Niet-professionele kunstbeoefening: 9 kavels Inleiding Niet-professionele kunstbeoefening zijn alle expressieve (kunst)uitingen die jongeren beleven en actief beoefenen in hun vrije tijd. We baseren ons voor een verdere definiëring op het Forum voor Amateurskunsten (FAK, http://www.amateurkunsten.be). Zij omschrijven amateurkunsten als “elke kunstvorm die in het kader van het sociaalculturele gebeuren aan iedere burger de kans biedt om zich via kunstbeoefening en – beleving te ontplooien en zijn potentiële creatieve vermogens te ontwikkelen op vrijwilliger basis en zonder beroepsmatige doeleinden”. Het FAK deelt de amateurkunsten op in 9 kavels. Verder in deze tekst besteden we aandacht aan elk van deze kavels. Deze organisatie startte in 2009 met een pilootproject in vijf gemeenten waarbij ze het lokaal beleid rond amateurkunsten evalueren en suggesties ter verbetering formuleren. In 2010 zullen ze 25 gemeenten begeleiden. Ze evalueren gemeentes op basis van financiële en logistieke ondersteuning, een overzicht van de amateurkunstenaars in de gemeente, infrastructuur, het cultuurcentrum en subsidiereglementen. Meer informatie hierover lees je in het onderzoek onder leiding van Lievens, J., Elchardus, M. eds (2009) ‘Amateurkunsten in beeld’ in opdracht van vzw Forum voor Amateurkunsten en de publicatie ‘1 op 3 doet het in mijn gemeente. Tips voor het lokaal amateurkunstenbeleid’. http://www.forumvooramateurkunsten.be/publicaties/ Een paar bevindingen uit het onderzoek naar amateurkunsten zijn: ‐ deelname aan amateurkunsten is leeftijdsgebonden, twee op de drie 14 tot 17jarigen neemt frequent deel, nadien neemt de deelname af; ‐ deelname is niet gelinkt aan woonplaats en inkomen; ‐ hoe hoger het diploma, hoe hoger de participatie; ‐ vrouwen nemen frequenter deel in de disciplines beeldende kunst, zang, dans, schrijven, en, in mindere mate, theater. Mannen zijn meer aanwezig in de disciplines muziek en beeldexpressie. ‐ meer studenten, minder arbeiders en kleine zelfstandigen nemen deel. Verdeeld naar disciplines vind je studenten vooral binnen beeldexpressie, terwijl binnen zang en beeldende kunst de hoogopgeleiden sterk aanwezig zijn. De podiumkunsten theater en dans worden voornamelijk bevolkt door studenten. ‐ attitude van deelnemers: groter belang aan zelfontplooiing, minder utilitair individualisme, meer solidarisme, minder behoudsgezindheid, groter vrijetijdsnetwerk, grotere sociale steun en positief zelfbeeld.
Inspiratietekst Prioriteit Jeugdcultuur
Negen kavels We lichten de negen kavels van de niet-professionele kunstbeoefening toe aan de hand van de organisaties die onder het FAK ressorteren. Elk van de organisaties is expert in één van de kunstuitingen en als dusdanig de referentie in duiding en advies over deze invulling van cultuur.
a. Lichte muziek Situering: Poppunt helpt beginnende en semiprofessionele muzikanten en DJ's uit pop, rock, dance en aanverwante muziekgenres met hun zakelijke, sociaal-juridische, auteursrechtelijke en productioneel-technische vragen. Bevindingen uit het onderzoek amateurkunsten: ‐ meer mannen dan vrouwen beoefenen; ‐ jonge doelgroep; ‐ internet is een belangrijk medium; ‐ toeleiding vooral via vrienden, media. Ter illustratie werken we een aantal uitdagingen voor het lokale popbeleid uit. Dezelfde denkoefening kan gemaakt worden voor de andere kavels. Popbeleid wordt vandaag vooral gevoerd op bovenlokaal niveau, denk aan wedstrijden als ‘Kunstbende’ en ‘100% Puur met provinciale voorrondes’ en een Vlaamse finale. Jeugdhuizen spelen hierdoor minder een rol van betekenis in het klaarstomen van lokale bands voor het grote werk, hoewel ze er wel uitstekend voor geplaatst kunnen zijn: zij staan vaak op de eerste rij voor het ontdekken van lokaal talent en hebben een publiek voor optredens van deze bands. Een mogelijke beleidsfocus kan dus zijn om te investeren op een tussenfase stap tussen enerzijds ‘het repetitiekot’ van beginnende bands en anderzijds de wedstrijden op bovenlokaal niveau. We overlopen verschillende stappen voor een fictieve band. Hetzelfde geldt uiteraard voor individuele muzikanten: Start Een muzikale carrière start bij het krijgen van kansen om noten te leren lezen en een instrument te leren spelen. ‐ Is er in de gemeente een academie voor muziek, een afdeling of een jeugdmuziekatelier? ‐ Zijn er alternatieven voor wie gewoon even wil proeven, bijvoorbeeld lessenreeksen met een beperkte tijdsduur?
Inspiratietekst Prioriteit Jeugdcultuur
Actief (leren) spelen Eens iemand besloten heeft om een instrument te gaan leren bespelen, kunnen er hindernissen opduiken: ‐ Het instrument: huren of kopen? Heeft die persoon het budget om een instrument aan te schaffen? Zijn er mogelijkheden om een instrument te huren, ook als individuele jongere? Kan het OCMW hierin tussenkomen voor haar klanten? Wordt er voldoende over gecommuniceerd? ‐ Het inschrijvingsgeld: Kinderen krijgen vaak al een verminderd tarief, al is ook dat niet voor iedereen haalbaar. Voor 18-plussers zijn er de opleidingscheques, maar opleidingen in een jeugdmuziekatelier komen hier niet steeds voor in aanmerking. Kan het OCMW ook hierin tussenkomen voor haar klanten? Andere muzikanten ‐ In een muziekschool en jeugdmuziekatelier krijgen muzikanten de kans om samen te spelen met anderen. Dit kan een aanzet zijn om ook in de vrije tijd af te spreken en om met een vast groepje te gaan repeteren. ‐ Kunnen muzikanten elkaar ook in een andere omgeving dan die van de opleiding ontmoeten? Dat kan bijvoorbeeld op jamsessies, workshops… Repeteren en creëren ‐ Het voornemen hebben om samen te gaan repeteren is een ding, een repetitieruimte vinden is een ander ding. ‐ Is er in de gemeente plaats voor bands die willen repeteren? Kan de jeugddienst eventueel doorverwijzen naar andere gemeenten? ‐ Op welke ondersteuning kunnen bands rekenen bij de gemeente? Het kan gaan om logistieke steun en administratieve steun. Denk aan een uitleendienst, wegwijs naar subsidiekanalen, naar artistieke begeleiding… ‐ Ken je als jeugddienst de bands in je gemeente? Weet je wat hun noden zijn? Een overzicht van repetitieruimtes over heel Vlaanderen vind je op www.repetitieruimtes.be. Ook gemeentelijke infrastructuur zal hierin opgenomen worden. Confrontatie met publiek Eens een band voldoende gerepeteerd heeft, wil die naar buiten komen met het resultaat. ‐ Krijgen de bands een podium in de eigen gemeente? Kan dit in het jeugdhuis? ‐ Is er openheid bij het cultuurcentrum voor een samenwerking met de jeugddienst om jonge bands te programmeren? ‐ Vinden de bands op de jeugddienst informatie over podia, wedstrijden allerhande?
Inspiratietekst Prioriteit Jeugdcultuur
Opname en recensie Bands kunnen de ambitie hebben om een demo op te nemen zodat ze die kunnen inzenden als kandidatuur voor een wedstrijd, of ze kunnen al toe zijn aan een eerste album. Hier duikt echter de vraag op of het wel een taak is van gemeenten om muzikanten op dit niveau te ondersteunen. Wellicht kan ze meer betekenen voor beginnende artiesten en bands? Toch enkele vragen : ‐ ‐ ‐ ‐
Zijn er plaatsen waar bands hun muziek kunnen opnemen? Als daar geen installatie voorhanden is, kunnen ze een geleende installatie meebrengen? Waar kunnen bands een mixtafel en ander opnamemateriaal lenen? Vinden ze de weg naar publiciteit, recensenten? Is die beschikbaar op de jeugddienst? Of kan de jeugddienst hen doorverwijzen?
Links Poppunt, www.poppunt.be Een overzicht van repetitieruimtes in Vlaanderen, www.repetitieruimte.be www.vlaamsbrabant.be/vrije-tijd-cultuur/voor-kinderen-en-jongeren/muziek-feesten-enfuiven/repetitieruimten http://www.west-vlaanderen.be/kwaliteit/Welzijn/jeugd/Pages/jongerencultuur.aspx http://www.oostlaanderen.be/public/cultuur_vrijetijd/jongeren/jeugdcultuur/popmuziek/index.cfm http://www1.limburg.be/jeugd
b. Beeldende kunst Situering: Kunstwerk(t) vzw ondersteunt projecten schilders, beeldhouwers of tekenenaars. Ze bieden iedereen die actief met beeldende kunst bezig is informatie, projectondersteuning, workshops, expomaterialen, uitleenkoffers, begeleide bezoeken. Bevindingen uit het onderzoek amateurkunsten: ‐ beoefenaars besteden er veel tijd aan (ongeveer 14 uur per week) ‐ 36% van de deelnemers volgen deeltijds kunstonderwijs Links ‐ KUNSTWERK(t) vzw, http://www.kunstwerkt.be Een uitgewerkt voorbeeld van een mogelijk beleid vind je onder Lichte Muziek.
c. Vocale muziek Situering: De vocale muziek wordt ondersteunt door vzw Koor&Stem. Onder deze vorm van muziek verstaan we onder andere koorzang en het zingen in Vlaanderen. Opleiding, ontmoeting en informatie staan centraal. Inspiratietekst Prioriteit Jeugdcultuur
Bevindingen uit het onderzoek amateurkunsten:
Links ‐ Koor&Stem vzw, http://www.koorenstem.be Een uitgewerkt voorbeeld van een mogelijk beleid vind je onder Lichte Muziek.
d. Theater Situering: OPENDOEK vzw ondersteunt het amateurtheater met evenementen en festivals, een uitgebreid cursusaanbod en artistieke begeleidingen, en een theaterbibliotheek. Bevindingen uit het onderzoek amateurkunsten: - Er is nog een groeipotentieel; - Geen hoge kosten voor deelname. Links ‐ OPENDOEK vzw, http://www.opendoek-vzw.be ‐ Vlaams Theaterinstituut (VTi), www.vti.be, is een documentatiecentrum voor theater, dans en muziektheater. Ze doen toegepast onderzoek m.b.t. podiumkunsten en zorgen voor visievorming, tussen makers, publiek en beleid ‐ www.llasbl.be is een project ontstaan uit een dialoog tussen L'L, de Minister van Cultuur van de Franse Gemeenschap van België en het College van Burgemeester en Schepenen van de gemeente Elsene. De bedoeling is om jonge artiesten meer en beter te ondersteunen met een volledig nieuw programma van residenties en onderzoek. Werkdomein: Brussel. Een uitgewerkt voorbeeld van een mogelijk beleid vind je onder Lichte Muziek.
e. Instrumentale muziek Situering: Vlamo (Vlaamse Amateurmuziekorganisatie) begeleidt en ondersteunt mensen die zich wijden aan instrumentale muziek. Een bont gezelschap is aangesloten bij Vlamo: harmonies, fanfares, brassen doedelzakbands, symfonische ensembles, gitaarensembles, accordeonorkesten, showkorpsen en drumbands. Ook individuele muzikanten kunnen bij Vlamo terecht. Bevindingen uit het onderzoek amateurkunsten: ‐ 3 generaties nemen deel; ‐ Verschillende opleidingsprofielen; ‐ Ook niet stedelijk gebied heeft hoge deelname; ‐ Ouders zijn belangrijke toeleiders.
Inspiratietekst Prioriteit Jeugdcultuur
Links ‐ Vlamo vzw, http://www.vlamo.be Een uitgewerkt voorbeeld van een mogelijk beleid vind je onder Lichte Muziek.
f. Folk en jazz Situering: Muziekmozaïek is er voor iedereen die in groepsverband of individueel bezig is met folk en/of jazz, als levende rootsmuziek. Of zoals ze zelf aangeven: Van folkrock tot blues, van wereldmuziek tot free jazz, van traditionele volksmuziek tot bigbandmuziek: diversiteit is een realiteit voor Muziekmozaïek. Bevindingen uit het onderzoek amateurkunsten: - deeltijds kunstonderwijs is belangrijke partner; - ook nood aan andere opleidingen dan DKO, minder schoolse opleidingen.
Links ‐
Muziekmozaïek vzw, http://www.muziekmozaiek.be
Een uitgewerkt voorbeeld van een mogelijk beleid vind je onder Lichte Muziek.
g. Dans Situering: Dansgroepen, dansscholen, dansspecialisten en individuele dansliefhebbers uit alle dansgenres kunnen bij Danspunt terecht voor vorming, promotie van hun activiteiten, artistieke en organisatorische ondersteuning en verzekering. Bevindingen uit het onderzoek amateurkunsten: - Ook veel participanten in niet-stedelijke omgeving. Links ‐ Danspunt vzw, http://www.danspunt.be ‐ www.danskant.be: Danskant vzw is een landelijk erkende jeugdvereniging, ondersteund door de Vlaamse overheid. Danskant wil dans, muziek en beweging als educatieve en actieve cultuurbeleving verspreiden met als doel de persoonlijkheidsontplooiing, maatschappelijke integratie en participatie te bevorderen van kinderen en jongeren. Een uitgewerkt voorbeeld van een mogelijk beleid vind je onder Lichte Muziek.
Inspiratietekst Prioriteit Jeugdcultuur
h. Beeldcultuur Situering: Het Centrum voor Beeldexpressie informeert, documenteert en adviseert iedereen met een (voor)liefde voor film, video, foto en multimedia. Het is het aanspreekpunt in Vlaanderen voor mensen die beeldtaal willen ontdekken. Bevindingen uit het onderzoek amateurkunsten: - deelnemers komen via tentoonstellingen in contact met hun hobby; - hoge deelnamegraad. Links ‐ Centrum voor Beeldexpressie vzw (CvB), http://www.beeldexpressie.be ‐ Het Centrum voor Beeldexpressie werkt met lidgeld, waardoor de dienstverlening niet zomaar voor iedereen open staat. Jeugddiensten kunnen zich ook richten tot het kunstenloket dat informatie en advies geeft aan iedereen met vragen over de zakelijke en juridische aspecten van het artistiek bezig zijn. www.kunstenloket.be Een uitgewerkt voorbeeld van een mogelijk beleid vind je onder Lichte Muziek.
i. Letteren Situering: Creatief Schrijven vzw informeert schrijvers over schrijfwedstrijden, schrijfcursussen en -groepen, literaire tijdschriften, vrije podia en websites waar je teksten kan publiceren. Bevindingen uit het onderzoek amateurkunsten: - hoge deelnamegraad, ook bij kinderen en jongeren; - velen beoefenen hobby individueel; - belangrijke vraag: hoe deze mensen ondersteunen; - veel te weinig middelen om deze deelnemers te ondersteunen; - alternatieve kunstopleidingen worden positief geëvalueerd; - opleiding creatief schrijven voor jongeren bestaat nog niet. Links ‐ Creatief Schrijven vzw, http://www.creatiefschrijven.be ‐ Specifiek voor kinderen en jongeren: www.juniorjournalist.be: de Junior Journalist wedstrijd van het Davidsfonds. Een uitgewerkt voorbeeld van een mogelijk beleid vind je onder Lichte Muziek.
Inspiratietekst Prioriteit Jeugdcultuur
