Natriumbeperkt dieet
U heeft het advies gekregen om een natriumbeperkt dieet te volgen. Deze brochure geeft u nadere informatie en voedingsadviezen. Heeft u na het lezen van deze tekst nog vragen dan is uw diëtist bereid deze vragen te beantwoorden.
Natrium of zout
Een natriumbeperkt dieet betekent dat uw voeding minder zout moet bevatten. Vroeger sprak men over een zoutloos of zoutarm dieet, nu spreekt men over een natriumbeperkt dieet. Natrium is namelijk een onderdeel van keukenzout. Een ander woord voor keukenzout is natriumchloride (NaCl). 1 gram keukenzout (= 1000 mg) bevat 400 mg natrium.
Waarom een natriumbeperkt dieet?
Natrium speelt een belangrijke rol in de waterhuishouding in ons lichaam. Een natriumbeperkt dieet kan om verschillende redenen worden geadviseerd. Bijvoorbeeld bij een verminderde nierfunctie, een hoge bloeddruk, oedeem (= vocht vasthouden), hartfalen, vanwege bepaalde medicatie of vanwege een noodzakelijke vochtbeperking.
Waar zit natrium in?
Vrijwel alle voedingsmiddelen bevatten natrium, van nature of door de fabrikant toegevoegd. Fabrikanten voegen aan veel voedingsmiddelen zout toe vanwege de smaak of vanwege de conserverende werking (zouten, pekelen). Daarnaast strooien we zelf zout, in de keuken of aan tafel, over het eten. Een gemiddelde Nederlandse voeding bevat gemiddeld zo’n 9-12 gram zout per dag, dit is 36004800 mg natrium. We gebruiken echter veel meer zout dan het lichaam nodig heeft.
Licht natriumbeperkt dieet
U heeft het advies gekregen om een licht natriumbeperkt dieet te volgen. Bij een licht natriumbeperkt dieet is het de bedoeling dat uw voeding niet meer dan 20002400 mg natrium (= 5 à 6 gram zout) per dag bevat. Dit is de totale hoeveelheid natrium die u per dag met het eten en drinken mag gebruiken.
1
Vermindering van de natriuminname kunt u bereiken door het gebruik van kanten-klaar producten te beperken en nergens zout aan toe te voegen. Bij een licht natriumbeperkt dieet kunt u gewoon brood, ongezouten halvarine, margarine of boter, melk en melkproducten gebruiken. U kunt gewoon broodbeleg gebruiken, alleen sterk gezouten vleeswaren (zoals rookvlees, worst en rauwe ham) worden afgeraden. Kant-en-klaar producten die veel zout bevatten en dus beter achterwege gelaten kunnen worden, zijn: Kruidenmengsels zoals vlees- en gehaktkruiden. Smaakmakers zoals soeparoma, ketjap, ketchup, sambal, juspoeder, bouillonpoeders, -korrels en tabletten. Mosterd, mayonaise en tomatenpuree. Mixen voor sauzen en kruidenboters. Kant-en-klare soepen en sauzen. Kant-en-klare vlees- en visproducten zoals rookworst, aangemaakte gehakt, hamburgers, saucijzen, gepaneerd vlees, zoute haring, gerookte vis. Vleeswaren zoals rauwe ham, rollade, rookvlees, bacon, ontbijtspek, alle worstsoorten. Snacks zoals bami- en nasiballen, loempia, frikadel, kroket. Kant-en-klaar maaltijden zoals lasagne en pizza. Groente uit blik of glas.
• • • • • • • • • •
2
Voorbeeld berekening van een voeding zonder en met zout voedingsmiddelen
Natrium (in mg) bij
voedingsmiddel
licht natriumbeperkt
Natrium (in mg), maaltijden bereid met zout
dieet Brood (6 sneden)
1200
Brood (6 sneden)
1200
Aardappelen (200
5
Aardappelen (200
400
gram) zonder zout Verse groente zonder
gram) met zout 10
zout (200gram)
Spinazie a la creme
500
(200gram)
Vlees (100gram)
70
Rollade (100gram)
670
Jus (1 sauslepel) van
5
1 sauslepel jus be-
300
boter zonder zout
reid van een zakje
Fruit (2 stuks)
10
Fruit (2 stuks)
10
Melk en -producten
190
Melk en -producten
190
(400ml) Kaas met minder zout
(400ml) 195
(30gram) Vleeswaren (15gram)
Gewone kaas (30
280
gram) 150
schouderham
Sterk gezouten
285
vleeswaar (15 gram), rauwe ham
Halvarine (30 gram)
35
Halvarine (30 gram)
35
Soep, zelfgemaakt
10
Soep, kant en klaar
600
zonder zout (150ml) totaal
(150ml) 1880
4470
Bron: NEVO tabel 2006
3
Warme maaltijd
Vlees en kip Onbewerkte vlees en kip zijn van nature natriumarm en dus geschikt bij een natriumbeperkt dieet. Groente Alle verse groenten kunt u gebruiken. Groenten in pot of blik bevatten zout. Diepvriesgroenten zijn natriumarm als de fabrikant het nog niet op smaak heeft gemaakt. Producten zoals spinazie à la crème en rode kool met appeltjes bevatten wel natrium. Zuurkool bevat veel zout. Aardappelen, rijst en pasta’s Aardappelen, rijst en pasta’s zonder zout gekookt kunt u gebruiken. Lees bij rijstsoorten met een speciale smaak of kleur eerst goed het etiket. Aan deze rijstsoorten kan zout zijn toegevoegd. Kant en klare aardappelkroketjes, aardappelballetjes en dergelijke bevatten veel zout.
Broodbeleg
Kaas U kunt gewone kaas of kaas met minder zout gebruiken. Vleeswaren Bij een licht natriumbeperkt dieet kunt u gewone, niet te sterk gezouten, vleeswaren kiezen. Vleeswaren, zoals rauwe ham en rookvlees kunnen veel zout bevatten. Licht gezouten vleeswaren zijn fricandeau, kalkoenfilet, lichtgezouten rookvlees en rosbief. Ander beleg Beleg dat geen of weinig natrium bevat is: sandwichspread en zoet beleg zoals hagelslag, honing en jam. U kunt ook uw brood beleggen met schijfjes fruit of groente zoals banaan of appel en een plakje komkommer of tomaat. Pindakaas, notenpasta en sesampasta bevatten een geringe hoeveelheid natrium en zijn dus geschikt bij een licht natriumbeperkt dieet.
4
Kruiden en specerijen
Kruiden en specerijen kunt u gebruiken om gerechten op smaak te maken in plaats van zout te gebruiken. Specerijen maken het eten pittiger. Specerijen zoals peper, nootmuskaat, foelie, kruidnagel, kerrie, gemberpoeder, cayennepeper, chilipoeder, kaneel, laurier, mosterdpoeder en paprikapoeder kunt u bij een natriumbeperking goed gebruiken. Tuinkruiden kunt u vers, gedroogd of uit de diepvries gebruiken. Geschikte kruiden zijn bijvoorbeeld selderij, peterselie, bieslook, tijm, basilicum, kori-ander, bonenkruid, dille, dragon, lavas, oregano, rozemarijn, salie en laurier. Kruidenmengsels (bijv. gehaktkruiden, vleeskruiden enz.) bestaan meestal voor ruim de helft uit zout en zijn dus niet geschikt. Lees goed de verpakking. Er zijn ook kruidenmengsels zonder zout te koop.
Andere soorten zout
• • • •
Zeezout bevat net zoveel natrium als gewoon zout. Dit geldt ook voor selderijzout, knoflookzout, uienzout, kruidenzout, aromatzout enz. Kruidenzout is een mengsel met voornamelijk zout en iets van kruiden en dus niet geschikt bij een natriumbeperkt dieet. Mineraalzout en halvazout bevatten de helft minder natrium dan gewoon zout, maar bevatten veel kalium en zijn dus minder geschikt bij een kaliumbeperkt dieet. In dieetzout is het natrium grotendeels vervangen door kalium. Dit is niet geschikt bij een kaliumbeperkt dieet.
Drop
Drop kunt u beter niet gebruiken. Drop bevat naast zout ook glycyrrhizine dat tevens een bloeddrukverhogende werking kan hebben.
5
01-2008-6120
Diëtist: Datum:
Radboud universitair medisch centrum
