of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever

Artikel: Bomen tegen de vijfde baan. Interview met ‘Bulderbos-biografe’ Annet de Kruijf Auteur: Cheska Polderman en Diederick Klein Kranenburg Verschenen in: Skript Historisch Tijdschrift, jaargang 25.1, 60-65. © 2014 Stichting Skript Historisch Tijdschrift, Amsterdam ISSN 0165-7518 Abstract: Not available. Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.

Skript Historisch Tijdschrift is een onafhankelijk wetenschappelijk blad dat vier maal per jaar verschijnt. De redactie, bestaande uit studenten en pas afgestudeerden, wil bijdragen aan actuele historische debatten, en biedt getalenteerde studenten de kans om hun werk aan een breder publiek te presenteren. Een abonnement op Skript kost 20 euro per jaar. U kunt lid worden door het machtigingsformulier in te vullen op www.skript-ht.nl. Ook kunt u een e-mail sturen naar de redactie, dan krijgt u het machtigingsformulier thuisgestuurd. Losse nummers zijn verkrijgbaar bij de redactie. Artikelen ouder dan een jaar zijn gratis te downloaden op www.skriptht.nl/archief.

Skript Historisch Tijdschrift • Spuistraat 134, kamer 558 • 1012 VB Amsterdam • www.skript-ht.nl • [email protected]  

Cheska Polderman en Diederick Klein Kranenburg

Bomen tegen de vijfde baan Interview met "Bulderbos-biografe" Annet de Kruijf

De tijden dat het milieu als politiek thema er toe deed, liggen ver achter ons, getuige de campagnes van afgelopen verkiezingen. Aanleiding voor Skript om dit archaïsche onderwerp weer eens onder de aandacht te brengen. In opdracht van Milieudefensie schreef freelance journaliste Annet de Kruijf (1970) een boek over een van de meest succesvolle acties die de milieubeweging ooit heeft gevoerd: het Bulderbos. We spraken met haar over milieuactivisme in de jaren negentig, over de zin van harde acties en over de 'conjunctuur van het milieu'. Verzet tegen Schiphol was er ook al in de jaren zestig en zeventig, maar het protest nam pas in de tweede helft van de jaren negentig massale vormen aan, toen de vereniging Milieudefensie met het Bulderbos een vorm van actievoeren bedacht waarin veel mensen zich konden vinden. De Kruijf: "Het Bulderbos sprak ook mensen aan die niet zo snel een starten landingsbaan zouden bezetten."

"Schiphol is groot genoeg," was beginjaren negentig de boodschap van de vereniging Milieudefensie. Ook zonder vijfde baan zorgde de luchthaven al voor genoeg luchtvervuiling, geluids- en stankoverlast. In de hoop de komst van de vijfde baan te dwarsbomen of op zijn minst te vertragen, kocht Milieudefensie in 1994 een lap kleigrond ter grootte van een voetbalveld in het gebied waar Schiphol de nieuwe start- en landingsbaan had gepland. De bedoeling was om de grond te verkopen aan zo veel mogelijk mede-eigenaars, zodat Schiphol eerst een ingewikkelde onteigeningsprocedure zou moeten doorlopen voordat de baan er kon komen. Daarnaast zou op het perceel een bos worden aangeplant, als symbool van zuivere natuur tegenover het vervuilende Schiphol. Voor een tientje konden mensen een boom kopen en die zelf komen planten. Een dergelijke actie leende zich goed voor massale deelname. Hoe meer mensen zich in het Bulderbos-project 'inkochten', hoe duidelijker het signaal aan Schiphol dat niet iedereen even blij was met de uitbreiding van het vliegverkeer. De actie sloeg aan. Meteen na het bekend worden van het plan meldden zich vele belangstellenden die mede-eigenaar wilden worden van de grond, of die aangaven eigenhandig een boom te willen planten. Niet alleen particulieren, maar bijvoorbeeld ook de gemeente Leiden en organisaties zoals Greenpeace en de Raad van Kerken, kochten een boom in het Bulderbos. Op 6 november 1994 kwamen zesduizend mensen, onder

wie veel kinderen en ouderen, gewapend met scheppen en laarzen naar de modderige vlakte waar Milieudefensie eerder dat jaar al een symbolische eerste boom had geplant. Bijna 8000 jonge boompjes gingen op deze 'boomplantdag' de grond in. Het Bulderbos, dat acht jaar lang het juridische wapen zou zijn in de strijd tegen de uitbreiding van Schiphol, was een feit. Behalve de vele vredelievende acties rond het Bulderbos voerde Milieudefensie in de periode van 1994 tot 2002 ook hardere acties tegen de uitbreiding van Schiphol. Zo ketende een aantal actievoerders zich aan elkaar vast en gingen op de Zwanenburgbaan liggen om het vliegverkeer stil te leggen. Dat het verzet tegen Schiphol echter niet alleen een aangelegenheid was voor een handjevol doorgewinterde actievoerders, bleek nogmaals toen in mei 1995 ongeveer tienduizend mensen meeliepen in een demonstratie tegen uitbreiding van de luchthaven. Ook de Kruijf was erbij: "Zelf ben ik niet echt een activist, ik heb in mijn leven misschien met vijftien demonstraties meegelopen. Maar als ik iets echt heel erg belangrijk vind, loop ik mee." Het kabinet toonde zich niet gevoelig voor het protest. In 1995 werd besloten dat de vijfde baan er toch moest komen. Terwijl de acties onverminderd doorgingen - een handtekeningenactie, een manifestatie ter promotie van de zeppelin, actievoerders die zich vastketenden op een vliegtuig- mocht Schiphol blijven groeien, als de groei maar niet ten koste zou gaan van het milieu. Op deze zogeheten 'dubbele doelstelling' kwam veel kritiek. De milieubeweging verweet minister Jorritsma - en later Netelenbos van Verkeer en Waterstaat dat ze de milieunormen voor Schiphol steeds een beetje oprekten: de groeicijfers voor de luchthaven werden telkens aangepast. De Kruijf: "Schiphol doet net alsof Nederland een heel groot land is. Aan de ene kant roept iedereen dat Nederland vol is, maar intussen moet er wel ruimte zijn voor één van de grootste luchthavens van Europa." In april 2000 begon Schiphol met de onteigeningsprocedure voor het Bulderbos, nadat Milieudefensie een bod op de grond had afgewezen. Een oproep van minister Netelenbos aan de eigenaars om vrijwillig afstand te doen van hun Bulderbosboom, werd met hoongelach beantwoord. In september 2001 gaf de rechter Schiphol toestemming om het Bulderbos te onteigenen. Om te voorkomen dat Schiphol het terrein meteen zou innemen, bivakkeerden vanaf november 2001 enkele 'Bulderboswachters' in caravans op het terrein. Toen de caravans niet meer mochten blijven staan, hesen deze oppassers zich in speciale thermopakken om zo nog wat nachten het bos te kunnen bewaken. Maar het waren vooral de echte die-hards die zich tot het einde toe voor het Bulderbos wilden inzetten. De duizenden mensen die eerder meededen aan de boomplantdag stonden weliswaar nog

steeds sympathiek tegenover de actie, maar van een actieve bijdrage was geen sprake, omdat de strijd al gestreden leek. Ook De Kruijf leek het niet zinvol om in de vrieskou te gaan zitten actievoeren. " Ze hebben me wel gevraagd om ook gezellig een nachtje te komen slapen in het Bulderbos, in een thermopak. Maar dat was met kerst, en met kerst ga ik toch liever naar mijn moeder." Op 2 januari 2002 moesten de actievoerders het bos opgeven. In een onbewaakt moment sloot Schiphol de toegang tot het bos af, zodat niemand er meer in of uit kon. De Kruijf: "Die mensen die daar nog zaten, wisten natuurlijk wel dat het snel afgelopen zou zijn, maar ze wilden het niet opgeven en het als een nachtkaars uit laten gaan. Volgens mij is dat net zoiets als dat je liever een voetbalwedstrijd verliest waarbij je tot het einde toe gestreden hebt en echt alles gegeven hebt, dan dat je in de tweede helft het bijltje erbij neergooit."

Giroactivisme Aan het eind van de jaren tachtig en het begin van de jaren negentig was het milieu nog een bloedserieuze zaak die hoog op de politieke agenda stond. Iedereen herinnert zich nog hoe bekende Nederlanders avond aan avond in tv-spotjes het volk vermanend toespraken met " Een beter milieu begint bij jezelf". Het lijkt echter alsof de eerste angst voor het broeikaseffect en de stijgende waterspiegel zo langzamerhand is weggeëbd. De Kruijf signaleert een conjunctuurbeweging in de belangstelling van het grote publiek voor het milieu. Volgens haar loopt die synchroon aan de ontwikkeling van de economie. " Nu is er in de politiek vooral aandacht voor veiligheid en integratie. Bovendien maakt iedereen zich zorgen over de kwakkelende economie. Het milieu raakt dan op de achtergrond. Op zich is dat logisch. Als het goed gaat met mijn salaris geef ik ook meer aan goede doelen dan als het slecht gaat." De Kruijf bestrijdt het idee, dat het milieu er voor het gros van de mensen niet meer toe zou doen. " Kijk maar naar zoiets als de Postcodeloterij. De opbrengst daarvan gaat onder andere naar Natuurmonumenten en naar Milieudefensie. Milieu is wel degelijk belangrijk, maar het is eigenlijk vanzelfsprekend geworden om dat te vinden." Het zogenaamde 'giroactivisme', waarbij de actiebereidheid beperkt blijft tot het op de bus doen van een jaarlijkse financiële bijdrage voor Natuurmonumenten of Greenpeace, keurt ze echter niet af. Zolang het milieu leeft bij de mensen, is er geen reden tot wanhopen, redeneert ze. Terwijl een grote antiSchiphol demonstratie zoals die van mei 1995 tegenwoordig misschien niet meer zo snel zal plaatsvinden, blijft een klein aantal activisten zich inzetten voor de goede zaak. De Kruijf: "Het verzet tegen Schiphol zal blijven." Als grote verdienste van de harde kern van de milieubeweging noemt De Kruijf dat bedrijven als McDonald's en Shell door acties worden gedwongen meer verantwoord te gaan ondernemen. "Als een bedrijf door het optreden van actiegroepen slechte publiciteit krijgt, lopen de inkomsten terug. Om hun goede naam te behouden moeten bedrijven wel

milieuvriendelijker en maatschappelijk verantwoord gaan produceren." Met Schiphol lag dit volgens De Kruijf echter anders. " Schiphol is nooit bang geweest zijn goede naam te verliezen." Het Bulderbos heeft de komst van de vijfde baan niet kunnen verhinderen en eigenlijk ook nauwelijks kunnen vertragen. In februari 2003 is de vijfde baan in gebruik genomen, en er liggen plannen voor een zesde en zevende baan. Is de actie dan wel ergens goed voor geweest? De Kruijf: " Helemaal voor niets is het ook niet geweest. Schiphol deed wel arrogant over het Bulderbos, over die 'zeventig struiken', maar ze hebben toch veel moeite moeten doen om het gebied in handen te krijgen." Milieudefensie zelf wijst er graag op dat de milieunormen dankzij het Bulderbos zijn aangescherpt. Daarnaast is publiciteit een belangrijk doel van elke actie."Dankzij het Bulderbos zijn mensen zich er nu beter van bewust dat Schiphol behalve voor leuke reisjes ook voor veel vervuiling zorgt. Maar je moet wel realistisch zijn: tegen een bedrijf zoals Schiphol, dat de overheid achter zich heeft staan, begin je nu eenmaal weinig. Het belang van de economie krijgt bij dit soort megaprojecten toch altijd voorrang."

Hef Bulderbos: verzet tegen de uitbreiding van Schiphol 1993-2002 (Mets & Schilt 2002), 144 pagina's, 15 euro.

Annet de Kruijf