Nieuwsbrief 16 van RAVON Afdeling Utrecht Mei 2014 Contactpersoon RAVON Utrecht Wim de Wild
[email protected] tel. 030-6963771 RAVON Utrecht verstuurt onregelmatig een nieuwsbrief naar de RAVON waarnemers en donateurs in de provincie met kort nieuws en de actuele agenda. Voor meer info, zie ook de website www.ravon.nl.
Komende activiteiten 23 mei Excursie rugstreeppad Eemland Dit zal een avondexcursie zijn. We zullen diverse lokaties in het Eemland aandoen en luisteren naar de aanwezigheid van Rugstreeppad en Groene kikkers. We hopen daarbij één of meerdere hokken van het verspreidingsonderzoek af te ronden. We verzamelen om 20:30 uur bij de vogelplasjes bij de Westdijk nabij BunschotenSpakenburg. De excursie gaat alleen door bij goed weer. Voor de route, kijk op http://goo.gl/maps/pExgG Graag opgeven via
[email protected] Verdere agenda RAVON Utrecht 13 juli de Stulp + Pluismeer 24 aug Bosscherwaarden bij Wijk bij Duurstede (onder voorbehoud) 14 sept Kromme Rijn tussen Werkhoven en Cothen, nevengeul en poelen En verder staan nog excursies/inventarisaties in de Lopikerwaard, Vinkeveen (ringslang) en de Ridderoordse bossen op ons verlanglijstje. Ander nieuws Amerongense padden in het licht Vroege Vogels heeft een item uitgezonden over onderzoek naar padden en licht, gefilmd in Amerongen. Je kunt het filmfragment op hun site bekijken: http://vroegevogels.vara.nl/Fragment.202.0.html?tx_ttnews[tt_news]=368390&cHash=f 6dfbeb4d1f985d40a0c524f0530b962 Roots In de mei-editie van Roots staat een artikel over de ringslangen in Nieuw Wulven. Leuk dat de Utrechtse herpetofauna landelijk in de media aandacht krijgt! Voor een impressie van Nieuw Wulven, kijk eens op http://www.youtube.com/watch?v=W6sxEf997iM Heikikkers De eerste fase van het seizoen is al weer voorbij. Padden, bruine kikkers en heikikkers hebben hun eieren afgezet en zijn niet meer roepend waar te nemen. Toch betekent dit niet dat je een soort als de Heikikker niet meer kunt inventariseren. In Schubben en Slijm van april 2014 kun je een artikel lezen over het inventariseren van Heikikkers in het veenweidegebied. Hierbij wordt ingegaan op een alternatieve methode om Heikikkers te spotten, namelijk het zoeken naar dieren in de nazomer langs slootkanten. Juist in 1
onze provincie komen Heikikkers voornamelijk voor in veenweidegebieden en sloten in het Kromme Rijngebied. Deze zoektechniek kan dus leuke resultaten opleveren en een schat aan gegevens. Lijkt het je wat om op een rustige zomeravond de slootkanten af te gaan, dan volgen hier wat tips voor zoekgebieden: ‐ Kromme Rijngebied. Heikikkers zijn bekend uit het gebied rond de Langbroekerwetering, in hakhoutbosjes en langs sloten. Daarnaast zijn ze vroeger gemeld uit het Wijkerbroek bij Wijk bij Duurstede, en het gebied grofweg tussen Houten/Werhoven/Odijk/ ’t Goy. Ook in de slootjes in de buurt van Schalkwijk komen Heikikkers voor. ‐ Eempolders ‐ West-Utrecht, bijvoorbeeld de omgeving van Oudewater, Woerden, Lopik ‐ Laagveengebied tussen Utrecht en Hilversum Schubben en Slijm kun je digitaal lezen op http://www.ravon.nl/Publicaties/Nieuwsbrief/tabid/564/Default.aspx Verslag van een activiteit Visinventarisatie Landgoed Oostbroek 24 november 2013 Door: Willie van Emmerik Op zondag 24 november is door RAVON Utrecht een visinventarisatie gedaan van de wateren op landgoed Oostbroek te Utrecht. De wateren zijn op 6 plaatsen (zie nummers op het kaartje) bemonsterd met enkele schepnetten en een draagbaar elektrovisapparaat. Per locatie werd ongeveer een half uur gevist. Hieronder worden de vangsten per locatie besproken. Vangsten 1) Broekbos Ondiep, zeer veel stinkend rottend blad en takken 6 tiendoornige stekelbaarzen 2) Kwelsloot 12 tiendoornige stekelbaarzen 1 middelste groene kikker
Broekbos
Kwelsloot 2
3)
4)
Meander 1 larve van een groene kikker ca. 60 tiendoornige stekelbaarzen Vijver/sloot ten zuiden van het landhuis Veel bladafval 2 jonge snoekjes van 15 en 25 cm 1 bruine kikker
De Meander 5)
6)
Vijver/sloot ten zuiden van het landhuis
Wetering aan de noordzijde van het landhuis Veel blad in het water, ook kranswier waargenomen 1 groene kikker Één van de sloten nabij het winkeltje helemaal niets gevangen!
Een van de sloten nabij het winkeltje
Jong snoekje, gevangen in de vijver bij het landhuis
Bespreking Ondanks de redelijk grote vangstinspanning waren de vangsten heel erg beperkt tijdens de inventarisatie. Er werden slechts 2 vissoorten gevangen. Daarnaast werden enkele groene kikkers en een bruine kikker aangetroffen. De in het verleden wel (vrij veel) aangetroffen grote modderkruiper (De Jong et al., 2001) werd niet gevangen. Veel wateren op het landgoed zijn ondiep en hebben of een dikke baggerlaag of een dikke laag bladeren op de bodem. Door het zuurstofverbruik van de afbraakprocessen maakt dit dat de zuurstofconcentratie in het water laag is, waardoor het voor de meeste vissoorten niet geschikt is.
3
De ondiepte maakt het water bovendien kwetsbaar: in de zomer omdat het (grotendeels) kan droogvallen, in de winter omdat het volledig kan dichtvriezen. In beide gevallen zullen de meeste aanwezige vissen het niet overleven. De langdurige droogte deze zomer en de laatste 2 strenge winters kunnen een verklaring zijn waarom er nauwelijks vis aanwezig is. Grote modderkruiper, een uitzonderlijke vissoort Hoewel de grote modderkruiper niet werd aangetroffen tijdens de inventarisatie kan hij toch wel aanwezig zijn. Deze soort heeft namelijk de gewoonte zich in de winter diep in de modder in te graven, waardoor hij niet of met moeite gevangen kan worden. In het voorjaar is de kans om deze soort te vangen groter is omdat hij dan actiever is. De grote modderkruiper is van de weinige soorten die is aangepast aan zuurstofarme omstandigheden omdat hij behalve kieuwademhaling ook huid- en darmademhaling vertoont (Van Beek, 2003). Ook perioden van grote droogte, waarin de watertemperatuur behoorlijk kan oplopen of het water zelfs droogvalt, kunnen door de grote modderkruiper overleefd worden. In de bodem ingegraven wacht hij dan op gunstigere leefomstandigheden.
Broekbos, met veel rottend blad en bagger
Sloot ten zuiden van het landhuis met veel blad en takken
Utrechts Landschap heeft het voornemen om de wateren op Landgoed Oostbroek te gaan baggeren in 2014. Omdat de grote modderkruiper hier mogelijk aanwezig kan zijn wordt aangeraden bij het baggeren rekening te houden met deze beschermde soort. Verdere adviezen: Keuze van de methode van baggeren – de meest diervriendelijke methode is handmatig baggeren. Meestal is dit geen optie vanwege de bewerkelijkheid. Dan wordt machinaal baggeren met baggerzuigboot of baggerpomp geadviseerd, met fasering in tijd en ruimte (Van Beek, 2003). Voor zover aanwezig wordt geadviseerd een deel van de vegetatie te sparen, daar deze belangrijk habitat vormt. Periode van baggeren - voor de grote modderkruiper is de beste periode om te baggeren augustus -september, evt. oktober (De Jong, 2002; Van Beek, 2003). Ook de andere voorkomende vissoorten en amfibieën is het najaar de meeste geschikte tijd voor beheer. Uitvoering - Niet naar het doodlopende eind van watergangen toe baggeren, maar altijd er van af. De bagger op de kanten deponeren en direct op uit het water geschepte vissen, amfibieën en andere dieren controleren. Zie voor meer toelichting de onder genoemde achtergrondinformatie. We willen Markus Feijen en Joris Hellevoort van Utrechts Landschap bedanken voor de verstrekte informatie en de ontheffing voor het vissen. 4
De foto’s zijn van Marcel Hospers, waarvoor dank. De veldwerkers waren: Jos Spier, Wim en Angela de Wild, Marcel Hospers, Maarten Bruns, Pim Vugteveen, Richard Lausberg, Bert Geerdes, Arthur en Tijs Hoffmann, Ron en Tristan Hanisch en Willie van Emmerik.
Achtergrondinformatie De Jong, Th., R. Beenen & P. Heuts. 2001 Atlas van de Utrechtse Vissorten. Provincie Utrecht/ Hoogheemraadschap de Stichtse Rijnlanden. De Jong, Th., Amfibieën, Vissen en Baggeren. 2002. Richtlijnen voor het baggeren van wateren met betrekking op het voorkomen van kwetsbare en bedreigde amfibieën en vissen. Bureau Viridis in opdracht van Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden. http://www.hdsr.nl/aspx/download.aspx?File=/contents/library/8/rapportbaggerrichtlijnen.pdf Van Beek, G.C.W., 2003. Kennisdocument grote modderkruiper (Misgurnus fossilis). Kennisdocument 1. OVB / Sportvisserij Nederland, Bilthoven. http://www.sportvisserijnederland.nl/vis_en_water/vissoorten/default.asp?t=1&vissoort=grote %20modderkruiper http://soortprotocollenflora-enfaunawet.stowa.nl/documents/soortprotocollenfloraenfaunawet/grotemodderkruiper.pdf http://hetlnvloket.nl/actueel/document/fileitem/2202131/gedragscode-flora-en-faunawet-voorwaterschappen === RAVON Utrecht heeft ook een facebook pagina! – zie hier Mocht je deze nieuwsbrief ook of juist niet meer willen ontvangen, meld dat dan even bij
[email protected] (Willie van Emmerik). Oude nieuwsbrieven en excursieverslagen kun je terugvinden op de RAVON website, zie hier.
5
