
Georiënteerde kerken, het is een prachtig
kom je de kerkzaal binnen onder het
diensten is daar het gesprek met de
afgeschermd de stilteruimte, helder
ontmoetingsruimte. Contact, openheid,
begrip. De blik van de kerkgangers
orgelbalkon. Dit balkon ‘verzacht’ de
kinderen. Vanaf de lezenaar kan de
in het daglicht dat van boven komt.
rust en geborgenheid worden hier
tijdens de kerkdienst of mis is naar het
entree, je komt niet direct in een hoge
voorganger de Schrift lezen, spreken en
Voorbij het kruis, voorbij het lijden is
gecreëerd door het gebruik van daglicht,
oosten toe, waar de zon op komt. Daar
ruimte. Direct zie je de lijn voor je liggen,
preken.
er hier de rust, het vertrouwen en de
vanuit de naastgelegen patio, hout,
liggen Bijbelse, symbolische gedachten
die zich uitstrekt naar de lezenaar en de
Van Dijk vertelt er gloedvol over en
stilte.
groen van planten en rustige kleuren
aan ten grondslag. Christus als het
hoge aandachtswand vol licht daarachter,
het klinkt logisch. “Staande achter de
in vergrijsde tinten, zoals khaki, taupe,
Licht van de Wereld en de Zon der
en daarachter de stilteruimte. Op die lijn
lezenaar spreekt de voorganger richting
Wind tegen
sand en eggshell.”
Gerechtigheid en de verwachting van
vinden de verschillende onderdelen van
de gemeente vanuit het licht. Hij of
De liturgiecommissie kon Van Dijk’s
toekomstgericht gekregen.”
de wederkomst van Christus vanuit het
de liturgie plaats. Er is beweging en de
zij heeft het licht in de rug. Als de
gedachten goed volgen. Zo zou
Elders in de organisatie rond de
oosten.
beweging leidt naar het licht.
voorganger bij de tafel bidt, richt hij
de onderlinge ontmoeting en de
herbouw van de kerk stak de
Het was voor Enzo Architecten de
Deze gedachte was leidend bij de
Van Dijk: “Je aandacht wordt getrokken
of zij zich vanuit en met de gemeente
ontmoeting met God vorm kunnen
tegenwind op.
eerste kerk die zij ontwierpen. Voor de
bouw van rooms-katholieke kerken. De
naar de aandachtswand, waarin ruimte is
richting het licht, richting God. Dan
krijgen.Van Dijk: “De vrouwen van
De architecten stapten niet klakkeloos
kerkzaal kozen zij een inrichting met
Reformatie nam de gewoonte niet over,
vrijgemaakt voor een kruis, dat baadt in
heeft hij of zij de gemeente in de rug.”
de Liturgie- & Inrichtingscommissie
over van hun theateropstelling naar
een zogenaamde theateropstelling. Het
maar Rijsenhout via een omweg toch
natuurlijk licht. Daarmee richt je je op de
In de aandachtswand bevindt zich een
hebben een fantastische bijdrage ge-
Pim’s ‘heilige diagonaal’. Uiteindelijk
liturgisch centrum is gesitueerd aan van
weer wel.
toekomst, op God, op de achtste dag.
ruimte waarin de Bijbel wordt bewaard.
leverd aan de realisatie van dit plan.
werden zij overtuigd door de diepere
Onder het orgelbalkon, waar je
Achter de aandachtswand bevindt zich
Zonder hen hadden we het niet zo
motieven die achter de herinrichting
Oriëntatie
de zijden van de ruimte. De kerkbanken of stoelenrijen staan tegenover. Zoals in
Diagonaal
een theater.
In de nieuwe kerkzaal loopt een
treuzelplek. Hier wacht je even, kijkt
Die keuze van Enzo architecten strookte
diagonaal dwars door de kerkruimte, min
rond, besluit waar je wilt gaan zitten.
niet met de inzichten omtrent liturgie
of meer richting het oosten. Ruimtelijk
Hier komt ook de kerkenraad binnen.
en kerkinrichting van Pim van Dijk.
druist deze diagonaal dwars in tegen de
Dan kom je bij de bron, die je herinnert
Hij vroeg aan de zeven vrouwen van
rechtlijnigheid van het architectonische
aan wie je bent, dat je leeft in Christus.
de Liturgie- & Inrichtingscommissie
ontwerp.
Hier krijgt de predikant een hand van
van de gemeente wat voor hen centraal
Aan weerszijden van deze diagonaal
de ouderling van dienst en begint de
zou moeten staan in de kerkzaal. Het
staan de stoelen opgesteld, in vier
intochtspsalm. Straks eindigt hier ook de
antwoord luidde: wij willen er elkaar
blokken, van vier en vijf rijen achter
kerkdienst met het gezongen Amen van
ontmoeten en God ontmoeten.
elkaar. Er staan in totaal 150 stoelen, met
de gemeente.”
Van Dijk: “Ik ben in mijn ontwerp
een stoffen zitting in bronskleur.
uitgegaan van twee hoofdgedachten. De
Verder valt het zeven meter hoge houten
Bidden en preken
ene is: de gemeenschap verzameld rond
plafond op, dat vrij van de muren
Op de lijn kom je vervolgens langs de
de tafel, elkaar ontmoeten. De andere
is. Door de dakranden valt overdag
tafel, de plaats voor gebed, bemoediging,
is: een lijn van verleden via heden naar
zonlicht naar binnen, langs de wanden,
groet, loflied. Op de plek van eer, daarna,
toekomst, van het donker naar het
strijklicht.
kan bij een begrafenis de kist staan,
licht, georiënteerd op de toekomst, God
Vanuit de naastgelegen ontmoetings-
bij een trouwerij de stoelen voor het
ontmoeten.”
ruimte, vol rumoer en gezelligheid,
bruidspaar, het doopvont. Bij gewone
Elders in de organisatie rond de herbouw van de kerk stak de tegenwind op.
binnenkomt, is wat ik noem de
U vindt Ampetronic ringleidingsystemen in: Rabobank, Utrecht Gemeentehuis, Rijswijk Corus, IJmuiden Ziekenhuis Maxima, Eindhoven Uitvaartcentrum, Uden Wijkcentrum Het Anker, Zwolle Medisch Spectrum Enschede Rechtbank Leeuwarden Nederlands Hervormde kerk, Bergentheim Beurs- en congresgebouw RAI, Amsterdam TU Delft Rechtbank Utrecht Sporthal Barneveld Hilton Hotel, Schiphol Verzorgingshuis Goezate, Werkendam En op meer dan 2000 andere locaties in Nederland.
’t Meest toegepast MLD7 ringleidingversterker
www.ampetronic.com
voor de Benelux: www.tau.nl
pagina 31
In verbinding met jouw gemeente
tablet
smartphone
TV
luisterkastje
SPECIALIST IN:
computer
NIEUWSGIERIG?
KIJK GERUST MEE...
Geluidsinstallaties voor spraak en muziek Beeldinstallaties projectie/LED schermen, camera’s en regie
Bel voor een afspraak! HOEKMAN Kantoor & Project
Uw partner in complete kantoor- en (kerk) zaalinrichting
Als u kiest voor Hoekman dan kiest u voor kwaliteit en design. Bent u toe aan een nieuwe inrichting, uitbreiding of vervanging van uw kerk-/vergaderzaal, consistorie of kantoor maak dan kennis met het ruime aanbod. Ook voor uw studeerkamer. Het ruime assortiment, de verschillende stijlen, kleuren en materialen in combinatie met een deskundig advies maken een afspraak de moeite waard. Vindt u ‘t tijd voor een persoonlijk adviesgesprek? En bij u op locatie? Geen enkel probleem, bel of mail voor een afspraak met Piet Hoekman.
meubilair wilden wij een rijk materiaal,
Ook de bouwcommissie, geheel
Eén strijd moest de liturgiecommissie
dat ervoor zorgt dat de ruimte blijft
uit mannen bestaand, overwon
en Van Dijk verliezen: die rond de
fascineren. Dit brons trekt aan de ene
aanvankelijke aarzelingen. Van
plaats van de luidsprekers van het
kant aan, je wilt het aanraken, en
Dijk begreep het al te goed. “In de
orgel. De Ontmoetingskerk krijgt een
aan de andere kant wil je er juist niet
kerken van de Reformatie staat het
nieuw Johannus-orgel, een elektronisch
aankomen, is het te heilig, te bijzonder.
Woord centraal. Velen komen voor de
orgel waarvoor geluidsboxen nodig zijn.
Dat is de uitstraling die ik zoek.”
Ringleidingsystemen
preek. Logisch dat dat leidt tot een
De organist van de kerk wilde deze
Kerktelefoon beeld en geluid oplossingen via internet
centrale plaats voor de preekstoel
geluidsboxen niet om zich heen. Waar
De formele opening van het nieuwe
en de kerkbanken er tegenover. In
dan wel? In de aandachtswand, achter
kerkgebouw is gepland in het
Lichtinstallaties
mijn ontwerp krijgen ook de andere
doek. Van Dijk had het liever anders
weekend van 19 en 20 september.
Podia en lessenaars
onderdelen van de liturgie in de
gezien, maar relativeert: “De hemelse
zondagse eredienst letterlijk en
muziek komt nu ook vanuit de richting
Complete en gebruiksvriendelijke bediening van o.a. licht, beeld en geluid
figuurlijk een plaats.”
van het licht, daar is ook iets voor te
Een ander groot punt was de akoestiek.
zeggen.”
Verhuur van o.a. beeld- en geluidsinstallaties, licht en podia
Die is in een theateropstelling stukken
NU OOK IN
Kerk, vergaderzaal of kantoor inrichten?
Orgel
KERK TV
Ruim 1.200 kerken vertrouwen op kerkdienstgemist.nl voor kerkradio en kerk TV. Neem contact op wat de mogelijkheden zijn voor uw kerk: 0570-572211 of
[email protected].
lagen.
T 0511 460 200 | W www.pthgroep.nl | E
[email protected]
Bij kerkelijkdrukwerk.nl kunt u o.a. een kerkblad, liturgie, flyer of poster laten drukken.
beter te regelen dan in de halve
Meubilair
cirkels op een diagonaal. Er werden
Van Dijk tekent ook voor het ontwerp
natuurkundige berekeningen rond de
van het liturgisch meubilair op de
akoestiek gemaakt, die het plan nog
diagonaal. Als ik hem spreek, staan
bijna deden mislukken.
de meubels nog in zijn werkplaats te
Van Dijk: “Gelukkig hebben wij een
wachten op verdere behandeling. Een
uitstekend team. Het Geluidsbureau
ronde tafel, een lezenaar met een ronde
en SchaapSound bedachten een prima
bovenkant, een kandelaar met glas er
technische oplossing. De geluidsboxen
in, een doopvont waarin een prachtige,
bevinden zich nu hoog aan het
grote glazen schaal half op het meubel
plafond in het midden van de ruimte
ligt. Maar dan wel zo, dat hij er niet af
en zenden vanuit daar het geluid de
kan vallen.
kerkruimte in. Ook voor de beamers en
Vooral de kleur van de meubels valt op:
beamerschermen is een goede oplossing
goud, brons. Waarom deze uitgesproken
gevonden.”
kleur? Van Dijk: “De kerk is behoorlijk sober, recht, wit. Voor de stoelen en het
Vaste lage prijzen en geen verzendkosten. Productie in eigen huis en binnen 24 uur gereed.
Vraag de speciale kortingscode aan. Ga naar kerkelijkdrukwerk.nl/actie
www.pknrijsenhout.nl www.pimvandijkdesigns.nl www.enzoarchitecten.nl
Audix microfoons: Innovatieve techniek Esthetisch ontwerp Zuivere weergave Ongevoelig voor RF invloeden
UW
KERKB LAD
GRATI S GEDR U
Zuiver
KT
Achterwetering 31, Schoonhoven | 0182 - 305200
Noordzandstraat 34 - 4401 CG Yerseke - T: 0113 572907 M: 06 53154711 - E:
[email protected] - www.piethoekman.nl
SNEL
BINNEN 24 UUR GEREED
EENVOUDIG
OVERZICHTELIJK BESTELSYSTEEM
VOORDELIG VASTE LAGE PRIJZEN
www.audixusa.com
voor de Benelux: www.tau.nl
pagina 33
Kerkenbeheer actueel Extra geld voor grote kerken
Delft ruimt graven op
12e Tsjerkepaad
Utrecht: kerken tekort
Zoektocht mooiste folder
Sloop Haagse kerken
Er komt volgend jaar een eenmalige extra
Delftse archeologieliefhebbers zijn boos
Van eind juni tot 12 september vond in
Geloofsgemeenschappen in Utrecht staan
Actie Kerkbalans schrijft dit jaar een
De Valkenboskerk op de hoek van
subsidie vrij voor het onderhoud van
over de plannen van de Protestantse
Friesland het 12e Kerkenpad plaats.
te dringen om een eigen kerk, waar ze
wedstrijd uit voor de beste folder die
de Loosduinsekade in Den Haag gaat
veertig grote kerken en monumenten in
Gemeente Delft (PGD) voor het aanleggen
diensten en bijeenkomsten voor hun leden
in de eigen plaatselijke kerk de actie
waarschijnlijk tegen de vlakte. Het
Nederland.
van een nieuwe kelder onder de Nieuwe
kunnen houden.
Kerkbalans kan promoten.
gebouw is niet meer in gebruik als kerk
Kerk.
en er zijn ook geen kopers.
Minister Jet Bussemaker, in het kabinet
Voor de nieuwe kelder moeten naar
Tijdens dit kerkenpad openden 250 kerken
Sommige kerkelijke genootschappen
Plaatselijke kerken kunnen meedoen door
Volgens de Haagse wethouder Joris
verantwoordelijk voor het cultureel erfgoed,
schatting 2100 graven worden geruimd.
in Friesland de deuren, iedere zaterdag
huren in de stad, maar zijn uit dat jasje
hun ontwerp voor 15 november 2015 in te
Wijsmuller (Haagse Stadspartij, bouwen en
stelt dit bedrag beschikbaar. Het gaat onder
De liefhebbers, verenigd in de Vereniging
van 13.30 tot 17.00 uur. Kerkbezoek
gegroeid en zoeken al jaren. Bij Reliplan,
dienen. Alle ontwerpen worden beoordeeld
wonen) is de kans groot dat de Westlandse
meer om Onze Lieve Vrouwekerk in Breda,
van Vrijwilligers in de Archeologie (AWN)
biedt bezoekers vooral rust en stilte. De
vastgoedadviseur van kerken, liggen
door een jury en de drie beste inzenders
woningbouwcorporatie Arcade op deze plek
de vestingwerken van Den Bosch, het
en de Oudheidkundige Werkgemeenschap
kerk is geen attractie, geen pretpark. Het
aanvragen van 19 geloofsgemeenschappen
ontvangen een geldbedrag voor het laten
tussen de vijftig en zestig huurwoningen
Vredespaleis in Den Haag en de Grote Kerk
Delft (OWD), vinden dat er te weinig geld is
gaat erom dat mensen een plek van rust,
voor een eigen kerk in Utrecht. De ruimte
drukken van hun folder.
gaat bouwen. In een brief aan de Haagse
in Naarden.
uitgetrokken voor archeologisch onderzoek
van samenkomen, van bidden wordt
die ze zoeken varieert van 600 tot 1200
“Steeds meer kerken kiezen er voor om
gemeenteraad schrijft hij dat de corporatie
Naast deze eenmalige extra subsidie voor
naar de skeletten.
aangeboden. “Dat is broodnodig in deze tijd
vierkante meter, aldus Reliplan-directeur
een eigen folder te maken. De tekst wordt
‘in principe is geïnteresseerd’.
volgend jaar haalt Bussemaker geld dat
De twee organisaties willen dat alle
van druk, druk, druk”, zei voorzitter ds.
Mickey Bosschert.
toegespitst op de lokale situatie en er
Het besluit om geen diensten meer te
pas in 2018 vrij zou komen naar voren.
skeletten worden onderzocht, om zo
Gerrit Groeneveld tijdens de opening van de
De groei van genootschappen als de Best
wordt gebruik gemaakt van foto’s die voor
houden in de Valkenboskerk zorgde een
Mocht in 2018 blijken dat een aantal grote
een goed beeld te krijgen van de Delftse
12de editie in de kerk van Langweer.
Life Church, stichting New Life Center en de
de kerkleden herkenbaar zijn”, aldus het
paar jaar geleden voor onrust binnen
monumenten buiten de boot dreigt te
bevolking van de afgelopen vijfhonderd
Tsjerkepaad trekt ieder jaar zo’n 40.000
Universele Kerk Gods Rijk staat in contrast
Campagneteam van Kerkbalans. “Dit is een
de Haagse protestantse kerken. Niet
vallen, dan kan ze nog eens 10 miljoen euro
jaar. Maar met het uitgetrokken budget kan
bezoekers, maar dat is volgens Groeneveld
met de vergrijzing en leegloop van de
positieve ontwikkeling want informatie over
lang daarvoor was het gebouw nog voor
vrijmaken.
10 tot 20 procent van de graven worden
niet het belangrijkste. “Het gaat ons niet om
katholieke kerk. De Ludgerusparochie moet
de situatie van de eigen kerk spreekt leden
tonnen verbouwd. Nu valt hij ook nog
Bussemaker komt hiermee tegemoet aan
onderzocht.
de cijfers. Wij willen dat kerken plekken zijn
de komende jaren in Utrecht juist vijf kerken
aan en stimuleert om te geven, bijvoorbeeld
eens ten prooi aan de slopershamer, denkt
een in de Tweede Kamer aangenomen motie
Dat de rest van de overblijfselen
waar mensen het goede leven mogen vieren.
sluiten.
voor een bepaald lokaal project.”
Wijsmuller. Het gebouw is geen monument,
van VVD en PvdA om meer te doen voor
ongedocumenteerd in een
In rust en bezinning. Daarom zijn we ook
Bosschert is ervan overtuigd dat deze
Voor Kerkbalans 2015 zag het
dus slopen kan.
het behoud van de grote monumenten. Het
massagraf terechtkomt kunnen de
blij dat er zoveel kerken meedoen.”
kerken met het oog op de groei van andere
Campagneteam diverse mooie folders
De wethouder maakte een lijst met vastgoed
Grote Kerken Overleg reageerde dinsdag
archeologieliefhebbers niet verkroppen. De
Tsjerkepaad begon in 2004 op initiatief
kerkgemeenschappen goed te verkopen zijn.
voorbij komen. Daardoor ontstond het idee
dat niet meer wordt gebruikt door de
verheugd op het besluit van Bussemaker.
verenigingen vinden dit ‘wetenschappelijk
van de Raad van Kerken Friesland met het
“Hoe monumentaler hoe leuker”.’ Reliplan
plaatselijke creativiteit te stimuleren door
kerken. Een deel van de kerken wordt
onverantwoord’. Daarom hebben zij
openstellen van 25 kerken. Anno 2015 zijn
heeft onlangs, nog onder voorbehoud, de
een wedstrijd uit te schrijven.
gesloopt, een ander deel krijgt een andere
de vergunning die de gemeente heeft
meer dan 250 kerken open. Een volledig
Nieuw Apostolische Kerk in de wijk Zuilen
De uitdaging is om voor de eigen lokale
functie. De Bethelkerk aan de Händellaan
verleend aan de PGD aangevochten bij de
overzicht van kerken die meedoen is te
verkocht, aldus Bosschert.
kerk een folder te ontwerpen die mee kan
gaat waarschijnlijk plaatsmaken voor
voorzieningenrechter. Die schorste eerder
vinden op www.tsjerkepaad.nl.
Bestuurslid Robert Stok van de
dingen naar de top 3 van beste folders. De
woningbouw. Dit gebouw is ook geen
Ludgerusparochie bevestigt dat er nu
winnaar krijgt een bedrag beschikbaar van
monument en niet ‘beeldbepalend’.
al belangstelling is voor de te sluiten
€ 2.000,-- om het eigen folderontwerp te
De protestantse Kruispuntkerk, Thomaskerk,
definitief besluit moet opleveren. Naar
kerken. Reliplan heeft ook een lijst met
laten drukken. Voor de tweede prijs is een
Vredeskapel en Ontmoetingskerk aan de
verwachting vindt de rechtszaak in het
ruim 200 maatschappelijke organisaties,
bedrag van € 1.000,- beschikbaar. Nummer
Aaltje Noordewierstraat kunnen blijven
najaar plaats.
zorginstellingen, culturele instellingen
drie krijgt € 500,- te besteden aan de
staan. De katholieke Martelaren van
De Nieuwe Kerk is bekend omdat de leden
en bedrijven die ergens in Utrecht een
realisatie van zijn ontwerp. Alle ontwerpen
Gorcum-kerk aan het Stadhoudersplantsoen
van de koninklijke familie er begraven
geschikte ruimte zoeken.
worden beoordeeld door een deskundige
is door de gemeente gekocht. De
jury op vorm, tekst, originaliteit maar ook
Theresiakerk en de Sacramentskerk moeten
afstemming van doel en doelgroep.
waarschijnlijk wijken voor nieuwbouw.
Bron: Kerkbalans
Bron: Omroep West
Bron: ANP
deze maand de vergunning voorlopig in afwachting op de rechtszaak die een
Bron: Stichting Tsjerkepaad
liggen. De graven van de Oranjes komen niet in gevaar door de bouw van de kelder. Bron: ANP
Bron: AD
Kerkennieuws
Kerkennieuws
pagina 35
Bergkerk Deventer
wordt opgewekt met zonnepanelen. De
Aan de buitenkant van de kerk staat op
herinrichting van de kelder, die vooral door
cv-installatie en gaat de lambrisering
werd opgelopen tijdens de watersnoodramp
De Bergkerk in Deventer wordt tot maart
gemeenschap in Emmeloord telt circa vijftig
het programma: vernieuwing van het
jongeren wordt gebruikt. De totale kosten
eruit. Deze maakt plaats voor radiatoren
van 1953. Hele brokken natuursteen waren
2016 gerestaureerd. De restauratie is nodig
leden en komt iedere zondagochtend en
voegwerk, vernieuwing van de platte daken,
van de renovatie bedragen 280.000 euro,
die achter nieuwe wandbekleding komen
verdwenen of weggesleten. Tijdens de
voor het behoud van het monument.
woensdagavond samen.
vervanging van dakgoten en reparatie
waarvan 40 procent door subsidie gedekt
te hangen. Het gewelf krijgt een grote
restauratie kwamen de restaurateurs er ook
van ramen. Aan de binnenkant vindt het
wordt.
opknapbeurt met nieuw stuc- en verfwerk,
nog achter dat de natuurstenen afdekplaten
terwijl ook het orgel een restauratie
van de dakbedekking los lagen. In 2010
ondergaat. Een deel van de opknapbeurt
bleek dat renovatie dringend nodig was. Er
Kruiskerk Heerde
werk voornamelijk plaats in de torens,
De Kruiskerk te Heerde, in gebruik bij
waar nieuwe houten vloeren, bordessen
Cuypers-kerk Kranenburg
de Vrije Evangelische Gemeente, wordt
en houten ladders met leuningen worden
De grootscheepse restauratie van de
gaat met vrijwilligers, een ander deel wordt
werd een onderhoudsplan opgesteld en de
verbouwd en met veertig zitplaatsen
aangebracht.
Heilige-Antonius-van-Paduakerk die in
uitbesteed aan professionals.
restauratiekosten werden berekend op zo’n
uitgebreid.
De steigers die in mei werden aangebracht
2014 ter hand werd genomen, zal eind
luiden het begin in van de laatste fase van
2015 afgerond zijn.
Sint-Agathakerk Lisse
drie ton. Er werd Rijkssubsidie aangevraagd. Tot drie maal toe werd dit afgewezen en zag
de restauratie, die volgend jaar afgerond
De kerktoren van de Sint-Agathakerk
het er somber uit. Er moesten nieuwe leien
moet zijn. Het voegwerk wordt uitgekapt
in Lisse werd afgelopen juni officieel
op een groot deel van het dak, de goten
en vervangen door een meer ademende
opgeleverd.
en de regenpijpen moesten vernieuwd, het
Voor de restauratie van de Bergkerk en zijn
voeg. Voeg en steen zijn nu onvoldoende
metselwerk moest hersteld en opnieuw
torens verstrekte de provincie Overijssel
op elkaar afgestemd, wat gemakkelijk door
gevoegd, sommige glas-in-loodramen
een subsidie van ruim 1,1 miljoen euro. De
water en vorst schade aan de muren kan
moesten gerestaureerd en de dertig jaar
gemeente Deventer legt ruim 675.000 euro
veroorzaken. Nieuw voegwerk moet dit
oude cv-ketel was aan vervanging toe.
voorkomen.
Uiteindelijk kwam de Rijksdienst voor
bij. Hiervan is 155.000 euro bestemd voor
Cultureel Erfgoed over de brug met 50.000
aanpassingen aan de klimaatinstallatie en
Om dat te realiseren, trekt de gemeente de
de inrichting van de kerk. De kosten voor
halruimte onder het balkon bij de kerkzaal.
Renovatie Klundert
alle werkzaamheden bedragen in totaal
Aan de voorzijde van de kerk wordt een
De renovatie van de Hervormde Kerk
De Provincie Gelderland stelde een subsidie
bijna 1,8 miljoen euro. Voor dat bedrag gaan
nieuwe hal gebouwd. De verbouwing werd
in Klundert is klaar: nieuwe dakgoot,
van € 500.000,- beschikbaar voor een grote
er diverse werkzaamheden plaatsvinden:
eind juli afgerond.
nieuw daklood, betere verwarming en
restauratie van het casco van de kerk. Zo
De spits had groot onderhoud nodig. Zo
aangetast houtwerk wordt gerestaureerd of
De Kruiskerk dateert uit 1938. Sindsdien is
schilderwerk.
wordt deze bijzondere Cuypers-kerk, de
moest het koperwerk worden vervangen en
Stevenskerk Nijmegen
vervangen en scheuren in het metselwerk
de kerk al enkele malen verbouwd. In 1964
oudste nog bestaande kerk van de hand van
de houten constructie onder het dakbeschot
De restauratie van de buitenzijde van de
worden hersteld. Aan de buitenzijde wordt
werd er een verenigingsgebouw achter de
deze architect, hersteld.
had een reparatie nodig. Verder werd
Stevenskerk in Nijmegen is bijna klaar. De
er onderhoud verricht aan het leien dak,
kerk gerealiseerd. In 1985 werden kerkzaal
Het gehele restauratie project heeft een
voegwerk hersteld en kregen de wijzerplaten
kerk en de toren staan er weer picobello
de dakkapellen, de glas-in-loodramen en
en bijgebouwen vergroot. In 2005 werden de
budget van € 750.000,-. De Stichting Oude
van de klok een nieuw laagje verf. De
bij.
de goten. Ook het voegwerk krijgt een
bijgebouwen met een zaal, hal en keuken
Gelderse Kerken draagt zelf € 65.000, - bij,
restauratie van het ruim honderd jaar oude
opknapbeurt en de kerk wordt geschilderd.
uitgebreid en werd de bestaande bebouwing
samen met de Stichting Vrienden van de
Adema-orgel van de Sint-Agathakerk in
Kerk en torens komen hiervoor helemaal in
gemoderniseerd. De Vrije Evangelische
Kerk op de Kranenburg en inzet van de ruim
Lisse was vorig jaar al afgerond. De totale
de steigers te staan.
Gemeente in Heerde werd gesticht in 1835.
70 vrijwilligers.
kosten waren geraamd op 267.000 euro, een
Medio september staan de steigers en begint
De gemeente is de oudste vrije evangelische
Naast deze bijdragen en de subsidie van de
bedrag waarvan de provincie 100.000 euro
de restauratieperiode van twintig weken. De
gemeente van ons land. Er zijn momenteel
Het project, dat zowel de kerk als het
provincie is er dus nog € 200.000,- nodig
betaalde.
restauratie moet in maart 2016 voltooid zijn.
950 ‘leden en vrienden’ aan de gemeente
verenigingsgebouw betrof, heeft ongeveer
om de kosten van deze zeer dringende
verbonden.
twee jaar geduurd. In 2013 begonnen
restauratie te dekken. De SOGK en de
Nieuwerkerk
vrijwilligers met het opknappen van
vriendenstichting hebben al verscheidene
De Johanneskerk van Nieuwerkerk in de
Nieuw-Apostolisch Emmeloord in het nieuw
Corneliuskerk Heerlen-Noord
euro, de provincie Zeeland legde er nog eens een ton bij en de kerkgemeenschap had zelf ook het nodige geld gespaard.
het verenigingsgebouw De Ring. Deze
fondsen gevraagd om deze restauratie
provincie Zeeland staat er weer tiptop bij
De Nieuw-Apostolische Kerk in
Al sinds 2011 vindt een grondige
ruimte wordt gebruikt voor kerkelijke
met een financiële steun mede mogelijk te
na een zeer noodzakelijke restauratie.
Emmeloord krijgt een nieuw, duurzaam
onderhoudsbeurt plaats van de
activiteiten, als condoleanceruimte, voor
maken.
onderkomen. Eind juni is het contract
Corneliuskerk in het stadsdeel Heerlen-
zondagsschoolactiviteiten en voor feestjes
getekend voor de nieuwbouw.
Noord.
De stichting die eigenaar is van dit Rijksmonument, is zelf verantwoordelijk
van gemeenteleden.
Piterkerk Lippenhuizen
Het gebouw wordt eind dit jaar opgeleverd.
Nadat dit werk was uitgevoerd, is een
De Piterkerk in het Friese Lippenhuizen
Daar liggen nog wel enkele forse opgaven.
Het huidige pand stamt uit de jaren
plaatselijke aannemerscombinatie vorig jaar
ondergaat een restauratie.
Zo moet de binnenverlichting worden
tachtig en is sterk verouderd. Het nieuwe
gestart met de renovatie van de uit 1951
Voor 350.000 euro wordt het bedehuis van
vernieuwd. Deze zomer wil de stichting ook
kerkgebouw komt op de plek van het
daterende dorpskerk. De dakgoot en het
de protestantse gemeente grondig onder
een besluit nemen over vervanging van de
bestaande gebouw en blinkt uit in
daklood zijn vervangen en het torentje heeft
handen genomen. Dankzij de installatie
cv-ketels. Dat zou gaan om 2 tot 2,5 ton.
duurzaamheid. Doordat het gebouw zeer
een nieuw binnendak gekregen. Ook werd
van een toilet en een keuken wordt het
Het 3e project is vervanging van een deel
goed is geïsoleerd en wordt verwarmd met
er geschilderd en is het verwarmingssysteem
kerkgebouw aan de eisen van deze tijd
een warmtepomp, gebruikt het nauwelijks
verbeterd. Dit werk was in december
aangepast. Ook de houten vloer wordt
De buitenkant van de Johanneskerk zag er
energie. De benodigde elektriciteit
klaar. Intussen begon vorig jaar oktober de
opgeknapt. Verder krijgt het gebouw een
slecht uit, mede ten gevolge van schade die
voor het onderhoud aan de binnenzijde.
van de glas in loodramen. De restauratie van de buitenzijde kostte 2,5 miljoen euro.
Kerkennieuws
pagina 37
Vermeulen-orgel Parrega
Gereformeerde Gemeente te Barneveld. De
Het orgel van de Johannes de Doperkerk
eerste jaren werden de diensten gehouden
in het Friese Parrega klinkt na een forse
in schaapskooi Het Schot aan de Paleisweg,
restauratie weer groots.
schuin tegenover het huidige kerkgebouw. In 1922 werd de eerste kerk gebouwd, aan De Beek, waar de kerk nog steeds staat.
JVK Daken BV
Deze is meerdere malen verbouwd en uitgebreid, het huidige bedehuis telt ruim 1250 zitplaatsen. Bij de kerkscheuring in
www.jvkdaken.nl Den Bosch Breda T 076 303 2400 M 06 126 46 899 E
[email protected]
advies verkoop workshops Smitsair adv. 190 x 130 B
20-06-2013
09:52
T 073 303 2925
Lommel (BE) T 00 32 3 8080918
Dakdekkers ▪ Leidekkers Loodgieters ▪ Zink- en Koperslagers Pagina 1
-JETsystemen
1953 bleef de gemeente eerst enige tijd
Het project duurde al met al een jaar
binnen het kerkverband. In 1956 besloot
en kostte 180.000 euro. De gemeente
de kerkenraad alsnog aansluiting te
heeft twee jaar lang geld ingezameld om
zoeken bij de Gereformeerde Gemeenten
het bijzondere orgel te restaureren. Het
in Nederland. Een deel van de leden was
instrument is met name uniek vanwege
Het instrument uit 1907 was er voor de
het niet eens met dit besluit en ging verder
de originele staat waarin het verkeert. Het
restauratie slecht aan toe: lek, scheefgezakt
als Gereformeerde Gemeente. De ggiN
orgel heeft de oorspronkelijke kleur terug:
en de werkzaamheden die er sinds 1958
te De Beek-Uddel heeft 568 leden en 551
van gebroken wit naar mahonie. Ook zijn
plaatsvonden hadden het orgel geen
doopleden.
de pijpen verlengd naar origineel formaat
goed gedaan. De restauratie had heel wat voeten in de aarde. Het orgel is net als
GG Uddel 100 jaar
het kerkgebouw een rijksmonument. De
Het vorige jubileum brengt nog een ander
kerkgemeenschap wilde het orgel en de
jubileum met zich mee: twee maal feest
kerk tegelijkertijd laten restaureren. Kosten:
in Uddel.
waardoor het orgel voller klinkt. Sinds begin van deze zomer zingt Waspik weer spatzuiver.
Kerk Weinterp
ruim 250.000 euro, waarvan ongeveer een
Aan de kerk van het Friese Weinterp
derde voor het kerkgebouw en twee derde
werd deze zomer groot onderhoud
voor het orgel. Afgelopen jaar is het gelukt
gepleegd. Volgens plan zou het werk in
om de financiering rond te krijgen. De kerk
augustus afgerond zijn.
kreeg subsidie van het Waddenfonds, de Provincie Fryslân, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en van acht particuliere fondsen. Verder heeft de Protestantse Gemeente Parrega-Hieslum allerlei acties Toepassingsgebieden JETsystemen; • • • • • • • • • •
LUCHTDISTRIBUTIE OP MAAT • PROJECTMATIGE AANPAK • LUCHTVERDELING OP MAAT • SNELLE INSTALLATIE • LAAG ENERGIEVERBRUIK • WEINIG TRANSPORTKANALEN NODIG • TOCHTVRIJ EN HOMOGEEN KLIMAAT • HOOGINDUCEREND SYSTEEM • INCLUSIEF INBEDRIJFSTELLING • ONDERHOUDSVRIJ • GESCHIKT VOOR KOELING, VERWARMING EN VENTILATIE
fabriekshallen en lashallen, magazijnen en distributiecentra, voedselverwerkende industrie, sporthallen en zwembaden, concertzalen, theaters en discotheken, multifunctionele evenementenhallen, winkels, bouwmarkten, atria en binnentuinen, kantoorruimten, hotelkamers, scholen, klaslokalen.
gehouden.
GGiN De Beek-Uddel 100 jaar
Er waren, in aansluiting op het vorige bericht, ook leden van de gereformeerde gemeente te De Beek-Uddel die in 1956
Naast groot onderhoud vond er ook een
De Uddelse Gereformeerde Gemeente
geen aansluiting wilden zoeken bij de
‘asbestsanering’ plaats. Tijdens dat karwei
in Nederland bestaat honderd jaar. Op
Gereformeerde Gemeenten in Nederland.
was het niet toegestaan om in en rondom
2 augustus 1915 werd de gemeente
Zij moesten uitkijken naar een plaats waar
de kerk te komen. In de jaren tachtig van
geïnstitueerd, in die dienst werden de
ze diensten konden houden. Eerst was dat
de vorige eeuw was de gehele klokkenstoel
eerste ambtsdragers bevestigd.
gebouw De Barak in Uddel, later bouwden
van de kerk gerestaureerd. Nu bleek bij
de gemeenteleden een nieuwe kerk in
een grote controle dat de ophanging van
Uddel. Deze kerk is sindsdien enkele malen
de klokken niet meer goed is. Een en ander
vergroot en verbouwd. De Gereformeerde
houdt in dat de klokken en ophanging uit
Gemeente te Uddel telt 501 leden en
de klokkenstoel werden gehaald.
doopleden.
SMITSAIR-JETsystemen B.V.
Orgel Waspik
Tel. 0297-564455 Fax 0297-569296
Het De Crane-orgel van de hervormde
e-mail:
[email protected]
Vóór de instituering kwam de groep
kerk in Waspik heeft zowel een
internet: www.smitsair.nl
kerkgangers al bijeen als afdeling van de
restauratie als metamorfose ondergaan.
(Bouw)nieuws over uw kerk? Meldt het ons:
[email protected]
Kerkmagazine jaargang 6, nummer 3
Veiligheid in kerkgebouwen Het kan nog tot 1 oktober: een aanvraag indienen om subsidie voor het maken van risico-inventarisaties en risico–analyses. Uw kerk wordt er veiliger van.
K
erkgebouwen zijn doorgaans in bezit van waardevol kunstbezit: schilderijen, beelden, archivalia, fraaie oude paramenten, kostbaar zilver of koper en belangrijke
kerkelijke en liturgische ensembles, bijvoorbeeld altaren, Kerk van Jisp
doophekken, doopbogen en preekstoelen.
Goede zorg
wordt uitvoerig gerapporteerd en aangegeven wordt wat
Dit religieuze erfgoed is van grote cultuurhistorische en
mogelijke oplossingen zijn.
emotionele waarde. De kunstwerken zijn vaak vervaardigd door toonaangevende kunstenaars. Kerken zijn van belang voor de
Kosten
plaatselijke en de regionale geschiedenis, de architectuur en
Die oplossingen hoeven niet altijd veel geld te kosten. Zij
de stedenbouw. Het bezit van dit kostbare erfgoed vraagt van
kunnen vaak bestaan uit organisatorische maatregelen, die veelal
kerkbesturen een grote verantwoordelijkheid ten aanzien van
verrassend eenvoudig kunnen zijn en een grote verbetering tot
behoud en beheer. Dit betekent goede zorg voor de roerende
stand brengen in de veiligheid van de kerkganger, de vrijwilliger
objecten en het gebouw. Bij het ontbreken van deze zorg is het
en het kerkelijk erfgoed.
risico groot dat door gebrek aan onderhoud of voorzieningen
In 2013 heeft het Mondriaanfonds gelden beschikbaar gesteld
voorwerpen in verval raken of gestolen worden.
voor het laten uitvoeren van dit soort risico-inventarisaties en
Risico’s
risico-analyses. Veel kerken maakten inmiddels gebruik gemaakt
D o n a t u s v e r z e k e r t v e r t ro u w d Donatus verzekert kerkgebouwen en wat daar bij hoort, zoals catechese-lokalen, doopvonten, kanselbijbels en orgels. Donatus is een betrokken specialist. Klein genoeg om u persoonlijk van dienst te zijn.
van deze subsidieregeling. De ervaringen hiermee zijn positief.
Naast het veilig stellen van het religieus erfgoed is een veilige
In 2014 is er door het Mondriaanfonds opnieuw een
omgeving voor personen misschien nog van groter belang.
subsidieregeling voor veiligheidszorg gelanceerd. Op dit moment
Risico’s op brand, milieuschade en ongevallen moeten worden
zijn er nog gelden beschikbaar. Tot 1 oktober 2015 kunnen er
vermeden. Dat vraagt om maatregelen rond de brandveiligheid,
aanvragen worden ingediend. Aan deelname zijn geen kosten
het naleven van milieuwetten, bedrijfshulpverlening en de
verbonden.
Groot genoeg om uw verzekeringsbelangen aan toe te vertrouwen. Samen met u zorgen we ervoor dat wat waardevol is, behouden blijft voor onze kinderen en hun kinderen en hun kinderen…
richtlijnen van de Arbo-wet. Wat helpt bij het minimaliseren van risico’s en adequate zorg
De Vereniging van Beheerders van Monumentale Kerkgebouwen
voor een de veiligheid van personen en religieus erfgoed, is
in Nederland (VBMK) steunt dit initiatief en diende in 2013 en
een Integraal Plan Veiligheidszorg (IPV). Zo’n plan zet de
2014 voor tientallen kerken aanvragen in. Deze zijn gehonoreerd.
zaken op een rijtje en documenteert de onderwerpen die met
Voor deelname van uw kerk of meer informatie, stuurt u e-mail
veiligheidszorg te maken hebben. Onderdelen van het IPV
aan het bureau van de VBMK,
[email protected]
voor een kerk zijn het bedrijfsnoodplan (calamiteitenplan of veiligheidsplan) en het beveiligingsplan. Voordat je een IPV kunt maken, moet je eerst de risico’s inventariseren. Daar zijn systemen voor, die duidelijk in beeld brengen wanneer welk gevaar dreigt. De risico-inventarisatie
www.vbmk.nl www.mondriaanfonds.nl/aanvraag/ bijdrage-veiligheidszorg/
w w w . donat us . nl t el . 073 - 5 2 2 170 0
Kerkmagazine jaargang 6, nummer 3
KERKADVIES.NL Informatiewebsite voor kerkelijk beheerders De website Kerkadvies.nl is een gratis dienstverlening voor kerken om informatie aan te vragen van een klein aantal leveranciers. Stuk
Hoe werkt het?
voor stuk bedrijven met ervaring in het wer-
1. Ga naar de website www.kerkadvies.nl.
ken met en voor kerken. Via de website kunt
2. Klik de onderwerpen aan waarover u infor-
u aangeven over welke onderwerpen u graag informatie wilt ontvangen. Van een klein aantal aanbieders ontvangt u dan informatie, uitsluitend over het onderwerp dat u heeft aangevinkt. Uw adres wordt door ons niet gebruikt om u andere informatie te sturen.
matie wilt ontvangen. 3. Vul uw gegevens in en klik op ‘Verzenden’. 4. U ontvangt de aangevraagde informatie van een beperkt aantal relevante bedrijven. Uw gegevens worden vertrouwelijk behandeld. Uw gegevens worden niet opgeslagen in een
Op Kerkadvies.nl kunt u informatie aanvragen
database. Evenmin worden uw gegevens ter be-
van leveranciers op gebied van bouw, restauratie,
schikking gesteld aan bedrijven, anders dan door
inrichting, onderhoud, herbestemming, licht, beeld,
u aangegeven.
geluid, kerktelevisie, training, financiën, verzekering, orgel, piano, keuken, architectuur etc.
www.kerkadvies.nl
Kerkadvies.nl is een initiatief van Kerkmagazine en Kerk & Gemeente.
