Nieuwsbrief 11 van RAVON Afdeling Utrecht december 2012 Contactpersoon RAVON Utrecht Wim de Wild Couwenhoven 7221 3703 HW Zeist
[email protected] tel. 030-6963771 RAVON Utrecht verstuurt onregelmatig een nieuwsbrief naar de RAVON waarnemers en donateurs in de provincie met kort nieuws en de actuele agenda. Voor meer info zie ook de website www.ravon.nl
Komende activiteiten De werkgroep Utrecht overlegt in januari over het programma van 2013. Zin om input te leveren? Bel of mail onze contactpersoonzie boven. Één van onze plannen is om een digitale atlas te maken van de reptielen en amfibieën die in Utrecht voorkomen. Alle waarnemingen van deze dieren in onze provincie zijn daarom meer dan ooit van harte welkom (www. telmee.nl). Dat geldt ook voor de algemene soorten! Verder willen we het excursieprogramma baseren op witte plekken in de verpreidingskaarten. Hiernaast een recent kaartje van de rugstreeppad. Grijze cirkels zijn waarnemingen van vóór1980, grijze stippen waarnemingen van 1980 tot 1999 en rode stippen waarnemingen vanaf 2000. Nieuws Heikikkers in de polder: ervaringen met het verspreidingsonderzoek Edo Goverse (RAVON Werkgroep Monitoring) (Al van even geleden…) Begin september, het einde van het amfibiën veldseizoen nadert. Een goed moment nog een ultieme poging te wagen om enkele RAVON verspreidingsonderzoekshokken te bezoeken. Bij het checken van de website viel mijn blik op de Bikkerspolder, nabij BunschotenSpakenburg. Het 10x10 hok gaf aan dat er oude waarnemingen bekend zijn uit acht afzonderlijke kilometerhokken. Ervaring met het zoeken naar heikikkers 1
in (veenweide)polders is aanwezig, dus dat moest lukken. In dit soort gebieden, waar waarschijnlijk de populatiedichtheden laag zijn en is het veel makkelijk heikikkers te zoeken langs oevers van sloten gedurende de (na)zomer, dan alleen te concentreren op kooractiviteiten in het vroege voorjaar. Op zondag 2 september jl. naar een willekeurig hok gereden in Bikkerspolder en na 100 meter lopen langs een willekeurige sloot een bruinige kikker gevangen. Jawel: spitse snuit, lijsten op de flanken, streep over de rug beginnend tussen de ogen en flinke graafknobbels. Met zeven heikikkers in twee kilometerhokken het VO-hok afdoende afgevinkt. Ondanks dat de polder intensief beheerd wordt zijn de sloten helder en de oevers goed begroeid. Een goed habitat voor de heikikker. De inventarisatie gestaakt en doorgereden naar het Hilversums Wasmeer, een ander Verspreidingsonderzoekshok voor de heikikker. Hier, helaas, de soort niet gevonden. Hazelworm in nieuw km-hok op klei Andrew Nolten Het afgelopen jaar 2012 heb ik met Wim Bosman het bos van Wulperhorst geinventariseerd op broedvogels. Als we klaar zijn maken wij nog altijd even een rondje langs de bosrand. Op 8 mei in de bosrand, op een meter of twintig naast de brug over de Grand Canal, liepen wij tussen het hoge gras op zoek naar solitaire bijen en zweefvliegen. Paardenbloemen kleurden het gras als kleine zonnetjes. Wim Bosman maakte foto's en ik probeerde de insecten op naam te brengen. Plots riep Wim mij: een hazelworm! Het dier werd opgeschrikt tijdens het opwarmen in de zon en verdween in het hoge gras in de richting van de kruidenvegetatie. Het was te laat voor het maken van een foto. In Wulperhorst is enkele jaren terug ook al een hazelworm gemeld door ons. Wij liepen in het voorjaar van 2007 met Mirjam van Kouwen op het pad tussen de sparren en het essenhakhout aan de zuidkant van het spoor; dit is een ander kilometerhok. Dit gebied bezoeken wij jaarlijks een poel op zoek naar kamsalamanders. Het was een zonnige dag en op het pad trof ik een hazelworm. Nooit eerder heb ik in de Wulperhorst een hazelworm waargenomen. Ik kom er al sinds 1980. Het beestje is uitgebreid gefotografeerd om daarna weer zijn vrijheid terug te geven. 2
Verslag van eerdere activiteiten Zondag 11 november Excursie Noorderpark: visinventarisatie in Ruigenhoeksche polder en Gagelbos. Verslag Roon Bakels Inleiding Het Noorderpark ligt tussen de steden Utrecht en Hilversum. In het oosten sluit het aan op de Utrechtse Heuvelrug, en in het noordwesten op de Loosdrechtse Plassen. Zondag 11 november 2012 organiseerde RAVON Utrecht een excursie naar de delen van het Noorderpark die direct grenzen aan de noordelijke stadsrand van de Utrecht. Het westelijke deel staat bekend als Het Gagelbos en het oostelijk deel als de Ruigenhoeksche polder. Deze twee terreinen vormen samen een een natuuren recreatiegebied. Het onderzochte gebied wordt in het oosten begrensd door de A27, in het noorden door de Kooidijk en het Gelderse pad en in het westen door de Burgemeester Huydecoperweg. Van deze twee terreinen is het Gagelbos vanaf halverwege de jaren ’90 ingericht. De Ruigenhoekse polder volgde vanaf 2006. De twee gebieden verschillen dus in ‘leeftijd’ en zijn bovendien door de Sint Anthoniedijk waterloopkundig van elkaar gescheiden. In 2006 is het Gagelbos voor de eerste keer geïnventariseerd tijdens een RAVON Utrecht excursie. Men trof daar toen slechts 9 vissoorten aan. Doel van deze inventarisatie was dan ook om te kijken of er een verandering in soortensamenstelling of soortenrijkdom is opgetreden. Daarnaast is getracht de beide gebiedjes onderling met elkaar qua soortenrijkdom- of samenstelling te vergelijken. Aanpak Het gebied wat wij onderzochten omvat zes monsterpunten. Drie liggen oostelijk van de Sint Anthoniedijk in het nieuw aangelegde gebied Ruigenhoek. De andere drie liggen westelijk van de Sint Anthoniedijk in het Gagelbos. De coördinaten bepaald met GPS en de globale terreinomschrijving staan vermeld in Tabel 1. Door een tiental waarnemers is met behulp van steeknetten vervolgens bemonsterd en geïnventariseerd. De vangstinspanning duurde maximaal 40 minuten per monsterpunt. Het westelijk deel van het Gagelbos (kmhok 135460 is niet bezocht). Tabel 1. Monsterplaatsen op 11 november bezocht. De coördinaten geven het punt aan waaromheen in een straal van ca 100 – 200 m bemonsterd is monsterplaats Ruigenhoek 1
Coörd. 137.555/459.489
Ruigenhoek 2 Ruigenhoek 3 Gagelbos 4 Gagelbos 5 Gagelbos 6
137.811/459.449 137.554/459.835 136.930/459.643 136.953/459.851 136.839/459.896
omschrijving Sloot rondom akkertje met bunker, 430 m oostelijk van Sint Anthoniedijk Vijvers bij Ruigenhoekschedijk Sloot nno – zzw 705 m oostelijk van Sint Anthoniedijk Sloot / vijver 185m westelijk van Sint Anthoniedijk Vijvers 280 m westelijk van minicamping Kanonsdijk Sloot 440 m westelijk van Sint Anthoniedijk
3
Waarnemingen en discussie Het aantal waargenomen vissensoorten bedroeg 7. Verder blijkt uit de waarnemingen niet dat er een verschil is in soortenrijkdom tussen Ruigenhoek en de wat oudere Gagelbos: in beide gebieden werden 6 vissoorten aangetroffen (zie Tabel 2). Het nu waargenomen soortenaantal in het Gagelbos is minder dan in 2006. Toen werd er ook nog snoek, kolblei en brasem waargenomen (in totaal 9 soorten). Of deze zeer algemene poldervissoorten daar echt verdwenen zijn lijkt ons nogal onwaarschijnlijk. Opvallend was ook dat er op de monsterplaatsen in de Ruigenhoek geen blankvoorns werden aangetroffen. In het Gagelbos troffen we ze juist veelvuldig aan maar dan wel vooral in de beschutting van duikers. Tabel 2. Overzicht van de aangetroffen vissensoorten op 11 november 2012 soort Baars Blankvoorn Kleine modderkruiper Ruisvoorn Snoek Tiendoornige stekelbaars Zeelt
Ruigenhoek 1
4 1
Ruigenhoek 2 3
Ruigenhoek 3 1
3
1
Gagelpolder 4 Ca. 15 1 Ca. 10
Gagelpolder 5 8 1 16
Gagelpolder 6 4 1 2 3
3 2 6
2
Ca. 20 3
2
1
(Terloops in slootje (o-w) 200m oostelijk van Sint Anthoniedijk (Ruigenhoek) : 2 snoeken, 1 zeelt, 1 baars)
Mogelijk gaan deze vissen op deze plaatsen in een soort winterrust. Op de monsterplaatsen in de Ruigenhoek hebben we echter geen duikers bemonsterd. Al met al zijn de waargenomen verschillen in soortensamenstelling tussen de beide gebieden zo gering dat iets van successie niet echt zichtbaar lijkt. Voor wat betreft overige soorten kan gemeld worden dat er geen amfibieën of reptielen meer zijn waargenomen. Dit komt waarschijnlijk omdat we vrij laat in het seizoen deze excursie hebben gehouden. Er zijn daarentegen nog wel veel actieve ongewervelde dieren aangetroffen zoals de Staafwants,Waterschorpioen, Spinnende watertor in het Gagelbos, de geknobbelde Amerikaanse rivierkreeft (2 exemplaren in beide gebieden) en zelfs een (weliswaar dode) wolhandkrab in de Ruigenhoek. Resumerend: deze excursie heeft qua vissoorten weinig opmerkelijks opgeleverd. De schepnet waarnemingen zijn wat dat 4
betreft nogal fragmentarisch. Wellicht zou aanvullende vangst door elektrovisserij of een leusnet een duidelijker beeld kunnen opleveren(!) Dank aan: Dhr. C. Beusekom (Recreatie Midden Nederland, Utrecht) voor verlenen toestemming onderzoek aan Ruigenhoekse Polder Dhr. K. Oostenbrink (Boswachter SBB), en Staatsbosbeheer Directie West voor verlenen toestemming onderzoek aan Gagelbos/Gagelpolder De veldwerkers: Maarten Bruns, Wiegert Dulfer, Willie van Emmerik, Arthur Hoffmann, Marcel Hospers, Gitty Korsuize, Marcel Schillemans, Jos Spier, Albert Willemsen, Roon Bakels.
=== Mocht je deze nieuwsbrief niet meer willen ontvangen, meld dat dan even bij
[email protected], Willie van Emmerik Oude nieuwsbrieven en excursieverslagen kun je terugvinden op de RAVON website, zie hier.
5
