Kedge RailHek nieuw valbeveiligingsconcept BetonRestore van vastgoed naar leefgoed
Consolidated plaatst Schüco zonnepanelen
REview Magazine van Consolidated, Dakwacht, BetonRestore en Daklab
2011
1
IN DIT NUMMER
6 Renovatie tbs-kliniek
Nederland uit z’n dak!
Oldenkotte
8 Nieuw: Kedge RailHek 12 Van vastgoed naar leefgoed 15 Dakwater tijdens Parkeervak
Als Daklab zijn wij altijd op zoek naar manieren om het dak slimmer en praktischer in te richten.
CE-markering op ankerpunten mag niet
Ik merk om me heen dat men steeds vaker de potentie van het dak gaat
16 Provincie Utrecht maakt
zien. Langzaam maar
werk van duurzaam dak
zeker gaan we steeds
18 Daktuin nieuwe stijl 2 0 Complete dakrenovatie? Kan dat niet anders?
Seminars Consolidated
meer toe naar een situ atie waar we niet langer daken maken, maar dakinterieurs ontwerpen. Hiermee bedoel ik dat we in staat zijn om, op basis van onze specialismen, andere functies aan het dak toe te kennen. Zo verwacht ik dat het dak in de toekomst steeds meer attractief gebruikt zal gaan worden. Er komt een tijd dat men de visite op het dak ontvangt! In eerste instantie denk ik dan aan de aanleg van een daktuin. Een mooi voorbeeld van een nieuw soort daktuin kunt u zien op het dak van ons hoofdkantoor in Gorinchem. Let op mijn woorden, want in de loop der jaren gaan we steeds meer van dit soort daktuinontwerpen in Nederland tegen komen. Maar ook het duurzame dakenproject van de provin cie Utrecht laat zien dat het dak in Nederland eindelijk serieus genomen wordt. Nog even en we gaan hier met z’n allen letterlijk uit ons dak! Stef Janssen
| daklab
dakinnovator Daklab
2
REview is het relatiemagazine van Consolidated, Dakwacht,
Hoofdredactie: Saskia Goes. Bladmanagement en tekst: Lamar communicatie.
REview 1 2011
BetonRestore en Daklab en verschijnt drie tot vier maal per jaar.
Fotografie: Martin van Welzen. Vormgeving: avm. Drukwerk: Offset Vandevelde. Redactieadres: Stephensonweg 2, 4207 HB Gorinchem. t: 0183 64 36 00, f: 0183 64 36 90.
www.consolidated.nl | www.dakwacht.nl | www.betonrestore.nl | www.daklab.nl
Pionier Gemeente Rijssen Holten plaatst Schüco zonnepanelen Met subsidie uit de regeling Stimulering Duurzame Energieproductie plaatste Consolidated zonnepanelen van Schüco op het dak van een sporthal in de gemeente Rijssen Holten. Frank Mulhof, vestigingsleider Consolidated Raalte, en Gerard Baan, gebouwbeheerder van de gemeente Rijssen Holten, vertellen waarom men koos voor dit nieuwe systeem.
“In april 2009 startte de nieuwe subsidieronde voor de SDE-
om investeringen die de CO2-uitstoot verminderen. Alles wat
regeling”, vertelt Mulhof. “Ik heb contact opgenomen met de
we kunnen doen op onze gebouwen, doen we. De SDE-subsidie
gemeente Rijssen Holten, waar wij al voor werkten, en voor
maakte dat mogelijk.” De gemeente kreeg de subsidie toegewe
gesteld dat wij voor hen de subsidie-aanvragen zouden kun
zen voor vier projecten. Eén van die projecten is een sporthal,
nen indienen.” Baan: “We zijn vooruitstrevend als het gaat
die onder beheer van de gemeente valt.
3 REview 1 2011
Primeur: eerste Schüco project
Tot 60% meer vermogen
Consolidated kreeg de opdracht. “We kenden het bedrijf al en
Het Schüco oost/west montagesysteem maakt een nieuwe ma
hadden er een goed gevoel bij”, zegt Baan. “Maar de prijs gaf
nier van plaatsen en monteren mogelijk: een oost/west oriën
de doorslag. Consolidated had het beste aanbod. En de service,
tatie van de modules met een opstelhoek van slechts 10º. Door
ook achteraf, is erg goed. Het is een betrouwbare partij.” De
de combinatie van dunne film PV-technologie, het frameloze
sporthal waar de zonnepanelen op gemonteerd zouden worden,
ontwerp en de speciale montage kan tot 90% van het platte
was een aantal jaar eerder door Consolidated gerenoveerd.
dak benut worden. Zonlicht, dat niet onder de ideale hoek op
Mulhof: “Bij de renovatie was gebruik gemaakt van zwarte
het PV-paneel valt, zorgt dan toch voor een hoge opbrengst. Het systeemvermogen per vierkante meter plat dak kan daardoor tot 60% hoger liggen dan de conventi
Voor de meeste PV-systemen is het beter om witte dakbedekking toe te passen
onele op het zuiden georiënteerde systemen. Voorbeeldfunctie Baan is tevreden over het systeem en de samenwer king met Consolidated. “We willen nu de besparing gaan monitoren en de resultaten publiceren. Bij voorbeeld in de hal van het gemeentehuis. We hopen daarmee een voorbeeldfunctie voor burgers en bedrijven te vervullen. Als het tenminste mogelijk blijft om dergelijke projecten te doen. Want het lijkt erop dat de huidige regering niet alleen de be sparingsnorm, maar ook de subsidie terug wil
dakbedekking. Voor de meeste PV-systemen is het beter om
schroeven. Dat betekent dat bedrijven en particulieren minder
witte dakbedekking toe te passen, maar we vonden het zonde om opnieuw te beginnen. We adviseerden het Schüco oost/
zullen investeren in CO2-besparende maatregelen. Bovendien wordt innovatie op het gebied van duurzame ontwikkeling
west systeem. Dat had bovendien als voordeel dat het een licht
daarmee niet gestimuleerd. En dat terwijl het de economie van
s ysteem is.” Baan: “Voor zwaardere systemen moeten we bouw
de toekomst is!”
technische vergunningen aanvragen. Dat hoeft voor Schüco oost/west niet. Het is een nieuw systeem, maar er waren zeer goede testresultaten beschikbaar.” De sporthal is het eerste project in Nederland waar Schüco oost/west wordt toegepast. Innovatief systeem
Het Schüco oost/west systeem:
Schüco oost/west is een innovatieve combinatie van dunne
n eenvoudig montagesysteem met slechts vier verschil
film PV-technologie en een nieuw montageconcept voor platte daken. Wat is het verschil met andere systemen? Traditionele
n optimaal gebruik van het dakoppervlak;
kristallijne zonnepanelen worden op een plat dak meestal zo
n systeemvermogen per vierkante meter dakvlak ca. 60%
geplaatst dat de opbrengst per paneel maximaal is. In Neder land betekent dit dat de panelen onder een opstelhoek van circa 30º, gericht op het zuiden worden geplaatst. Door deze manier van plaatsen ontstaat er schaduwval achter de panelen; een volgende rij panelen moet verderop geplaatst worden. De noodzakelijke onderlinge afstand tussen de paneelrijen, gaat ten koste van het maximale vermogen per vierkante meter plat dak.
4
lende montagecomponenten;
hoger dan conventionele zuid-oriëntatie; n PV-panelen vormen een zelfdragende, dakvormige, s tatische eenheid zonder extra onderconstructie; n gelijkmatige vlakverdeling van 12 kg/m² voor toepassing op uiteenlopende platdakconstructies; n ballastvrije constructie zonder doorboring van de dakbedekking.
REview 1 2011
5
REview 1 2011
Renovatie t bs-kliniek Oldenkotte: een niet alledaags project Voorjaar 2010 kreeg Consolidated de opdracht om het dak van het Forensisch Psychiatrisch Centrum Oldenkotte in Rekken te renoveren. Het begon met een dak van 7.600 m², later kwam er een aantal gebouwen bij.
6 REview 1 2011
De pvc-dakbedekking van het Forensisch Psychiatrisch Cen trum Oldenkotte (in de volksmond: de tbs-kliniek) moest worden vervangen door een hoogwaardig systeem. In het be stek werd gevraagd om nieuwe dakbedekking en permanente veiligheidsvoorzieningen. Als meerwerk was in het bestek een systeem van ronde aluminium afdekkappen opgenomen. Consolidated kreeg, na een aanbesteding, de opdracht. Egbert van der Weele, commercieel technisch adviseur bij Consoli dated Raalte, vertelt: “Het leek er in eerste instantie op dat het aanbrengen van de afdekkappen om budgettaire redenen
NAUWKEURIGE PLANNING EN VEEL COMMUNICATIE
niet zou lukken. We hebben toen onderzocht waar kon worden bezuinigd, uiteraard zonder op kwaliteit in te leveren!” Door kritisch te kijken naar materialen en aanpak werd het plaatsen van de aluminium afdekkap toch haalbaar. Strenge beveiligingseisen
Windhoos
Bij de uitvoering van het werk was er, vanzelfsprekend, sprake
Begin juni startte het werk. Alles liep op rolletjes tot die be
van zeer strenge beveiligingseisen. Er gold een strenge toe
ruchte 12e juli, toen vreselijk noodweer met windhozen de
gangsregeling, waardoor de logistiek een extra uitdaging
Achterhoek en Twente trof. Gelukkig was iedereen op het dak
vormde. Van der Weele: “Normaal gesproken kunnen de mate
op tijd gewaarschuwd. De windhoos beschadigde een deel van
rialen worden gebracht op het moment dat ze nodig zijn. Maar
het keukendak; dit is later als meerwerk uitgevoerd. Ook kreeg
nu moest elk transport worden aangemeld. Dat vroeg om een
Consolidated een extra opdracht voor dakrenovatie van het
nauwkeurige planning en veel communicatie rondom het pro
kantoor en het restaurant. Een uitdagend project, en niet al
ject.”
leen vanwege het dakoppervlak…
7 REview 1 2011
NIEUW KEDGE RAILHEK Valbeveiliging, die de voordelen van een hekwerk combineert met PBM’s
8 REview 1 2011
Op verzoek van woningcorporatie Vestia bedachten Consolidated en Kedge Safety Systems een nieuw valbeveiligingsconcept: het Kedge RailHek. Het eindresultaat is niet alleen heel veilig, praktisch en duurzaam, maar ziet er ook nog eens stijlvol uit.
Net als Kedge, vindt ook Vestia veiligheid op het dak van le
geslaagd om een innovatief systeem te leveren dat genoemde
vensbelang. “Samen met meerdere partijen waren we bij Vestia
nadelen feilloos omzeilt”, vervolgt Van Staveren. “Het combi
bezig met het opstellen van een proceshandboek voor dakon
neert de voordelen van een hekwerk met persoonlijke bescher
derhoud”, vertelt Kees van Staveren die tot januari van dit jaar
mingsmiddelen.”
Hoofd Afdeling Bouwzaken en Vastgoedbeleid was bij Vestia. “De veiligheid op daken bleek vaak een discussiepunt. Geen
Kedge RailHek
onbelangrijke discussie, want, gezien de geregelde inspecties
Hoe is het systeem opgebouwd? Het aluminium railsysteem
en conditiemetingen, komen we steeds vaker op het dak! In de
wordt gemonteerd op speciaal hiervoor ontwikkelde Kedge
praktijk blijkt dat bestaande systemen in combinatie met PBM’s
ankerpunten. Doordat het systeem volledig spanningloos is,
te vaak niet worden gebruikt. Ze werken niet eenvoudig en men
worden er geen mechanische bevestigingen gemaakt naar de
vindt het al snel te veel gedoe om de nodige maatregelen te
dakconstructie. Het product is flexibel, zodat obstakels een
treffen voor een korte activiteit op het dak. Een hekwerk op de
voudig omzeild kunnen worden. Op de ankerpunten zijn glasve
dakrand is natuurlijk heel veilig, maar is prijzig en niet altijd
zelversterkte kunststof staanders gemonteerd, waar doorheen
even mooi. Kabelsystemen waren voor Vestia ook geen optie.
twee elastische lijnen zijn getrokken. De elastische lijnen zijn
Niet alleen is het systeem op het dak slecht zichtbaar waardoor
te vergelijken met de lijnen die we tegenkomen in de nautische
de kans op struikelen groot is, maar de flexibele k abel is ook
wereld. Kortom: het is een subtiele afzetting, gemaakt van
onderhoudsgevoelig. De vraag was dus: kan dat niet anders?”,
duurzame materialen, waarvoor het dak ook niet doorboord
aldus Van Staveren.
hoeft te worden.
Slimme oplossing
Arbo Beleidsregel
Kedge pakte dit vraagstuk op en ontwikkelde een railsysteem,
Het Kedge RailHek biedt een collectieve bescherming door een
zoals dat ook op booreilanden wordt gebruikt. “Ze zijn erin
permanente fysieke afzetting, waarbinnen zonder PBM’s kan 9 REview 1 2011
worden gewerkt. Het wordt minimaal twee meter van de dakrand geplaatst, zodat het voldoet aan de Arbo Beleids regel 3.16 ‘Voorzieningen bij valgevaar’. Moet er iemand buiten de afzetting aan het werk, dan kan dat met een harnas en werklijn. Op deze manier kan er dan altijd volgens de methode van gebieds begrenzing worden gewerkt. Hoge gebruikszekerheid Kabelspanning speelt in een railsysteem geen rol, het tussentijds opnieuw span nen is dan ook niet nodig. Hierdoor is de gebruikszekerheid van het systeem een stuk hoger. Gaat er toch iets kapot, dan kunnen de individuele onderdelen een voudig worden vervangen. Een driejaar lijkse inspectie van het railsysteem is waarschijnlijk afdoende. De loopwagen dient, net als alle andere PBM’s, jaarlijks gecontroleerd te worden. een praktisch en gebruiksvriendelijk product”, aldus Van Baar
10
Enthousiaste reacties op pilots
sen. “Het zorgt ervoor dat iedereen op een eenvoudige manier
Recent is het Kedge RailHek als pilot op de daken van drie Ves
veilig op ons dak terecht kan.” “En moet er iemand toch echt
tia-gebouwen geplaatst; in Zoetermeer, Tilburg en Delft. Drie
dicht bij de dakrand komen”, vult Beekman aan. “Dan zijn PBM’s
totaal verschillende daken. Zowel Martijn van Baarsen, ma
heel eenvoudig aan het railsysteem te bevestigen. Verder valt
nager Strategisch Voorraad Beheer van Vestia Zoetermeer als
het RailHek vanaf beneden niet op, maar is het op het dak wel
Marco Beekman, manager Afdeling Onderhoud en Beheer van
weer goed zichtbaar, waardoor er automatisch gebruik van
Vestia Delft zijn enthousiast over het nieuwe systeem. “Het is
wordt gemaakt.”
REview 1 2011
Martijn van Baarsen van Vestia
Het product is flexibel, zodat obstakels eenvoudig omzeild kunnen worden
Heeft u vragen over het Kedge RailHek, neem dan contact op met uw contact persoon bij Consolidated. In overleg is een bezoek aan één van de pilotprojecten mogelijk.
11 REview 1 2011
Omslag in denken: van vastgoed naar leefgoed, met beton als fundament Anders dan de naam doet vermoeden, houdt BetonRestore zich bezig met méér dan alleen renoveren en het plegen van onderhoud. Het bedrijf heeft zich in de loop der jaren ontwikkeld tot een volwaardige partner die in staat is om op alle niveaus in de bouwkolom te adviseren, te ontwikkelen en te innoveren.
Realisatie watertoets door middel van Dakwater op multifunctioneel gebruiksdak
Daklab ontwikkelt het dakenlandschap van de toekomst en is
bestaande bebouwde omgeving”, zegt Janssen. “Een bedrijf
als zusterbedrijf nauw betrokken bij BetonRestore. Volgens
als BetonRestore heeft de capaciteit, kennis en expertise in
Erik Colijn, directeur van BetonRestore, en Stef Janssen, inno
huis om niet alleen te renoveren, maar om een meerwaarde te
vator bij Daklab, kan BetonRestore een sleutelrol vervullen in
creëren in de renovatiesector. Dat is nodig ook, want door de
het creëren van meerwaarde in de renovatiesector. “We moe
crisis begint men te beseffen dat de economie niet blijft groei
ten gaan denken in termen van betoninvesteringen in plaats
en tot in het oneindige”, vervolgt Janssen.
van betonkosten.” Bruggen slaan
12
Erik Colijn kan bogen op jarenlange praktijkervaring op
“Dat de groei van de economie niet eindeloos is betekent onder
het gebied van betonconstructies, terwijl Stef Janssen een
andere dat de bebouwde omgeving niet altijd in waarde zal blij
achtergrond heeft in de duurzame stedelijke vernieuwing. “De
ven stijgen”, gaat Janssen verder. “BetonRestore kan ervoor
belangrijkste bouwopgave die wij in Nederland hebben, is de
zorgen dat er nieuwe exploitatiemogelijkheden worden gecre
REview 1 2011
‘… De belangrijkste bouwopgave in Nederland is de bestaande bebouwde omgeving …’
derende klimaatproblematiek zoals wateroverlast op straat. (zie illustratie onder). In plaats van het regenwater direct van het dak af te voeren, houd je dat water juist vast op je dak! Dat Stef Janssen
is een compleet andere manier van denken, maar het werkt wel. Enerzijds kan dat water gebruikt worden als spoelwater of om een gebouw te koelen, anderzijds wordt het rioleringsnet
ëerd met bestaand vastgoed. Voordeel is dat ze kennis hebben
ontzien. Daarbij werken we ook samen met waterschappen,
van het gehele bouwproces: van het dak tot aan de kelder en
gemeenten en Rioned, die gezamenlijk zorg dragen voor de uit
van de gevel tot aan de vloer. Daardoor is BetonRestore in staat
voering van de gemeentelijke watertaken. Door open te staan
om een brug te slaan tussen het gebouw, het eigen erf en de
voor innovatie, ontstaan nieuwe samenwerkingsverbanden en
stedenbouw of zelfs landschapskunde. Dat betekent echter wel
kunnen we over en weer profiteren van elkaars expertise.”
dat opdrachtgevers hun strategie moeten herzien door eerder in het proces een beroep te doen op de expertise van Beton
Inhoud aan samenwerking
Restore.”
“Mijn visie is dat opdrachtgevers meer op zoek moeten naar samenwerkingspartners”, zegt Janssen. “Niet meer een offerte
Samenwerking biedt nieuwe mogelijkheden
opvragen en een opdracht over de schutting gooien, maar al
“Alle gebouwen bestaan uit betonconstructies”, vult Colijn
vanaf het eerste stedenbouwkundige ontwerp en direct bij het
aan. “Dankzij onze expertise kennen wij als BetonRestore alle
begin van een bouwproces advies inwinnen van experts en dan
mogelijkheden en onmogelijkheden van elke denkbare con
samen een plan ontwikkelen. Je ziet ook dat de reguliere bouw
structie. Zodoende zijn wij ook in staat om zo’n constructie
praktijk amper innovaties voortbrengt. Zowel BetonRestore
opnieuw te modelleren. Door aan de ontwerptafel plaats te
als Daklab zijn actief op zoek naar transdisciplinaire samen
nemen, kunnen we ontwerpaanpassingen doen in de bouwkun
werking. We kijken hoe we nieuwe techniek en kennis kunnen
dige constructies om zo nieuwe en duurzamer mogelijkheden
samenbrengen om zo een nieuwe vraag te creëren. Dat klinkt
te ontsluiten. Een mooi voorbeeld daarvan is Dakwater, een
mooi in theorie, maar wij hebben ook in de praktijk bewezen
waterbergings- en zuiveringssysteem op het platte dak. De
dat het kan. Een voorbeeld van zo’n samenwerking is die met
Dakwater-systematiek is een bronmaatregel, die beschouwd
het Nederlandse Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) waarbij
kan worden als een duurzame ingreep ten behoeve van veran
we onze kennis en expertise hebben gebundeld met die van de wetenschappers en samen het meest unieke dak ter wereld hebben ontwikkeld.1 Een dak waar Daklab de nieuwe generatie groendaken ontwikkelt voor de 21ste eeuw. Zo’n partnership geeft inhoud en daarmee enorm veel meerwaarde aan een der gelijk project.” Colijn: “Als NIOO-KNAW simpelweg een offerte 1
Het onderzoek op het experimentendak van het Nederlands Instituut voor Ecolo-
gie (NIOO-KNAW) is onderdeel van SBIR-opdracht Biodiversiteit van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Daklab BV is projectleider van dit onderzoek.
13 REview 1 2011
‘… Slopen is weten, hoe minder vraagtekens er over blijven is gunstig voor het vervolgtraject…’ Erik Colijn in Dakenraad nr 100, februari 2011
had opgevraagd voor de uitvoering van deze opdracht, was het resultaat anders geweest. Sterker nog: dan was de opdracht waarschijnlijk heel anders geweest. Maar omdat we nu de kans kregen om vooraf mee te denken, waren we in staat om de op dracht ook daadwerkelijk conform de wens uit te voeren.” Innovatie op alle niveaus
nog een beetje winst te kunnen maken, moet deze aannemer
Er speelt ook een ander belangrijk aspect. Colijn: “BetonRestore
bezuinigen op materiaal en besteedt hij werk uit aan zzp’ers.
kan een brug slaan tussen de ontwikkeling van een gebouw en
Iedereen doet zijn kunstje en probeert er iets aan over te hou
het beheer en de exploitatie van datzelfde gebouw. Naast het
den. Het resultaat is echter dat er weinig oog is voor kwaliteit
feit dat je te maken hebt met allerlei bouwtechnische z aken, is
en het grote geheel.” Janssen: “De kracht van BetonRestore is
ook de communicatie met de omgeving belangrijk. Winkeliers
nu juist dat zij in staat zijn om nieuwe voorwaarden te schep
maar ook parkeergarages krijgen te maken met inkomsten
pen. De tijd is gekomen dat vastgoed niet langer uitsluitend
derving. Als je daar rekening mee houdt bij de planning van
gewaardeerd wordt in vierkante meters. Belangrijk is hoe de
je werkzaamheden en het op een slimme manier aanpakt, dan
verschillende bouwonderdelen als dak, gevel, vloer en funde
kan dat veel geld schelen.” Janssen: “Zo legt BetonRestore een
ring elk een bijdrage kunnen leveren aan klimaat en comfort.
relatie tussen de ontwikkelopgave en de beheeropgave. Dat
Om dat te kunnen, moet je kennis hebben van de constructies
zijn allemaal kantelprocessen die innovatief zijn.”
en hoe die zich tot elkaar verhouden. Alleen op die manier ben je in staat om gebouwen of specifieke gebouwdelen binnen een
Vastgoed wordt leefgoed
integrale aanpak op te waarderen. Daar is een omslag in den
Volgens Colijn en Janssen is er het afgelopen decennium veel
ken voor nodig. Opdrachtgevers moeten niet willen investeren
kennis verloren gegaan. De manier waarop de meeste bouwpro
in beton als zodanig, maar zich bewust zijn van het feit dat ze
jecten worden ingezet, is in de basis verkeerd. “De aannemer
daarmee investeren in hun eigen comfort. Op die manier wordt
met de laagste offerte mag de klus klaren”, aldus Colijn. “Om
vastgoed leefgoed.”
Bestaande constructie opnieuw gemodelleerd en voorzien van een innovatieve, duurzame eindafwerking: lichtgevende coating
14
REview 1 2011
BetonRestore op Parkeervak 2011 Op 5, 6 en 7 april 2011 worden de Brabanthallen in Den Bosch
Duurzame vloersystemen en Dakwater
omgetoverd tot ParkeerVak, dé plek om de nieuwste ontwik-
Als parkeerdakspecialist zal BetonRestore een overzicht van
kelingen in de parkeersector te ontdekken. Bezoekers komen
verschillende duurzame vloersystemen presenteren. En met
naar verwachting weer massaal af op de interessante reeks
het Dakwater systeem laten we u alles zien over waterber
exposanten.
ging en –zuivering op platte daken; veelal een uitkomst voor parkeerdaken! Dit systeem biedt ook oplossingen om met olie en zware metalen vervuild regenwater op parkeerdaken, ter plekke te zuiveren voordat het afgevoerd of hergebruikt wordt in de waterketen, voor bijvoorbeeld levend groen.
Via www.betonrestore.nl kunt u toegangskaarten voor de ParkeerVak verkrijgen. Graag tot ziens op onze stand 03.B057!
Eindelijk duidelijkheid -markering op ankerpunten mag niet Na een jarenlange juridische strijd heeft het Europese Hof
Gevolg
eindelijk duidelijkheid gegeven. Ankerpunten, zoals die
De uitspraak van het Hof heeft direct gevolgen voor partijen
van Kedge en Latchways, vallen niet onder Richtlijn voor
die wel een CE-markering voeren op hun ankerpunten. Deze
Persoonlijke Beschermingsmiddelen 89/686/EEG en het is
zouden nu moeten stoppen met het op de markt brengen van
daarom niet toegestaan om hierop CE-markering te voeren.
ankerpunten en kabelsystemen, die voorzien zijn van een CE-
Deze ankerpunten worden namelijk niet gedragen of vast
markering. Wat de gevolgen zijn
gehouden door de gebruiker op het moment dat deze aan het
voor de CE-gemarkeerde valbevei
valrisico wordt blootgesteld. Eerder concludeerde de Neder
liging die afgelopen jaren is ge
landse Arbeidsinspectie, de Nederlandse Regering en de
plaatst, is nog onduidelijk.
Europese Commissie ook al dat deze ankerpunten niet onder genoemde richtlijn vallen. 15 REview 1 2011
Provincie Utrecht maakt werk van duurzaam dak De kleinste provincie van Nederland heeft grote ambities op het gebied van duurzaamheid. De provincie Utrecht heeft zich ten doel gesteld om in 2040 onafhankelijk te zijn van fossiele brandstoffen. Dit project bestaat onder andere uit een
Daarnaast acht de provincie een verbetering van
dakenstudie en een aantal proeftuinen. “We willen onderzoeken welke bijdrage
leefbaarheid in de bebouwde omgeving van belang,
de daken kunnen leveren om tegemoet te komen aan de klimaatdoelstellingen
door waterretentie en het tegengaan van hittestress.
van de provincie”, zegt Stephan Sulsters die als adviseur bij het project betrok
Medio 2009 is daarom gestart met het duurzame
ken is. Op de achtergrond spelen ook marktpartijen een rol in de functie van
dakenprogramma. 16
ervaringsdeskundige en klankbord.
REview 1 2011
Het dak biedt veel mogelijkheden om milieuwinst te behalen:
Utrecht erop hameren dat een energetische verbetering van
zonnepanelen, zonnecollectoren, vegetatiedaken, witte daken
het dak begint met een goede isolatie!”
en zelfs windturbines. Maar wat is nu het meest efficiënte sys teem voor de Utrechtse daken? “Dat is precies de vraag die de
Proeftuinen
provincie Utrecht ook beantwoord wilde zien”, zegt Sulsters.
Om de verschillende duurzame daktechnieken te tonen en in
“Met steun van onder meer gedeputeerde Wouter de Jong is er
de praktijk te testen op de milieu-effecten zijn er een aan
geld beschikbaar gesteld voor het duurzame dakenprogramma.
tal proeftuinen ingericht. Op de daken van de Jaarbeurs in
Het programma bestaat grofweg uit drie onderdelen. Een
Utrecht, het Kalsbeek College in Woerden, de Hogeschool
onderzoek naar het potentieel beschikbaar dakoppervlak in
Utrecht, One Planet in Amersfoort (medio 2011) en de Her
de provincie Utrecht en de maximale milieu-impact wanneer
derschêeschool in Utrecht (voorjaar 2011), zijn de proeftuinen
je deze voorziet van markt
met allerlei verschillende
rijpe duurzame daktech
technieken te bezichtigen.
nieken. Verspreid over de provincie Utrecht zijn een vijftal proeftuinen aange legd waar de technieken in de praktijk getoond en getest worden. Daarnaast worden een aantal net werkbijeenkomsten
doel proeftuinen diverse duurzame mogelijkheden op daken te demonstreren
geor
Sulsters:
beoogde
om de diverse duurzame mogelijkheden op daken te demonstreren.
Daarnaast
zijn we benieuwd naar wel ke milieuwinst de diverse technieken
ganiseerd en is een website
“Het
doel van de proeftuinen is
daadwerkelijk
behalen. De huidige markt
opgericht om kennis te delen en draagvlak te creëren bij ge
biedt veel systemen die zijn gebaseerd op de verschillende
meenten, burgers en bedrijven.”
technieken. Sommige systemen schilderen de milieu-effecten van hun producten echter rooskleuriger voor dan daadwerke
71 miljoen m² dakoppervlakte
lijk gerealiseerd wordt. Verder kunnen we met behulp van de
De dakenstudie is uitgevoerd door adviesbureau Arcadis. Hierbij
proeftuinen systemen ook onderling vergelijken en ‘slimme’
is gekeken naar het beschikbare dakoppervlak in de provincie
combinaties uitproberen. Met het duurzame dakenprogramma
Utrecht, de beschikbare duurzame daktechnieken en een maat
willen we primair alle gemeenten in Utrecht enthousiasmeren
schappelijke kosten- en batenanalyse van deze technieken. De
door kennisdeling. Maar we merken dat er ook veel animo is
bevindingen van Arcadis zijn verzameld in een rapportage die
vanuit andere provincies en gemeenten.”
is getiteld ‘Boven onze hoofden een groot potentieel’. “Uit het onderzoek blijkt dat de provincie Utrecht 71 miljoen vierkante
Klankbord
meter dakoppervlak herbergt. Het grootste gedeelte daarvan
“In het duurzame dakenproject werken we op verschillende
bevindt zich op woonpanden, want die bieden twee keer zo
niveaus samen met koplopers op het gebied van duurzame
veel dakoppervlak dan bedrijfspanden. Verder bleek dat er 20%
daken. Consolidated en Daklab horen daar ook bij. We proberen
CO2-reductie is te behalen met behulp van zonne-energie en
als projectgroep veel zelf te doen, maar soms kunnen we niet
dat slimme combinaties van technieken, zoals het combineren
om de expertise en kennis van marktpartijen heen. Gedurende
van zonnepanelen met groene daken, soms resulteren in nog
het project zijn we dan ook in contact gebleven met Daklab,
betere effecten. “We hebben ook goed in kaart gebracht wat
bijvoorbeeld om bepaalde bevindingen te toetsen. Een soort
dat per gemeente aan milieuwinst kan opleveren”, gaat Sul
klankbordfunctie dus. Maar we zijn ook tegen heel praktische
sters verder. “De belangrijkste conclusie is dat de c onstructie
problemen aangelopen bij de installatie van de proeftuinen.
van het onderliggende pand maatgevend is voor het palet aan
Dan is het wel prettig als je een beroep kunt doen op een partij
duurzame oplossingen. Voor extensieve groene en witte daken
die gespecialiseerd is op het gebied van daken omdat daar alle
geldt dat deze aangelegd moeten worden op een relatief nieuw
kennis en expertise altijd aanwezig is.”
dak om het risico op lekkage te ondervangen. Zonnecollec toren, kleine windturbines en PV-systemen daarentegen zijn eenvoudiger later aan te brengen of te verwijderen, maar ook daarbij moet rekening gehouden worden met de constructie. Uiteindelijk leveren alle duurzame daktechnieken in meer of
Meer weten over het duurzame dakenproject van de p rovincie
mindere mate bij aan een betere wereld. Wel blijft de provincie
Utrecht? Kijk op www.dedakenduurzaam.nl.
17 REview 1 2011
Daktuin nieuwe stijl Op het dak van het hoofdkantoor van Consolidated in Gorinchem is een geheel nieuwe daktuin aangelegd. Consolidated zou Consolidated niet zijn als het hier niet om een bijzondere daktuin zou gaan. Zowel qua ontwerp als techniek biedt de nieuwe daktuin een aantal innovaties en bezienswaardigheden. Hoog tijd dus om eens een kijkje te nemen op het dak in Gorinchem!
18 REview 1 2011
De uitdaging waar veel steden nu en in de toekomst voor staan, is het creëren van meer groen in de stedelijke omgeving. Dak tuinen kunnen en zullen daar een steeds grotere rol in gaan spelen. De daktuinen die nu in Nederland worden aangelegd, zijn over het algemeen niet heel spannend. De meeste daktui nontwerpen zijn heel recht-toe-recht-aan: het lijkt vaak alsof ze langs een liniaal getrokken worden. Bovendien is er weinig variatie en is de daktuin niet meer dan een plat laagje sedum. Daktuin in 3D Daarom heeft Consolidated nu een daktuin ontworpen die meer als een organisch geheel in elkaar steekt. Door veel ronde orga nische vormen in zowel de horizontale als de verticale vlakken op te nemen, is er een soort 3-dimensionale omgeving op het dak gecreëerd. Praktisch aan het enigszins robuuste ontwerp is dat er gewerkt is met grote vlakken en velde. Daarmee is het ontwerp in de basis vrij eenvoudig van opzet. Taxushagen Niet alleen qua ontwerp is de daktuin bijzonder, ook is er gewerkt met technieken die niet vaak worden toegepast op een daktuin. Zo zijn er taxushagen aangelegd in een relatief dunne laag sub straat. De taxus is een naaldboom en behoort tot de familie van de coniferen. Specialisten zijn het erover eens dat naaldbomen over het algemeen veel meer fijnstof opnemen dan sedum of an dere bomen en struiken. Toch zie je weinig van dit soort bomen en struiken op het dak, omdat het een uitdaging is om ze goed te laten groeien op het dak. Er kan immers niet onbeperkt grond op het dak gestort worden. Consolidated experimenteert daarom nu met een speciaal substraatmengsel waarin de taxushagen ge pland zijn. Dit mengsel mocht niet te zwaar zijn, moest heel lang vocht kunnen vasthouden en tevens over de juiste zuurgraad be schikken om de taxus goed te laten gedijen. Demonstratiedak Voor de daktuin is gekozen voor heel fijn Olivijn om op te lopen. Normaliter waaien dit soort kleine korrels snel van het dak af, maar door gebruik te maken van de techniek BERA-Aero-Fix op het dak, gebeurt dat niet meer. De korrels worden namelijk ge stort in een soort honingraatsysteem, zodat de wind er geen vat op heeft. Ook aan comfort is gedacht op de daktuin. Er zijn een aantal bankjes gemaakt van op maat gezaagde blokken po lystyreen piepschuim. Vervolgens zijn deze blokken voorzien van een polyurethaan waterdichte spuitfolie. Tot slot is ervoor gekozen om de brandtrap en één van de wanden op het dak te laten begroeien met een klimop. De daktuin zal vanaf heden dienst doen als demonstratiedak.
Benieuwd naar de daktuin op het hoofdkantoor? Maak een afspraak met uw contactpersoon bij Consolidated.
19 REview 1 2011
Complete dakrenovatie? Kan dat niet anders? Als u te maken heeft met dak-
Consolidated is de enige dakdekker in
steld. Een daktekening geeft vervolgens
lekkages, kan dit grote gevolgen
Nederland die vochtonderzoek uitvoert
een overzicht van de gemeten waarden.
hebben. Daarom is het altijd van
met de Hydrotector. Met deze geavan
Vaak blijkt dat een complete dakrenova
belang om te onderzoeken of de
ceerde neutronentechnologie kunnen
tie helemaal niet nodig is. Vernieuwen
onderliggende isolatielaag nat is
we de aanwezigheid van vocht meten die
doen we alleen op plekken waar het iso
geworden. ‘U kunt het beste maar
is opgehoopt in uw dakbedekkings
latiemateriaal te veel vocht bevat. Kort
het gehele dak renoveren’, is nog-
constructie. Dankzij de Hydrotector
om, alleen waar dat écht nodig is. En dat
al eens het advies van experts.
zien we exact waar de natte plekken op
scheelt flink in de kosten!
Dankzij de Hydrotector kan vaak
uw dak zich bevinden, zonder het dak te
anders worden besloten!
beschadigen. Via bolmetingen worden
Kijk voor meer informatie op
de vochtwaarden van het dak vastge
www.consolidated.nl
Seminars Consolidated Behoefte aan demonstraties of meer achter
Voorjaar 2011 Dit jaar staan de volgende onderwerpen op het programma:
grondinformatie over de laatste duurzame toepassingen voor uw platte dak? U bent van
v
harte welkom bij één van onze seminars op
het hoofdkantoor in Gorinchem. Onze experts praten u in een paar uur bij en beantwoorden al uw vragen. Ga naar www.consolidated.nl voor meer in formatie, de exacte data en het inschrijven voor één van bovenstaande seminars. Ook kunnen we voor u en uw team een ‘seminar op maat’ organiseren, desgewenst bij u op locatie.
v
v
Brandend actueel brandveiligheid op platte daken Dakwater duurzaam waterbeheer op multifunctionele daken Duurzame ontwikkelingen
diverse duurzame toepassingen voor platte daken v
v
v
Groen voor Grind de overstap naar groendaken Vallen in geen geval toelichting bij de verschillende valbeveiligingsmaatregelen Watt op het dak?
energiewinning op platte daken 20 REview 1 2011
R
