Nieuwsbrief september IVN Meerssen

Nieuwsbrief september 2012

IVN Meerssen

IVN Meerssen Vereniging voor natuur- en milieueducatie Secretariaat: Korte Raarberg 35 6231 KP Meerssen Tel: 043-3644111 Email: [email protected] Web-site: www.meerssen.ivn-limburg.nl RABO-bankrek: 13.26.84.055 t.n.v. IVN Meerssen, Veeweg 20, 6231 RW Meerssen Het Bestuur: [email protected] Voorzitter: Gerard Willems Secretaris: Jeanny Bronckers [email protected] [email protected] Penningmeester: Jack Savelberg [email protected] Ledenadministratie: Fiel V.d.Bergh Bestuursleden: Jo Heijnens, Paul Abels, Riet Hautvast en Yvonne Brounts Coördinatoren van de Werkgroepen: Jeanne Lam tel: 043-3649012 Jeugdgroep Willy Savelberg tel: 043-3644955 Landschapsonderhoud Jo Heijnens tel: 043-3645263 Wandelingen/ Excursies Yvonne Brounts tel: 043-3642798 Plantenwerkgroep Paul Abels tel: 043-3650610 Paddenwerkgroep en Publiciteit Gerard Willems tel: 043-3649629 Contactpersoon voor gemeente Fiel V.d. Bergh tel: 043-3644271 Ledenadministratie Soorten lidmaatschap in 2012: Jeugdlid A-lid = lid van afd. Meerssen B-lid = A plus De Natuurgids C-lid = B plus Landelijk lid D-lid = A plus Landelijk lid Huisgenootlid

€ € € € € €

5,-14,-28,50 32,50 18,-5,--

De Nieuwsbrief: Verschijnt 4 x per jaar, in het begin van de maanden: maart, juni, september en december. Kopij voor de volgende nieuwsbrief dient uiterlijk 8 augustus 2012 te zijn ingeleverd bij: [email protected] Redactie: Jeanny Bronckers Lay-out: Paul Abels [email protected]

Inhoud 1 2 8 10 13 15 16 20 21 21 22 23 24 28 29 32

Thema-avonden en bijen in de hoofdrol Het bestuur Bijen Els Derks-van der Wiel en Jan van Hinsberg De hazelworm zoekt dekking Paul Notten Het plateau van Schimmert Paul Notten Een bezoek aan de Floriade Jeanny Bronckers STERwandeling naar Drielandenpunt Jo Heijnens Activiteitenprogramma Paul Abels/Jeanny Bronckers De bij mag niet verdwijnen Hub Maar Natuurwerkdag Fiel Van den Bergh Bomen en (volks)religie Marijke Lukàcs-Graus Nacht van de Nacht Els Derks-van der Wiel Break in news Paul Notten We maken bijen blij Hans Hermans Vuurvliegjes Wim en Els Derks Wandeling in Ternayen Paul Notten Sponsoren

Thema-avonden en bijen in een hoofdrol In deze Nieuwsbrief komt de bij meerdere malen aan bod. En dat is natuurlijk niet zo vreemd in het Jaar van de Bij. Na het lezen van de verschillende artikelen zult u begrijpen waarom deze aandacht voor de bij nodig is. Artikelen zijn van Els Derksvan der Wiel, Jan van Hinsberg, Hans Hermans en Hub Maar. Allemaal mensen die zeer begaan zijn met het wel en wee van de bij. Laat u daarom verder informeren op maandag 17 september a.s. tijdens de lezing van imker Hub Maar in het IVN-lokaal. Zie info op pag: 20 en het activiteitenprogramma. Op maandag 15 oktober komt mevr. Marijke Lukàcs-Graus een lezing geven over “Bomen en (volks)religie”. Zie pag: 21 en het activiteitenprogramma. Maandag 29 oktober a.s. zal Frank Wormer een presentatie verzorgen over Landgoed Vaeshartelt: “een rijk verleden en een mooie toekomst”.

1

De geschiedenis van het landgoed en zijn prominente bewoners (Fam. Petrus Regout); de geschiedenis van de restauratie sinds 1993; de toekomstplannen om het landgoed weer een aantal oude functies terug te geven; en dat alles in het kader van de ontwikkelingen in en plannen voor de landgoederenzone Maastricht-Meerssen. Frank Wormer, Rentmeester Stichting Ithaka , 06 5118 7906 www.buitenplaatsvaeshartelt.nl

Bijen Milieudefensie Meerssen publiceert bijna elke week in de Geulbode en contactblad van Ulestraten een klein actueel artikeltje. We krijgen daar vaker reacties op: telefoontjes, mails of een mondelinge vraag. Onderstaand artikel is geplaatst begin juli 2012. Bestrijdingsmiddelen op voedsel Niemand wil resten van gif op zijn groenten en fruit. En toch zijn ze aanwezig. Jammer genoeg kunnen we ze niet zien. De laatste tijd is er in de media veel geschreven over de gevolgen van de resten van bestrijdingsmiddelen. Ook al wordt alles binnen de gestelde Europese norm gehouden, toch zijn de gevolgen van de middelen niet mis. Ons water wordt vervuild, kinderen komen eerder in de pubertijd en kunnen onvruchtbaar worden. Koop EKO-producten. Die zijn geteeld zonder bestrijdingsmiddelen. Milieudefensie gaat binnenkort in het hele land supermarkten doorlichten op het aanbod van biologische producten. Ook Milieudefensie Meerssen gaat een onderzoek doen en zal u daarover informeren. Mocht u interesse hebben om aan dit onderzoek mee te doen of de resultaten op uw email te ontvangen. Mail ons! Milieudefensie Meerssen [email protected] 043 3643740

Er kwamen ook hierop reacties. Een telefonische reactie was van een bekende: Jan van Hinsberg, onze imker, en hij begon over zijn bijenvolkeren die verdwenen. Ik heb hem toen gevraagd om een artikeltje te schrijven. Maar Jan schreef een heel artikel. En zeker omdat 2012 het jaar van de bij is wil ik u zijn artikel niet onthouden. Het volgt hierna. 2

De verdwijnziekte van de honingbij Recentelijk werd ik verzocht om een artikel te schrijven over mijn wederwaardigheden met betrekking tot de verdwijnziekte onder de honingbijen. Hieraan wil ik graag voldoen. Afgelopen jaar zijn mijn bijenvolken voor de 2e maal getroffen door de zogenaamde verdwijnziekte. Dit maal betrof het 12 volken die letterlijk “verdwenen” waren uit de bijenkasten. Twee jaar eerder overkwam mij hetzelfde. Toen “verdwenen” er 21 bijenvolken; vijf volken mankeerden destijds niets. Van waar dit verschil? Wat was en is er nog steeds aan de hand? De lege bijenkast van waaruit een volk was verdwenen, was volkomen schoon! Er was geen bij te zien en alle wintervoorraad aan stuifmeel en honing was keurig opgeslagen in de raten. Deze bijenkasten waren telkens leeg zo rond november. Ik was niet de enige imker die dit overkwam; ook o.a. in Oensel, Houthem en Haasdal trad dit verschijnsel op. Zowel landelijk als in Europa en NoordAmerika zijn vele volken zomaar verdwenen! In Azië en gedeeltelijk ook in Afrika leven andere soorten honingbijen. Deze hebben blijkbaar (nog) geen last van de zogenaamde verdwijnziekte. Ik heb er althans niet van gehoord. Rara, hoe kan dat allemaal? In eerste instantie ga je als imker mogelijke oorzaken bij jezelf en of in je naaste omgeving zoeken. Hoe is het gesteld met mijn theoretische en praktische kennis over het houden van honingbijen? Wat heb ik gedaan met mijn bijen, hoe heb ik ze verzorgd? Wanneer en hoelang hebben mijn bijenvolken gestaan en bij welke honingdracht of stuifmeeldracht? Hoe was toen het weer? Hoe heb ik de volken voor en na de dracht vervoerd? Heb ik toen wat bijzonders meegemaakt of gezien? Hoe was toen het gedrag van mijn bijen? Soms meer steeklustig dan gewoonlijk? Heb ik de juiste methoden van ziektebestrijding onder de bijen toegepast? De imkerij heeft de laatste jaren veel last van de varoa-mijt. Deze mijt drinkt van het bijenbloed. Bij het doorboren van de bijenhuid door de mijten kunnen kwaadaardige virussen een bijenvolk doodziek maken. Tegen een varoa-besmetting moet elke imker actie ondernemen! Was dat destijds door mij goed gebeurd? En vele vragen meer! De bekende literatuur over bijen en bijenziekten werd opnieuw bestudeerd. De contacten met imkercollega‟s van over de hele wereld werden geïntensiveerd. De imkerverenigingen ondernamen extra acties en de voorlichters/

3

onderzoekers van universiteiten werden geraadpleegd. Voor Nederland waren en zijn dat ondermeer de onderzoekers van de Landbouw-universiteit van Wageningen en Mevrouw van der Zee. Zij hield en houdt zich speciaal met de verdwijnziekte bezig. Er werd en er wordt wat overlegd en gemaild! En er wordt en werd veel onzin verteld! Echter ook geluiden van: de Nederlandse imkers moesten maar eens beter hun vak leren! Men is nooit te oud om te leren, maar dit ging ons imkers toch wat te ver! Langzaam aan is de imkerij beter gaan begrijpen en inzien wat er kan gebeuren met bijen. Het geheel van de verdwijnziekte is echter nog steeds niet helemaal verklaard! Tot een oorzaak onomstotelijk vaststaat, en dit gestaafd kan worden met diverse eigen praktijkproeven, uitgevoerd door bv. de wetenschappers van de universiteit Wageningen, moet ik wat reserves in acht nemen! Ook de resultaten van buitenlandse universiteiten zijn hoogst belangrijk, evenals de ervaringen opgedaan door de diverse imkers. Ik denk dat ik één oorzaak inmiddels ken, en wellicht is dit de voornaamste oorzaak. Echter ik sluit de kans op meerdere andere oorzaken voor alsnog niet uit! Het overleg met diverse instanties is nog steeds gaande. Mijn gemelde bevindingen worden vooralsnog niet tegengesproken! Ik heb alleen instemmende geluiden gehoord. Nu eerst iets over het gedrag en leefwijze van de honingbij. Anders kunnen er misschien misverstanden ontstaan. In een bijenvolk(tros) leven in de zomerperiode 60.000 tot 80.000 bijen. Dit grote aantal is hoog nodig in de zomer. Het volk bestaat voornamelijk uit onbevruchte vrouwtjes, de werksters. Zij leven in de zomer slechts 6 weken: zij werken 3 weken in de bijenkast en verzorgen in het volk allerlei taken. Hierna zijn zij 3 weken verzamelaarsters van water, stuifmeel en nectar. Na 6 weken zware arbeid sterft de werkbij van ouderdom en uitputting buiten in het veld, dus niet in het volk! In een gezond bijenvolk zijn in het volk en de bijenkast geen dode organismen! Verder bestaat een bijenvolk uit één bijenkoningin en in de zomerperiode uit enkele honderden mannetjes, de darren. In de winterperiode leven er geen darren! De dar is alleen nodig om het verdere bestaan van de honingbij te verzekeren. De koningin, het bevruchte vrouwtje, kan ongeveer 5 jaar leven en legt in haar eerste levensjaren in de lente en zomer tot ongeveer 2000-3000 eitjes per dag. Ja, dit grote aantal per dag! De temperatuur binnen in de tros wordt door de bijen constant op 35,4◦C gehouden! Dit door meer of minder te bewegen en voedsel op te nemen en door constant de lucht in de kast te verversen. De ei-productie van de koningin neemt met de ouderdom van de koningin af, zodat het benodigde aantal van ongeveer 60000 bijen afneemt en het volk niet meer voldoende werksters heeft om alle taken in en buiten het volk uit te voeren. De hulp van de imker is dan gewenst. Deze heeft enkele bedrijfsmethoden tot zijn beschikking om in te grijpen, maar hier ga ik nu niet op door.

4

Dus omdat de werksterbij in de zomer na 6 weken aan haar eind komt, moet de koningin zoveel eitjes per dag produceren om een volk in de zomer te laten functioneren zoals het hoort! Er moeten minstens 60000 werksters per volk aanwezig zijn! Tenminste wil een dergelijk volk ook voldoende kunnen fourageren! De bijen halen al het voer niet om de imker te plezieren: zij halen stuifmeel(eiwitten) voor de groei van het jonge broed (eitjes en larven) en nectar om alle levensverrichtingen te kunnen uitvoeren, zoals bv. ademen, waaieren (luchtverversing), vliegen, was zweten en raat bouwen, en fourageren om de winterperiode door te kunnen komen. Een volwassen bij heeft geen eiwitten meer nodig: zij groeit niet meer! Om de winterperiode goed door te komen, heeft een bijenvolk minstens 12 kg honing nodig. Dat kan een hele klus zijn, zeker wanneer men weet, dat op het platteland de dracht afneemt! Zeer zeker is er een gebrek aan bloemen die een goed en gevarieerd stuifmeel kunnen leveren. De imker moet hiermee rekening houden, zeker wanneer hij stuifmeel en of honing van een bijenvolk haalt(oogst)! In de winterperiode leven de bijen ongeveer 6 maanden. Zij gaan in deze periode in winterzit (wintertros). De koningin stopt met het leggen van eitjes. De bijen vliegen niet uit de kast bij buitentemperaturen van ca. 12 ◦C en lager. Het aantal bijen in de tros gaat terug tot ca. 25 à 30.000 individuen. In de wintertros gaat nu een lagere temperatuur heersen, 13 tot 15◦C en de bijen consumeren alleen het opgeslagen voedsel en houden de tros warm. Dit bij elke buitenluchttemperatuur! De afvalstoffen bij de opname van voedsel worden tot de reinigingsvlucht in de lente opgeslagen in rekbare endeldarm van de bij. Alleen verdwijnt waterdamp en koolzuurgas uit de tros. Ik denk dat dit voldoende is en laat het hierbij. Dit is uiteraard een zeer beknopte levensbeschrijving van de honingbij! Duidelijk kan zijn dat de genoemde haalbijen in de 3 weken dat zij buiten de bijenkast bezig zijn alles in het werk zullen stellen om de wintervoorraad zo groot mogelijk te doen zijn. Dit gedrag is in hun genen opgeslagen. De overlevingskansen stijgen met een grotere voorraad aan opgeslagen honing. Wanneer een bij een dracht ontdekt, zal zij dit op een bijenmanier aan de andere bijen in de kast “vertellen”. Waar het voedsel is te vinden, is er veel te

5

vinden en ook hoe hoog de nectarconcentratie is. Is er stuifmeel te halen, welk, hoe groot is het aanbod en wat is de kwaliteit? Bij een goede boodschap wordt er dan massaal op deze dracht gevlogen. Nu zijn diverse chemische concerns en laboratoria continu bezig om uitvindingen te doen die de mensheid van pas kunnen komen en waar die uitvinders goed geld mee kunnen verdienen. Dat is ook een goede zaak, ware het niet, dat er heel soms te snel wordt overgegaan tot massale inzet van het betreffende product. In praktische proeven moet eerst komen vast te staan dat een product geen kwaad kan aanrichten aan mens, dier en omgeving! De vraag van de onderzoekers en de vergunningverlener moet altijd zijn of alle denkbare omstandigheden (die er toe doen) uitgetest zijn; kennen zij alle bedrijfstoestanden en omstandigheden waarbij hun product kan worden ingezet? In ons geval gaat het namelijk over de toepassing van een relatief nieuw systemisch werkend insecticide: IMIDACLOPRIDE. Dit middel wordt onder heel wat merknamen in de handel gebracht, bv. Merit, Admire, Provado, Imicide, Gaucho, Premise, Advantage, enz. Het middel wordt met succes toegepast bij de teelt van diverse soorten maïs, koolzaad, aardappelen, zonnebloemen, suikerbieten, wintergranen en in de teelt van fruit en bloemen. Om de grasmat van een voetbalveld en een golfterrein mooi glad en egaal te houden wordt er niet alleen gras gemaaid, maar ook met bovenstaande middelen gespoten. Dat hierbij pieren en mieren worden gedood ligt voor de hand. Echter de mol heeft er ook geen kans! Het middel is een neonicotine en werkt voornamelijk op het zenuwstelsel van insecten. Bij een concentratie in water van 6,7 delen per billioen is het direct dodelijk voor alle insecten (de lethale dosis). Echter al bij een concentratie van 0,1 ppb (parts per billion) worden honingbijen aangetast! Bij het opnemen van het imidaclopride in een voldoende hoge concentratie werkt het middel in op het zenuwstelsel van de bij en de foeragerende honingbij komt niet meer terug in haar volk. Zij weet haar weg naar de tros niet meer terug te vinden. En omdat een honingbij niet op haar eentje kan voortleven, sterft zij in het veld. Na verloop van enige tijd wordt elke jonge bij in een tros haalbij en zo is na verloop van enige tijd geen bij meer in de kast aanwezig. Ook een vergiftiging door deze insecticiden in de kast komt voor; bv. door opname van besmet stuifmeel.

6

Ook andere insecten, zoals hommels en solitaire bijen worden zo de klos. Insecten die een plant aanprikken krijgen het systemisch middel binnen via sap van de plant. Zij sterven direct of raken de weg naar hun nest kwijt. Het is duidelijk dat deze systematisch werkende middelen (er zijn er meer dan enkel het imidaclopride!) voor een teler van landbouwproducten en of fruit een goede zaak kan zijn: er is minder uitval van het geteelde product door het aanprikken door insecten. Er hoeft minder werk door de teler worden verricht. Er hoeft minder worden gespoten met de voorheen gebruikelijke middelen! In de huidige maatschappij is er geen mens die een door insecten aangetaste vrucht, bv. appel of peer, koopt. De teler krijgt geen of nauwelijks een vergoeding voor geleverde 2e kwaliteit. De ingezette arbeidskracht is duur! Er ligt alleen 1e klas fruit en groente in de schappen. Dus eerste klas materiaal, geproduceerd doordat er bestrijdingsmiddelen massaal worden ingezet! De biologische teler probeert hieraan wat te doen door inzet van biologisch afbreekbare bestrijdingsmiddelen in te zetten. Zijn omzet zal beduidend meer werk en inzet kosten en het is de vraag of op deze manier een bedrijf is draaiende te houden? Wij moeten ons afvragen of de moderne manier van produceren wel gezond is en of dit ons vroeg of laat niet gaat opbreken! Nu is het zo dat bij het uittesten van de genoemde systemische middelen er niet of onvoldoende bij is stilgestaan, dat bijen, hommels en solitaire bijen meerdere malen per dag op een dag op een en dezelfde dracht kunnen vliegen of meerdere “besmette” drachten kunnen bezoeken en zo teveel van het ongewenste spul binnen krijgen! Ook de imker die zijn volken op diverse drachten plaatst (het reizen met bijen) loopt een risico dat zijn volken teveel van dit ongewenst spul binnenhalen. De teler van landbouwgewassen of fruit is zich nergens van bewust: hij voldoet aan alle toepassing- en of spuiteisen! De verdwijnziekte is dus GEEN ZIEKTE, maar een aantasting van het zenuwstelsel van de honingbij en of een vergiftiging veroorzaakt door een systemisch werkend middel of middelen. In heel wat landen is men ertoe overgegaan de toepassing van deze middelen per direct te verbieden. In Nederland nemen voor alsnog de betreffende instanties het standpunt in dat een onomstotelijk bewijs nodig is om tot een verbod te kunnen over te gaan. Dit ondanks de veelheid aan buitenlandse literatuur die aangeeft welke gevaren aan de toepassing van deze middelen kleven! In de ons omringende landen en de meeste Europese landen geldt een algemeen verbod op de toepassing van neonicotinen in de landbouw en fruitteelt. De imkers zitten met lege bijenkasten: een onomstotelijk bewijs is voor hun niet nodig! Dood per ongeluk is ook dood! Naast het verlies van hun volken blijf de getroffen imker met een hoop bijenmateriaal zitten waar hij niets meer mee kan doen. Het opgeslagen voer in de raat is zwaar verdacht en niet zo maar opnieuw inzetbaar. Zeker de raat waar stuifmeel in is opgeslagen is verdacht. Hoe nu verder? Vele getroffen imkers zijn afgehaakt.

7

Ik heb twee zwermen kunnen scheppen in Maastricht en een volk gekocht. Ik kan het imkeren niet laten. Hopelijk komen er betere tijden! Jan van Hinsberg

Dit verhaal moet ons tot nadenken stemmen. Laten we proberen om de onderlinge samenhang in de natuur weer te willen zien en daar rekening mee te houden. We moeten ons realiseren dat we kunnen kiezen: bespoten prachtig fruit en onaangetaste groenten of accepteren we een vlekje of plekje op producten die biologisch geteeld zijn? Biologische producten dragen sinds 1 juli 2012 een Europees keurmerk: Els Derks-van der Wiel, secretaris Milieudefensie Meerssen

Hazelworm zoekt dekking In de bomentuin achter onze woning woont de hazelworm. Het slangachtige diertje voelt zich er thuis onder dik, viltig vochtig gras van onze wei. Daar wil het diertje wel schuiven. In een vroeger leven toen ik dat stuk weiland nog ieder voorjaar met de zeis maaide om de zon van het gras hooi te laten maken, gebeurde het regelmatig dat ik hazelwormen aantrof onder hopen gras of hooi. De hazelworm vond en vindt dat dus duidelijk een aangename plek om uit te rusten. De diertjes liggen ook graag op een pad in de tuin te zonnen om het koude lichaam wat op te warmen. Maar dat is niet zonder risico, zo bleek op enig moment! Op een pad met houtsnippers, heerlijk warm als de zon erop schijnt, vond ik een dode hazelworm vol gaten. Die was duidelijk slachtoffer geworden van vliegende pikkers (voor mijn gevoel zijn dat eksters geweest). Het met de zeis maaien was overigens ook niet zonder gevaar voor de hazelwormen. Want die zitten onder het gras precies op de diepte waar het blad van de zeis het gras snijdt. Zo is het mij één keer overkomen dat ik er eentje bij het maaien een stukje korter heb gemaakt. Uit voorzorg ging ik nadien door het gras lopen in de hoop dat deze bewoners even

8

opgejaagd werden en niet geslachtofferd zouden worden van mijn maaien. Deze tactiek heeft geholpen. Afgelopen weken was ik die kennis van eerdere ervaringen even kwijt. Opzij van het huis had ik dunne twijgen en gras op een hoop gegooid. Een flinke hoop. Dagen later heb ik dat groen in enkele kruiwagens afgevoerd richting aanhangwagen. Toen ik de laatste kar wilde omkiepen zag ik op de bodem een flinke uit de kluiten gewassen hazelworm rondkronkelen (zie foto). Ik heb hem met de wagen teruggebracht naar de rand van het bos. Al terugkuierend dacht ik: toch eens kijken of er op de bewuste plek nog iets te zien is. Inderdaad: op de plaats van de verwijderde hoop groen zat nog een tweede stevig exemplaar dat zich zo goed als mogelijk probeerde te verbergen onder een groot blad. De lering uit dit verhaal. Hoe vang je een hazelworm? Heel eenvoudig. Wat afval van takken en gras op elkaar stapelen, enkele dagen wachten en dan de hoop groen voorzichtig even optillen. Popje gezien, kastje dicht. Want een hazelworm wil rust zonder gezien te worden. Eén voorwaarde: ter plekke moeten hazelwormen wel van nature voorkomen. Leuke aanvulling. Na het schrijven heb ik dit verhaal uitgeprint en op tafel gelegd ter inzage van Riekie die meestal mijn teksten screent. Een erg nuttige bezigheid want zelf wordt je als opsteller van een artikel leesblind voor je eigen tekst. Toevallig was die dag Lenie Nicolaes bij ons op bezoek. Zij werd getroffen door het woord „hazelworm‟ vanwege een eerder opgedane ervaring. Rond 1990 toen zij in Geulle het café „De Meulestein‟ exploiteerde, maakte zij regelmatig met Anneke Huntjens „van de Meule‟ een wandeling. Zo gebeurde het dat zij beiden via het smalle paadje langs de molenvijver richting bos liepen. Even voorbij de rioolbuis waardoor het verzamelde bronwater in de „wiert‟ stroomt, krioelden op/over het bospad een groot aantal kleine zwarte hazelwormen; ongeveer 10 centimeter lang en de dikte van een regenworm. Wel vijftig of nog meer. Nooit gezien! Een science fiction gelijk, zóveel van die kleine, overal over het pad heen kronkelende hazelwormen. Ze kwamen vanaf de uitloop van de bronbeekjes in de vijver en wurmmelden zich richting het opgaande bos. Een groepsgeboorte? Het woord is aan de deskundigen. Reactie: [email protected]

9

Het plateau van Schimmert Een wandeling aan het randje Het plateau van Schimmert is geologisch en landschappelijk erg bekend. Een soort Limburgse hoogvlakte die duidelijk uitgestrekter is dan het dorp Schimmert zelf dat nog altijd bekend staat als een agrarische gemeente. De plaatselijke carnavalsvereniging heeft van dat stickertje met plezier gebruik gemaakt en gekozen voor de benaming „de Trampelkeu‟. Maar behalve voor koeien is het gebied ook erg geschikt voor wandelingen. Vandaar dat Riekie voor haar wandeling voor dit plateau heeft gekozen. Helemaal in de geest van het nabij gelegen vliegveld –waar vluchten toegestaan zijn tot aan de randen van de nacht-, wil Riekie wandelen vanaf de rand van het plateau naar boven. Startplaats: kasteel Genbroek, gelegen aan de weg van Beek naar Geverik. De zondag (24 juni) is volgeboekt met activiteiten. In Groot Meerssen de triatlon vanuit Stein, in Moorveld de wandeltocht Te Voot (naar de mogelijkheden van het lichaam erg goed getypeerd; zodra je gaat zweven kom je in de hemel terecht). In het park van Genbroek is ‟s middags een muziekuitvoering door de Beeker harmonie. Vanaf de parkeerplaats lopen we het park van Genbroek in. De laatste particuliere bewoner was een Regout in de 5de of 6de afstamming van „Menier Pierre‟ (Petrus Regout). Na diens vertrek heeft de gemeente Beek zich over het kasteel en aanhorigheden ontfermd. Het kasteel wordt verhuurd aan particulieren. De directe omgeving rond het gebouw is afgeschermd met „verboden toegang‟. Het park wordt door de gemeente onderhouden. En, het moet gezegd zijn, hoezeer men wel eens geneigd is overheidsbeheer te negeren of te bespotten, met het park Genbroek is dat niet het geval. Goed verzorgde paden en grasvelden met in het aflopende lage gedeelte verschillende vijvers en plassen. Dat alles omzoomd door houtsingels en verspreide bomen en bosjes aan de rand van een langgerekt hellingbos waarin de zozeer door Regout beschermde dode bomen nog immer dominant aanwezig zijn. Kort gezegd: een prachtig park in Engelse landschapsstijl.

10

We worden in stijl ontvangen. In de oprijlaan naar het kasteeltje zijn grote borden aangebracht met de waarschuwende tekst: Pas op voor agressieve buizerd. Na kort onderling beraad besluiten we door te gaan. Een klein risico tijdens een IVN-wandeling wordt acceptabel bevonden. We maken een omtrekkende beweging rond een eerste vijver met veel watervogels zoals wilde eenden, een koppel nijlgansen en een blauwe reiger die telkens opnieuw vanachter de bosjes opduikt. Bij de grote vijver maken we een korte

studie van de aan de waterrand groeiende moerascipressen. De bomen hebben het daar duidelijk naar hun zin. Helemaal overeenkomstig hun genen ontwikkelen de cipressen wortels die als „jubeltenen‟ boven de grond uitkomen. Het zijn luchtwortels die in moerasgebieden boven het water uitsteken. Tijdens het bewonderen van de knollige luchtwortels vliegt een ijsvogeltje een rondje over het water. Vervolgens stuiten we op een stevige rode beuk met op anderhalve meter boven de grond de entplek, uitgegroeid tot een knoestige vergroeiing op de plaats waar de ent van de rode beuk op de onderstam van een groene beuk is gezet. Voor bomenliefhebbers een mooie tijdsdatering (altijd ouder dan 1915). Via een sterk stijgende lange trap komen we tussen de fruitplantages in het grensgebied Beek/Kelmond. Voor deze omgeving hebben we Jan Lenssen ingehuurd die zorgt voor „de mededelingen van land- en tuinbouw‟. De fruitplantages zijn vaak overkoepeld door een groot netwerk. We zien overspanningen van vaste netwerken die gedurende het productieseizoen intact blijven en een netwerk dat als de rups op de kermis naar boven toe ingeklapt kan worden. Alleen enkele hoge takken steken boven het klapnet uit. De netwerken beschermen vooral tegen hagelbuien; tegen nachtvorst hebben de netten minder nut, zo meldt ons Jan. Een veldweg verder krijgen we toelichting op de groeiwijze van granen als tarwe en gerst. De stengel is korter en de gevulde aren zijn veel zwaarder dan vijftig jaar geleden. Destijds groeide het koren zo hoog dat je er rechtop in kon lopen zonder gezien te worden. Schaduwzijde van die hoge groei: bij de eerste de beste regenbui met wat wind sloeg het graan tegen de grond. Nu gebeurt dat veel minder. Inmiddels is de aangekondigde depressie via Maastricht -Aachen Airport ook boven onze hoofden gearriveerd. Het begin is hoopgevend. Af en toe kan de parapluie nog dicht. Vanuit de Eerdhaag (wat een mooie naam) in Kelmond steken we over naar Klein Genhout We kiezen daarna weer voor de veldwegen die ons naar café Vroomen leiden. De naam komt mij bekend voor omdat we vroeger in Moorveld ook een café hebben gehad dat op een of

11

andere manier Vroomen gerelateerd was. “Klopt” zegt onze krasse cafébaas van 84 jaar oud. Zijn moeder was een zuster van het echtpaar VonckenVroomen dat in Moorveld het gelijknamige café exploiteerde; na overdracht aan de volgende generatie bekend als ‟t Jachthoes. Tot begin jaren zestig van de vorige eeuw stond op het erf een joekel van een perenboom, in Limburg bekend als “boddeswajje”. De naam, sabots de soie, stamt uit de regio Luik waar in de negentiende eeuw veel fruitbomen gekweekt werden. Nog een anekdote over de „vot‟ van die perenboom. Rond 1960 was er in Limburg enkele jaren een opleving van „ketelenmuziek‟ dat door de jonkheid gemaakt werd als een weduwe of weduwnaar hertrouwde. Bij het weduwnaarhuwelijk in Moorveld werd de dreiging van ketelenmuziek afgekocht met drie bakken bier. Toen dit bier in de man was werd de vot van de “boddeswajje” over de beijzelde straat tot in het toegangspoortje van het bruidspaar geduwd. Toen ‟s anderendaags de gealarmeerde politie sommeerde de boomstronk te verwijderen was ik al weer vertrokken naar het leger. Na de pauze vervolgen we onze weg en na enkele veldwegen weten we het zeker. We zijn met het IVN op stap: In Voor Nattigheid. In de open gebieden striemt de regen in horizontale lijn over de landerijen en worden onze broeken in nattigheid gedompeld. Het lijkt wel of we een rivier op doorwaadbare plaats gepasseerd zijn. Onder deze omstandigheden wordt een regenmeter erg gemist. Gelukkig vermeldt dit apparaat na thuiskomt de regenhoeveelheid: elf millimeter. In de loop van de wandeling komen we op plekken vanwaar een prachtig vergezicht bestaat op Geleen en omgeving. Tenminste, bij helder weer. Nu even niet. Vanuit Klein Genhout en daarna Kelmond gaan we in „versnelde pas‟ door het Kelmonder bos naar de parkeerplaats. Terug in het park zeilt een grote buizerd in majestueuze vlucht vanaf de hoge helling naar beneden. Even verder horen we gekrijs van een of meer jonge buizerds. In het bos maken we nog even pas op de plaats voor een groepsfoto bij een grote, door een recente storm opengescheurde beuk. “Foto moet lukken met de onderwatercamera”, meent Jan Lenssen. Inderdaad; iedereen op de foto behalve de fotograaf. Maar die mag onder dit stukje proza zijn naam schrijven. Paul Notten, Moorveld.

12

Een bezoek aan de Floriade Vrijdagochtend 22 juni 2012 togen een 40-tal IVN-ers richting de Stip. Even was het schrikken: ben ik te laat, gaan we nu al met de meerdaagse? Er waren ook bekenden die met koffers naar de bus sjouwden. Geen paniek, er vertrok n.l. ook nog een andere bus vanaf het gemeenschapshuis. Onze bus had wat moeite met stipt De Stip te vinden en kwam dankzij de zwakke Meerssense bruggen wat laat aan in Meerssen. Koffers hoefden wij niet in te laden en met de lunch in handtas of rugzak vertrokken we nauwelijks verlaat uit Meerssen en kort daarna vanaf de kerk in Ulestraten. Een bus goed gevuld met IVN-ers van IVN Ulestraten en Meerssen. Op weg naar Venlo om daar keurig op tijd aan ons bezoek aan de Floriade te beginnen. Tickets kopen hoefde niet meer, die waren via de ANWB met korting van te voren ingekocht en uitgedeeld. Ieder ging zijn eigen weg met plattegrond en tips van deze en gene om zoveel mogelijk de eigen voorkeuren goed te kunnen bekijken in 1 dag. Want het Floriade-terrein is groot, heel groot. Het IVN-paviljoen kwamen we al tegen tussen ingang en Kabelbaan. Een mens-groot nest, dat je naar de wereld liet kijken zoals dieren deze zien. Het paviljoen was van een prachtige natuurlijke omgeving voorzien met struiken, bomen, waterpartijen en kunst uit hout gesneden. Els Derks-van der Wiel en Riekie Notten-Houben zijn in augustus enkele dagen gastvrouw voor IVN in dit paviljoen. Een ideetje voor onze werkgroep landschapsonderhoud? Geknotte boom met gezicht. Zou ook leuk staan langs de Geul in Meerssen!! Met de kabelbaan konden we in vogelvlucht het park van bovenaf bekijken. Een schitterend kleurig schouwspel, met groen in de hoofdrol. Relaxed wandelend door tuinen met Japanse en Chinese inslag gingen ook wij op zoek naar de favoriete bestemming van de vele bezoekers: Villa Flora. Een binnentuin met een niet te omschrijven bloemenpracht in alle mogelijke kleuren en van een omvang die letterlijk en figuurlijk niet te filmen is. Ware

13

kunstwerken van verse bloemen en planten, die continu verzorgd en vernieuwd moesten worden. Bezoekers genoten met volle teugen en zo ook wij. Weer buiten konden we genieten van een pauze in het zonnetje tussen heen en weer wiegende bermbegroeiing van grassen en wilde planten. Op weg naar “het huis van de smaak” werd ons uitgelegd wat er zo al moet gebeuren alvorens wij van onze lekkere Limburgse asperges kunnen genieten. Nooit geweten dat ” wortelslierten” van asperges wel 3 jaren nodig hebben voordat er mooie asperges van kunnen worden gestoken. En in die 3 jaren heeft de plant heel wat verzorging nodig, afhankelijk o.a. van de weersomstandigheden. En die kunnen bij ons nogal wisselvallig zijn en de laatste jaren ook extreem. Dat betekent voor de telers extra voorzieningen treffen, kosten en werk. Veel werk voor de hele familie, van jong tot oud, zowel door de weeks alsook in de week-ends. In het huis van de smaak, mochten we uiteraard proeven. Proeven van o.a. overheerlijke tomaatjes. Wist u dat: een tomaat geen groente is, maar een vrucht; een tomaat bij een lagere temperatuur dan 12°C (ijskast-temperatuur) aan kwaliteit inboet. Bewaar tomaten daarom op kamertemperatuur of in een koele berging/kelder. Bewaar ze niet samen met andere groenten en vruchten, anders worden ze te snel rijp. Tomaten zijn heel gezond, ze bevatten veel vitamine, vezels en lycopeen. Deze laatste stof zorgt voor de kleur van de tomaat, maar is ook vanuit gezondheidsoogpunt gezien, bijzonder. Je zou er jong van blijven en wie wil dat nou niet? De frietekraam hebben we links laten liggen, de rozen uit Lottum roken toch lekkerder. De ene roos nog mooier dan de andere en enthousiaste telers die met trots hun mooiste exemplaren toonden. Duidelijk zichtbaar teleurgesteld, vertelde een mevrouw ons dat haar favoriete roos net 1 puntje te kort was gekomen om kampioen van de Floriade te worden en dat terwijl volgens haar deze roos perfect was en niet meer te verbeteren. Ze kon het nog steeds niet begrijpen, zo‟n mooie roos en toch niet Floriade-kampioen. Een dagje uit in Limburg kan natuurlijk niet zonder even rustig zitten met een versnapering en luisteren naar de fanfare. Een welkome afwisseling. In de St. Janshoeve zijn we door middel van beeld en geluid ondergedompeld in het Limburgse boerenleven van weleer, een leven van keihard werken en gevaren. Gelukkig was het maar film en bestaan er tegenwoordig technieken en middelen die het boeren en tuinders makkelijker maken om

14

hun producten te telen. Zoals ook op de Floriade te zien was. Of de zorgen ook minder zijn is maar zeer de vraag. Moe, de tijd om, lang niet alles gezien, maar wel tevreden om wat de Floriade ons gebracht heeft, begeven we ons weer naar de parkeerplaats. Die wordt gemarkeerd door aan de ene kant een prachtig bloeiende berm en aan de andere kant talloze grote bakken met agapanthus, die op het punt staan uit de knop te komen, maar nog net niet bloeien, helaas. De Floriade is blijven boeien tot het laatste moment. Jeanny Bronckers

IVN STER-wandeling naar Drielandenpunt Ter gelegenheid van het 50 jarig bestaansjubileum van de IVN afdeling VijlenVaals wordt er op zondag 2 september a.s. een IVN Sterwandeling georganiseerd die naar het Drielandenpunt op de top van de Vaalserberg voert. Hieraan mag iedereen, leden én niet-leden, gratis deelnemen. Voorwaarde is wel, dat men de Sterwandeling start bij een van de zeven deelnemende afdelingen, waaronder ook IVN Meerssen. O.l.v. Jo Heijnens vertrekken we (carpoolen) vanaf het station in Meerssen om 10.00 uur; de wandeling start om 10.30 uur vanaf de parkeerplaats t.o. restaurant Lodge 7 aan de Eperbaan in Vaals. Tussen 13.00 en 15.00 uur worden de deelnemers die dag door de jubilerende afdeling boven op het Drielandenpunt op koffie en vlaai getrakteerd en zal de voorzitter Jo Pelzer van het IVN Vijlen-Vaals het historisch verleden van het Drie(vier)Landenpunt uit de doeken doen. De deelnemers mogen de Boudewijntoren gratis beklimmen (of gebruik maken van de lift), en genieten van het schitterende uitzicht. Neem, indien mogelijk, een verrekijker mee. Boven op de toren kan men deelnemen aan de landschap-zoek-wedstrijd. Ook zal er een info-stand zijn over de flora van de Vaalserberg. Uiterlijk 15.00 uur zullen de wandelaars weer aan de terugtocht beginnen, terug naar de vertrekplaats in Vaals. Bent u niet meer zo goed ter been en wilt u die dag met de auto naar het Drielandenpunt om deel te nemen aan de festiviteiten op de berg tussen 13.00 en 15.00 uur? Meldt u dan vooraf aan bij Jo Heijnens, tel: 043-3645263, zodat ook voor u de koffie en de vlaai klaar staat! Er wordt gehoopt op een grote opkomst. Jo Heijnens

15

Activiteitenprogramma Middag- en ochtendactiviteiten duren 2 à 3 uur Dagactiviteiten duren 5 à 6 uur Avondactiviteiten van 19.30 – 21.30 uur Tenzij anders vermeld

Zondag 26 augustus: Middagexcursie Ecoducten en omgeving Meerssen o.l.v. Wim en Els Derks tel: 043-3643740 14.00 uur station Meerssen Zondag 2 september: Dagwandeling, onderdeel van STERwandeling, georganiseerd door IVN Regio M. en M. naar Drielandenpunt in Vaals o.l.v. Jo Heijnens, tel 043-3645263 10.00 uur station Meerssen; 10.30 uur Vaals, Eperbaan Parkeerplaats t.o. restaurant Lodge 7. Zie pag.: 15 Zondag 2 september: Jaarmarkt Presentatie Jeugdgroep IVN Meerssen en Ulestraten met activiteiten voor de jeugd o.l.v. Jeanne Lam tel: 043-3649012, Marie-José Steijns en team 10.00 uur – 16.30 uur aan de Markt in Meerssen, t.o. IVN-lokaal (pand Museum)

Zaterdag 8 september: Jeugdactiviteit Bezoek aan de Slakmolen, Elsloo o.l.v. Jeanne Lam, tel: 043-3649012 m.m.v. molenaar Jacques Ummels en team 9.30 uur IVN-lokaal Meerssen (pand Museum) Markt 27A, Meerssen

16

Vrijdag 7 september – maandag 10 september: Meerdaagse Busreis naar het Sauerland Deelnemers zijn geïnformeerd over vertrektijden, -plaats en programma. Maandag 17 september: Thema-avond Lezing met beelden over Bijen. o.l.v. Yvonne Brounts tel: 043-3642798 en gastspreker, imker Hub Maar 19.30 uur IVN-lokaal (pand Museum) Markt 27A Meerssen. Zie pagina: 20. Maandag 24 september: Overleg-bijeenkomst Overleg van bestuur met gidsen en actieve leden o.l.v. Gerard Willems tel: 043-3649629 19.30 uur IVN-lokaal (pand Museum) Markt 27A Meerssen Vrijdag 5 oktober: Dagwandeling (13 km) Herfst in het Leudal o.l.v. Jeanne Lam tel: 043-3649012 en Geert Hovens 09.30 uur station Meerssen; 10.30 uur Café Busjop Heythuysen Zaterdag 13 oktober: Jeugdactiviteit Herfst in Ulestraten o.l.v. Marie-José Steyns tel: 045-4041639, Leo Kurvers en team 9.30 uur IVN-lokaal d‟n Haamsjeut in Ulestraten Zondag 14 oktober : Middagwandeling Over de hellingen van het Savelsbos o.l.v. Willy Savelberg tel: 043-3644955 en Germaine Fouraschen 13.30 uur station Meerssen; 14.00 uur parkeer-plaats Kerk Gronsveld

17

Maandag 15 oktober: Thema-avond Bomen en (volks)religie. o.l.v. Jo Heijnens tel: 043-3645263 en gastspreker Marijke Lukács-Graus 19.30 uur IVN-lokaal (pand Museum) Markt 27A Meerssen Zie pagina: 21. Maandag 22 oktober: Programma samenstellen Invullen activiteitenprogramma 1e helft 2013 o.l.v. Jo Heijnens tel: 043-3645263, Paul Abels en alle gidsen 19.30 uur IVN-lokaal (pand Museum) Markt 27A Meerssen Zaterdag 27 oktober: Avondexcursie Nacht van de Nacht Zie pagina 22. o.l.v. Els Derks-van der Wiel tel: 043-3643740 en Jo Heijnens i.s.m. sterrenkunde-vereniging Galileo 19.30 uur IVN-lokaal (pand Museum) Markt 27A Meerssen Maandag 29 oktober: Thema-avond Landgoed Vaeshartelt o.l.v.Fiel Van den Bergh tel: 043-3644271 en gastspreker Frank Wormer 19.30 uur IVN-lokaal (pand Museum) Markt 27A Meerssen. Zie pag.: 1 Zaterdag 3 november: Natuurwerkdag. Oproep voor samenwerken in de natuur. Zie pag: Zaterdag 10 november: Jeugdactiviteit Bouwen in de natuur o.l.v. Jeanne Lam, tel: 043-3649012, en team m.m.v. werkgroep Landschapsonderhoud 9.30 uur IVN-lokaal Meerssen (pand Museum) Markt 27A, Meerssen

18

Maandag 12 november: Varia-avond Met digitale beelden van en materialen uit de natuur voor en door leden o.l.v. Hub Snellings en Riekie Notten tel: 0433645416 19.30 uur IVN-lokaal (pand Museum) Markt 27A Meerssen Zondag 18 november: Dagwandeling (15 km) Berneau - Dalhem - Mortroux o.l.v. Jo Heijnens, tel: 043-3645263 en Hans Bronswijk 09.45 uur station Meerssen; 10.30 uur kerk Berneau Zondag 25 november: Middagwandeling In het Urdal o.l.v. Riekie en Paul Notten tel: 043-3645416 13.30 uur station Meerssen; 14.00 uur aan Martinuskerk in Oud Stein

Zaterdag 8 december: Jeugdactiviteit: De sterrenhemel en ruimtevaart o.l.v. Marie-José Steyns tel: 045-4041639, en team m.m.v. Edy Bevk en Lisa Jacobs 09.30 uur IVN-lokaal d‟n Haamsjeut in Ulestraten

Zondag 9 december Ochtendexcursie in Curfsgroeve o.l.v. Wim en Els Derks tel;. 3643740 09.30 uur parkeerplaats Nachtegaal, gemeentebroek Meerssen

Aanmelden verplicht. Max. 25 personen !! 19

De bij mag niet verdwijnen Hieronder een stukje als imker en een klein stukje over bijen. De tijd van de bij komt ieder jaar terug. De bij bezorgt de imker het nodige werk, maar omdat hij of zij imker is, zit deze daar niet mee. Een imker is iemand die graag met bijen en ook met de natuur bezig is. De Bij zorgt er voor dat wij lekkere appels en peren kunnen eten. Niet alleen appels en peren, maar de bij zorgt voor bijna alles wat bestoven moet worden om vruchten etc. voort te brengen. De bij zorgt er ook voor dat we lekker kunnen smullen van de honing die ze produceert. Het bestaan van de bij heeft in dit geval een dubbele functie zoals je ziet. Bovendien is de Imker bezig met zijn voortreffelijke leuke hobby. Het gezoem van de bijen is een lust voor het oor en klinkt als muziek in de oren bij de imker en de steek die hij eens oploopt neemt hij op de koop toe. Een bij steekt niet zo gauw. Er moet voor de bij wel wat ergs aan de hand zijn voordat deze steekt. Je staat bijvoorbeeld in de weg bij haar thuiskomst met stuifmeel of nectar. Ook wij mensen houden er niet van als onze ingang van ons huis wordt geblokkeerd door wat dan ook. Wij kunnen niet steken maar wel behoorlijk uit onze slof schieten met ik weet niet wat. Overigens gaat het de imker niet direct om de honing die de bij produceert, maar om het bezig zijn met zijn bijen en de natuur. De honing is daarbij een welkom product. Een imker is gefascineerd door het leven van de bijen, hoe deze zich vermeerderen met alles wat er bij hoort. Het is een fascinerende mooie hobby. Mijn hoop is erop gevestigd dat er meer imkers komen, omdat als de bij uit zou sterven dan de mens ook vrij gauw aan de beurt is. Albert Einstein heeft eens gezegd dat als de bij uitsterft - de mens na enkele jaren aan de beurt is. Hij zei er zelfs bij na 4 jaar. Dus er is zeker wel behoefte aan imkers, want bijen kunnen niet zonder imkers. Nu wordt er geschat dat er nog zo‟n 7 tot 8 duizend imkers in Nederland zijn. De leeftijd van de imkers wordt gemiddeld geschat op 55 jaar. Zo zie je maar dat aanwas door jonge imkers zeer welkom is. Ik behoef geen reclame te maken, maar een advies mag ik wel geven, koop honing bij de imker dan heb je in ieder geval echte honing, in de meeste gevallen ook nog uit je eigen omgeving. De lezing van 17 september gaat over honingbijen, drachtgebied, biodiversiteit, ons leefmilieu en wat we daar aan kunnen verbeteren. Hub Maar, imker.

20

Natuurwerkdag i.s.m. IKL en Gemeente Meerssen Op zaterdag 3 november 2012. Tijd: Van 10.00 -15.00 uur. Locatie Vroenhof 3, Gem. Valkenburg a.d. Geul Verzamelen: Houthem, Vroenhof 3 (veldweg tegenover dit adres) Parkeerplaats tegenover ”de Herberg” of bij de vlag Natuurwerkdag Limburg. Denk aan handschoenen, geschikt schoeisel (laarzen) en waterdichte warme kleding. Neem ook een lunchpakket mee. Er is plaats voor 20 personen en vol is vol. Laat zo snel mogelijk weten of je mee doet. Aanmelden bij de Coördinator IVN Meerssen: Fiel Van den Bergh, [email protected] 043-3644271.

"Bomen en (volks)religie" Bomen hebben vanaf de oudste tijden tot de verbeelding van mensen gesproken. Met hun wortels in de aarde en hun takken uitgestrekt naar de hemel zijn ze bij uitstek het symbool geworden van het contact tussen hemel en aarde en tussen goden en mensen in oude culturen. In alle grote religies en culturen spelen bomen - en de symboliek van bomen dan ook een belangrijke rol, zoals bijvoorbeeld in het Hindoeïsme, het Boeddhisme, het Jodendom en het Christendom. U zult tijdens de lezing kunnen zien en horen hoe dit in verschillende religies en culturen tot uitdrukking is gekomen. Ook wordt u verteld welke bomen in onze eigen omgeving nog steeds getuigen van die band tussen hemel en aarde en op wat voor plaatsen we ze kunnen tegenkomen. Zo krijgt u een authentieke "heilige eik" te zien; een zogenaamde koorts- of lapjesboom; een kloosterlinde en verschillende Mariabomen. Tot op de dag van vandaag leven eeuwenoude tradities voort die ooit begonnen zijn in de schaduw van een eik of linde. Voorbeelden daarvan zijn

21

o.a. ook te vinden in het Limburgse land bij O.L.V. in het Zand in Roermond; de Kapel onder de Linden in Thorn en de Kapel op de Schilberg in Echt (Pey). En natuurlijk krijgt u de verhalen en legendes te horen die in veel gevallen nog met deze bomen en tradities verbonden zijn. Marijke Lukács-Graus, publiciste en medewerkster aan het boek "Bomen en mensen, een oeroude relatie", een uitgave van Uitgeverij Boom (Amsterdam) en Bomenstichting Utrecht.

Wie durft er mee de duisternis in? In de gemeente Meerssen is er ook dit jaar weer aandacht voor de nationale activiteit: “Nacht van de Nacht”. Er wordt een excursie georganiseerd door IVNMeerssen, IVN-Ulestraten en Milieudefensie Meerssen. En net als vorig jaar zal de weer- en sterrenkundevereniging Galileo een belangrijke bijdrage leveren. Zij zullen langs de route telescopen opstellen om de deelnemers de sterrenhemel te laten zien. Kinderen kunnen op zoek naar het nachtspook! Er wordt uitleg gegeven over het verlichtingsbeleid van de gemeente Meerssen en waarom het zo belangrijk is dat we duisternis hebben en houden! En is het nodig om onze tuin ‟s nachts te verlichten? Verder aandacht voor nachtdieren. Zullen we de vleermuizen zien fladderen? Een baddetector zal ze verraden! Op zaterdag 27 oktober 2012, aanvang 19.30 uur. We zijn rond 22.00 uur terug. De activiteit gaat onder alle weersomstandigheden door. Stevig schoeisel is nodig. We starten in het lokaal van IVN-Meerssen (pand Natuurhistorisch Museum) Markt 27a Meerssen, met een korte uitleg over de sterrenhemel. Iedereen mag mee, ook niet IVN-leden. Kinderen zijn bijzonder welkom. Deelname is gratis. Aanmelding is niet nodig; verdere info: Els Derks-Van der Wiel, tel:043-3643740

22

Break in news Op zenders als CNN hoor je met grote regelmaat de kreet „break in news‟, actueel nieuws dat tussen de normale uitzendingen door bekend gemaakt wordt. In Nederland zouden we zeggen: een extra uitzending van de radio nieuwsdienst of iets van dien aard. Aan „nieuws dat overal inbreekt‟ dacht ik toen Riekie en ik op zondag 29 juli om 10 uur op weg waren voor een wandeling vanuit Gulpen via Landsrade en Heyenrath naar Slenaken en daarna via het Gulpdal terug. Ik drukte op de knop voor het L1 nieuws en ik zat gelijk in de nieuwsuitzending over de watergolf van anderhalve meter die een half etmaal daarvoor vanuit het Belgische Hombourg over het lage gedeelte van Slenaken heen raasde. De prachtige wandeling van Leo Voragen en Riet Hautvast voer ons via allerlei achteraf weggetjes richting het rampgebied. In het zicht van Slenaken hebben we op afstand de hulpdiensten en burgers/buurtbewoners zien werken om de toeristische kern van het plaatsje weer toonbaar te maken. Maar nog voor het eerste restaurant hebben we onze wandeling rechtsaf via het Gulpdal vervolgd. Alleen onze fotograaf heeft vanwege de actualiteit een aantal kiekjes gemaakt van de door de vloedgolf veroorzaakte ravage.

Tekst : Foto :

23

Paul Notten Herman Dilweg

We maken bijen blij… Een Limburgse krant schreef in duplo: ‘Er was een bij bij, die vloog onder de deur deur en over de weg weg’. Die man schreef ook dat het van belang is om de ruim 300 in Nederland levende bijensoorten te herkennen en te beschermen. Hij heeft gelijk, want van de circa 340 soorten wilde bijen die in ons land leven is meer dan helft zeer zeldzaam of wellicht bezig met uitsterven. Het is niet onze taak om ons bezig te houden met natuurhistorisch onderzoek, het zou wel een taak kunnen zijn de biotopen van deze nuttige dieren te beschermen. Dit jaar is het „Jaar van de Bij‟. Diverse organisaties in Nederland werken samen om voor bijen betere biotopen te creëren en aandacht te vragen voor deze nuttige insecten. Als bestuivers van bomen en kruiden spelen wilde- en gedomesticeerde bijen een onmisbare rol. Onze voedselvoorziening is voor een groot gedeelte afhankelijk van de bestuiving door deze insecten. Dat het in ons land niet goed gaat met de bijen, is de schuld van de mens, want door het kappen van nectarproducerende bomen en door het massaal gebruik van insecticiden, kunnen bijensoorten zich moeilijk handhaven. De Bijenstichting in Nederland wil dit jaar de mensen iets meer voorlichten zodat we samen tot de overtuiging komen dat de diertjes een betere bescherming verdienen. Robinia in ongenade Bij de huisbijen is opvallend dat er vooral tijdens de wintermaanden veel dieren het loodje moesten leggen. Dat bleek na een onderzoek waaraan 1.540 Nederlandse imkers deelnamen In sommige gevallen sterft ook de koningin, waardoor het probleem compleet is. Sommige onderzoekers denken aan een verminderd stuifmeelaanbod in de wilde natuur. De Robinia, die bij ons ook wel Valse acacia genoemd wordt, werd als exotische boom op veel plaatsen gekapt. Natuurorganisaties willen geen Robiniabomen in hun gebieden, terwijl die boom in het aanpalende Wallonië wel aangeplant wordt. Daar heeft hij traditie, niet vanwege zijn stuifmeel, maar omdat hij er al langer dan een eeuw gebruikt werd als stuthout in de mijnen. Om dezelfde reden hebben wij veel sparren aangeplant en dat is feitelijk ook een boom die hier niet thuis hoort.

24

Vreemde biotopen Gebrek aan nectar heeft uiteraard ook invloed op het welzijn van wilde bijen die abusievelijk ook wel eens solitaire bijen genoemd worden. Niet alle wilde bijen leven solitair, sommige hokken liever solidair, om voor het gemak een leuke woordspeling te gebruiken. Het betekent, dat die bijen, net als onze huisbij er de voorkeur aan geven om binnen een georganiseerde staat samen te leven. We mogen niet vergeten dat ook de bekende huisbij, die thans honingbij genoemd wordt, al miljoenen jaren in het wild leefde, voordat ze door de mens gedomesticeerd werd. Van de wilde bijen is de behuizing zeer divers. Ik heb wel eens een nestje gezien in het ijzeren slot van een tuinhek, maar er zijn soorten die bij voorkeur de holle stengels van de Reuzenberenklauw gebruiken, anderen zoeken een spleetje in een holle boom of zoals de Zandbij een gangetje in de grond. Er zijn ook Koekoeksbijen die voor het gemak hun eitjes in de nestjes van andere bijen leggen. Fakkelen Vijftig jaar geleden vertelde IVN-gids Piet van Ackooy dat tot kort na de oorlog de wegbermen gefakkeld werden. Met een Limburgs woord, werd dat verschijnsel ook wel „Burkbrenne‟ genoemd. Ook van mijn vader hoorde ik wel eens dat de mannen vroeger, tijdens een droge dag in januari, op pad gingen om de kurkdroge bermen in de fik te steken. Daardoor was verbraming, verneteling, kortom de verruiging, zoals wij die nu kennen, niet mogelijk. Insecten die in de grond leven zijn voor het vuur gelukkig onbereikbaar. Waardbomen Bomen die bekend staan om de productie van nectar en/of stuifmeel zijn: Boskers, Esdoorn, Lijsterpeer, Lijsterbes, Linde, Meelbes, Mispel, Paardenkastanje, Rob-nia, Tamme kastanje, Veldesdoorn, Wilde appel, Wilde Peer en wilgensoorten. Verder in de periferie b.v.: Akkerroos, Appelbes, Egelantier, Gelderse roos,

25

Hondsroos, Krentenboompje, Meidoorn, Sleedoorn, Sporkehout, Vogelkers. Een van de belangrijkste bijenplanten is Klimop, omdat hij nog net voor het invallen van de winter een flinke portie nectar produceert. Helaas zien we steeds vaker, dat prachtige bloeiende klimopstengels door instanties, die de natuur beheren, doorgezaagd worden. Dat is geen natuurbescherming, dat is natuurdespotisme. Instanties en reacties Aan vier natuurorganisaties vroeg ik hoe men denkt over de aanplant van dracht- of waardbomen in natuurgebieden. Carla Hanssen van Staatsbosbeheer deelde mede dat bijen afhankelijk zijn van niet-houtige gewassen. Door Staatsbosbeheer wordt nauwelijks iets aangeplant. De verspreiding van plantensoorten in Limburg wordt bijgehouden door de stichting FLORON en de plantenstudiegroep van het Nat. Hist.Genootschap. (…) (Opmerking HH: Het is jammer dat een zo belangrijke instantie niet weet, dat tien kilometer stikstofrijke wegberm niet kan wedijveren met één bloeiende lindeboom.) Anke Brouns van ARK was gelukkig iets uitvoeriger en schreef: In graften planten wij Mispel, Wilde appel en Wilde peer aan. Over het fakkelen wist zij dat men de Strabrechtse Heide gecontroleerd liet afbranden. De oude dorre heidevegetatie verbrandt en in het voorjaar kan zich een nieuwe vegetatie ontwikkelen. Uit onderzoek bleek dat er diverse insectensoorten profiteerden van de brand en zelfs afhankelijk zijn van zo ontstane brandvlakten. ARK streeft naar natuurlijke ontwikkelingen door natuurlijke processen. Wij zullen dus niet met opzet terreinen afbranden, maar een natuurlijke brand hoort wel bij de door ons nagestreefde processen. Met de huidige stikstofdeposities, vanaf de velden naar de wegbermen, is het echter lastig brandnetel en braam nog te controleren. Op onze terreinen gebeurt dat door begrazing, maar dat is natuurlijk geen optie voor bermen langs (drukke) wegen. (…) Edmond Staal van Stichting Limburgs Landschap schreef eveneens een goede reactie: Uitgangspunt is dat wij met streekeigen materiaal werken, dus plantensoorten die bij de bodem passen. Het Mescherplukbos staat vol met een aantal waardbomen voor bijen. Dat voorkomt woekering zoals bij de Robinia, zodat wij die bomen terugdringen. Die bomen staan wel als een soort

26

laan op Landgoed Rozendaal. Een indrukwekkende kastanjelaan staat op de Mortelshof bij St. Odillienberg In parken en tuinen maken we andere afwegingen, zoals b.v. in het park bij Landgoed Goedenrade. Op Neercanne werden lindes aangeplant en er staan ook kastanjes. Bij boerderijen planten we ook solitaire bomen aan en dat kunnen lindebomen en kastanjes zijn. In nattere gebieden zijn wilgensoorten van belang. (…) Edmond heeft er een goede kijk op en sluit af met: „Als je de pers volgt is er volgens mij vooral veel profijt voor bijen te halen, als met bepaalde bestrijdingsmiddelen gestopt wordt. (…) Rugien Obbink van de Vereniging Natuurmonumenten, deelde mij mede dat hij nota heeft genomen van de inhoud van mijn bericht en mijn vragen zal doorsturen naar het ecologisch ondersteunend beheerteam in Zuid-Limburg, dat mij nader zal informeren over kwaliteitstoetsen en natuurvisies. (…) Een bombastisch antwoord op een eenvoudige vraag, overigens zonder succes. Met andere woorden, ik wacht nog steeds op een inhoudelijk antwoord. Slotwoord Zonder bijen zou menselijk leven ondenkbaar zijn. Het „Jaar van de Bij‟, is een prachtige gelegenheid om daar even bij stil te staan. Wij natuurbeschermers kunnen er niet genoeg op hameren dat er in onze resterende natuur veel minder beheerd en veel meer beschermd zou moeten worden. Beheer is een ander woord voor heerschappij en heerszucht, bescherming voor verdediging en bevordering. Door onze educatie stimuleren wij de biotopen en bezielen wij de populatie. Laat het bovenstaande aanleiding zijn om de Thema-avond op 17 september bij te wonen. Hans Hermans, Heerlen

In de toekomstplannen van Vaeshartelt is een imkerij opgenomen. Lezing op 29-10-2012.

27

Vuurvliegjes De week van 21 juni, de langste dag, het begin van de zomer, is al sinds vele jaren de week van de traditionele late-avondwandelingen met vuurvliegjes. Ook dit jaar was het weer een succes. Maandagavond zijn we met IVNMeerssen naar de Bergse Heide geweest, slechts 11 deelnemers maar een record aantal vuurvliegjes voor die omgeving daar. Woensdagavond met IVNUlestraten in Vliekerbos, een record aantal deelnemers van 42 personen en veel vuurvliegjes. Vrijdagavond was IVN-Spaubeek in het Vliekerbos. Zaterdagavond met Limburgs Landschap naar de Bergse Heide, 23 deelnemers. Veel mensen hebben dus weer genoten van deze geweldige natuurervaring. Er zijn vaste klanten bij die vaak mee gaan. Zaterdagavond raakten we zelfs deelnemers kwijt. Die wilden in het bos blijven, maar dat kunnen we niet toelaten. Het bos is na zonsondergang niet toegankelijk. Elk jaar moeten we dus ook een ontheffing aanvragen voor deze avondexpeditie. De aanlooproute naar het Vliekerbos ging dit jaar voor het eerste door het nieuwe natuurgebied de Biesenberg. Behalve vuurvliegjes hebben we ook jonge uilen gehoord en vleermuizen zien vliegen. Een batdetector is daarbij een spannend attribuut. De deelnemers worden uitgenodigd om deel te nemen aan een “Late-avondwandeling” maar het heeft de neiging nachtwerk te worden. Het wordt pas tegen 23.00 uur echt donker in het bos, zeker nu er in het Vliekerbos veel gekapt is. Op dat tijdstip proberen we echter weer terug te zijn. We overwegen daarom om het volgend jaar de term avondwandeling te vervangen door nachtwandeling, zodat we pas rond 24.00 uur terug hoeven te zijn. Els en Wim Derks

28

Een wandeling in Ternayen. Op deze dag maken we een wandeling met de Vuttrappers in Ternayen. Het kleine Belgische plaatsje dat zo bekend is geworden door zijn „stop‟. De stop van Ternayen had betrekking op het sluisje waarin nauwelijks twee roeiboten tegelijkertijd geschud konden worden. De „stop‟ dateerde uit de negentiende eeuw. Na de afscheiding van België in 1839 waren de verhoudingen met Nederland gebrouilleerd zoals dat deftig heet. Luik was in die tijd een sterk opkomend industriegebied met veel kolen- en staalbedrijven. Voor dat gebied probeerde men een goede infrastructuur van land- en waterwegen te ontwikkelen waaronder een verbinding met de Noordzee. Nederland was vooral geïnteresseerd in de positie en de ontwikkeling van Rotterdam als zeehaven. Na het graven van de Zuid Willemsvaart en (later) het Julianakanaal werd de scheepvaartroute richting Luik afgegrendeld door de „stop‟. Ternayen heeft op mij altijd een zekere aantrekkingskracht gehad. Het is een plaatsje van niks en toch is er van alles te zien. Dat was midden vorige eeuw al het geval. Behalve de stop had Ternayen nog een ander aantrekkingspunt; en nog aantrekkelijk ook! Maastricht was in ontwikkeling als uitgaansstad. De Upquelle en Tribunal waren cafés waarvan je op het platteland alleen maar kon dromen. En als de Piele, verkleed als Franse gendarme, tijdens het Petit Paris festival ten tonele verscheen, was heel de uitgaanswereld in extase. Maar na middernacht ging in Maastricht ook tijdens de zomermaanden (nog zonder zomertijd) het licht geleidelijk aan uit. In een groep uitgaanders werd dan snel geroepen: “ver goon nao Ternèjje, nao Kim in het schuimbad”. Schijnbaar was er in Ternayen een uitgaansgelegenheid waar Kim zich later op de avond aan het publiek voorstelde, gezeten in een badkuip met veel schuim. Ik zeg nadrukkelijk: schijnbaar. Want zelf ben ik nimmer doorgedrongen tot het domein van Kim. Een nachtelijke fietstocht (in die tijd was

29

het fietsen geblazen, niks auto) van Ternayen naar Moorveld was toch te bedreigend, hoezeer het schuim ook lokte. Terug naar de wandeling. Bij het naderen van de stuw bemerk ik aanstonds veranderingen. Een stoplicht regelt het verkeer waar normaal gesproken slechts enkele auto‟s per minuut passeren. De nieuwe stuw (als opvolger van de „stop‟) functioneert nog wel maar voorbij het stuwgedeelte wordt het landschap op zijn kop gezet. Grote baggermachines, grote vrachtauto‟s en veel in gevaartenue rondlopende mensen duiden op drukke activiteit. Tussen het Albertkanaal en de Maas wordt een lange, diepe sleuf uitgegraven. Zo groot als de Karel Doorman, ons vroegere vliegdekschip. Ik vraag wat de bedoeling is! Er wordt ruimte vrij gemaakt voor een nieuwe sluis. Een héél grote. De sluis moet de duwvaart tussen de Maas en het Albertkanaal mogelijk maken. Niks meer te „bottlenecken‟ zoals dat honderd jaar geleden gedaan werd. Interessant voor iedereen om de ontwikkeling ter plaatse eens te bekijken. Met de Vuttrappers gaan we daarna aan de wandel. We nemen de benedenroute parallel aan de Zuid Willemsvaart: een bosachtig gebied waarin ook enkele drassige grasvelden liggen, omzoomd door houtsingels. De weidegebieden staan vol met orchideeën. Een pracht om te zien. De plantenwandelaars kunnen er niet genoeg van krijgen. Zij waren al verlekkerd met de aankondiging „orchideeëntocht‟. De wandeling gaat verder door ruig bos. Rechts van ons vermoeden we het plateau van Caestert, links stroomt de Maas. Maar in het dichtbeboste gebied is van dat alles niets te zien totdat we plotseling in het licht komen. De bomen zijn gezien. Aan onze rechterzijde kijken we tegen een hoge helling die over een lengte van honderden meters helemaal kaal gekapt is. De helling is zo steil dat je er van beneden nauwelijks tegen op kunt. Je zou bijna als bergbeklimmer met touwen naar boven moeten klauteren. Gelukkig hebben onze Belgische bosvrienden een andere oplossing bedacht. Wat verderop hebben zij een schuin tegen de helling omhoog lopend pad gebaand; een soort 'Inca trail' zoals bekend uit het Andesgebergte. Naarmate je hoger

30

klautert krijg je een prachtig uitzicht op de cementfabriek van Lixhe en het achterliggende Limburgse land richting Savelsbos. Bij de klim omhoog wordt een hoogteverschil van ongeveer 65 meter overwonnen. Door het kappen van bomen en struiken op de steile helling is een ongekend landschap geopend. Maar zeker zo imponerend is onze voettocht vanuit het Maasdal via dat stevig hellend pad naar boven. Op de foto is mooi te zien hoe de wandelaars zich in ganzenpas naar boven werken.

De wandeling rond Ternayen heeft ons ver over het plateau van Caestert naar Eben Eymael gevoerd en later terug naar de parkeerplek nabij de brug over het Albertkanaal. De grote landschappelijke ontdekkingen zaten voor mij in het eerste deel van de wandeling en daar wilde ik U graag kond van doen. Eén kleine correctie op mijn verhaal. Kim in Klein Ternayen? Ik kan het me nauwelijks voorstellen. In dat plaatsje liggen maar enkele huizen en een cementfabriek. Ik doe nogmaals navraag. En ja, zo wordt mij dan bevestigd, Kim heeft niet in Klein Ternayen maar in Oud Vroenhoven het spartelwerk in de kuip met schuim laten zien. Voor de badkuip maakt dat weinig verschil. Die staat met de gekrulde „pootjes‟ ergens in een weiland in Oud Vroenhoven. Tekst : Foto :

31

Paul Notten, Moorveld. John Keijmis.

SPONSOREN Deze ondernemers steunen ons met een financiële bijdrage: Slagerij America, Beekstraat 42, 6231 LG Meerssen, 043-3642261 Amerikaanse Hal, Pletsstraat 8, Bunde, www.amerikaansehal.nl Apotheek Meerssen, Proost de Beaufortstraat 5, 6231 EB Meerssen Foto Artica, Volderstraat 13, 6231 LA Meerssen, 043-3642896 Autoservice Meerssen, Weerterveld 18, 6231 ND Meerssen, 043-3580208 “BLOEIEND”, Bunderstraat 109, 6231 EJ Meerssen, tel: 043-3642393 Transportbedrijf P.Brassé, Groot Berghem 42, 6235 BL Ulestraten BUNDER BRÄU bierspecialiteiten, Roggeveldstr.14,Bunde www.bunderbrau.nl Café A ge Pannes, Panhuis 20, 6305 AR Schin op Geul, 043-4591439 Café Ghijsen, Raar 15, 6231 RP Meerssen, 043-3643386 Café-terras AU SOLEIL, Grendelplein 11, Valkenburg tel: 043-6012768 Camping aan Geul en Bos, Houthemerweg, 043-3642085 / 06-54604580 Camping het Geuldal, Gemeentebroek 13, Meerssen, 043-6040437 Camping Meerssen, Houthemerweg 95, Meerssen, tel: 043-3654743 Stomerij Clean Inn, Bunderstraat 76, 6231 EL Meersen, 04303644212 C1000 – Dijkstra, Bunde, 043-3652244 De Groenteschuur, aardappelen, groente en fruit, Geulstr.45, Bunde, 3645260 Aannemersbedrijf De Jong, Meerssen, 043-3642391 Stg.Gemeenschapshuis De Stip, Meerssen, 043-3650522, bgg 043-3643445 Rijwielhuis Jean-Pierre Dieteren, Bunde, 043-3648939 EPM Maastricht, mail: [email protected], twitter:@epmmaastricht tel: 043-3642823 ETOS Mullenders, St.Rochusstraat 22, 6241 CD Bunde, 043-3650210 Centrum voor Fysiotherapie en Medische Fitness, Meerssen, 043-3644066 Glashandel Meijers, Oranje Nassaustraat 4, 6231 EX Meerssen, 043-3642857 Heads Hairfashion, St Josephstraat 21, 6231 EC Meerssen, 043-3648765 Hoveniersbedrijf Cordewener Groen, Pasweg 1a, Bunde 043-3648548

32

Kapsalon Haarmode Jacobs, St.Catharinastr. Ulestraten, 043-3643107 Bakkerij Kleintjes, Gasthuisstraat 20, 6231 JW Meerssen, 043-3642283 R.Lardenoije, Vliek 11, 6235 NR Ulestraten, 043-3643234 Fysiotherapie Laumen en Leszczynski Bunde, 043-3645332 Loodgietersbedrijf Krauth, Bunderstr.13, 6231 EH Meerssen, 043-3642275 Mattie’s Kringloopwinkel, Glacisweg 67A, Maastricht, 043-3253266 Gebroeders Odekerken, voor al uw bestratingen, 043-3644448 Slijterij Wijnhandel Bernard Rekko, Meerssen, 043-3642533 Rovisport, Bunderstraat 27, 6231 EH Meerssen, 043-3647923 P.Sassen VOF Transportbedr.grond- en sloopwerken, Bunde, 043-3641468 Mechanisatiebedrijf Schouteten, Genzon 14, Ulestraten, 043-3643210 Slagerij van de Nobelen, Agnesplein 4, 6241 CA Bunde Schildersbedrijf Bert Smoorenburg, Broekhoven 1, Geulle, 043-3653360 Tandheelkundig Centrum Bunde, Burchtstraat 35, 6241 CR Bunde Tandartsenpraktijk Stegen, Aan de Gapert 4, 6231 BX Meerssen Natuursteenbedrijf Valksteen, De Valkenberg 1B, Valkenburg, 043-6014858 Verhey Meubelen, Beekstraat 35-37, 6231 LE Meerssen, 043-3642941 Hampshire Inn - Vue des Montagnes Geulhem, 043-6040652 Wonen Meerssen, Bunderstr.28, 6231 EL Meerssen, 043-3664777

Gemeentebroek 6 6231RV Meerssen Tel 043-3642161 Internet www.uitspanningdenachtegaal.nl Mail [email protected] iedere dag geopend vanaf 10.00 uur