Erectiestoornissen
Sommige mannen en hun partners accepteren het en zoeken niet zo snel hulp. Erectiestoornissen komen in verschillende vormen voor. Bij de een lukt het helemaal niet om een erectie te krijgen, bij de ander wordt de penis wel halfstijf maar niet stijf genoeg voor bijvoorbeeld gemeenschap. Ook kan onderscheid worden gemaakt tussen erectiestoornissen die zich op latere leeftijd voordoen en erectiestoornissen die er altijd al waren. Soms is het krijgen van een erectie afhankelijk van de situatie; in de ene situatie lukt het wel en in de andere niet.
Deze brochure is voor mannen met een erectiestoornis. Hierin vindt u informatie over erecties en erectiestoornissen, mogelijke oorzaken, onderzoeken en behandelingsmogelijkheden.
Wat is een erectiestoornis?
Bij een erectiestoornis heeft een man moeite met het krijgen of houden van een erectie. Sommige mannen hebben er steeds opnieuw last van, anderen alleen in bepaalde situaties. Een erectiestoornis wordt door veel mannen als vervelend ervaren; niet alleen voor zichzelf, maar ook hebben zij vaak het gevoel hun partner tekort te doen. Het onbezorgde gevoel van vrijen en genieten kan erdoor verdwijnen. Iedere keer dat het weer niet lukt zijn er de teleurstelling en de angst voor een volgende mislukking. Veel mannen merken dat dergelijke problemen effect hebben op hun zelfvertrouwen en op de relatie met hun partner. Vaak hebben zij daarbij het idee dat ze een van de weinige mannen zijn met dit probleem. Toch is dit niet zo; meer dan 60% procent heeft regelmatig tot altijd problemen om een erectie te krijgen of te houden. Er bestaan grote verschillen in erectiestoornissen. Erectiestoornissen hoeven niet altijd een probleem te zijn.
Hoe onstaat een erectie?
Lichamelijk gezien ontstaat een erectie als volgt; bij seksuele opwinding stroomt er meer bloed via de slagaders (de aanvoerende bloedvaten) naar de penis. Tegelijk wordt door de aders (de afvoerende bloedvaten) tijdelijk geen bloed afgevoerd. Er stroomt dus meer bloed naar de penis toe dan er vandaan komt, waardoor de penis stijf wordt.
1
Oorzaken van erectiestoornissen
bruik, te weinig lichaamsbeweging en overgewicht een negatieve invloed hebben op de erectie.
Lichamelijke oorzaken Mogelijke lichamelijke oorzaken zijn: Er is iets niet in orde met de bloedvaten Als u soms nog een goede nachtelijke of ochtend erectie hebt dan is dat een teken dat er lichamelijk niet zoveel aan de hand is. Twijfelt u of u deze erecties heeft dan kunt u de erectieproef doen. Met deze proef kunt u meten of er sprake is van een ‘normale’ ochtend of nachtelijke erectie (zie verder in de folder). Bij sommige operaties, zoals rugoperaties, buikoperaties en prostaatoperaties kunnen zenuwen beschadigd zijn ondanks dat de chirurg probeert zo veel mogelijk “zenuwsparend” te opereren. Soms kunnen ziekten en de daarbij behorende medicijnen invloed hebben op de erectie, zoals suikerziekte, ziekten van de hersenen of zenuwbanen, hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk, ziekten van de nieren, urinewegen of geslachtsorganen. Ook medicijnen tegen depressies, maagzweren en te hoge bloeddruk kunnen erectiestoornissen veroorzaken. Tot slot kan een slechte levensstijl met roken, overmatig alcoholge-
•
Let wel: deze lichamelijke factoren kunnen een erectiestoornis veroorzaken. Maar het betekent niet dat niet iedereen met de genoemde aandoeningen kans heeft op een erectiestoornis. Veel mannen vinden het moeilijk er met de huisarts of specialist over te praten. Ook de hulpverlener vindt het vaak niet gemakkelijk om er met de patiënt over te praten.
•
Psychische oorzaken Het ontstaan van een erectie hangt niet alleen af van lichamelijke factoren, maar ook van psychische factoren. Als u zich bijvoorbeeld zorgen maakt over de lichamelijke veranderingen die horen bij het ouder worden of u vindt het moeilijk om dit te accepteren dan kan dat een negatieve invloed hebben op de erectie. Naarmate men ouder wordt verandert het erectiepatroon. Het duurt langer voordat de penis stijf wordt, hij wordt niet meer zo hard als vroeger en blijft ook minder lang stijf. Ook kan de behoefte aan seks minder worden en zijn het gevoel van opwinding en het orgasme min-
•
•
•
2
•
•
•
der intens. Dat zijn veranderingen die horen bij het ouder worden. Als u bang bent niet te kunnen presteren of bang bent dat de gemeenschap niet lukt, is de kans groot dat er geen erectie tot stand komt. Ook onzekerheid (bijvoorbeeld over uw lichaam) of ontevredenheid (bijvoorbeeld over uw relatie of partner) kan een erectie in de weg staan. Soms wordt te doelgericht gevreeën in de relatie. Het seksuele contact staat dan gelijk aan het hebben van gemeenschap en klaarkomen. Als dat een doel op zich wordt, wordt vrijen meer een ‘’prestatie leveren’’ dan plezier hebben. Voor veel mensen staat seks gelijk aan gemeenschap en orgasme omdat ze nooit anders geleerd hebben. Ook stress in het dagelijks leven, bijvoorbeeld door zorgen over werk, geldzaken, kinderen, kan het krijgen van een erectie bemoeilijken. Soms spelen in een man-vrouwrelatie ook de lichamelijke veranderingen van de vrouw een rol. Als gevolg van de overgang wordt de vagina minder snel vochtig en raakt de huid van de schaamlippen en vagina sneller geïrriteerd. Zowel seksuele gemeenschap als
•
het strelen van de clitoris (kittelaar) en de huid eromheen kan pijnlijk zijn. Wanneer u bijvoorbeeld bang bent om haar pijn te doen, kan dit erectieproblemen opleveren. Tot slot is er nog een bekende situatie waarin erectiestoornissen voorkomen: na een scheiding, na het overlijden van de partner of bij een nieuwe partner. Wanneer u een nieuwe partner heeft, maar nog niet los bent van uw vorige partner of wanneer u zich bijvoorbeeld schuldig voelt tegenover de kinderen, kan een erectiestoornis optreden. Het probleem erkennen en er met de nieuwe partner over praten kan tot verbetering leiden.
Uw partner
Een erectiestoornis is niet alleen voor uzelf vervelend maar kan dat ook zijn voor uw partner. Het beïnvloedt immers het vrijen en soms zelfs de gehele relatie. Iedere partner reageert anders. De een is teleurgesteld, de ander heeft medelijden en weer een ander geeft zichzelf de schuld. De zorgen over uw erectiestoornis zijn te groot om voor uzelf te houden. Het is belangrijk dat u er over praat met uw partner, hoe moeilijk dat misschien ook is. Ook uw partner heeft waarschijnlijk behoefte om erover te praten.
3
•
Bovendien is bekend dat de behandeling van erectieproblemen het meeste succes heeft als de partner er vanaf het begin bij betrokken is en positief staat tegenover de behandeling. Praat er bij voorkeur met elkaar over in een niet seksuele situatie maar op een rustig moment waarop u niet seksueel actief bent en het probleem zich niet voordoet.
• • •
Ook is het goed om na te denken over mogelijke psychische oorzaken: Is er iets dat u belemmert om seksuele opwinding te voelen? Maakt u zich ergens zorgen over? Zou u liever op een andere manier willen vrijen? En welke oplossing wenst u?
•
Bespreek deze vragen ook met uw partner. Bekijk ook eens de internetsites die u op de laatste pagina kunt vinden.
Wat kunt u zelf doen?
De oorzaak van erectiestoornissen is meestal een combinatie van lichamelijke en psychische factoren. De meeste mannen denken dat het in hun geval zuiver lichamelijk is. Bespreek het met uw huisarts of laat u via de huisarts verwijzen naar een specialist (bijvoorbeeld uroloog of seksuoloog) voor verder onderzoek. Met een gespecialiseerde hulpverlener krijgt u meer inzicht in het ontstaan van de erectiestoornis. Voordat u met een arts of seksuoloog gaat praten, is het handig om na te denken over de volgende vragen: Wanneer zijn de erectieproblemen bij u begonnen en in welke vorm? Heeft u nog wel eens een erectie en op welk moment? Wat denkt u zelf dat de oorzaak is? Heeft u een bepaalde aandoening of gebruikt u medicijnen? Hoe staat het met uw levensstijl?
Zelfonderzoek
Als u nog wel eens een nachtelijke of ochtend erectie heeft of bij masturbatie nog een goede erectie kunt krijgen, dan zijn in principe de zenuwen en bloedvaten gezond en functioneert de penis lichamelijk nog goed. Een eenvoudige methode om dit te achterhalen, is de ‘’postzegelproef’’. U plakt een postzegelrandje (of een dun reepje zelfklevend papier) ’s avonds voor het slapengaan rond de penis. Is het bandje ’s ochtends gescheurd dan heeft u die nacht waarschijnlijk een erectie gehad. Deze methode is niet honderd procent betrouwbaar en daarom is het belangrijk om dit een aantal nachten (vier) achter elkaar te doen.
• • • • •
4
Onderzoek Radboudumc
Pharmaco duplexscanning: een vaatfunctie onderzoek van uw penis. Dit onderzoek test de doorgankelijkheid van de bloedvaten in de penis. Een kleine hoeveelheid van een vaatverwijdend medicijn wordt geïnjecteerd in de penis. Het onderzoek zelf gebeurt met echografische apparatuur en is niet pijnlijk. Als u voor dit onderzoek in aanmerking komt, ontvangt u hierover nog verdere mondelinge en schriftelijke informatie.
Wanneer u wordt doorverwezen naar het Radboudumc dan krijgt u een afspraak bij de uroloog, de seksuoloog, of onmiddellijk bij uroloog én seksuoloog. In dit gesprek wordt uw klacht in kaart gebracht. U kunt zich op dit gesprek voorbereiden door op papier te zetten welke medicijnen u gebruikt en bij welke specialist u nog meer onder behandeling bent. U wordt gevraagd een vragenlijst in te vullen. Na dit gesprek wordt er meestal bloed afgenomen voor onderzoek o.a. suikerziekte, cholesterol, vetten, hormonen, lever- en nierfunctie. Deze gegevens worden bekeken en beoordeeld door het medisch/seksuologisch team. Daarna krijgt u een een advies over eventuele vervolgonderzoeken of behandeling. Dit kan ook inhouden dat u voor verdere behandeling naar een vrijgevestigde seksuoloog wordt verwezen.
Hulpmiddelen en behandeling
Voor de behandeling van erectieproblemen zijn diverse mogelijkheden. Allereerst is hulp van een seksuoloog / psycholoog mogelijk, eventueel in combinatie met medicijnen of hulpmiddelen. Erectiestoornissen kunnen immers psychologische en relationele gevolgen hebben, ook als de oorzaak lichamelijk is. Daarnaast zijn er allerlei middelen die de penis in erectie kunnen brengen. Voor al deze middelen geldt dat ze bij de een beter werken dan bij de ander: Overleg daarom over de mogelijkheden met uw huisarts of behandelend arts. De meest effectieve behandeling is een combinatie van medicijnen en psychologische/seksuologische begeleiding van beide partners.
Aanvullende onderzoeken zijn: Rigiscan meting: u wordt dan twee nachten opgenomen om hier te slapen met een speciaal apparaat die de nachtelijke erecties registreert. Nadere uitleg volgt als u hiervoor in aanmerking komt.
5
Een overzicht van mogelijke behandelingen en hulpmiddelen.
algemeen een goed effect, eventueel in combinatie met hulpmiddelen.
Psychologische / seksuologische hulp Bij deze behandeling wordt aandacht besteed aan de mogelijke psychische en relationele oorzaken van de erectieproblemen en de wijze waarop beide partners ermee omgaan. Er zijn verschillende vormen: individuele therapie, groepstherapie en parentherapie. Vooral deze laatste vorm waarbij de partner nauw betrokken is bij de behandeling wordt veel gebruikt. Tijdens de behandeling wordt gezocht naar manieren om het vastgelopen seksuele gedrag te veranderen. Vaak is het te doelgericht geworden en staat gelijk aan penetratie en klaarkomen. Dat kan een behoorlijke vicieuze cirkel van prestatiedruk en faalangst veroorzaken. Onder begeleiding van een seksuoloog kunt u deze vicieuze cirkel doorbreken. Door bijvoorbeeld streel- en vrijoefeningen kan vrijen weer ontspannen en plezierig worden. Soms krijgt u een tijdelijk verbod om gemeenschap te hebben. In de gesprekken met de seksuoloog wordt ingegaan op communicatiepatronen en krijgt u adviezen over het seksuele contact. Opdrachten doet u vervolgens in de eigen thuissituatie. Therapie voor paren heeft over het
Erectiepillen: Viagra® Cialis® en Levitra® Erectiepillen zijn sinds 1999 op recept verkrijgbaar. U slikt een tablet die na ongeveer een half uur gaat werken. De erectiepillen werken alleen als er zin is om te vrijen en bij seksuele stimulatie. Is deze stimulatie er niet, dan krijgt u ook geen erectie. Nadat u bent klaargekomen of als de stimulatie stopt, verdwijnt de erectie weer. Het is aan te raden minstens zes maal een tablet uit te proberen. Vaak werken de pillen de eerste keren nog niet goed omdat men stress ervaart of zich ervoor schaamt. De bijwerkingen zijn meestal mild en voorbijgaand. De meest voorkomende zijn: hoofdpijn, maagklachten, blozen, een verstopte neus en lage rugpijn (lees ook de bijsluiter). Gebruikt u geneesmiddelen die nitraten bevatten (vaak voorgeschreven bij hartklachten), dan mag u de erectiepil niet innemen. Bespreek uw erectieprobleem dan met uw behandelend arts. Soms kunt u andere medicijnen krijgen of kunt u tijdelijk stoppen, zodat u toch een erectiepil kunt innemen. Hetzelfde geldt bij gebruik van zogenaamde poppers.
6
ingespoten waardoor de erectie veel te lang aanhoudt. Als de erectie langer dan vier uur duurt, dient u contact op te nemen met uw uroloog.
Erectiepillen zijn uitsluitend op recept te verkrijgen. Ze worden ook via internet aangeboden. Echter deze tabletten bevatten vaak geen werkzame stof. De erectiepillen worden meestal niet vergoed door de ziektekostenverzekeraar. Zij kosten tussen de € 8,- en € 10,- per stuk.
Elastische ring Heeft u een erectie maar verdwijnt deze te snel, dan kunt u een elastische ring gebruiken. Deze plaatst men om de basis van de penis als deze halfstijf is. Dit remt de afvoer van bloed. Scheer voor het gebruik uw schaamhaar rondom de basis van de penis weg. Dat voorkomt pijnlijk trekken aan het schaamhaar. Het is belangrijk om dit elastiekje er na maximaal een half uur weer af te halen, omdat het bloed anders stolt in de zwellichamen. Deze ringen zijn vrij te verkrijgen in seksshops of via de medische industrie (websites). De ringen worden niet vergoed.
Injecties Inspuiting van een stof (zoals papaverine, fentolamine of prostaglandine) in de zwellichamen van de penis is een veelgebruikte methode om een erectie te krijgen. De (huis)arts, uroloog of seksuoloog leert u hoe u de stof zelf kunt inspuiten en controleert regelmatig of het goed gaat. Houdt u er rekening mee dat het even duurt voordat u het injecteren onder de knie heeft en het heeft weten in te passen in de seksuele relatie. De injecties werken het beste als beide partners zin hebben in vrijen en daar ook al mee begonnen zijn. Wilt u gemeenschap, dan gebruikt u de injectie. Na vijf tot tien minuten is de penis stijf. De resultaten van de methode zijn goed. De meeste gebruikers krijgen een goede erectie. Soms zijn er bijwerkingen, zoals een bloeduitstorting (door verkeerd injecteren), pijn op de plek van het inspuiten of pijn als de penis stijf is. Een risico van deze methode is dat er te grote hoeveelheden worden
Vacuümpomp Dit is een plastic cilinder die om de penis wordt geschoven en vervolgens vacuüm wordt gezogen. Dit ‘zuigt’ het bloed in de zwellichamen van de penis. Als het elastiekje dat om de cilinder zit rond de basis van de penis wordt geschoven kan de penis stijf blijven. (Ook hier het advies om het schaamhaar te scheren.) De effectiviteit van deze methode is groot. Het zorgt voor
7
met een pompje worden opgeblazen. Deze operatieve ingreep wordt maar in enkele centra in Nederland uitgevoerd en wordt voorafgegaan door een uitgebreide screeningsprocedure. Het is belangrijk te weten dat uit de literatuur blijkt dat slechts 35% van de mannen die een penisprothese hebben deze ook daadwerkelijk gebruiken. De overigen gebruiken de prothese niet of laten hem verwijderen. Deze ingreep wordt gedeeltelijk vergoed door de zorgverzekeraar en u betaalt een eigen bijdrage, afhankelijk van het type prothese.
een goede erectie zonder bijwerkingen. De vacuümpomp is vrij te verkrijgen in sex-shops of via de medische industrie (websites). De vacuümpomp wordt niet vergoed. Verlengcondoom Dit is een condoom met een verhard stukje voorin. Wanneer u dit over een halfslappe penis doet, is gemeenschap mogelijk. Er zijn verschillende typen die u in een seksshop of bij de NVSH kunt kopen. Dit condoom wordt niet vergoed. Kunstpenis Deze is hol uitgevoerd waardoor de eigen penis erin gebracht kan worden. Verkrijgbaar in een seksshop of bij de NVSH. De kunstpenis wordt niet vergoed.
En nu?
In deze brochure heeft u kunnen lezen over de oorzaken van erectiestoornissen en de mogelijke behandelingen. Of u kiest voor een behandeling bepaalt u natuurlijk zelf. Misschien accepteert u na verloop van tijd dat het nu eenmaal zo is en zoekt u een andere manier om seksualiteit te beleven. Is dit het geval, kies dan voor een vorm die past bij uw eigen wensen en bij die van uw partner. Als u een behandeling ondergaat en u bent er niet tevreden over, stop er dan mee en ga op zoek naar een andere oplossing. Veel mannen en hun partners vinden erectieproblemen zeer vervelend. De problemen beïnvloeden
Erectieprothese Werken de bovenstaande methoden niet dan is het nog mogelijk operatief een erectieprothese in te laten brengen. In de zwellichamen van de penis wordt een staafje ingebracht dat een kunstmatige erectie geeft. Er zijn verschillende methoden, zoals een prothese waarbij siliconenstaafjes worden ingebracht die in de gewenste stand kunnen worden gebogen. Ook is er een prothese waarbij langwerpige ballonnetjes worden ingebracht die
8
Annuleren van afspraken
hun seksualiteit en de relatie met hun partner. Is dit bij u het geval, blijf er dan niet te lang mee rondlopen maar bespreek het met uw partner en ga (via uw huisarts) op zoek naar hulp. Erectiestoornissen zijn over het algemeen goed te behandelen, zeker als u en uw partner bereid zijn zich daarvoor in te zetten.
Voor het annuleren van afspraken kunt u ook het contactformulier invullen op onze website: http://www. radboudumc.nl/Zorg/Afdelingen/ Urologie/UrologiePolikliniek/Pages/ Contactformulier.aspx.
Internet sites
www.rng.nl www.erectie.info www.erectiestoornis.nl www.erectieklachten.nl www.erectieplein.nl www.happyed.nl www.radboudumc.nl/patient/ www.seksualiteit.nl www.nvvs.info Boeken “Naar de zevende hemel”, J v. Lankveld “Mannen, Vrouwen en Vrijen”, Prof Slob & dr.Vink (Slegte) Medische Industrie Huikeshoven Medical bv, www.Huikeshoven-medical.nl
9
Noteer hier uw vragen
Noteer hier uw vragen
09-2014-6205
Adres Polikliniek Urologie Hoofdingang Geert Grooteplein-Zuid 10 6525 GA Nijmegen Volg route 725, Poliplein C0 Contact 024 - 361 38 03 De polikliniek is telefonisch bereikbaar van maandag tot en met vrijdag van 8.00 - 16.30 uur (volg het keuzemenu)
Radboud universitair medisch centrum
