Moeder en kind. Goede voeding is de sleutel tot een succesvolle zwangerschap. Melkeiwithydrolysaat geeft rust. De praktijk van Anna Schröder

• Goede voeding is de sleutel tot een succesvolle zwangerschap • Melkeiwithydrolysaat geeft rust

Folia_basis_MIRA_006.indd 1

Moeder en kind

J A A R G A N G

2 0 11

/

N R

1

• De praktijk van Anna Schröder

20-4-2011 14:30:53

REDACTIONEEL

REDACTIONEEL

You have to change to stay the same

8

18

30

Het was de boodschap van Willem de Koning ‘You have to change to stay the same’ die me na

Goede voeding is de sleutel tot een succesvolle zwangerschap

twintig jaar coördineren van Stichting Folia Orthica weer eens op een andere manier aan het denken heeft gezet. En het is leuk om te melden dat deze boodschap ons enorm geïnspireerd heeft tot een aan-

8

tal nieuwe ideeën en initiatieven. We hebben natuurlijk gebrainstormd over de vraag of we nou wel moesten vernieuwen, en zo ja wat,

Er zijn tal van factoren die het goede verloop

De noodzaak van goede voeding en foliumzuur in de vroege zwangerschap

30

hoe en voor wie. Een uitgebreid verslag van deze sessies laat ik achterwege, maar een aantal initiatieven

van een zwangerschap bepalen. Een van de belang-

wil ik graag met u delen. We zijn bijvoorbeeld weer eens gaan onderzoeken bij u als doelgroep wat u

rijkste is de voedingsstatus van de moeder.

dat onnodig veel moeders al vroeg een risico op

van het vakmagazine Folia Orthica vindt, om op basis daarvan te kijken of en hoe we het blad zouden

Maar er zijn betrekkelijk weinig moeders, en zelfs

zwangerschapscomplicaties lopen. Dat heeft

kunnen vernieuwen. De conclusie is dat u heel tevreden bent met de Folia; 97% van de respondenten

(para)medici die dat belang onderkennen. Gynae-

vooral te maken met een slecht voedingspatroon

geeft aan de informatie goed tot zeer goed te vinden.

cologe Barbara Havenith is een van die weinigen.

en het niet slikken van extra foliumzuur zoals

De rubrieken die het best scoren zijn Voeding, Onderzoek en Literatuur. Maar het meest leren wij

Waar ze maar kan, wijst ze op het belang van de

voorgeschreven. Het lijkt met name een gebrek

van de kritische opmerkingen die gemaakt worden. Zo geeft 42% aan een meer persoonlijk onderwerp

juiste nutriënten, niet alleen tijdens.

aan kennis bij de (aanstaande) moeders te zijn.

te missen en vindt 35% van u advertenties ongepast. Om in te spelen op de feedback die we gekregen

Een grote Rotterdamse studie laat zien

Hier ligt een taak voor de verloskundige zorg.

hebben, presenteren we in deze Folia nieuwe rubrieken als Interactie en De praktijk van ….

“Coaching is een ander inzicht geven om diens eigen potentieel te vinden en aan te boren.”

Bovendien hebben we de lay-out een opfrisbeurt gegeven. In deze tijd ontkom je er niet meer aan om via de nieuwe media te werken. Maandelijks verschijnt er

18

nu een Folia Orthica email-nieuwsbrief, met onder meer een mini-interview van René de Vos met een interessant persoon uit ons netwerk. Een aflevering gemist? U kunt ze allemaal nalezen op de website.

Anna Schröder begon met een zoektocht

naar aanvullende behandelmethoden voor dieren.

Een andere leestip op de website is het nieuwe blog HUGO met maandelijks een interessant mini-essay

Ze kwam ten slotte uit – voorlopig – bij haar eigen

van onze huisfilosoof dr. Hugo Verbrugh.

praktijk voor coaching. Stress, burn-out en whiplash Als het om een thema gaat is zwangerschap actueel. Eenvoudige adviezen over voeding en voedings-

zijn haar specialiteit. En ze hanteert een breed in-

suppletie voor zwangeren kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan een gezonde zwangerschap,

strumentarium aan therapie.

een goede zwangerschapsuitkomst en dito gezondheidsvooruitzichten voor het jonge kind. Dat blijkt niet alleen uit onderzoek, maar ook uit praktijkervaring. In deze Folia staan zowel de zwangere, de moeder als de zuigeling centraal en kunt u rondom dit thema veel lezen over wetenschappelijke onderzoeksresultaten, praktijkervaring en informatie over mogelijke supplement-medicijninteracties bij zwan-

INHOUD

INHOUD

geren. En veel van deze thema’s komen ook nog eens helder aan bod in een interview met gynaecoloog Barbara Havenith.

Focus

Daarnaast blijft de belangstelling voor ons brein ongekend groot. Er worden steeds meer bijzondere

Goede voedingsstatus biedt kansen

functies en relaties van het brein gevonden. Zowel de publieks- als vakmedia besteden inmiddels veel

voor moeder en kind

4

Interview met Barbara Havenith:

Ook het symposium van dit jaar kan niet om het brein heen. Wij nodigen u van harte uit voor het

Goede voeding is de sleutel tot

Folia Orthica symposium op 15 september met het thema ‘Voeding voor het brein; van navelstreng tot

een succesvolle zwangerschap

8

Folia_basis_MIRA_006.indd 2-3

18 28

Casus

Portret van een beroepsbeoefenaar Literatuur

20

aanstaande moeder

Melkeiwithydrolysaat geeft rust Review

FOLIA ORTHICA | MEI 2011

Moedermelk is de meest volwaardige

Voedingsplan voor een vermoeide

darmkanaal, een leven lang stof tot nadenken’.

Ivonne Pappot, hoofdredacteur

24

Voeding zuigelingenvoeding

De praktijk van Anna Schröder

– Voeding, Brein en Ritme – was al een duidelijk signaal van de latente belangstelling.

16

Zwangerschap en supplementen

aandacht aan brein-items. De grote opkomst bij het Folia Orthica-symposium van afgelopen jaar

Ik wens u veel leesplezier toe en daag u uit om óók te blijven veranderen teneinde hetzelfde te blijven.

Interacties

12

30

Onderzoek

Probiotica bevorderen de gezondheid

Symposium Voeding voor het brein 23

De noodzaak van goede voeding en

van moeder en kind

Van navelstreng tot darmkanaal,

foliumzuur in de vroege zwangerschap

een leven lang stof tot nadenken

3


20-4-2011 14:31:02

FOCUS

FOCUS Goede voedingsstatus biedt kansen voor moeder en kind

REFERENTIES:

ze hebben meer kinderen op jongere leeftijd gekregen dan vrouwen die geboren zijn in dezelfde periode, die niet zijn blootgesteld aan de hongerwinter.9 (zie ook Figuur 1)

1 Ferreira R.C., et al., Physical activity, obesity and eating habits can influence assisted reproduction outcomes, Womens Health, 2010, Jul;6(4):517-24.

Andrea van Vuuren, diëtist, en co-auteur Anita Badart, diëtist

In onze samenleving besluiten vrouwen steeds later tot hun eerste zwangerschap. Dat vergroot de kans op problemen. Daarnaast houden veel vrouwen er een ongezond leefpatroon op na. Het gevolg is een slechte voedingsstatus en

Je bent wat je moeder at Conceptie en zwangerschap verlopen vaak niet zo

Naast overgewicht is ook de algehele voedings-

Een ander opmerkelijk punt in het Hongerwinter-

Statistiek, Geraadpleegd op 10-02-2011 3 Cetin I. et al., Role of micro-

probleemloos als vaak wordt gedacht. In verwach-

status, de vitamine- en mineraalhuishouding, van

onderzoek is dat de generatie ná de Hongerwinter-

ting raken bijvoorbeeld, is voor steeds meer stellen

groot belang voor de conceptie. Maar ook ná een

kinderen, dus de kleinkinderen van de vrouwen

een probleem. Het is een trend die zich in de laatste

geslaagde conceptie is een goede voedingsstatus

die tijdens de Hongerwinter in verwachting waren,

decennia gestaag heeft doorgezet. Er zijn verschil-

van de moeder onontbeerlijk voor het ongeboren

ook minder gezond zijn. Dit duidt op genetische

lende oorzaken voor aan te wijzen. Twee belangrijke

kind om zich goed te kunnen ontwikkelen. Het kind

mutaties die bij de ongeboren kinderen zijn op-

and disease: the role of peri-

ontwikkelingen hebben een nadelig effect op de

is immers volkomen afhankelijk van de voedings-

getreden als gevolg van ondervoeding tijdens de

Basic Clin Pharmacol Toxicol,

conceptie.1 In de eerste plaats het besluit van veel

stoffen die de moeder tot zich neemt om zich zo

zwangerschap. Met andere woorden; wanneer je

3

nutrients in the periconceptional period, Hum Reprod Update. 2010 Jan-Feb;16(1):80-95. 4 McMillen I.C., et al., Developmental origins of adult health conceptional and foetal nutrition, 2008, 102(2): p. 82-9. 5 Delisle H., Foetal programming

vrouwen (en hun partners) om op steeds latere

optimaal mogelijk te kunnen ontwikkelen. Wanneer

tijdens de zwangerschap ondervoed bent en de

(en minder vruchtbare) leeftijd kinderen te krijgen,

de moeder slecht gevoed is en er tekorten van

vitamine- en mineralenvoorraad van het lichaam

in de tweede plaats het aanhouden van een on-

bepaalde voedingsstoffen bestaan, zal de groei van

onvoldoende is, kan dit blijvende gevolgen heb-

gezond leefpatroon, zoals roken, weinig bewegen

de baby worden vertraagd en wordt het risico op

ben voor het genetisch materiaal van het kind,

natal exposure to the Dutch

en ongezond eten met overgewicht als gevolg.

miskramen en aangeboren afwijkingen groter.

en kan dit generaties lang doorgegeven worden.

famine and health in later life,

Andrea van Vuuren

vaak overgewicht en dat

Dat vrouwen op steeds hogere leeftijd hun eerste

staat een zwangerschap

kind krijgen, is een multifactorieel dilemma en heeft

Tekorten ontstaan vaak sluipend

makkelijk in de weg. Uit

onder andere te maken met cultuur en verwachtings-

Het bekendste voorbeeld hiervan is een foliumzuur-

tijdens de hongerwinter van 1944-1945 zwanger

de gezondheid van mensen die rond de Honger-

verschillende onderzoeken,

patronen. Op jongere leeftijd kinderen krijgen levert

tekort en het verhoogde risico op spina bifida, een

waren; de zogenaamde ‘Hongerwinterkinderen’.

winter zijn geboren, schrijft over dit Hongerwinter-

waaronder het Hongerwinter-

de maatschappij simpelweg schade op, dus dit

open ruggetje. Tekorten in voedingsstoffen ontstaan

Op de website www.hongerwinter.nl is alles over

onderzoek dat ‘je bent wat je eet, maar je bent

wordt vanuit verschillende richtingen tegengewerkt.

vaak sluipend, zonder dat er nadelige gezondheids-

dit onderzoek te lezen.

vooral wat je moeder at’. En daarnaast ben je dus

een slechte voedingsstatus

Terwijl het krijgen van kinderen op latere leeftijd

effecten bij de moeder of het kind worden waar-

tot onomkeerbare gezond-

weer kan leiden tot medische schade. Tot nu toe

genomen. In het geval dat een zwangere vrouw

onderzoek is gebleken dat

2 Centraal Bureau voor de

Tessa Roseboom, medisch bioloog/epidemioloog bij het AMC en leider van een groot onderzoek naar

ook wat je grootmoeder at! Hongerwinterkinderen

Nog veel oorzaak-gevolgverbanden zijn onduidelijk

of nutrition-related chronic diseases, Sante, 2002, 12(1): p. 56-63. 6 Roseboom-Jacobi R.T., Pre-

Thesis. Department of Clinical Epidemiology and Biostatistics, Acedemic Medical Centre, University of Amsterdam, ISBN 90-9013955-9, 2000. 7 Painter R.C., The pathofysiology of cardiovasculair disease after prenatal exposure to maternal undernutrition during the Dutch famine, Thesis, University of Amsterdam, ISBN10: 90-9021019-9, nov 2006. 8 Rooij de S.R., Metabolic conse-

heidsschade aan kinderen

krijgen de maatschappelijke zekerheden voorrang

ondervoed is, en er tekorten bestaan van essentiële

Vele vrouwen die in de Hongerwinter in verwachting

in de Hongerwinterstudie. Tal van mechanismen

en zelfs kleinkinderen

boven medische risico’s. Een andere oorzaak, het

voedingsstoffen, zal het ongeboren kind zo efficiënt

waren, waren in meer of mindere mate ondervoed

achter de aandoeningen zijn nog onverklaard en

to the Dutch famine, PhD thesis,

aanhouden van een ongezond leefpatroon, is echter

mogelijk met de beperkte hoeveelheid voedings-

en konden hun ongeboren kinderen niet de voedings-

waarschijnlijk multifactoreel. Maar dat een uit-

University of Amsterdam, ISBN:

van een heel andere orde. Wellicht liggen hier meer

stoffen omgaan. Dit heeft echter blijvende gevolgen

stoffen aanbieden die ze nodig hadden. Uit ver-

gebalanceerde voeding met voldoende vitamines,

kansen om de problemen rond de zwangerschap en

voor de werking van de organen van de baby.

schillende onderzoeken naar de gevolgen van die

mineralen en andere voedingsstoffen in de juiste

reproductive success of women

de gezondheid van moeder én kind te verbeteren.

Als de voedingstoestand van het kind na de

ondervoeding van de moeder op de gezondheid

verhoudingen een voorname rol speelt is duidelijk

Human reproduction, 2008

geboorte (postnataal) verbetert, dan is het bio-

van de kinderen, blijkt dat dit gevolgen heeft voor

naar voren gekomen. Er kan dan ook geconcludeerd

Ongezond leefpatroon

logische systeem, de programmering van het basaal

de (latere) ontwikkeling van het kind.

Als over-

worden dat de preventie van vele aandoeningen al in

Het aanhouden van een ongezond leefpatroon is

metabolisme, daar niet op ingesteld. Dat leidt tot

levingsrespons op ondervoeding in de vroege

iets wat men in eigen hand heeft. Iedereen heeft

een verhoogd risico op chronische ziekten zoals

zwangerschap activeert de foetus de hypothalamus-

immers in meer of mindere mate de ‘keus’ om

diabetes mellitus, overgewicht en hart- en vaat-

hypofyse-bijnier-as (ook wel de stress-as genoemd);

Overvoeding tijdens de zwangerschap

gezond of ongezond te leven. Iedereen kan dus

ziekten in een latere levensfase.

een reactie op de stress. Hierdoor ontstaat een

Vele vrouwen die zwanger willen worden of zwanger

ook zelf besluiten tot een meer gezond leefpatroon.

Dus; al bij de oorsprong van het leven, bij de

hogere bloeddruk en dus een betere toevoer van

zijn, hebben te kampen met overgewicht. Over-

trale-zenuwstelsel/aangeboren-

Een ongezond leefpatroon betekent vaak een

conceptie, bepaalt de voedingstoestand van de

nutriënten voor het kind. Deze overlevingsstrategie

gewicht vermindert de vruchtbaarheid, maar kan

afwijkingen-van-het-centrale-

voeding met veel vet en suikers, weinig groenten

moeder de kans op chronische ziekte bij haar kind.

is een regeling die irreversibel blijkt te zijn. Uit deze

ook tíjdens de zwangerschap leiden tot diverse

en fruit en veel te weinig lichaamsbeweging. Over-

De gevolgen van (nutriënten)ondervoeding tijdens

onderzoeken blijkt dat de mannen en vrouwen

reacties die gevolgen hebben voor de stofwisseling

selenium, copper, and lead

gewicht en obesitas, twee zeer belangrijke risico-

de zwangerschap op het ongeboren kind zijn wel

die geboren zijn vlak na de Hongerwinter – dus nu

van het kind op latere leeftijd. De regulatie van de

trimester induced abortion

factoren voor het uitblijven van een zwangerschap,

heel duidelijk naar voren gekomen in het Honger-

66 jaar tellen – meer hart- en vaatziekten, meer

eetlust en de opslagfuncties van vetcellen raken

resulting from neural tube

zijn vaak het gevolg van een dergelijk leefpatroon.

winter-onderzoek. Dit is een groot, lopend weten-

depressies en meer stress hebben. Vrouwen blijken

zodanig verstoord dat op latere leeftijd overgewicht

Biol. Trace Elem. Res., 2004,

In 2009 had 31,7% van de vrouwen van 25 tot 35 jaar

schappelijk cohort-onderzoek naar de gezondheid

ook vaker borstkanker te ontwikkelen en blijken

ten gevolge van verstoord eetgedrag op de loer ligt.

overgewicht.

van mannen en vrouwen waarvan de moeders

opmerkelijk genoeg ook vruchtbaarder te zijn:

Hierin ligt de kiem van het verschijnsel dat over-

kan leiden.

4

2

4,5

6,7,8

de baarmoeder begint.

quences of prenatal exposure

978-90-9021370-5, 2007. 9 Painter R.C., et al., Increased after prenatal undernutrition. nov;23(11):2591-5. 10 Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, Nationaal Kompas Volksgezondheid, Geraadpleegd op 25 maart 2011. http://www.nationaalkompas. nl/gezondheid-en-ziekte/ ziekten-en-aandoeningen/ aangeboren-afwijkingen/cen-

zenuwstelsel-samengevat/ 11 Cengiz B., et al., Serum zinc, levels in women with second-

defects: a preliminary study, 97(3): p. 225-35.

5

8 FOLIA ORTHICA | MEI 2011



20-4-2011 14:31:05

gewicht wordt overgedragen van generatie op gene-

Multivitamine voor de baby

ratie. Overvoeding in de baarmoeder kan bovendien

Het is duidelijk dat met name de verhouding en

leiden tot veranderingen in het endocriene systeem,

interactie van vele verschillende vitamines en mine-

wat vruchtbaarheidsproblemen op latere leeftijd kan

ralen bepalend is voor de ontwikkeling van het on-

betekenen. 4

geboren kind. Het gebruik van multivitamines met

12 Groenen P.M.W., Nutritional and

100%

van vier weken voor tot vier weken na de conceptie)

De embryonale fase wordt gekenmerkt door celdeling

blijkt het risico op aangeboren afwijkingen sterk te

en DNA- en RNA-transcriptie. Deze processen wor-

verminderen. Dat geldt zowel voor afwijkingen die

den gereguleerd door vele vitamines en mineralen,

gerelateerd zijn aan neuraalbuisdefecten (met een

waaronder foliumzuur en selenium. Foliumzuur is

reductie van 50%) als andere aangeboren afwijkin-

van groot belang bij de synthese van nucleotidezuren.

gen.17 Gebruik van multivitamines met 0,4-0,8 mg

Een lage foliumzuurstatus gedurende de zwanger-

foliumzuur heeft een meerwaarde in de reductie

schap wordt geassocieerd met vroeggeboorte, een

van neuraalbuisdefecten ten opzichte van een enkel-

laag geboortegewicht en neuraalbuisdefecten,

voudige hoge dosis foliumzuur.18

waaronder spina bifida. Die aandoening komt in

Daarnaast reduceert het gebruik van een multi-

Nederland regelmatig voor en heeft vaak een ernstig

vitaminepreparaat periconceptioneel het risico op

University Nijmegen 2004.

80%

plasma lipids and markers of oxidative stress in normal pregnancy and pregnancies

60%

complicated by diabetes, Clin. Sci. (Lond), 2004, 106(1): p. 93-8. 14 Bodnar LM et al. Vitamin D may be a link to black-white dispari-

40%

ties in adverse birth outcomes. Obstet. Gynecol. Surv. 2010 Apr;65(4):273-84. 15 Haugen M. et al., Vitamin D

20%

= blootgesteld

supplementation and reduced risk of preeclampsia in nulli-

= niet blootgesteld

parous women, Epidemiology. 2009, Sep;20(5):720-6.

0%

16 Hollis B.W., Vitamin D require-

leeftijd 20

30

40

50

60

70

omphacele (‘navelbreuk’ of ‘open buikje’) met maar

in Nederland geboren met spina bifida. Hiervan

liefst 60%.17 Ook verlaagt het gebruik van multi-

nakomelingen als een functie van leeftijd van de vrouwen bij de geboorte

overlijdt nog altijd 25%, vooral in het eerste levens-

vitamines vóór de zwangerschap bij vrouwen met

van hun eerste kind, wel of niet blootgesteld (geboren voor of na de

jaar.10 Preventie van spina bifida is vrij eenvoudig

diabetes het risico op aangeboren afwijkingen bij

Hongerwinter) aan de Hongerwinter.

door middel van foliumzuursuppletie voorafgaande

het kind. Dit bleek in de Atlanta Birth Defect Study

aan de zwangerschap. Dit verdient dan ook nóg

onder 3278 vrouwen.19

meer de aandacht in periconceptionele voedings-

Bodnar en collega’s kwamen, na data-analyse in de

schap een vitamine D-deficiëntie hebben en dage-

Een gezondere toekomst door preventief beleid

adviezen. In het artikel van dr. Sarah Timmermans

Pregnancy Exposures and Preeclampsia Prevention

lijks 20-40 mcg vitamine D gesuppleerd krijgen,

Cruciaal in de preventie van problemen gedurende

(zie pag. 30-31) wordt uitgebreider ingegaan op de

Study, tot de conclusie dat het gebruik van multi-

blijken ook ná de zwangerschap nog deficiënt te

de conceptie en de zwangerschap, voor de zwanger-

relatie tussen foliumzuur en zwangerschap.

vitamines met name de magere vrouw beschermde

zijn. Dit maakt een herziening van de richtlijnen

schapsuitkomst en de gezondheidsvooruitzichten

Naast foliumzuur blijkt de zink-, koper- en selenium-

tegen het risico op zwangerschapsvergiftiging.20

voor vitamine D-suppletie tijdens de zwangerschap

voor het jonge kind, maar ook op latere leeftijd, is

status van een zwangere vrouw belangrijk te zijn

Ook verlaagt het gebruik van multivitamines vóór

wenselijk, vooral voor groepen met een verhoogd

het aanhouden van een gezond leefpatroon door de

voor de preventie van neuraalbuisdefecten, evenals

de zwangerschap het risico op vroeggeboorte.21

risico op een vitamine D-deficiëntie.

zwangere of de vrouw met een zwangerschapswens.

een verhoogde oxidatieve stress en een tekort aan antioxidantenzymen vastgesteld bij kinderen met

16

Tot een gezond leefpatroon rekenen we voldoende

J. Med. Sci., 2004, 1(1): p. 50-61. 19 Correa A., et al., Do multivitamin supplements attenuate the risk for diabetes-associated birth defects?, Pediatrics, 2003, 111(5 Part 2): p. 1146-51. 20 Bodnar L.M., et al., Periconceptional multivitamin use reduces the risk of preeclampsia, Am. J. Epidemiol., 2006, 164(5): p. 470-7. 21 Vahratian A. et al., Multivitamin

beweging, een evenwichtige voeding aangevuld

use and the risk of preterm birth,

twee keer per week vis te eten, waarvan één keer vet-

met extra vitamines, waaronder een multivitamine,

Am. J. Epidemiol., 2004. 160(9):

Ook andere vitamines van het B-complex, name-lijk

Om de kans op een miskraam of aangeboren afwij-

omega-3-vetzuren EPA en DHA uit vis zorgen voor

en behouden van een gezond lichaamsgewicht.

vitamine B6 en B12, hebben een grote rol tijdens de

kingen te verkleinen, adviseert de Gezondheidsraad

een goede ontwikkeling van de hersenen en

Een goede periconceptionele zorg houdt dus ook

embryonale fase, vooral wat betreft de homocyste-

om vier weken voor de beoogde conceptie tot ten

het gezichtsvermogen van het kind. Het eten van

rekening met gezonde voeding. In de huidige maat-

ïne-cyclus. Anemie, veroorzaakt door ijzertekorten,

minste acht weken na de conceptie extra foliumzuur

leverproducten tijdens de zwangerschap wordt af-

schappij, waar het grootste deel van de vrouwen

wordt geassocieerd met een verhoogd risico op

(0,4-0,5 mg per dag) te nemen. Daarnaast dient de

geraden vanwege het hoge gehalte aan vitamine A,

tussen de 25 en 35 jaar geen optimale voedings-

vroeggeboorte. Daarnaast speelt vitamine D een rol

hoeveelheid vitamine D in het lichaam op peil te zijn.

wat schade kan toebrengen aan de vrucht.

status heeft, kan grote winst behaald worden.

ter preventie van vroeggeboortes. Een inadequaat

Voor zwangere vrouwen geeft de Gezondheidsraad

Ook suppletie van vitamine A tijdens de zwanger-

Deze winst ligt vooral in het slagen van een succes-

vitamine D-gehalte bij de moeder kan tevens leiden

het advies om dagelijks 10 mcg vitamine D extra te

schap wordt afgeraden. Een multivitamine speciaal

volle conceptie en zwangerschap, en op de gezond-

tot een verhoogd risico op zwangerschapsvergiftiging

slikken. De wetenschappelijke literatuur leert ons

voor zwangere vrouwen en vrouwen die zwanger

heid van de moeders en geborenen. Al vóór de con-

echter dat de vitamine D-status van moeder én kind

willen worden verdient de aanbeveling, aangezien

ceptie dient de vruchtbare vrouw begeleid te worden

bevordert daarnaast de groei en immuunfunctie van

niet stijgen bij een suppletie van 10 mcg vitamine D

vitamine A hierin voorkomt als provitamine: bèta-

in een leefstijl die borg staat voor preventie van

de baby.14,15 (Zie ook het artikel van dr. ir. Ger Rijkers

per dag. En een verbetering in het geboortegewicht

caroteen. Hierdoor bestaat er geen risico op over-

complicaties. Een dergelijk gezondheidsbeleid zal

op pag. 12-15, waarin wordt ingegaan op de rol van

wordt pas gezien bij dosering van 25 mcg vitamine D

dosering, omdat het lichaam nooit een overdosis

in de toekomst leiden tot een aanzienlijke kosten-

probiotica tijdens de zwangerschap)

per dag. Vrouwen die voorafgaande aan de zwanger-

aan vitamine A uit bèta-caroteen zal aanmaken.

reductie in de zorg.


Genet. C. Semin. Med. Genet.,

De Gezondheidsraad adviseert ook om ten minste

foliumzuur, vitamine D en visolie, en het bereiken

Vitamine D

neural tube defects, Am. J. Med.

Multivitamins or folic acid?, Int.

te vis (zoals haring, makreel, sardines en zalm). De

en een laag geboortegewicht.

congenital anomalies other than

prevention of birth defects:

Advies Gezondheidsraad

14,15,16

supplements and the risk for

2004, 125C(1): p. 12-21.

neuraalbuisdefecten.13

14

17 Botto L.D., et al., Vitamin

18 Czeizel A.E., The primary

Dit is meer evident naarmate sociale status en inkomen geringer zijn.22

lactation, J. Bone Miner. Res.

FOCUS

Daarnaast wordt

ment during pregnancy and 2007 Dec;22 Suppl 2:V39-44.

verloop. In 2007 werden 5,9 per 10.000 pasgeborenen

magnesium en vitamine B12.


13 Toescu V., et al., Changes in

Figuur 1. Cumulatieve incidentie curve van de geboorte van de eerste

11,12

6

spina bifida, An emphasis on myo-inositol, Thesis Radboud

foliumzuur gedurende de periconceptie (de periode Voedingstoffen tijdens embryonale fase

environmental factors in human

p. 886-92. 22 Scholl T.O., et al., Use of multivitamin/mineral prenatal supplements: influence on the outcome of pregnancy, Am. J. Epidemiol., 1997, 146(2): p. 134-41.

7


20-4-2011 14:31:05

INTERVIEW

INTERVIEW Goede voeding is de sleutel tot een succesvolle zwangerschap René de Vos, wetenschapsjournalist

bij de kleine groep vakgenoten die ervan overtuigd is dat een zwangerschap zijn eigen eisen aan voeding stelt. “Daar zijn tal van aanwijzingen voor, uit behoorlijk wat onderzoeken. Het vervelende is alleen dat het vrijwel altijd om observationeel of epidemiologisch onderzoek gaat; niet om conclusies

“Wat je níet moet eten en drinken; ja daar vind je

Er speelt veel meer rond vitamine D en foliumzuur

uit randomized controlled trials, de gouden stan-

genoeg over op internet. Maar wat is nu juist wél

Barbara Havenith heeft bij die twee schaarse

daard van wetenschappelijk onderzoek. Het is dus

goede voeding als je zwanger bent? Of zwanger

adviezen nog wel kanttekeningen. “Onlangs is uit

moeilijk om tot hard onderbouwde adviezen te komen.

Er zijn tal van grote en

wilt worden?” Barbara Havenith, gynaecoloog, klikt

Amerikaans onderzoek gebleken dat 10% van de

Maar alles wijst er op dat goede voeding héél belang-

kleine factoren die het

door de website van haar eigen beroepsorganisatie.

baby’s van blanke moeders en 46% van de baby’s

rijk is om zwanger te worden en gezond zwanger te

goede verloop van een

Er staan 64 publieksfolders op, allemaal bedoeld

van gekleurde moeders wordt geboren met een

blijven. Een goede voedingsstatus betekent – dat is

zwangerschap bepalen. Een

om de (aanstaande) zwangere gezond door de

vitamine D-deficiëntie. We weten dat voldoende

toch wel het algemene beeld dat onderzoek laat zien –

van de belangrijkste is

zwangerschap te loodsen. Over voeding nauwelijks

vitamine D tijdens de zwangerschap en in de eerste

een goede zwangerschapsuitkomst.”

de voedingsstatus van de

een woord. Ja natuurlijk; roken is niet goed, alcohol

twee levensjaren belangrijk is voor de skeletopbouw,

moeder. Maar er zijn

evenmin, net als rauw vlees en rauwe melk. Pas op

maar ook voor de ontwikkeling van de hersenen.

Barbara Havenith werkte tot voor kort in hetzelfde

betrekkelijk weinig moeders,

ook met de kattenbak! “Kijk, er staat ook dat zwan-

Bovendien geeft D een verminderde kans op hart-

ziekenhuis in Boxmeer waar drie jaar geleden

en zelfs (para)medici die

geren niet aan de lijn moeten doen. Maar de risico’s

en vaatziekten, diabetes mellitus en kanker op latere

twee diëtisten een opmerkelijk onderzoek deden.

dat belang onderkennen.

van overgewicht bij zwangerschap zijn inmiddels

leeftijd. En het belang van foliumzuur mag dan nu

toch wel bekend. Vrouwen met overgewicht hebben

breed bekend zijn, toch beginnen niet meer dan

Zij controleerden de nutriëntenstatus van zwangeAndrea van Vuuren ren. Zonder uitzondering zaten de vrouwen voor

Havenith is een van die

minder kans om zwanger te worden, hebben een

vier op de tien vrouwen met foliumzuur vóór de

een fors aantal nutriënten op een te laag niveau.

weinigen. Waar ze maar

grotere kans op een miskraam en hebben meer kans

bevruchting.”

Dat kwam beslist niet omdat de diëtisten de lat zo

op zwangerschapscomplicaties.”

Voor gynaecologen als Barbara Havenith ligt dus

hoog legden; zij gingen uit van de behoorlijk conser-

nog veel zendelingwerk te wachten. Want zij hoort

vatieve waarden van de Gezondheidsraad. Dat de

Gynaecologe Barbara

kan, wijst ze op het belang van de juiste nutriënten, niet alleen tijdens, maar zeker ook vóór de zwangerschap.

8

Voor het overige moet, volgens de beroepsorganisatie

gecontroleerde vrouwen zo onder de maat scoorden

van gynaecologen, een zwangere vooral net zo verstandig eten als een niet-zwangere: ‘Tijdens de

Barbara Havenith

betekende ofwel dat de gemiddelde Nederlandse Vroeg beginnen met foliumzuur

vrouw een slechte nutriëntenstatus heeft, ófwel

zwangerschap is het belangrijk om vers, gezond en

Foliumzuur is inderdaad heel belangrijk om de

dat het nutriëntenverbruik bij zwangeren een ander

waarschijnlijk allemaal kwijt op het moment dat

gevarieerd te eten. De ‘Schijf van vijf’ kan u hierbij

kans op een open ruggetje bij de baby te ver-

verloop heeft. Allebei interessante en belangrijke

hij door de aswolk van een vulkaaneruptie vliegt.

helpen.’ Eten voor twee is niet nodig en voedings-

minderen, maar onlangs is uit een Nederlands

conclusies. Maar voor zo ver Barbara Havenith

Barbara: “Daarom moeten piloten twee keer per jaar

supplementen zijn zelfs overbodig. ‘Vitamine-

promotieonderzoek van Sarah Timmermans

weet, is er niets gedaan met de uitkomsten van dit

de simulator in; om te erváren wat het is als er echt

preparaten hebben geen extra gezondheidswaarde.

ook gebleken dat het nemen van foliumzuur

bescheiden onderzoek.

dingen mis gaan. Die training heeft het vliegen heel

Speciale zwangerschapsvitamines worden ook niet

gedurende de gehele zwangerschap leidt tot

aangeraden. Ze zijn niet nodig als u gezond en

beter doorbloede placenta’s en zwaardere

Teamwork rond een geboorte kan beter

heeft het vaak geschort aan teamwork in de cockpit.”

gevarieerd eet. Sommige stoffen die vitamine A

baby’s. Dr. Timmermans raadt op grond van

Hoewel de relatie voeding-zwangerschap haar voort-

Teamwork, elkaar goed informeren en vooral je

bevatten, zijn bij overmatige inname zelfs schadelijk.’

de conclusies van haar onderzoek zelfs iedere

durende warme belangstelling heeft, is Barbara

patiënt goed overdragen; daar draait het bij de

veel veiliger gemaakt. Bij de grootste vliegrampen

zwangere aan om vanaf de wens om zwanger te

sinds kort vooral gefocust op een ander deelaspect

begeleiding van een geboorte ook om. “Er kunnen

Twee uitzonderingen op de ‘niks-extra’s-nodig’-regel:

worden en gedurende de gehele zwangerschap

van haar vakgebied. Het heet acute verloskunde.

zich allerlei onverwachte problemen voordoen.

‘Vrouwen met een donkere huidskleur raden we

een multivitamine te slikken. “Voordat deze

Maar het staat eigenlijk voor ‘adequaat handelen

Van toevallen tot een stuitligging, van heftige bloe-

aan extra vitamine D in te nemen, met name als zij

belangwekkende conclusie wordt ingevoerd in

bij acute problemen in een verloskundige situatie’.

dingen tot het achterblijven van de moederkoek en

gesluierd zijn en weinig bloot staan aan zonlicht.’

de geldende richtlijnen zullen we wel enkele

Je zou denken dat elke gynaecoloog en verloskun-

zelfs een hartstilstand. Dat noemen we dus acute

En foliumzuur natuurlijk. De Nederlandse Vereni-

jaren verder zijn,” zegt Barbara Havenith,

dige, die toch allemaal goed zijn opgeleid, wel weet

verloskunde. Op zulke situaties zijn we in onze

ging voor Obstetrie en Gynaecologie gaat er van uit

“want zo gaat dat vaak met conclusies uit

hoe te handelen bij een acuut probleem. “Nou...”

opleiding niet getraind. Ze zijn relatief zeldzaam en

dat elke zwangere al foliumzuur neemt. Inderdaad;

goed wetenschappelijk onderzoek in de soms

zegt Barbara Havenith, “er is een duidelijk verschil

treden vaak onverwacht op. Jaren geleden had SBS6

om de kans op een open ruggetje bij de baby zo

behoudzuchtige medische wereld”. (Op pagina

tussen de theorie en de praktijk.”

een realityserie, Helse Bevallingen, en daar gebeur-

klein mogelijk te maken. Niet omdat het ook goed

30-31 is een artikel van Sarah Timmermans

Ze vergelijkt het met verkeersvliegen. Een piloot kan

den de vreselijkste dingen. In dat programma was

voor het vaatstelsel van de moeder zou zijn.

te lezen.)

uit zijn studieboeken leren hoe hij moet handelen in

goed te zien hoe het mis gaat als de paniek toeslaat

een onverwachte, dreigende situatie, maar dat is hij

bij hulpverleners.”

9




20-4-2011 14:31:09

Checklist versus geheugen Er zijn natuurlijk wel protocollen en eigenlijk zou iedereen ze uit het hoofd moeten kennen. “Maar wie weet in een alarmsituatie nog zeker welk medicijn er aangewezen is en in welke dosis? Dan kun je maar beter een lijstje bij de hand hebben.” Zo’n lijst heeft Barbara Havenith samen met een klein team ontworpen. Het is een checklist met opdrachten voor elke denkbare panieksituatie bij een bevalling. Je moet er wel mee getraind hebben om er iets mee te kunnen, net zoals de piloten in afwerken. Die training biedt Barbara Havenith aan in een eigen instituut: CAVE. Hij is niet alleen bedoeld voor verloskundigen, maar ook voor huisartsen, kraamverzorgenden, verpleegkundigen en gynaecologen.

belang van leefstijl vóór de zwangerschap. Hoeveel

toe te spelen. Onlangs bleek uit onderzoek dat de

vrouwen – en mannen! – zouden weten dat je met

kans op het overlijden van een baby bij een thuis-

de juiste voeding je kans op een zwangerschap

bevalling – bij een vrouw die gezond is, een onge-

beduidend kunt vergroten? Je hoort zo vaak zeggen:

compliceerde zwangerschap heeft en een gezond

‘Als ik zwanger ben, stop ik met roken.’ Het besef

kind verwacht – even groot is als, of zelfs iets groter

is er gewoon niet dat je door te roken minder kans

dan bij een ziekenhuisbevalling. Deze conclusies

hebt op zwanger worden! Er is ook hoegenaamd

leiden tot vingerwijzen naar elkaar; de leden van de

geen voorlichting over een goede voorbereiding

beroepsgroepen mogen graag piketpaaltjes slaan.

op zwangerschap, in elk geval niet op het punt van

Het voedingspatroon als non-onderwerp

Ze surft op haar laptop door wat zwangerschaps-

Crisiscontrole is één ding dat gynaecologen, huis-

sites en loopt de adviezen langs. Steeds weer die-

artsen en verloskundigen niet nadrukkelijk hebben

zelfde voedingsverboden, die waarschuwing voor

meegekregen in hun opleiding. Een ander ding is

teveel vitamine A en de aanbeveling om foliumzuur

dus de voeding. Barbara: “Toen ik studeerde was

te slikken en eventueel D als je weinig zonlicht vangt.

het gewoon een non-onderwerp. En dat lijkt het

“Interessant hè? Niks over magnesium, over ijzer,

“Als er iets mis gaat met een bevalling moet de

nog steeds te zijn. In mijn eigen vakliteratuur is er

over omega-3. Duitse vrouwenartsen zweren al

patiënt vaak van het ene zorgniveau naar het andere

nauwelijks iets over te vinden. Ergens is het ook wel

járen bij het voorschrijven van extra magnesium en

worden overgedragen. Van thuis naar het zieken-

verklaarbaar. Voeding en voedingssupplementen

jodium aan zwangeren. Jodium, omdat het meeste

huis, of binnen het ziekenhuis van de verloskamer

werken op de langere termijn; het zijn geen genees-

Duitse brood zonder jodiumhoudend zout gebakken

naar de operatiekamer. Bij zo’n overdracht kan het

middelen die je bij een acuut probleem inzet.

wordt. In Nederland doen we dat wel, maar onze

makkelijk mis gaan; essentiële informatie die niet of

En een zwangerschap is een afgebakende, relatief

vrouwen halen doorgaans niet de vijf sneden brood

verkeerd overkomt. Daarom moet je een checklist

korte periode. Als je alleen in zo’n korte periode

die nodig zijn voor voldoende jodiumintake. Mag-

gebruiken. Het menselijk geheugen – al is het nog

of zelfs pas nadat er complicaties zijn opgetreden,

nesium omdat dat goed zou zijn bij het voorkomen

zo goed getraind – werkt namelijk niet betrouwbaar

een voedingssupplement toepast, is de kans gering

van te vroege weeën en bij het voorkomen van hoge

in een stressvolle situatie.”

dat er een merkbare werking van uitgaat.”

bloeddruk. Voor de claims betreffende magnesium

“Ik denk dat ook daarom weinig gynaecologen aan

is er geen evidence uit randomized controlled stu-

Geloof in sterke eerstelijns zorg

hun patiënten vragen stellen over hun voedings-

dies, dat wil zeggen; wel voor toediening van hoge

De afgelopen jaren is Nederland er twee keer in een

patroon, behalve dus die verboden zaken. Ze heb-

doses direct via het bloed, maar niet voor toedie-

vergelijkend Europees onderzoek slecht uitgekomen;

ben er niet alleen in hun opleiding niks over mee-

ning van lagere doseringen oraal. Toch gaan er weer

wij zouden de hoogste babysterfte hebben.

gekregen, het ontbreekt ze domweg ook aan de tijd

stemmen op in de Verenigde Staten voor inzet van

Verloskundigen kregen de zwarte piet en dat was

om daar aandacht aan te geven. Een consult mag

oraal magnesium in de zwangerschap en voor goede

opmerkelijk, want Nederland is altijd geprezen om

tien minuten duren en dan moet er vaak ook nog

studies naar de toediening ervan.”

zijn systeem van verloskundigen – dat bijna nergens

een echo worden gemaakt of lichamelijk onderzoek

En dan is er opmerkelijk Amerikaans onderzoek

elders ter wereld bestaat – en dat veilig thuis beval-

gedaan.

dat laat zien dat tienermoeders erg gebaat zijn bij

len mogelijk maakt.

Maar van een verloskundige mag je misschien wél

extra omega-3. Hun kans op een vroeggeboorte

verwachten dat die er aandacht voor heeft. De op-

verminderde hierdoor significant. Barbara: “Een-

Barbara: “Na het eerste onderzoek werd gezegd dat

ren als belangrijkste veroorzaker van de hoge peri-

leiding leent zich er meer voor en de verloskundige

zelfde onderzoek bij een grote groep ‘normale’

de cijfers van de landen die veel beter scoorden

natale sterfte. Verder blijkt dat in Nederland veel

staat ook dichter bij de dagelijkse leefsituatie van de

Nederlandse zwangeren met hun relatief grote

waarschijnlijk niet klopten. Maar toen de slechte

kinderen met een te laag geboortegewicht niet op

zwangere. Bovendien heeft een verloskundige meer

kans op een vroeggeboorte zou interessant zijn.

Nederlandse score in een tweede onderzoek beves-

tijd ontdekt worden. Daar komt zeker ook bij dat

tijd voor haar cliënt.”

Maar zo’n onderzoek is niet gedaan en is moeilijk.

tigd werd, kwam men in actie. Een stuurgroep met

de verschillende beroepsgroepen hun piketpaaltjes

alle betrokken hulpverleners formuleerde belangrijke

hebben geslagen. Met onze cursus hopen we ook

Eerder zwanger met de juiste voeding

ceutische industrieën hebben er geen belang bij en

verbeterpunten voor het Nederlandse verloskundige

die onderhuidse naijver te helpen slechten en de

Maar het zal nog een flinke inspanning en veel tijd

de kans op financiering door de overheid is in het

systeem in haar rapport Een goed begin. Er werd ge-

samenwerking en overdracht te verbeteren. Ik geloof

kosten voordat voeding een vanzelfsprekend punt

huidig politiek klimaat nihil.”

concludeerd dat er in Nederland veel vroeggeboortes

in een sterke eerstelijnszorg en ik ben absoluut niet

van aandacht tijdens de zwangerschap is. Barbara:

plaatsvinden met slechte uitkomsten voor de kinde-

tegen thuis bevallen. Maar het teamwork kan beter.”

“De meeste vrouwen zijn er zelf hoegenaamd niet

FOLIA ORTHICA | MEI 2011 Folia_basis_MIRA_006.indd 10-11

mee bezig. Er is heel weinig bewustzijn over het

hebben soms de neiging om elkaar de zwarte piet

voeding en eventueel voedingssupplementen.”

hun simulator trainen en met elkaar de checklist

10

En over die piketpaaltjes: “De beroepsgroepen

Randomized controlled trials zijn duur. De farma-

Info: www.hotabc.nl

11


20-4-2011 14:31:24

REVIEW

REVIEW Probiotica bevorderen de gezondheid van moeder en kind

voedingsstoffen. De zogenaamde HMOs (human

en dit kan worden voorkomen met probiotica.

milk oligosaccharides) zijn suikers die voor de mens

Bij andere darmaandoeningen – prikkelbare darm

onverteerbaar zijn maar die bepaalde darmbacteriën

syndroom, ziekte van Crohn – zijn er bemoedigende

– de eerder vermelde bifidobacteriën – juist extra

resultaten, maar is nog meer onderzoek nodig.

goed laten groeien. Na enkele maanden is er een 4,5

Dr. ir. Ger T. Rijkers, medisch immunoloog

Een goede gezondheid

min of meer persoonlijke samenstelling van de

Diverse mechanismes werkzaam

1,5 kilo van af kunnen trekken, want dat zijn bac-

microbiota bereikt die, wat betreft de verhouding

Het exacte werkingsmechanisme van probiotische

teriën. Toch moet je dat niet doen, omdat je darm-

van de verschillende soorten bacteriën over de jaren

bacteriën is nog niet opgehelderd. Waarschijnlijk is

bacteriën nodig zijn voor de spijsvertering, voor het

heen, redelijk constant blijft.

er ook niet één, maar zijn er meerdere mechanismes

aanmaken van vitamines en voor de bescherming

hangt voor een belangrijk deel af van een goed

waarlangs probiotica de gezondheid kunnen ver-

tegen infecties. Darmbacteriën horen dus helemaal

Samen aan tafel

beteren en ziektes voorkomen. Allereerst kunnen

bij het menselijk lichaam.

De overgrote meerderheid van de bacteriën in

probiotische bacteriën het evenwicht van de darm-

werkend immuunsysteem.

de darm is niet in staat om ziekte te veroorzaken,

microbiota versterken en de uitgroei van pathogene

De bacteriën in de darm worden aangeduid met de

is dus niet pathogeen. Ze worden aangeduid als

bacteriën tegengaan. Probiotica kunnen ook de

term microbiota. Een ouderwetse term hiervoor is

commensale bacteriën. Die term stamt uit het Latijn

barrièrefunctie van de darmen versterken, waardoor

van een evenwichtige

microflora, of darmflora. Maar die term flora is niet

en betekent ‘samen aan tafel’. De mens – zowel de

bacteriële translocatie vanuit de darmen naar de

samenstelling van de micro-

correct omdat bacteriën geen planten zijn. Geschat

baby als de moeder zelf – heeft dus als gastheer

buikholte en andere organen wordt voorkomen.

wordt dat er tussen de 500 en 1000 verschillende

voordeel van deze mee etende bacteriën. Tot de

Een belangrijk ander effect van probiotica is dat ze

soorten darmbacteriën bestaan. Die komen niet

een interactie aangaan met cellen van het immuun-

allemaal voor in één persoon. Alle mensen hebben

commensale bacteriën behoren de probiotica; Andrea van Vuuren ze worden gedefinieerd als levende micro-organismen

ongeveer zestig soorten darmbacteriën gemeen-

die, wanneer ze worden toegediend in voldoende

cellen, en op die manier de ontwikkeling van het

schappelijk en wat deze soorten betreft lijkt ieder-

aantallen, een gezondheidsbevorderend effect heb-

mucosale immuunsysteem van de darm reguleren

een dus op elkaar. Daarnaast heeft ieder mens nog

ben. De allereerste schriftelijke rapportage van dit

en versterken.8 Hierdoor kunnen probiotica infectie-

“Als-ie maar gezond is,” antwoorden veel aanstaande

ongeveer honderd andere bacteriesoorten, maar

gezondheidsbevorderende effect wordt gevonden

ziekten van de darm, maar ook van luchtwegen,

ouders op de vraag of ze liever een jongen of een

de precieze samenstelling van die groep verschilt

in de Perzische Bijbel, waar in Genesis 18, vers 8,

urinewegen en geslachtswegen voorkomen.9 Door

meisje willen. Dat is duidelijk: het krijgen van een

per persoon.2 Ieder mens is uniek; dat zou je mis-

te lezen is dat Abraham (of Ibrahim) zo gezond oud

regulatie van het immuunsysteem kunnen probiotica

gezond kind is veel belangrijker dan het geslacht.

schien alleen al op grond van de samenstelling van

is geworden dankzij de dagelijkse consumptie van

ook het ontstaan van allergische ziekten tegengaan,

Maar wat is dat; gezond? Volgens de Wereldgezond-

de darmmicrobiota kunnen zeggen.

vers gefermenteerde melkproducten.

zoals hierna zal worden beschreven.

En een gezond immuunsysteem is weer afhankelijk

biota; de darmbacteriën. Probiotica hebben bewezen een belangrijke bijdrage aan dat evenwicht te

Ger Rijkers

kunnen leveren.

heidsorganisatie is gezondheid de staat van volledig Bacteriën krijg je van je moeder

1904 als eerste melkzuur producerende bacteriën

De onderlinge verschillen zijn enorm

Als je het zo bekijkt dan is het bijna onmogelijk om

Bij de geboorte zijn de darmen van een baby nog

(lactobacillen) geïsoleerd uit Bulgaarse yoghurt

Er bestaat een zeer grote variatie in probiotica-

gezond te zijn, laat staan gezond te blijven. Wel is

steriel, maar ze worden vrijwel meteen gekoloni-

beschreef. Metchnikoff was ervan overtuigd dat het

soorten met verschillende functionaliteit.

Figuur 1. Opeenvolging

het mogelijk om maatregelen te treffen die gezond-

seerd door bacteriën. De eerste bacteriën die de

eten van Bulgaarse yoghurt de oorzaak was van de

Prof. Stig Bengmark heeft eens gezegd dat het

van de verschillende

heid op langere termijn waarborgen en om het

babydarm gaan bevolken, in geval bij een vaginale

hoge leeftijd die de boeren in de Karpaten bereik-

genetisch verschil tussen de ene probiotische bac-

expressievormen van

risico op het krijgen van een bepaalde ziekte te

bevalling, zijn de soorten die afkomstig zijn uit de

ten. Na Metchnikoff zijn er inmiddels ruim 6000

terie en de andere groter is dan het verschil tussen

allergie tijdens het leven

verminderen. Een van de gezondheidsbevorderende

vagina en de darmen van moeder. Moeder draagt

wetenschappelijke publicaties over probiotica ver-

de mens en een goudvis. De probiotische bacteriën

in de allergische mars.

maatregelen die een moeder kan treffen, voor haar

dus niet alleen haar genen over aan haar kind maar

schenen. Een levensverlengend effect van probiotica

baby maar ook voor haar zelf, is het gebruik van

ook haar darmbacteriën. De ontwikkeling van de

is echter nooit bewezen. Wél zijn probiotica bewe-

probiotica.

darmmicrobiota van kinderen die via een keizer-

zen gunstig effectief bij een groot aantal ziekten en

snede worden geboren, verloopt iets trager en is ook

aandoeningen, zowel van baby als moeder.

Darmbacteriën horen onlosmakelijk bij ons lichaam

anders van samenstelling; hierbij domineren bacte-

Hieronder vallen darmproblemen, zowel diarree als

De menselijke darm bevat een groot aantal bac-

riën die afkomstig zijn van de huid van de moeder.3

obstipatie, die beide kunnen worden veroorzaakt

teriën; 10 in totaal. Dat is tien keer meer dan het

Ook de ontwikkeling van lactobacillen en bifido-

door een verstoring van het evenwicht van de darm-

aantal cellen dat het menselijk lichaam telt.

bacteriën verloopt trager bij keizersnedebaby’s.

microbiota. Ook bij het gebruik van antibiotica kan

Eigenlijk kun je dus stellen dat de mens voor 90%

Darmbacteriën hebben voor hun groei voedings-

diarree optreden als ongewenste bijwerking en daar-

uit bacteriën bestaat. Al die bacteriën wegen samen

stoffen nodig en die bevinden zich in moedermelk.

bij zijn probiotica eveneens effectief. Bij te vroeg

ongeveer 1,5 kilo. Wanneer je je heel erg bewust bent

Niet alleen voor de baby maar ook voor de darm-

geboren baby’s kan een ernstige ontsteking van de

van je eigen lichaamsgewicht, dan zou je daar dus

bacteriën van de baby bevat moedermelk de beste

dikke darm optreden (necrotiserende enterocolitis)

7

eczeem

8

rinitis astma

voedselallergie

13 0



Vele eeuwen later was het Dr. Eli Metchnikoff die in

lichamelijk, geestelijk en sociaal welbevinden.1

14

12

systeem van de darm, met name met dendritische

2

4

6 8 leeftijd (jaren)

10

12

14


20-4-2011 14:31:29

De gastheer

Het probiotisch supplement soort dosis viabiliteit timing en duur manier van toediening

• erfelijke predispositie voor allergie • polymorfismes van pathogeen receptoren • gevoeligheid voor colonisatie • compliantie De omgeving • invloed op colonisatie door

• • • • •

• • • •

microbiotica van moeder manier van bevallen manier van voeding prebiotica/antibiotica gebruik algemene microbiele druk immuunmodulerende ziekten

Haperingen in het systeem van T-cellen

richting in te sturen; dus meer Th1-cellen en meer

laatste zes weken van de zwangerschap al probiotica

Een allergische ziekte is het gevolg van het niet goed

regulatoire T-cellen. Uiteindelijk hebben we drie

toegediend; om de samenstelling van de darm-

functioneren van het immuunsysteem. Dat reageert

stammen gekozen; Bifidobacterium bifidum, Bifido-

microbiota om te buigen in een voor het kind zo

overmatig op prikkels waar het immuunsysteem

bacterium infantis en Lactococcus lactis. Deze combi-

gunstig mogelijke.

normaal gesproken tolerant voor zou moeten zijn,

natie heet nu Ecologic PANDA . Dit mengsel

Heeft de moeder tijdens de zwangerschap zelf ook

zoals koemelkeiwit of uitwerpselen van de huis-

hebben we aan de pasgeboren baby’s toegediend,

baat bij het gebruik van probiotica? In de PANDA

stofmijt. Dat overactieve immuunsysteem wordt

iedere dag vanaf de geboorte en gedurende één jaar.

studie hebben we het effect van de probiotica op

aangedreven door zogenaamde T-helpercellen-2

We hebben de probiotische bacteriën ook toege-

de activiteit van de allergische ziekte niet getest.

® 16

(Th2-cellen), een bepaalde categorie T-lymfocyten

diend aan de moeders, gedurende de laatste zes

Probiotica kunnen echter ook worden ingezet ter

die interleukine-4, interleukine-5 en interleukine-13

weken van de zwangerschap. Zowel moeder als kind

voorkoming en bestrijding van een aantal aandoe-

Figuur 2. Factoren die de

die worden gebruikt in zuiveldrankjes, of als voedings-

produceren, en daarmee de productie van anti-

verdroegen de probiotica goed en er waren geen

ningen en ongemakken tijdens de zwangerschap:

uitkomst van interventie

supplement, zijn dan ook niet allemaal gelijk, maar

lichamen versterken.

negatieve bijwerkingen. Kinderen werden uitgesloten

diarree, urineweginfectie18 en vaginale infectie.19,20

met probiotica kunnen

juist heel verschillend. Zelfs tussen verschillende

Een andere categorie van T-lymfocyten zijn de

van de studie indien moeder tijdens de laatste twee

Als die infecties hardnekkig zouden zijn en anti-

bepalen. Gegevens

stammen van dezelfde soort – bijvoorbeeld Lactoba-

T-helpercellen-1 (Th1-cellen), die vooral de activiteit

weken van de zwangerschap antibiotica gebruikte,

bio-tische behandeling zouden vergen, kunnen pro-

ontleend aan referentie.

cillus acidophilus – kunnen grote verschillen bestaan.

van macrofagen versterken. De balans tussen Th2-

wanneer het kind na een zwangerschapsduur < 37

biotica worden gebruikt om antibiotica-geassocieerde

Beeld Karin van Loenen

Die grote verscheidenheid betekent dat voor een

cellen en Th1-cellen wordt normaal gesproken in stand

weken werd geboren, wanneer het kind in de eerste

diarree tegen te gaan.

(Almere).

specifieke toepassing een gerichte keuze dient te

gehouden door regulatoire T-cellen – weer een ander

twee weken antibiotica voorgeschreven kreeg, indien

worden gemaakt uit de verschillende probiotische

categorie T-lymfocyten – maar die functioneren niet

de inname van het studieproduct problemen gaf

Overgewicht na de bevalling

soorten en stammen. Er is eigenlijk maar één aan-

zo goed bij patiënten met een allergie. Het imuun-

Volop in de belangstelling staat momenteel het

doening waarbij alle tot nu toe geteste probiotica,

systeem van een pasgeboren baby bezit nog onvol-

die langer dan 3 weken aanhielden of bij belangrijke Andrea van Vuuren medische problemen.

15

of combinaties van probiotica, effectief bleken te

doende Th1-cellen en regulatoire T-cellen.

zijn en dat is necrotiserende enterocolitis.10 In alle

Blootstelling aan darmmicrobiota zorgt ervoor dat

Effect van de PANDA studie

Veel zwangere moeders vrezen dat ze dat na de bevalling overkomt. Uit onderzoek is gebleken dat

andere gevallen dient een keuze voor de meest

deze cellen zich kunnen ontwikkelen, waardoor een

Het resultaat van de behandeling was een sterke

te dikke muizen en te dikke mensen een andere

geschikte combinatie van probiotische stammen

gebalanceerd immuunsysteem kan ontstaan. In het

afname van atopisch eczeem op de leeftijd van

samenstelling hebben van hun darmmicrobiota dan

te worden gemaakt, hieronder geïllustreerd aan de

geval van allergie gaat er blijkbaar iets fout tijdens

drie maanden: 21% in de placebogroep ontwikkelde

slanke muizen en slanke mensen. Bij dikke mensen

hand van de PANDA studie.

de vroege ontwikkeling van het immuunsysteem

eczeem, tegen 6% in de probioticagroep (p<0.05)

komen bacteriën voor die net iets meer calorieën

waardoor regulatoire T-cellen onvoldoende kunnen

(zie Figuur 3). Dit effect zette zich door tot op de

uit het voedsel weten te halen dan de bacteriën in

De allergische mars

uitgroeien, Th2-cellen de overhand houden, en er

leeftijd van 1 en 2 jaar . Momenteel onderzoeken

de darm van slanke mensen. Je zou misschien zelfs

In het Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht

overmatig op allergenen wordt gereageerd.

we of deze behandeling ook het ontstaan van astma

kunnen zeggen dat overgewicht niet je eigen schuld

heeft verminderd. Een, overigens niet onverwachte,

is, maar de schuld van de darmbacteriën.

en het Sint Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein

14

mogelijke gebruik van probiotica bij overgewicht.21, 22

17

hebben we onderzoek gedaan naar de effectiviteit

Opzet van de PANDA studie

bijwerking van Ecologic PANDA was dat de kinde-

Mogelijk kunnen probiotica de samenstelling van de

van probiotica bij het verminderen van allergische

Dat iets wat fout gaat zouden de darmbacteriën

ren minder vaak diarree hadden. Ter vermindering

darmmicrobiota zodanig veranderen dat de ‘slank-

ziekten; de zogenaamde PANDA studie. Hierbij heb-

kunnen zijn, omdat is gevonden dat de samenstel-

van de kans op het ontstaan van eczeem kan op

makende’ bacteriën de overhand krijgen. Een eerste

ben we kinderen geïncludeerd die waren geboren

ling van de darmmicrobiota van kinderen die later

grond van de resultaten van dit onderzoek dus

studie heeft aangetoond dat gebruik van probiotica

in gezinnen waar allergie voorkomt. Een allergische

een allergische ziekte ontwikkelen anders is dan van

worden geadviseerd om de combinatie van probio-

tijdens de zwangerschap overgewicht van moeder

ziekte kan zich openbaren als eczeem, voedselal-

gezonde kinderen. Het verschil zit hem met name

tische bacteriën in Ecologic PANDA te gebruiken

kan terugdringen.23 De probiotica die in deze studie

lergie, astma of allergische rinitis. De opeenvolging

in lagere hoeveelheden lactobacillen en bifidobacte-

bij moeder en kind.

werden gebruikt waren Lactobacillus rhamnosus GG

van de verschillende expressievormen van allergie

riën.11,12 Een rationele manier om het ontstaan van

tijdens het leven wordt de allergische mars genoemd

allergische ziekten te voorkomen zou dus kunnen

Waarom hebben we ook de moeder behandeld?

tica voor dit doel moeten worden ingezet. Zeker is

(zie ook Figuur 1). De a priori kans dat een baby in

zijn om die bacteriën toe te dienen. Maar welke?

Hiervóór is het belang van de darmmicrobiota voor

dat minder en gezonder eten en meer bewegen een

Nederland een allergische ziekte zal gaan krijgen is

Niet alle studies lieten een positief effect zien,

de gebalanceerde ontwikkeling van het immuun-

effectievere manier is om overgewicht te verliezen.

10-15%. Voor een baby geboren in een gezin waarin

wat waarschijnlijk te wijten is aan het gekozen pro-

systeem uiteengezet. De meeste moeders in de

Probiotica zijn geen wondermiddelen die alle begre-

zowel moeder als vader een allergische ziekte heb-

bioticum en andere verschillen in studieopzet.

PANDA studie hadden zelf een allergische ziekte,

pen en onbegrepen aandoeningen kunnen verhelpen.

ben is die kans echter 50-80%. Allergie is dus een

(zie ook Figuur 2).

mogelijk veroorzaakt door een ongunstige samen-

Wél zijn ze in staat om de samenstelling van de

ziekte met een erfelijke component maar ook heel

Voordat wij aan de PANDA studie begonnen, heb-

stelling van hun darmmicrobiota. De eerste bac-

darmmicrobiota te stabiliseren en de activiteit van

duidelijk een ziekte met een omgevingscomponent

ben we daarom eerst in vitro een groot aantal probi-

teriën die ze dan aan hun pasgeboren baby zouden

het immuunsysteem in de darm te reguleren. Pro-

en dan met name de bacteriële omgeving.

otische bacteriën getest om te zien welke het best

meegeven waren misschien wel helemaal niet de

biotica zijn veilig24,25,26 en hebben een gezondheids-

in staat waren om het immuunsysteem de goede

goede. Daarom hebben we moeders tijdens de

bevorderend effect voor kind én moeder.

®

13,14,15

®

en Bifidobacterium lactis. Het is de vraag of probio-

REFERENTIE S

De referenties van dit artikel vindt u op de website van Folia Orthica.

15




20-4-2011 14:31:31

INTERACTIES

INTERACTIES

Zwangerschap en supplementen Door onze wetenschapsredactie

In de rubriek Interacties aandacht voor interacties die kunnen optreden, mechanismen die er aan

Interacties tussen supplementen

boorte.6 Gebleken is dat het risico op schisis kleiner

Het menselijk lichaam is één groot complex geheel,

is wanneer er een combinatie van deze B-vitaminen

waarbij een klein onderdeel invloed kan hebben

in hogere doses wordt genomen. Hoe de interactie

op diverse andere onderdelen van het systeem.

tussen deze B-vitaminen precies werkt is nog niet

Dit geldt ook voor het gebruik van supplementen.

duidelijk. Wel weet men dat het beschermende effect

Het effect van één bepaald supplement kan op

alleen aanwezig is als thiamine, niacine en pyridoxine

Tijdens de zwangerschap kan het lichaam van de

Te weinig informatie voorhanden

zowel een positieve als negatieve manier worden

in combinatie met een foliumzuursupplemement

vrouw wel ondersteuning gebruiken. Zo helpen extra

Soms is er geen of te weinig onderzoek voorhanden

beïnvloed door andere supplementen.

genomen wordt.6

foliumzuur en vitamine B12 bij het voorkomen van

naar de effecten van een bepaalde stof op de on-

neuraalbuisdefecten bij het kind, ijzer bij het voor-

geboren vrucht of zwangere vrouw. Er wordt dan

Het gebruik van extra ijzer kan bijvoorbeeld de

Bij het voorschrijven van een bepaald supplement is

komen van anemie en kan extra vitamine D het

vermeld dat er te weinig informatie bekend is

opname van zink beïnvloeden. Aan het eind van

het dus verstandig om de patiënt te vragen of deze

risico op diverse aandoeningen als hart- en vaat-

om uitspraken te doen over de veiligheid van het

de zwangerschap wordt er vaak extra ijzer voor-

nog andere supplementen en/of medicatie gebruikt.

5

ziekten en hoge bloeddruk verlagen. De keuze

product. In zo’n geval kiezen veel producenten voor

geschreven om anemie te voorkomen. Vooral wan-

Hiermee kan voorkomen worden dat er onbedoelde

ten grondslag kunnen

aan supplementen wordt tijdens de zwangerschap

zekerheid en vermelden ze op de verpakking dat het

neer er een hoge concentratie ijzer wordt ingenomen

interacties ontstaan.

liggen, doelgroepen die

echter beperkt, omdat er op veel supplementen de

product niet geschikt is voor zwangere vrouwen en

op een lege maag, wordt de opname van zink ver-

een verhoogd risico op

tekst staat: ‘niet gebruiken tijdens de zwangerschap

tijdens borstvoeding. Een voorbeeld hiervan zijn alle

minderd. Gelukkig kan dit worden opgevangen door

Bij twijfels de producent bevragen

en/of het geven van borstvoeding’.

supplementen waarin aminozuren verwerkt zitten.

de ijzersupplementen in te nemen vlak voor

Mocht u zich bij een bepaald supplement afvragen

Op basis van een advies van de Gezondheidsraad3

of na een maaltijd. Daarnaast is de vorm waarin

waarom er op de verpakking staat dat het niet

‘Niet gebruiken tijdens de zwangerschap of

wordt het afgeraden om deze supplementen te

gebruikt kan worden tijdens de zwangerschap of

interacties hebben én het

1

voorkomen van interacties. Niet alle interacties hebben

het geven van borstvoeding’

gebruiken tijdens de zwangerschap. De Gezond-

ijzer wordt ingenomen van belang voor de opname. Andrea van Vuuren IJzer in de vorm van heemijzer wordt een stuk beter

aantal gevallen kan het

Waarom komt deze waarschuwing eigenlijk zo

heidsraad geeft dit advies omdat er simpelweg te

opgenomen dan non-heemijzer. De beperkte opname

informatie over de interactie tussen bepaalde stof-

combineren van genees-

vaak voor? De vraag is of de producten waar deze

weinig betrouwbare informatie beschikbaar is.

van non-heemijzer kan echter verbeterd worden

fen, dan kunt u het beste contact opnemen met

middelen met bepaalde

waarschuwing op staat écht gevaarlijk zijn voor

door de inname te combineren met vitamine C.

de producent. Die kan u meer informatie geven.

negatieve gevolgen. In een

leiden tot een effectievere therapie. In deze aflevering staat de zwangerschap centraal.

16

een pas- of ongeboren kind, of dat de producenten

Verschillen in interpretatie

De verbetering is het gevolg van het feit dat de stof-

Ook als u een patiënt met een bepaalde aandoening

van voedingssupplementen simpelweg extreem

Het kan ook voorkomen dat de waarschuwingen op de

fen een verbinding met elkaar aangaan.

heeft die naast de standaard medicatie gebruik wil

voorzichtig zijn. Beide verklaringen zijn mogelijk.

etiketten van verschillende fabrikanten elkaar tegen-

Er is mogelijk ook een interactie tussen de B-vitami-

maken van voedingssupplementen, en u meer in-

In sommige gevallen is er onvoldoende betrouwbare

spreken. Dit heeft te maken met het verschillend inter-

nen thiamine, niacine, pyridoxine en foliumzuur bij

formatie wilt over eventuele interacties, is het ver-

informatie beschikbaar om goede uitspraken te

preteren van gegevens uit wetenschappelijk onder-

het voorkomen van schisis (hazenlip) bij de ge-

standig hiervoor de producent te benaderen.

doen over de veiligheid van een bepaald product.

zoek. Een duidelijk voorbeeld vormt teunisbloemolie.

Maar het komt ook voor dat een product daad-

Uit een studie bleek dat dit supplement complicaties

werkelijk een risico inhoudt voor de moeder en/of

zou kunnen veroorzaken, zoals een langzamere

REFERENTIES: 1 Kaludjerovic, J. en R. Veith. Relationship between vitamin D

FOCUS

voedingssupplementen juist

het geven van borstvoeding, of wilt u graag meer

during perinatal development and health. J Midwifery Womens Health. 2010; 55(6):550-560. 2 Cooper, RL en MM Cooper. Red pepper-induced dermatitis in breast-fed infants. Dermatology. 1996; 193(1):61-62. 3 Gezondheidsraad. Commissie

het ongeboren kind.

indaling van het kind of inscheuren van de vagina-

Bij de ontwikkeling van een supplement wordt er

wand. Deze bijwerkingen werden slechts in één

voedingsmiddelen. Veiligheid

aan de hand van beschikbare informatie over de

studie gevonden en konden niet significant worden

van amminozuursuppletie.

veiligheid van de ingrediënten bepaald welke waar-

aangetoond. 4 Inmiddels hebben veel producenten

Toevoeging van aminozuren aan

Den Haag: Gezondheidsraad, 1999; publicatienr 1999/06. 4 Dove, D. en P. Johnson. Oral

schuwingen er op het etiket komen. Hierbij wordt

deze waarschuwing weer van het etiket gehaald,

meestal een onderscheid gemaakt tussen algemene

omdat er in de laatste jaren geen soortgelijke mel-

veiligheid, veiligheid voor kinderen, voor zwangere

dingen meer geweest zijn.

selected intrapartum outcomes

vrouwen en bij borstvoeding. Deze informatie is

De dosering kan ook bepalend zijn of een bepaald

J Nurse Midwifery. 1999;

gebaseerd op wetenschappelijke studies en/of

supplement wel of niet wordt aangeraden tijdens

incidenten uit de praktijk. Zo kon het ontstaan van

de zwangerschap. Zo is het gebruik van OPC in lage

dermatitis bij een tweetal baby’s verklaard worden

doseringen geen probleem. Het gaat dan om doses

doordat de moeders vóór het geven van de borst-

tot 50 mg per dag, die vergelijkbaar zijn met de hoe-

voeding sterk gekruid voedsel met rode pepers had-

veelheid OPC die via normale voeding het lichaam

den gegeten. De capsaicine in de rode pepers bleek

binnenkomt. Bij hogere doseringen wordt eerst aan-

hiervoor verantwoordelijk.2 Dit heeft ertoe geleid dat

geraden om met de behandelend arts of therapeut

dietary B vitamin intake, other

het gebruik van voedingsmiddelen en supplementen

te overleggen of het wel verstandig is, omdat ook

than folate, and the association

waarin capsaïcine voorkomt, gecontraïndiceerd is

hiervan niet bekend is wat de effecten kunnen zijn

spring. Eur J Nutr. 2004;43:7-14.

tijdens het geven van borstvoeding.

op het pas- of ongeboren kind.

evening primrose oil: its effect on length of pregnancy and in low-risk nulliparous women. 44(3):320-324. 5 Ladipo OA. Nutrition in pregnancy: mineral and vitamin supplements. Am J Clin Nutr. 2000; 72(suppl):280S-290S. 6 Krapels, I.P.C., I.A.L.M. van Rooij, M.C. Ocké, B.A.G.L. van Cleef, A.M. Kuijpers-Jagtman en R.P.M. Steegers-Theunissen. Maternal

with orofacial cleft in the off-

17




20-4-2011 14:31:31

DE PRAKTIJK VAN

D E P R A K T I J K VA N Anna Schröder, coach en acupuncturist René de Vos, journalist

eindelijk opgelost’. Vervolgens gaat de sneeuwbal rollen en voor je het weet heb je een praktijkruimte nodig.” Acupunctuur als verbindende troef

en pijnstillers. Er zou toch meer mogelijk moeten

Maar toch… is coaching niet een beetje luxe?

bijzondere praktijk te komen. Anna Schröder begon

zijn? Ik ben toen een paar jaar gaan werken in de

Zijn er niet voldoende andere zorgverleners die

met een zoektocht naar aanvullende behandel-

praktijk van Christopher Day in Engeland.

psychologische ondersteuning in hun assortiment

methoden voor dieren. Ze kwam ten slotte uit

Christhopher is een heel bekende dierenarts die veel

hebben? Anna Schröder zal het zeker niet ontken-

– voorlopig – bij haar eigen praktijk voor coaching.

met complementaire therapieën doet, zoals homeo-

nen. “Maar wat is vaak de praktijk? Je komt met een

Stress, burn-out en whiplash zijn haar specialiteit.

pathie en acupunctuur. Daar heb ik met eigen ogen

vage klacht bij de huisarts. Die stuurt je door naar

En ze hanteert een breed instrumentarium aan

de mooie resultaten van gezien.”

de psycholoog of misschien naar de fysiotherapeut.

therapie.

Zo was de eerste stap op een nieuw traject gezet.

Het helpt allemaal een beetje, maar niet echt.

Maar Anna’s aandacht verschoof, terug in Neder-

Want ieder heeft zijn eigen instrumentarium. Ik heb

Als je met jezelf of je omgeving in de knoop zit en je

land, al vrij snel van dieren naar mensen. “Dat ging

een hele tas vol verschillende instrumenten, letter-

weet niet waar je moet beginnen om de knoop te ont-

vanzelf. Ik ontdekte dat ik een behoefte en waar-

lijk – ze klopt op haar klassieke lederen dokterstas –

warren, dan neem je – als je het je kunt veroorloven –

schijnlijk ook wel een talent heb om medemensen te

en figuurlijk; de expertise van veel collega’s. En mijn

een counseler, of een mentor of een mediator.

helpen hun leven weer op de rails te krijgen. Ik ging

grote troef is de acupunctuur.”

Misschien gewoon een begeleider. In elk geval een

collega’s helpen die burned-out waren geraakt.

bekwaam en plezierig persoon die goed kan luiste-

Intussen was ik psychologie gaan studeren bij het ITIP,

Anna Schröder begint, na een kennismakingsgesprek, Andrea van Vuuren met een algemene acupunctuurmeting. “Daar komen

ren en die je duwtjes in de juiste richting kan geven.

het Instituut voor Toegepaste Integrale Psychologie.

de eerste belangrijke aanwijzingen uit.

Tegenwoordig heet zo iemand meestal een coach,

Dat begeleiden van vrienden, collega’s en bekenden

Bepaalde acupunten staan voor bepaalde problemen,

of zelfs een persoonlijke coach. In de sport kennen

werd steeds meer ‘sturen’; ik was een coach!”

niet alleen in het fysieke, maar ook in het mentale

we al 150 jaar coaches, voor begeleiding in de per-

Een volgende stap zette ze toen haar vader in zijn

en psychologische vlak. Dan hebben mijn cliënt en

soonlijke sfeer zo’n 25 jaar. Het is dus een minder

laatste dagen was. “De pijnbestrijding werkte abso-

ik dus al iets te bespreken!”

modieus begrip dan mensen vaak denken.

luut onbevredigend en ik ging op zoek naar andere

Heel vaak gaat het om stressgerelateerde problemen.

“Bestaat er een goede definitie van coaching?”

mogelijkheden. Al gauw kwam ik weer bij de acu-

Misschien omdat een succesvolle behandeling

vragen we Anna Schröder, die als coach praktiseert

punctuur uit. Ik ben daar mee verder gegaan omdat

in het bedrijfsleven snel doorverteld wordt en er

in zowel Utrecht als Arnhem. Ze aarzelt niet:

ik wist dat ik dat moest, niet alleen voor mijn vader.”

daarom almaar meer cliënten met zulke problemen

“Coaching is een ander inzicht geven – en liefst ook

Met de artsenopleidingen voor acupunctuur – NAAV

aankloppen. “Ik had hier zojuist een intake met de

handvatten – om diens eigen potentieel te vinden en

en NAAS – bekwaamde ze zich verder. Bovendien

directeur van een bouwbedrijf dat failliet gaat.

dan moet ik me concentreren op de kleur van een

aan te boren.”

legde ze examens af in de medische basisvakken.

Die man kan niet slapen van de ellende die het voor

ledlichtje. Rood is incoherent, blauw is coherent.

Dat klinkt een beetje als psychotherapeutisch werk.

Ze was tenslotte geen humaan arts, maar ze wilde

zijn werknemers betekent. Hij staat op de drempel

Heel even lijkt het te lukken…

Hoe word je coach? “Het is geen beschermde titel,

wel op dat niveau praktijk gaan voeren. Zij het in een

van een burn-out. Van een collega had hij gehoord

“Het is maar een voorbeeld. Als ik denk dat iemand

dus je kunt vanuit heel verschillende achtergronden

rol van vriend en begeleider in plaats van deskundige

dat die bij mij weer zijn goede koers had gevonden.”

gebaat is bij de hulp van een collega met een andere

tot dit werk komen. Maar een (para)medische setting

in een witte jas. Coach dus.

ligt vrij voor de hand.” Zo ging het ook met dokter

Ze werkt nu zelfstandig – “Maar wel met een heel

Wat gaat ze met hem doen? Buiten de coaching

ongelooflijk goed zijn in bijvoorbeeld homeopathie,

Schröder, maar tóch was het een ongewone weg.

intens collegiaal contact!” – in een groot homeopa-

en acupunctuur weet ze het nog niet. “Misschien

kinesiologie, bewegings- of voedingstherapie.”

thisch centrum in Utrecht en een biologische artsen-

kampt hij met verkeerde overtuigingen en is hij

Zelf is ze geen voedingsexpert, vindt ze. Maar met

Van de dieren naar de mensen

praktijk in Arnhem. Hoe begin je zo iets? Waar vind

iemand voor EFT, emotional freedom technique.

voedingssupplementen werkt ze wel. “Ja, als onder-

“Moeten mensen dat weten?” vraagt ze. “Dat ik

je je cliënten, hoe vinden ze jou, hoe weten ze dat ze

Maar het kan ook zijn dat hij gebaat is bij PMA;

steuning zeker. Supplementen bijvoorbeeld voor neer-

begonnen ben als dierenarts?” Tja, als je iets wilt

jou nodig hebben?

progressive mental allignment. Misschien past hem

slachtigheid of omega-3, EPA; ginkgo biloba is goed

begrijpen over het ontstaan van Anna Schröders

Anna: “Dat gaat veel sneller dan je denkt. Je begint

hartcoherentie goed; een simpele manier om je

bij een whiplash en bij dyslexie, Q-10 bij migraine.

praktijk, dan ontkom je niet aan dat gegeven.

met iemand in de familie te helpen. Dat praat zich

ademhaling synchroon met je hartfrequentie te laten

Probiotica kunnen helpen bij spijsverterings-

“Da’s waar, daar is het inderdaad wel begonnen,”

rond. Zo iemand krijgt op een feestje te horen:

lopen. Kan heel goed helpen als je moe, of angstig

problemen. En een goede multi is natuurlijk altijd

beaamt ze. “Ik kwam al vrij snel tot de conclusie dat

‘Goh, wat zie je er goed uit!’ en dan is het antwoord:

of stressy bent. Hier…”

raadzaam!”

je voor de behandeling van dieren maar een handvol

‘Ja, ik heb me laten coachen en acupunctuur gehad

Ze pakt een zwart doosje dat er uitziet als een ele-

middelen hebt: snijden, antibiotica, corticosteroïden

en nou heb ik dat oude probleem met mijn moeder

gante mp-4 speler. Een knijpertje op mijn oor en

FOCUS

Het is een bijzondere weg geweest om tot een

Anna Schröder

expertise, dan verwijs ik door. Ik heb collega’s die

Info: www.annaschroder.nl

19




20-4-2011 14:31:48

Moeder en kind. Goede voeding is de sleutel tot een succesvolle zwangerschap. Melkeiwithydrolysaat geeft rust. De praktijk van Anna Schröder

Recommend Documents