MUZIEK RODE ZAAL GROTE PODIA
Dez Mona & BOX wo 21 sep 2011
2011-2012 POP + Dez Mona & BOX wo 21 sep 2011 DAAU vs Fernando Sardo & GEM vr 4 nov 2011 Zita Swoon Group wo 18 apr 2012 The Other Ebène vr 1 jun 2012
inleidend gesprek Pauline Driesen met Gregory Frateur en Nicolas Rombouts / 19.15 uur / rode foyer begin 20.00 uur einde omstreeks 21.20 uur er is geen pauze teksten programmaboekje Pauline Driesen, Dirk Steenhaut coördinatie programmaboekje deSingel
Dez Mona & BOX Sága
zang, tekst, muziek Gregory Frateur contrabas, muziek, arrangementen Nicolas Rombouts accordeon Roel Van Camp theorbe, arrangementen, zang Pieter Theuns barokharp Jutta Troch viola da gamba, zang Pieter Vandeveire viool, gitaar, trombone, zang Tijs Delbeke lichtinstallatie Jan Pauwels styling Véronique Branquinho licht Bram Vandenbussche geluid Patrick Vanderborght coproductie deSingel internationale kunstcampus, KlaraFestival, Operadagen Rotterdam www.dezmona.com/blog gelieve uw GSM uit te schakelen
De inleidingen kan u achteraf beluisteren via www.desingel.be Selecteer hiervoor voorstelling/concert/tentoonstelling van uw keuze.
reageer & win
Op www.desingel.be kan u uw visie, opinie, commentaar, appreciatie, … betreffende het programma van deSingel met andere toeschouwers delen. Selecteer hiervoor voorstelling/concert/tentoonstelling van uw keuze. Neemt u deel aan dit forum, dan maakt u meteen kans om tickets te winnen. Bij elk concert worden cd’s te koop aangeboden door ’t KLAverVIER, Kasteeldreef 6, Schilde, 03 384 29 70 > www.tklavervier.be Grand café deSingel open alle dagen 9 > 24 uur informatie en reserveren +32 (0)3 237 71 00 www.grandcafedesingel.be drankjes / hapjes / snacks / uitgebreid tafelen
De utopie voorbij: onze wereld vandaag door Pauline Driesen
Toen gebeurde er iets dat Thierry nooit eerder had meegemaakt, omdat hij simpelweg voorheen zelfs niet wist dat zoiets mogelijk was. Het was een trilling, verscholen in de muziek, die via zijn oren en poriën bezit van hem nam. Thierry werd die trilling, alsof ook in hem een muziekinstrument verborgen zat waarvan de snaren spontaan begonnen te resoneren met de muziek die maar bleef bruisen in de duistere, duistere zaal. De trilling zette vervolgens de rest van zijn zintuigen nog verder op scherp. Hij maakte plots tot in zijn kern deel uit van wat hij hoorde. Nu rook hij het zilt en het schuim op de golven. Wanneer hij zijn ontroering probeerde weg te slikken, proefde hij een exquise oester. En hoewel het duister bleef, leken zijn ogen voor het eerst te ontwaken. Jeroen Olyslaegers: ‘Over de trilling en de thuiskomst’ In zijn sprookje raakt Jeroen Olyslaegers aan het hart van de muziek. Werelden liggen besloten achter iets wat begint als een nietige trilling van de lucht maar eindigt in een onbeschrijflijke lust voor het oor; werelden die voor het oog voor eeuwig verborgen zullen blijven, en ook aan het verstand elke keer opnieuw lijken te ontsnappen. De oude Grieken wisten het al, muziek vertelt zo veel meer dan beelden. In één van hun vele mythes krijgt Teiresias, de ogen blind gemaakt door Pallas Athene nadat hij haar naakt had zien baden, een veel rijkere gave in de plaats: het innerlijke zicht, niet via de ogen, maar via de oren. Voortaan zou hij het gezang van vogels kunnen verstaan, en werden hem op deze wijze geheimen onthuld die in beelden steevast verborgen bleven. Wanneer Jeroen Olyslaegers in zijn sprookje de ziel van Teiresias, genaamd Thierry, na diens dood een laatste maal op aarde laat neerdalen, is het om deze overweldigende kracht van muziek ten volle te ontdekken. En waar deze ontdekkingstocht beter te beginnen dan in het magische universum van Dez Mona? Ook Gregory Frateur en Nicolas Rombouts waren steeds van oordeel dat ze hun emoties beter konden bezingen dan erover te praten. Zo ontstond in 2003 de groep Dez Mona, vanuit een intens verlangen het onzegbare zegbaar te maken middels de mystieke taal van de muziek. Van gevoel overladen, haast theatraal klinkende songs Dez Mona & BOX © Mous Lamrabat
waren het resultaat – menigmaal werd voorzichtig de term ‘beeldend’ in de mond genomen, maar meer nog is dit muziek die alle zintuigen aanspreekt, en in die zin ook het beeldende overstijgt. De jonge geschiedenis van deze groep laat zich optekenen als een zoektocht naar steeds nieuwe klankkleuren, om het bonte arsenaal aan personages dat hun wereld bevolkt ook muzikaal gestalte te geven. Want al kan Gregory Frateur met zijn ongelooflijk veelzijdige en flexibele stem en gigantische stembereik op zijn eentje in feite een hele opera neerzetten, en zorgt Nicolas Rombouts daarbij op zijn contrabas voor een steeds passend decor dat nu eens als een fijnzinnige miniatuur en dan weer met grootse gestes geschilderd is, toch werkt het duo steeds met veel plezier samen met andere muzikanten die hun passie delen. De fragiele, ietwat nostalgische klank van het accordeon resoneerde van meet af aan prachtig in hun klankwereld, en zo werd Roel Van Camp een vaste compagnon de route. Ook Tijs Delbeke, met wie Dez Mona dit voorjaar voor het eerst op de planken stond in ‘Stemmen op God’, lieten ze niet meer gaan. Zijn muzikaal talent fascineerde hen als een soort ‘tas van Mary Poppins’: elk nieuw instrument dat hij daaruit bovenhaalde bleek even magisch en diende gekoesterd te worden, of het nu ging om een trombone of een klavecimbel. Maar voor ‘Sága’ werd dit reeds opmerkelijke kwartet verrijkt door nog eens drie muzikanten, die bovendien een heel andere muzikale achtergrond bezaten: drie barokinstrumentisten, verenigd in het Baroque Orchestration X collectief, kortweg BOX. Een theorbe, een barokharp en een viola da gamba dragen niet alleen exotische namen, maar klinken ook zo te midden van onze hedendaagse, vertrouwde klankwereld. Toch hoeft deze ontmoeting niet zozeer te verbazen. Want is niet de voor Dez Mona zo kenmerkende dramatiek een late uitloper van de barokke affectenleer die het muzikale discours destijds beheerste? Zo was het in de 16e eeuw dat muziek voor het eerst echt begon te ‘spreken’, zich loskoppelend van haar voordien louter religieuze functie om zich definitief te wijden aan... de wereld, de mens. En dat is ook waarover Dez Mona met ‘Sága’ wil vertellen. Het leek dan ook voorbestemd dat uit een samenwerking met BOX iets magisch theatraals zou ontstaan. En wat is dat meer dan een opera, waarin muziek niet alleen een verhaal toonzet, maar dat verhaal ook zelf vertelt in haar eigen zuivere taal, verrijkt met klanken waar woorden te beperkt zijn en met gevoelens die het verstand te boven gaan. Van een werkelijke enscenering is geen sprake, noch van personages, en zelfs niet van één centrale handeling; maar zijn we daar al niet lang van afgestapt in de hedendaagse operapraktijk? Veel crucialer is de grote spanningsboog die de hele voorstelling omsluit en de verschillende liederen aan elkaar knoopt tot één groot verhaal. Meteen gevangen in deze continue energiestroom betreedt de luisteraar een haast mystieke wereld. Er gaat een dromerige sfeer uit van het intimistische ontwerp van
lichtkunstenaar Jan Pauwels: te midden van een veld fragiele lichtbloemen, bij momenten zacht geroerd door een zwak oplichtende zon, stijgt de muziek op. De muzikanten zelf zijn gehuld in kostuums van de Antwerpse modeontwerpster Veronique Branquinho, wijds maar elegant, met een feeëriek kantje. Ook andere bevriende kunstenaars uit allerlei velden werden betrokken om van ‘Sága’ een totaalproject te maken. Een ‘Gesamtkunstwerk’, zo zegt Dez Mona zelf, een term die naar hun mening al te voorzichtig in de mond wordt genomen. Maar ondanks al deze visuele aspecten blijft ‘Sága’ in wezen een opera die ontdaan is van elk zuiver theatraal element. En net daarin blijft deze voorstelling het meest trouw aan het genre. Want de ware dramatiek schuilt in de muziek zelf. ‘Sága’ brengt niet nogmaals dat ene grote heldenverhaal, maar verschillende kleine sages. De titel verwijst echter niet alleen naar deze “over de mensheid verhalende mythes”, maar tevens naar de gelijknamige godin uit de Noordse mythologie, die vanop haar troon in het godenrijk de mensen gadeslaat en daarover verhaalt. Zij rakelt vertellingen op over zijn verleden en zijn toekomst, maar vooral over de wereld van nu. Dat is ook wat Dez Mona wil doen: verhalen vertellen over de wereld waarin zij tezamen met ons leven. Maar geen concrete, actuele verhalen, als wel verhalen van de ziel; een ziel die zich geborgen wil voelen, die op zoek is naar een thuis. Niet de romantisch dolende ziel dus, radeloos op zoek in een wereld vol mogelijkheden waarvan de zin hem aan het einde van deze reis volledig lijkt te zijn ontgaan. Maar een ziel die durft te geloven in de zekerheid van een bestemming, in de bereikbaarheid van een thuis, in de mogelijkheid van een zinvol en zeker bestaan. Want ook al is het menselijk bestaan an sich zinloos, dan nog kan ieder mens het eigen bestaan zinvol maken door zijn verantwoordelijkheid ervoor op te nemen, aldus Sartre, en aldus Dez Mona. Alleen lijken de muzikanten beter dan de Franse filosoof te weten welke kant ze daarmee uit moeten... Hoewel het gevoel van thuiskomen voor sommigen steeds met een zweem van nostalgie omfloerst wordt, als een vaag verlangen naar een verloren vertrouwdheid of een hunkering naar een steeds ontsnappend geluk, wil Dez Mona de mogelijkheid van dit gevoel in de wereld van vandaag onderstrepen. Het gevoel ergens thuis te komen, op een plek, bij iemand, in een boek, in een passie, bij jezelf, ... bestaat ook in het heden: vlucht er niet voor, maar durf het te grijpen. Het vraagt om een keuze, een keuze voor begrip en voor hoop, een keuze voor liefde en rust – niet alleen voor het bekende, maar even goed voor het onbekende, niet alleen voor perfectie, maar ook voor gebreken, want die zijn inherent aan de perfectie. Misschien streven we naar een semiutopische wereld, mijmert Gregory Frateur... want zuivere utopieën, daar doen kunstenaars het vandaag de dag al lang niet meer voor. Te veel things to live for, ook in de wereld van vandaag. De dertien verhalen die Gregory Frateur rond deze thematiek neerschreef
Dez Mona & BOX © Mous Lamrabat
transformeerden zich nog terwijl hij ze vormgaf als vanzelf in muziek. Op heel organische wijze vonden zijn emoties hun weg naar de muziek, zoals dat altijd gaat bij Dez Mona. Samen met Nicolas Rombouts legde hij de basis voor twaalf intense ballades, waarin de ziel van Dez Mona reeds verborgen lag maar nog niet helemaal zeker wist hoe zich aan de buitenwereld te tonen. Deze ruwe kristallen werden vervolgens in de groep gegooid, en het verfijningsproces kon beginnen. Vanaf midden juni trokken de zeven muzikanten zich terug in één van de studio’s van deSingel om samen te werken aan iets wat hen op dat moment misschien zelf nog niet helemaal duidelijk was. Ze ondernamen een gemeenschappelijke zoektocht naar dat wat voor elk van hen een thuis betekent, en hoe zich dat muzikaal verklankt. Een eenduidig antwoord vinden op die vraag was niet gemakkelijk, om niet te zeggen onmogelijk, alleen al gezien hun sterk verschillende ‘muzikale thuissituaties’ binnen zowel de pop- als de barokwereld. Maar vanuit geen van beide ‘kampen’ werd gepoogd het eigen vertrouwde idioom aan de ander op te dringen. In ‘Sága’ worden beide werelden overstegen om te sublimeren in een waarlijk uniek klankuniversum. Een oceaan van klankkleuren overspoelt de luisteraar en is te overweldigend om alleen met de oren te vatten: hij vraagt het hele lichaam. Een jazzy springende basso continuo lijkt een uit de hand gelopen barokopera te zijn ontvlucht, uiteenrafelende arpeggio’s van de viola da gamba zoeken tevergeefs naar vaste grond onder een hemels zwevende, ‘poppy’ vocale harmonie, een canon komt na talloze inzetten uiteindelijk toch niet van de grond en besluit zich in het vrije vaarwater te storten, het Noorderlicht daalt neer in barokke timbres, ... Grenzen worden verkend en overschreden. Alles lijkt uit zijn voegen te willen barsten. Spanning wordt tot het uiterste gedreven om daar te worden ingehouden: zelden is muziek zo intens dramatisch en zo dwingend ingetogen tegelijkertijd. En dan is er plots stilte. Want soms heeft schoonheid tijd nodig. In een wereld vol vluchtige trillingen kan stilte opnieuw onze oren openen. Voor die ene klank, die ons zinderend raakt en mee aan het trillen brengt. Geef u over aan deze muziek, geef u over aan de schoonheid. Want kiezen daarvoor is verre van zinloos, maar vergt vandaag de dag soms verrassend veel moed en geloof. En toen de muziek aanzwol en de stemmen op hun beurt dansten met hemelse klanken, werden Thierry en Theresa één trilling die over heel de planeet te horen was en die door alle mensen waar ook werd herkend. Er wordt gezegd dat het die trilling is die je hoort wanneer je het gevoel hebt thuis te zijn en ergens bij te horen. Maar er wordt zoveel gezegd. En er wordt veel te weinig gezongen. Jeroen Olyslaegers: ‘Over de trilling en de thuiskomst’
nieuwe cd dez mona, Sága Op 26 september 2011 ligt de nieuwe cd van Dez Mona in de winkel. Vandaag kunt u in deSingel in exclusiviteit een limited edition daarvan kopen aan € 35. Daarvoor krijgt u een pakket met cd + vynil + boekje met werken van Nick Andrews en een sprookje van Jeroen Olyslaegers. Te koop aan de programmabalie bij de Rode Zaal.
Dez Mona © Mous Lamrabat
Dez Mona & BOX De jongste jaren maakte het Antwerpse Dez Mona naam in Vlaanderen en daarbuiten met hoofdzakelijk akoestische muziek, die steunde op een combinatie van jazz, gospel, tango en chanson. En vooral: op het imposante stembereik van zanger Gregory Frateur. Dezer dagen komt het gezelschap echter met een verrassend nieuw project op de proppen. ‘Sága’ houdt het midden tussen een concertante opera en een liederencyclus rond het thema ‘thuiskomen’: de veertien songs zijn het resultaat van een zoektocht naar een ideale geografische en geestelijke biotoop. Dez Mona probeert het heden te verklaren aan de hand van het verleden, maar haar nieuwe werk is toch vooral een poëtische reflectie op het hier en nu. Gregory Frateur en contrabassist Nicolas Rombouts, die al sinds hun debuut-cd ‘Pursued Sinner’ uit 2003 de kern van Dez Mona vormen, houden niet langer vast aan de formule van een vaste band. Na succesrijke platen als ‘Moments of Dejection and Despondency’ (2007) en het door Paul ‘Rustin Man’ Webb van Talk Talk geproducete ‘Hilfe Kommt’ (2009), zullen ze voortaan telkens samenwerken met muzikanten die hen het best geschikt lijken om een specifiek project tot een goed einde te brengen. ‘Sága’ is het resultaat van een alliantie met BOX, een klassiek geschoold ensemble dat zich vrijwel uitsluitend van typische barokinstrumenten bedient. Dat levert een klankkleur op die, zeker in popmuziek, allesbehalve gebruikelijk is. Maar ondanks de prominente aanwezigheid van een klavecimbel, viola da gamba, barokharp en theorbe (een soort luit), blijft het muzikale universum van Dez Mona meteen herkenbaar. “Het was spannend en verrijkend aan de slag te gaan met muzikanten wier visie en achtergrond afwijkt van de onze”, aldus Frateur. “Maar het mocht zeker geen gimmick worden. We vinden gewoon dat een artiest zichzelf geen beperkingen mag opleggen. Zelf zijn we vooral geïnteresseerd in de clash tussen schijnbaar tegengestelde werelden. We gebruiken dus even goed een accordeon, een trombone, een elektrische gitaar en tubular bells.” Dez Mona had al eens eerder haar met BOX samengewerkt. Enkele jaren geleden nodigde theorbespeler Pieter Theuns Greogary Frateur en Nicolas Rombouts uit om, samen met hem, harpiste Jutta Troch en accordeonist Roel Van Camp, enkele van hun nummers te spelen tijdens een festival. Die ongewone instrumentencombinatie pakte zo goed uit, dat alle partijen zin kregen de mogelijkheden ervan verder uit te diepen. De veertien songs die de ‘Sága’-cyclus vormen, vloeiden uit de pen van Frateur en Rombouts, maar de arrangementen werden samen met de muzikanten ontwikkeld. Dat gebeurde tijdens wekenlange repetities in de muziekstudio van deSingel. “Onze opera is organisch gegroeid”,
onderstreept de zanger. “En daar hebben alle betrokkenen hun steentje toe bijgedragen.” De titel van het werk verwijst zowel naar de bekende IJslandse en Groenlandse heldendichten als naar de godin van de geschiedenis uit de Germaanse mythologie. Sága is de dochter van Odin, woont in een kristallen paleis en bezingt het heden, het verleden en de toekomst van de wereld. “De nummers handelen allemaal over hoe we leven in het huidige tijdsgewricht”, legt Gregory Frateur uit. “Maar alle verhalen staan los van elkaar. Voor zover er al sprake is van een ontwikkeling, is die veeleer muzikaal dan inhoudelijk.” Behalve op de nieuwe plaat wordt ‘Sága’ ook op het podium als een afgerond geheel gepresenteerd. Vooral tijdens concerten zal duidelijk worden dat het project veel méér is dan louter muziek. De leden van Dez Mona spreken het liefst van een ‘Gesammtkunstwerk’, dat het resultaat is van een kruisbestuiving tussen diverse artistieke disciplines. Lichtkunstenaar Jan Pauwels maakte een installatie die tijdens optredens als decor dienst zal doen, terwijl mode-ontwerpster Véronique Branquinho voor alle muzikanten speciale kostuums bedacht. Daardoor wordt ‘Sága’, naast een muzikale, ook een visuele belevenis met theatrale trekjes. De groepsnaam Dez Mona is niet toevallig afgeleid van Desdemona, een personage uit ‘Othello’ van Shakespeare. Van de cd zullen twee verschillende versies worden uitgebracht. Voor de fans verschijnt eerst een gelimiteerde luxe-editie op het formaat van een vinyl-lp, vergezeld van een fraai vormgegeven boekwerk waarin het creatieve proces tot in de kleinste details wordt gedocumenteerd. Zo krijgt de luisteraar inzicht in het aandeel van iedereen die aan ‘Sága’ heeft meegewerkt. Voorts bevat het boek een collage van foto’s, songteksten, tekeningen van Stijn Diercks, schilderijen van Nick Andrews en een sprookje over de blinde ziener Tiresias, dat door Jeroen Olyslagers speciaal voor het project werd geschreven. Enkele weken na dit verzamelaarsobject komt ook de gewone cd-uitvoering in de winkel. Dirk Steenhaut
Binnenkort in deSingel DAAU VS FERNANDO SARDO & GEM
vr 4 nov 2011 rode zaal €22 basis €18 -25/65+ €8 -19 jaar
Zita swoon group New old world
wo 18 apr 2011 blauwe zaal €22 basis €18 -25/65+ €8 -19 jaar
architectuur theater dans muziek
WWW.DESINGEL.BE
T +32 (0)3 248 28 28 DESGUINLEI 25 / B-2018 ANTWERPEN
WORD FAN VAN DESINGEL OP FACEBOOK
deSingel is een kunstinstelling van de Vlaamse Gemeenschap en geniet de steun van hoofdsponsor
mediasponsors
