Nieuwsbrief IVN Stadskanaal

Nieuwsbrief IVN Stadskanaal November 2014

Secretariaat: A.A.C.Bellers-van Dale e-mail: [email protected] Tel. 0599-332531

stof in eenvoudiger stoffen en vermengen deze met de minerale delen van de grond. Op bijgaande foto zien we een natuurverEen echte humusvormer, voor het schijnsel wat mij vroeger met grote plantenleven onmisbaar. Hoe meer wormen verbazing vervulde. Hoe kan het dat iemand in je grond, des te beter. Onze IVN, heeft s’ nachts blaadjes of bladsteeltjes de grond ook wat gelijkenis met een regenworm. in duwt? Welnu, de al wat oudere en Bijna nooit te zien, maar ‘ondergronds’ wel wijzere natuurvriend weet het antwoord. degelijk actief en bijzonder nuttig. Wormen, en wel de regenworm, is het Van de bestuurstafel kan ik u mededelen antwoord. Je ziet ze nooit, behalve bij dat de besturen van Vlagtwedde, toeval als je in de grond wroet. Bellingwedde en Stadskanaal , op dit Regenwormen blijven onder de grond in een moment in gesprek zijn over verdergaande donker en vochtig milieu, want boven de samenwerking in de toekomst waaronder grond zijn ze een lekker hapje voor anderen. ook het vergroten van onze zichtbaarheid. s’ Nachts echter zijn ze bij voldoende Wij zullen te zijner tijd met voorstellen vochtige omstandigheden ook boven de komen en deze voorleggen aan de leden. grond en zoeken dode organische stof om Voorlopig zijn we nog ondergronds bezig! hun verterende werk te doen. Knap dat ze dan zelfs aan blaadjes en steeltjes trekken Met een groet, om ze mee te willen nemen onder de grond Hans Bellers om rustig en beschermd verder te peuzelen. De worm is wel een van de meest onderschatte dieren in onze natuur. Al je het over de kwaliteit van het bodemleven hebt is de hoeveelheid wormen die je aantreft in de bovenste steek grond een belangrijke indicator. Zeer interessant is de biologie van een worm. Zoek maar eens op, ze worden er een stuk minder glibberig en akelig van. Zelf Darwin bestudeerde de wormen en benadrukte hun grote waarde voor het vruchtbaar houden van onze teellaag. Ze zijn een onvervangbare schakel in de afbraak en omzetten van organische

Ondergronds

Activiteiten en cursussen Zondag 14 december 2014 Aanvang: 13.00 uur Locatie: Weende Kosten: 5 euro voor niet IVN en KNNV lid Voor we gaan genieten van de snert gekookt door Tonny Bult gaan we eerst een wandeling maken in Westerwolde, omgeving Weende. We starten op de Doene Esweg dichtbij de Ruiten A. Als we de boerderij “Erve Liefstingh” zijn gepasseerd komen we bij een grote akker waarin vroeger de “Hillege Stoule” lag. Nu niet veel meer van te zien, maar de gemeente Vlagtwedde beraadt zich over een mogelijke aanduiding ter plekke van de historie. (???) We wandelen tussen bospercelen en akkers over de Doene Esweg met zicht op een meander van de Ruiten A. Wat later kruisen we de straatweg Vlagtwedde- Jipsinghuizen en komen dan in het nieuw ingerichte gebied van Natuurmonumenten: het Ellersinghui-zerveld. Over de Rondweg langs het Lief-tingsbroek komen we terug naar de auto’s. Waar ligt Weende ? Op de rotonde bij Vlagtwedde richting Ter Apel = Weenderstraat. Na enkele kilometers bereik je Weende. In een bocht naar links is gelegenheid de auto op een brede, verharde berm te parkeren. ( zie vlag)

Opgave vóór 11 december: 0597531885 of [email protected] IVN Westerwolde organiseert: Vrijdag 26 december 2014 Aanvang: 14 – 16 uur Locatie: Parkeerplaats Boschhuis, Boslaan 6, 9561LH Ter Apel Kosten: snertmaal 5 euro p.p..

Ze houden weer hun traditionele kerstwandeling onder leiding van een natuurgids. Na afloop kunt u nog even napraten tijdens de snertmaaltijd met roggebrood en spek in het Boschhuis. IVN Bellingwedde organiseert: Zondag 21 december 2014 Aanvang: 10 -12 uur Locatie: Smeerling parkeerplaats tegenover Gasterij Natuurlijk Smeerling, Smeerling 15, 9591TX Onstwedde. (zie vlag) Een winterwandeling door Smeerling door het gebied waar we verschillende onderwerpen behandelen. Natuurpresentaties organiseert: Zaterdag 13 december 2014 Een paddenstoelenwandeling. Aanvang: 10.00 uur Locatie: Koningsherberg Anloo Kosten ? Maandag 15 december 2014 Snertwandeling Anloo- Gasteren visa versa. Aanvang: 10.30 uur Locatie: koningsherberg Anloo. Kosten ?

Ramariopsis tenuiramosa bezemkoraaltje HP

Omphalina obscurata somber trechtertje HP

 met toestemming ploegen indien de distels gaan overwoekeren.  Aanleggen van wintervoedselvelden speciaal voor de veldleeuwerik (willen dat er dunner gezaaid wordt en minder gif. Verder maaiperiode aanpassen aan het broed)  Onderzoek om de bijenstand te bevorderen, hetgeen wordt uitgeDe ANOG , waar in principe boeren lid van breid met vlinders. Er moet vroeg in kunnen zijn ( op dit moment ong. 350 in het voorjaar en in de herfst voldoenOost Groningen ) heeft als doelstelling de stuifmeel te halen zijn voor de natuurbeheer en moderne landbouw bijen. Het zoeken is baar bloemendichter bij elkaar te brengen. Het moge mengsels die nectar en stuifmeel bekend zijn dat de landbouw in onze streken leveren die de bijen willen. Dus in de dominante economisch factor is en dat dipperiodes zorgen voor planten met er een evenwichtiger balans gezocht moet veel stuifmeel. worden tussen cultuur en natuurbeheer.  Wijkenplan voor de Veenkoloniën samen met LBG ,inhoudend het De ANOG probeert als zodanig dan ook een dempen en beplanten van sloten. bruggenbouwer te zijn tussen een landbouw (kneuenbosjes, riet) die velen een boterham verschaft en de  Natte natuurbraak. Percelen die te burger die een mooier landschap en meer nat zijn voor reguliere landbouw diversiteit wil. De ANOG praat ook mee als braak laten liggen en/of inzaaien met het gaat over het landbouwbeleid, helaas bloeiende planten staat de burger in deze nog teveel buiten Veel natuur is door de moderne landbouw spel en eigen- lijk wil men de invloed van de verloren gegaan. Steeds meer leeft er de burger via een lidmaatschap ook mogelijk wens , ook onder groepen boeren dat we maken. naar een duurzamer beheer moeten van onze omgeving, naar een grotere De ANOG voert, gesubsidieerd door het rijk biodiversiteit zowel onder als boven de en de Provincie, daartoe vele projecten uit. grond. Enkele vallen op in het landschap maar de Uiteindelijk betreft het een beheersgebied meeste projecten zijn ons onbekend. Jan van 120.000 ha en in de toekomst wordt er Willem Kok liet daarom veel de revue ook gedacht aan natuurontwikkeling in de passeren, waarvan ik hier enkele noem: bebouwde gebieden.  Natuurbraak. Het creëren van Broed Hans en Annelies Bellers en foerageergelegenheid voor akkervogels door akkerranden in te zaaien met bloemenmengsels. Liefst op rustige plekken, randen langs fietspaden e.d. zijn te verstorend voor de vogels. De randen moeten eigenlijk minimaal 3 à 4 jaar blijven Foto Tineke Hemmen blz.1 liggen. Na 2 jaar mogen de boeren Vrijdagavond 7 november hielden wij een gezamenlijke avond. Als onderwerp hadden wij een lezing van Jan Willem Kok, voorzitter van de ANOG. Hij vertelde ons uitgebreid over de doelstellingen en werkzaamheden van de ANOG. [Agrarische Natuurvereniging Oost Groningen] .

Zilvermos met grijze glasharen voor de opvang van dauwdruppels. Na de interessante avond waar de heer Haakmos, de blaadjes hebben haakjes en dit Hans Colpa vertelde over het mysterieuze leven van de mossen, gingen we zaterdag jl. is het mos, dat vele gazonbezitters veel werk bezorgt. Vaak zonder het zo gewenste op excursie. De IVN-tuin leent zich daar bij uitstek voor: resultaat. Dikkopmos, zo genoemd door de vrij dikke Mooie mostapijten oogstten al de kapsels. bewondering van veel bezoekers; nu was Gesteeld haarmos gevonden op de het tijd voor nadere beschouwing. dakpannen van Henks' muur, een knikmos, omdat de kapsels naar beneden hangen. De heer Colpa maakte eerst duidelijk, dat Purpersteeltje, een mos waarvan de de we mossen niet mogen verwarren met korstmossen; die behoren tot de schimmels. kapsels paars worden. Ze leven in symbiose met een alg, omdat ze Duinsterretjesmos is kalkminnend en groeit zelf geen bladgroen bezitten en dus zonder op daken en in de duinen Verder o.a. smaragdsteeltje, muisjesmos (op deze hulp geen suikers kunnen maken. beton ), klauwtjesmos en vliegenstrontjesmos (een korstmos). U ziet De weersomstandigheden waren optimaal op deze warmste zaterdag in november met het, van hele fraaie tot zelfs ordinaire namen. de hoogste temperatuur ooit op 1 november gemeten. Tijdens de wandeling Nadat we de tuin hadden verlaten, vonden ging er vooral ook dank zij het gebruik van we onder de Rode Loper nog groot loepjes, echt een ongekende wereld open laddermos. Onder de loep zagen we voor de bijna twintig personen. duidelijk de holle structuur van de blaadjes, Er werden zo'n vijftien mossen min of meer waardoor dit mos veel water kan opnemen. Aan de toppen zagen we kleine haakjes, uitvoerig bekeken. De determinatie wordt vandaar de naam. vaak bepaald door het kapsel, de plaats

Mossen.

waar de sporen worden gevormd. Ze lijken veel op de zaaddozen van de papaver en hebben vaak een heel ingenieuze constructie. Een huikje (soort hoedje) beschermt de sporen tot deze rijp zijn. Nu noem ik enkele van de besproken mossen; Gewoon haarmos met bruine puntjes aan de gekartelde blaadjes. Ook de napvormige manlijke vorm waar regendruppels voor verspreiding van het sperma zorgen, werden bekeken. Grijs kronkelsteeltje kan dankzij broedtakjes echt een plaag worden. In Afrika bedekt het heel grote oppervlaktes.

Het was een heel leerzame middag; het dankwoord van onze voorzitter Hans was zeker op z'n plaats. Henk Russchen

‘het aanbidden van mos……’

Blz. 2

De natuur nu…….

Foto’s Tineke Hemmen

Platmosfoto

Rondbladig boogsterrenmos

Een gehakkelde aurelia die zich opwarmt om het lichaam op "bedrijfstemperatuur" te krijgen. Met de relatief grote vleugels vangen vlinders de warmte op en transporteren dit naar het behaarde lichaam. Donker gekleurde vlinders , zoals de gehakkelde aurelia , `spreiden de vleugels wijd uit om zoveel mogelijk warmte op te nemen. Lichtgekleurde vlinders b.v. de witjes houden hun vleugels zodanig schuin omhoog dat de warmte naar het lichaam wordt gekaatst. Om zich te kunnen bewegen moet de lichaamstemperatuur van een vlinder ongeveer 32-34 graden Celsius zijn. De gehakkelde aurelia is een van de vlinders waar het goed mee gaat de laatste jaren, hij heeft Nederland steeds verder veroverd . In de 80-ger jaren van de vorige eeuw zag je ze niet in Westerwolde. De belangrijkste waardplant van de gehakkelde Aurelia, de grote brandnetel, is dankzij het overvloedig gebruik van stikstof in de landbouw overal aanwezig. De tweede generatie vlinders gaat straks in een soort winterslaap. Om bevriezing te voorkomen wordt het waterpercentage verlaagd, suikers worden omgezet in glycolen en eiwitten komen in een colloïdale toestand (dat zijn hele kleine deeltjes) . Hierdoor ontstaat een soort antivries. Hierbij kunnen ze temperaturen tot wel -20 graden Celsius doorstaan. De stofwisseling komt op een laag pitje zodat weinig reservevoedsel wordt verbruikt. In deze periode verschuilt hij zich tussen takken of in groen blijvende klimop of coniferen.

Spagnum sporenkapsel foto’s Henk Pras

Blz.3

Met dank aan Henk Kamstra (tekst en foto)

Soms moet je een foto maken om nog geloofwaardig over te komen. Dit is zo’n foto van vanmiddag in het Julianapark hier in Stadskanaal. Ik loop al heel wat jaren mee met waarnemingen maar dit is een record.

Gaasvliegen zijn kwetsbaar; de vleugels zijn snel beschadigd en dan kan er niet meer naar planten gevlogen worden om te eten. bron wikipedia

John de Grooth *Het is ook weer tijd om de nestkastjes schoon te maken en/of er een paar bij te maken. De vogels gebruiken de nestkastjes in deze tijd als schuilplaats. Bij ons in de tuin was een nestkast gekraakt….. Onze nestkastjes hebben allemaal een naam. Dit is Marriott (zoals u misschien weet een Amerikaans hotelketen).

Het is al 13 november en nog vol in bloei… Groeten, John Doet u ook bijzondere waarnemingen in deze tijd? Laat het ons weten en deel het met ons! Mail naar: [email protected]

Een groene Gaasvlieg (ook wel goudoogje genoemd) hoopt in onze garage te overwinteren. Mooie kans om de zeer tere gaasvleugels te fotograferen. Indrukwekkende antennes ten opzichte van het lijfje!! De groene gaasvlieg of goudoogje (Chrysoperla carnea) is een 1 tot 17 millimeter lang, vliegend insect uit de familie gaasvliegen (Chrysopidae). Deze familie behoort ondanks de naam niet tot de vliegen (orde tweevleugeligen) maar tot de orde netvleugeligen (Neuroptera).

De specht heeft of het gebruikt als oefenmateriaal wat betreft de hakkunst of er in geschuild…… We hebben het maar zo gelaten en zijn dan ook erg benieuwd wie er nu in komen. *Wilt u alleen of samen met uw (klein-) kinderen nestkastjes (leren) timmeren, kijk dan eens op de website van de IVN bij “afdelingen”. De IVN Westerwolde biedt het bijvoorbeeld aan. Als u nu de vogelkastjes ophangt, worden ze vroeger in het voorjaar al door de vogels gebruikt. AB Blz. 4

Op de hoogte blijven……. Om op de hoogte te blijven van de activiteiten van onze IVN hoeft u niet alleen te wachten totdat de nieuwsbrief weer uit komt. Onze website wordt al lang beheerd door Bert Lubberink. Die website kunt u elk moment ‘bezoeken’. Het wordt zo actueel mogelijk gehouden. In Nederland is een spreeuw zowel een stand- als trekvogel. Zo’n 80% van de Nederlandse populatie overwintert in België (Je zag daar wel ‘spreeuw’ op het menu staan……), Noordwest Frankrijk en ZuidEngeland. Een klein deel vliegt door naar Spanje. Ook nu nog kan je de spreeuwenzwermen zien. Met welhaast magische vluchtpatronen scheren ze door de lucht. De zwermen tellen vaak tienduizenden vogels bij elkaar die elkaar voortdurend volgen en botsingen trachten te vermijden. De vogels vliegen individueel en passen hun koers razendsnel aan op de rest. Fascinerend om te zien. We hebben in de nieuwsbrieven van dit jaar, in het jaar van de spreeuw, het een en ander leren kennen over de spreeuw. Wie weet kijkt u er nu met andere ogen naar.

U vindt ons op de volgende manier: www.inv.nl/afdelingen daar klikt u op afdelingen en dan zoekt u de provincie Groningen op waaronder u de afdeling Veenkoloniën, Stadskanaal vindt. Klik dat aan en u komt op onze site. Natuurlijk heeft ook het landelijke bestuur van de IVN mededelingen die u kunt lezen. De andere afdelingen kunt u ook ‘bezoeken’. Zo blijft u nog beter op de hoogte en hoeft u niets te missen.

Vandalisme in de heemtuin……?

Nee, het is de ‘koningswilg’die door twee enthousiaste medewerkers op twee meter hoogte afgezaagd is. Het is een wilg, dus we verwachten dat hij volgend voorjaar weer mooi uitloopt en zo een mooiere kroon gaat vormen. Foto AB Blz. 5