Nieuwe balans. Nuon Maatschappelijk Verslag 2008

Nuon Maatschappelijk Verslag 2008

Nieuwe balans

Nuon in één oogopslag Profiel Nuon is een Nederlandse energieonderneming met meer dan 8.000 medewerkers die energie produceert en levert aan meer dan 3 miljoen consumenten en zakelijke klanten in Nederland, België en Duitsland. Met een netto omzet van bijna € 5 miljard en een bedrijfsresultaat van € 400 miljoen in 2008 neemt Nuon een vooraanstaande positie in op de Nederlandse energiemarkt. De grootste uiteindelijke aandeelhouders van het bedrijf zijn de provincies Gelderland en Noord-Holland, de gemeente Amsterdam en BV Houdster­maatschappij Falcon, waarvan de aandelen in bezit zijn van de provincie Fryslân.

Nederland Productie en levering van elektriciteit ■■ Exploratie, productie en levering van gas ■■ Productie en levering van warmte en koude ■■ Aanvullende producten en diensten

Europa Inkoop en handel op Europa’s meer liquide energiemarkten, zoals het Verenigd Koninkrijk en Scandinavië

■■

■■

België en Duitsland

Internationaal

Productie en levering van elektriciteit ■■ Levering van gas ■■ Gasopslag ■■

Onze activiteiten strekken zich uit over de gehele keten van energie: de productie en de levering van elektriciteit, gas, warmte en koude en gasopslag. Daarnaast houden we ons bezig met de handel in energie op de belangrijke internationale energiemarkten en bieden we aanvullende diensten en technische innovaties aan zowel zakelijke klanten als consumenten. Nuon streeft daarbij naar een betrouwbare, betaalbare en zo schoon mogelijke energievoorziening en bouwt aan een toonaan­ gevende positie op het gebied van duurzaam ondernemen. Een belangrijk uitgangspunt vormt het realiseren van een evenwichtige groei voor alle belanghebbenden: klanten, medewerkers, aandeelhouders, milieu en samenleving. Het handelen van Nuon sluit te allen tijde aan op het grote belang dat energie heeft voor de miljoenen huishoudens en de organisaties waaraan zij producten en diensten levert.

■■

Handel in olie, kolen en emissiecertificaten

Vereenvoudige weergave n.v. Nuon-groep

n.v. Nuon

Nuon Energy Productie- en leveringsbedrijf

Alliander Netwerkbedrijf

Leeswijzer Op verzoek van haar aandeelhouders brengt Nuon sinds 2002 jaarlijks een maatschappelijk verslag uit. Wij doen dit om verantwoording af te leggen over de maatschappelijke resultaten van het voorafgaande jaar en om inzicht te bieden in onze ambities voor de komende jaren.

n.v. Nuon heeft met ingang van 1 juli 2008 het bedrijf organisatorisch gesplitst in een netwerkbedrijf (Alliander) en een productie- en leveringsbedrijf (Nuon Energy). Vanaf die datum functioneren beide ondernemingen ­organisatorisch zelfstandig onder een financiële holding en een gezamenlijke Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen. Dit maatschappelijk verslag heeft betrekking op Nuon Energy, hierna: Nuon. Alliander brengt separaat van dit verslag een eigen maatschappelijk verslag uit. Het Nuon Maatschappelijk Verslag bevat verschillende soorten informatie: ■ Actuele maatschappelijke thema’s en de rol van Nuon binnen deze thema’s; ■ Een verdiepingslag waarin voor dezelfde thema’s concreet door ons behaalde resultaten centraal staan; ■ De Global Reporting Index; hier kan de lezer direct een bepaalde indicator en de bijbehorende resultaten vinden. Nuon past in haar maatschappelijke verslaggeving het internationale GRI-framework toe. Opmerkingen, vragen of suggesties zijn zeer welkom. Deze kunt u mailen naar [email protected]

Disclaimer Per 1 maart 2009 is N.V. Nuon Energy de nieuwe statutaire naam van het productie- en leveringsbedrijf

Inhoud Algemene informatie

2

Bericht van de Voorzitter Jaaroverzicht 2008 MVO in één oogopslag

2 4 8

Nuon en de maatschappij

11

Verspilde energie

12

Groene stroom bestaat

16

Op weg naar CO2-neutraal

20

Hebben kolen toekomst?

24

Nuts of noodzaak?

30

Aandacht voor veiligheid

34

Grijs en groen

38

De verdieping

42

De prijs van energie

43

Het vertrouwen van onze klanten

46

Klimaat en milieu

52

Voorzieningszekerheid

68

Publiek en privaat

73

Veiligheid

76

Werkgelegenheid

79

van Nuon. Indien in dit verslag wordt gesproken over ‘wij’, ‘Nuon’, ‘Nuon Energy’, ‘de onderneming’ of vergelijkbare aanduidingen dan wordt daarmee bedoeld N.V. Nuon Energy (in 2008 nog genaamd: n.v. Nuon PLB Holding), haar dochtermaatschappijen en de commerciële activiteiten van Nuon Duitsland (deze activiteiten zullen in 2009 juridisch onder de N.V. Nuon Energy worden geplaatst). Nuon Energy is ontstaan uit de organisatorische splitsing per 1 juli 2008 van moedermaatschappij n.v. Nuon in een productie- en leveringsbedrijf, Nuon Energy, en een netwerkbedrijf, Alliander. De aandelen van beide ondernemingen en hun respectieve dochterondernemingen worden gehouden door n.v. Nuon. Waar wordt gesproken over n.v. Nuon of de Nuon-Groep, refereert dit aan n.v. Nuon, dus inclusief Nuon Energy en Alliander. Waar de naam Nuon gevoerd wordt in begrippen, projectnamen of andere titels (zoals Nuon Magnum en Nuon Solar Team) hebben deze betrekking op activiteiten die onder de Nuon Energy-organisatie vallen. Als gevolg van de inbreng eind 2007 van de bedrijfsactiviteiten in Nuon Energy en de per 1 juli 2008 doorgevoerde splitsing, die met terugwerkende kracht voor het gehele boekjaar 2008 van toepassing is, zijn de HRM-data en de data van het Facilitair Bedrijf, voor zowel de eerste helft van 2008 als ook voor de vergelijkende cijfers van 2007, gesplitst en toegewezen aan Nuon Energy en Alliander. Hierbij hebben wij gebruikgemaakt van gestaafde aannames. De hierop betrekking hebbende data hebben derhalve (deels) een pro forma karakter. Onderdelen van dit jaarverslag bevatten vooruitzichten op de toekomst. Deze onderdelen kunnen – zonder beperking – verwachtingen bevatten over toekomstige operationele resultaten, overheids­maatregelen, de invloed van andere regulerende maatregelen op alle activiteiten van Nuon Energy als geheel, het aandeel van Nuon Energy en dat van haar dochterondernemingen en joint ventures in bestaande en nieuwe markten, industriële en macro-economische trends en de prestaties van Nuon Energy daarin. Dergelijke uitspraken worden voorafgegaan door, gevolgd door of bevatten woorden als ‘gelooft’, ‘verwacht’, ‘meent’, ‘anticipeert’

Overig

87

Over dit verslag Assurance-rapport Begrippenlijst GRI-index

87 91 93 94

of vergelijkbare uitdrukkingen. Deze toekomstgerichte uitspraken zijn gebaseerd op de huidige aannames over toekomstige activiteiten en zijn onderhevig aan bekende en onbekende factoren en andere onzekerheden waarvan vele buiten de invloedssfeer van Nuon Energy, waardoor toekomstige, feitelijke resultaten materieel kunnen afwijken van deze verwachtingen. Cijfers in dit verslag zijn deels RA-geverifieerd (‘reasonable assurance’). Als dat het geval is, is dat in de tabel of grafiek aangegeven. Bij het ter perse gaan van dit verslag was nog niet bekend of het voorgenomen partnerschap met Vattenfall definitief doorgang zal vinden. Daarom is op plaatsen gekozen voor formuleringen als ‘voorgenomen partnerschap’ en ‘beoogd partner’.

Kerncijfers

Kerncijfers operationeel ■■ Totaal aantal fte’s 7.599 Opgestelde duurzame productiecapaciteit 394 MW ■■ Productie duurzame energie 1.448 GWh ■■ Aantal klanten in de drie kernlanden ruim 3 mln ■■

Kerncijfers financieel ■■ Netto omzet € 4.958 mln ■■  Bedrijfsresultaat € 400 mln ■■ Nettowinst € 495 mln

Belangrijkste resultaten van 2008 in vogelvlucht 2008

2007

Milieu Opgestelde duurzame productiecapaciteit (MW) Investeringen in duurzame productiecapaciteit (€ miljoen) Investeringen in warmtenetten (bruto) (€ miljoen) Gedeelte duurzame energie in brandstofmix levering (%) CO2-emissie per geproduceerde kWh1 (g/kWh)

394 32 44,5 16,7 503

394 24,6 39 21,8 525

Mensen Totaal aantal medewerkers Percentage vrouwen in hoger management Werkervaringsplaatsen Step2Work Ziekteverzuim2 (%) Ongevallen met verzuim tot gevolg Betrokkenheid van medewerkers (rapportcijfer) 1 Dit

betreft de CO2-emissiefactor van de brandstofmix energieproductie Nederland. voor Nederland, exclusief deelnemingen Feenstra, Nuon Beveiliging en Rogro.

2 Waarde

8.188 23 54 3,9 83 7,9

7.540 20 55 4 58 8

< 2

I n hou dsopgave Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Bericht van de Voorzitter In 2008 koos Nuon voor een heldere koers. Tegen de achtergrond van splitsing in een publiek netwerkbedrijf en een productie- en leveringsbedrijf dat op de geliberaliseerde energiemarkt actief is, zet Nuon in op samengaan met een Noordwest-Europese partner.

Øystein Løseth Voorzitter van de Directie

“Duurzame productie, CO2-afvang en energiebesparing zijn de brug naar een CO2-neutrale toekomst.”

Duurzaamheid en maatschappelijke betrokkenheid zijn sleutel­begrippen in het voorgenomen partnerschap. Dit blijkt uit de gekozen strategie. Nuon wil een betrouwbare energie­adviseur zijn voor haar klanten en in 2050 CO2-neutraal ­opereren. Dit betekent fors inzetten op energie­ besparing, doorgaan met het ontwikkelen van duurzame productie­ capaciteit en blijven investeren in nieuwe energietechnologieën zoals de afvang van CO2. Als werkgever wil Nuon aantrekkelijk blijven voor nieuw talent. Een veilige werkomgeving garanderen staat hierbij ­bovenaan de agenda. Ook hebben maatschappelijke thema’s zoals ­zorgen om het klimaat, een stagnerende economie en aandacht voor een betrouwbare ­energievoorziening invloed op de keuzes die Nuon maakt. Actief contact met onder meer klanten, NGO’s, belangen- en branche­organisaties en kennisinstituten is daarbij essentieel. Een gezond bedrijf is geworteld in de maatschappij en draait een goede omzet met activiteiten die aansluiten bij de verwachtingen van de ­omgeving. Met alleen redeneren vanuit winst en ­verlies kom je er niet, zeker niet op de langere termijn. Maar er moet wel altijd een

goede commerciële basis zijn voor onze strategische ­keuzes. Daarnaast houden wij rekening met de belangen, overwegingen en soms ook de zorgen van mensen en organisaties in de wereld om ons heen. Zo’n koers leidt tot duurzame resultaten. Voor de aandeelhouders, voor onze klanten, onze medewerkers, het milieu en de maatschappij waar wij deel van uitmaken.

Betrouwbare energieadviseur Wij bieden onze klanten interessante producten en diensten tegen ­gunstige voorwaarden. Maar tegelijkertijd helpen wij hen om energie­ verspilling tegen te gaan en daarmee geld te besparen. Bijvoorbeeld door het plaatsen van een hr-ketel, energiebesparingadviezen of het ­aanbrengen van isolatie. Zo gaan duurzaamheid, kostenreductie voor de klant en commerciële activiteiten hand in hand. Nuon is met recht expert te noemen op het gebied van energiebesparing; op het voorkomen van onnodig energieverbruik en het verbeteren van energie-efficiëntie, met behoud van comfort voor de klant.

<

I n hou dsopgave Beri cht va n de Vo o r z i tter

Om deze strategie te ondersteunen hebben wij in 2008 Rogro over­ genomen, een groep gespecialiseerde isolatiebedrijven. Ook hebben wij door het aanbieden van een financieringsconstructie voor particulieren de drempel verlaagd om te investeren in energiebesparende maatregelen. Deze koers willen wij in 2009 doorzetten en zo koploper zijn op het gebied van energiebesparing. Ook zijn er aandachtspunten. Zo hebben wij ervaren dat het goed ­uitleggen van het verhaal rond de productie en herkomst van groene stroom best ingewikkeld is. Een ander voorbeeld zijn de cijfers in de leveringsmix (stroometiket) en de brandstofmix voor productie. Dit blijken erg abstracte begrippen te zijn die een gedegen toelichting nodig hebben.

Brug naar een duurzame energietoekomst Samen met beoogd partner Vattenfall wil Nuon in 2050 CO2-neutraal opereren. Om dit doel te bereiken investeren wij gelijktijdig in duurzame productiecapaciteit, de ontwikkeling van duurzame technologieën en het terugdringen van CO2-uitstoot. Hiervoor is in 2008 een strategisch plan geschreven dat dit jaar verder wordt uitgewerkt. Nuon gelooft dat grootschalige afvang en opslag van CO2 niet alleen mogelijk is, maar ook noodzakelijk om de overgang naar een meer duurzame energietoekomst te maken. Want om de voorzieningszekerheid in Nederland te garanderen kunnen wij voorlopig nog niet zonder fossiele brandstoffen. Maar de toepassing van onder meer CO2-afvang en -opslag maakt die manier van elektriciteit produceren wel een stuk schoner. Ik ben er trots op dat Nuon het lef heeft om in Nederland het voortouw te nemen in de afvang van CO2. Inmiddels is er een proef met CO2-afvang van start gegaan bij onze centrale in Buggenum. De ervaring en kennis die wij hier opdoen, willen wij inzetten bij de geplande Nuon Magnum-centrale in Groningen, de grootste centrale in zijn soort in Noordwest-Europa. In 2009 willen wij ook flink inzetten op windenergie. Voor onder meer drie grote ­windparken op zee lopen concessie-aanvragen en er zijn verschillende plannen voor windparken op land. Op dit moment werken wij aan de verdere opbouw van de afdeling Renewables (tot 70 medewerkers) om kennis en expertise rond duurzame energie effectief te bundelen.

3

Aantrekkelijk werk in een veilige omgeving Ook de arbeidsmarkt is in beweging. Ervaren krachten en vers bloed: wij hebben goede medewerkers nodig om onze ambitieuze doelstellingen te bereiken. Daarom zetten wij de deur wijd open voor talent. Hier horen ook traineeships en werkervaringtrajecten bij. Zowel voor pas afgestudeerde academici als voor jongeren met een achterstand op de arbeidsmarkt. Zij  kunnen in een gecombineerd werk-leertraject bij Nuon aan de slag. Speerpunt in onze rol als werkgever is het bieden van een veilige werkomgeving. Hier moeten wij een volgende stap in maken. Dit vraagt van de medewerkers aandacht voor veiligheid en van het bedrijf beleid waar die veilige omgeving een logisch gevolg van is. Een van mijn persoonlijke hoogtepunten afgelopen jaar, en niet alleen omdat ik fervent hardloper ben, was de sponsorloop voor stichting de Regenboogboom die medewerkers hadden georganiseerd. Geweldig dat zo veel collega’s hebben meegedaan. Daar spreekt een enorme betrokkenheid uit. Dit wordt een spannend jaar. Ik denk dat wij met trots terug kunnen kijken op 2008 en met een heldere koers voor 2009 vol ambitie vooruit kunnen.

Amsterdam, 11 mei 2009 Øystein Løseth Voorzitter van de Directie

< 4

I n hou dsopgave Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Jaaroverzicht 2008

Januari

Bouwcontract gasgestookte deel Nuon Magnum

Eurocommissaris Piebalgs bezoekt centrale Buggenum

Op 1 februari tekent Nuon het contract voor de bouw van het gasgestookte deel van elektriciteitscentrale Nuon Magnum met het Japanse Mitsubishi. Het bouwcontract vertegenwoordigt een waarde van ruim € 1 miljard. Nuon Magnum is een multi-fuel centrale waarmee uiteindelijk ruim twee miljoen huishoudens van elektriciteit kunnen worden voorzien.

Europees Commissaris Piebalgs bezoekt de Nuon-kolen­vergassingscentrale in Buggenum. Voordelen van de ­kolen­vergassingstechniek zijn de lage emissies in vergelijking met gewone kolencentrales en de mogelijkheid om CO2 af te vangen voorafgaand aan de elektriciteitsproductie.

Februari

Maart

Stimuleren van technici in spe In maart ondertekent Nuon een convenant met de ROC’s in Amsterdam, Leiden, Heerhugowaard en Hoorn dat voorziet in het aanbieden van stageplaatsen voor zowel mbo-studenten als -docenten. De doelstelling is om beroepsonderwijs en praktijk nog beter op elkaar te laten aansluiten en om meer jongeren te interesseren voor een loopbaan in de techniek.

Nuon is helder over MVO Het ministerie van Economische Zaken heeft voor de vierde keer onderzoek laten uitvoeren naar de transparantie van maatschappelijke jaarverslagen van Nederlandse bedrijven. In de Transparantie Benchmark van 2008, waarin het maatschappelijk verslag van 2007 is beoordeeld, heeft Nuon een score behaald van 78 punten. Nuon neemt daarmee een gedeelde 10e plaats in op de Transparantie­ ladder van de 175 onderzochte ondernemingen.

Forse uitbreiding Nuon-­ activiteiten in Duitsland

Topwerkgever en in top 10 Beste Werkgevers Onderzoek

De Duitse activiteiten van Nuon worden in 2008 fors uitgebreid. Nuon kondigt aan om in Potsdam en Midden-Duitsland van start te gaan met het aanbieden van ‘lekker Strom’. Ook zal een aansluiting van Nuons eigen gasopslag in Epe op het Duitse gasnet worden gerealiseerd. Deze aansluiting wordt naar verwachting in 2009 in gebruik genomen.

Voor 2008 mag Nuon zich van CRF (Corporate Research Foundation) opnieuw Topwerkgever noemen. CRF verzamelt gegevens over onder meer arbeidsvoorwaarden, interne promotiekansen, werkomstandigheden en opleidingsmogelijkheden. In oktober wordt bovendien bekend dat Nuon op de negende plaats staat in het Intermediair Beste Werk­gevers Onderzoek. Intermediair combineert hiervoor twee onderzoeken: dat naar de beste arbeidsvoorwaarden en dat naar de tevredenheid van de werknemers.

<

I n hou dsopgave J aarover z i cht 2 00 8

Bouw Nuon Magnum voorlopig stilgelegd

5

Juni

De bouw van Nuon Magnum wordt voorlopig stilgelegd vanwege het schorsen van de vergunning in het kader van de Natuurbeschermingswet. De Raad van State oordeelde dat de bevoegdheden voor het gebied van de Waddenzee niet alleen bij het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) berusten, maar ook bij de provincie Fryslân.

April

Mei

Nuon neemt Rogro over Begin april neemt Nuon Rogro over, ­specialist op het gebied van isolatie. Met deze overname kan Nuon haar klanten een nog breder pakket aan energiebesparende producten en diensten bieden. Woningisolatie kan een flinke bijdrage leveren aan energiebesparing en het reduceren van CO2-uitstoot.

Bestuurswissel Ludo van Halderen (61) treedt per 23 april 2008 terug als voorzitter van de Raad van Bestuur van Nuon. De Raad van Commissarissen van Nuon benoemt Øystein Løseth (49) tot directie­voorzitter. Løseth kwam in 2003 naar Nuon en is sinds 1 januari 2006 lid van de Raad van Bestuur.

Energiebewust met Nuon Nederlamp

Acquisitie gasexploratieen productieonderneming

Met de Nuon Nederlamp zet Nuon tijdens het EK Voetbal in mei de campagnes rondom energiebewustzijn op ludieke wijze voort. De Nuon Nederlamp laat zien dat een spaarlamp móói kan zijn en stimuleert alle Oranjefans bewust om te gaan met energie. Ook de Amsterdamse Magere Brug kleurt oranje door 1.800 lampen. Wethouder Marijke Vos spreekt namens de gemeente haar sympathie uit voor deze actie.

Begin juni koopt Nuon 100% van de ­aandelen van Burlington Resources Nederland Petroleum B.V. (Burlington) van ConocoPhillips. Burlington beschikt over een brede portefeuille van activiteiten, waaronder ontwikkeling en productie van gasvelden en gasverwerkings­installaties.

< 6

I n hou dsopgave Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Internationale samenwerking Sinds 1 juli is n.v. Nuon voorbereid op de splitsing in een netwerkbedrijf en een productie- en leveringsbedrijf. Voor het productie- en leveringsbedrijf kiest Nuon samen met de aandeelhouders en commissarissen voor samenwerking met een internationale partner. Hiermee versterkt Nuon haar strategische positie op de energiemarkt.

Augustus

September

Start bouwrijp maken Zoneiland Almere De gemeente Almere is begonnen met het bouwrijp maken van de grond voor het Zoneiland dat warmte gaat leveren in de nieuwe wijk Noorderplassen-­West. Begin 2009 jaar start Nuon met de daadwerkelijke bouw en de montage van de zonnecollectorvelden.

Juli

Duurzame koeling met water Ouderkerkerplas In 2009 gaat Nuon op duurzame wijze gebouwen koelen in Amsterdam Zuidoost. Het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht heeft toestemming gegeven voor gebruik van het water van de Ouderkerkerplas. Het gebruik van deze natuurlijke koudebron leidt tot een CO2-reductie van 75% (18.500 ton per jaar) en bovendien tot verbetering van de waterkwaliteit in de plas.

Concessieaanvragen wind­parken voor Belgische kust

Investeringsfonds voor duurzame energieprojecten

Nuon verlaagt drempel tot investeren in energie­besparing

Nuon heeft concessieaanvragen ingediend voor de ontwikkeling, bouw en exploitatie van twee grote windparken voor de Belgische kust. De eerste aanvraag werd samen met Electrawinds gedaan, de tweede samen met Electrawinds en C-Power Holdco. Deze concessieaanvragen zijn ontvankelijk verklaard. Als de concessies worden toegewezen kunnen vergunningen worden aangevraagd.

Na lancering van een investeringsfonds voor energiegerelateerde innovaties in februari, benoemt Nuon in augustus Albert Fischer tot directeur en krijgt het fonds de naam Yellow & Blue. Het fonds investeert in technologie die schone energie en efficiënt energiegebruik oplevert. In december volgt de eerste investering, en wel in het Nederlandse bedrijf Locamation, dat een technologie heeft ontwikkeld voor het intelligent beheren van het elektriciteitsnetwerk.

Op 3 september presenteert Nuon aan minister Cramer van VROM een oplossing waarmee de drempel voor investeringen in energie­ besparende maatregelen wordt verlaagd. Door een financieringsconstructie wordt de besparing die klanten realiseren op hun energiekosten gebruikt om een investering in bijvoorbeeld isolatie te betalen.

<

I n hou dsopgave J aarover z i cht 2 00 8

Ontwikkeling van een van de grootste Nederlandse windparken

November

Sponsorcontract Nuon Solar Team bouw Nuna5 Na vier eerdere successen heeft Nuon wederom een sponsorovereenkomst getekend met het Nuon Solar Team. Ditmaal voor de bouw van Nuna5 en deelname aan de tiende World Solar Challenge®. Voertuigen op zonneenergie uit diverse landen strijden in Australië voor een eerste plaats in deze ruim 3.000 kilometer lange race van Darwin naar Adelaide.

Nuon-dochter WEOM en 63 agrariërs gaan een samenwerkingsovereenkomst aan die moet leiden tot een windpark van minstens 108 MW in de gemeente Zeewolde. Het streven is om het windpark in 2012 in gebruik te nemen.

Oktober

7

Feestelijke opening van windpark Echteld

December

Ruim honderd genodigden wonen de opening bij van Windpark Echteld door de Gelderse gedeputeerde Annelies van der Kolk. Het windpark bestaat uit vier windturbines met een gezamenlijke capaciteit van 8 MW. Ruim 5.200 huishoudens kunnen hiermee van stroom worden voorzien.

Ontwikkelingen in zonne-energie

Nuon bouwt extra gasbuffer in Epe (Duitsland)

Fryslân geeft groen licht voor Nuon Magnum

In oktober bereikt Nuon een aantal mijlpalen op het gebied van zonne-energie. Zo opent Nuon-directielid Doede Vierstra de eerste zonne-energiecentrale van Mali op initiatief van de Foundation Rural Energy Services (FRES), opgericht door Nuon in 2004. Ook starten Nuon en de Stichting voor ­Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) gezamenlijk een onderzoeksprogramma naar nieuwe omzettingsprincipes, structuren en materialen voor zonnecellen. Ten slotte is de Nuon ­Helianthos-proeffabriek voor de productie van zonnecelfolie in gebruik genomen.

In november tekent Nuon een contract met aannemer Joint Venture Papendrecht voor de uitbreiding van haar gasopslag in Epe ­ (Duitsland). Het gaat om drie extra cavernes (ondergrondse holtes) voor de opslag van in totaal 80 miljoen m3 aardgas, naast de bestaande opslag van 140 miljoen m3. Hiermee kan Nuon beter inspelen op dagelijkse schommelingen in vraag en aanbod op de ­gasmarkt. Naar verwachting kan de nieuwe opslag­capaciteit in 2011 in gebruik worden genomen.

In december geeft de provincie Fryslân een vergunning af in het kader van de Natuur­ beschermingswet voor elektriciteitscentrale Nuon Magnum. Deze was eerder geschorst. Begin december gaf het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) al groen licht. Een volgende stap in het proces is de verlening van een nieuwe vergunning in het kader van de Wet milieubeheer door de provincie Groningen.

< 8

I n hou dsopgave Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

MVO in één oogopslag

van de samenleving. Financieel rendement gaat zo hand in hand met maatschappelijk rendement.

Nuon is een inspirerend energiebedrijf dat blijvende waarde en groei creëert door grenzen te verleggen. Om invulling te geven aan deze ­missie werken wij vanuit de volgende visie.

Nuon brengt maatschappelijk verantwoord ondernemen vanuit drie rollen in de praktijk: ■■ Nuon als energiebedrijf; ■■ Nuon als werkgever; ■■ Nuon in de maatschappij.

Wij willen een internationaal, geïntegreerd energiebedrijf zijn dat: ■■ Financiële resultaten boekt waarmee we tot het topsegment behoren; ■■ Een betrouwbare energieadviseur is voor onze klanten; ■■ Toonaangevend is in het terugdringen van CO2-uitstoot; ■■ Een aantrekkelijke werkgever is.

Nuon als energiebedrijf Duurzaamheid als integraal onderdeel van de bedrijfsstrategie

Nuon wil een vooraanstaande positie innemen in duurzame productiecapaciteit, energiebesparing en energie-efficiëntie. Het is onze ambitie om in 2050 CO2-neutraal te zijn. Daarom zetten wij in op duurzame opwekcapaciteit en duurzame energietechnologieën. Daarnaast helpen wij onze klanten met het realiseren van energiebesparing door het geven van energieadvies en het aanbieden van besparingproducten.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen betekent voor ons dat we een zorgvuldige ­afweging maken ten aanzien van de zorg voor het milieu, de belangen van klanten, van onze medewerkers en

Nuon als energiebedrijf <> Onze ambities

Actielijnen

Vooraanstaande positie in duurzame productiecapaciteit: CO2-neutraal in 2050

Vergroten duurzame productiecapaciteit

Activiteiten ■■

■■

Zo schoon mogelijk inzetten fossiele brandstoffen Investeringen in innovatieve duurzame energietechnologie

Vooraanstaande positie in energiebesparing en  energie-efficiëntie

Aanpassen bestaande installaties op basis van de best beschikbare technologie

Betrouwbare energieadviseur voor onze klanten

Realiseren van energiebesparing bij onze klanten

Ketenmanagement Duurzaam energiegebruik eigen faciliteiten

Maximale toegankelijkheid van producten en diensten

Totaal opgesteld duurzaam vermogen in 2008 394 MW

■■

Productie van 1.448 GWh duurzame energie in 2008

■■

Proef CO2-opvang in centrale Buggenum voortgezet

■■

Verdere ontwikkeling Nuon Magnum met mogelijkheid tot afvang CO2

■■

Investering gedaan in technologie slim netwerk via Yellow & Blue

■■

Proeffabriek zonnecelfolie Nuon Helianthos gebouwd

■■

In 2008 € 44,5 miljoen geïnvesteerd in warmtenetwerken

■■

Verdere impuls duurzame koeling door gebruik natuurlijk koud water

■■

Vergunningen in het kader van Europese IPCC-normen

■■

Verder verhogen rendement centrales

■■

Focus op energiebesparingproducten zoals hr-ketels en isolatie van woningen

■■

Lancering landelijke campagne om verspilling van energie tegen te gaan

■■

Duurzaamheid en transparantie in bedrijfsvoering

€ 32 miljoen geïnvesteerd in ontwikkeling duurzame productiecapaciteit in 2008

■■

Energieadviezen voor onze zakelijke klanten Nader invullen Corporate Social Responsibility Policy ten aanzien van onder andere inkoop en sourcing van grondstoffen

■■

Energiebesparingmaatregelen in eigen gebouwen

Certificering en standaarden

■■

Maatschappelijk verslag volgens Global Reporting Index (GRI), niveau A-plus

Maximaliseren klanttevredenheid

■■

Verhoging klanttevredenheid van 84% in 2007 tot 89% in 2008 op de Nederlandse consumentenmarkt

<

I n hou dsopgave MV O in é é n o ogo p slag

9

Nuon als werkgever

Nuon in de maatschappij

Als werkgever vinden wij het vooral belangrijk onze werknemers een veilige werkomgeving te bieden en een vooraanstaande positie in te nemen als aantrekkelijke werkgever.

Maatschappelijk verantwoord ondernemen betekent voor ons óók een actieve dialoog met belangen- en milieuorganisaties, vakbonden, klanten, gemeenten, provincies en de landelijke overheid en politiek. Wij streven daarin naar transparantie richting onze stakeholders en een grote maatschappelijke betrokkenheid van medewerkers.

Nuon als werkgever <> Onze ambities

Actielijnen

Medewerkersbestand is afspiegeling van de samenleving

Bevorderen diversiteit in medewerkersbestand

Activiteiten ■■

■■

Verdere organisatie activiteiten van WINergy, het vrouwennetwerk van Nuon

■■

Activiteiten MegaWatt, het jongerennetwerk van Nuon

■■

Vooraanstaande positie als aantrekkelijke en veilige werkgever

Veiligheid

Actief sturen op hoger percentage vrouwen in management development-programma’s

■■

54 langdurig werkloze jongeren zijn begonnen aan een werkervaringtraject in ons Step2Work programma Start veiligheidsprogramma om veiligheids­structuur en veiligheidsbewustzijn verder te ontwikkelen

■■

Veiligheid eerste bespreekpunt wekelijkse agenda Directie Nuon

Opleiding en training

■■

3.347 medewerkers volgen een opleiding via Alliander College

Gezondheid- en verzuimmanagement

■■

827 medewerkers doen mee aan het Duurzaam Fit-programma

Betrokkenheid

■■

Medewerkerbetrokkenheid komt in 2008 uit op een 7,9 (10-punts schaal)

Nuon in de maatschappij <> Onze ambities

Actielijnen

Actieve dialoog met maatschappelijke stakeholders

Partnerschappen met Natuurmonumenten en Foundation Rural Energy Services (FRES)

Activiteiten ■■

■■

Strategische stakeholderdialoog

■■

■■ ■■

Grote maatschappelijke betrokkenheid van medewerkers

Nuon Foundation1

Energiebesparende maatregelen met Natuurmonumenten, zoals bouw klimaat­neutrale demo-blokhut in Klimaatbos, installatie zonnepanelen en energie uit aardwarmte Samenwerkingsovereenkomst tussen Nuon, FRES en Buitenlandse Zaken Gestart met toewerken naar maatschappelijk convenant Noord-Nederland ten behoeve van Nuon Magnum Betrokkenheid aandeelhouders in splitsings- en partneringproces Activiteiten voor specifieke stakeholdergroepen, zoals klantenpanels, service calls klankbordengroepen, werkbezoeken, etc.

■■

700 vrijwilligers actief sinds oprichting in 2006

■■

€ 264.000 besteed aan goede doelen

■■

Sponsorloop georganiseerd voor stichting de Regenboogboom, ruim 150 medewerkers namen deel, totale opbrengst ruim € 67.000

Omdat de Nuon Foundation in 2008 ongesplitst was, hebben de gerapporteerde cijfers betrekking op een gezamenlijke inspanning van Nuon en Alliander.

1

<

I n hou dsopgave

10 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Social Responsibility Index Directie en divisies <> Ambitie Vooraanstaande positie in energiebesparing en energie-efficientie

Doelstelling ■■ ■■

■■

Medewerkersbestand is afspiegeling van de samenleving

■■

Klanttevredenheid

■■

De oprichting van een onafhankelijke netbeheerder

■■

Installatie van 3.000 zonnepanelen Verkoop van 12.000 hr-ketels Sustainability products & services als percentage van het aantal klanten elektriciteit in Nederland is 5,5% Werkervaringsplaatsen creëren voor 120 personen uit de doelgroep Nuon is 3 van de 4 kwartalen de beste in klanttevredenheid Het bedrijf n.v. Nuon heeft per 1 juli 2008 een economisch onafhankelijke netbeheerder

Genoemde aantallen betreffen werkervaringsplaatsen bij Nuon Energy en Alliander.

1

Resultaat 2008 ■■ ■■

■■

■■

■■

■■

Installatie van 4.720 zonnepanelen Verkoop van 18.739 hr-ketels Het percentage sustainability products & services als percentage van het aantal klanten elektriciteit is 7,5% Voor 151 personen uit de doelgroep zijn werkervaringsplaatsen gecreëerd1 Nuon was 1 van de 4 kwartalen de beste in klanttevredenheid De economisch onafhankelijke netbeheerder Alliander is tijdig opgericht

<

I n hou dsopgave N u on en de maa t scha pp p p ij

11

De thema’s in dit verslag zijn gebaseerd op maatschappelijke dilemma’s en discussies die ook Nuon aangingen. Welke rol speelde Nuon in die issues? Welke meningen leefden er in de maatschappij en wat was ons standpunt? Welke acties heeft Nuon ondernomen en tot welke resultaten heeft dat geleid? Hierover gaan de hoofdstukken in Nuon en de maatschappij.

Verspilde energie

Nuon en de maatschappij

De prijs van energie

Groene stroom bestaat

Op weg naar CO2-neutraal

Het vertrouwen van onze klanten

Klimaat en milieu

Hebben kolen toekomst?

Nuts of noodzaak?

Voorzieningszekerheid

Publiek en privaat

Aandacht voor veiligheid

Grijs en groen

Veiligheid

Werkgelegenheid

Verspilde energie

Energie kostte een huishouden in 2008 ruim € 1.700 per jaar. Het tegengaan van energie­ verspilling is de meest effectieve manier om deze kosten te verlagen en spaart bovendien het milieu.

Verspilde energie

De kosten voor energie worden bepaald door twee componenten: de prijs en de afgenomen hoeveelheid. De basis voor de tarieven ­vormen de grondstofprijzen voor energie. De inkoopprijzen worden vervolgens bepaald door vraag en aanbod op de energiemarkt, waar energiebedrijven gas en elektriciteit inkopen. Deze energie wordt vervolgens aangeboden in de vorm van verschillende soorten contracten, voorzien van exacte tarieven en voorwaarden. Hieruit maakt de consument zijn keuze. Op de hoeveelheid afgenomen energie heeft de consument grote invloed: zo’n 30% van de energie die een gemiddeld huishouden jaarlijks betaalt is ongemerkt verbruikt. In feite verspilde energie. Verstandig omgaan met energie kan een besparing tot € 500 per jaar opleveren, waarbij niet hoeft te worden ingeleverd op comfort. Erik Roddenhof, ­Marketing Directeur Nuon Consumentenmarkt: ‘De thermostaat hoeft geen graadje lager als je huis goed geïsoleerd is. Energie verspillen is zinloos.’

<

I n hou dsopgave

14 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Verspilde energie

Opbouw energierekening

1 Levering

2 Netbeheer

3 Energiebelasting

4 BTW

Energiekosten: Gemiddeld 5,3% van het huishoudinkomen

Verspilde energie: zo’n 30% van het totale energieverbruik

Energiebesparing in 2008: ■ 9.236 zonnepanelen ■ 18.739 hr-ketels ■ 65.852 energielabels ■ 1.751 energieadviezen aan consumenten 2 ■ Ruim 630.000 m isolatie aangebracht

Persoonlijke drijfveren ‘Mensen blijken verschillende motieven te hebben om energie te besparen. Er zijn mensen die reageren op financiële prikkels, energie besparen levert direct financieel voordeel op. Daarnaast is er een groep die gevoelig is voor milieuaspecten en er zijn personen die vooral gedreven worden door hedonistische motieven en voor wie comfort een vereiste is,’ stelt ­Linda Steg, universitair hoofddocent omgevingspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. ‘Uit onderzoek komt ook naar voren dat mensen met een laag inkomen het acceptabeler ­vinden om hun gedrag te veranderen en dat mensen uit hogere inkomensgroepen meer ­voelen voor investeren in technologie. Voor alle eerdergenoemde groepen geldt dat mensen het meest gemotiveerd worden om energie te besparen door energieadviezen op maat: stem adviezen af op persoonlijke drijfveren en laat zien wat er concreet bespaard kan worden in hun situatie.’ Deze stelling vormt het beginpunt van een gesprek tussen Erik Roddenhof, Marco de Goede van de Amsterdamse GroenLinks-fractie en Paul Tuijp, Milieucoördinator bij woningcorporatie Ymere. Zij wisselden met elkaar van gedachten over koopkracht en energie. ‘Een herkenbaar verhaal’, vindt Paul Tuijp. ‘De financiële prikkel is voor het merendeel van onze huurders inderdaad enorm belangrijk, want voor hen is een investering in energiebesparing echt een aanslag op het budget waar je van rond moet komen.’ Erik Roddenhof: ‘Daarom geloof ik in het concept dat wij het afgelopen jaar in de markt hebben gezet waarbij je bijvoorbeeld spaarlampen betaalt uit de besparing op je energierekening en het maand­bedrag naar beneden wordt bijgesteld als de investering is terugbetaald. Per jaar maken wij honderdduizenden van dat soort afspraken.’ Voor grotere investeringen biedt Nuon ­financiering via een financiële partner aan.

<

I n hou dsopgave Vers p i l de en ergie   |   N u on en de maa t scha pp ij

Marco de Goede vult aan: ‘Wat wij merken binnen GroenLinks is dat voor onze achterban de schuldgedachte meespeelt. Energie besparen moet een beetje pijn doen, je moet voelen dat je goed bezig bent. En mensen willen snel resultaat zien van hun actie, willen beloond worden. Dus moet je besparing direct zichtbaar maken. Je moet het gevoel krijgen dat wat jij doet, effect heeft.’ Erik Roddenhof: ‘Eens. Daarom ontwikkelen wij nu een display dat laat zien wat je werkelijke energieverbruik is en aangeeft wat je op dat moment kunt doen om je verbruik te verlagen.’

Financiering van besparing Kosten en regelgeving lijken de grootste drempels bij het tegengaan van energieverspilling. Marco de Goede: ‘Voorfinanciering van energiebesparende maatregelen is echt belangrijk. Ik wil best iets aan mijn huis doen, maar wie verzekert mij dat ik dat terugverdien?’ In de politiek wordt gesproken over subsidiëring van bijvoorbeeld isolatie. Erik Roddenhof: ‘Wil je echt grote stappen maken dan moet er iets ontstaan dat subsidieonafhankelijk is. Nuon is dit jaar begonnen met het aanbieden van isolatie en dat verdient de klant heel snel terug. Wij verkopen nu naar de capaciteit die we kunnen leveren en niet naar de marktvraag. Economisch gezien is isolatie voor een klant een hele goede investering.’ Paul Tuijp beaamt dit: ‘Isolatie is typisch een stap die vanuit Ymere grootschalig wordt opgepakt. Rendabel, goed voor de woningen en goed voor de huurders; win-win-win.’ Is subsidie dan niet nodig? Erik Roddenhof: ‘Het zou goed zijn om bij subsidies meer te kijken naar wat de markt zelf kan en naar wat de markt alleen niet lukt. Neem spaarlampen: met een klein duwtje vanuit de overheid gaat dat nu bijna vanzelf. Producten zoals zonnepanelen en hr++-glas kunnen op dit moment wel weer stimulering gebruiken, waarbij het belangrijk is dat de subsidieregeling eenvoudig en toegankelijk is; veel stokt nu in regelingen. Een simpele aankoopsubsidie is procesmatig goedkoop, begrijpelijk en je geeft mensen direct boter bij de vis. Als je pas achteraf geld krijgt, haken meer mensen af.’

16 miljoen energieproducenten En wat brengt de toekomst? Marco de Goede: ‘Mensen moeten kunnen gaan verdienen aan energie door die zelf te produceren en te verkopen. Dan is een hoge energieprijs zelfs goed, want de terugverdientijd van bijvoorbeeld een zonnepaneel wordt daarmee sterk verkort.’ Ook Erik Roddenhof ziet een situatie voor zich waarin het energiebedrijf individueel ­geproduceerde energie distribueert en hiervoor prijzen afspreekt met klanten. ‘Nuon is nu al steeds meer een energieadviseur in plaats van puur een leverancier. Ik denk dat we het straks met klanten hebben over maandbedragen voor comfort in plaats van energietarieven. Hierbij nemen energiebedrijven de verantwoordelijkheid voor de hr-ketel, voor isolatie ­enzovoorts en krijgt de klant licht en warmte. Hiermee versimpel je de keuzes voor de klant en worden de maandlasten nog beter beheersbaar.’

15

Step2Save Alle energiebesparende activiteiten dragen bij aan de overheids­ doelstellingen voor een schonere energieproductie en minder CO2uitstoot. In het rijtje initiatieven hoort ook Step2Save thuis, een ­project dat draait om laagdrempelige energiebesparing. Daarbij slaat Step2Save meerdere vliegen in één klap: bewoners van sociale huurwoningen worden geholpen met besparen op hun energie­nota door adviezen en ­producten uit de energiebox, zoals spaarlampen en standbykillers. Dit levert een besparing op van gemiddeld € 80 per jaar en scheelt zo’n 200 kg CO2-uitstoot per ­huishouden. Bovendien zijn de Step2Save-­medewerkers werkloze jongeren die nu door opleiding en goede begeleiding een kans krijgen op de arbeidsmarkt. Step2Save is in 2007 opgestart door de gemeente Amsterdam, woning­corporaties Far West en Ymere, Philips en Nuon, en wordt in de loop van 2009 in heel Nederland aangeboden. ■ In 2008 zijn er zo’n 10.000 energieboxen uitgedeeld ■ Dit heeft een besparing van ongeveer 2 miljoen kg CO2 opgeleverd (zie ook pagina 86)

Lees meer over de prijs van energie vanaf pagina 43.

Groene stroom bestaat

De bewuste burger koopt scharreleieren, scheidt papier en glas van het overige afval en kiest voor groene stroom. Maar heeft het zin om te kiezen voor groene stroom? Bestáát groene stroom eigenlijk wel?

Groene stroom bestaat

Elektronen hebben geen kleur. De stroom die uit het stopcontact komt is een mix van elektriciteit uit allerlei bronnen in Noordwest-Europa, van gascentrales tot windmolens en van kolencentrales tot ­kernreactoren. Op het moment dat stroom vanaf het elektriciteitsnet aan een klant wordt geleverd kun je niet meer zien hoe die is geproduceerd en waar die vandaan komt. Daarom wordt de herkomst van groene stroom vastgelegd in zogenaamde garanties van oorsprong die worden afgegeven bij de ­productie. Als een klant kiest voor groene stroom, levert de energieleverancier evenveel garanties van oorsprong in bij de overheid als de klant aan elektriciteit heeft verbruikt. Dit wordt in Nederland gecontroleerd door de overheid. Zo ben je er als klant van ­verzekerd dat de groene stroom die je afneemt ergens in Europa duurzaam is geproduceerd uit zon, wind, water of ­biomassa.

<

I n hou dsopgave

18 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Groene stroom bestaat

Bronnen van geleverde NatuurStroom | GWh 625

548 500

2 95

507

2 70

375

250

435

451 125 0

2008

2 007 Wind



‘Groene stroom is oplichting’ De Telegraaf, 23 september 2008

Lees meer over het vertrouwen van onze klanten vanaf pagina 46.

Lees meer over duurzame energieproductie vanaf pagina 52.

Waterkracht

Zon

Nepgroenestroom In september 2008 kwam door een item in consumentenprogramma Radar een discussie op gang over het verkopen van groene stroom door energieleveranciers. Klanten zouden misleid worden, omdat het afnemen van groene stroom geen directe bijdrage levert aan het bouwen van nieuwe duurzame productiecapaciteit. De term ‘nepgroenestroom’ viel en er werd een debat gehouden in de Tweede Kamer om vast te stellen of de burger hier een nepproduct wordt verkocht. ‘Flauwekul’, oordeelde minister Van der Hoeven van Economische Zaken. Maar energiebedrijven zouden wel meer geprikkeld mogen worden om te investeren in ­duurzame energie en kunnen betere voorlichting geven over groene stroom, vindt zij. ‘Het vertrouwen van de consument in groene stroom moet worden hersteld’, constateerde PvdA-Tweede Kamerlid Diederik Samsom. Milieuorganisaties zoals het Wereld Natuur Fonds benadrukten richting hun achterban dat het wel degelijk goed en belangrijk is om te kiezen voor groene stroom. Donald Pols, Hoofd Klimaat­programma van het Wereld Natuur Fonds: ‘Wie kiest voor groene stroom kan ervan verzekerd zijn dat de hoeveelheid elektriciteit die hij of zij verbruikt afkomstig is uit een schone energie­bron. Die bron bevindt zich alleen vaak niet in Nederland, want ons land ­produceert nog lang niet genoeg schone energie om aan de vraag van de miljoenen afnemers te voldoen. Daarom pleit het Wereld Natuur Fonds voor meer productie van schone energie in ons eigen land, zoals grootschalige productie van windenergie op de Noordzee. De overheid zal op korte termijn de belemmeringen moeten wegnemen die er nu nog zijn voor ondernemers en investeerders.’

<

I n hou dsopgave G ro en e s tro om b es taa t  |   N u on en de maa t scha pp ij

Groene energie bij Nuon Nuon investeerde in 2008 € 32 miljoen in duurzame productie en heeft een aantal ­projecten in de pijplijn zitten. Zo is een vergunning aangevraagd voor een groot windpark op zee in Nederland en lopen er twee concessieaanvragen voor windparken in het Belgische deel van de Noordzee. Ook zijn concessies aangevraagd voor verschillende kleinere parken op land, zowel in Nederland als in België. In 2009 wil Nuon haar portfolio met windprojecten verder vergroten en wordt de proeffabriek voor flexibele zonnecelfolie opgeleverd (Nuon Helianthos). Na de discussie over de herkomst van groene stroom is extra aandacht besteed aan uitleg door medewerkers van de klantenservice en door accountmanagers, en aan toelichting op de website van Nuon en in andere Nuon-uitingen. Ook hebben alle Nuon NatuurStroomklanten en GroenStroomklanten in de consumentenmarkt bij hun nieuwe termijnbedrag een overzicht ontvangen met veelgestelde vragen en antwoorden over groene stroom. Nuon NatuurStroomklanten blijken vooral klanten te zijn die bewust kiezen voor een duurzame levenswijze. Deze klanten helpt Nuon om extra energie te besparen, wat past bij die duurzame manier van leven. Zo hebben alle NatuurStroomklanten in de particuliere markt een web­ cadeau­bon van € 50 ontvangen die zij konden inwisselen voor energiebesparende producten en kregen deze klanten korting op de aanschaf van een nieuwe hr-ketel. Zakelijke klanten benaderen duurzaam omgaan met energie over het algemeen anders dan consumenten. Zij maken een keuze voor energiezuinige installaties of een efficiënter proces waardoor bespaard wordt op energie. Dit scheelt zowel in kosten als in belasting van het milieu. Ook kiezen zakelijke klanten eerder voor eigen (duurzame) productie.

19

Het is nog niet duidelijk hoe de Nederlandse overheid de Europese regelgeving gaat vertalen naar de nationale marktomstandigheden. Als de nieuwe regulering invloed heeft op de markt voor groene stroom, zal Nuon haar klanten informeren over de gevolgen voor het huidige aanbod aan groen­ producten. Daarnaast loopt de ontwikkeling van nieuwe producten die klanten kunnen helpen bij het verduurzamen van hun energie­ verbruik door. Hier wordt gekeken naar een zo direct mogelijke aansluiting tussen investeringen in duurzame energie en het groene product dat de klant kiest. Uitgangspunt in het totale aanbod van groen­producten is transparantie voor de klant.

Veranderende Europese wetgeving Parallel aan de groenestroomdiscussie in Nederland besprak het Europese Parlement een ­ontwerprichtlijn die duurzaamheiddoelstellingen vaststelt voor alle Europese landen. Hierdoor wordt onder meer de markt voor duurzame energie beïnvloed: het voorgestelde beleid legt alle landen in Europa langs één meetlat voor wat betreft de productie en ­stimulering van duurzaam opgewekte energie. Nuon pleit bij de invulling van het beleid op de lange termijn voor de mogelijkheid om als Nederlands energiebedrijf ook elders in Europa te kunnen blijven investeren. Thijs van Lotringen, Directeur Strategy: ‘De klimaatdoelstellingen ontstijgen immers het nationale niveau en energie houdt zich niet aan landsgrenzen. Door maatregelen die de productie van en handel in ­duurzame energie tussen Europese landen beperken op termijn af te schaffen wordt duurzame productiecapaciteit gebouwd op de plaats waar dat het meest effectief is en wordt innovatie in bijvoorbeeld de ontwikkeling van technologie het meest gestimuleerd.’

Lees meer over het stroometiket (leveringsmix) en de brandstofmix voor de productie vanaf pagina 71.

Op weg naar CO2-neutraal

De wereldwijde klimaat­ problematiek vraagt om het drastisch terugbrengen van CO2–emissies. Binnen de Europese Unie zijn hiervoor doelstellingen bepaald. Welke rol kan een energie­ bedrijf als Nuon hierin spelen?

Op weg naar CO2-neutraal

‘We moeten de uitstoot van broeikasgassen revolutionair terugdringen. In Nederland, in Europa, in de wereld,’ schrijft minister Jacqueline Cramer op de website van VROM. Het Nederlandse kabinet heeft ambitieuze doelstellingen geformuleerd die uitgaan van een realistische benadering van het klimaaten energievraagstuk. ‘We moeten onszelf niks wijsmaken, natuurlijk zetten we ­volop in op de ontwikkeling van duurzame energie, maar ook bij de 20% duurzaam en CO2-reductie die we voor 2020 voor ogen hebben, moet nog steeds 80% van onze energie uit fossiele bronnen komen’, aldus minister Van der Hoeven van Economische Zaken op haar weblog. Volgens een berekening van het Energie Centrum Nederland zijn energiebesparing en duurzame energieproductie alleen ontoereikend om de beoogde CO2-reductie te verwezenlijken. Het gaat om én, én, én. Nuon ziet het schoon en verantwoord gebruiken van fossiele brandstoffen als een essentiële stap op weg naar een duurzame energievoorziening en investeert tegelijk in duurzame productie en energiebesparing.

<

I n hou dsopgave

22 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Op weg naar CO2-neutraal

Wat is CO2? Koolstofdioxide (CO2) is een ­natuurlijk, reukloos en onzichtbaar gas uitgeademd door mensen en dieren en opgenomen door planten, bomen en oceanen. CO2 komt ook vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen zoals ­steenkool en aardgas. Andersom wordt CO2 gebruikt in bijvoorbeeld ­kassen en de frisdrankindustrie.

Lees meer over energie­productie in Hebben kolen toekomst? vanaf pagina 25.

Brug naar duurzame energietoekomst Van milieupartij tot energiebedrijf en overheid, op de lange termijn heeft iedereen hetzelfde doel voor ogen: een duurzame energievoorziening. Maar de weg ernaartoe wordt verschillend ingevuld. ‘Wij geloven in het afvangen en opslaan van CO2 als brug naar een duurzame energie­ toekomst’, aldus Nuon-directievoorzitter Øystein Løseth. Nuon ziet zich in deze ontwikkeling gesterkt door steun vanuit Europa. Zo zei Eurocommissaris voor Energie Andris Piebalgs bij zijn bezoek begin 2008 aan de kolenvergassingscentrale van Nuon: ‘De centrale van Nuon in Buggenum laat zien dat in de strijd tegen klimaatverandering een samenspel van oplossingen nodig is. Ik ondersteun de aanpak van Nuon om schone kolentechnologie in te zetten in combinatie met biomassa en CO2-afvang.’ De Europese Commissie heeft inmiddels een raamwerk opgesteld voor de afvang, het transport en de opslag van CO2. Nuon heeft in 2008 voorbereidingen getroffen voor een proef met CO2-afvang bij de centrale in Buggenum. De bouw van de testinstallatie is in april 2009 van start gegaan. De resultaten van deze test kunnen vervolgens grootschalig worden toegepast in de geplande Nuon Magnum-centrale in Groningen. Deze centrale zal in de toekomst bestaan uit een gasgestookt en een kolen­ vergassingsgedeelte. Het kolenvergassingsgedeelte wordt ingericht voor de afvang van CO2. Het principe van ‘Carbon Capture and Storage’ (CCS) is eenvoudig. De CO2 die normaal gesproken door de schoorsteen in de atmosfeer verdwijnt, wordt opgevangen en vervolgens onder de grond opgeslagen. In feite verhuist de CO2 daardoor naar een plaats waar het gedurende ­miljoenen jaren als onderdeel van fossiele brandstof veilig was opgeborgen: onder de grond. De techniek is volop in ontwikkeling, de eerste resultaten zijn veelbelovend en zetten aan tot nader onderzoek. Catrinus Jepma, hoogleraar Energie en Duurzaamheid aan de Rijks­ universiteit Groningen en voorzitter van de Werkgroep Schoon Fossiel, is enthousiast, blijkt uit een recent gegeven interview: ‘Dankzij deze methode kun je met fossiele brandstoffen tóch CO2-neutraal energie opwekken’.

<

I n hou dsopgave O p weg naar CO 2 -n e u traa l   |   N u on en de maa t scha pp ij

Ondertussen gaat de ontwikkeling van de technologie op verschillende plaatsen in Nederland door. Zo werken de provincies Groningen, Fryslân en Drenthe en een consortium van bedrijven waaronder Nuon aan een ambitieus project om de hele keten van CO2-afvang, -transport en -opslag in Noord-Nederland vorm te geven. Commissaris van de Koningin in Groningen Max van den Berg noemde in een toespraak die hij hield in april 2008 CCS een noodzakelijke stap naar een duurzame energiehuishouding: ‘Noord-Nederland is meer dan bereid om daar nu al keihard aan te werken. […] Schoon fossiel is een belangrijk onderdeel van het energieakkoord.’

23

Opgestelde productiecapaciteit duurzame energie MW

450

394 360

2 40 8

394

2 26 8

270 180

Onbekend maakt onbemind Niet iedereen is overtuigd van het nut en de noodzaak van CO2-afvang, -transport en -opslag. Milieuorganisatie Greenpeace stelt op haar website dat CCS een ‘papieren technologie’ is. De techniek zou niet bewezen zijn en naast het voordeel – de afvang van CO2 – noemt Greenpeace ook nadelen zoals de kosten van de hele keten bij productie uit kolen, de financiële en juridische aansprakelijkheid voor monitoring en eventuele lekkages op de langere termijn bij CO2-opslag. ‘Natuurlijk zijn we er nog niet’, meent Robert de Kler, Hoofd Technologie bij Nuon. ‘Er moet daadwerkelijk nog veel geregeld worden, maar dat is inherent aan iedere ‘nieuwe’ technologie. Het afvangen van CO2 wordt al ruim vijftig jaar in de petrochemische industrie toegepast. Nu willen we het ook in de elektriciteitssector gaan gebruiken. CCS is over het algemeen nog onbekend bij het grote publiek. We zullen nog vaak moeten uitleggen wat CCS is en hoe het werkt.’

359

345 90 0

2 007 Wind1 Zon 1

20 0 8

Waterkracht Biomassa

Betreft het totaal aan productiecapaciteit wind uit zowel meerderheids- als minderheidsdeelnemingen (voorgaande jaren is alleen over capaciteit van meerderheidsdeelnemingen gerapporteerd). Voor 2008 is 329 MW afkomstig uit meerderheids- en 30 MW uit minderheidsdeelnemingen.

Nieuwe energietechnologieën Ook bestaat de zorg dat als er flink wordt ingezet op CCS, doorbraaktechnologieën op het gebied van duurzame energie geen kans krijgen. Je kunt een euro maar één keer uitgeven, is de gedachte. Nuon gelooft in én, én, én. Alleen meer duurzame elektriciteitsproductie is niet voldoende om de CO2-reductiedoelstellingen te halen. Maar ook als wij al onze inspanningen richten op innovaties is het effect in CO2-reductie niet groot genoeg. Daarom zet Nuon in op een combinatie van het reduceren van de energievraag (energiebesparing, vergroten energieefficiëntie), duurzame productie en nieuwe duurzame energietechnologieën, en het afvangen en opslaan van CO2.

Energietransitie en de kredietcrisis Is duurzaamheid duur? En zijn we in tijden van economische recessie bereid om te investeren in een duurzame energietoekomst? In het Clingendael International Energy ­Programme van 25 november 2008 schrijft Coby van der Linde, Director van dit programma: ‘Met overheden die de handen vol hebben aan het redden van banken en andere nood­ lijdende sectoren, lijkt de ruimte om een flinke impuls te geven aan de transitieplannen niet groter geworden.’ De klimaattop in Kopenhagen in december 2009 lijkt het moment van de waarheid te worden.

Lees meer over onze duurzame productie vanaf pagina 52.

Hebben kolen toekomst?

Russisch gas, windmolens op zee of toch een nieuwe kerncentrale? Zeker zijn van energie is niet ­vanzelf­sprekend. Om het licht te laten branden moeten we keuzes maken voor de toekomst.

Hebben kolen toekomst?

Energie Nederland citeert Pieter Boot bij zijn overstap van het ministerie van Economische Zaken naar het Internationaal Energie Agentschap in maart 2008 over de toekomst van de energievoorziening: ‘[…] de komende tien jaar zal er een geweldige spanning op de energiemarkt ontstaan. De krapte op alle fronten is nieuw, dat zijn we niet gewend.’ De almaar stijgende vraag naar energie en de verwachte schaarste aan brandstoffen zijn voor Nuon reden geweest in 2008 te investeren in de toegang tot gas, duurzame en conventionele productiecapaciteit en nieuwe technieken. Daarnaast betekent meer eigen productie en toegang tot grondstoffen minder afhankelijkheid van politiek instabiele landen die beschikken over grondstofreserves. Ook de keuze voor een partner stond vooral in het teken van voorzieningszekerheid: schaalgrootte betekent inkoopkracht. In deze visie spelen ook kolen voorlopig een rol, maar dan in combinatie met schone technieken en de afvang en opslag van CO2.

<

I n hou dsopgave

26 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Hebben kolen toekomst?

Totale nettoproductie van elektriciteit en warmte TWh/PJ

20

16,7

16

14,4 13,2

13,1 12 8 4

1,4

Noodzaak tot diversificatie ‘Je moet toegang hebben tot de bron, want grondstoffen worden schaarser en de technologische ontwikkelingen die ons minder afhankelijk maken van fossiele brandstoffen zijn nog niet zo volwassen dat die kunnen voorzien in de stijgende vraag naar energie. Dat is een van de redenen waarom Nuon op zoek is gegaan naar een partner die ofwel zelf toegang tot die bronnen heeft ofwel het kapitaal om gezamenlijk toegang te verwerven.’ Hiermee vat directie­ voorzitter Øystein Løseth Nuons strategie ten aanzien van voorzienings­zekerheid samen. ­Verder zet Nuon in op toegang tot meerdere fases in het proces van de winning tot de levering van energie en kiest het bedrijf voor een brede productieportefeuille: ‘Het is, ook gezien de huidige politiek instabiele situatie in grote gas- en olieproducerende landen, niet verstandig om al je eieren in één mandje te leggen. Daarom kiezen we voor diversificatie van grondstoffen en productietechnieken.’

1,4

0

2 0 07 Elektriciteit duurzaam1 Elektriciteit productiecentrales 1

20 0 8 Warmte productiecentrales

De duurzame productie omvat alle duurzame elektriciteit die Nuon als producent en economisch eigenaar via een netaansluitpunt op het elektriciteitsnet zet. Zie voor nadere toelichting de tabel Duurzame productiecapaciteit en productie per opwektype op pagina 53.

Toegang tot gas In juni 2008 heeft Nuon exploratie- en productiebelangen verworven in 35 gasvelden in de Noordzee, gelegen op het Nederlandse continentaal plat. Hiervoor is 100% van de aandelen van Burlington Resources Nederland Petroleum B.V. overgenomen van ConocoPhillips. Arnoud Kamerbeek, Directeur Exploration & Production: ‘Deze strategische stap zorgt voor een betere toegang tot gas en grip op de eerste schakels in de waardeketen van dit product: het vinden en produceren van gas. Daar had Nuon eerder nog geen belangen in.’ Gasopslagcapaciteit is ook een strategische positie in de waardeketen. Beschikken over een buffer betekent beter kunnen inspelen op dagelijkse schommelingen in vraag en aanbod op de gasmarkt. Nuon wil de bestaande opslagcapaciteit van 140 miljoen m3 in Epe (Duitsland) uitbreiden met drie extra cavernes, ondergrondse holtes die zijn ontstaan door zoutwinning,

<

I n hou dsopgave Hebb en ko l en to e kom s t ?   |   N u on en de maa t scha p p ij

voor de opslag van nog eens 80 miljoen m3 gas. Daarnaast bouwt Nuon samen met Gasunie in het Groningse Zuidwending aan een buffer die naar verwachting in 2011 in gebruik wordt genomen. Samen met beoogd overnamepartner Vattenfall wil Nuon in 2009 de toegang tot gas verder uitbreiden en verstevigen.

27

Brandstofmix energieproductie Nederland %

Nieuwe generatie steenkool De kersvers aangestelde president van de Verenigde Staten Obama verkondigde eind 2008 dat het einde van het kolentijdperk nabij is: ‘We’ll make coal so expensive that they’ll [de energie­ sector] go bankrupt’, zei hij in een radio-interview. Maar kunnen we al zonder kolen? De Algemene Energieraad stelt in een advies aan minister Van der Hoeven van Economische Zaken en minister Cramer van VROM dat er in de Nederlandse energievoorziening juist meer gebruikgemaakt moet worden van steenkool. Daarmee wordt volgens de Raad de energievoorziening minder afhankelijk van gas en olie en dus ook minder kwetsbaar. Steenkool is in vergelijking met andere brandstoffen relatief goedkoop en voorlopig nog in voldoende mate beschikbaar. Bij het inzetten van steenkool is aandacht voor de hele waardeketen van belang: waar komen de kolen vandaan? Is er bij het winnen van de kolen aandacht voor zowel milieu als arbeidsomstandigheden? Daarom selecteert Nuon de leveranciers van de kolen die in onze centrales worden gebruikt zorgvuldig. Voor 2009 zal de verdere invulling van ketenverantwoordelijkheid voor onder andere brandstoffen voor Nuon een belangrijk thema zijn. Verder moeten de kolen volgens Nuon zo schoon mogelijk ingezet worden, namelijk door middel van ­vergassingstechnologie. Hierbij wordt uit kolen een gas (syngas) geproduceerd dat in een ­proces van gasreiniging wordt gezuiverd van schadelijke stoffen als zwavel voordat het in een gasturbine wordt omgezet in elektriciteit. Dit leidt tot veel lagere emissies op het gebied van stikstofdioxide, zwaveldioxide, fijnstof en kwik in vergelijking met conven­tionele kolencentrales. De CO2-uitstoot is gelijk, maar kolenvergassing biedt de mogelijkheid om op grote schaal biomassa mee te vergassen en CO2 af te vangen met een relatief laag ­verlies van rendement. De afgelopen jaren heeft Nuon veel ervaring opgedaan met kolenvergassing in de centrale in Buggenum. Deze centrale draait momenteel zo’n driekwart van de tijd vrijwel alleen op syngas. Hiermee is het concept commercieel bewezen. De opgedane kennis en ervaring wil Nuon grootschalig gaan toepassen bij de ontwikkeling van Nuon Magnum, een centrale van 1.200 MW in de Groningse Eemshaven. Deze centrale is gebaseerd op het flexibel kunnen inzetten van zowel kolen, aardgas als biomassa, het zogenaamde multi-fuel concept. Minder afhankelijkheid van één type brandstof geeft Nuon een steviger positie op de energiemarkt.

32,89% Kolen 27,49% Aardgas WKC’s 19,48% Hoogovengas1 10,37% Aardgascentrales

1

2

9,05%

Wind2

0,51%

Waterkracht

0,18%

Biomassa

0,03%

Zon

In onze centrales in Velsen worden de restgassen die vrijkomen bij de staalproductie van Corus ingezet als brandstof voor de productie van elektriciteit. Op deze wijze worden de hoogovengassen door Nuon nuttig gebruikt. De gassen bevatten een hoog percentage CO2. Met de Energiekamer van de NMa is afgesproken dat Nuon de CO2-emissie in de brandstofmix van de productie corrigeert in verband met dubbeltelling. De CO2-emissiefactor van hoogovengas wordt hierin berekend op basis van de inzet van aardgas. De windproductie betreft alle elektriciteit die Nuon als producent en economisch eigenaar via een netaansluitpunt op het elektriciteitsnet zet.

Lees meer over onze brandstofmix vanaf pagina 70.

Lees meer over Nuons elektriciteitsproductie vanaf pagina 68.

<

I n hou dsopgave

28 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Energietransitie: Overgang naar een duurzame energietoekomst ■ Energiebesparing: reduceren energievraag ■ Duurzame productie en nieuwe energietechnologieën ■ Zo schoon en efficiënt mogelijk inzetten van fossiele brandstoffen



Kolengas en wind: een perfecte combinatie Leven van de wind klinkt aanlokkelijk. Al heeft windenergie één groot nadeel: soms waait het niet of te hard. Dan staan de molens stil en wordt er geen elektriciteit geproduceerd. Daarom is het van belang dat de nieuwe generatie elektriciteitscentrales, zoals Nuon Magnum, slim kan worden ingezet. Zo kan deze toekomstige generatie naast elektriciteit ook andere producten maken. Als er veel windenergie beschikbaar is, kan het kolenvergassingsgedeelte van Nuon Magnum ingezet worden voor het maken van andere producten dan elektriciteit, zoals waterstof. Op deze wijze kan de centrale inspelen op een wisselend aanbod van windenergie en bewijst steenkool ook in de toekomst zijn waarde.

Kiezen is moeilijk Nuon heeft gekozen voor verschillende productiemethoden en brandstoffen. Het bouwen van Nuon Magnum past binnen deze strategie. De ontwikkeling van een nieuwe elektriciteits­centrale kost in de regel vele jaren vanwege de complexe wet- en regelgeving, het aanbestedings­traject en ten slotte de bouw zelf. Bij de Nuon Magnum-centrale heeft Nuon bovendien ervaren dat de bouw van nieuwe productiecapaciteit en zeker van centrales die (deels) draaien op steenkool discussie oproept in de maatschappij. Omwonenden, milieugroeperingen en de politiek mengen zich in het debat en bezwaren op ingediende vergunningsaanvragen vertragen de bouw. Ten aanzien van het uitgebreide stelsel van wet- en regelgeving heeft het ministerie van ­Economische Zaken inmiddels toegezegd een éénloketprincipe in te voeren. Het is de bedoeling dat in de toekomst vergunningaanvragen voor nieuwe productiecapaciteit – centrales, windparken, op land, op zee – via één punt binnen Economische Zaken in behandeling worden genomen. Directievoorzitter Øystein Løseth: ‘Dat is een positieve ontwikkeling die helderheid schept. Partijen kunnen zo nog steeds hun stem laten horen, dat is goed, dat is deel van onze democratie, maar het hele proces gaat wel sneller.’ Maar waarom is er discussie als deze centrale past in het plaatje van een flexibel aanbod van elektriciteit, het zo schoon mogelijk inzetten van fossiele brandstoffen en van voorzienings­ zekerheid? Øystein Løseth: ‘Het is best een ingewikkeld verhaal, dat blijkt. Aan ons om dit verhaal goed uit te leggen en als het nodig is nog eens en nog eens. Want de multi-fuel aanpak in combinatie met CO2-afvang wordt wel gesteund in Europa en ook de Nederlandse overheid staat achter deze ontwikkeling. Maar steun is één stap, uitvoeren en een nieuwe centrale neerzetten is een andere. Ik denk dat we lef hebben getoond door hierin het voortouw te nemen.’

In gesprek met belanghebbenden Lees meer over de productie en levering van warmte en koude op pagina 54 en 55.

De afgelopen jaren heeft Nuon intensief overleg gevoerd met belanghebbenden over Nuon Magnum. Van Greenpeace en Stichting Natuur & Milieu tot ministeries en van provincies en gemeenten tot bewonersverenigingen. Met al deze partijen is gesproken over het belang van Nuon Magnum voor de voorzieningszekerheid en de overgang naar een duurzame energie­ toekomst (energietransitie).

<

I n hou dsopgave Hebb en ko l en to e kom s t ?   |   N u on en de maa t scha p p ij

In 2008 is Nuon gestart met het toewerken naar een maatschappelijk convenant. Nuon doet dit door de stakeholderdialoog uit te breiden en te intensiveren. Maatschappelijk draagvlak verwerven met een convenant is relatief nieuw. Zo is bij de realisatie van de Tweede Maasvlakte met een convenant een groot aantal partijen bij elkaar gebracht. De gekozen aanpak verkleint ook Nuons kwetsbaarheid in de verschillende vergunningtrajecten, want bij het afsluiten van een maatschappelijk convenant worden juist die punten besproken waarop ­vergunningaanvragen vastlopen. Deze discussiepunten zorgen daarmee voor hoge kosten, maatschappelijke impasses en vraagstukken met betrekking tot legitimiteit. Concreet wordt in het proces om tot een convenant te komen een aantal discussiepunten geanalyseerd. ­Hierna worden afspraken vastgelegd die voor alle partijen bevredigend zijn.

Vechten tegen windmolens Niet alleen de bouw van conventionele productie, maar ook het neerzetten van bijvoorbeeld windmolens doet flink wat stof opwaaien. Over de windparken die Nuon in 2008 heeft opgeleverd bij Echteld, Enkhuizen en Zandvlietsluis is uitgebreid overleg geweest met gemeentes en omwonenden. De geplande windparken in het Nederlandse deel van de Noordzee kregen te maken met beperkingen vanwege ligging nabij scheepvaartroutes en/of olie- en gasplatforms. Kortom, de energievoorziening is allang geen aangelegenheid meer van alleen energie­bedrijven, maar onderwerp van nationaal debat. Intussen vraagt de samenleving ook om méér duurzaam geproduceerde energie, vooral meer windenergie. Het kabinet heeft een ambitie van 6.000 MW windenergie in 2020 gesteld. Nuon ligt goed op koers om hieraan een bijdrage te leveren. ­Hiervoor is in 2008 gestart met het aantrekken van nieuwe medewerkers en het effectief bundelen van kennis en kunde binnen de organisatie. In 2009 krijgt deze ambitie verder vorm en worden concrete doelstellingen bepaald.

Kernenergie? Het jaar 2008 was ook het jaar van een oude bekende: kernenergie. Na jaren van taboe leek het langer openhouden van bestaande kerncentrales en zelfs het bouwen van een nieuwe centrale niet langer een verboden onderwerp van gesprek. Europese regeringen kozen (opnieuw) voor kernenergie om de afhankelijkheid van kolen, olie en gas te verkleinen en de uitstoot van broeikasgassen te beperken. Het Nederlandse kabinet houdt vooralsnog vast aan het uitgangspunt dat in de kabinetsperiode tot 2011 geen nieuwe kerncentrale wordt gebouwd, maar gaf in september aan een aanvraag voor een vergunning voor een nieuwe kerncentrale wel in behandeling te nemen. Een onderzoek uitgevoerd door de Europese ­Commissie in juli 2008 laat zien dat ook onder de Europese bevolking het draagvlak voor kernenergie toeneemt.

29

Nuon en windenergie ■ Totaal opgesteld vermogen: 359 MW ■ Totale productie: 1.342 GWh

Nuon en kernenergie Nuon heeft in het verleden geen ervaring opgedaan met kernenergie. In het licht van de noodzakelijke reductie van broeikasgassen en voorzieningszekerheid is het niet verstandig om kernenergie bij voorbaat uit te sluiten. Beoogd partner Vattenfall is wel actief op het gebied van ­kernenergie. Wellicht dat van deze expertise in de toekomst gebruikgemaakt kan worden, maar alleen – zo heeft Bestuursvoorzitter Lars Josefsson van ­Vattenfall ­duidelijk aangegeven – als daar voldoende politiek en maatschap­pelijk draagvlak voor is.

Nuts of noodzaak?

In Nederland is gekozen voor liberalisering van de energie­ markt. Wat betekent deze keuze voor de Nederlandse energiebedrijven? De krediet­crisis zette aan het denken. Is marktwerking altijd de juiste weg?

Nuts of noodzaak?

De liberalisering van de Europese energiemarkt bracht concurrentie tussen energie­bedrijven. Door fusies en overnames is in Europa een steeds kleiner aantal groter wordende ­partijen actief. Tegelijkertijd ­versterkten energie­ bedrijven hun positie door in meer schakels van de energie­waardeketen – van exploratie tot levering – toegang, eigendom en belangen zeker te stellen. In Nederland verplicht de Wet onafhankelijk netbeheer (‘Splitsingswet’) energiebedrijven tot het daadwerkelijk ­splitsen van het ­netwerkbedrijf en het ­productie- en leverings­bedrijf, waarbij het netwerkbedrijf verplicht eigendom blijft van publieke ­aandeelhouders. Tegen deze achtergrond kondigde n.v. Nuon in juni 2008 aan op zoek te gaan naar samen­werking met een internationale partner voor het productie- en leveringsbedrijf. Deze strategische stap geeft Nuon de schaalgrootte en financiële slagkracht om ook in de toekomst een betrouwbare, betaalbare en duurzame energievoorziening te waarborgen.

<

I n hou dsopgave

3 2 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Nuts of noodzaak?

Vereenvoudige weergave n.v. Nuon-groep

n.v. Nuon

Nuon Energy

Historie: ■  2001 Liberalisering groenstroommarkt voor consumenten ■ 2004 Liberalisering totale Nederlandse energiemarkt voor consumenten ■ 2008 Besluit splitsing Nederlandse energiebedrijven ■ 2009 Aankondiging voorgenomen partnerschap Nuon en Vattenfall

Alliander

Liberalisering en splitsing in vogelvlucht Midden jaren negentig neemt in Nederland het Paarse kabinet van PvdA, VVD en D66 het besluit om de energie­markt te liberaliseren. Als klanten kunnen kiezen ontstaat concurrentie en dat zal leiden tot betere dienstverlening en lagere prijzen, is de gedachte. Al gauw melden zich grote ­Europese partijen die Nederlandse energiebedrijven willen overnemen. Maar zijn buitenlandse spelers wel bereid om te investeren in de Nederlandse netten? Deze zorg start een discussie over het splitsen van energiebedrijven in een publiek deel dat de netten beheert en een productie- en leveringstak die op de vrije markt kan opereren. Afsplitsing van de netten moet ook zorgen voor een gelijker speelveld voor nieuwe toetreders. Vanaf 1 juli 2004 kunnen consumenten voor alle producten zelf hun energieleverancier kiezen. Het splitsingsdebat loopt intussen door en uiteindelijk neemt in 2007 de Tweede Kamer de Wet onafhankelijk netbeheer aan. Deze wet treedt op 1 juli 2008 in werking en verplicht de energiebedrijven hun netten daadwerkelijk af te splitsen. Dit moet uiterlijk op 1 januari 2011 gerealiseerd zijn.

Splitsing: het vervolg Met ingang van 1 juli 2008 is n.v. Nuon organisatorisch gesplitst in een netwerkbedrijf (nu Alliander N.V.) en een productie- en leveringsbedrijf (inmiddels N.V. Nuon Energy). Sinds die datum functioneren beide ondernemingen operationeel zelfstandig onder een financiële holding en onder een gezamenlijke Raad van Bestuur, met inachtneming van de positie van de netbeheerder (Liander N.V.). De aankondiging van Nuon en ook van Essent om aansluiting te zoeken bij een internationale partij om de positie van hun productie- en leveringsbedrijf te versterken, wakkert de discussie over de splitsing echter opnieuw aan: was het wel zo’n goed idee? Hebben de nationale energiebedrijven zonder het kapitaal van hun netten nog wel wat in te brengen in de onderhandelingen met een Europese energiereus? En wat betekent dat voor de toekomst van de Nederlandse energievoorziening?

<

I n hou dsopgave N u t s o f n o o dzaa k ?   |   N u on en de maa t scha pp ij

Robert Haffner en Paul Nilesen van PricewaterhouseCoopers concluderen half december 2008 in Het Financieele Dagblad: ‘Koudwatervrees overheerst en onderstreept dat de politiek spijt heeft van de splitsingswet.’ Jos Hessels, voormalig Tweede Kamerlid voor het CDA, zegt hierover: ‘De splitsing kan niet meer worden teruggedraaid, dat is een gepasseerd station. Maar dat betekent niet dat er vervolgens halsoverkop moet worden geprivatiseerd. Na de splitsing kunnen die bedrijven nog best een poosje verder met de aandeelhouders die ze nu hebben. Wat ons betreft blijven de gemeentes en provincies nog een paar jaar eigenaar’ (Energie Nederland, 25 november 2008). Samengevat: zorgvuldigheid, oog voor het publieke belang (voorzieningszekerheid) en duurzaamheid zijn sleutelbegrippen in de publieke discussie.

Nuon kiest voor Vattenfall In nauw overleg met de aandeelhouders heeft Nuon een aantal uitgangspunten geformuleerd voor het selectieproces. Thijs van Lotringen, Directeur Strategy van Nuon: ‘Centraal stond dat de partner de strategische speerpunten van Nuon en haar rol in de uitvoering hiervan zou ondersteunen. Uitbreiding en versteviging van de toegang tot grondstoffen, kapitaal en de ontwikkeling van duurzame productiecapaciteit zijn daar voorbeelden van, maar ook Nuons integrale stakeholderbenadering: aandacht voor de belangen van de klant, de aandeelhouders, de medewerkers én de omgeving.’ Eind februari 2009 kondigden Nuon en Vattenfall aan de krachten te bundelen. Het is de bedoeling dat Nuon de Benelux-divisie van Vattenfall gaat vormen. De strategische richting van Nuon binnen het partnerschap is vastgelegd in een strategisch plan, een bindend ­document. Er is gekozen voor een gefaseerde overdracht van aandelen. Na acquisitie van de eerste 49% zal Vattenfall operationele zeggenschap hebben over Nuon. De resterende 51% van de aandelen wordt in de komende zes jaar overgenomen onder vastgestelde voorwaarden. Daarnaast zal er een stichting worden opgezet om publieke belangen als duurzame energie, voorzieningszekerheid en de rol van Nuon binnen de Nederlandse samenleving te bewaken en te waarborgen. Bij het ter perse gaan van dit verslag is de transactie nog niet afgerond. Wel is duidelijk dat de keuze voor Vattenfall en de voorwaarden die aan de acquisitie zijn gesteld over het algemeen goed ontvangen zijn. Na de aankondiging gaf minister Van der Hoeven middels een persbericht direct aan ‘tamelijk positief’ te zijn. Ook de PvdA staat ‘in principe positief’ tegenover de verkoop. Tweede Kamerlid Diederik Samsom zegt hierover op de website van de PvdA: ‘Nuon voldoet aan de klemmende oproep die de PvdA eerder deed: zoek een internationale partner in duurzaamheid en houd daarbij voorlopig zeggenschap over de strategie.’ Daarnaast reageerden maatschappelijke organisaties, zoals vakbond ­ABVAKABO FNV, ‘tevreden’ over de gemaakte afspraken op het gebied van arbeidsvoorwaarden. Ook de ondernemingsraad van Nuon gaf een positief advies zonder voorbehouden. Er klonken ook kritische geluiden. Zo startte de SP een campagne getiteld ‘Ze zijn Nuts!’. ­Uiteindelijk is het aan de aandeelhouders van Nuon om als eigenaren van het bedrijf het definitieve besluit te nemen.

33

Lees over de publiek-private samenwerking tussen Nuon FRES en Buitenlandse Zaken op pagina 75.

Lees meer over onze stakeholders op pagina 73 en 74.

Aandacht voor veiligheid

Zorgdragen voor een veilige werkomgeving hoort bij goed werkgeverschap. Dit vraagt om de juiste structuur en om bewustwording. Daarom moet aandacht voor veiligheid zich dieper wortelen in de bedrijfscultuur.

Aandacht voor veiligheid

Energieproductie en installatiewerkzaam­heden vinden plaats in een industriële omgeving waar veiligheidsmaatregelen een logisch onderdeel zijn van het dagelijks werk. Maar ook op kantoor, bij de klant of in de directe omgeving kunnen risicovolle situaties, onoplettendheid of een verkeerde aanpak leiden tot een incident. Nuon streeft naar absolute veiligheid, voor de eigen medewerkers, voor medewerkers van partijen die in opdracht van Nuon werken en voor de omgeving. In 2008 is gestart met een programma ­waardoor de veiligheidsstructuur en het ­veiligheidsbewustzijn van de organisatie verder worden ontwikkeld. Annemarie Kuks, ­Directeur HRM & Safety: ‘Wij moeten ons ervan bewust zijn dat wij bijdragen aan onze eigen veiligheid en die van onze collega’s. Elkaar meer aanspreken op gedrag, op het hoe en waarom in plaats van het wat. ­Daarnaast hebben wij als organisatie een belangrijke rol om dusdanige voorwaarden te scheppen dat de veiligheid van onze mede­ werkers een bijna natuurlijke uitkomst is.’

<

I n hou dsopgave

36 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Aandacht voor veiligheid

Lees meer over veiligheid vanaf pagina 76.

Het huis opnieuw inrichten De organisatorische splitsing van het bedrijf per 1 juli 2008 in een netwerktak (Alliander) en een productie- en leveringsdeel (Nuon Energy) gaf de mogelijkheid voor een nieuwe start, ook op het gebied van HRM & Safety. Annemarie Kuks: ‘Zo’n organisatieverandering is net als het opnieuw inrichten van je huis: je krijgt de kans om een nieuwe bedrijfscultuur te creëren, om eens naar je werk te kijken en je af te vragen: waarom doen we het eigenlijk zo? Eén standaard van werken is bijvoorbeeld belangrijk om de veiligheid op het werk te vergroten. En het delen van ervaringen met het hele bedrijf; niet in hokjes denken, maar een open blik hebben en van elkaar willen leren. Dit past in de doorontwikkeling van de organisatie en van de medewerkers in die organisatie naar een commercieel gedachtegoed.’

Bovenaan de agenda Het aantal verzuimongevallen per miljoen gewerkte uren is bij Nuon gestegen van 4,5 in 2007 naar 6,0 in 2008. Dat betekent dat er per miljoen gewerkte uren zes incidenten of ongevallen plaatsvonden met als gevolg dat een medewerker niet kon werken. ‘Gezien ons streven naar absolute veiligheid is er nog veel verbetering mogelijk, kijkend naar de ongevallen die afgelopen jaar hebben plaatsgevonden,’ stelt Safety Manager Kwafie Jansen. Zij is in november 2008 benoemd om veiligheid binnen Nuon verder op de kaart te zetten en aan te pakken. In april gebeurde er een zeer ernstig ongeluk bij de elektriciteitscentrale in Velsen. De betrokken kraandrijver is uiteindelijk aan zijn verwondingen overleden. Kwafie Jansen: ‘Een vreselijk ongeval. Afschuwelijk voor de familie, vrienden en de mensen in zijn omgeving. Dit wil je óók als bedrijf niet meemaken. Het maakt dat je nog een keer heel goed naar je organisatie gaat kijken en nadenkt over wat je nog meer kan doen om ongelukken te voorkomen.’

<

I n hou dsopgave A a n da cht vo o r   ve i l igh e i d  |   N u on en de maa t scha p pp p ij

Mede vanwege dit ongeval is veiligheid nadrukkelijker op de agenda gezet. Letterlijk, namelijk sinds december 2008 zelfs als eerste bespreekpunt in de wekelijkse vergadering van de directie. Dan worden alle eventuele incidenten, van potentieel onveilige situaties tot ongevallen, besproken. Volgens directievoorzitter Øystein Løseth moet veiligheid de hoogste prioriteit van elke manager binnen Nuon zijn: ‘Het management heeft een voorbeeldfunctie. Wij moeten laten zien dat veiligheid nog serieuzer genomen moet worden, ook in de dagelijkse praktijk, en daar gericht actie op ondernemen. Want de wijze waarop binnen het bedrijf wordt ­omgegaan met veiligheid is bepalend voor de kwaliteit van de organisatie op alle terreinen. Het weerspiegelt de totale bedrijfscultuur.’

37

Geregistreerde veiligheidsincidenten Nuon-medewerkers Aantal

300

263 240

83

203 180

58

18

17 120

Ook de medewerkers vinden dat er meer aandacht aan veiligheid moet worden besteed. Dit komt naar voren uit het jaarlijkse medewerkeronderzoek.

162

128

60 0

Een veilige werkomgeving is de gezamenlijke verantwoordelijkheid van werkgever en werk­ nemer, zo stelt de Arbowet. In de praktijk betekent dit dat de werkgever maatregelen moet treffen om de veiligheid te waarborgen. Denk bijvoorbeeld aan het ter beschikking stellen van beschermende kleding of het laten certificeren van materieel, maar ook aan het inrichten van processen en procedures zodat er goed met de risico’s van het werk omgegaan kan ­worden. Aan de andere kant wordt van de medewerker verwacht dat deze zich aan de ­veiligheidsafspraken houdt en goed met de voorzieningen omgaat. Een combinatie dus van maatregelen en gedrag.

Geregistreerde veiligheidsincidenten contractanten en derden Aantal

150 120

122

127 7 12

10 10

103

107

90

Een open cultuur waarin het melden van onveilige situaties en incidenten wordt gestimuleerd is stap één om ongevallen te voorkomen. Hierbij hoort het registreren en analyseren van ­incidenten, zodat hiervan kan worden geleerd. Vervolgens is het van belang om als bedrijf de nadelige gevolgen die voortkomen uit een risico of calamiteit zoveel mogelijk voorkomen en beperken. Centrale coördinatie van het veiligheidsbeleid en het breed beschikbaar en inzetbaar maken van kennis in de organisatie moeten hieraan bijdragen. Het opnieuw inrichten en centraliseren van de veiligheidsorganisatie legt hiervoor de basis.

60 30 0

2 007

20 0 8

Bijna-ongevallen1 Ongevallen zonder verzuim tot gevolg2 Ongevallen met verzuim tot gevolg3

Goede buur Begin september 2008 hielden Nuon en het Korps Nationale Reserve een gezamenlijke veiligheidsoefening bij de elektriciteitscentrale aan de Amsterdamse Hemweg. In het scenario ­‘Zonder Stroom’ wordt de centrale bestookt met dreigtelefoontjes en melden militante activisten zich aan de poort. De politie blijkt te weinig mankracht te hebben en er wordt militaire ­assistentie gevraagd om de stroomvoorziening zeker te kunnen stellen. Nuon en de Nationale Reserve werkten in de oefening samen met Continuon Netbeheer (tegenwoordig Liander), TenneT, het Regionaal Commando West en de Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland.

200 8

2 007

Gezamenlijke verantwoordelijkheid

1

2

3

Definitie bijna-ongeval: gevaarlijke kans of gevaar van schade of verlies met daaruit voortvloeiende negatieve gevolgen, wat kan leiden tot een incident. Definitie ongeval: een aan een werknemer in verband met het verrichten van arbeid overkomen ongewilde en plotselinge gebeurtenis die ertoe geleid heeft dat de werkzaamheden gestaakt zijn. Definitie ongeval met verzuim: elk bedrijfsongeval met letsel waardoor de betrokkene tijdelijk, als gevolg van het letsel, niet in staat is zijn of haar werk te verrichten.

Grijs en groen

Nederlanders leven steeds langer. De gemiddelde leeftijd van de beroeps­ bevolking kruipt richting de 40 jaar. Voor Nuon blijft aandacht voor leeftijds­ diversiteit en het aantrekken van jong talent daarom van groot belang.

Grijs en groen

Als werkgever streeft Nuon ernaar een afspie­geling te zijn van de maatschappij. Een heterogene samenstelling van medewerkers verhoogt de flexibiliteit van de onder­neming. Of zoals FNV-voorzitter Agnes Jongerius op 11 september 2008 stelde in een toespraak: ‘Het gaat er juist om verschillen te waarderen en te benutten. Met als gevolg een beter bedrijfsresultaat, meer creativiteit en een prettiger bedrijfscultuur.’ Bovendien zijn diverse teams innovatiever en beter in staat om complexe vraagstukken te beantwoorden. Diversiteit betekent ook diversiteit in leeftijd. Vandaar dat Nuon door strategische personeelsplanning zorgt voor een evenwichtige leeftijdsverdeling binnen het bedrijf en inspeelt op de behoeftes die bij verschillende generaties leven. Zo wordt in 2009 een zogenaamd Benefit Budget ontwikkeld waarbij verder tegemoet wordt gekomen aan het flexibel inzetten van arbeidsvoorwaarden: de één wil graag ouderschapsverlof opnemen, de ander kiest voor een seniorendag. Zowel het individuele belang als het bedrijfsbelang zijn hiermee gediend.

<

I n hou dsopgave

40 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Grijs en groen

Traineeships binnen Nuon ■ Corporate Management Traineeship ■ Marketing Intelligence Traineeship ■ Technisch Traineeship ■ Energy Market Specialist Program

Jonge aanwas Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek was de energiesector in 2001 nog de meest ­vergrijsde bedrijfstak van Nederland. Met de liberalisering van de energiemarkt nam ook de aanwas van jonge medewerkers toe en maakten veel ouderen gebruik van de mogelijkheid vervroegd te stoppen met werken. In 2008 lag de gemiddelde leeftijd binnen Nuon iets onder de gemiddelde leeftijd in de sector. Ten opzichte van 2007 valt de groei in de leeftijdscategorieën tot 25 jaar (+25%) en 25-30 jaar (+17%) op. Annemarie Kuks, Directeur HRM & Safety, denkt dat die piek goed verklaard kan worden vanuit de verschillende traineeships die binnen Nuon lopen en vanuit werkgelegenheidstrajecten die zijn gestart om jongeren met een achterstand op de arbeidsmarkt werkervaring te laten opdoen. Annemarie Kuks: ‘Wij proberen jonge mensen, vooral die met een technische achtergrond, eerder aan ons te binden door stagetrajecten en werkervaringprogramma’s. Dit soort trajecten geeft ervaren medewerkers bovendien de kans hun kennis te delen, waardoor jonge aanwas en behoud van kennis hand in hand gaan.’

Step2Work Nuon kent meerdere werkervaringtrajecten. Het meest omvangrijke programma is Step2Work, waarin werkloze jongeren met een achterstand op de arbeidsmarkt een werkervaringsplaats met bijpassende vakopleiding krijgen bij Nuon, haar toeleveranciers of deelnemingen. Zo’n traject werkt twee kanten op: de deelnemers zetten een flinke stap richting sociaaleconomische zelfstandigheid en ervaren medewerkers die de deelnemers begeleiden krijgen de kans hun kennis en vaardigheden over te dragen. Een mooie illustratie van wat Koningin Beatrix in haar kersttoespraak 2008 benoemde als een kans binnen de vergrijzing: ‘Levenservaring en wijsheid kunnen worden verzilverd als ouderen die mogelijkheden ook zelf aangrijpen.’ Nuon hoopt de deelnemers die het traject hebben doorlopen een baan aan te kunnen bieden.

<

I n hou dsopgave G ri j s en gro en   |   N u on en de maa t scha p p ij

Bij het Customer Care Center wordt Johan Hamstra opgeleid tot administratief medewerker. ‘Nuon biedt je de kans om werkervaring op te doen en je krijgt er ook nog een opleiding bij. Dat is gewoon een perfecte combinatie,’ licht hij toe. Marianna Boonstra, praktijkbegeleider van Johan Hamstra, staat het hele jaar in het rooster geblokt voor dit project: ‘Ik krijg alle tijd en ik neem alle tijd als hij het nodig heeft. Ik vond het wel heel speciaal dat mijn teamleidster mij vroeg om Johan te begeleiden. Het is toch een beetje je kindje. Je wilt gewoon dat hij over een jaar staat waar wij ook allemaal staan. En dat vind ik geweldig om te mogen doen.’ Daarnaast heeft Johan een mentor, Ilse Oenema: ‘Ik zit er bij voor het overzicht en om de voortgang in de gaten te houden. Van de mentoren wordt verwacht dat ze de olie in de motor zijn. Ik voel me er heel prettig bij dat ik bij een werkgever zit die zo’n project heeft en die díe investering wil doen.’ Johan Hamstra, over het eerste half jaar: ‘Ik merk gewoon dat er vooruitgang is, dat ik mezelf ontwikkel. Dat vind ik wel mooi om op terug te kijken.’

Diversiteit in leeftijd % medewerkers

100%

13

13

19

26

23

22

26

26

23

28

31

18

80% 60% 40% 20%

2 007 <25 jaar 26-35 jaar >56 jaar

7

7

0%

Ook bij diverse vestigingen van dochterbedrijf Feenstra zijn deelnemers uit het Step2Workproject actief. Jelte Pars, Hoofd Uitvoering vestiging Heerenveen, vertelt dat er eind 2007 tien medewerkers zijn begonnen: ‘Het is een hele hechte ploeg. Gedurende de eerste tien weken trekken ze veel met elkaar op. Hieruit ontstaan ook vriendschappen. Zij beseffen dat het heel bijzonder is dat ze aan dit project kunnen deelnemen.’ Andersom heeft het traject ook veel impact op hem. Jelte Pars: ‘Het gaat om menselijk contact. De belangrijkste factor binnen je bedrijf is de mens, anders kunnen we ons werk niet doen. Ik heb met verbazing gekeken naar vooral de ontwikkelingen van deelnemers tijdens het traject.’

36-45 jaar 46-55 jaar

2008

18 Q 3 20 0 8 Nederlandse beroepsbevolking

Technici in de dop Vooral technisch talent blijkt moeilijk te vinden. Om technici al vroeg te interesseren voor een baan bij Nuon zijn er afspraken gemaakt met onder meer diverse ROC’s. Nuon biedt jongeren met een aanvullende technische opleiding een baangarantie en draagt de opleidingskosten. Daarnaast is het van groot belang ervaren technici voor Nuon te behouden en ook in hen te blijven investeren. Nuon zet de werkgelegenheid- en scholingsprogramma’s ook de komende tijd voort, net als de traineeships en het ontwikkelen en trainen van medewerkers. Annemarie Kuks: ‘Je moet blijven investeren in mensen, ook in tijden van economische tegenspoed, anders vallen er jaren later gaten op bepaalde managementniveaus of op specifieke, vooral technische, vakgebieden. Dat deze aanpak werkt zien we ook bevestigd in mooie rapportcijfers, zoals een plaats in de jaarlijkse Intermediair top 25 van Beste Werkgevers.’

41

Lees meer over Nuon als werkgever vanaf pagina 79.

<

I n hou dsopgave

42 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

In De verdieping geven wij een uitgebreid beeld van de resultaten op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen die Nuon in 2008 heeft gerealiseerd. Ontwikkelingen in de resultaten worden verklaard en binnen beleidskaders geplaatst. De gerapporteerde resultaten passen in de Global Reporting Index (GRI) en zijn gegroepeerd onder dezelfde thema’s als in Nuon en de maatschappij.

De prijs van energie

De verdieping

Verspilde energie

Het vertrouwen van onze klanten

Klimaat en milieu

Groene stroom bestaat

Op weg naar CO2-neutraal

Voo­rzienings­ zekerheid

Publiek en privaat

Hebben kolen toekomst?

Nuts of noodzaak?

Veiligheid

Werkgelegenheid

Aandacht voor veiligheid

Grijs en groen

<

I n hou dsopgave De p ri j s va n en ergie   |   De verd ie p ing

43

De prijs van energie Nuon heeft zich ontwikkeld van energieleverancier tot energieadviseur, expert in alles wat met energie te maken heeft. Zo helpen wij klanten om energie te besparen en adviseren wij bij het zelf produceren van energie.

Verspilde energie

Energiebesparing Het verminderen van de energievraag door energiebesparing is een belangrijke stap in de overgang naar een duurzame energievoorziening. Voor Nuon betekent dit in de eerste plaats kritisch kijken naar de eigen energie-efficiëntie. Daarnaast helpen wij onze klanten bij het omlaag brengen van hun energieverbruik en daarmee het verlagen van hun energierekening.

Verspillingscampagne In de zomer van 2008 hebben wij de Verspillingscampagne gelanceerd. De belangrijkste boodschap van deze campagne is dat mensen gemiddeld tot 30% van hun dagelijkse energie ongemerkt verbruiken en dat deze ­verspilling kan worden tegengegaan zonder verlies van comfort. ­Onderdeel van de campagne is de ‘VerspillingsCheck’, waarmee mensen online inzicht krijgen in de energie die zij onbewust en onbedoeld ­verbruiken. Deze online check is, samen met de Online Bespaarwijzer en het Online Energieadvies, door meer dan 100.000 klanten ingevuld.

Nuon MijnVerbruik Voor onze zakelijke klanten hebben we in 2007 Nuon MijnVerbruik ­geïntroduceerd als pilot. Dit is een online programma waarmee de klant zijn verbruik kan monitoren en analyseren. Door inzicht te geven in het energieverbruik stimuleren wij klanten om te besparen. In de monitor staan bespaartips en de klant kan zelf bekijken of een bespaarmaatregel heeft geleid tot een lager energieverbruik. In 2008 is Nuon MijnVerbruik verder ontwikkeld. Vanaf 2009 tonen we onder andere de CO2-uitstoot

van het opgevraagde verbruik (indicatief), zodat klanten zich meer bewust worden van hun milieu-impact. In 2009 zal het programma actief worden aangeboden aan onze zakelijke klanten.

Energiebesparingproducten Wij bieden verschillende producten en diensten aan om energiebesparing bij consumenten en zakelijke klanten te bevorderen. In 2008 zijn er: ■■ 9.236 zonnepanelen verkocht; ■■ 18.739 hr-ketels verkocht; ■■ 65.852 energielabels uitgegeven; ■■ 1.751 energiebesparingadviezen aan huis gegeven; ■■ 204.705 spaarlampen verkocht of gratis weggegeven; ■■ 9.938 Step2Save-energieboxen en -adviezen gratis verstrekt; ■■ Ruim 630.000 m2 isolatie aangebracht. In 2008 heeft Nuon isolatie toegevoegd aan het pakket van energie­ besparende maatregelen. Woningisolatie kan een belangrijke bijdrage leveren aan energiebesparing en daarmee aan het reduceren van de CO2-uitstoot. Daarnaast is isoleren een van de meest kostenefficiënte manieren om energiebesparing te realiseren. Door de overname van ­isolatiespecialist Rogro kunnen wij onze klanten nog beter adviseren over energiebesparing. In 2008 is in totaal ruim 630.000 m2 isolatie ­aangebracht, waarvan verreweg het meest in de vorm van spouwmuurisolatie. ­Spouwmuurisolatie kan gemakkelijk van buitenaf aangebracht worden en levert een relatief grote besparing op. Uitgaand van een gemiddeld aantal m2 per woning (ministerie van VROM) betekent

<

I n hou dsopgave

44 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

dit dat er bij ruim 23.000 woonequivalenten isolatie is aangebracht. Dat staat gelijk aan ruim 10.000 ton CO2-besparing. Ook zijn we in 2008 actief geweest in het verkopen van zonnepanelen aan consumenten en kleine bedrijven. We zijn tegemoetgekomen aan de vraag van klanten door speciale pakketten zonnepanelen aan te ­bieden. De verkoop hiervan is succesvol verlopen, waardoor in 2008 bijna 12.000 m2 is toegevoegd aan het Nederlandse areaal aan zonnepanelen. Wij bieden consumenten ook de mogelijkheid van een bezoek aan huis door een energieadviseur. In de Nuon Energiewinkels kunnen klanten terecht voor advies over energiezuinige apparaten en tips om minder energie te verspillen (zie ook ‘Nuon Energiewinkels’). Tevens is een ­website gelanceerd waar klanten tips kunnen vinden over het besparen van energie en eigen tips kunnen uitwisselen. Afgelopen jaar zijn in de Nuon Energiewinkels en via de webwinkel ruim 204.705 spaarlampen verkocht. Daarnaast heeft Nuon in het kader van het EK Voetbal 175.000 spaarlampen met oranje kapje laten maken, de Nuon Nederlamp, om gratis uit te delen. Samen kunnen deze ­spaarlampen een besparing opleveren van ruim 7.000 ton CO2 per jaar.

Nuon Energiewinkels Nuon vindt het belangrijk dat zij haar klanten ook persoonlijk van dienst kan zijn. Daarom heeft Nuon sinds 2001 op verschillende locaties ­verspreid over Nederland Energiewinkels geopend. Uit onderzoek bleek namelijk dat klanten behoefte hebben aan persoonlijk contact én aan een totaaloplossing op het gebied van energie, verwarming en veiligheid. In Nederland is dit een uniek concept, Nuon is de enige energie­leverancier die haar klanten deze mogelijkheid biedt. In de Nuon Energiewinkel komen alle producten en diensten van Nuon samen. Bezoekers kunnen op één plek de producten zien, vergelijken en ervaren. Er is een uitgebreid assortiment hr-ketels en designradiatoren. Ook vinden geïnteresseerden hier elektronische huisbeveiliging, isolatie, producten voor energiebesparing, abonnementen voor service en onder­ houd van verwarmingsinstallaties en contracten voor gas en elektriciteit. Ten slotte kan de klant in de Energiewinkel terecht met allerlei vragen over de verdere dienstverlening van Nuon.

Energieadviezen voor onze zakelijke klanten In de zakelijke markt bieden wij klanten vanuit ingenieursbureau Ebatech, een volledige dochter van Nuon, een compleet pakket van diensten aan op het gebied van installatie­techniek en energiebesparende dienstverlening. Daartoe behoren onder andere het uitvoeren van scans om inzicht te krijgen in het energie­verbruik en daarmee het verbeterpotentieel in kaart te brengen. Daarnaast ondersteunt Ebatech organisaties op het gebied van energie­(kosten)besparing en CO2-reductie door doelgericht energiebeheer. Hiermee helpen wij onze klanten met het verduurzamen van hun bedrijfs­voering en tegelijkertijd met het realiseren van een ­kostenreductie. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat 70% van de klimaat­ installaties in Nederland niet goed is afgesteld. Door deze goed in te stellen kan een energiebesparing van wel 30% gerealiseerd worden. Daarnaast kan het stimuleren van bewustwording bij de medewerkers van onze klanten het energieverbruik verder omlaag brengen.

Decentrale opwek met zonne-energie In de ontwikkeling van grootschalige zonne-energie speelt de flexibele zonneceltechnologie van Nuon-dochter Helianthos een belangrijke rol. De ultradunne zonnecellen, stevig verpakt in laminaat, moeten uiteindelijk elektriciteit leveren tegen dezelfde kostprijs als elektriciteit die op ­conventionele wijze is geproduceerd. Het flexibele, lichtgewicht zonnecellaminaat (ook wel zonnecelfolie genoemd) biedt de mogelijkheid van installatie op bijvoorbeeld fabriekshallen zonder dat de dragende constructie daarvoor aangepast hoeft te worden. Naast integratie in de bebouwde omgeving zijn ook toepassingen in de elektrificatie van het platteland in ontwikkelingslanden mogelijk. In 2008 is voor de verdere ontwikkeling van het zonnecellaminaat en de eerste grootschalige productie een proeffabriek gebouwd op industriepark Kleefse Waard in Arnhem. Nadat in 2007 een eerste strook laminaat van 6 meter lengte bij 30 centimeter breedte gemaakt werd, zijn in 2008 de processen voor industriële productie geïmplementeerd in de proef­ fabriek: de laminaten kunnen nu aan de rol geproduceerd worden. Daarnaast werd in het laboratorium de stabiliteit van de prestaties van het product vastgesteld en bleek in een proefopstelling dat een breedte van 1,2 meter haalbaar is. In 2009 worden zowel de proces­ voering als de elektrische opbrengst van de laminaten geoptimaliseerd.

<

I n hou dsopgave De p ri j s va n en ergie   |   De verd ie p ing

Voorkomen beëindiging energielevering Het incassobeleid van Nuon is erop gericht het ontstaan of het verder opbouwen van problematische schulden bij klanten te voorkomen. Nuon voert daartoe een streng, maar rechtvaardig incassobeleid. Sinds 2005 heeft n.v. Nuon verschillende convenanten met GGD’s, schuldhulpverleningsinstanties en kredietinstellingen, zoals de Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK), over de uitwisseling van persoons­ gegevens. Met deze convenanten kunnen we binnen de grenzen van de Wet bescherming persoonsgegevens toch instanties tijdig informeren over situaties waarin hulp nodig is aan klanten als gevolg van psychiatrische en/of psychosociale problemen. Zo kan ­afsluiting van energie door de netbeheerder bij hulpbehoevende klanten worden voorkomen. ­Daarnaast zijn de mogelijkheden voor het verkrijgen van een betalings­regeling ­verruimd. Ook als de klant een medische ­verklaring heeft waaruit blijkt dat afsluiting zeer ernstige gezondheids­risico’s teweegbrengt, zal niet worden overgegaan tot beëindiging van het leveringscontract. In die gevallen is het beleid van Nuon om samen met de klant te kijken naar maatregelen om het verder oplopen van schulden te voorkomen. Op 3 december 2006 is een ministeriële regeling van kracht geworden rond het afsluiten van energie. Deze regeling stelt dat klanten in de ­periode van 1 oktober tot 1 april alleen mogen worden afgesloten door de netbeheerder als de klant weigert schuldbemiddeling te aanvaarden, als er sprake is van fraude óf als de klant geen leverancier heeft. Nuon gaat in de uitvoering van het beleid een stap verder dan de ministeriële regeling door het gehele jaar hetzelfde beleid te voeren. Dus ook in de zomerperiode passen wij de regels uit de ministeriële regeling toe.

45

Door afgesloten convenanten en ons proactief beleid ter voorkoming van het ontstaan of verder opbouwen van schuldsituaties is het steeds minder vaak nodig om over te gaan tot contractbeëindiging. Beëindiging energielevering1 Aantal

10.000 8.000

7.868

8.362

8.043 5.965

6.000

4.535

4.000 2.000 0

2 004

2 005

2 006

2 007

2008

Afsluitingen Continuon Netbeheer Meldingen beëindiging energieleveringscontract Nuon 1

Betreft levering aan consumenten/kleinzakelijke klanten van zowel elektriciteit als gas. Een geval van beëindiging van het leveringscontract wordt door de leverancier gemeld bij de betreffende netbeheerder, die tot afsluiting kan overgaan als de klant niet binnen 10 dagen een andere leverancier heeft gekozen. Voor 2008 is hier gerapporteerd over het aantal meldingen van beëindiging van leveringscontracten door Nuon bij Nederlandse netbeheerders. De historische gegevens (2004 tot en met 2007) betreffen daadwerkelijke afsluitingen door Continuon Netbeheer (inmiddels onderdeel van Alliander) na meldingen van Nederlandse energieleveranciers inclusief Nuon. De meldingen van beëindiging door Nuon bij andere netbeheerders zijn hierin niet weergegeven.

<

I n hou dsopgave

46 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Het vertrouwen van onze klanten Klanttevredenheid en transparantie staan hoog in het vaandel bij Nuon. In 2008 heeft Nuon wederom hard gewerkt aan het verbeteren van de interne processen om zo onze klanten nog beter te kunnen helpen.

Groene stroom bestaat

Klanttevredenheid Nuon wil als beste gewaardeerd worden in klanttevredenheid. Daarom zijn we binnen Nuon continu bezig met het ­verbeteren van onze dienst­ verlening en processen. Dit doen wij door proactief te handelen, begrip te tonen voor de situatie van de klant en veel aandacht te geven aan de interne samenwerking. Hiernaar wordt regelmatig onderzoek gedaan, zowel kwantitatief als kwalitatief. Door middel van een management dashboard wordt ieder kwartaal inzichtelijk gemaakt hoe op specifieke indicatoren ten aanzien van klanttevredenheid wordt gescoord. De tevredenheid van onze klanten in de Nederlandse consumentenmarkt is in 2008 iets gestegen ten opzichte van 2007, van 84% naar 89% tevreden tot zeer tevreden klanten. In 2008 hebben wij een onafhankelijk bureau ingeschakeld om een klanttevredenheidbenchmark binnen de energiesector uit te voeren. Ook in deze benchmark presteert Nuon goed; wij nemen daarin een gedeelde eerste plaats in. In 2008 hebben wij ons met name gericht op de verbetering van een aantal processen binnen de dienstverlening die aan het begin van dat jaar minder goed scoorden. Dit betrof onder andere de processen rond aanmaning, klachtafhandeling en de jaarfactuur.

■■

■■

■■

■■

Aanmaanproces: er zijn diepte-interviews gehouden met klanten waarin gevraagd werd naar ervaringen en verbetermogelijkheden; Klachtenproces: er is een aantal arenasessies georganiseerd waarbij klanten zijn uitgenodigd om in groepsverband hun ervaringen met klachten en klachtafhandeling te delen met een groep medewerkers en managers van Nuon waarbij verbeterpunten zijn aangegeven; Dienstverleningsproces: het proces is geëvalueerd en verbeteringen zijn doorgevoerd. Er is met name gekeken naar het nemen van eigenaar­ schap en het aanpassen van het aanmaanbeleid door het afspreken van betalingsregelingen; Rekening: sinds 2008 bieden wij onze klanten de keus uit een ­uitgebreide nota of een compacte nota. De compacte nota bevat ­minder details en wordt door veel van onze klanten als beter leesbaar ervaren. Daarnaast is de uitgebreide nota beschikbaar voor klanten die juist behoefte hebben aan meer informatie.

Voor wat betreft de tevredenheid van onze zakelijke klanten is in 2008 ook een verbetering gerealiseerd. Het verbeterprogramma dat wij hiervoor hebben opgestart levert resultaten op. Binnen dit programma zijn drie thema’s benoemd: bereikbaarheid, klantenservice en een ‘één­ingangs­ principe’. De rode draad vormen transparantie van de organisatie en eigenaarschap van de klantvraag. Gemiddeld over 2008 zegt 81% van onze klanten binnen het grootzakelijke segment tevreden tot zeer tevreden te zijn over Nuon.

<

I n hou dsopgave H et ver tro uwen va n onze kla nten  |   De verd ie p ing

Klanttevredenheid Nederland1

Klanttevredenheid België1

%

%

100% 80%

100%

81

84

79 68

60%

84 77

66 60

88 89

89 78 75

81 77

80%

75

60%

40%

40%

20%

20% 0%

2004 Consumenten Kleinzakelijke klanten

2

95 88

66

0%

1

92

47

2 005

2006

2007

20 0 8

2 006

Grootzakelijke klanten2

Klanttevredenheid is gedefinieerd als het deel van de ondervraagde klanten dat aangeeft tevreden of zeer tevreden te zijn over de dienstverlening van Nuon. Sinds 2005 wordt de tevredenheid van grootzakelijke klanten gemeten.

Voor zakelijke klanten hebben we binnen Nuon onder meer het bedrijfsonderdeel Nuon Energy Solutions (EnSo). EnSo levert warmte, koude en elektriciteit (waaronder noodstroom) aan zakelijke klanten met een energie-installatie zoals een warmtekrachtkoppeling (WKK). Aan tuinders wordt ook CO2 afkomstig van gereinigde rookgassen van WKK’s geleverd. Daarnaast verzorgt EnSo de terugkoop van door WKK’s geproduceerde elektriciteit. In 2008 hebben klanten op persoonlijke uitnodiging van EnSo deelgenomen aan een eigen klanttevredenheid­onderzoek. Het meeste zijn klanten van EnSo te spreken over de bereikbaarheid en hun exploitatiemanager. Facturatie en klachtafhandeling zijn twee onderwerpen die in 2009 ­speciale aandacht verdienen. In België is de klanttevredenheid van onze consumenten in 2008 gestegen naar 95%. In 2007 bedroeg deze nog 92%. Deze slag hebben wij kunnen maken door de focus te leggen op het in één keer oplossen van klantklachten en het verder verbeteren van onze interne processen inzake ­bijvoorbeeld verhuizingen en pre-switches.

2 007

2008

Consumenten Zakelijke klanten 1

Nuon België meet sinds 2006 de klanttevredenheid. In 2008 is door Nuon België de meetmethodiek van tevredenheid van zakelijke klanten aangepast, waardoor klanttevredenheid gedefinieerd is als het deel van de ondervraagde klanten dat aangeeft zeer tevreden ('delighted') te zijn over de dienstverlening van Nuon. Hierdoor is vergelijking met de waarden van 2006 en 2007 slechts beperkt mogelijk.

De tevredenheid van onze zakelijke klanten in België is terug­gelopen van 88% in 2007 naar 75% in 2008. In tegenstelling tot 2007 werd er in 2008 niet meer gepeild op klanttevredenheid, maar op ­‘customer delightness’, de lat is met andere woorden veel hoger gelegd. Cijfers van 2007 en 2008 zijn dan ook moeilijk vergelijkbaar. In Duitsland hebben we in 2008 voor het eerst een klanttevredenheid­ onderzoek uitgevoerd. Hieruit komt naar voren dat de tevredenheid van onze consumenten en kleinzakelijke klanten in Duitsland 90% bedraagt. Dit betekent dat 90% van onze klanten in Duitsland aangeeft tevreden of zeer tevreden te zijn met Nuon.

<

I n hou dsopgave

48 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Klachtenafhandeling consumenten/kleinzakelijke klanten Nederland Aantal

175

155 140

137

105 70 35

16

de klacht eerst ons hele klachtenproces te laten doorlopen. Maar een klant kan na een uitspraak van de Klantenman toch nog naar de Geschillencommissie stappen. Een uitspraak van de Geschillencommissie is voor zowel de klant als voor Nuon een bindende uitspraak. In 2008 zijn er 155 klachten door de externe Geschillencommissie behandeld. We hebben in 2008 de ontvangen klachten sneller en meer naar tevreden­ heid kunnen oplossen, zodat er minder doorstroom naar de Klantenman en de Geschillencommissie heeft plaatsgevonden. Deze trend zet zich door in het aantal gevallen waar de klant in het gelijk is gesteld door de Geschillencommissie. In 2008 is de klant in 16 gevallen in het gelijk gesteld.

0 Ontvangen door Klantenman1

1

2

Behandeld door Geschillencommissie2

Klant in gelijk gesteld door Geschillencommissie2

De Klantenman is een door Nuon ingesteld klachtenpunt dat onafhankelijk van Nuon werkzaam is. Nuon betaalt echter wel de (loon)kosten. De Geschillencommissie Energie en Water is een onafhankelijke landelijke commissie. Klant en Nuon dienen beide akkoord te zijn met betrekking tot bindende arbitrage door de commissie. De Geschillencommissie is een alternatief voor rechtsgang.

Klachten In 2008 hebben wij in totaal 31.688 klachten ontvangen in Nederland. Elke uiting van een (potentiële) klant waaruit blijkt dat deze niet tevreden is over Nuon nemen wij uiterst serieus en wordt als een klacht aangemerkt. Klachten worden binnen ons Customer Care Center (CCC) behandeld. Als er na het voorleggen van een eerste en tweede oplossing nog geen akkoord is bereikt wordt de klacht behandeld door de Klantenman, de ‘Nuon Ombudsman’. De Klantenman staat los van het CCC en werkt onafhankelijk. De Klanten­man beoordeelt de beantwoording van de klacht op objectieve wijze ­volgens het ombudsmanprincipe. Het oordeel van de Klantenman is niet bindend; de klant heeft tenslotte nog de mogelijkheid om naar de Geschillencommissie te gaan. In 2008 zijn 137 klachten behandeld door de Klantenman. De Geschillencommissie Energie en Water is een onafhankelijk orgaan waar klanten geschillen met energiebedrijven kunnen voorleggen. In principe kan de klant altijd naar de Geschillencommissie. Omdat we de klacht natuurlijk het liefst zelf oplossen, proberen we altijd om

Groenestroomproducten Nuon biedt haar consumenten en kleinzakelijke klanten Nuon NatuurStroom en Nuon GroenStroom. Nuon NatuurStroom wordt volledig afgedekt met garanties van oorsprong uit CO2-vrije productie, dus energie uit zon, wind en waterkracht. Nuon GroenStroom wordt daarnaast ook afgedekt met energieproductie uit biomassa. Nuon helpt bovendien Nuon NatuurStroom­klanten actief om energie te besparen (zie ook Groene stroom bestaat). In 2008 is het aantal grootzakelijke klanten dat groene stroom bij ons afneemt aanzienlijk gestegen en bovendien hebben zij een groter deel van hun totale inkoop vergroend via het product Nuon GroenGarant. In 2007 leverden wij 311 GWh aan groene stroom aan onze grootzakelijke klanten, in 2008 was dit 660 GWh. Zie ook de grafiek op pagina 51. Aandeel Nuon Natuur- en GroenStroomklanten van totaal consumenten/kleinzakelijke klanten Nederland %

86,6%

Grijze stroom

13,4%

Nuon Natuur- en GroenStroom

<

I n hou dsopgave 49

H et ver tro uwen va n onze kla nten  |   De verd ie p ing

Nuon NatuurStroomlevering per jaar1

Bronnen van geleverde Nuon NatuurStroom1

GWh

Klanten x 1.000

1.000

GWh

150

132

126

625

569 124

125

120

120

500

90

375

400

60

250

200

30

125

800 600

569

544

588

537

588 2 69

544 13 2 70

0

1

2006

2007

2 95

507

2 70

20 0 8

2 004 Wind Waterkracht

Betreft producten voor consumenten, kleinzakelijke en grootzakelijke klanten. Voor Nuon NatuurStroom wordt wind, zon en kleinschalige waterkracht ingezet. 1

Nuon NatuurStroom In 2008 is in totaal 506,8 GWh aan Nuon NatuurStroom geleverd aan ruim 120.000 klanten in Nederland. In vergelijking met 2007 is dat een lichte daling.

Nuon GroenStroom In 2008 is in Nederland in totaal 813 GWh aan Nuon GroenStroom ­geleverd aan consumenten en kleinzakelijke klanten. In totaal namen 187.000 klanten in 2008 Nuon GroenStroom bij ons af. In vergelijking met vorig jaar is het aantal Nuon GroenStroomklanten licht gedaald, net als het geleverde volume Nuon GroenStroom.

458

501

435

451

0

0

2 0 05

548

507

498

2004

11 2 74

2

2 005

2 006

2 007

2008

Zon Overig2

Betreft producten voor consumenten, kleinzakelijke en grootzakelijke klanten. De categorie Overig is ontstaan door het tekort aan inzet van NatuurStroomgaranties in 2006.

Nuon Duitsland en Nuon België In Duitsland willen wij onze positie op de markt verstevigen en staan we inmiddels bekend als een vernieuwende en duurzame leverancier. Zo bieden wij in Duitsland Geniaale Strom aan. Geniaale Strom wordt volledig opgewekt uit waterkracht. Bovendien betaalt een klant van Geniaale Strom geen vastrecht, maar alleen de prijs van de afgenomen elektriciteit per kWh. De energiekosten zijn dan per maand direct terug te leiden tot het verbruik, waardoor de klant extra wordt gestimuleerd om energie te besparen. Aan het eind van het jaar hadden 1.749 klanten voor Geniaale Strom gekozen. In België hebben wij eveneens een duurzame reputatie opgebouwd. Het leveringsbedrijf onderscheidt zich op de markt door groene producten aan te bieden tegen concurrerende prijzen.

<

I n hou dsopgave

50 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

In onderstaande tabel is aangegeven uit welke bronnen Nuon NatuurStroom is opgebouwd, uitgesplitst naar klantgroep. Het grootste deel daarvan wordt afgedekt met Nederlandse windenergie.

Daaronder is vervolgens per klantgroep aangegeven hoeveel klanten Nuon NatuurStroom afnemen en hoeveel er totaal aan de ­verschillende klantgroepen is geleverd.

Nuon NatuurStroomboekhouding 2008  |  RA-geverifieerd <> GWh

Bron op basis van garanties van oorsprong1 Eigen productie Nederland

Inkoop Nederland

Totaal

Consumenten en kleinzakelijke klanten 294,376 1,523 4,989 300,888

333,638 0,330 0,011 333,979

628,014 1,853 5,000 634,867

Subtotaal

46,730 – 64,871 111,601

40,220 – 0,129 40,349

86,950 – 65,000 151,950

Subtotaal

412,489

374,328

786,817

Wind Zon Waterkracht - kleinschalig

Subtotaal Grootzakelijke klanten Wind Zon Waterkracht - kleinschalig

-280,056

Overschot 2

Totaal

506,761

Levering3 Aantal klanten

Levering3

per 31 december 2008

GWh

Consumenten en kleinzakelijke klanten 120.058

424,811

304

81,950

120.362

506,761

Grootzakelijke klanten

Totaal 1 In 2 3

2008 zijn geen garanties van oorsprong uit buitenlandse productie ingezet. Het overschot aan ingekochte garanties van oorsprong is ingezet voor Nuon GroenStroom en bestaat volledig uit wind. Levering betekent in dit geval levering van groene waarde in de vorm van garanties van oorsprong voor Nuon NatuurStroom.

<

I n hou dsopgave H et ver tro uwen va n onze kla nten  |   De verd ie p ing

Totale levering van groene stroom aan grootzakelijke klanten1

Totale levering van groene stroom aan consumenten/kleinzakelijke klanten1 GWh

Klanten x 1.000

5.000

GWh

Klanten

1.000

600

530

125

107

392

4.000

800

400

100

281 213

3.000 2.000

187

2.155 1.753

660 200

600

0

400

1.000

933

813

50

2007

20 0 8

25

200 0

0

1

75

69

311

1.407

2004

2 0 05

51

2006

Betreft product Nuon GroenStroom voor consumenten en kleinzakelijke klanten.

0

2 007 1

2008

Betreft het product Nuon GroenGarant, waarbij het contractvolume vergroend kan worden. De waarde in 2007 is inclusief 7 klanten/9.967 MWh van het inmiddels uitgefaseerde product GreenStep.

Nuon Natuurcertificaat Nuon biedt aan consumenten en kleinzakelijke klanten het product Nuon Natuurcertificaat aan om de CO2-uitstoot door gasverbruik te ­compenseren aan de hand van Voluntary Emission Reduction ­(VER)­-certificaten. In totaal is hiermee 24.309 ton CO2 gecompenseerd. In 2008 maakten ongeveer 10.000 klanten gebruik van dit product. Dit klantaantal is lager dan het aantal in 2007. De reden hiervoor is een marketingactie in 2007 waarbij wij dit product actief hebben aangeboden aan Nuon NatuurStroomklanten, wat wij in 2008 niet hebben gedaan.

Voor zakelijke klanten is in 2008 een pilot uitgevoerd met het aanbieden van een compensatieproduct voor het eigen gasverbruik onder de naam KlimaatNeutraal Gas. Nuon heeft ervoor gekozen dit product eerst als pilot in de markt te zetten. De redenen hiervoor zijn met name de onvolwassenheid van de markt voor vrijwillige CO2-compensatie, de vraag in de zakelijke markt en implementatie in de systemen. In 2009 vindt er een evaluatie plaats om te kijken of er genoeg ­interesse is in de zakelijke markt om het product verder te ontwikkelen.

<

I n hou dsopgave

52 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Klimaat en milieu In 2050 wil Nuon CO2-neutraal opereren. Efficiënt omgaan met energie, investeren in duurzame productiecapaciteit en intussen zo schoon mogelijk energie produceren zijn de drie pijlers waar deze ambitie op steunt.

Op weg naar CO2-neutraal

Productiecapaciteit duurzame energie In 2008 hebben wij in totaal 1.448 GWh duurzame energie geproduceerd. In 2007 was dit nog 1.415 GWh.

Opgestelde productiecapaciteit duurzame energie MW

750

654

In de grafiek hiernaast is de opgestelde productiecapaciteit duurzame energie weergegeven naar type bron. Deze grafiek laat zien dat de ­opgestelde productiecapaciteit ten opzichte van 2007 gelijk is gebleven. Ten opzichte van de jaren 2004 en 2005 is er een dalende trend te zien. In 2004 en 2005 had Nuon verschillende windproductielocaties in het buitenland in haar bezit. Deze zijn gefaseerd verkocht, omdat Nuon focust op haar kernlanden (Nederland, Duitsland en België). In 2007 is het aandeel windenergie toegenomen door de ingebruikname van een groot windpark op zee.

600

14 40 11 461

450

10 40 11

300

394 315 4 40 8

2 40 8

394

2 26 8

150

589

400

263

359

345

0

2 004 Wind1 Zon 1

2 005

2 006

2 007

2008

Waterkracht Biomassa

Betreft het totaal aan productiecapaciteit wind uit zowel meerderheids- als minderheidsdeelnemingen. In voorgaande jaren is alleen overcapaciteit van meerderheidsdeelnemingen gerapporteerd. In 2007 bedroeg de productiecapaciteit wind uit meerderheidsdeelnemingen 324 MW en 21 MW uit minderheidsdeelnemingen. Voor 2008 is 329 MW afkomstig uit meerderheids- en 30 MW uit minderheidsdeelnemingen.

<

I n hou dsopgave K l imaa t en m i l ie u   |   De verd ie p ing

53

Duurzame productiecapaciteit en productie per opwektype  |  RA-geverifieerd <> Productiecapaciteit

Productie1

2008

2008 naar rato Nuon ­eigendom

2007

2008

2007

MW

MW

MW

GWh

GWh

Wind2 Nederland Buitenland

Subtotaal

311 48 359

208 28 236

26 0 26

26 0 26

40

8 8

8 8

8

2 – 2

2 – 2

–

394

272

297 48 345

1.342 – 1.342

1.252 – 1.252

Waterkracht Kleinschalig Nederland Kleinschalig buitenland

Subtotaal

26 14

76 0 76

109

4 4

4

71 38

Zon Zonnepanelen (PV)

Subtotaal

8

4

Biomassa Kleinschalig Meestook Buggenum-centrale

Subtotaal Totaal

2

7 19 26

49

394

1.448

1.414

2

7 42

1 De

duurzame productie zoals weergeven in deze tabel omvat alle duurzame elektriciteit die Nuon als producent en economisch eigenaar via een netaansluitpunt op het elektriciteitsnet zet. In het jaarverslag over 2007 is de productie nog verantwoord naar rato van juridisch eigendom en bedroeg 666,5 GWh. De wijziging in waarderingsgrondslag heeft alleen effect op de windproductie. Deze bedroeg in 2007 volgens de oude waarderingsgrondslag 504,2 GWh, volgens de nieuwe grondslag is dat 1.252,4 GWh. Het verschil wordt veroorzaakt door het meetellen van windproductie uit minderheidsdeelnemingen en derde partijen die wij als economisch eigenaar op het elektriciteitsnet zetten en het niet meer meetellen van de buitenlandse windproductie (die niet door ons op het elektriciteitsnet gezet). 2 Betreft het totaal aan productiecapaciteit wind uit zowel meerderheids- als minderheidsdeelnemingen. In voorgaande jaren is alleen overcapaciteit van meerderheidsdeelnemingen gerapporteerd. In 2007 bedroeg de productiecapaciteit wind uit meerderheidsdeelnemingen 324 MW en 21 MW uit minderheidsdeelnemingen. Voor 2008 is 329 MW afkomstig uit meerderheids- en 30 MW uit minderheidsdeelnemingen.

Wind Het grootste gedeelte van onze duurzame productiecapaciteit bestaat uit windmolens, in totaal 359 MW. In 2004 en 2005 is de opgestelde windproductiecapaciteit afgenomen. Dit is het gevolg van het besluit om de windparken buiten onze kerngebieden Nederland, België en Duitsland af te stoten. In 2008 heeft Nuon drie nieuwe windparken in gebruik genomen en zijn er twee verkocht.

In 2008 hebben wij een samenwerkingsovereenkomst gesloten met 63 agrariërs, verenigd in windmolenvereniging De Zuidlob. Deze samen­ werking moet leiden tot de realisatie van een windpark van minstens 108 MW in Zeewolde. Het windpark zal bestaan uit 3 maal 12 molens van elk 3 tot 4,5 MW en zal circa 75.000 huishoudens van stroom kunnen voorzien. Daarmee is het een van de grootste parken in Nederland op land. Het streven is om dit windpark in 2012 in gebruik te nemen.

<

I n hou dsopgave

54 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

In 2009 wordt een aantal nieuwe windprojecten opgestart. Daartoe behoren onder andere een nieuw windpark in zee voor de Nederlandse kust en twee windparken voor de kust van Vlaanderen.

Waterkracht De productie van elektriciteit door middel van waterkracht is in 2008 afgenomen ten opzichte van voorgaande jaren, dit doordat we onze ­buitenlandse activiteiten in dit kader hebben stopgezet. In 2008 zijn in onze Nederlandse waterkrachtcentrales in Maurik in de Nederrijn (10 MW) en Alphen in de Maas (14 MW) nieuwe besturingssystemen in gebruik genomen waardoor met een fijnere afstelling van de installatie meer elektriciteit uit het water gewonnen kan worden.

Herkomst van warmte voor levering aan klanten PJ

3,5 2,8

3,4 2,8

2,9

2,7 0,6

0,5

0,5

0,6

2,1

0,6

0,5

0,6

0,5

0,5

0,3

0,3

0,3

0,4

1,4

0,5

2,9

0,4

0,7

1,3

1,2

1,5

2,0

1,6

0,0

Overig Daarnaast lopen er verschillende andere initiatieven om de opgestelde duurzame productiecapaciteit te vergroten, zoals bijvoorbeeld het ­Zoneiland Almere. In de nieuwbouwwijk Noorderplassen-West zal met 7.000 m2 oppervlak aan warmtecollectoren de op drie na grootste thermische warmte-installatie in de wereld komen en de eerste in Nederland. De zonnecollectoren leveren jaarlijks 9.750 GJ aan energie. Daarnaast hebben wij een biomassacentrale in Lelystad en de mogelijkheid tot meestook van biomassa in onze centrale in Buggenum.

Stadswarmte Gebruikmaken van restwarmte uit bijvoorbeeld de industrie of warmte die vrijkomt bij elektriciteitsproductie is een beproefd duurzaam concept, waarmee een belangrijke bijdrage wordt geleverd aan de reductie van CO2-uitstoot. De restwarmte die nu wordt gebruikt en waardoor de inzet van fossiele brandstoffen wordt gereduceerd, levert jaarlijks een besparing op van meer dan 100 miljoen m3 aardgas en een vermindering van ­CO2-uitstoot die vergelijkbaar is met de jaarlijkse uitstoot van ongeveer 70.000 personenauto’s. In 2008 is in totaal 5.241 TJ warmte geleverd aan onze klanten. Dit is een stijging van meer dan 10% ten opzichte van vorig jaar. Het grootste deel van alle warmte die wij leveren is afkomstig van ­energiecentrales van Nuon en derden. Dit is in de volgende grafiek weergegeven.

2 004 Energiecentrales Nuon Energiecentrales derden

2 005

2 006

2 007

2008

Afvalverwerkingsinstallaties WKK’s

In 2008 zijn verschillende nieuwe stadswarmteaansluitingen gerealiseerd in onder andere Amsterdam-West, de Amsterdamse wijk IJburg en de nieuwbouwwijk Schuytgraaf in Arnhem. Daarnaast is in 2008 met de gemeente Almere afgesproken om de stadswarmte voor Almere Poort te leveren vanuit onze bestaande elektriciteits­ centrale in Diemen. De verwachting is dat hiermee circa 11.000 klanten aangesloten kunnen worden op het stadswarmtenet. De restwarmte van deze centrale wordt nu al gebruikt voor de stadswarmtenetten in Amsterdam Zuid-Oost, IJburg en op de Zuidas. Uitbreiding van de installatie in Diemen met een extra rookgaskoeler zorgt ervoor dat nog meer restwarmte wordt benut. De warmte wordt door een nog aan te leggen warmtetransportleiding ook naar Almere getransporteerd. Zo wordt met de aansluiting van Almere Poort een CO2-emissiereductie behaald van 86%, die met de totale bebouwing van 11.000 woningen vergelijkbaar is met 16.500 ton CO2 per jaar. In de grafiek op de volgende pagina is de totale levering van warmte aan onze klanten weergegeven, alsmede het aantal klanten aan wie wij warmte leveren. In 2008 zijn er in totaal circa 5.200 klanten bijgekomen in de Amsterdamse wijk IJburg, Amsterdam-Nieuwwest, Amsterdam-Noord, Arnhem-Schuytgraaf, Nieuw Leyden in Leiden en Rotterdam-Hoogvliet.

<

I n hou dsopgave K l imaa t en m i l ie u   |   De verd ie p ing

Levering van koude aan klanten1

Levering van warmte aan klanten Klanten x 1.000 (WE)1

TJ

10.000

132

139

152

145

156

6.000 4.000

TJ

200

8.000

4.356

4.328

4.792

55

4.696

Klanten x 1.000 (WE)2

200

3

2,2 160

160

120

120

80

80

40

40

5.241

2.000

3,1

2

0,7

106

1 0

75

21 0

1

0

0

2004

2 0 05

2006

2007

20 0 8

WE = woningequivalent (zie woordenlijst voor definitie).

2 006 1 2

2 007

2008

Koude wordt sinds 2006 geleverd. WE = woningequivalent (zie woordenlijst voor definitie).

Nuon heeft de ambitie om het aantal warmteklanten binnen 10 jaar te verdubbelen tot circa 312.000. Daarvoor wordt enerzijds ingezet op het werven van meer klanten op bestaande warmtenetwerken, ­anderzijds wordt er actief gezocht naar nieuwe afzetgebieden.

computers en servers. Het iets opgewarmde water gaat vervolgens ­meteen terug naar de van nature warmere bovenlaag van de plas. Door zuurstof aan het water toe te voegen worden bovendien fosfaten en algengroei bestreden.

Koudelevering

Investeringen

Sinds 2006 levert Nuon ook duurzame koude aan klanten. Het aantal klanten dat koude afneemt en de hoeveelheid geleverde koude stijgt sinds 2006. In 2007 zijn in Amsterdam enkele nieuwe klanten aangesloten op het koude­netwerk op de Zuidas en in 2008 is de Vrije Universiteit ook aangesloten. Dit jaar heeft het Hoogheemraadschap Amstel, Gooi en Vecht toestemming gegeven voor gebruik van het water van de Ouderkerkerplas voor ­duurzame koeling van kantoren en andere gebouwen in kantorenpark Zuidoost. Koude (zo’n 5 à 6 graden Celsius) wordt onttrokken aan het koude water onder uit de plas en afgegeven aan water in het distributienet. Het koude water wordt vervolgens via dit net naar de gebouwen ­getransporteerd. Daar wordt het gebruikt voor de koeling van ruimtes,

Duurzame energieproductie In de grafieken op de volgende pagina zijn de investeringen in duurzame productiecapaciteit te zien, in euro’s en als percentage van het totaal aan investeringen. Nuon heeft in 2008 € 32 miljoen geïnvesteerd in duurzame productiecapaciteit. Dit is een stijging van € 7,4 miljoen ten opzichte van 2007. Van de investeringen in zon in 2008 is een grote investering opgenomen voor de bouw van de proeffabriek van Nuon Helianthos, waar zonnecellaminaat geproduceerd gaat worden. In de grafieken is het effect van het sluiten van de subsidieregeling Milieu­ kwaliteit van de Elektriciteitsproductie (MEP) goed merkbaar: vanaf 2006 is er beduidend minder geïnvesteerd in duurzame productiecapaciteit.

<

I n hou dsopgave

56 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Investeringen in duurzame productiecapaciteit1

| RA-geverifieerd2

¤ miljoen

75

Investeringen in warmte- en koudenetwerken1 ¤ miljoen

74,5

60

1,8 64,5

63,2

60

52,3

0,2

56,0

48

44,5 39,0

36

45

30,6 32,0

30

24,6

15

2004 Wind Zon3 1 2 3

64,5

72,7

0

2 0 05

63,0 2006

0,8

0,8 8,8

19,1

15,1

12,1

24 12 0

20 0 8

2007

2 004

Waterkracht

1

Betreft brutoinvesteringen. De aanduiding RA-geverifieerd betreft de gegevens vanaf 2006. De investeringen in zon van 2007 en 2008 betreffen investeringen in de Nuon Helianthos-proeffabriek.

2 005

2 006

2 007

2008

Betreft brutoinvesteringen en sinds 2006 omvat dit cijfer ook koudeprojecten.

Warmte- en koudenetwerken

Investeringen in duurzame productiecapaciteit als deel van totaal1

In de bovenstaande grafiek zijn de investeringen weergegeven die Nuon heeft gedaan met betrekking tot de levering van warmte en koude. In 2008 is in totaal € 44,5 miljoen geïnvesteerd, tegen € 39 miljoen in 2007.

€ miljoen

100%

75

65

32

25

63

80% 60% 40%

268

365

367

546

285

20%

Milieusubsidies Sinds 1 april 2008 is de regeling Stimulering Duurzame Energie ­productie (SDE) opengesteld voor de ondersteuning van duurzame energieproductie. De SDE kan worden beschouwd als de opvolger van de subsidieregeling MEP (Milieukwaliteit van de Elektriciteits­productie). De MEP-regeling stond sinds augustus 2006 niet meer open voor indiening van nieuwe subsidieaanvragen voor duurzame ­productie-installaties. De SDE ­ondersteunt onder meer duurzame ­energieproductie via wind op land, zonnepanelen en biomassa.

0%

2004

2 0 05

Overig Duurzame productiecapaciteit 1

Betreft brutoinvesteringen.

2006

2007

20 0 8

Het openstellen van de nieuwe subsidieregeling zal naar verwachting een gunstig effect hebben op het totaal aan opgestelde productiecapaciteit duurzame energie. Het werkelijke effect hiervan zal door de lange ­ontwikkelingstermijn van projecten naar verwachting pas over enkele jaren zichtbaar zijn. Het duurt bijvoorbeeld gemiddeld zeven jaar ­voordat een windpark is gerealiseerd.

<

I n hou dsopgave K l imaa t en m i l ie u   |   De verd ie p ing

Emissie CO2, NOx en SO2 per eenheid elektriciteitsproductie1

Milieusubsidies1 | RA-geverifieerd2

g/kWh

¤ miljoen

50

600

43 40

38

23

1 2 13

4 1 0,03 1

0,519

3 4 5

503

525

0,490

0,490 0,322

0,2

18

0,122

26

28

25

0,139

0,115

0,092

0,325

0,090

0,0

2004

2

587

0,4

0

1

558

0,6

2 1 10

MEP EIA

538

0,8

31

1 4

20

13

1 8 0,04 4

30

10

57

2 005

VAMIL3 CO2-reductieplan

2006

2007

20 0 8

2 004 CO2 2 NOx

IS4 Overig5

Betreft beschikte subsidies en fiscale faciliteiten: de subsidies in het kader van Milieukwaliteit van de Elektriciteitsproductie (MEP) zijn daadwerkelijk ontvangen, waarbij de prestatie is geleverd. Van de subsidies in het kader van de overige regelingen is een beschikking ontvangen, maar zijn nog niet in alle gevallen de prestaties (volledig) geleverd. De opgevoerde bedragen voor EIA (Energie Investering Aftrek) komen in aanmerking voor investeringsaftrek. De daadwerkelijke ontvangsten hangen naast levering van de prestatie af van de voorgeschreven staffel. De aanduiding RA-geverifieerd betreft de gegevens vanaf 2006. VAMIL betreft fiscale regelingen met betrekking tot afschrijving milieu-investeringen. IS betreft Innovatiesubsidie Samenwerkingsprojecten (SenterNovem). Overige subsidies betreffen tot en met 2005 tevens VAMIL en CO2-reductieplan; voor 2008 betreft overige subsidies de subsidie van de provincie Gelderland ten behoeve van de bouw van de productiecentrale van Nuon Helianthos.

Het grootste deel van de door Nuon ontvangen subsidies betreft subsidies uit de MEP van aanvragen van vóór augustus 2006. De categorie Overig betreft in 2008 het eerste deel van een subsidie van de provincie Gelderland voor de verdere ontwikkeling en opschaling van flexibele zonneceltechnologie door Nuon-dochter Helianthos.

Emissies naar lucht Bij de verbranding van brandstoffen ten behoeve van elektriciteits­ productie komen emissies vrij. Dat geldt voor alle brandstoffen die Nuon inzet voor de productie van elektriciteit: steenkool, aardgas, ­biomassa en hoogovengas. Tijdens het verbrandingsproces worden ­koolstof, zwavel en stikstof omgezet in koolstofdioxide (CO2), ­zwavel­dioxide (SO2) en stikstofoxiden (NOx). Deze stoffen hebben een negatief effect op het milieu en het klimaat.

1

2

2 005

2 006

2 007

2008

SO2

De elektriciteitsproductie betreft de totale productie uit duurzame bronnen en fossiele brandstoffen van energieproductiecentrales. Betreft de CO2-emissiefactor op basis van de productiemix. In onze centrales in Velsen worden de restgassen die vrijkomen bij de staalproductie van Corus ingezet als brandstof voor de productie van elektriciteit. Op deze wijze worden de hoogovengassen door Nuon nuttig gebruikt. De gassen bevatten een hoog percentage CO2. Met ingang van 2006 is met de Energiekamer van de NMa afgesproken dat Nuon de CO2-emissie in de brandstofmix corrigeert in verband met dubbeltelling. De CO2-emissiefactor van hoogovengas wordt berekend op basis van de inzet van aardgas.

De uitstoot van deze stoffen kan worden beperkt door het inzetten van verschillende technologieën. Zo kunnen rookgassen met katalysatoren en wassers gereinigd worden. En door te investeren in goede verbrandings­ technieken kan de vorming van stikstofoxiden worden beperkt. Daarnaast kunnen brandstoffen eerst vergast worden, een technologie die het mogelijk maakt de emissies van milieubezwarende stoffen nog verder te beperken. Wij zetten een combinatie van technieken en strategieën in om de ­uitstoot van schadelijke emissies te beperken. Zo investeren wij in de ontwikkeling van innovatieve oplossingen om CO2 af te vangen waarmee het mogelijk wordt om CO2 op te slaan. Bovendien heeft de verbetering van rendementen van onze installaties continu aandacht, omdat brandstofbesparing in alle gevallen tot vermindering van emissies leidt.

<

I n hou dsopgave

58 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

CO2-emissies

CO2-emissie als gevolg van elektriciteitsproductie1

Bijna alle CO2-emissies van Nuon ontstaan door de verbranding van ­fossiele brandstoffen in onze centrales. De grootste fluctuaties in onze CO2-uitstoot komen dus voort uit het meer of minder inzetten van onze centrales voor de productie van elektriciteit. Er wordt mondiaal ingezet op een forse reductie van CO2-emissies. Dit kan op meerdere manieren worden gerealiseerd: ■■ De inzet van duurzame energiebronnen voorkomt de inzet van fossiele brandstoffen en levert een fundamentele verbetering op; ■■ Het verhogen van het rendement van onze centrales levert minder CO2 per kWh geproduceerde energie op; ■■ Door CO2 af te vangen en op te slaan wordt voorkomen dat ­geproduceerde CO2 in de lucht terecht komt.

kton

Wij zijn op verschillende manieren actief om onze CO2-emissies te verlagen. Zo zijn in 2008 verscheidene projecten uitgevoerd om het rendement van onze centrales verder te verhogen. De upgrade van eenheid Merwede­ kanaal 12 van de centrale in Utrecht is daar een goed voorbeeld van. Daarnaast leiden investeringen in duurzame productiecapaciteit tot een verlaging van onze CO2-emissies.

1

Een ander voorbeeld is de proef met CO2-afvang bij de kolenvergassingscentrale in Buggenum die voor begin 2010 gepland staat. Met de proefinstallatie die hier gebouwd wordt, zal een test- en demonstratieprogramma doorlopen worden voor het afvangen van CO2. De feitelijke constructie van deze installatie gaat in 2009 van start. De ervaring die bij deze test wordt opgedaan kan vervolgens worden toegepast in de grootschalige afvang van CO2 bij de geplande Nuon Magnum-centrale.

12.500

10.215

10.000 7.500

8.917

8.160

5.000 2.500 0

2 006

2 007

2008

In onze centrales in Velsen worden de restgassen die vrijkomen bij de staalproductie van Corus ingezet als brandstof voor de productie van elektriciteit. Op deze wijze worden de hoogovengassen door Nuon nuttig gebruikt. De gassen bevatten een hoog percentage CO2. Met ingang van 2006 is met de Energiekamer van de NMa afgesproken dat Nuon de CO2-emissie in de brandstofmix corrigeert in verband met dubbeltelling. De CO2-emissiefactor van hoogovengas wordt berekend op basis van de inzet van aardgas. Bij deze waarden is deze correctie ook doorgevoerd.

De CO2-emissie als gevolg van de elektriciteitsproductie in 2008 laat een daling zien ten opzichte van 2007, net als de CO2-uitstoot per geproduceerde kWh. De schommelingen in CO2-emissie worden veroorzaakt door technische verbeteringen aan de installaties of doordat er meer of minder wordt geproduceerd. Zo is de lage waarde in 2006 te verklaren doordat in 2006 een kolencentrale lange tijd heeft stilgestaan. Tevens is de CO2-emissie afhankelijk van de buitentemperatuur. Als er meer warmte uit restwarmte geleverd wordt dan daalt de totale uitstoot van CO2. Over de jaren heen is het rendement van onze centrales steeds verder verhoogd, waardoor emissies afnemen. Daarnaast komt bij kolenvergassing zoals toegepast in onze centrale in Buggenum minder CO2 vrij dan bij conventionele stook van kolen.

<

I n hou dsopgave K l imaa t en m i l ie u   |   De verd ie p ing

59

CO2-emissie per productielocatie  |  RA-geverifieerd <> kton

CO2-emissie 2008 Buggenum Diemen IJmond1 Velsen1 Hemweg (Amsterdam) Lage Weide en Merwedekanaal (Utrecht) BMC Lelystad HWC Purmerend HWC Kanaleneiland (Utrecht) HWC Nicolaas Beetsstraat (Utrecht) HWC Nieuwegein HWC Overvecht (Utrecht) WKC Vlieland2 WKC Purmerend WKC Industriepark Emmtec WKC Industriepark De Kleef WKC Industriepark Sittard3 WKC Industriepark Heerlen3 WKC Industriepark Düren WKC Industriepark Heinsberg WKK-park (diverse locaties)

2007

1.217 615 472 1.492 3.250 1.039 0 6 0 1 2 0 – 150 245 114 4 5 35 7 265 8.917

1.212 574 559 1.553 4.415 1.076 0 18 0 1 2 0 1 106 264 111 – – 36 58 229 10.215

1 In

onze centrales in Velsen worden de restgassen die vrijkomen bij de staalproductie van Corus ingezet als brandstof voor de productie van elektriciteit. Op deze wijze worden de hoogovengassen door Nuon nuttig gebruikt. De gassen bevatten een hoog percentage CO2. Met ingang van 2006 is met de Energiekamer van de NMa afgesproken dat Nuon de ­­CO2-emissie in de brandstofmix corrigeert in verband met dubbeltelling. De CO2-emissiefactor van hoogovengas wordt berekend op basis van de inzet van aardgas. Bij deze waarden is deze correctie ook doorgevoerd. 2 In 2007 is een elektriciteitskabel van de vaste wal naar Vlieland in gebruik genomen, waarna de WKC uit productie is genomen. 3 Voor Industrieparken Sittard en Heerlen wordt in 2008 voor het eerst gerapporteerd.

NOx-emissies Nederland is op grond van Europese verdragen gebonden aan reductie van de uitstoot van stikstofoxiden (NOx). Per 2010 mag in Nederland niet meer dan 260 kton per jaar uitgestoten worden door verkeer, ­industrie en huishoudens.

De Nederlandse regering heeft in 2005 een handelssysteem geïntroduceerd voor NOx-emissies. Dit emissiehandelssysteem is een instrument om de uitstoot van NOx te beperken. Bedrijven die veel NOx uitstoten kunnen handelen in NOx.

<

I n hou dsopgave

60 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

NOx-emissies per productielocatie <> ton

NOx-emissie 2008

2007

124 405 417 1.193 987 962 23 3 0 1 1 0 – 224 223 154 – 3 23 5 389

Buggenum Diemen IJmond Velsen Hemweg (Amsterdam) Lage Weide en Merwedekanaal (Utrecht) BMC Lelystad HWC Purmerend HWC Kanaleneiland (Utrecht) HWC Nicolaas Beetsstraat (Utrecht) HWC Nieuwegein HWC Overvecht (Utrecht) WKC Vlieland1 WKC Purmerend WKC Industriepark Emmtec WKC Industriepark De Kleef WKC Industriepark Sittard2 WKC Industriepark Heerlen2 WKC Industriepark Düren WKC Industriepark Heinsberg WKK-park (diverse locaties)

Totaal

194 384 391 1.171 1.843 877 23 10 0 1 1 0 20 136 243 148 – – 25 43 335

5.138

5.846

1 In 2

2007 is een elektriciteitskabel van de vaste wal naar Vlieland in gebruik genomen, waarna de WKC uit productie is genomen. Voor Industrieparken Sittard en Heerlen wordt in 2008 voor het eerst gerapporteerd.

De totale emissies van NOx van Nuon laten sinds 2004 een dalende trend zien. Ook de NOx-emissie per geproduceerde kWh daalt sinds 2004. In 2008 is deze vrijwel constant gebleven ten opzichte van 2007, namelijk 0,325 g/kWh in 2008 versus 0,322 g/kWh in 2007. In 2007 is bijvoorbeeld in de Hemweg-centrale een DeNOx-installatie gebouwd om de uitstoot van NOx te verminderen. Deze installatie haalt stikstof­oxiden uit de rookgassen, waardoor de uitstoot van stikstofoxide beduidend afneemt. In 2008 is op initiatief van het ministerie van VROM besloten om de ­uitstoot van NOx verder te beperken na 2010. Met ingang van 2010 ­moeten alle grote stationaire inrichtingen aan een individuele prestatie-eis van maximaal 40 gram per GJ verbruikte brandstof voldoen. In 2008 is de uitstoot van NOx van de thermische centrales van Nuon binnen de aan Nuon toegestane hoeveelheid gebleven.

NOx-emissie per jaar ton

10.000

9.523 7.948

8.000

6.788 6.000

5.846 5.138

4.000 2.000 0

2 004

2 005

2 006

2 007

2008

<

I n hou dsopgave K l imaa t en m i l ie u   |   De verd ie p ing

SO2-emissies Emissies van zwaveldioxide (SO2) veroorzaken verzuring, net als de ­uitstoot van stikstofoxiden. Daarom is ook reductie van deze emissies gewenst. Via nationale emissieplafonds zijn voor alle Europese lidstaten maximale jaaremissies vastgesteld. Nederland moet de uitstoot van ­zwaveldioxide reduceren tot maximaal 50 kton in 2010. De Nederlandse regering heeft de 50 kton over de diverse sectoren en met name de industrie verdeeld. Voor de elektriciteitsproductiesector is in 2008 overeengekomen dat de SO2-emissies worden beperkt tot 13,5 kton per jaar in de periode 2010-2019. De elektriciteitsproducenten

61

hebben zich gezamenlijk gecommitteerd deze 13,5 kton per jaar aan te houden en daartoe een convenant afgesloten met de ministeries van VROM en Economische Zaken, het Interprovinciaal Overleg (IPO) en met branche­organisaties EnergieNed en VME. Dit convenant is in juni 2008 door alle partijen ondertekend. Door het convenant worden overschotten in de individuele en de gezamenlijke emissieruimte aan elkaar gekoppeld op basis van een jaarlijks vast te stellen prestatienorm die voor alle ­deelnemers gelijk is. Deelnemers worden geacht maatregelen te nemen als hun individuele prestatie achterblijft ten opzichte van de gezamenlijk vastgestelde (standaard)prestatienorm.

SO2-emissies per productielocatie <> ton

SO2-emissie 2008 Buggenum Diemen IJmond Velsen Hemweg (Amsterdam) Lage Weide en Merwedekanaal (Utrecht) BMC Lelystad HWC Purmerend HWC Kanaleneiland (Utrecht) HWC Nicolaas Beetsstraat (Utrecht) HWC Nieuwegein HWC Overvecht (Utrecht) WKC Vlieland WKC Purmerend WKC Industriepark Emmtec WKC Industriepark De Kleef WKC Industriepark Sittard1 WKC Industriepark Heerlen1 WKC Industriepark Düren WKC Industriepark Heinsberg WKK–park (diverse locaties)

Totaal 1 Voor

Industrieparken Sittard en Heerlen wordt in 2008 voor het eerst gerapporteerd.

2007

129 – 148 313 829 – – – 0 – 1 – – – – – – – 1 0 – 1.421

150 – 177 296 1.038 – – – 0 – 1 – – – – – – – 1 5 – 1.668

<

I n hou dsopgave

62 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

SO2-emissies per jaar

Koelwaterinname energieproductiecentrales1

ton

Miljoen m3/jaar

3.500

2.500

2.239

3.076

2.149

2.840

2.800

2.000

1.590

1.500

2.356

1.668 2.100

1.421

1.000

1.400

500

700 0

0

2004

2 0 05

2006

2007

20 0 8

2 006 1

Wij stootten in 2008 1.421 ton SO2 uit door verbranding en vergassing van steenkool en door verbranding van hoogovengassen in de centrales in Velsen en IJmond. Om de uitstoot van SO2 verder te verminderen is eenheid 8 van de ­ emweg-centrale in Amsterdam voorzien van een rookgasontzwavelings­ H installatie. Bij de centrale in Buggenum wordt het zogenaamde syngas uit de kolenvergasser in een gaswasser van SO2 ontdaan.

Emissies naar water Bij het produceren van elektriciteit komt warmte vrij. Deze warmte wordt in veel gevallen door het gebruik van koelwater afgevoerd. Vrijwel alle centrales van Nuon worden gekoeld met oppervlaktewater.

2 007

2008

Sinds 2006 wordt over koelwaterinname gerapporteerd.

Het geloosde water heeft een hogere temperatuur dan het oppervlaktewater waarin geloosd wordt, wat invloed heeft op het leefmilieu in het water. Bij de vergunningverlening worden zodanige eisen gesteld aan de warmtelozing, dat significante effecten worden voorkomen. De hoeveelheid warmtelozing vanuit elektriciteitcentrales kan worden verminderd door het leveren van stadswarmte. De restwarmte wordt dan gebruikt voor het verwarmen van het water dat gebruikt wordt voor stadsverwarming. Het leveren van stadswarmte gaat wel ten koste van een klein deel van de elektriciteitsproductie. Ook moet er voldoende vraag zijn naar stadswarmte voordat met het aanleggen van de benodigde infrastructuur en de levering van stadswarmte kan worden begonnen. Een deel van de restwarmte zal altijd moeten worden afgegeven aan het oppervlaktewater.

<

I n hou dsopgave K l imaa t en m i l ie u   |   De verd ie p ing

Beperken en hergebruik van reststoffen

Emissie van warmte in koelwater1 Absolute emissies in PJ

TJ/GWh

100 80

3,8 3,2

3,2

40

4,0 3,2 2,4

60

48,9 42,0

45,4

1,6 0,8

20 0

0,0

2006

2007

63

20 0 8

Gebruik van reststoffen en biomassa Het gebruik van biomassa kan in belangrijke mate bijdragen aan het ­verduurzamen van de energievoorziening, mits geproduceerd en ­verwerkt op duurzame wijze. De Nederlandse overheid heeft ­hiervoor een toetsingskader ontwikkeld bestaande uit de zogenoemde ‘Cramer-criteria’ waaraan biomassa zal moeten voldoen om als ­duurzaam aangemerkt te worden. Met deze criteria wordt onder andere getoetst of de productie van biomassa de productie van voedsel of andere producten van levensbehoefte niet verdringt, dat de emissie van broeikasgassen over de gehele keten een besparing van 50% tot 70% oplevert ten opzichte van het fossiele alternatief en dat er sprake is van een positieve bijdrage aan de lokale economie en het welzijn van betrokkenen.

Relatief naar eenheid productie2 1 2

Sinds 2006 wordt over koelwaterinname gerapporteerd. Betreft alleen productie van energieproductiecentrales die warmte lozen.

Afvalwater De centrale IJmond op het terrein van Corus maakt gebruik van hoogoven­ gas dat vóór verbranding gereinigd wordt van stof en andere schadelijke componenten. Dit gebeurt met behulp van een nat elektrostatisch filter, waar een verontreinigde en een schone afvalwaterstroom uit komen. In 2007 is als proef een zelfreinigend zandfilter gebouwd en vier maanden getest. Daarbij ging het er vooral om zoveel mogelijk water voor her­ gebruik in het filter terug te winnen. Als restproduct na het filter blijft een geconcentreerde vuilwaterstroom over. De proef is zo succesvol gebleken dat in 2008 besloten is een vergunning aan te vragen voor het zandfilter. De definitieve aanvraag wordt naar verwachting in april 2009 ingediend bij Rijkswaterstaat Noord-Holland. Met Corus is de afspraak gemaakt dat de vuilwaterstroom via een leiding aangesloten en gereinigd wordt in de waterzuiveringsinstallatie van Corus. Lozing van deze ­afvalstroom op het oppervlaktewater is dan in principe niet meer nodig.

Nuon heeft samen met alle relevante stakeholders de afgelopen twee jaar geparticipeerd in een werkgroep om deze criteria uit te werken in breed gedragen meetbare normen en standaarden. Deze normen zullen in de toekomst gebruikt gaan worden om biomassastromen te toetsen. De biomassa die Nuon inzet voor elektriciteitsproductie is milieuvriendelijk. In de biomassacentrale in Lelystad wordt jaarlijks ongeveer 25.000 ton schoon snoeihout verstookt om circa 3.000 huishoudens van warmte en stroom te voorzien. Dit hout komt uit de bossen van Staatsbosbeheer in de directe omgeving. In onze centrale in Buggenum wordt biomassa meegestookt; dat wil zeggen dat we voorafgaand aan de elektriciteitsproductie een deel van de kolen vervangen door biomassa. Het gaat hier vooral om houtzaagsel en reststromen uit de agrarische sector afkomstig uit ons omringende landen.

<

I n hou dsopgave

64 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Afvalstromen <> ton

Energieproductiecentrales Nederland 2008 2007

Overige locaties 2008 2007

Kantoorafval1 Papier en karton Klein gevaarlijk Overig

Subtotaal

– – – –

– – – –

319 3 486 808

365 3 535 903

Bedrijfsafval 54 61 56 6 0 6.293 6.469

Overig

Totaal

Papier en karton Metalen Hout Kunststoffen Grond Overig

Subtotaal

3.643

748 2.371 33 10 0 3.264 6.426

5.652

890

988

63

77

7.359

4.631

7.298

6.632

53 236 56 20 0 3.278

692 2.447 12 12 1.728 762

Gevaarlijk afval2

1 Voor

energieproductiecentrales wordt kantoorafval verwerkt met het bedrijfsafval. gesaneerde of afgevoerde PCB-houdende bedrijfsmiddelen in 2008 is 0.

2 Aantal

Bedrijfsafval Het bedrijfsafval van de centrales is sinds 2006 sterk afgenomen. In 2006 is er veel onderhoud gepleegd aan de centrales, wat leidde tot een grote hoeveelheid afval als gevolg van sloop en vervanging (34.786 ton). Dit verklaart de sterke daling van de hoeveelheid afval van de centrales in 2007. In 2008 is de hoeveelheid afval weer licht gestegen. Dit komt door

een toename in het overig afval van Industriepark Heinsberg waar groot onderhoud is gepleegd en een toename van het afval afkomstig van centrales, vooral verklaard door de sloop van oude gebouwen bij centrale Lage Weide. Het kantoorafval is in 2008 licht gedaald ten opzichte van 2007.

<

I n hou dsopgave 65

K l imaa t en m i l ie u   |   De verd ie p ing

Reststoffen energieproductiecentrales voor hergebruik

Gemelde klachten door omwonenden van bedrijfslocaties

kton

Aantal

300

75

261 240

258

3 49

274 2 70

225

52

180

49

68 221

51

137

60

3 59 43

0

Vliegas Gips

2 005

2006

2007

1

3 8

15

14

8

0

1 8

24

20 0 8

Bodemas/slak Zwavel

31

30

116

162

131

60

2004

45

51

36

120

157

3 54

3 58

2 004 Geluid Roet

Stank Licht

21 9

12 2 005

8 2 006

2 5 6

11

8 2 007

1 1 2 7

2008

Overig

Reststoffen van de productie van energie

Onze omgeving

Bij de centrales waar kolen worden verbrand of vergast (Hemweg 8 en de Buggenum-centrale) ontstaan reststoffen. Een deel van deze reststoffen heeft een goede gebruikswaarde en vormt een grondstof voor andere producten. Zo wordt de zwavel uit steenkool bij het verbrandingsproces op de Hemweg-centrale afgevangen en later met een chemisch proces omgezet in gips voor toepassing als bouwgrondstof. In de Buggenumcentrale worden de zwavelverbindingen omgezet in elementaire zwavel. Elementair zwavel wordt in de chemische industrie gebruikt als grondstof. Vliegas en bodemas worden onder meer toegepast in de cement­ industrie en de wegenbouwsector.

In onze werkzaamheden houden wij rekening met onze omgeving. Zo kijken wij naar het effect van onze activiteiten op de omgeving en ­proberen wij overlast zoveel mogelijk te voorkomen.

De hoeveelheden geproduceerde reststoffen zijn afhankelijk van de energieproductie en de gebruikte grondstoffen voor de productie. ­Hiermee wordt de variatie over de jaren verklaard. Reststoffen moeten aan bepaalde kwalificaties voldoen om hergebruikt te kunnen worden, hiermee wordt in het productieproces rekening gehouden.

Klachten omwonenden centrales Nuon houdt de klachten die van omwonenden binnenkomen zorgvuldig bij en draagt zorg voor een goede afhandeling van deze klachten. Met uitzondering van 2006 is er over het algemeen een dalende trend in het aantal klachten te zien, hoewel het opgesteld vermogen door de jaren heen groter is geworden en de productie eveneens is gegroeid. De piek in 2006 wordt veroorzaakt door een veertigtal klachten die zijn binnengekomen naar aanleiding van roestuitstoot van onze centrale in Velsen. De omwonenden zijn voor hun schade gecompenseerd en de installaties geïnspecteerd en schoongemaakt om herhaling te voorkomen.

Milieu-incidenten In 2008 zijn in totaal 10 milieu-incidenten geregistreerd, die ook zijn gemeld bij het bevoegd gezag. Er zijn in 2008 geen boetes of sancties geweest wegens het niet naleven van milieuwet en regelgeving.

<

I n hou dsopgave

66 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Biodiversiteit Bij de geplande bouw van de Nuon Magnum-centrale in de Groningse Eemshaven kijken wij samen met andere partijen wat de effecten van alle activiteiten zullen zijn op de flora en fauna in de directe omgeving. Alle negatieve effecten op dit ecologisch milieu worden waar mogelijk vermeden of volledig gecompenseerd. Bij deze compensatie kan in potentie een netto natuurwinst worden gerealiseerd. Dit door bijvoorbeeld nieuwe natuur te ontwikkelen binnen de regionaal aanwezige ecologische gebieden. Het laten aansluiten van natuurgebieden creëert extra ruimte voor flora en fauna.

Carbon Footprint Nuon Onze eigen carbon footprint is opgebouwd uit verschillende componenten: emissies van de productie van elektriciteit, warmte, verbruik van elektriciteit en gas binnen onze gebouwen, en emissies door reizen en vervoer van goederen. Om onze CO2-uitstoot door energieverbruik en mobiliteit te verminderen is in 2008 nadere invulling gegeven aan het programma GreenOffice. Eind 2007 is dit programma gestart om de eigen werkomgeving verder

te verduurzamen voor wat betreft energieverbruik, mobiliteit, kantoormiddelen en catering. In de eerste helft van 2008 is onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om op termijn een klimaatneutraal hoofdkantoor te realiseren en is gekeken naar mogelijke energiebesparingsmaatregelen in de huidige Nuon-gebouwen. In de tweede helft van het jaar is een begin gemaakt met het doorvoeren van deze maatregelen. Bovendien is gestart met het nauwkeurig monitoren van het energieverbruik en het vaststellen van het energielabel per gebouw. In september 2008 heeft Nuon het Convenant Mobiliteitsmanagement Metropoolregio Amsterdam ondertekend, waarbij wij de ambitie hebben uitgesproken om per 2012 het aantal spitskilometers van medewerkers met 10% terug te brengen. Om brandstof te besparen en de CO2-uitstoot van ons wagenpark te beperken is in 2008 de dienst Band op Spanning uitgebreid van lease- en bedrijfsauto’s naar privé-auto’s van medewerkers. Verder compenseren we voor wat betreft mobiliteit standaard alle zakelijk gereden kilometers met Voluntary Emission Reduction (VER)-certificaten. Ook is aandacht besteed aan het verder vergroten van het aantal retrofit-roetfilters van de dieselauto’s; nieuwe auto’s zijn hier standaard mee uitgerust.

<

I n hou dsopgave K l imaa t en m i l ie u   |   De verd ie p ing

67

Carbon Footprint Nuon1 <> kton CO2

CO2-emissie Elektriciteit Productie van elektriciteit

8.285

Warmte Productie van warmte en kracht

632

Gebouwen Nuon-locaties 4 3

Elektriciteitsverbruik2 Gasverbruik

Reizen en vervoer 13

Woon-werk, dienstreizen en wagenpark3 

Totaal 1 Samenstelling

8.936

op basis van het Greenhouse Gas Protocol (A Corporate Accounting and Reporting Standard (2004)); exclusief emissies tengevolge van levering aan eindgebruikers. 2 De Nuon-locaties in Nederland, op één huurlocatie na, gebruiken Nuon NatuurStroom en hebben om die reden geen CO -uitstoot door elektriciteitsverbruik. Voor kantoorgebouwen 2 van Rogro en Industrieparken De Kleef, Sittard en Heerlen zijn geen volledige gegevens beschikbaar. 3 Exclusief woon-werkverkeer met privé-auto. De CO -uitstoot door het bedrijfs- en leasewagenpark Nederland (75% van totale transportgerelateerde emissies) is met ingang van 2006 2 gecompenseerd met de aankoop van vrijwillige CO2-certificaten (VER).

<

I n hou dsopgave

68 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Voorzieningszekerheid Op elk moment van de dag voorziet Nuon miljoenen klanten van energie. Dit doen wij door onze eigen productiecapaciteit in te zetten, door energie in te kopen en door de toegang tot energiebronnen zeker te stellen.

Hebben kolen toekomst?

Productie van elektriciteit en warmte In de volgende grafiek is de totale nettoproductie van elektriciteit en warmte van Nuon weergegeven. De komende jaren verwachten wij voor ten minste € 5 miljard te investeren in bestaande en nieuwe projecten.

Totale nettoproductie van elektriciteit en warmte TWh/PJ

20

17,4 16

Een van de grotere investeringen die in 2009 doorloopt is de ontwikkeling van de multi-fuel centrale Nuon Magnum. Met de ontwikkeling van Nuon Magnum zetten wij een belangrijke stap in de transitie naar een duurzame energievoorziening. Deze centrale in de Groningse Eemshaven zal een vermogen van ongeveer 1.200 MW hebben en 2 miljoen huishoudens van energie kunnen voorzien. De centrale wordt in twee fases gebouwd. In de eerste fase wordt het gasgestookte deel van de centrale gerealiseerd, gevolgd door de bouw van een installatie voor het vergassen van steenkool en biomassa. Deze vergassingstechnologie biedt de ­mogelijkheid om CO2 af te vangen met een relatief laag rendements­verlies. Als er veel windenergie beschikbaar is, kan het kolenvergassingsgedeelte van de centrale ook andere producten leveren in plaats van elektriciteit, bijvoorbeeld waterstof. Op deze wijze kan Nuon Magnum flexibel inspelen op het fluctuerend aanbod van windenergie (Lees meer over Nuon Magnum in Hebben kolen toekomst? vanaf pagina 25). In het voorjaar van 2007 is met de bouw van Nuon Magnum gestart. Als gevolg van de schorsing van een vergunning in het kader van de Natuurbeschermingswet is in mei 2008 de bouw gestaakt. Deze schorsing is gebaseerd op procedurele gronden.

16,7

15,2

15,1 13,8

13,3 13,2

14,4 13,2

13,1

12 8 4 0

0,4 2 004

0,4 2 005

Elektriciteit duurzaam1 Elektriciteit productiecentrales 1

0,6 2 006

1,4 2 007

1,4 2008

Warmte productiecentrales

De duurzame productie omvat alle duurzame elektriciteit die Nuon als producent en economisch eigenaar via een netaansluitpunt op het elektriciteitsnet zet. In het jaarverslag over 2007 is de productie nog verantwoord naar rato van juridisch eigendom en bedroeg 666,5 GWh. De wijziging in waarderingsgrondslag heeft alleen effect op de windproductie. Deze bedroeg in 2007 volgens de oude waarderingsgrondslag 504,2 GWh, volgens de nieuwe grondslag is dat 1.252,4 GWh. Het verschil wordt veroorzaakt door het meetellen van windproductie uit minderheidsdeelnemingen en derde partijen die wij als economisch eigenaar op het elektriciteitsnet zetten en het niet meer meetellen van de buitenlandse windproductie (die niet door ons op het elektriciteitsnet wordt gezet).

<

I n hou dsopgave 69

Vo o r z ien ings ze kerh e i d  |   De verd ie p ing

De Raad van State ziet niet alleen het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), maar ook de provincie Fryslân als bevoegd gezag. In december heeft het ministerie van LNV een beslissing op bezwaar afgegeven die is gevolgd door een vergunning van de provincie Fryslân. Een andere vergunning die noodzakelijk is voor het hervatten van de bouw van de centrale is de vergunning in het kader van de Wet milieubeheer. Deze is begin 2007 door de provincie Groningen verleend. Een aantal partijen heeft daar­tegen bezwaar aangetekend. De Raad van State heeft het grootste deel van de bezwaren ongegrond verklaard,

waaronder bezwaren op het gebied van CO2-emissies, visuele hinder en geluidsoverlast, maar heeft de vergunning op basis van vier gronden vernietigd. De Raad van State heeft aangegeven dat de provincie ­Groningen, die de vergunning heeft verleend, deze punten beter moet motiveren. Dan gaat het bijvoorbeeld om de vraag waarom geen onderzoeksplicht is opgenomen voor de reductie van de emissie van zwavel­ dioxide, en dat het gebruikte ­onderzoek naar concentratie van fluoride niet actueel genoeg is. Naar verwachting kunnen deze punten op korte termijn worden hersteld.

Opgesteld vermogen en productie van energieproductiecentrales Opgesteld vermogen1 Elektrisch

Warmte

MWe

MWth

| RA-geverifieerd

Productie 2008 2007 Elektriciteit2 Warmte Elektriciteit2 Warmte GWh

TJ

GWh

WKK-park (diverse locaties)

253 249 144 860 1.229 663 – – – – – – – 69 67 45 – – 7 37 129

– 284 105 – – 570 7 90 81 58 128 145 – 99 392 100 12 17 43 267 228

1.403 1.468 934 2.857 4.118 2.347 – – – – – – – 258 344 179 – – 0 16 433

– 1.455 474 – – 4.101 137 102 1 9 27 2 – 895 2.122 532 32 67 519 117 2.607

Totaal

3.752

2.626

14.356

13.198

Buggenum Diemen IJmond Velsen Hemweg (Amsterdam) Lage Weide en Merwedekanaal (Utrecht) BMC Lelystad HWC Purmerend HWC Kanaleneiland (Utrecht) HWC Nicolaas Beetsstraat (Utrecht) HWC Nieuwegein HWC Overvecht (Utrecht) WKC Vlieland3 WKC Purmerend WKC Industriepark Emmtec WKC Industriepark De Kleef WKC Industriepark Heerlen4 WKC Industriepark Sittard4 WKC Industriepark Düren WKC Industriepark Heinsberg

1 Bij

TJ

1.483

–

1.395

1.410

1.105

669

3.097

–

5.915

–

2.497

3.743

–

147

–

302

–

1

–

12

–

27

–

2

9

3

170

548

378

2.207

180

753

–

–

–

–

100

512

18

549

375

2.258

16.722

13.142

een hoger warmteleverend vermogen daalt het elektrisch vermogen, afhankelijk van onder meer de temperatuur van buitenlucht, koelwater en warmtetransportleiding. van elektriciteit betreft alle elektriciteit die Nuon als producent en economisch eigenaar via een netaansluitpunt op het elektriciteitsnet zet. 2007 is een elektriciteitskabel van de vaste wal naar Vlieland in gebruik genomen, waarna de WKC uit productie is genomen. 4 Voor Industrieparken Sittard en Heerlen wordt in 2008 voor het eerst gerapporteerd. 2 Productie 3 In

<

I n hou dsopgave

70 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Brandstofmix van onze productie De totale hoeveelheid stroom die door Nuon in Nederland wordt ­geproduceerd kan worden uitgesplitst naar brandstofsoorten. Deze zogenaamde brandstofmix van de productie geeft in percentages weer waar de door Nuon geproduceerde stroom mee is opgewekt.

Brandstofmix energieproductie Nederland %

32,89% Kolen 27,49% Aardgas WKC’s 19,48% Hoogovengas1 10,37% Aardgascentrales

De brandstofmix van onze productie geeft een beeld van de energiebronnen die Nuon heeft gebruikt in de elektriciteitsproductie en weerspiegelt daarmee alle stroom die Nuon als producent aanbiedt op de elektriciteitsmarkt. Deze stroom is afkomstig van conventionele en ­duurzame productie-eenheden waarin Nuon investeert en komt uit eigen productie maar is bijvoorbeeld ook afkomstig van directe inkoopcontracten met eigenaren van windmolens. Nuon zorgt er door productie en directe inkoop voor dat een groeiend aandeel duurzame energie wordt toegevoegd aan het Nederlandse elektriciteitsnet.

1

2

Wij produceren stroom uit duurzame bronnen (wind, water, zon en ­biomassa), uit fossiele bronnen (kolen en aardgas) en uit hergebruikte procesgassen (hoogovengas). Afhankelijk van de vraag in de markt en het aanbod en de prijzen van de brandstof zetten wij eerst de meest (energie-)efficiënte eenheden in. Daarnaast zetten wij zoveel mogelijk onze duurzame productiecapaciteit in. Dit zijn de windparken, waterkrachtcentrales en centrales die ook stadswarmte leveren. In de volgende ­grafiek is de brandstofmix van Nuons energieproductie in Nederland weergegeven, 10% daarvan is groen en 90% grijs.

9,05%

Wind2

0,51%

Waterkracht

0,18%

Biomassa

0,03%

Zon

In onze centrales in Velsen worden de restgassen die vrijkomen bij de staalproductie van Corus ingezet als brandstof voor de productie van elektriciteit. Op deze wijze worden de hoogovengassen door Nuon nuttig gebruikt. De gassen bevatten een hoog percentage CO2. Met de Energiekamer van de NMa is afgesproken dat Nuon de CO2-emissie in de brandstofmix van de productie corrigeert in verband met dubbeltelling. De CO2-emissiefactor van hoogovengas wordt hierin berekend op basis van de inzet van aardgas. De windproductie betreft alle elektriciteit die Nuon als producent en economisch eigenaar via een netaansluitpunt op het elektriciteitsnet zet.

In tabel op de voorgaande pagina wordt per productielocatie van Nuon ­aangeven wat het opgestelde vermogen is in MW-elektrisch (MWe) en MW-thermisch (MWth) en hoeveel geproduceerd is in 2008 en 2007. De productie is afhankelijk van vraag en aanbod en wordt daarnaast beïnvloed door de noodzaak van reparaties of onderhoud. Verschil in geproduceerde hoeveelheid tussen 2008 en 2007 is te verklaren door de lagere productie van de centrales op de Hemweg en in Velsen. ­Daarnaast is de warmtekrachtcentrale (WKC) Vlieland vanaf 2008 niet meer in gebruik voor de productie van elektriciteit vanwege de aanleg van een extra elektriciteitskabel vanaf de wal.

<

I n hou dsopgave 71

Vo o r z ien ings ze kerh e i d  |   De verd ie p ing

Brandstofmix levering Nuon

Brandstofmix levering grootzakelijke klanten

%

%

47,1%

Aardgas

52,5%

23,3%

Kolen

24,4%

Kolen

12,7%

Waterkracht

10,0%

Waterkracht

7,8%

Nucleair

6,5%

Nucleair

5,0%

Overig grijs

5,4%

Overig grijs

3,5%

Wind

1,2%

Wind

0,5%

Biomassa

0,0%

Biomassa

0,0%

Zon

0,0%

Zon

Aandeel grijze energie

83,3%

Aandeel grijze energie

Aandeel groene energie

16,7%

Aandeel groene energie

Aardgas

88,8% 11,2%

CO2-emissiefactor

417,4 g/kWh

CO2-emissiefactor

441,4 g/kWh

Radioactief afval

0,00024 g/kWh

Radioactief afval

0,00020 g/kWh

Brandstofmix van onze energielevering Sinds 1 januari 2005 is etikettering van de herkomst van elektriciteit verplicht in Nederland. Elektriciteitsleveranciers moeten elk jaar een stroometiket publiceren voor de stroom die ze geleverd hebben aan hun klanten. Net zoals op voedingsmiddelen de ingrediënten vermeld moeten worden. Met het stroometiket krijgen klanten inzicht in de gebruikte energiebronnen en de verhouding tussen die bronnen in de totale ­brand­stofmix voor elektriciteitslevering. Ook vermeldt het etiket de ­milieugevolgen hiervan in termen van koolstofdioxide (CO2) en radio­ actief afval. In de huidige regulering is ruimte voor hoe de leveringsmix wordt ­berekend. Om ervoor te zorgen dat energiebedrijven dit in ­principe op dezelfde manier doen, zijn er over de berekeningsmethode afspraken gemaakt op brancheniveau. Bij het vaststellen van deze methode is uitgegaan van het zo goed mogelijk weergeven van de ­werkelijk geleverde stroommix. Nuon berekent de leveringsmix volgens de gemaakte afspraken.

Brandstofmix levering consumenten en kleinzakelijke klanten %

Aandeel grijze energie Aandeel groene energie

51,8%

Aardgas

24,1%

Kolen

6,4%

Nucleair

6,3%

Wind

5,6%

Waterkracht

5,3%

Overig grijs

0,5%

Biomassa

0,0%

Zon 87,6% 12,4%

CO2-emissiefactor

435,9 g/kWh

Radioactief afval

0,00019 g/kWh

<

I n hou dsopgave

7 2 Nuon Maa tschappeli j k Verslag 20 0 8

Brandstofmix levering Nuon België

Brandstofmix levering Nuon Duitsland

%

%

46,9%

Waterkracht

29,1%

Nucleair

30,7%

Aardgas

28,3%

Kolen

14,3%

Kolen

20,9%

Aardgas

3,8%

Nucleair

13,0%

Waterkracht

3,2%

Overig grijs

4,8%

Overig grijs

1,2%

Biomassa

2,1%

Wind

0,0%

Wind

1,7%

Biomassa

0,0%

Zon

0,1%

Zon

Aandeel grijze energie

52,0%

Aandeel grijze energie

83,1%

Aandeel groene energie

48,0%

Aandeel groene energie

16,9%

CO2-emissiefactor

274,6 g/kWh

CO2-emissiefactor

429,7 g/kWh

Radioactief afval

0,00011 g/kWh

Radioactief afval

0,00087 g/kWh

Hoe gaat dat berekenen in zijn werk? De leveringsmix is sterk afhankelijk van de gemiddelde Nederlandse brandstofmix voor levering. Immers, de volumes die aan klanten worden verkocht zijn grotendeels afkomstig van de handelsmarkt, waar leveringsbedrijven op de juiste momenten volumes energie voor hun klanten inkopen. Vandaar ook dat de aandelen kolen, aardgas enzovoort in de leveringsmixen van energieleveranciers op elkaar lijken. Het aandeel groene energie in de energiemix wordt berekend aan de hand van de ingekochte volumes garanties van oorsprong (het bewijs dat 1 MWh duurzaam is opgewekt, ook wel groenestroom­ certificaat genoemd). In de praktijk is dit volume overeenkomstig met

de hoeveelheid groenestroomklanten van een bedrijf. Maar een bedrijf kan er ook voor kiezen om meer garanties van oorsprong in te kopen. Het publiceren van een leveringsmix is dus nuttig om te laten zien hoe de gemiddelde levering van een bedrijf eruit heeft gezien, maar het geeft weinig inzicht in de prestaties van een bedrijf op het gebied van duurzame productie. In voorgaande grafieken worden verschillende brandstofmixen weergegeven: de brandstofmix voor de gehele Nuon Groep en ook de brandstofmixen voor consumenten en kleinzakelijke klanten, grootzakelijke klanten, Nuon Duitsland en Nuon België.

<

I n hou dsopgave Pub l ie k en p rivaa t  |   De verd ie p ing

73

Publiek en privaat Energie is een eerste levensbehoefte. Goed contact met alle belanghebbenden, van klanten tot aandeelhouders en van de overheid en politiek tot belangenorganisaties, is daarom essentieel.

Nuts of noodzaak?

Onze aandeelhouders De grootste uiteindelijke aandeelhouders van Nuon in 2008 zijn de ­provincies Gelderland (circa 45%) en Noord-Holland (circa 9%), de gemeente Amsterdam (circa 9%) en BV Houdstermaatschappij ­Falcon (circa 13%), waarvan de aandelen worden gehouden door de provincie Fryslân.

In de loop van het proces is het intensieve overleg met de aandeel­ houders voortgezet. Daarnaast is Nuon twee jaar geleden gestart met de zogenaamde Klankbordgroep. In dit gremium zijn de ambtenaren van de grootaandeelhouders vertegenwoordigd. Gemiddeld kwam deze groep gedurende de periode augustus 2008 tot en met maart 2009 twee keer per maand bijeen en werden zij door Nuon intensief geïnformeerd en betrokken bij het selectieproces.

Onze uiteindelijke aandeelhouders %

45,6%

Gelderland

12,6%

Fryslân

9,2%

Noord-Holland

9,2%

Amsterdam

22,6%

Overig

Nuon hecht grote waarde aan een goede en transparante communicatie met haar aandeelhouders. In het proces voor de keuze voor een strategische partner voor het productie- en leveringsbedrijf is daarom intensief samengewerkt en is – in overleg met onder meer de grootaandeelhouders – een aantal selectiecriteria geformuleerd als basis voor het selectieproces.

Stakeholders Wij zijn ervan overtuigd dat het betrekken van stakeholders bij onze activiteiten leidt tot praktische oplossingen met een breed draagvlak. In de tabel op de volgende pagina is per stakeholdergroep aangegeven op welke manier wij met hen interacteren. Interactie met de maatschappij heeft vele facetten. Niet alleen een ­geregisseerde dialoog met onze stakeholders leert ons wat de behoeften en verwachtingen van onze omgeving zijn. Ook de contacten in het kader van onze bedrijfsvoering leveren veel informatie op. Speciaal de contacten die wij onderhouden met onze aandeelhouders en met de ­vertegenwoordigers van overheid en politiek in het algemeen zijn daarbij van belang. In de tweede helft van 2008 is mede daartoe op corporate niveau de stafafdeling External Affairs & Sustainability opgericht.

<

I n hou dsopgave

74 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Nuon in interactie met haar stakeholders 2008 Stakeholder

Vorm

Klant

■■ ■■ ■■ ■■

Medewerker

■■ ■■ ■■ ■■

Aandeelhouder

■■ ■■ ■■ ■■ ■■

Politiek

■■ ■■ ■■

NGO’s

■■ ■■ ■■

Lokale omgeving

■■ ■■ ■■

<>

Klanttevredenheidonderzoeken Klantenman Klantenpanels Continue monitoring ervaring dienstverlening door onder andere service calls Overlegvergadering Centrale Ondernemings Raad Medewerkerbetrokkenheidonderzoek MegaWatt (jongerennetwerk) WINergy (vrouwennetwerk) Algemene vergadering van aandeelhouders (1x per jaar) Grootaandeelhoudersoverleg (5x per jaar) Klankbordgroepen Werkstages Digitale nieuwsbrief (Nuon Issues) Werkbezoeken Eén herkenbaar aanspreekpunt Reputatieonderzoek Den Haag Opinieleidersonderzoek Bijeenkomsten maatschappelijk verslag Issueoverleg (ad hoc) Klachtenbehandeling Informatiebijeenkomsten Nieuwsbrieven omwonenden locaties

Nuon bouwt aan een bedrijfscultuur waarin een open, constructieve relatie met de partijen in haar omgeving vanzelfsprekend is. Hierbij is een open blik voor de behoeften en verwachtingen van onze omgeving het uitgangspunt. Vervolgens zoeken wij de balans tussen ons eigen standpunt en de mening van de vele belangenhebbenden waar we mee te maken hebben.

De manier waarop wij ons willen presenteren in de maatschappelijke context staat beschreven in de Nuon Gedragscode. Deze geeft voor alle medewerkers richtlijnen over wat wel en niet wenselijk is in de manier waarop zij zich als Nuon-medewerker gedragen. De code omvat onder meer richtlijnen die corruptie moeten voorkomen, maar ook aanwijzingen hoe om te gaan met vertrouwelijke informatie in het licht van concurrentie­ gevoeligheid. De direct leidinggevenden zien toe op naleving van de Gedragscode.

<

I n hou dsopgave Pub l ie k en p rivaa t  |   De verd ie p ing

Met betrekking tot Nuon Magnum is in de afgelopen jaren continu overleg gevoerd met betrokken partijen: overheden, belangenorganisaties en omwonenden. De komende periode willen we deze dialoog uitbreiden en intensiveren en toewerken naar het afsluiten van een maatschappelijk convenant. Op deze wijze kan breed maatschappelijk draagvlak worden gecreëerd onder de gewenste condities. Naast het verwerven van ­maatschappelijk draagvlak willen we hiermee onze kwetsbaarheid in de verschillende vergunningtrajecten verkleinen. Met dit proces is een periode van circa een jaar gemoeid. Relevante partijen hebben aangegeven dat zij positief tegenover een convenant staan.

Publiek-private samenwerking FRES In december 2008 werd een mijlpaal bereikt in publiek-private samenwerking door de ondertekening van een samenwerkingsovereenkomst tussen het ministerie van Buitenlandse Zaken, Nuon en FRES. Stichting FRES (Foundation Rural Energy Services) is in 2004 door Nuon opgericht. Deze stichting zorgt voor duurzame elektriciteit (zonne-energie) op het Afrikaanse platteland, waar bijvoorbeeld elektrische verlichting nog helemaal niet vanzelfsprekend is. Vanuit onze ervaring in duurzame energievoorziening steunen wij deze stichting. In oktober 2008 heeft onze CFO Doede Vierstra een zonnecentrale in Mali geopend in het bijzijn van de secretaris generaal van het ministerie van Energie van Mali en de ambassadeur van Nederland. Met deze centrale hebben dagelijks 500 huishoudens en kleine bedrijfjes toegang tot schone en betaalbare energie. Het doel van de samenwerking is om in 2015 100.000 klanten op het platteland in ontwikkelingslanden duurzaam van energie te voorzien.

Natuurmonumenten Nuon is hoofdsponsor van Natuurmonumenten. Al sinds 2000 realiseren wij projecten die de energiehuishouding van Natuurmonumenten ­verduurzamen. Door de inzet van mensen, middelen en expertise worden steeds meer bezoekerscentra, beheerkantoren en excursieboten voorzien van technieken die zorgen voor schone energie. In 2008 zijn wederom veel projecten op het gebied van duurzame energie in natuurgebieden opgeleverd, zoals zonnepanelen (ook voor fluisterboten) en energie uit aardwarmte. Daarnaast zijn er inmiddels op 26 punten oplaadpalen voor elektrisch vervoer neergezet in verschillende natuurgebieden.

75

Begin 2008 heeft Natuurmonumenten in Oost-Flevoland een klimaatbos aangelegd van 27 hectare groot. In één week tijd zijn er 60.000 bomen en 20.000 struiken verkocht en aangeplant. Midden in dit bos heeft Nuon samen met Natuurmonumenten een klimaatneutrale blokhut laten bouwen om te laten zien wat er mogelijk is op dit gebied. De blokhut is voorzien van energiebesparende en slimme klimaatneutrale technieken. Zo zijn er naast spaarlampen en waterbesparende kranen zonnepanelen, een composttoilet, kleine windturbines en een zonne-energie/gascombinatie voor warm water en verwarming.

Nuon Foundation De Nuon Foundation is opgericht om medewerkers te stimuleren zich belangeloos in te zetten voor de maatschappij en hen hierbij te ondersteunen. De Foundation brengt voor medewerkers vraag en aanbod van vrijwilligerswerk bij elkaar, biedt financiële steun voor een doel waar ze zelf vrijwilligerswerk voor doen en biedt medewerkers de financiën om onder bepaalde voorwaarden zelf maatschappelijke projecten op te zetten. In het jaar 2008 is de Nuon Foundation niet-gesplitst actief geweest. De hieronder gerapporteerde cijfers zijn een gezamenlijke inspanning geweest van Nuon en Alliander. De Foundation organiseert (het liefst samen met medewerkers) laagdrempelige vrijwilligersactiviteiten waar iedereen aan mee kan doen. Zo deden in 2008 40 vrijwilligers van Nuon mee aan de derde Super­ opkikkerdag, waar 60 gezinnen met langdurig zieke kinderen een geweldige dag bezorgd werd. Ook is er in 2008 door meer dan 150 Nuon-lopers ruim € 67.000 opgehaald voor stichting de Regenboogboom tijdens een speciaal hiervoor georganiseerde sponsorloop op ons terrein in Amsterdam. Voor dit evenement hebben meer dan 50 vrijwilligers van Nuon zich ingezet. In 2008 zijn vrijwilligers van Nuon naar de dierentuin geweest met ouderen, naar de film met mensen met een beperking, hebben ze gekookt met mensen in een verpleeghuis en gingen ze naar een concert met autistische kinderen. De medewerkers doen dit vrijwilligerswerk in hun eigen tijd. In totaal is in 2008 een bedrag van ongeveer € 264.000 ten goede gekomen aan projecten en sinds de oprichting van de Foundation in 2006 hebben al meer dan 700 medewerkers zich vrijwillig ingezet.

<

I n hou dsopgave

76 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Veiligheid De ambities van Nuon met betrekking tot veiligheid zijn groot. Zowel voor onze medewerkers als voor de directe omgeving. Daarom is veiligheid benoemd als onderdeel van de strategie, van de structuur en bovenal van de bedrijfscultuur.

Aandacht voor veiligheid

Veiligheidsbeleid

Leren van opgetreden ongevallen en incidenten

Nuon wil een bedrijf zijn met een veiligheidsstandaard waar andere bedrijven zich aan kunnen meten. Daarom hebben wij in 2008 stappen ondernomen om ons veiligheids­ beleid verder in te vullen. Ons beleid ten aanzien van ongevallen en ­incidenten richt zich op drie pijlers: het nemen van preventieve ­maatregelen, lering trekken uit ongevallen en incidenten, en het voorkomen en beperken van de nadelige gevolgen van ongelukken en incidenten.

De tweede pijler van ons beleid is om lering te trekken uit ongevallen en incidenten. De doelstelling is om de oorzaken van ongevallen en ­incidenten te achterhalen en deze waar mogelijk weg te nemen. ­Hiertoe wordt ieder half jaar een analyse gemaakt van de gerapporteerde incidenten en op basis van deze analyse wordt een jaarplan gemaakt dan wel aangescherpt. Hier worden concrete acties in benoemd waarmee onze medewerkers in de bedrijven aan het werk ­kunnen om bij te dragen aan een betere veiligheidsprestatie.

Preventieve maatregelen

Voorkomen en beperken nadelige gevolgen

In de eerste plaats doet Nuon er alles aan om ongevallen en incidenten te voorkomen door preventieve maatregelen te nemen. Zo worden ­veilig­heids- en werkplekinspecties op regelmatige basis uitgevoerd en wordt geïnvesteerd in de aanschaf van gebruikersvriendelijke en veilige apparatuur en gereedschappen. Ook wordt bijvoorbeeld structureel en systematisch nagedacht over de veiligheidsrisico’s die zich in een project kunnen voordoen. Hierop worden maatregelen afgesproken en uitgevoerd om effecten van de (mogelijke) risico’s te voorkomen.

De derde pijler ten slotte is het voorkomen en beperken van de nadelige gevolgen van ongevallen en calamiteiten. Een voorbeeld hiervan is dat al onze locaties zijn voorzien van noodplannen.

Veiligheidsincidenten In 2008 zijn in totaal 390 veiligheidsincidenten geregistreerd binnen Nuon. Deze veiligheidsincidenten betroffen 263 eigen Nuon-medewerkers en bij 127 gevallen waren contractanten en derden betrokken. In vergelijking met 2007 is er vooral een toename in het aantal ongevallen met verzuim tot gevolg onder eigen medewerkers; in 2008 waren er 83 gevallen, in 2007 58. Dit verschil wordt met name veroorzaakt door een toename in het aantal ongevallen bij installatiedochter Feenstra.

<

I n hou dsopgave Ve i l igh e i d  |   De verd ie p ing

Het aantal meldingen van bijna-ongevallen is in 2008 gestegen ten opzichte van 2007. Bewustwording van de noodzaak tot het melden van bijnaongevallen blijft een continu aandachtspunt. Verschillende initiatieven zijn inmiddels opgestart om de bewustwording omtrent veiligheid te ­vergroten en het aantal incidenten, met en zonder verzuim, terug te dringen. Zo hebben in 2008 537 medewerkers van Nuon een veiligheidsopleiding gevolgd, zoals het behalen van het VCA-certificaat (veiligheid-, gezondheid- en milieuchecklist aannemers).

Geregistreerde veiligheidsincidenten Nuon-medewerkers Aantal

300

263 240

83

203 180

58

18

17 120

Ongevallen met verzuim tot gevolg De eerste grafiek op de volgende pagina laat het aantal ongevallen zien die verzuim tot gevolg hadden. Tevens wordt weergegeven wat het percentage is van het aantal verzuimdagen veroorzaakt door ongevallen ten opzichte van het totaal aantal verzuimdagen door ziekte en ongevallen. Dit percen­tage is in 2008 gedaald ten opzichte van 2007. Het aantal ongevallen dat geleid heeft tot verzuim is gestegen. In de tweede grafiek op de volgende pagina is het jaargemiddelde van het aantal ongevallen resulterend in verzuimdagen (LTIF) weergegeven. De LTIF is apart berekend voor onze installatieactiviteiten (Feenstra, Rogro, Helianthos en Nuon Huisbeveiliging), onze productieactiviteiten (bedrijfs­onderdelen vallend onder Power, Heat & Services) en onze ­kantooromgeving.

0

2008

2 007

Geregistreerde veiligheidsincidenten contractanten en derden Aantal

150 120

122

127 7 12

10 10

103

107

90

Installatieactiviteiten De LTIF voor onze installatieactiviteiten is gestegen van 14,0 in 2007 naar 19,0 in 2008. Dit hoge cijfer laat met name het aantal ongevallen met verzuim zien binnen Feenstra: er hebben zich in 2008 68 ongevallen voorgedaan met verzuim tot gevolg. Bij analyse van de ongevallen blijkt dat struikelen, verstappen en vallen veruit het meeste voorkomen en tot de meeste ­verzuimdagen leiden. De gemiddelde verzuimduur hiervoor is 13,5 dag per melding. Daarnaast heeft zich in 2008 bij een onderaannemer van isolatie­dochter Rogro een zwaar ongeval voorgedaan, waarbij de betreffende medewerker in een coma is geraakt. Nadat de medewerker uit het coma is gekomen is hij opgenomen in een revalidatieproces.

162

128

60

60 30 0

2 007

2008

Bijna-ongevallen1 Ongevallen zonder verzuim tot gevolg2 Ongevallen met verzuim tot gevolg3 1

2

3

Definitie bijna-ongeval: gevaarlijke kans of gevaar van schade of verlies met daaruit voortvloeiende negatieve gevolgen, wat kan leiden tot een incident. Definitie ongeval: een aan een werknemer in verband met het verrichten van arbeid overkomen ongewilde en plotselinge gebeurtenis die ertoe geleid heeft dat de werkzaamheden gestaakt zijn. Definitie ongeval met verzuim: elk bedrijfsongeval met letsel waardoor de betrokkene tijdelijk, als gevolg van het letsel, niet in staat is zijn of haar werk te verrichten.

77

<

I n hou dsopgave

78 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Verzuim als gevolg van geregistreerde ongevallen1 Aantal

Jaargemiddelde aantal ongevallen met verzuim (LTIF) % van totaal verzuim

150 120

2,0 1,2

2,25

20

1,50

16

14,0

0,9 90

83 58

60 30

0,75

12

0

8

36

4,2 4,0

4

0,7 1,0

0

0

2006 1

19,0

2007

20 0 8

Onder ongevallen met verzuim wordt verstaan de som van de dodelijke ongevallen, ongevallen met blijvende invaliditeit, blijvende geestelijke invaliditeit en ongevallen met verzuim. Een ongeval met verzuim is elk bedrijfsongeval met letsel waardoor de betrokkene tijdelijk, als gevolg van het letsel, niet in staat is zijn of haar werk te verrichten. Het betreft in deze grafiek het totaal voor Nederland, Nuon Duitsland en Nuon België.

Binnen het veiligheidsprogramma is extra aandacht voor het terugdringen van het aantal ongevallen binnen onze installatieactiviteiten, waarbij gekeken wordt naar het verhogen van bewustwording omtrent het belang van veiligheid en het duidelijk vastleggen van verantwoordelijkheden.

Productieactiviteiten De LTIF van de divisie Power, Heat & Services is in 2008 gedaald naar 4,0. In 2007 bedroeg die 4,2. Industriepark Emmtec en Industriepark De Kleef hebben in 2008 beide geen ongevallen met verzuim gehad en hun LTIF over 2008 bedraagt dan ook nul. In 2008 heeft zich in onze centrale in Velsen-Noord een dodelijk ongeval voorgedaan. Naar aanleiding van dit ongeval is een onafhankelijk ­onderzoek ingesteld door TNO. Dit onderzoek had als doelstelling de achterliggende oorzaken van onveilig handelen en beslissingen, die een rol speelden bij dit ongeval, in kaart te brengen. Zo kunnen wij maximaal

Installatieactiviteiten

Productieactiviteiten

Nuon overig

2007 2008 1

LTIF = Lost Time Injury Frequency; betreft het aantal ongevallen met verzuim gedeeld door het aantal gewerkte manuren x 1 miljoen. Betreft medewerkers exclusief inhuurkrachten. Installatieactiviteiten betreffen activiteiten van Feenstra, Nuon Beveilliging, Rogro en Helianthos; Productieactiviteiten betreffen afdelingen Power, Heat & Services; Overig betreft staven, Nuon Duitsland en Nuon België.

leren van het ongeval en alle inspanningen richten op het voorkomen van herhaling. Vanuit het onderzoek is aangegeven dat het van belang is verder te werken aan de standaardisering van werkmethodes, het ­duidelijk vastleggen van verantwoordelijkheden in de lijn, bij de diensten en in de staf en het verbeteren van de veiligheidsrisicoanalyses die worden uitgevoerd. Mede naar aanleiding van de resultaten van het onderzoek zal in 2009 verder worden gewerkt aan het verbeteren en uniformeren van ons ­veiligheidsmanagementsysteem dat gebouwd wordt conform OHSAS 18001. Daarnaast zal meer aandacht worden besteed aan het verbeteren van de veiligheidscultuur om ervoor te zorgen dat maatregelen in de structuur ook daadwerkelijk leiden tot een gedragsverandering.

Nuon overig Voor alle andere onderdelen van Nuon waar werk voornamelijk in een kantooromgeving wordt uitgevoerd is de LTIF gestegen van 0,7 in 2007 naar 1,0 in 2008.

<

I n hou dsopgave Werkgel egen h e i d  |   De verd ie p ing

79

Werkgelegenheid Binnen onze kernlanden heeft Nuon ruim 8.000 medewerkers in dienst. Het medewerkerbeleid is erop gericht om opleiding en ontwikkeling te stimuleren en om de diversiteit binnen het bedrijf te vergroten.

Grijs en groen

Splitsing In 2008 is Nuon gesplitst in een productie- en leveringsgedeelte (Nuon Energy) en een netwerkgedeelte (Alliander). Het naar aanleiding van de splitsing ingestelde staffingsproces is volgens plan verlopen. Op basis van de blauwdrukken van de nieuw in te richten organisaties zijn medewerkers volgens het principe ‘mens volgt werk’ geplaatst in hun functie. Daar waar bestaande functies zowel in het productie- en leveringsbedrijf als in het netwerkbedrijf voorkomen, hebben medewerkers via voorkeursregistratie kunnen aangeven naar welk bedrijf de voorkeur uitging. In de periode augustus tot en met oktober hebben 8.120 medewerkers een plaatsingsbrief ontvangen. Zij zijn conform hun voorkeur bij het ­productie- en leveringsbedrijf of het netwerkbedrijf geplaatst. Daarnaast zijn 70 medewerkers geplaatst op gewijzigde of nieuwe ­functies. Drie medewerkers zijn als gevolg van de splitsing boventallig geworden. Voor deze medewerkers geldt het Sociaal Plan.

Nieuwe waarden en competenties Na het splitsen is voor Nuon een nieuwe visie en missie vastgesteld. Deze missie en visie vormen de hoekstenen van ons bedrijf. Om hieraan uitvoering te geven is een strategie geformuleerd die wordt ondersteund door onze (organisatie)structuur en cultuur. Een gerichte strategie betekent

ook meer gerichte waarden en competenties (values and competences) die nodig zijn in een snel veranderende omgeving. Het vaststellen van kernwaarden en bijbehorende competenties helpt ons duidelijk te maken wat voor soort bedrijf we willen zijn en het geeft ons een handvat voor de manier waarop we ons werk willen doen. In het vaststellen van de nieuwe koers hebben wij in 2008 de nieuwe kernwaarden Respect, Klantfocus, Innovatie en Resultaatgerichtheid gedefinieerd (zie het schema op de volgende pagina). Deze kernwaarden reflecteren wat wij als organisatie willen zijn en zijn verder uitgewerkt in een aantal kerncompetenties die onze medewerkers handvatten geven voor hun dagelijks handelen. De kerncompetenties vormen bovendien de basis waarop met medewerkers jaarlijks afspraken worden gemaakt over te behalen doelstellingen en waar zij aan het eind van het jaar op worden beoordeeld. Wat ons bindt als organisatie is niet alleen wát wij doen, maar ook hóe we dat doen en wat we juist niet doen. Wij geloven dat het succes van Nuon mede afhankelijk is van het sturen op resultaat. Daarvoor is het belangrijk dat onze medewerkers eigen ­verantwoordelijkheid kunnen en durven nemen en resultaatgericht te werk gaan. Innovatie zien wij als een belangrijke pijler om succesvol te kunnen zijn en blijven in de toekomst.

<

I n hou dsopgave

80 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

STRATEGY

CLIENT AWARENESS

Integrity

Respect Developing self and others

Customer focus

LONG TERM ­ORIENTATION

CREATIVITY

PERSONAL DRIVE

Innovation

Results

INTEGRATION

DECIsiVeNESS

Structure

Creativiteit van onze medewerkers, maar ook samenwerking over divisies en afdelingen heen zijn daarin volgens ons belangrijke componenten. Zonder klanten is geen integrale bedrijfsvoering en langetermijnoriëntatie mogelijk. Het is daarom belangrijk dat alle medewerkers zich bewust zijn van de specifieke bijdrage die zij leveren aan onze dienstverlening en daarbij de lange termijn in het oog houden. Respect is hierin voor ons een basisvoorwaarde. Daarbij zijn integriteit en het ontwikkelen van jezelf en anderen belangrijke factoren.

Culture

De nieuwe kernwaarden zijn in samenspraak met medewerkers tot stand gekomen. Daarvoor is onder andere een waardenonderzoek onder een dwarsdoorsnede van onze medewerkers uitgevoerd en is in een aantal gezamenlijke sessies met de top 150 van Nuon gewerkt aan de formulering van de waarden. In 2008 is onze performance managementsystematiek aangepast naar de kernwaarden en deze zal per 2009 worden uitgerold.

<

I n hou dsopgave Werkgel egen h e i d  |   De verd ie p ing

Medewerkersbestand

■■

Nuon is actief in de landen Nederland, België en Duitsland. Verdeeld over deze landen en inclusief onze dochterondernemingen bedroeg eind 2008 ons totale medewerkersbestand 8.188 medewerkers. Dit is een groei van 648 ten opzichte van 2007. Het aantal fte’s in dienst van Nuon steeg van 6.984 in 2007 naar 7.599 in 2008.

■■

Het aantal medewerkers met een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd bedroeg in 2008 5.498 ten opzichte van 5.198 in 2007; Het aantal medewerkers met een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd steeg van 930 in 2007 naar 1.069 in 2008; Het aantal medewerkers met een inhuurcontract groeide van 1.412 in 2007 naar 1.621 in 2008.

De stijging van het aantal ingehuurde krachten werd hoofdzakelijk ­veroorzaakt door extra werkzaamheden in het kader van de splitsing.

Medewerkers per land1 % (fte)

1

■■

81

93,0%

Nederland

5,1%

Duitsland

1,9%

België

In de onderstaande grafiek is te zien hoe het aantal medewerkers ­verdeeld is naar een voltijd/deeltijdarbeidsovereenkomst. ■■ Eind 2008 bedroeg het aantal medewerkers met een voltijd­ arbeidsovereenkomst 5.118 tegen 4.883 in 2007; ■■ Het aantal medewerkers met een deeltijd-arbeidsovereenkomst steeg licht: van 1.245 in 2007 naar 1.449 eind 2008; ■■ Het percentage deeltijd-medewerkers binnen Nuon blijft met 22% ongeveer gelijk.

Betreft het aantal fte’s inclusief inhuurkrachten.

In de onderstaande grafiek is te zien hoe het aantal medewerkers ­verdeeld is naar type arbeidsovereenkomst.

Met dit relatief hoge percentage deeltijd-medewerkers sluit Nuon zich aan bij de landelijke trend, waarin deeltijdarbeid een belangrijke plaats inneemt en bijdraagt aan een evenwichtige werk-privébalans.

Medewerkers naar type arbeidsovereenkomst

Medewerkers naar voltijd/deeltijdarbeidsovereenkomst1

Aantal

Aantal

100%

100%

1.412

1.621

80%

1.245

1.449

4.883

5.118

80%

930

1.069

60%

60%

40%

40%

5.498

5.198 20%

20%

0%

0%

2 0 07 Onbepaalde tijd Bepaalde tijd

20 0 8

2 007

Tijdelijke inhuur

Voltijd 1

2008

Deeltijd

Betreft totaal aantal medewerkers exclusief inhuurkrachten.

<

I n hou dsopgave

82 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Werkgelegenheid per provincie1

Diversiteit in leeftijd1

%

% medewerkers

45%

Noord-Holland

17%

Gelderland

12%

Fryslân

5%

Drenthe

5%

Zuid-Holland

4%

Utrecht

4%

Limburg

8%

Overig

100%

40%

Vrijwel het gehele Nederlandse medewerkersbestand valt onder de CAO van werkgevers van energiebedrijven in Nederland. Slechts 31 medewerkers vallen hier niet onder. Dit zijn voornamelijk expats die binnen Nuon werkzaam zijn. In Duitsland valt 100% van het medewerkersbestand onder het Tarifvertrag. Dit is de Duitse variant van de CAO. In België valt 52% van het medewerkersbestand onder de Belgische variant van de CAO, de Nationale Arbeidsraad (NAR).

13

19

30

26

26

23

22

28

28

26

26

23

26

28

28

31

18

5

0%

2 005

Het hoofdkantoor van Nuon is gevestigd in Amsterdam. Dit verklaart de concentratie van werkgelegenheid in Noord-Holland. Het grote aantal medewerkers met standplaats Gelderland vindt zijn oorsprong in de ­activiteiten van n.v. Nuon vóór de splitsing. Voor de splitsing had n.v. Nuon een tweede hoofdkantoor in Arnhem, ­waarvanuit de netwerkactiviteiten werden gecoördineerd. Na de splitsing onderneemt Nuon nog steeds activiteiten in Arnhem en omstreken (onder andere een Customer Care Center, een afdeling van Nuon Warmte en Nuon Helianthos), maar het merendeel van de activiteiten daar vindt nu plaats onder de vlag van Alliander.

13

60%

Betreft medewerkers in Nederland exclusief inhuurkrachten van Feenstra, Nuon Beveiliging en Rogro. Cijfers gebaseerd op standplaats.

In de bovenstaande grafiek is de verdeling weergegeven van medewerkers naar de provincie van hun standplaats. Nuon biedt over heel Nederland werkgelegenheid, onder andere via dochterbedrijven als Feenstra, Nuon Beveiliging en Rogro. Dit hangt nauw samen met onze Value Added ­Services-strategie (VAS, producten en diensten met toegevoegde waarde): via uitvoerende partijen heeft Nuon de mogelijkheid om Value Added Services door het gehele land aan te bieden. Voorbeelden hiervan zijn het aanbieden van hr-ketels en isolatie van woningen.

13

80%

20% 1

11

<25 jaar 26-35 jaar 1

6 2 006

36-45 jaar 46-55 jaar

7

7 2 007

>56 jaar

2008

18 Q3 2 00 8 Nederlandse beroepsbevolking

Betreft medewerkers exclusief inhuurkrachten.

Nuon heeft zich de afgelopen jaren ontwikkeld tot een modern en gezond bedrijf en is een goede werkgever gebleken. We kunnen ons, zo blijkt uit de benchmarks van de afgelopen jaren, op dit punt meten met de beste bedrijven in Nederland. Nuon-medewerkers ervaren hun arbeidsvoorwaarden als marktconform en passend, voelen zich gewaardeerd en krijgen volop mogelijkheden voor training en opleiding waarmee ze hun talenten en vaardigheden kunnen ontwikkelen en gebruiken.

Diversiteit van ons medewerkersbestand Leeftijd De gemiddelde leeftijd van de Nuon-medewerker is 41 jaar. Deze gemiddelde leeftijd is vergelijkbaar met andere bedrijven binnen de energiesector. Het afgelopen jaar is er in het kader van opvolgingsmanagement expliciet aandacht besteed aan starterswerving. De profilering van Nuon richting verschillende startersdoelgroepen heeft – samen met het positieve imago van de traineeships – geleid tot toegenomen belangstelling van jonge, talentvolle starters, trainees, stagiairs en afstudeerders om bij Nuon te komen werken. Deze focus heeft geresulteerd in een stijging van het aantal medewerkers in de leeftijdscategorie van 26 tot en met 35 jaar. Ten opzichte van de algemene leeftijdsverdeling van de Nederlandse beroeps­bevolking is deze groep binnen Nuon fors groter. In lijn met deze vorm van opvolgings­management wordt er vanuit werving gewerkt aan de invoering van strategische personeelsplanning.

<

I n hou dsopgave Werkgel egen h e i d  |   De verd ie p ing

Binnen de Nuon-divisie Power, Heat & Services wordt hier al langer mee gewerkt. Komend jaar staat een Nuon-brede uitrol op de agenda.

83

Diversiteit man/vrouw in hoger management1 Aantal

100%

1

MegaWatt is het jongerennetwerk van Nuon. Dit netwerk is in 2003 van start gegaan en biedt jonge medewerkers van Nuon een plek waar zij elkaar kunnen leren kennen, ideeën kunnen uitwisselen en van (en met) elkaar kunnen leren. Hierdoor kunnen (jonge) collega’s binnen Nuon snel een netwerk opbouwen of uitbreiden en wordt bovendien de onderlinge samenwerking gestimuleerd.

68

80%

25

60% 40%

250

Man-vrouwverhouding

11

Eind 2008 werkten er 4.783 mannelijke medewerkers en 1.784 vrouwelijke medewerkers bij Nuon op basis van een contract voor bepaalde of ­onbepaalde tijd. In 2007 bedroeg het aantal mannelijke medewerkers 4.643 tegen 1.485 vrouwelijke medewerkers. Hiermee is het percentage vrouwelijke medewerkers toegenomen van 24% in 2007 naar 27% in 2008. In 2008 was 23% van het hoger management van Nuon vrouw. In 2007 was dit 20%. Om het percentage vrouwen in het hoger management te vergroten, lopen er verschillende initiatieven binnen Nuon. Zo is in 2007 WINergy opgericht. WINergy staat voor Women In Nuon en is het interne netwerk van vrouwen binnen Nuon. WINergy wil een platform bieden voor de persoonlijke en professionele ontwikkeling van vrouwen die de ambitie hebben om door te groeien binnen het bedrijf.

0%

N eder la nd Man 1

Dui tsla nd

In 2008 is voor Nederland de definitie van hoger management gespecificeerd naar geregistreerde kenmerken: vanaf schaal 10 en leidinggevende functie. Voor Nuon Duitsland en Nuon België geldt de volgende definitie: leden van de directie. Betreft medewerkers exclusief inhuurkrachten.

Daarnaast wordt voor de diverse management development-programma’s van Nuon de participatie van vrouwen gestimuleerd.

Medewerkerverloop man/vrouw1

Aantal

%

100%

31

30%

976

1.005

1.311

1.784

1.485

20

20%

60%

10%

2.550

2.796

4.289

11 11

4.783

4.643

-10%

20%

-11 0%

-9

-8

2 005

2006

2007

20 08

N eder la nd

Vrouw

Instroom man Uitstroom man

Dui tsla nd

Instroom vrouw Uitstroom vrouw

Betreft medewerkers exclusief inhuurkrachten. 1

-9 -18

-20%

2004

1

19 19

0%

40%

Man

Bel gi ë

Vrouw

Diversiteit man/vrouw1

80%

47

20%

Betreft medewerkers exclusief inhuurkrachten.

-17 Bel gi ë

<

I n hou dsopgave

84 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Voortschrijdend jaargemiddeld ziekteverzuim

Opbouw jaargemiddeld ziekteverzuim Nederland1

%

%

5%

5%

5,0

4,3

1,0

4%

4%

3%

3%

2%

1,8

2,0

4,0

1,0

4,0

3,9

1,0

1,0

1,0

1,1

1,0

1,0

1,0

0,9

2,0

2,0

2,0

1,9

2% 1%

1%

3,0 0%

0%

N e d er la n d 1 1

4,0

België

2 004

D uit s land

Lang (>42 dagen) Middel (8-42 dagen)

Voor Nederland inclusief deelnemingen.

1

Ziekteverzuim en gezondheidsmanagement De afgelopen jaren stonden in het teken van het bundelen van de werkzaamheden rondom verzuim en reïntegratie. Het expertcenter Health voert het casemanagement vanaf de vierde ziekteweek uit voor Nuon (exclusief deelnemingen) en dat heeft geresulteerd in een verdere daling van het ziekteverzuimcijfer in Nederland naar 3,9% en een daling van de instroom ten gevolge van de Regeling werkhervatting gedeeltelijk arbeids­geschikten (WGA). Als voor Nederland onze installatieactiviteiten worden meegenomen komt het jaargemiddelde uit op 4,3%. In juni is gestart met het proactief aanbieden van curatieve arbeidsgerelateerde zorgpaden. Deze interventies zijn in overleg met de ziektekosten­ verzekeraar waarmee Nuon collectiviteitsafspraken heeft gemaakt. Met op maat gesneden interventies wordt het effect van de maatregelen die genomen zijn meetbaar en wordt inzichtelijk gemaakt welke stappen op het gebied van preventieve arbeidsgerelateerde zorg verder gezet kunnen worden. In de volgende grafiek is de opbouw van het gemiddeld ziekteverzuim weergegeven voor Nuon-medewerkers in Nederland, exclusief de deelnemingen. Het lange ziekteverzuim en het middellange ziekteverzuim zijn in 2008 licht gedaald ten opzichte van 2007 en het korte ziekte­ verzuim steeg licht. In 2008 zijn in totaal 10 medewerkers wegens arbeidsongeschiktheid uitgestroomd. Dat is een lichte verhoging ten opzichte van 2007.

2 005

2 006

2 007

2008

Kort (1-7 dagen)

Betreft voortschrijdend jaargemiddelde voor Nederland exclusief deelnemingen.

Duurzaam Fit Het uitgangspunt van gezondheidsprogramma Duurzaam Fit is het ­vergroten van de weerbaarheid, gezondheid en fitheid van onze medewerkers. Dit leidt tot minder kans op ziekte en uitval. Als er wel sprake is van klachten, ziekte of uitval wordt binnen Duurzaam Fit gewerkt aan herstel van fysieke of mentale gezondheidsklachten, waardoor een snellere en effectievere functiehervatting mogelijk wordt. De verschillende programmaonderdelen van Duurzaam Fit variëren van het uitgebreide leefstijl- en bewegingsprogramma In beweging, Fit in je Functie (Werkplekonderzoek, Stoeladvisering en Gezond ­beeldschermwerken), fysiotherapie (advies en behandeling) tot Terug in balans en Beter terugkomen. In 2008 deden 827 medewerkers mee aan het Duurzaam Fit-programma, tegen 907 in 2007. De dalende trend die tussen 2004 en 2006 is te zien heeft mogelijk te maken met het invoeren van een eigen bijdrage van de medewerkers voor deelname aan het programma In Beweging.

<

I n hou dsopgave Werkgel egen h e i d  |   De verd ie p ing

85

Deelnemers Duurzaam Fit-programma1

Door medewerkers gevolgde opleidingen via Alliander College

Aantal

Aantal

2.000

Dagdelen/fte1

5.000

1.600

1.211

3.000

790

800

907

827

1,6 1,0

1,0

3.270

3,0

3.347 1,5

2.445

2.000

0

1.000

400

469

582

2 004

2 005

0

0

2004 1

3,0

4.000

1.200

4,5

4,0

1.719

2 005

2006

2007

20 0 8 1

Duurzaam Fit is het gezondheidsprogramma van Nuon in Nederland.

2 006

2 007

2008

Betreft medewerkers exclusief inhuurkrachten.

Betrokkenheid van medewerkers

Opleiden en ontwikkelen

Nuon laat regelmatig de betrokkenheid van haar medewerkers meten. Deze bleef voor 2008 ongeveer gelijk, van een 8,0 in 2007 naar een 7,9 in 2008 op een schaal van 1 tot 10. Voornamelijk de visie van het managementteam, balans in de werkdruk en klantgerichtheid scoren goed in het onderzoek. Voor wat betreft veiligheid en arbeidsomstandigheden geven medewerkers aan dat er nog ruimte is voor verbetering.

Na de operationele splitsing van n.v. Nuon op 1 juli 2008 is Nuon College in zijn geheel ondergebracht bij Alliander en tot Alliander College hernoemd. Totdat bij Nuon een eigen invulling is gegeven aan leren en ontwikkelen is Alliander College ook werkzaam voor Nuon, tot uiterlijk 1 juli 2009. In de eerste helft van 2009 zal er binnen Nuon een opleidingscentrum worden opgericht dat voorziet in de zelfstandige afhandeling van de training- en ontwikkelbehoeften van medewerkers van Nuon. Collega’s van Alliander en Nuon maken tot die tijd gebruik van het opleidings­ aanbod, de adviesgesprekken en maatwerktrajecten van Alliander College.

Nuon laat zich voor wat betreft diverse personele aspecten benchmarken met andere organisaties. In 2008 hebben externe metingen aangetoond dat Nuon qua betrokkenheid ten opzichte van zowel de algemene ­benchmark van Nederlandse bedrijven als ook de internationale energiebenchmark een lichte daling laat zien. Betrokkenheid van medewerkers Rapportcijfer

10 8

7,5

7,6

7,7

8

7,9

Gedurende het afgelopen jaar hebben 3.347 medewerkers van Nuon een training gevolgd via Alliander College. Dat is een lichte stijging ten opzichte van 2007. Het grootste deel van deze stijging is toe te rekenen aan het invullen en uitvoeren van opleidings- en ontwikkelplannen. ­Alliander College adviseert hoe de uitkomsten van de individuele ­beoordelingsgesprekken (persoonlijke ambities) en de ambities van de unit (businessplan) en het team kunnen worden vervat in een praktisch opleidings- en ontwikkelplan. Het programma-aanbod is onderverdeeld in vaardigheidstrainingen, managementopleidingen, functionele trainingen, technische en ­veiligheidstrainingen en ICT-gerelateerde trainingen.

6 4 2 0

2004

2 005

2006

2007

20 0 8

<

I n hou dsopgave

86 Nuon Maa tschappeli j k Verslag 20 0 8

Management development Sinds vijf jaar heeft Nuon een tweejarig leiderschapsprogramma waarin talentvolle managers uit het middenmanagement worden klaargestoomd voor een positie in het hogere kader. Het programma is door Nuon zelf ontworpen en wordt uitgevoerd in samenwerking met een aantal business universities en gerenommeerde (trainings)bureaus. In 2008 hebben twee groepen van twaalf managers het programma gevolgd, onder wie zeven vrouwen. De deelnemers zijn voorgedragen door de managementteams op basis van hun performance en motivatie. Het programma is gericht op leiderschapsontwikkeling. Door de mix van deelnemers vanuit heel Nuon draagt het tevens bij aan een brede Nuon-blik en leidt het tot betere samenwerking tussen divisies en afdelingen.

Arbeidsmarkt

Tijdens de participatietop in mei 2007 werd door de regering het doel gesteld om 200.000 werklozen in alle leeftijdsgroepen adequate scholing en werkervaring te geven. Als gevolg van deze ontwikkelingen geven wij sinds 2007 ook langdurig werklozen die ouder zijn dan 30 jaar de gelegenheid om als deelnemer in Step2Work de stap te maken naar duurzame arbeid. Daarnaast is in 2008 een aantal mensen vanuit sociale werkvoorziening en vanuit Wajong- en reïntegratietrajecten ingestapt. In 2008 is met negentig deelnemers een werkervaringovereenkomst gesloten, acht kandidaten zijn aan het voorschakeltraject van Step2Work begonnen en zes kandidaten zijn toegelaten tot het voorschakeltraject met startdatum 5 januari 2009. Ten slotte zijn acht jongeren het hele jaar begeleid bij het ontwikkelen van hun computervaardigheden. Dit gebeurt in het kader van het langlopende project ICT Kidzz Academy van de stichting Campus Nieuw West in Amsterdam.

Werkervaringtrajecten Nuon is in 2006 het werkervaringproject Step2Work gestart. Step2Work heeft als doel om driehonderd langdurig werkloze jongeren van 18 tot 30 jaar door middel van scholing en relevante werkervaring betere ­kansen te bieden op economische zelfstandigheid. De deelnemers ­ontwikkelen zich door een op hen persoonlijk afgestemd programma van werkervaring, opleiding en begeleiding waarbij de mentoren en praktijkbegeleiders van Nuon een grote rol spelen. Werkervaringplaatsen Step2Work per bedrijfsonderdeel1 Aantal

1

29

Feenstra

18

Marketing & Sales

3

Emmtec

2

Hemweg-centrale

1

Customer Care Center

1

Staven

Betreft aantal werkervaringplaatsen Step2Work per 31 december 2008.

Arbeidsvoorwaarden De loonlijn van Nuon ligt gemiddeld 5% boven de mediaan van de ­algemene Nederlandse markt. Dit blijkt uit de jaarlijkse benchmark. In navolging van het vernieuwde bedrijfsprotocol dat op 1 juni 2008 van kracht werd, is de beloningssystematiek van Nuon aangepast. In deze nieuwe beloningssystematiek kunnen (vaak jonge) medewerkers die relatief laag in hun salarisschaal zitten bij goede prestaties sneller doorgroeien. Ook is ervoor gezorgd dat medewerkers die op basis van hun salarisschaal geen groeiperspectief meer hebben, nu bij goede prestaties nog wel kunnen doorgroeien. Op die manier kunnen we ­ervaren medewerkers behouden.

<

I n hou dsopgave Over di t vers lag  |   Overig

87

Over dit verslag Nuon is als energiebedrijf een onderneming met een belangrijke maatschappelijke rol. Wij geven aandeelhouders, klanten, politiek en medewerkers daarom duidelijk inzicht in onze prestaties. We hebben een brede verantwoordelijkheid om al deze groepen te informeren. Het belang van transparantie

Evaluatie verslaggeving 2007

Transparantie is voor Nuon van groot belang om vertrouwen te krijgen van haar stakeholders en vormt een belangrijk onderdeel van onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. Openheid geeft belanghebbenden de mogelijkheid om onze prestaties te volgen en zich een onderbouwd oordeel te vormen over hoe we het doen als organisatie. Transparantie staat soms op gespannen voet met commerciële belangen. Toch streven wij naar zoveel mogelijk openheid in onze verslaggeving zonder gevolgen voor onze commerciële positie. Dit wordt bevestigd doordat Nuons maatschappelijk verslag sinds 2006 tot de koplopers behoort in de Transparantiebenchmark van het ministerie van Economische Zaken. In de benchmark van 2008, waarin het maatschappelijk verslag van 2007 is beoordeeld, heeft Nuon een score behaald van 78 punten. Dit is een stijging van 10 punten ten opzichte van de score van het jaar daarvoor en Nuon neemt daarmee een gedeelde 10e plaats in op de Transparantie­ladder van de 175 onderzochte ondernemingen.

In 2007 is het maatschappelijk verslag van Nuon online uitgebracht op een verslaggevingsite. Om inzicht te krijgen in de waardering van de website en het maatschappelijk verslag en de voorkeur voor de vorm waarin dergelijke gepubliceerd worden, heeft Nuon een onderzoek laten uitvoeren. De belangrijkste uitkomsten van dit onderzoek zijn ­hieronder puntsgewijs weergegeven.

Transparante verslaggeving over Nuon en de maatschappij is steeds belangrijker, omdat stakeholders zich naast hun aandacht voor financieel en strategisch beleid steeds meer interesseren voor duurzaamheid. Bij onze uiteindelijke aandeelhouders groeit de aandacht voor duurzaamheid sterk. Nuon heeft veel aandeelhouders die dit onderwerp hoog in het vaandel hebben staan en we ontvangen dan ook veel vragen van aandeel­ houders over verduurzaming. Onze activiteiten en de verslaggeving daarover moeten voldoende inzicht verschaffen. In 2007 is in samenspraak met onze uiteindelijke aandeelhouders besloten om de verslaggeving over maatschappelijk ondernemen voortaan uit te brengen onder de titel ‘maatschappelijk verslag’. Sinds de verslaggeving over 2007 is bij besluit van de Raad van Bestuur de status van de maatschappelijke verslaggeving gelijkgesteld aan de status van de financiële verslaggeving. Dit betekent dat het financieel jaarverslag en het maatschappelijk verslag hetzelfde proces van goedkeuring volgen. De transitie naar een duurzaam Nuon heeft niet alleen de aandacht van onze directe stakeholders, maar is ook de zorg van investeerders. Onze verslaggeving moet elk jaar weer antwoord geven op de vraag of we die transitie snel genoeg maken en hoe dit in relatie staat tot onze bedrijfsresultaten. Onze verslaggeving moet daarom ook helder inzicht geven in de onderliggende afwegingen van onze keuzes en in onze prestaties.

Driekwart van de deelnemers heeft het maatschappelijk verslag gelezen of ten minste bekeken. Zij vinden het positief dat Nuon zich bezighoudt met duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. ­Volgens hen laat Nuon met deze publicatie zien dat zij hier serieus over is. Bijna de helft van de deelnemers heeft een voorkeur voor een printvriendelijk opgemaakte versie van het verslag op de website, boven het lezen van het verslag op de site zelf. De online verslaggeving met print- en downloadmogelijkheid wordt ook gewaardeerd, omdat men met dit formaat delen kan opslaan en printen en delen online kan lezen. In 2008 is ervoor gekozen om een pdf-versie van het maatschappelijk verslag 2008 op de website te zetten met daarbij de mogelijkheid om een aantal tabellen en grafieken te downloaden in Excel-format.

Informatieverzameling De informatie in het maatschappelijk verslag 2008 komt tot stand door de gezamenlijke inspanning van een groot aantal Nuon-medewerkers gecoördineerd door de stafafdeling External Affairs & Sustainability.

Kwantitatieve informatie Een groeiend deel van de gegevens die gerelateerd zijn aan maatschappelijk verantwoord ondernemen wordt structureel bijgehouden in ­informatiesystemen op divisie- of bedrijfsniveau. Daarnaast rapporteren bedrijfs­onderdelen vanuit eigen bronnen. De gegevens worden met een prioriteit die gelijk is aan de uitvraag van de financiële data door Finance verzameld en opgeleverd met behulp van digitale vragenlijsten. Als gevolg van de per 1 juli 2008 doorgevoerde splitsing, die met ­terugwerkende kracht op het gehele boekjaar 2008 van toepassing is, moesten de HRM-data en de data van het Facilitair Bedrijf voor zowel de eerste helft van 2008 als ook voor de vergelijkende cijfers van 2007 gesplitst en toegewezen worden aan Nuon en Alliander.

<

I n hou dsopgave

88 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Hierbij hebben wij gebruik gemaakt van gestaafde aannames. De hierop betrekking hebbende data hebben derhalve (deels) een pro forma karakter.

Kwalitatieve informatie De kwalitatieve verzameling van informatie is gedaan door digitale ­uitvraag van informatie bij verschillende medewerkers, managers en directieleden binnen lijn en staf.

Toetsing van de informatie De kwaliteit van de informatie in dit maatschappelijk verslag is getoetst door interne en externe deskundigen. Specialisten uit de organisatie leveren gevraagde gegevens aan bij de controller van hun bedrijfs­onderdeel. De rapportageverantwoordelijken tekenen voor de kwaliteit van de informatie waarna toetsing plaatsvindt door Corporate Finance en External Affairs & Sustainability. De informatie in dit verslag is beoordeeld door de externe accountant. Het assurance-rapport is weergeven in het volgende hoofdstuk.

Totstandkomingproces maatschappelijk verslag Activiteit

Omschrijving

Het verzamelen van data

(Financial) controllers verzamelen en beoordelen data in hun organisatieonderdeel aan de hand van digitale vragenlijsten

Verificatie van data

Samenstellen van teksten

Afstemming teksten, grafieken en tabellen

Publicatie

1  De

External Affairs & Sustainability controleert de aangeleverde data op volledigheid en onregelmatigheden. De externe accountant en Corporate Internal Audit doen vervolgens een verificatie van de data, onder verant­ woordelijkheid van de externe accountant. Indien noodzakelijk wordt nadere toelichting gevraagd aan de controllers of specialisten uit de organisatie Een redactie waarin de organisatie middels verschillende lokale communicatieadviseurs is vertegenwoordigd, verzamelt de input voor het verslag. EA&S stelt de teksten samen en verwerkt verzamelde en geverifieerde data Het verslag wordt afgestemd met een brede groep aan specialisten uit de organisatie en met middenmanagement. Daarnaast voert de externe accountant ook een controle uit op de teksten in het verslag. Vervolgens bekijkt de Disclosure Committee het verslag en wordt het voorgelegd aan de directie. Ten slotte wordt het finaal concept voorgelegd aan de Audit Committee en de Raad van Commissarissen

Het goedgekeurde verslag en geverifieerde data worden bevroren en het verslag wordt gepubliceerd op onze website en gedrukt. Tijdens een speciaal evenement in juni wordt het verslag aangeboden aan een aantal van onze stakeholders en bediscussieerd in interactieve sessies

Betrokkenen ■■

Specialisten uit de organisatie

■■

Financial controllers

■■

Corporate Finance

■■

External Affairs & Sustainability

■■

Specialisten uit de organisatie

■■

Financial controllers

■■

External Affairs & Sustainability

■■

Corporate Internal Audit

■■

Externe accountant

■■

External Affairs & Sustainability

■■

Corporate Communicatie

■■

Specialisten uit de organisatie

■■

Specialisten uit de organisatie

■■

External Affairs & Sustainability

■■

Corporate Communicatie

■■

Corporate Internal Audit

■■

Externe accountant

■■

Management

■■

Disclosure Committee1

■■

Directie

■■

Audit Committee2

■■

Raad van Commissarissen

■■

External Affairs & Sustainability

■■

Corporate Communicatie

■■

Directie

Disclosure Committee assisteert het management van de organisatie in het verstrekken van informatie op juiste, tijdige, duidelijke, volledige en betrouwbare wijze, in overeenstemming met juridische vereisten. Audit Committee is door de Raad van Commissarissen ingesteld ter ondersteuning bij onder het andere toezicht houden op de financiële informatieverschaffing door de vennootschap en de naleving van aanbevelingen en de opvolging van opmerkingen van de internal audit-afdeling en de externe accountant.

2  De

<

I n hou dsopgave Over di t vers lag  |   Overig

Maatschappelijk verslag en governance In 2008 heeft Nuon het proces van verslaggeving verder verbeterd. Er zijn verbeteringen in het proces van dataverzameling en de selectie van gegevens aangebracht, waaronder een striktere inhoudelijke beoordeling van de aangeleverde data door External Affairs & Sustainability. Daarnaast is dit jaar voor de tweede maal inzake de goedkeuring van het maatschappelijk verslag de accordering door de directie uitgebreid met behandeling in de Audit Committee en de Raad van Commissarissen.

De totstandkoming van het maatschappelijk verslag is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van divisies, business units en stafafdelingen. De stappen en verantwoordelijkheden in het proces zijn voor een groot deel gelijk getrokken met de procedures voor de totstandkoming van het financieel verslag. Het gehele proces is in hoofdlijnen samengevat in het schema op de voorgaande pagina.

Afbakening maatschappelijk verslag 2008 <> Waardeketen Upstream

Bedrijfsonderdeel/deelneming

Exploration & Production

Alle afdelingen

Midstream Energy Trade & Wholesale

Alle afdelingen

Power

Energieproductiecentrales

Heat

Warmte- en koudelevering

Services

Industrieparken Nederland Industrieparken Duitsland

Business Development & Projects

Windenergie ontwikkelingsmaatschappij B.V. (WEOM)

Downstream Marketing & Sales

Nederland Duitsland België Customer Care Center

Value Added Services

Feenstra verwarming B.V. Rogro Isolaties Holding B.V. Helianthos B.V. Nuon Retail Beveiligingsservice B.V. Energie Service Amsterdam B.V. Ingenieursbureau Ebatech B.V.

Overige activiteiten Service Units

89

Stafafdelingen Alle afdelingen

<

I n hou dsopgave

90 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Reikwijdte en afbakening van de informatie

Volledigheid van informatie

Dit maatschappelijk verslag beschrijft de activiteiten en resultaten van N.V. Nuon Energy die in relatie staan tot maatschappelijk verantwoord ondernemen.

Nuon streeft ernaar de informatie zo volledig en compleet mogelijk in dit verslag te presenteren. Naast de hardcopy van het maatschappelijk verslag vindt u op onze website een pdf-bestand en een download-bestand van de meest belangrijke tabellen en grafieken.

Het verslag geeft een overzicht van de kwalitatieve en kwantitatieve gegevens van het kalenderjaar 2008. Dit verslag wordt jaarlijks per kalenderjaar gepubliceerd. Bij de bepaling van de reikwijdte is gebruik gemaakt van het GRI Reporting Boundary Protocol, de belangrijkste bedrijfsactiviteiten en verwachtingen van onze stakeholders. Bij de opzet van de thematiek in het maatschappelijk verslag is ‘van buiten naar binnen’ geredeneerd. Allereerst zijn op basis van trendrapporten, publicaties van CBS en SCP, de politieke agenda en een continue media­ scan zeven sociaal-economische macrobewegingen vastgesteld die in 2008 de boventoon voerden. Binnen deze zeven maatschappelijke trends is ­vervolgens een aantal dilemma’s (issues) uitgelicht die van invloed zijn op de energiesector in het algemeen en op Nuon in het bijzonder. Bij het beschrijven van deze dilemma’s ligt de focus op het inzichtelijk maken van de verschillende spelers en belangen binnen het issue en op het standpunt dat Nuon daarin inneemt (‘Nuon vindt’). De laatste stap is het transparant maken van de keuzes die Nuon op basis van dat standpunt heeft gemaakt en die concreet terug te vinden zijn in activiteiten en resultaten, ondersteund door data (‘Nuon doet’). Dit laatste is uitgewerkt in het verdiepingdeel waarin de activiteiten en prestaties van Nuon zijn beschreven; hier is de blik dus meer van binnen naar buiten. De afbakening van de informatie in dit ­verslag betreft de N.V. Nuon Energy en haar deelnemingen en de commerciële activiteiten van Nuon Duitsland. Bij de ­bepaling van de afbakening van het verslag laten wij ons leiden door de volgende criteria: ■■ De geografische locatie van de bedrijfsactiviteiten: alleen de activiteiten in de kernlanden Nederland, België en Duitsland zijn meegenomen; ■■ De mate van financiële en operationele zeggenschap over de bedrijfsvoering van bedrijfsonderdelen en deelnemingen; ■■ Deelnemingen waarin Nuon voor 50% of meer participeert over het gehele jaar 2008 vallen steeds binnen de reikwijdte; ■■ De mate waarin de activiteit van het bedrijfsonderdeel of deelneming onze duurzame prestaties beïnvloedt. Voorzover sprake is van weergave van activiteiten buiten de genoemde kernlanden, van informatie over deelnemingen waarin Nuon een ­minderheidsaandeel heeft of over informatie die niet op geheel 2008 betrekking heeft, wordt dit in de tekst vermeld.

Global Reporting Initiative De richtlijnen van het Global Reporting Initiative (GRI) worden wereldwijd toegepast bij de verslag­legging over de duurzame prestaties van ondernemingen. In oktober 2006 publiceerde GRI de nieuwe generatie richtlijnen (G3). Nuon rapporteert op basis van GRI G3 in combinatie met het sector­ supplement Electric Utilities Sector Supplement. GRI heeft op 15 april 2009 een finale versie van het Electric Utilities Sector Supplement gepubliceerd. Dit supplement is een aanvulling bij de G3-richtlijnen en is gericht op de verslaggeving over duurzaamheidsprestaties van energiebedrijven wereldwijd. Deze indicatoren zijn met EU aangeduid. Nuon heeft deelgenomen aan de werkgroep die het supplement heeft ontwikkeld. Aan de hand van materialiteit en informatie uit de evaluatie van 2007 is bepaald welke indicatoren voor ons relevant zijn om over te rapporteren, daarbij rekening houdend met de behoeften van onze stakeholders, de ontwikkelingen in de samenleving en de voornaamste effecten van onze activiteiten. GRI kent een drietal niveaus waarop een organisatie kan rapporteren over haar maatschappelijke prestaties. Het maatschappelijk verslag van Nuon over 2008 voldoet aan het hoogste niveau, de A+-status. In de GRIindex op pagina 94 zijn de GRI-indicatoren opgenomen, tezamen met de plaats in het rapport waar deze indicator te vinden is. Voor de indicatoren waarover wij niet rapporteren hebben wij in de GRI-index toegelicht waarom wij hier niet over rapporteren. Ondanks deze A+-status hebben wij ambities om onze maatschappelijke verslaggeving nog verder te verbeteren. Daarbij kan onder andere gedacht worden aan het verschaffen van meer inzicht over de inbedding van maatschappelijk verantwoord ondernemen in onze bedrijfsvoering.

<

I n hou dsopgave A s s u ra n ce -ra p p o r t  |   Overig

91

Assurance-rapport

Aan de Directie van N.V. Nuon Energy

Opdracht en verantwoordelijkheden Wij hebben opdracht gekregen van de Directie van N.V. Nuon Energy te Amsterdam om de inhoud van het Maatschappelijk Verslag 2008 van N.V. Nuon Energy (hierna te noemen ‘het Verslag’), waarin verantwoording wordt afgelegd over de maatschappelijke prestaties van de vennootschap te onderzoeken. Ons onderzoek bestaat uit de volgende combinatie van controle- en beoordelingswerkzaamheden: 1. Controleren van de data zoals in het Verslag aangemerkt met ‘RA-geverifieerd’: ■■ de brandstofmixen van aan klanten geleverde elektriciteit; ■■ de NatuurStroom- en GroenStroomboekhouding; ■■ de duurzame energieproductie; ■■ de CO2-emissies van de elektriciteit- en warmtekrachtcentrales; ■■ de hoeveelheid opgewekte elektriciteit uit fossiele en duurzame ­energiebronnen; ■■ de subsidies en investeringen met betrekking tot duurzame ­energieproductie; ■■ de financiële kerngegevens. 2. Beoordelen van: ■■ de overige onderdelen van het Verslag. Controlewerkzaamheden zijn gericht op het verkrijgen van een redelijke mate van zekerheid op basis van voldoende en geschikte controle-­ informatie. Beoordelingswerkzaamheden zijn gericht op het verkrijgen van een beperkte mate van zekerheid op basis van werkzaamheden die ­minder diepgaand zijn dan bij een controle. De mate van zekerheid bij beoordelingswerkzaamheden is daarom ook lager dan bij controlewerkzaamheden. Om die reden rapporteren wij onze conclusie met betrekking tot controlewerkzaamheden en beoordelingswerkzaamheden afzonderlijk. Naar onze mening vervult deze gecombineerde opdracht een rationeel doel.

Wij geven geen zekerheid bij de vooronderstellingen en de haalbaarheid van toekomstgerichte informatie in het Verslag (zoals doelstellingen, verwachtingen en ambities). Het Verslag is opgesteld onder verantwoordelijkheid van de Directie van N.V. Nuon Energy. Het is onze verantwoordelijkheid een assurance-rapport inzake het Verslag te verstrekken.

Verslaggevingcriteria N.V. Nuon Energy heeft verslaggevingscriteria ontwikkeld die zijn ­gebaseerd op de in oktober 2006 gepubliceerde ‘G3 Richtlijnen’ van het Global Reporting Initiative, als vermeld in het hoofdstuk ‘Over dit verslag’. Wij achten deze verslaggevingcriteria relevant en toereikend om de inhoud van het Verslag te kunnen onderzoeken.

Werkzaamheden Wij hebben onze werkzaamheden verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder standaard 3410N ‘Assurance-opdrachten inzake maatschappelijke verslagen’. Controlewerkzaamheden Voor wat betreft de te controleren onderdelen van het verslag hebben wij ons gericht op: ■■ Het testen van de daarvoor relevante interne beheersingsmaatregelen op hun effectieve werking gedurende het verslagjaar. ■■ Cijferbeoordelingen, verbandscontroles en rechtstreeks op de gegevens gerichte detailcontroles. Deze detailcontroles hebben wij uitgevoerd via deelwaarnemingen met behulp van interne en externe informatiebronnen, zoals documenten en bevestigingen van derden. ■■ Het aansluiten van de bovengenoemde financiële kerngegevens in het Verslag met de onderliggende consolidatiestaten die hebben geleid tot de jaarrekening van n.v. Nuon voor het jaar eindigend op 31 december 2008, waarbij een goedkeurende accountantsverklaring is afgegeven. ■■ Het evalueren van het algehele beeld van het Verslag, inclusief het beoordelen van de consistentie van de informatie, aan de hand van bovengenoemde verslaggevingcriteria.

<

I n hou dsopgave

92 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

Beoordelingswerkzaamheden Onze belangrijkste beoordelingswerkzaamheden waren: ■■ Het uitvoeren van een omgevingsanalyse en het verkrijgen van inzicht in de branche, relevante maatschappelijke issues, relevante wetten, regels en de kenmerken van N.V. Nuon Energy. ■■ Het beoordelen van de aanvaardbaarheid van het verslaggevingsbeleid, mede gelet op de informatiebehoeften van de beoogde groepen van belanghebbenden, waaronder het beoordelen van de uitkomsten van de stakeholderdialoog, inclusief het uitvoeren van een mediasearch en een branche-review. ■■ Het houden van interviews met verantwoordelijke functionarissen, vooral gericht op: ■■ Het onderkennen van risico’s in de externe omgeving en de ­organisatie zelf, en onderzoeken in hoeverre deze risico’s worden afgedekt door interne beheersmaatregelen. ■■ Het beoordelen van de plausibiliteit van de kwalitatieve en kwantitatieve informatie in het Verslag. ■■ Het beoordelen van de kwantitatieve gegevens, met name door het uitvoeren van cijferbeoordelingen. ■■ Het beoordelen van de processen van informatieverzameling en ­verwerking, waaronder de aggregatie van gegevens tot informatie zoals opgenomen in het Verslag. ■■ Het beoordelen van het toepassingsniveau volgens de G3 Richtlijnen van het Global Reporting Initiative. ■■ Het beoordelen van de opgeleverde informatie door de verschillende bedrijfsonderdelen van N.V. Nuon Energy en het analyseren van ­achterliggende systemen en/of brondocumenten op basis van deelwaarnemingen.

Wij zijn van mening dat de door ons verkregen assurance-informatie ­voldoende en geschikt is als basis voor onze conclusie.

Conclusie Gebaseerd op onze controlewerkzaamheden Ten aanzien van de brandstofmixen, de NatuurStroom- en GroenStroom­ boekhouding, de duurzame energieproductie, de CO2-emissies van de elektriciteit- en warmtekrachtcentrales, de hoeveelheid opgewekte ­elektriciteit uit fossiele en duurzame energiebronnen, de subsidies en investeringen met betrekking tot duurzame energieproductie en de financiële kerngegevens, zijn wij van oordeel dat de informatie, in alle van materieel belang zijnde aspecten, betrouwbaar en toereikend is weergegeven, in overeenstemming met de verslaggevingscriteria van N.V. Nuon Energy. De gecontroleerde onderdelen zijn voorzien van de aanduiding ‘RA-geverifieerd’. Gebaseerd op onze beoordelingswerkzaamheden Ten aanzien van de overige onderdelen van het verslag hebben wij, op grond van onze beoordeling geen reden te concluderen dat het ­Maatschappelijk Verslag, in alle van materieel belang zijnde aspecten, geen betrouwbare en toereikende weergave bevat van het beleid van N.V. Nuon Energy ten aanzien van duurzaam ondernemen, en van de bedrijfsvoering, de gebeurtenissen en de prestaties op dat gebied in het verslagjaar, in overeenstemming met de verslaggevingscriteria van N.V. Nuon Energy.

Arnhem, 11 mei 2009 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Origineel getekend door drs. J. van Hoof RA

<

I n hou dsopgave Begri p p en l i j s t  |   Overig

93

Begrippenlijst

Bar: Meeteenheid voor gasdruk

GJ: Gigajoule, 1.000.000.000 joule. 1 GJ komt

MWh: Megawattuur, 1.000 kWh

­overeen met circa 32 m3 gas of 278 kWh

BMC: Biomassacentrale

NGO: Niet-gouvernementele organisatie GRI: Global Reporting Initiative, mondiale organisatie

Carbon Footprint: De totale uitstoot van CO2,

voor richtlijnen maatschappelijke verslaggeving

gerekend over de hele keten van producten en diensten

NOx: Stikstofoxiden, gassen die bij verbranding van brandstoffen ontstaan

GvO: Zie Garanties van oorsprong CCS: Carbon Capture and Storage afvang, transport en opslag van vrijgekomen CO2 in bijvoorbeeld

PCB: Polychloorbifenylen, chemische benaming GW: Gigawatt, 1.000.000 kW

voor chloorverbinding met sterke warmteresistente eigenschappen

de industrie of bij de productie van elektriciteit

GWh: Gigawattuur, 1.000.000 kWh CDM: Clean Development Mechanism, projecten gericht op de reductie van broeikasgas die door de

SDE: Stimulering Duurzame Energieproductie HWC: Hulpwarmtecentrale SO2: Zwaveldioxide, een gas dat ontstaat bij de

CDM-uitvoeringsraad zijn geregistreerd in landen buiten het Protocol van Kyoto

IFRS: International Financial Reporting Standards

CEO: Chief Executive Officer

J: Joule, eenheid voor energie, meestal gebruikt

­verbranding van zwavel of stoffen die zwavel bevatten (bijvoorbeeld steenkool)

voor warmte

CER: Certified Emission Reductions, een certificaat

Syngas: Synthesegas, een mengsel van voornamelijk koolmonoxide (CO) en waterstof (H2)

dat wordt gebruikt ter compensatie van CO2-emissies

Kolenvergassing: Een chemische behandeling

uit CDM-projecten

van steenkool, waarbij steenkool wordt omgezet

TJ: Tera Joule, 1 miljard kJ

in synthesegas (een mengsel van voornamelijk

CFO: Chief Financial Officer

­koolmonoxide en waterstof)

TWh: Terawattuur, 1 miljard kWh

CO2: Koolstofdioxide, komt voornamelijk vrij bij de

kW: Kilowatt, 1.000 watt (kWe is een eenheid

VCA: Veiligheid-, gezondheid- en milieuchecklist

verbranding van fossiele brandstoffen zoals aardgas

­elektrisch vermogen, kWth is een ­eenheid thermisch

aannemers, Nederlandse richtlijn voor veilig werken

en steenkool

vermogen)

CO2-equivalent: Omrekening van het effect van

kWh: Kilowattuur, eenheid voor elektriciteit

VER: Verified Emission Reductions, een certificaat andere broeikasgassen dan CO2 naar CO2-waarden

Het certificaat komt van CDM-projecten (zie aldaar) die

LTIF: Lost Time Injury Frequency, aantal ongevallen Footprint: Zie Carbon Footprint

dat wordt gebruikt ter compensatie van CO2-uitstoot. niet door de CDM-uitvoeringsraad zijn geregistreerd

leidend tot verzuim gedeeld door het totaal aantal gewerkte uren (x 1 miljoen)

Vergassing: Zie Kolenvergassing

omgerekend naar een volledige werkweek

m3 aardgas: Een kubieke meter (1.000 liter) aardgas

W: Watt, eenheid van vermogen

Garanties van oorsprong: Garanties van

MEP: Milieukwaliteit elektriciteitsproductie

Fte: Fulltime equivalents, aantal medewerkers

­oorsprong zijn certificaten die de klant garanties

WE: Woningequivalent, een huishouden of 10 kWh aansluitvermogen van een grootverbruiker

geven over de manier waarop groene stroom is

Methaan: Brandbaar gas, hoofdbestanddeel

­opgewekt, garanties van oorsprong zijn ­verhandelbaar

van aardgas

WKC: Warmtekrachtcentrale

Geschillencommissie Energie en Water:

MJ: Megajoule, 1.000.000 joule

WKK: Warmtekrachtkoppelinginstallatie

De Geschillencommissie Energie en Water is een onafhankelijk orgaan waar klanten geschillen met energiebedrijven kunnen voorleggen

MW: Megawatt, 1.000 kW

<

I n hou dsopgave

94 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

GRI-index volledig 

G3-indicator

gedeeltelijk 

Toelichting

niet 

niet van toepassing

Pagina

1

Strategie en analyse

1.1

Verklaring Directie

2, 3

1.2

Belangrijke gevolgen, risico’s en mogelijkheden met betrekking tot duurzame ontwikkeling voor belanghebbenden en organisatie

2, 3

2

Organisatieprofiel

2.1

Naam van de organisatie

Leeswijzer

2.2

Voornaamste merken, producten en/of diensten

Nuon in één oogopslag

2.3

Operationele structuur en omschrijving divisies, onderdelen, dochterondernemingen en samenwerking

Nuon in één oogopslag, 89

2.4

Locatie van het hoofdkantoor

Colofon

2.5

Landen van vestiging en activiteiten

Nuon in één oogopslag

2.6

Eigendomsstructuur en rechtsvorm

Leeswijzer, 89

2.7

Afzetmarkten (geografische verdeling, sectoren, klanten)

Nuon in één oogopslag

2.8

Omvang van de organisatie

Kerncijfers

2.9

Significante veranderingen tijdens verslagperiode ten aanzien van omvang, structuur of eigendom onderneming

Leeswijzer

2.10

Onderscheidingen die tijdens verslagperiode zijn toegekend

EU 1

Opgesteld productievermogen

Gerapporteerd wordt het totaal opgesteld vermogen. Totaal opgesteld vermogen naar brandstofbron is niet steeds mogelijk vanwege gecombineerde brandstoftoepassingen in de installaties

8, 23, 52, 53, 69

EU 2

Nettoenergieproductie naar primaire bron en regulatorisch regiem

Betreft nieuwe EUSS-indicator; gerapporteerd wordt de totale energieproductie. Totale energieproductie naar brandstofbron is niet steeds mogelijk vanwege gecombineerde brandstoftoepassingen in de installaties

53, 69

EU 3

Klantaansluitingen

Gerapporteerd worden de aantallen consumenten, kleinzakelijke en grootzakelijke klanten van Nuon

Nuon in één oogopslag

EU 4

Transport- en distributielijnen

Indicator is niet van toepassing op de primaire processen van Nuon. Na de splitsing op 1 juli 2008 vallen deze activiteiten onder Alliander

Leeswijzer

EU 5

Allocatie CO2-emissierechten

Totaal verkregen emissierechten Nuon Power, Heat & Services vanuit Europees Handelssysteem, ETS, is in 2008: 7.855.939 rechten

87

3

Verslagparameters

3a

Verslagprofiel

3.1

Verslagperiode

Dit verslag heeft betrekking op de periode 1 januari tot en met 31 december 2008

89, 90

3.2

Meest recente periode voorgaand verslag

Nuon Maatschappelijk Verslag 2007

87

3.3

Verslaggevingcyclus

Jaarlijks per kalenderjaar

3.4

Contactpunt voor vragen

3b

Reikwijdte en afbakening

3.5

Proces inhoudbepaling

88

3.6

Afbakening en reikwijdte

89, 90

3.7

Beperkingen bij afbakening verslag

89, 90

3.8

Organisatorische veranderingen ten opzichte van vorig verslagjaar met effect op vergelijkbaarheid van gegevens

Leeswijzer, 87, 88

3.9

Technieken, grondslagen, aannames bij totstandkoming gegevens

3.10

Herformuleringen van eerder verstrekte informatie

Herformuleringen worden toegelicht in de tekst of als voetnoot bij tabel of grafiek

3.11

Veranderingen die vergelijkbaarheid met vorige verslagen kunnen beperken

Veranderingen worden toegelicht in de tekst of als voetnoot bij tabel of grafiek

3c

GRI-inhoudsopgave

3.12

GRI-inhoudsopgave

3d

Assurance

3.13

Onafhankelijke verificatie

89 Colofon

87, 88

Voor dit verslag is gebruik gemaakt van de GRI G3-richtlijnen (oktober 2006), alsmede het sectorsupplement Electricity Utilities (15 april 2009)

90, 94-100 91

<

I n hou dsopgave G R I -in dex  |   Overig

GRI-index G3-indicator

volledig 

gedeeltelijk 

Toelichting

niet 

niet van toepassing

Pagina

4

Bestuur, verplichtingen en betrokkenheid

4a

Bestuursstructuur

4.1

Bestuursstructuur

Financieel verslag n.v. Nuon p.15-18

4.2

Leidinggevende rol van de Voorzitter van de Directie

Financieel verslag n.v. Nuon p.14-15

4.3

Aantal onafhankelijke en/of niet-leidinggevende leden van het hoogste bestuurslichaam

Financieel verslag n.v. Nuon p.15

4.4

Adviesmogelijkheden en medezeggenschap van aandeel­houders en medewerkers naar hoogste bestuurslichaam

74, 75, Financieel verslag n.v. Nuon p.18-19

4.5

Beloning directieleden in relatie tot financiële en niet-financiële prestaties

Financieel verslag n.v. Nuon p.80-82

4.6

Processen waarmee het hoogste bestuurslichaam waarborgt dat strijdige belangen worden vermeden

17, 18, Financieel verslag n.v. Nuon p.14

4.7

Proces voor bepalen van kwalificaties en expertise van de Directie voor het sturen van de organisatie inzake duurzame ontwikkeling

Duurzame ontwikkeling is onderdeel van de opdracht van de Directie. De Raad van Commisarissen bepaalt de criteria hiervoor in haar aanname- en selectiebeleid voor bestuurders

17, 18, Financieel verslag n.v. Nuon p.15

Missie/beginselverklaringen, gedragscodes en uitgangspunten en mate van invoering van beleid voor duurzame ontwikkeling

Duurzame ontwikkeling is onderdeel van de missie van Nuon. In de jaarlijkse Presidents letter, voorafgaand aan de business planning, worden door de Directie de prioriteiten aangegeven

Financieel verslag n.v. Nuon p.14-15

Beoordeling niet-financiële prestaties door Directie/Raad van Commissarissen

Duurzaamheidindicatoren zijn onderdeel van de interne ­ maand- en kwartaal rapportage. Tevens worden resultaten uit de interne audits en benchmarkgegevens aan de Raad van Bestuur gerapporteerd

10, Financieel verslag n.v. Nuon p.76

4.8

4.9

4.10

Evalueren eigen prestaties van het hoogste bestuurslichaam inzake duurzaamheidsprestaties

4b

Verplichtingen en externe initiatieven

4.11

Toepassing voorzorgprincipe

4.12

Vrijwillige overeenkomsten/convenanten

4.13

Belangrijkste lidmaatschappen van brancheverenigingen en belangenorganisaties

4c

Overleg met belanghebbenden

4.14

Overzicht stakeholders en relatie met Nuon

74

4.15

Identificatie en selectieproces stakeholders

73, 74

4.16

Benadering, aard en frequentie van stakeholderoverleg

73, 74

4.17

Resultaten stakeholderdialoog en toepassing daarvan

73-85, 89

5

Economische prestatie-indicatoren

EC

Managementbenadering en specifieke toelichtingen

10, Financieel verslag n.v. Nuon p.76 Intern risicomanagement is onderdeel van Corporate Governance

Financieel verslag n.v. Nuon p.20-21 45

Lidmaatschappen betreffen onder meer EnergieNed, Eurelectric, Global Reporting Initiative

Verwijzingen naar managementbenaderingen van ­sectorsupplementaspecten zijn, indien van toepassing, bij de betreffende EU-indicator opgenomen

2, 3, 10, Financieel verslag n.v. Nuon p.2-5

Gerapporteerd wordt over hoe Nuon diversificatie aanbrengt in de brandstofmix van de elektriciteitproductie

2, 3, 26, 56, 68, 69

EU 6

Capaciteitssplanning gericht op korte en lange termijn beschikbaarheid en betrouwbaarheid elektriciteit

EU 7

Demand-side management programma's voor huishoudens, diensten en industrie

EU 8

Onderzoek en ontwikkeling

EU 9

Voorzieningen voor ontmanteling nucleaire installaties

EC 1

Gegenereerde en gedistribueerde economische waarden

EC 2

Financiële implicaties, risico's en mogelijkheden vanwege klimaatverandering

Gerapporteerd wordt over het strategisch plan dat in 2008 is opgesteld om in 2050 CO2-neutraal te kunnen opereren; uit concurrentie­­gevoelig­heid worden hierover geen financiële details gegeven

EC 3

Dekkingsgraad van verplichtingen uitkeringenplan bij uit dienst (ontslag, -vroeg- pensioen)

Medewerkers in dienst van Nuon Nederland en Nederlandse dochterbedrijven zijn op grond van Nederlandse wetgeving verplicht verzekerd voor pensioen en werkloosheid. In geval van reorganisatie geldt een sociaal plan dat is afgesloten met werknemersvertegenwoordigers. Looptijd: 2008-2011

EC 4

Ontvangen subsidies/overheidssteun

EC 5

Verhouding standaard aanvangssalaris en lokale minimumloon

EC 6

Beleid, methoden en aandeel uitgaven bij lokaal gevestigde leveranciers

14, 43, 44 2, 3, 8-10, 44, 54, 56 Indicator is niet van toepassing: Nuon bezit en beheert geen nucleaire installaties Kerncijfers

2, 3

56, 57 86 Niet van toepassing, gezien de gebieden waarin Nuon actief is. Binnen deze kernlanden houdt Nuon zich aan de geldende ­ wet- en regelgeving, zoals aanbestedingsprocedures

95

<

I n hou dsopgave

96 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

GRI-index

volledig 

gedeeltelijk 

niet 

niet van toepassing

G3-indicator

Toelichting

Pagina

EC 7

Lokale personeelswerving en aandeel van topkader afkomstig uit de lokale gemeenschap

Nuon ondersteunt groepen met afstand tot de arbeidsmarkt middels het Step2Work-initiatief. Nuon-medewerkers zijn over het algemeen woonachtig in de provincies waar Nuon vestigingen heeft; Nuon draagt zo sterk bij aan lokale werkgelegenheid. Nuon rapporteert niet over het aandeel van topkader afkomstig uit de lokale gemeenschap, aangezien dit minder relevant is in de gebieden waarin wij actief zijn

86

EC 8

Bijdrage aan ontwikkeling en omvang van investeringen ten behoeve van gemeenschap

Gerapporteerd worden projecten waarbij Nuon in natura of als sponsor bijdraagt aan maatschappelijke doelen, waarbij een bijdrage wordt geleverd aan algemeen bekende vraagstukken in de samenlevingen waarin wij actief zijn, die bovendien gerelateerd zijn aan onze kernactiviteiten

9, 74, 75

EC 9

Significante indirecte economische invloed

Vermeld worden voorbeelden van stakeholderinteractie, werk­ervaringtrajecten, winstbestemming en de afdracht van dividend aan onze aandeelhouders (publieke partijen, namelijk provincies en gemeenten). Het effect van deze invloed is moeilijk inzichtelijk te maken, omdat Nuons invloed vaak niet eenduidig vast te stellen en bovendien vertrouwelijk is

2, 3, 28, 29, 73-75, 86, Financieel verslag n.v. Nuon p.163

EU 10

Capaciteitsplanning elektriciteitsproductie in relatie tot toekomstige vraag

EU 11

Gemiddelde opwekefficiency

Over de gemiddelde efficiency per brandstof is geen registratie beschikbaar. Efficiency-gegevens van installaties zijn niet gerapporteerd wegens vertrouwelijkheid

EU 12

Efficiency van transport en distributie

Indicator is niet van toepassing op de primaire processen van Nuon. Na de splitsing op 1 juli 2008 vallen deze activiteiten onder Alliander

2, 3, 26-29, 57, 68

6

Milieuprestatie-indicatoren

EN

Managementbenadering en specifieke toelichtingen

Verwijzingen naar managementbenaderingen van sectorsupplementaspecten zijn, indien van toepassing, bij de betreffende EU-indicator opgenomen.

2, 3, 8-10, 57-67, Financieel verslag n.v. Nuon p.56

EN 1

Materiaalgebruik

Voor de primaire processen rapporteert Nuon de input van de elektriciteitsproductie aan de hand van de brandstofmix. Vanwege concurrentiegevoeligheid worden geen absolute gewichten of volumes grondstoffen gerapporteerd

70

EN 2

Gebruik van gerecycled materiaal en afval afkomstig van derden

Voor de primaire processen gebruikt Nuon geen materiële hoeveelheid gerecycled materiaal en/of afval

EN 3

Direct energieverbruik

53, 69

EN 4

Indirect energieverbruik

66, 67, 71, 72

EN5

Energiebesparing en effiencyverbeteringen

8-10, 44-45, 53, 54, 56, 58, 68

EN 6

Initiatieven ten behoeve van energie-efficiënte of op duurzame energie gebaseerde producten en diensten

EN 7

Initiatieven ter verlaging van het indirecte energiegebruik en reeds gerealiseerde verlaging

EN 8

Totale waterontrekking per bron

Koelwaterinname uit oppervlaktewater door Power, Heat & Services in 2008 betreft 2.356.424.816 m3

EN 9

Waterbronnen waarvoor waterontrekking significante gevolgen heeft

Indicator is niet van toepassing op de primaire processen van Nuon; Nuon betrekt alleen water voor koeldoeleinden centrales uit open (oppervlakte)water

EN 10

Percentage en totaal volume van gereycled en hergebruikt water

Indicator is niet van toepassing op de primaire processen van Nuon; Nuon gebruikt geen gerecycled water (0%). Koelwater wordt uit oppervlaktewater betrokken

EN 11

Landgebruik in/nabij beschermde gebieden met hoge biodiversiteit

Nuon rapporteert voor deze indicator ten aanzien van de Nuon Magnum-centrale. Voor andere locaties zijn hierover geen gegevens bekend

65, 66

EN 12

Gevolgen van bedrijfsvoering op gebieden met hoge biodiversiteit

Nuon rapporteert voor deze indicator ten aanzien van de nieuw te bouwen Nuon Magnum-centrale, aangezien dat in 2008 relevant was. Zie ook toelichting bij EN14

65, 66

EN 13

Beschermde of herstelde habitats

Indicator is niet van toepassing aangezien Nuon geen gebieden heeft waarin herstel of actieve bescherming van bioversiteit nodig is

EU 13

Biodiversiteit van herstelde habitats in vergelijking met de biodiversiteit in getroffen gebieden

Indicator is niet van toepassing aangezien Nuon nog geen gebieden heeft waarin habitats gecompenseerd zijn

EN 14

Strategieën, maatregelen of plannen voor beheersen van de gevolgen voor biodiversiteit

Beheersing van de gevolgen van biodiversiteit is voor zover van toepassing onderdeel van specifieke projecten. In 2008 heeft Nuon alleen ten aanzien van de nieuw te bouwen Nuon Magnum-centrale hiermee te maken gehad; hierover wordt gerapporteerd

EN 15

Aantal soorten op rode lijst IUCN met habitats in gebieden binnen invloedssfeer van bedrijfsactiviteiten

Deze gegevens worden niet door Nuon verzameld; voor de ontwikkeling van nieuwe bedrijfsactiviteiten wordt voldaan aan de wettelijke procedures voor milieuvergunningverlening

43-44, 58 66, 67 62

66

<

I n hou dsopgave G R I -in dex  |   Overig

GRI-index G3-indicator

volledig 

gedeeltelijk 

Toelichting

niet 

Pagina

EN 16

Totale directe en indirecte emissie van broeikasgassen

57-62

EN 17

Andere relevante indirecte broeikasgasemissies

43, 44, 55, 56

EN 18

Initiatieven ter verlaging van emissie van broeikasgassen en gerealiseerde verlagingen

EN 19

Emissie van ozonafbrekende stoffen

EN 20

NO, SO en andere significante luchtemissies

EN 21

Totale waterafvoer

EN 22

Totale hoeveelheid afval

EN 23

Significante lozingen

EN 24

Gewicht van getransporteerd, geïmporteerd, gëexporteerd of verwerkt gevaarlijk afval

Gerapporteerd wordt over de hoeveelheid afgevoerd gevaarlijk afval; onze interne afvalverwerkingsproocessen zijn ISO9001 gecertificeerd

64

EN 25

Wateren en gerelateerde habitats die significante gevolgen ondervinden van waterafvoer

Nuon maakt voor haar primaire processen gebruik van de inname van oppervlaktewater voor koeling uit Noordzeekanaal, Amsterdam-Rijnkanaal en Maas. De koelwatertemperatuur van centrales heeft onder extreme weersomstandigheden effect op de temperatuur van het Nederlands oppervlaktewater. Nuon houdt zich daarbij aan lokale wet- en regelgeving, waarbij zonodig beperking wordt gesteld aan de lozingstemperatuur om significant effect op oppervlaktewater te voorkomen

62, 63

EN 26

Initiatieven ter compensatie van de milieugevolgen van producten en diensten

EN 27

Gedeelte verkochte producten waarvan verpakking is ingezameld

Indicator is niet materieel, omdat voor de primaire bedrijfs­ processen van Nuon geen gebruik gemaakt wordt van een materiële hoeveelheid verpakte producten

EN 28

Signifcante boetes en totaal aantal sancties wegens niet-naleving milieu wet- en regelgeving

Het aantal boetes in 2008 is 0

EN 29

Significante milieu-effecten ten gevolge van transport

EN 30

Totale uitgaven en investeringen milieubescherming

7

Sociale prestatie-indicatoren: arbeidsomstandigheden en volwaardig werk

LA

Managementbenadering en specifieke toelichtingen

14, 43, 44, 54-56 In Nuons primaire bedrijfsprocessen spelen ozonafbrekende stoffen geen rol 57-62 Voor de primaire bedrijfsprocessen van Nuon wordt water gebruikt voor koeling; bij de waterafvoer wordt dan ook alleen warmte met het water afgevoerd

62, 63 64 62, 63, 65

51

66, 67 Nuon neemt milieuaspecten mee in beslissingen en investeringsplannen. Investeringen specifiek gericht op het beschermen van het milieu worden niet apart geregistreerd

Verwijzingen naar managementbenaderingen van ­sectorsupplementaspecten zijn, indien van toepassing, bij de betreffende EU-indicator opgenomen

EU 14

Kennis- en competentiemanagement

EU 15

Percentage van de werknemers die in de komende 5 of 10 jaar met pensioen gaan

Betreft nieuwe EUSS-indicator; deze gegevens worden (nog) niet door Nuon verzameld

EU 16

Beleid en vereisten met betrekking tot gezondheid en veiligheid van werknemers en van (onder-)aannemers

Betreft nieuwe EUSS-indicator; deze gegevens worden (nog) niet door Nuon verzameld

LA 1

Profiel personeelsbestand

LA 2

Werkgelegenheid en personeelsverloop

EU 17

Gewerkte dagen door onderaannemers aan constructie, operatie en onderhoudsactiviteiten

Betreft nieuwe EUSS-indicator; deze gegevens worden (nog) niet door Nuon verzameld

EU 18

Percentage van de onderaannemers die een relevante gezondheids- en veiligheidstraining gevolgd hebben

Betreft nieuwe EUSS-indicator; deze gegevens worden (nog) niet door Nuon verzameld

LA 3

Verschil in arbeidsvoorwaarden tussen voltijd- en deeltijdcontracten

Niet geïnventariseerd; Nuon maakt gebruik van standaardarbeidsvoorwaarden die gelijk zijn voor voltijd- en deeltijdcontracten

LA 4

Gedeelte medewerkers onder CAO

LA 5

Minimale opzegtermijnen bij reorganisatie

Gerapporteerd wordt over het splitsingsproces. Nuon voldoet aan lokale wet- en regelgeving en sectorafspraken in de landen waarin zij actief is. Voor Nuon medewerkers is bovendien een sociaal plan vastgesteld, onderdeel van de CAO, waarin opzegtermijnen opgenomen zijn. Bij tijdelijke contracten zijn de wettelijke termijnen leidend

LA 6

Vertegenwoordiging personeelsbestand in formele gezamenlijke arbo-commissies van werkgever en werknemers die bijdragen aan controle op en advies over arboprogramma’s

Niet geïnventariseerd; Nuon heeft een Groepsondernemingsraad (GOR) die bijdragen aan controle op en advies over arboprogramma’s op zich neemt

LA 7

Ziekteverzuim, ongevallen, beroepsziekten en werkgerelateerde sterfgevallen

2, 3, 8-10, 35-37, 76-80, 82-86 85

81, 82 82, 83

82

79, 80, 82

35-37, 76-78

97

niet van toepassing

<

I n hou dsopgave

98 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

GRI-index

volledig 

gedeeltelijk 

niet 

G3-indicator

Toelichting

Pagina

LA 8

Opleidings-, trainings-, advies-, preventie- en risicobeheersingsprogramma’s ten behoeve van personeel, hun families of omwonenden

Gerapporteerd wordt over de uitvoering van veiligheids­voorschriften voor (werken aan) elektriciteit- en gasinstallaties en opleidingen gevolgd aan Alliander College. De doelgroepen families en omwonenden, alsook aanvullende ondersteuning zijn voor onze primaire bedrijfsprocessen in de landen waarin wij actief zijn minder relevant

35-37, 76-78, 85

LA 9

Afspraken over arbeidsomstandigheden vastgelegd in formele overeenkomsten met vakbonden

Niet geïnventariseerd: Nuon maakt in Nederland gebruik van de sector-CAO Energie waarin afspraken gemaakt zijn over werktijden en arbeidsduur en de lokale wetgeving om invulling te geven aan arbeidsomstandigheden

LA 10

Gemiddeld aantal uren dat een werknemer besteedt aan opleidingen

85

LA 11

Programma’s competentiemanagement en levenslang leren

85, 86

LA 12

Medewerkers informatie over prestatie en loopbaanontwikkeling

LA 13

Diversiteit

Nuon rapporteert de diversiteit op het gebied van sexe en leeftijdsgroepen. De etnische diversiteit is volgens lokale discriminatie wet- en regelgeving alleen meetbaar op vrijwillige basis. Ons beleid is gericht op gelijke kansen en mogelijkheden voor iedereen en wij zijn daarom uit principe tegen het benadrukken van etnische verschillen door medewerkers hierop te bevragen

LA 14

Verhouding basissalaris mannen en vrouwen

Niet geïnventariseerd; Nuon maakt gebruik van standaard­ functieschalen met bijbehorende salarisbandbreedte die gelijk zijn voor mannen en vrouwen; uit onderzoek in het kader van het vrouwennetwerk WINergy is gebleken dat salariëringverschil tussen mannen en vrouwen niet als belangrijk aandachtspunt wordt ervaren en is derhalve geen onderdeel van beleid

niet van toepassing

85, 86

8

Sociale prestatie-indicatoren: mensenrechten

HR

Managementbenadering en specifieke toelichtingen

HR 1

Investeringsovereenkomsten waarin clausules over mensenrechten zijn opgenomen of waarvan naleving van de mensenrechten is getoetst

Gerapporteerde waarde is 0. Nuon werkt aan inbedding van haar Gedragscode in investerings- en inkoopprocessen

HR 2

Belangrijke leveranciers en aannemers die getoetst zijn op naleving van de mensenrechten en op getroffen maatregelen

Niet geïnventariseerd: Nuon maakt gebruik van de lokale wetgeving omtrent mensenrechten en op getroffen maatregelen; Nuon werkt aan inbedding van haar Gedragscode in investeringsen inkoopprocessen

HR 3

Borging universele mensenrechten in bedrijfsvoering

In de gebieden waar Nuon opereert is de borging van universele mensenrechten in de bedrijfsvoering verplicht bij wet

HR 4

Gevallen van discriminatie en maatregelen

Gerapporteerde waarde is 0 gevallen

HR 5

Activiteiten met risico voor recht op uitoefening universele vrijheid van vereniging en CAO, en maatregelen ten behoeve van ondersteuning deze rechten

Recht op uitoefening universele vrijheid van vereniging en CAO worden door de wet gewaarborgd

HR 6

Activiteiten met risico van kinderarbeid alsmede maatregelen gericht op uitbanning daarvan

Indicator is niet van toepassing, want in de gebieden waar Nuon opereert is kinderarbeid verboden bij wet

HR 7

Activiteiten met risico van gevallen gedwongen arbeid alsmede maatregelen gericht op uitbanning daarvan

Indicator is niet van toepassing, want in de gebieden waar Nuon opereert is gedwongen arbeid verboden bij wet

HR 8

Training beveiligingspersoneel op relevante aspecten mensenrechten

Leveranciers van beveiligingspersoneel vallen onder de lokale, westerse wetgeving; Nuon werkt aan inbedding van haar Gedragscode in investerings- en inkoopprocessen

HR 9

Rechten inheemse bevolking, naleving en maatregelen

Indicator is niet van toepassing, want in de gebieden waar Nuon opereert is geen sprake van inheemse bevolking met separate rechten apart van de lokale wetgeving

82, 83

79-86, Financieel verslag p.56

82

9

Sociale prestatie-indicatoren: maatschappij

SO

Managementbenadering en specifieke toelichtingen

Verwijzingen naar managementbenaderingen van ­sectorsupplementaspecten zijn, indien van toepassing, bij de betreffende EU-indicator opgenomen

8-10, 68, 73-75

EU 19

Participatieve besluitvorming en deelname van stakeholders en uitkomsten daarvan

Betreft de stakeholder medewerker: de ondernemingsraad heeft als werknemersvertegenwoordiging een wettelijke status in Nederland. De Nuon-ondernemingsraad heeft een adviesen instemmingsrecht. Bedrijfsregelingen die onder meer de arbeidsomstandigheden, arbeidsvoorwaarden en (re-)organisatie betreffen worden aan de ondernemingsraad al dan niet ter instemming voorgelegd

73, 74

<

I n hou dsopgave G R I -in dex  |   Overig

GRI-index

volledig 

gedeeltelijk 

G3-indicator

Toelichting

EU 20

Regelingen voor onvrijwillige verhuizing, bedrijfsverplaatsing, onteigening

Niet geïnventariseerd; dit is slechts heel beperkt van toepassing op Nuons primaire bedrijfsprocessen, voornamelijk van toepassing op Alliander

EU 21

Noodplannnen en herstel van schade

Voor alle bedrijfsonderdelen zijn noodplannen opgesteld die regelmatig worden getest

37, 65-67

SO 1

Managementprogramma’s in verband met beperken nadelige effecten op gemeenschappen

Gerapporteerd wordt over omgevingsklachten en de communicatie die Nuon onderhoudt met haar stakeholders in het bijzonder met betrekking tot de bouw van de Nuon Magnum-centrale. Nuon heeft voor alle elektriciteitsproductielocaties noodplannen opgesteld ter beperking van nadelige effecten in het geval van calamiteiten. Volgend jaar zal gerapporteerd worden over het proces rondom het maatschappelijk convenant Noord-Nederland

65, 74

EU 22

Aantal mensen betrokken bij onteigening/ gedwongen verhuizing

Gerapporteerde waarde is 0

SO 2

Gedeelte bedrijfsunits met analyse voor corruptierisico’s

Geen registratie beschikbaar; corruptie maakt onderdeel uit van Nuons gedragscode; bij de afdeling Inkoop bestaat voor medewerkers een aanvullende gedragscode ten aanzien van corruptie

SO 3

Training medewerkers in anti-corruptieprocedures en -beleid

Gezien de beperkte relevantie van corruptierisico’s voor de primaire bedrijfsactiviteiten in de gebieden waar Nuon opereert, organiseert Nuon geen trainingen in anti-corruptieprocedures en -beleid

SO 4

Maatregelen naar aanleiding van corruptie gevallen

In geval van ernstige overtreding van de Gedragscode, waarin ook corruptie en fraude zijn benoemd, worden deze geregistreerd, indien nodig bestraft en ter voorbeeldstelling (anoniem) bekendgemaakt aan de organisatie via een intern nieuwsbericht. In 2008 zijn geen corruptiegevallen bekend geworden

SO 5

Standpunten ten aanzien van publiekbeleid en deelname aan de ontwikkeling ervan alsmede lobby

SO 6

Totale waarde van bijdragen aan politieke partijen, politici en gerelateerde instellingen

De gerapporteerde waarde voor de bijdrage is 0

SO 7

Totaal aantal rechtszaken in verband met markttoegang en uitkomst daarvan

De gerapporteerde waarde voor aantal rechtszaken is 0

SO 8

Boetes en sancties vanwege niet naleving van wet- en regelgeving

Gerapporteerde waarde is 0 boetes of niet-monetaire sancties

10

Sociale prestatie-indicatoren: productverantwoordelijkheid

PR

Managementbenadering en specifieke toelichtingen

EU 23

Programma's gericht op verbeteren en handhaven van toegang tot elektriciteit voor kwetsbare groepen

EU 24

Maatregelen ter ondersteuning van toegang tot en bevordering van veilig energiegebruik

Klanten ontvangen 4x per jaar een klantenmagazine thuis, Nuon geeft advies op haar internetsite

PR 1

Beoordeling van gevolgen voor gezondheid en veiligheid van producten en diensten

De primaire producten van Nuon betreffen levering van elektriciteit en gas en voorzien in een primaire levensbehoefte. Deze voldoen aan standaard veiligheidvoorschriften en wetgeving; voor Nuon is aanvullende beoordeling van gevolgen voor gezondheid en veiligheid niet van materieel belang

PR 2

Gevallen van niet-naleving van regelgeving en codes ten aanzien van gevolgen voor gezondheid en veiligheid van producten en diensten

De primaire producten van Nuon betreffen levering van elektriciteit en gas en voorzien in een primaire levensbehoefte. Deze voldoen aan standaardveiligheidvoorschriften en -wetgeving. Nuon zijn geen gevallen van niet-naleving van codes en weten regelgeving ter ore gekomen

EU 25

Ongevallen en gezondheidsklachten van burgers in relatie tot bedrijfsmiddelen

Nuon rapporteert over klachten van omwonenden van productiecentrales

PR 3

Type informatie over producten en diensten dat verplicht is gesteld en gedeelte van producten en diensten dat hieraan moet voldoen

Betreft stroometiket van levering elektriciteit. In Nederland is publicatie van een stroometiket verplicht

PR 4

Niet-naleving van afspraken betreffende informatie en etikettering producten en diensten

Gerapporteerde waarde is 0 boetes of niet-monetaire sancties

PR 5

Beleid ten aanzien van en resultaten op gebied van klanttevredenheid

Gerapporteerd worden klanttevredenheidcijfers voor consumenten en zakelijke klanten

PR 6

Programma’s voor de naleving van wetten, standaarden en codes met betrekking tot marketingcommunicatie

Niet geïnventariseerd: Nuon legt grote campagnes voor aan de Reclame Code Commissie (RCC)

PR 7

Niet-naleving van wetgeving en codes met betrekking tot marketingcommunicatie

Gerapporteerde waarde met betrekking tot niet naleving is 0

niet 

niet van toepassing

Pagina

73-74

Verwijzingen naar managementbenaderingen van ­sectorsupplementaspecten zijn, indien van toepassing, bij de betreffende EU-indicator opgenomen

8-10, 17-19, 43, 44 43-45

65

71-72

46-48

99

<

I n hou dsopgave

100 Nuon Maatscha ppeli j k Verslag 20 0 8

GRI-index

volledig 

gedeeltelijk 

niet 

G3-indicator

Toelichting

Pagina

PR 8

Gegronde klachten in verband met inbreuk privacy klant en klantgegevens 

4 geregistreerde klachten: Duitsland heeft 3 klachten geregistreerd en België heeft 1 klacht geregistreerd. In Nederland wordt er geen separate administratie in klachtdossiers bijgehouden. Er zijn bij Nuon wel richtlijnen met betrekking tot informatieverstrekking van kracht

48

PR 9

Boetes wegens niet naleven van wet- en regelgeving met betrekking tot de levering en het gebruik van producten en diensten

Gerapporteerde waarde is 0 boetes

EU 26

Niet-aangesloten deel bevolking in concessiegebied netbeheerder

Indicator is niet van toepassing op de primaire processen van Nuon. Na de splitsing op 1 juli 2008 vallen deze activiteiten onder Alliander

Leeswijzer

EU 27

Afsluitingen en duur afsluiting wegens wanbetaling

We rapporteren de aangevraagde beëindigingen energieleveringen. Indicator is niet van toepassing op de primaire processen van Nuon. Na de splitsing op 1 juli 2008 vallen deze activiteiten onder Alliander

45

EU 28

Frequentie stroomonderbreking

Indicator is niet van toepassing op de primaire processen van Nuon. Na de splitsing op 1 juli 2008 vallen deze activiteiten onder Alliander

Leeswijzer

EU 29

Stroomonderbrekingsduur

Indicator is niet van toepassing op de primaire processen van Nuon. Na de splitsing op 1 juli 2008 vallen deze activiteiten onder Alliander

Leeswijzer

EU 30

Beschikbaarheidsfactor stroomopwekfaciliteiten

Geen registratie beschikbaar; Nuon beschouwt dit als vertrouwelijke informatie

niet van toepassing

Colofon N.V. Nuon Energy Spaklerweg 20 1096 BA Amsterdam Postbus 41920 1009 DC Amsterdam E-mail: [email protected] Internet: www.nuon.com Het maatschappelijk verslag is in PDF beschikbaar op onze website www.nuon.nl/maatschappelijkverslag Contactinformatie Nuon External Affairs & Sustainability Spaklerweg 20, Postbus 41920, 1009 DC Amsterdam Telefoon: (020) 597 27 29 E-mail: [email protected] Uitgave © N.V. Nuon Energy, 2009 Concept en realisatie Dart | Brand guidance & Design, Amsterdam Fotografie Cover: Niels Stomps Portretfoto pagina 2: Tessa Posthuma de Boer Themabeeld pagina 24: Hans Peter van Velthoven Themabeeld pagina 30: Niels Stomps Druk Hollandia Printing, Heerhugowaard Papier Cover: Olin Binnenwerk: Splendorgel Meer exemplaren van dit maatschappelijk verslag, de Engelse versie of het (Engelse) financieel jaarverslag 2008 kunnen worden ­opgevraagd bij ons Customer Care Center op: (020) 892 01 71 of via de website: www.nuon.nl/maatschappelijkverslag

MVO2008/N.V. Nuon Energy

www.nuon.com