Staar
Deze folder is mede tot stand gekomen door het Oogziekenhuis in Rotterdam.
Inhoudsopgave Staar •
3 3 • Oorzaken 4 • Type lenzen Intakegesprek • Behandeling • • Nazorg
6
7 8
Staar
Staar (ook wel cataract genoemd) is een vertroebeling van de ooglens waardoor u wazig kunt gaan zien. De ooglens bevindt zich direct achter de iris (het gekleurde deel van het oog) en de pupil (het zwarte rondje in het midden van uw oog, zie figuur 1). Normaal gesproken is de lens helder waardoor u scherp kunt zien. Als u ouder wordt kan de lens langzaam troebel worden. Hierdoor worden de lichtstralen niet goed doorgelaten, waardoor er een onscherp beeld op het netvlies ontstaat (zie figuur 2). Het gevolg is dat u wazig gaat zien.
Figuur 1: het gezonde oog
Oorzaken
Figuur 2: oog met staar
Staar kan op verschillende manieren ontstaan. De meest voorkomende vorm van staar is ouderdomsstaar. Naast staar door veroudering kan het ook aangeboren zijn (aangeboren staar), ontstaan na een ongeval, het gevolg zijn van een ontsteking in het oog of ontstaan na langdurig gebruik van bepaalde medicijnen (zoals prednison). 2
Staar kan hinderlijk zijn in uw dagelijks leven. Zo kunt u veraf en dichtbij minder scherp gaan zien. Hierdoor kunt u de televisie of de borden op de snelweg niet meer goed zien of kunt u niet meer goed lezen. Het kan ook zijn dat u veel last hebt van lichtverstrooiing. Daarnaast kan uw brilsterkte veranderen waardoor u regelmatig een nieuwe bril nodig hebt. Als u door de staar gehinderd wordt in uw dagelijks leven, zoals bij uw werk en bij uw hobby’s, kan het nodig zijn om de staar te behandelen. De diagnose staar wordt door een oogarts gesteld door met een microscoop naar de ooglens te kijken. Bij staar zijn er vertroebelingen in de lens zichtbaar. Deze kunnen er de oorzaak van zijn dat u wazig ziet. Niet alle vertroebelingen van de lens zijn storend. Zo kan het zijn dat uw lens vertroebeld is maar dat u hier zelf geen hinder van heeft. Een operatie is dan natuurlijk nog niet nodig. Het zicht kan ook wazig zijn door andere oogaandoeningen, verandering van sterkte van de bril of slijtageverschijnselen van het netvlies, zoals bij macula degeneratie. De behandeling van staar bestaat uit het verwijderen van de troebele lens en vervangen door een heldere kunstlens. De operatie heet phacoemulsificatie. Bij deze operatie worden kleine sneetjes gemaakt die vanzelf genezen en meestal geen hechtingen behoeven. Omdat de ooglens belangrijk is bij het scherp zien zal de oogarts met u bespreken welke kunstlens bij u geplaatst zal worden. Een kunstlens geeft in principe scherp zien op 1 afstand (meestal veraf of nabij). Voor de andere afstanden moet u dan een bril dragen. Er zijn ook andere kunstlenzen waar de oogarts in overleg met u voor kan kiezen. Meer informatie leest u in het volgende stukje.
3
Type lenzen De torische( cylinder) lens Een torische lens is een lens die ook de cylinder in uw oog corrigeert. Het voordeel van deze lens is dat u een kleinere of geen reststerkte overhoudt. Onvermijdelijke onnauwkeurigheden bij alle lensberekeningen maken dat er altijd enige onzekerheid is of u precies de gewenste sterkte na de operatie krijgt. Het inzetten van de lens dient precies in de goede richting (asrichting) te gebeuren, anders wordt het effect minder goed. Hiertoe moet u een aantal extra onderzoeken ondergaan. De torische lens is duurder dan de gewone lens. Het ziekenhuis mag u daar een bijbetaling voor vragen. Dit bedraagt ongeveer € 500,-. De multifocale lens (de lens die zowel op veraf als nabij scherp stelt) Tegenwoordig bestaan de kunstlenzen in veel verschillende sterktes en soorten. Ook is het mogelijk voor een lens te kiezen die zowel voor veraf als dichtbij is gemaakt. Er zijn voordelen aan deze lens, maar ook nadelen. U moet goed op de hoogte zijn van de mogelijkheden en onmogelijkheden van deze lens voordat u een goede beslissing kunt nemen of u zo’n lens ingezet wilt hebben. • U moet bijbetalen voor deze lens. • De afstand waarop deze lens is ingesteld is ongeveer computerafstand = 50 cm, of nog iets verder weg. • Het is alleen nuttig deze lens te implanteren wanneer er een goede kans is, dat u met het verafgedeelte goed ingesteld kunt worden.
4
•
De lens heeft zijn werking doordat het licht verdeeld wordt voor veraf en nabij: er worden u 2 beelden aangeboden, waartussen de hersenen moeten kiezen (“kijk ik veraf of kijk ik dichtbij”). Dit kan alleen maar wanneer u deze lens in beide ogen heeft!!! (Dus als u beide ogen zult laten opereren). • Een nadeel zou kunnen zijn, dat u verstrooiing van het licht waarneemt (vals licht) of halo’s (lichtkringen rond de lichtbron). Deze bijwerking komt niet vaak voor maar kan wel hinderlijk zijn. • Bij ernstige klachten (lichtverstrooiing) kunnen de lenzen verwijderd en vervangen worden door een gewone lens. Uiteraard niet zonder risico’s. De multifocale lens is duurder dan de gewone lens. Het ziekenhuis mag u daar een bijbetaling voor vragen. Dit bedraagt ongeveer € 800,- . Multifocale torische lens De multifocale torische lens combineert de eigenschappen van de twee boven beschreven lenzen. De multifocale lens is duurder dan de gewone lens. Het ziekenhuis mag u daar een bijbetaling voor vragen. Dit bedraagt ongeveer € 800,-. Voor alle lensoperaties gelden dezelfde ‘risico’s’ en beloop als in de folder ‘Staar’ worden beschreven.
Vooronderzoeken
Als u geopereerd gaat worden voor staar worden er een aantal vooronderzoeken gedaan. Hierbij wordt onder andere een meting aan uw ogen verricht om de sterkte van de te implanteren kunstlens te 5
bepalen (biometrie, zie boekje oogheelkundige onderzoeken). Ook heeft u een gesprek met een verpleegkundige.
Intakegesprek
Tijdens dit gesprek wordt uw gezondheid, alles over de operatiedag, de zorg vóór en na de operatie en de controle na de operatie met u besproken. Bij de zorg vóór de operatie gaat het over het gebruik van oogdruppels die u thuis voor de operatie zelf of met hulp van anderen moet gaan toedienen. U dient drie dagen vóór de operatie te beginnen met drie maal per dag (ongeveer om 8.00 uur, 15.00 uur en 22.00 uur) één druppel Acular in het oog dat geopereerd wordt. De verpleegkundige bespreekt dit met u. Het geopende flesje kunt u na de operatie gewoon door gebruiken. De operatie wordt meestal onder plaatselijke verdoving uitgevoerd. Dit kan een verdovingsprik naast het oog zijn of verdovingsdruppels. Indien zo afgesproken kan de operatie ook onder narcose uitgevoerd worden. De oogarts bespreekt dit met u. Indien u onder algehele narcose wordt geopereerd wordt ook een afspraak gemaakt voor een bezoek aan de polikliniek Anesthesiologie. Wij streven ernaar om dit op dezelfde dag te laten plaatsvinden, zodat u hier niet voor terug hoeft te komen. De verpleegkundige bespreekt met u de gang van zaken op de dag van de operatie en kan praktische informatie geven met betrekking tot uw thuissituatie. Als u bijvoorbeeld voor of na de operatie (in verband met de controle de dag erna) in een hotel in de buurt wilt overnachten, kan de verpleegkundige u hierover inlichten. U heeft ook de gelegenheid om vragen te stellen.
6
Opleiding
Het Radboudumc is een opleidingsziekenhuis. De oogarts in opleiding is een afgestudeerd arts, die de opleiding tot medisch specialist volgt. Het kan daarom zijn dat de oogarts in opleiding samen met een oogarts opereert en de operatie onder diens supervisie uitvoert. Als dit het geval is dan zal van te voren uw toestemming gevraagd worden.
Behandeling
Een staaroperatie is een van de meest veilige medische operaties. U kunt na afloop weer naar huis (zie boekje oogheelkundige ingreep). Toch kunnen er ook complicaties optreden tijdens of na een staaroperatie. Uw oogarts bespreekt deze complicaties met u. Als voorbereiding op de operatie krijgt u een aantal oogdruppels die het oog voorbereiden op de ingreep. Het gaat om oogdruppels die de pupil van het oog verwijden, druppels die ontstekingen tegen gaan en druppels die het oog verdoven. De operatie zelf duurt ongeveer 15 tot 30 minuten. De operatie begint met een klein sneetje van 2.4 mm in het oog. Dan maakt de chirurg een ronde opening in het kapsel aan de voorkant van de lens. Door deze opening wordt een minuscuul instrument ingebracht dat trilt, zoals het apparaat waarmee de tandarts het tandsteen verwijdert. De lens wordt verpulverd en via dit instrument weggezogen. Als het lenskapsel leeg is, wordt de kunstlens erin geplaatst. Door de speciale manier waarop het sneetje gemaakt wordt, is er meestal geen hechting nodig. Soms kan het nodig zijn om toch 1 hechting te gebruiken. Deze wordt zonodig op de polikliniek weggehaald. 7
U krijgt een zalf en een veiligheidskapje op uw oog.
Nazorg
Na de operatie krijgt u van de verpleegkundige een recept voor oogdruppels en de nodige instructies. De oogdruppels zijn verkrijgbaar bij de apotheek hier in het ziekenhuis of in uw eigen woonplaats. Met de oogdruppels begint u thuis na de operatie (dus op de operatiedag zelf), tijdstip hiervan hangt af van het tijdstip waarop u bent geopereerd. De doktersassistente van de operatiekamer bespreekt dit met u. Na de operatie kunt u niet zelf autorijden. U wordt dringend geadviseerd een begeleider mee te nemen die u naar huis brengt. De dag na de operatie komt u op de polikliniek voor controle. Dit kapje moet u een week alleen ‘s nachts dragen ter bescherming. De arts controleert uw oog en er wordt een vervolgafspraak met u gemaakt. U kunt overleggen met de arts of dit misschien bij uw eigen oogarts in uw woonplaats kan.
Complicaties
Een staaroperatie is één van de meest veilige operaties. Bij meer dan 97% van de patiënten verlopen zowel de operatie als het herstel zonder problemen. Toch kunnen er tijdens of na de operatie complicaties optreden. Meestal betekent dit voor u dat het herstel van het zicht goed maar langzamer verloopt. In een enkel geval leidt een complicatie echter tot een verslechtering van het zicht. Dit laatste kan met name voorkomen bij een wondinfectie door een bacterie. Dit is een ernstige maar gelukkig zeer zeldzame complicatie, die in minder dan 0,1% (een op de duizend) van de staaroperaties voorkomt.
8
Mogelijke klachten na de operatie
Het kan zijn dat u te maken krijgt met één van onderstaande klachten. Indien u hier in toenemende mate last van krijgt, kunt u contact opnemen met de polikliniek Oogheelkunde: 024 - 361 67 00. Wazig of verminderd zicht De dag na de operatie kan het zicht nog wazig of verminderd zijn. Dit kan veroorzaakt worden door een tijdelijke zwelling. Dit herstelt zich meestal vanzelf in de eerste week na de operatie. Wazig zien kan ook veroorzaakt worden door veranderde brilsterkte na de operatie. Indien u in toenemende mate waziger ziet, neemt u dan contact op met de polikliniek Oogheelkunde. Enkele maanden of jaren na een staaroperatie kunnen nieuwe troebelingen op het lenszakje ontstaan. Deze nastaar geeft wazig zicht en ontstaat bij 10% van de patiënten en kan met een pijnloze poliklinische laserbehandeling worden verwijderd. Indien u last krijgt van wazig zicht, maak hiervoor een afspraak met onze polikliniek. Roodheid en irritatie Na de operatie kan uw oog rood zijn. Ook wordt vaak een lichte irritatie waargenomen. Indien u in toenemende mate roodheid of irritatie heeft, neemt u dan contact op met de polikliniek Oogheelkunde. Pijnlijk oog en hoofdpijn De dag en nacht na de operatie kan het geopereerde oog beurs aanvoelen. U kunt dan een pijnstiller innemen. Indien u in toenemende mate pijn of hoofdpijn heeft, neemt u dan contact op met de polikliniek Oogheelkunde.
9
Pijn, roodheid en sterk verminderd zicht Na de operatie kan door een bacterie een infectie in het oog ontstaan. Dit is een ernstige maar zeer zeldzame complicatie, die in minder dan 0,1% van de staaroperaties voorkomt. Pijn, roodheid en verminderd zicht kunnen daarop wijzen. Zeker wanneer de verkregen helderheid na de operatie afneemt na de eerste dag dient u meteen contact op te nemen. Indien u te maken krijgt met deze klachten, dient u zo snel mogelijk contact op te nemen met de polikliniek Oogheelkunde. Brilsterkte U moet er rekening mee houden dat u na een staaroperatie, wanneer u in de verte scherp ziet, toch een leesbril nodig kunt hebben. Het kan ook zijn dat u dichtbij scherp ziet, maar om ver weg scherp te zien een bril nodig heeft. Het kan ook voorkomen dat u zowel voor in de verte als voor dichtbij een bril nodig heeft. 'Hoewel de biometrie de gegevens verschaft om nauwkeurig de sterkte van de te plaatsen ooglens te berekenen, is het niet altijd zo dat de verwachte sterkte precies bereikt wordt. Soms blijft een kleine afwijking, zelden een wat grotere afwijking van het berekende resultaat over.' Vanaf vier tot zes weken na de operatie kunt u een afspraak maken met een opticien om een nieuwe bril aan te laten meten. Indien de oogarts reden ziet om dit uit te stellen, zal dit met u besproken worden.
Met spoed contact opnemen
Wanneer er binnen vier weken na de operatie sprake is van een of meer van de volgende punten, neemt u met spoed contact op met 10
de polikliniek Oogheelkunde, 024 - 361 67 00. Buiten kantooruren en in het weekend: 024 - 361 41 87. • Toenemende pijn en/of roodheid van het oog. • Toenemend wazig zien. • Plotselinge vermindering van het zien tot niet meer zien. • Een pupil die niet rond is. • Het zien van zwarte vlekken, zwarte draden en/of lichtflitsen. • Stoten van het oog.
Eindcontrole na de operatie
Ongeveer vier weken na de operatie komt u voor de eindcontrole naar de polikliniek. De oogarts of optometrist beoordeelt dan uw gezichtsscherpte en meet een eventuele brilsterkte voor veraf aan.
11
Noteer uw vragen
10-2014-7020
Adres Polikliniek Oogheelkunde Ingang west Philips van Leydenlaan 15, route 400 6525 EX Nijmegen Contact 024 - 361 67 00 De afdeling Oogheelkunde is buiten kantooruren en in het weekend bereikbaar via de SEH. Het telefoonnummer is 024 - 361 41 87 www.radboudumc.nl/oogheelkunde
Radboud universitair medisch centrum
