Ministerie van Verkeer en Waterstaat opq. Focusgroepen A4 Zuid. Verslag van een kwalitatief onderzoek. november 2003

Ministerie van Verkeer en Waterstaat

opq

Focusgroepen A4 Zuid

Verslag van een kwalitatief onderzoek november 2003

Ministerie van Verkeer en Waterstaat

opq

Focusgroepen A4 Zuid Verslag van een kwalitatief onderzoek

november 2003

........................................................................................

Colofon Uitgegeven door: Ministerie van Verkeer en Waterstaat Adviesdienst Verkeer en Vervoer Postbus 1031 3000 BA Rotterdam

Informatie: Telefoon: Fax: Email

Drs. J.H.A. van Uden 010 - 2825719 010 – 2825642 [email protected]

Uitgevoerd door:

Ergo BV

Auteurs:

drs. H. Roth drs. M. Valk drs. H. Heinen november 2003

Datum:

3


4


Inhoudsopgave ........................................................................................

Summary 7 Samenvatting 9 1 1.1 1.2 1.3 1.4

Verantwoording 11 Achtergrond 11 Doelstelling en probleemstelling 11 Uitvoering 12 Rapportage 13

2 2.1 2.2 2.3 2.3.1. 2.3.2. 2.3.3. 2.4 2.4.1. 2.4.2. 2.4.3. 2.4.4.

Omwonenden 14 Inleiding 14 Huidige weg 14 Nieuwe weg 15 Uiteenlopende meningen over noodzaak nieuwe weg 15 Tracé bij Steenbergen 16 Verwachtingen nieuwe weg 16 Beprijzing 17 Tolweg 17 Toerusting tolweg 18 Betaalsysteem 18 Tarief en kortingen 18

3 3.1 3.2 3.3 3.3.1. 3.3.2. 3.3.3. 3.4 3.4.1. 3.4.2. 3.4.3. 3.4.4.

Weggebruikers 20 Inleiding 20 Huidige weg 20 Toenemende verkeersdrukte en regulerende maatregelen 20 De nieuwe weg 21 Noodzaak onomstreden 21 Tracé niet voor iedereen belangrijk 21 Verwachtingen nieuwe weg 22 Beprijzing 22 Tolweg 22 Verwachtingen ten aanzien van een tolweg 23 Tolsysteem 23 Tarief 24

4 4.1 4.2 4.3 4.3.1. 4.3.2. 4.3.3. 4.3.4. 4.3.5.

Ondernemers uit de regio 25 Inleiding 25 Huidige weg 25 Nieuwe weg 25 Noodzaak onomstreden 25 Er wordt al lang over gesproken 26 Weinig politieke aandacht voor de regio 26 Tracé minder belangrijk 27 Meer voordelen dan nadelen 27

5


4.4 4.4.1. 4.4.2. 4.4.3. 4.4.4.

Beprijzing 28 Tolweg mag 28 Toerusting tolweg 28 Tolsysteem 28 Tarief 28

5 5.1 5.2 5.2.1. 5.2.2. 5.3 5.4 5.5 5.5.1. 5.5.2. 5.5.3. 5.5.4.

Transporteurs 30 Inleiding 30 Transporteurs uit de regio 30 A4 Zuid gewenst 30 Tijdwinst door nieuwe weg belangrijk 31 Transporteurs buiten de regio 32 Vaststellen route in overleg 32 Beprijzing 33 Tolweg extra kosten 33 Gebruik tolweg 33 Verwachtingen tolweg 33 Tolsystemen 34

6 6.1 6.2 6.3 6.3.1. 6.3.2. 6.4 6.5

Vrachtrijders 35 Inleiding 35 Routekeuze 35 Doorgaande ritten 36 Huidige doorgaande routes voldoen 36 Aanleg A4 Zuid niet urgent voor doorgaande ritten 37 Ritten met regionale bestemming 37 Toltarief en –systeem 37

7 7.1 7.1.1. 7.1.2. 7.1.3. 7.1.4. 7.1.5. 7.2

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen 39 Samenvattende conclusies 39 Mening over aanleg A4 Zuid 39 Verwacht gebruik tolweg 40 Tolsysteem 41 Verwachtingen ten aanzien van tolweg 42 Betalingsbereidheid 42 Ergo: 42

Bijlage: Deskstudie 45

6


Summary

............................................................................... The province of Noord Brabant together with the Dutch Traffic and Water management Department are preparing a business case for building the motorway A4Zuid. This road would connect the A29 near Dinteloord with the A58 near Bergen op Zoom. Based on this business case, the minister of Transport and Water management will decide whether or not the A4Zuid will be built with private capital, specifically toll charging. To get insight in whether there will be societal support for charging the use of the A4Zuid, five focus group sessions have been conducted, involving representatives of the following target groups: 1. 2. 3. 4. 5.

Road users The people living in the neighbourhood Local entrepreneurs Hauliers, operating on the section Rotterdam- Antwerp Lorry drivers

There is no doubt among the five groups about the necessity of building the A4Zuid. On the other hand there are different feelings about the idea of charging toll fees for using the road. The local entrepreneurs and the hauliers and lorry drivers who operate in the region think they will use the toll road and expect to recover the costs. On the other hand, hauliers and lorry drivers who don’t have destinations in the region see sufficient alternative routes, coming from the south as well as coming from the north, and thus say the will avoid using the toll road. So do also part of the people living in the neighbourhood. This means that most of the toll income will have to be brought up by business traffic from within the region itself. The following toll rates ware said to be acceptable by the different focus groups: The people living in the neighbourhood: €1 Road users: €1 to €2 Local entrepreneurs: €3 to €5 Haulers from outside the region: €5 to €6 Lorry drivers: €3 to €4 There is no support whatsoever for differentiated rates, accept differentiating between passenger cars and lorries. Only some of the people living in the neighbourhood and private road users would appreciate to obtain toll exemption or enjoy a discount on the toll rate.

7


8


Samenvatting

............................................................................... De provincie Noord-Brabant en het ministerie van Verkeer en Waterstaat bereiden een business case voor voor de aanleg van de A4 Zuid. Dit is het ontbrekende stuk autosnelweg tussen de A29 bij Dinteloord en de A58 bij Bergen op Zoom. Op basis van die business case zal de minister van Verkeer en Waterstaat besluiten of de A4Zuid al dan niet zal worden aangelegd in PPS kader met tolheffing. Om inzicht te verwerven in de mate van draagvlak voor de aanleg van de weg als tolweg zijn vijf focusgroep discussies uitgevoerd, waarin vertegenwoordigers van de volgende belangengroepen hebben geparticipeerd: 1. 2. 3. 4. 5.

Weggebruikers Omwonenden Locale ondernemers Wegtransport ondernemers Vrachtwagenchauffeurs

Voor alle groepen stond het belang van de aanleg van de weg als zodanig niet ter discussie. Wel wordt gedifferentiëerd omgegaan met de idee, dat er op de A4Zuid tol geheven zal worden. Met name ondernemers, transporteurs en vrachtwagenchauffeurs uit de regio denken gebruik te zullen gaan maken van de tolweg en de tolgelden te kunnen terugverdienen. Transporteurs en vrachtwagenchauffeurs die niet uit de regio West Brabant komen zien voldoende alternatieve routes voor de A4Zuid, zowel richting België als richting Zeeland. Zij zeggen daarom de tolweg te zullen gaan mijden. Hetzelfde geldt voor een deel van de omwonende burgers. Dit betekent, dat de vereiste tolopbrengsten met name door regionaal zakelijk verkeer zullen moeten worden gerealiseerd. Voor een enkele reis over de toekomstige A4Zuid werden door de diverse groepen de volgende tarieven aanvaardbaar geacht: Omwonenden: €1 Particuliere weggebruikers: €1 à €2 Ondernemers uit de regio: €3 à €5 Transporteurs buiten de regio: €5 à €6 Vrachtrijders: €3 à €4 Er is geen draagvlak voor differentiatie in de tarieven, behalve tussen personenauto’s en vrachtverkeer. Alleen sommige omwonenden en particuliere weggebruikers zouden prijs stellen op ontheffing of korting.

9


10


1. Verantwoording ............................................................................... De Adviesdienst Verkeer en Vervoer (AVV) heeft aan Ergo de opdracht verstrekt om vijf focusgroepen te organiseren met leden van de doelgroepen van de A4 Zuid. Dit rapport doet verslag van de voornaamste bevindingen.

1.1

Achtergrond

Al jaren gaan er stemmen op voor de aanleg van autosnelweg A4-Zuid, waarmee een hoogwaardige verbinding tot stand zou komen tussen de A29 (die nu eindigt ter hoogte van Dinteloord) en de A58 (ter hoogte van Bergen op Zoom). Met name de provincie Noord Brabant is een fervent voorstander van aanleg. Het Rijk kan de kosten van de aanleg momenteel echter slechts gedeeltelijk voor zijn rekening nemen. De minister en de gedeputeerde voor Verkeerszaken hebben daarom afgesproken dat provincie en ministerie gezamenlijk nader zullen onderzoeken of aanleg haalbaar is via een pps-constructie, waarbij de kosten deels worden opgebracht door tolheffing. De resultaten van dat onderzoek vormen de basis voor een in de tweede helft van 2003 te nemen go/no go besluit. Om zicht te krijgen op de wijze waarop de verschillende doelgroepen van de A4 Zuid aankijken tegen de aanleg van de nieuwe weg en aspecten van mogelijke beprijzing, heeft Ergo een aantal focusgroepen georganiseerd. Ter voorbereiding hiervan is tevens een korte deskstudie uitgevoerd (zie bijlage).

1.2

Doelstelling en probleemstelling

De doelstelling van het onderzoeksproject ‘Focusgroepen A4 Zuid’ is als volgt omschreven: Aanknopingspunten bieden voor een concept van een PPS A4Zuid dat optimaal aansluit bij de wensen en behoeften van relevante doelgroepen. Belangrijke (algemene) onderzoeksvragen zijn: − − − − −

Wat vindt men van de aanleg van de A4 Zuid? In hoeverre is er bereidheid om de tol te betalen? Welke factoren dragen bij aan de betalingsbereidheid? (onder welke aanvullende condities zijn weggebruikers bereid te betalen?) Aan welk systeem van tolheffing geven weggebruikers de voorkeur? Welke wensen hebben weggebruikers en omwonenden ten aanzien van de kwaliteit en de services van de weg?

Het onderzoek is nadrukkelijk bedoeld om inzichten te verzamelen die een bijdrage kunnen leveren aan een succesvol concept voor de tolweg,

11


en om input te leveren voor een gerichte draagvlak- en communicatiestrategie.

1.3

Uitvoering

Het onderzoek is uitgevoerd in de vorm van vijf focusgroepen, aangevuld met een klein aantal telefonische interviews. Voor elk van de vijf focusgroepen zijn leden uitgenodigd van een andere doelgroep van de A4 Zuid: omwonenden, weggebruikers, plaatselijke ondernemers, transporteurs en vrachtwagenchauffeurs. Voor de transporteurs en vrachtwagenchaufeurs geldt dat zij betrokken zijn bij vervoer over de verbinding Rotterdam/Rijnmond – Zeeland/België In onderstaande tabel wordt een overzicht gegeven van de verschillende focusgroepen. Datum in 2003 30 september 1 oktober 2 oktober 7 oktober 8 oktober

Plaats

Doelgroep

Bergen op Zoom Bergen op Zoom Halsteren Rotterdam Rotterdam

Weggebruikers plaatselijke ondernemers Omwonenden Transporteurs Vrachtwagenchauffeurs

Aantal Deelnemers 9 7 9 4 8

Alle focusgroepen zijn ’s avonds gehouden tussen 19.00 en 21.00 uur. Hierdoor werden ook werkenden in de gelegenheid gesteld om mee te doen aan de focusgroepen. De sessies duurden ongeveer twee uur. De groepsgesprekken zijn geleid door een medewerker van Ergo. Alle focusgroepen zijn door middel van een gesloten videocircuit ‘live’ vanuit een belendende ruimte gevolgd door één of meer medewerkers van Rijkswaterstaat en van de provincie Noord-Brabant. Voor de groepsdiscussies diende een in overleg met AVV opgestelde gespreksrichtlijn als leidraad. Ter aanvulling konden degenen die de focusgroep ‘live’ volgden, nieuwe vragen inbrengen in de focusgroep. Hiertoe zijn in de groepsdiscussies twee overlegmomenten opgenomen tussen de moderator en de meekijkers. Als stimulusmateriaal voor de discussie zijn kaarten gebruikt. Bij de focusgroep met omwonenden zijn bijvoorbeeld kaarten gebruikt waarop de verschillende tracévarianten bij Steenbergen staan aangegeven. In de groep met vrachtwagenchauffeurs is een kaart gebruikt van het hoofdwegennet in West-Brabant en het zuidelijk deel van de provincie Zuid-Holland. De deelnemers aan de focusgroepen zijn geworven door een bureau dat gespecialiseerd is in de werving van respondenten ten behoeve van onderzoek. Hiertoe heeft het selectiebureau onder andere advertenties geplaatst in regionale dagbladen. De gespreksdeelnemers zijn geworven aan de hand van een aantal specifieke selectiecriteria. Zie voor de selectiecriteria per doelgroep de inleidende paragrafen van de betreffende hoofdstukken. De gespreksdeelnemers hebben een vergoeding ontvangen. Aanvullende telefonische interviews

12


Het samenstellen van een focusgroep met transporteurs uit de regio Rotterdam/Rijnmond bleek niet eenvoudig te realiseren; slechts een klein aantal bleek bereid te zijn op korte termijn tijd vrij te maken voor een discussie over de A4 Zuid. Dit kan worden opgevat als een aanwijzing dat de interesse voor de A4 Zuid in deze kring minder groot is dan bij de andere doelgroepen. Om toch voldoende transporteurs in het onderzoek te betrekken is in overleg met de opdrachtgever besloten tot het verrichten van een aantal aanvullende telefonische interviews met doelgroeppersonen. Er zijn 5 telefonische gesprekken gevoerd met transportbedrijven in WestBrabant en Rotterdam/Rijnmond. De bevindingen zijn verwerkt in het verslag van de betreffende focusgroep. Voorbereidende deskstudie Ter voorbereiding van de focusgroepen is een deskstudie uitgevoerd. Hiermee is beter zicht verkregen op de thema’s die tijdens de focusgroepen aan de orde konden worden gesteld. Met de resultaten van de deskstudie zijn de gespreksrichtlijnen voor de focusgroepen verrijkt. De bevindingen met betrekking tot de deskstudie staan samengevat in een korte notitie die is overhandigd aan de opdrachtgever, voordat de inhoud van de gespreksrichtlijnen voor de focusgroepen definitief werd vastgesteld. Deze notitie is opgenomen als bijlage van dit rapport.

1.4

Rapportage

In de volgende hoofdstukken wordt verslag gedaan van de bevindingen. Daarbij zijn veelzeggende uitspraken van respondenten als citaat opgenomen. Hoofdstuk 2 is gewijd aan de omwonenden. In hoofdstuk 3 staan de weggebruikers centraal. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de focusgroep met de plaatselijke ondernemers. Hoofdstuk 5 behandelt de transporteurs. In hoofdstuk 6 wordt beschreven wat er is gezegd tijdens de focusgroep met de vrachtrijders. Het rapport wordt in hoofdstuk 7 afgesloten met de samenvatting, de conclusies en de aanbevelingen. In de bijlage is het verslag van de inleidende deskstudie opgenomen, alsmede een overzicht van de daarbij geraadpleegde literatuur.

13


2. Omwonenden ...............................................................................

2.1

Inleiding

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de focusgroep met omwonenden die op donderdag 2 oktober van 19.00 tot 21.00 uur is gehouden te Halsteren. De deelnemers aan de focusgroep met omwonenden zijn geselecteerd op grond van hun woonplaats, niet op grond van hun gebruik van de N259. Aan de focusgroep met omwonenden is deelgenomen door zeven inwoners van Steenbergen, twee inwoners van Halsteren en één inwoner van Bergen op Zoom. De − − −

discussiegroep is gevarieerd samengesteld naar: het belangrijkste ritmotief (privé, woon/werk of zakelijk); sekse (zowel mannen als vrouwen); opleidingsniveau en beroep.

In de discussiegroep waren de Steenbergenaren sterk vertegenwoordigd. Daardoor is in de discussie veel aandacht uitgegaan naar de situatie rond Steenbergen. Dit weerspiegelt overigens de maatschappelijk discussie in de regio, waarbij vooral de situering en inpassing van de nieuwe weg bij Steenbergen controversieel is.

2.2

Huidige weg

Een aantal gespreksdeelnemers stelt dat de huidige weg (de N259) zeer onveilig is. Volgens meerdere omwonenden vinden er op de weg veel ongelukken plaats. De onveilige situatie zou te wijten zijn aan ondoordachte inhaalmanoeuvres van bestuurders van personenauto’s die langzaam vracht- en landbouwverkeer willen passeren. Dit wordt bevestigd door een gespreksdeelnemer die werkzaam is als vrachtwagenchauffeur: “Zelfs als ik negentig kilometer per uur rijd, word ik voortdurend ingehaald” Een andere respondent geeft aan blij te zijn met de rij bomen tussen de weg en het fietspad, waarover zijn beide dochters dagelijks naar school fietsen. “Bij een aanrijding tussen auto’s bieden die bomen de fietsers nog enige bescherming” Een meerderheid van de gespreksdeelnemers geeft aan dat de onveiligheid van de weg toeneemt tijdens de suikerbietencampagne. Niet alleen door de bietentrucks, maar ook doordat het wegdek spekglad wordt door de modder.

14


Als weggebruiker heeft men niet alleen hinder van het landbouw- en het vrachtverkeer, maar ook van de vele rotondes die de laatste jaren zijn aangelegd. Deze zorgen voor veel vertraging. In de spits beland je als weggebruiker dagelijks in de file, zo wordt gesteld. Spitsfiles, langzaam landbouwverkeer en zwaar vrachtverkeer zorgen samen voor veel oponthoud. Los daarvan is er volgens een aantal respondenten meestal toch al zeer veel verkeer op de weg. “Bij het tuincentrum kom je nooit meer de weg op!” Enkele respondenten die dicht aan de N259 wonen, maken melding van geluidsoverlast. Het gaat hierbij om respondenten uit Steenbergen en Halsteren.

2.3

Nieuwe weg

2.3.1. Uiteenlopende meningen over noodzaak nieuwe weg Over de noodzaak van een nieuwe weg zijn de meningen binnen de groep verdeeld. Er zijn zowel uitgesproken voorstanders als tegenstanders. Voor −

De voorstanders van de A4 Zuid wijzen erop dat het huidige verkeer op de N259 ernstige veiligheidsrisico’s met zich meebrengt. Zij wijzen erop dat de nieuwe weg de N259 aanzienlijk zou ontlasten, hetgeen de veiligheid ten goede zou komen.

−

De voorstanders wijzen daarnaast vooral op de tijdwinst die een nieuwe vierstrooksweg hun als weggebruiker biedt. Een respondent die dagelijks voor haar werk op en neer naar Rotterdam reist, is bijvoorbeeld een voorstander van de aanleg van de nieuwe weg. “Dan win ik twintig minuten heen en twintig minuten terug”.

−

Ten slotte stelt een aantal respondenten dat de aanleg van de A4 Zuid een belangrijke economische impuls kan geven aan de regio West-Brabant. Zij wijzen hierbij op de noodzaak van goede verbindingen tussen Rotterdam, Bergen op Zoom, Vlissingen en Antwerpen.

Tegen −

Enkele tegenstanders van de nieuwe weg stellen dat aanpassingen aan de N259 zouden volstaan. Zij vinden dat doorgaand (internationaal) verkeer van de N259 geweerd zou moeten worden. Er zou – naar Zeeuws voorbeeld – een parallelweg voor landbouwverkeer kunnen worden aangelegd.

−

Enkele andere respondenten vinden dat vooral gekeken moet worden naar OV-oplossingen. Er wordt hierbij verwezen naar de snelle, luxe Interliner-bus naar Rotterdam. Andere respondenten

15


riposteren dat openbaar vervoer voor de gebruikers vaak relatief duur uitpakt en niet de gewenste mate van comfort biedt. −

Enkele gespreksdeelnemers geven aan dat de aanleg van de A4 Zuid ongewenst is, omdat de weg dwars door een aantal natuurgebieden zou lopen. “De nieuwe weg zou de ecologische hoofdstructuur doorsnijden!”

−

Er zijn respondenten die tegen de aanleg van de A4 Zuid zijn, omdat zij direct aan het geplande tracé wonen.

2.3.2. Tracé bij Steenbergen Van de drie mogelijke tracés bij Steenbergen is het meest oostelijke al afgevallen. Enkele respondenten wijzen erop dat het oorspronkelijk geplande tracé, oostelijk om Steenbergen heen, “dwars door de ecologische hoofdstructuur loopt” en daarom geen reële optie is. Met betrekking tot de beide andere opties lopen de voorkeuren uiteen. Er zijn respondenten die stellen dat gekozen moet worden voor de kortste route, tussen Steenbergen en Welberg door. De anderen prefereren het westelijke tracé, omdat de regio hiervoor een voorkeur heeft uitgesproken en de westelijke variant het industriegebied van Steenbergen beter ontsluit. “Bij elke andere optie dan de westelijke variant krijgen we nog steeds al het verkeer van het industriegebied dwars door Steenbergen” Toch hebben enkele respondenten ook hun bedenkingen over de westelijke rondgang. “Het westelijke tracé betekent grote problemen voor de glastuinbouw westelijk van Steenbergen”

2.3.3. Verwachtingen nieuwe weg Aan de gespreksdeelnemers is gevraagd een inschatting te maken van de mogelijke effecten die men van de A4 Zuid verwacht. De verwachtingen zijn deels positief, deels negatief. Positief −

− −

16

Respondenten die nabij de N259 wonen, verwachten minder geluidsoverlast als de nieuwe weg er komt. Deze respondenten wijzen erop dat het merendeel van het vrachtverkeer gebruik zal maken van de A4 Zuid. Steenbergen wordt aangesloten op het landelijke hoofdwegennet. Dit is goed voor de lokale economie, zo wordt gesteld. De lokale weggebruiker die naar Rotterdam of Antwerpen rijdt, zal tijd winnen. Ook is er een gunstig milieueffect, omdat het brandstofgebruik per saldo zal afnemen, zo luidt de verwachting.


Negatief −

Een aantal respondenten verwacht dat de A4 Zuid extra verkeer zal aantrekken, dat in de huidige situatie via Roosendaal of via Breda zou zijn gereden. Zij denken hierbij vooral aan doorgaand vrachtverkeer. Naar verwachting zal deze verkeerstoename leiden tot: o Meer doorvoer van gevaarlijke stoffen. Ter illustratie van de dreiging die hiervan uitgaat, verwijst een respondent naar een recent ongeval met een tankwagen op de Randweg van Eindhoven. o Geluidsoverlast. Er bestaat onduidelijkheid omtrent de geluidwerende voorzieningen die worden getroffen. o Luchtvervuiling. Er wordt hierbij gerefereerd aan de situatie in Overschie.

−

Enkele respondenten verwachten dat elders, bijvoorbeeld bij het Hellegatsplein, meer files zullen ontstaan zodra de A4 Zuid in gebruik is. Er wordt gesteld dat de A4 Zuid een aantasting betekent van het landschap. Ook zien enkele respondenten de nieuwe weg als een moeilijk overbrugbare barrière tussen gebieden die momenteel met elkaar in verbinding staan.

−

2.4

Beprijzing

De gespreksdeelnemers is voorgehouden dat de overheid onvoldoende middelen heeft om het gehele tracé van de A4 Zuid te financieren en dat derhalve een PPS-constructie met tolheffing in beeld komt. Met andere woorden: er komt een tolweg of er komt helemaal geen weg!

2.4.1. Tolweg De reacties lopen uiteen van gematigd positief tot gematigd negatief: ‘Als ’t moet dan moet ‘t’ Vooral de respondenten die veel gebruik maken van de N259 geven aan dat de keuze tussen een tolweg en geen weg in het voordeel van de tolweg uitpakt. Zij stellen, evenals de overige gespreksdeelnemers, echter wel de voorwaarde dat sluipverkeer over de N259 tegengegaan zou moeten worden. ‘Ik betaal al wegenbelasting’ Er zijn vooral reacties van gespreksdeelnemers die aangeven “dat ze al genoeg wegenbelasting betalen” of dat “de combinatie van tolheffing en wegenbelasting onlogisch is”. Enkele respondenten wijzen erop dat de invoering van tolheffing over een tracé van slechts twintig kilometer hun enigszins buiten proporties lijkt. ‘Geen bezwaar, maar…’ Daarnaast zijn er gespreksdeelnemers die aangeven dat zij er weliswaar geen bezwaar tegen hebben dat de A4 Zuid een tolweg wordt, maar dat zij zelf weinig gebruik ervan zullen maken. Daarnaast zijn er

17


respondenten die verwachten dat alleen doorgaand verkeer tol gaat betalen. “Ik vind dat West-Brabanders ontheffing moet worden verleend” ‘Geen tolweg’ Ten slotte zijn er respondenten die bepleiten dat het heffen van tol vermeden zou moeten worden. Zij stellen dat de planners naar andere oplossingen moeten zoeken. “Als ze het financieel niet rond kunnen krijgen, laten ze dan voor een goedkopere uitvoering kiezen en niet voor een tolweg”. Deze respondenten pleiten ervoor dat de oplossing wordt gezocht in een combinatie van verbeteringen aan de N259 en beter openbaar vervoer.

2.4.2. Toerusting tolweg De gespreksdeelnemers is gevraagd welke verwachtingen zij hebben van een tolweg. De meeste gespreksdeelnemers herhalen hun belangrijkste eis dat de tolweg filevrij moet zijn, zonder verdere specificatie van de voorzieningen die dit bewerkstelligen. Ook over andere aspecten van de toerusting van de weg zijn er weinig ideeën. Wel verwacht een aantal respondenten dat de nieuwe weg wordt voorzien van ZOAB, om de geluidsoverlast zo veel mogelijk te beperken. Om dezelfde reden gaan er eveneens stemmen op voor een ‘verzonken’ weg. Dit zou ook de veiligheid van de omwonenden ten goede komen, gezien de verwachte toename van de doorvoer van gevaarlijke stoffen.

2.4.3. Betaalsysteem In eerste instantie wordt gesproken over tijdverlies bij tolpoortjes, waarbij wordt verwezen naar de péages op de Franse autoroutes. Al snel wordt ook melding gemaakt van ”pasjes” en “kastjes in de auto”. Uiteindelijk is men het erover eens dat de meeste weggebruikers zonder oponthoud elektronisch moeten kunnen betalen. Alleen voor incidentele weggebruikers, vooral buitenlanders, zou er een tolpoortje moeten staan aan de kop en de staart van het tracé en bij op- en afritten. “Het gaat maar om krap twintig kilometer. Er mag dus geen enkel tijdverlies optreden bij de betaling, want dat gaat ten koste van je tijdwinst”

2.4.4. Tarief en kortingen Er bestaat een voorkeur voor een eenheidstarief van één euro voor een enkele reis langs het gehele traject. Een substantieel aantal gespreksdeelnemers verwacht dat een hoger tarief ontmoedigend zal werken, zowel voor henzelf als voor anderen. Er is een groep respondenten die aangeeft dat zij geen tariefdifferentiatie verwachten. Zij stellen dat dit te veel administratieve rompslomp zou geven die tot extra kosten zou leiden.

18


Enkele respondenten geven echter aan dat zij bij de invoering van een elektronisch betaalsysteem verwachten dat tariefdifferentiatie gemakkelijk kan worden doorgevoerd, met name voor weggebruikers die halverwege de weg opkomen en in principe dus maar de helft zouden moeten betalen. Er zijn eveneens respondenten die verwachten dat omwonenden gratis of tegen een korting gebruik kunnen maken van de weg, omdat zij ook de meeste overlast ervan ondervinden. Ook zijn er die kortingen bepleiten voor frequente gebruikers. De instelling van een speciaal tarief in de spits vindt een aantal respondenten een goed idee. Zij zijn het er echter niet over eens of het spitstarief hoger of lager moet zijn dan het normale tarief.

19


3. Weggebruikers ...............................................................................

3.1

Inleiding

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de focusgroep met weggebruikers die op dinsdag 30 september van 19.00 tot 21.00 uur is gehouden te Bergen op Zoom. De deelnemers aan de focusgroep met weggebruikers zijn geselecteerd omdat zij regelmatig gebruik maken van de N259. Naast respondenten uit Steenbergen (1), Welberg (2), Bergen op Zoom (1) en Halsteren (1) zijn vier respondenten geselecteerd die afkomstig zijn van het eiland Tholen (twee uit Tholen-stad , één uit Poortvliet en één uit Stavenisse). De Tholenaren zijn geselecteerd omdat voor hen de N259 momenteel de enige verbinding vormt in de richting van Bergen op Zoom of Rotterdam. Voorts varieerde de groep gespreksdeelnemers naar: − het belangrijkste ritmotief (privé, woon/werk of zakelijk); − sekse (zowel mannen als vrouwen); − opleidingsniveau en beroep.

3.2

Huidige weg

De groep is het erover eens dat op de huidige route tussen Bergen op Zoom en Dinteloord veel tijd wordt verloren. Er worden verschillende oorzaken genoemd: Landbouwverkeer Een aantal respondenten geeft aan dat langzame landbouwvoertuigen het overige verkeer regelmatig ophouden. “Als je bij het begin achter een trekker zit, dan zit je erachter tot hij afslaat, want er komt te veel verkeer van de andere kant om ‘m in te kunnen halen”. Bietencampagne De bietentrucks leiden tijdens de suikerbietencampagne tot extra vertragingen. Bovendien valt er veel klei van deze trucks, die bij regen zorgt voor slipgevaar, zodat langzamer gereden wordt. Toenemende verkeersdrukte en regulerende maatregelen Er wordt gewezen op de toename van het verkeer op de N259. De betrokken respondenten stellen dat in de afgelopen jaren de vertragingen als gevolg van filevorming aanzienlijk zijn toegenomen. Vooral in de avondspits staat het verkeer vast. “Als je om vier uur ’s middags aan komt rijden is het al hommeles…”

20


Ook verkeersregulerende voorzieningen leiden tot meer vertragingen. De respondenten noemen in dit verband met name de rotondes.

3.3

De nieuwe weg

3.3.1. Noodzaak onomstreden De hele groep zou het liefst zien dat de A4 Zuid zo snel mogelijk wordt aangelegd. Zij geven aan dat zij zich als weggebruiker al jaren ergeren aan de files en het langzame verkeer op de A259. Minder ergernis en aanzienlijke tijdwinst zijn voor deze groep de belangrijkste winstpunten van de aanleg van de A4 Zuid. Een substantieel aantal respondenten merkt op dat er al heel lang plannen worden gemaakt voor de aanleg van het ontbrekende stuk snelweg tussen Dinteloord en Bergen op Zoom. “Rond 1968 heb ik er voor het eerst over gehoord”. Om de zoveel jaar komen de plannen voor de aanleg van de A4 Zuid weer in het voetlicht te staan, zo stelt een aantal respondenten. Meestal vlak voor de verkiezingen. Na de verkiezingen hoor je er vervolgens niets meer over, zo wordt gesteld. Al met al heeft in de loop der jaren bij de bewoners van dit deel van het land een sceptische houding postgevat, zo geven enkele respondenten aan. Een bewoner van het eiland Tholen stelt: “Als er iets over de nieuwe snelweg in de krant staat, dan geloven wij in Tholen er niets meer van. We hebben zulke berichten al zo vaak gelezen en er is uiteindelijk niets gebeurd” Anderen zeggen op grond van het jarenlang gescherm met plannen een ferme dosis wantrouwen te koesteren jegens de overheid. Zij zeggen ervan overtuigd te zijn dat de overheid niet in deze regio geïnteresseerd is.

3.3.2. Tracé niet voor iedereen belangrijk De West-Brabantse respondenten hebben allen een uitgesproken voorkeur voor één van de tracévarianten, hetzij voor de westelijke, hetzij voor de ‘centrale’ (tussen Welberg en Steenbergen door). De westelijke route om Steenbergen oogst de meeste bijval, vooral vanwege de betere ontsluiting van het industrieterrein bij Steenbergen. Enkele respondenten prefereren het tracé tussen Steenbergen en Welberg door, omdat die route korter en rechter is. De Tholense respondenten geven aan dat het hun om het even is waar de weg komt te lopen, zo lang de weg maar zo spoedig mogelijk wordt aangelegd en goed aansluit op de weg vanuit Tholen. Bij nader inzien verwacht een aantal van hen echter dat het tracé westelijk om Steenbergen het eiland Tholen beter ontsluit.

21


3.3.3. Verwachtingen nieuwe weg Aan de gespreksdeelnemers is gevraagd een inschatting te maken van de mogelijke effecten die men van de A4 Zuid verwacht. De verwachtingen zijn deels positief, deels negatief. De positieve verwachtingen overheersen. Positief − Tijdwinst voor weggebruikers; de weggebruikers verwachten per rit in de spits 15 tot 20 minuten tijdwinst te boeken. − De ontlasting van de huidige tweebaansweg leidt tot meer rust voor omwonenden van de N259. − Minder ergernis voor de weggebruikers. De ergernis ten gevolge van files, langzaam verkeer en tijdverlies valt weg. − Meer veiligheid voor weggebruikers doordat vrachtverkeer en doorgaand verkeer uitwijken naar de A4 Zuid. Met name acht men het positief dat geen gevaarlijke stoffen meer dwars door Halsteren worden vervoerd. Negatief − Nieuwe weg trekt verkeer aan, vooral langeafstandsverkeer dat nu via Breda rijdt. Dit leidt tot een toename van o Geluidsoverlast; o Overlast door uitlaatgassen. − Overlast voor omwonenden tracé. Een aantal respondenten zegt echter te verwachten dat de overlast voor omwonenden zal worden beperkt, door het nemen van gerichte maatregelen. In dit verband worden de “natuurschermen” die bij Breda zijn opgetrokken langs de A16, als voorbeeld genoemd. − Door de nieuwe weg wordt de haven van Steenbergen ontoegankelijk voor vaartuigen met hoge masten.

3.4

Beprijzing

De gespreksdeelnemers is voorgehouden dat de overheid onvoldoende middelen heeft om het gehele tracé van de A4 Zuid te financieren en dat derhalve een PPS-constructie met tolheffing in beeld komt. Met andere woorden: u heeft de keuze tussen een tolweg of geen weg!

3.4.1. Tolweg Meningen verdeeld over tol Over de wenselijkheid van tolheffing lopen de meningen uiteen. Het zijn echter vooral de Brabanders die zo hun twijfels hebben. Enkelen vinden het unfair dat West-Brabanders wel tol moeten betalen voor de snelweg in hun regio, terwijl andere Nederlanders niets hoeven te betalen voor de snelwegen bij hun woonplaats. Zij wijzen erop dat dit strijdig is met het principe van rechtsgelijkheid. Het is opvallend dat de Tholenaren er geen bezwaar tegen maken dat er op de A4 Zuid tol zal worden geheven, als dat nodig is om de weg snel aan te leggen. De Tholenaren zijn bereid om de last van de tolheffing te dragen.

22


“Ik heb ervoor gekozen om goedkoop te gaan wonen op Tholen, dan moet ik ook accepteren dat ik die tol moet betalen” De meerderheid is van mening dat de nieuwe weg snel moet worden aangelegd. Over de wenselijkheid van tolheffing lopen de meningen uiteen. Maar als men slechts de keuze heeft uit een tolweg en geen weg, dan kiest men uiteindelijk toch voor de tolweg. Niet altijd over nieuwe weg De Brabantse respondenten voorzien dat zij slechts in bepaalde gevallen gebruik zullen maken van de nieuwe weg. Het gaat hierbij om zakelijke ritten waarvan de kosten kunnen worden afgewenteld. Ook zou het een optie zijn als men haast heeft. Respondenten die halverwege de nieuwe weg wonen, geven aan dat zij waarschijnlijk meestal de oude weg zullen nemen, omdat tol betalen voor tien kilometer snelweg kosten noch moeite loont. Zij wijzen er in dit verband op dat voor hen de noodzaak ontbreekt om gebruik te maken van de tolweg. In dit verband is aan de respondenten voorgehouden dat, als de A4 zuid is aangelegd, het gebruik van de oude weg ontmoedigd zal worden, bijvoorbeeld door de aanleg van nog meer rotondes. Dat zal een aantal weggebruikers niet weerhouden om van de bestaande route gebruik te maken. Anderen zullen mogelijk uitwijken naar de tolweg. “Rotondes, afremmen, optrekken, inhalen, langzaam rijden: dat kost al met al net zo veel als tol” 3.4.2. Verwachtingen ten aanzien van een tolweg De respondenten hebben de volgende verwachtingen ten aanzien van een tolweg: − − − − − −

Er mogen nooit files op de tolweg staan, want je betaalt om door te kunnen rijden en je niet te ergeren; Goed wegdek; Geen oponthoud bij ‘tolpoortjes’; Geen landbouwverkeer; Incidenten moeten snel opgelost worden. Er moet een goede hulpdienst zijn die in geval van nood snel ter plekke is; Tweemaal drie rijstroken.

3.4.3. Tolsysteem Allereerst is de respondenten gevraagd in hoeverre zij ervaring hebben met tolheffing voor wegen en tunnels in binnen- en buitenland. Er zijn geen negatieve ervaringen. − − −

23

Het systeem met het vignet in Zwitserland en Oostenrijk is simpel en gemakkelijk, zo wordt gesteld. De ervaringen zijn positief; In Noorwegen staan bij tolwegen zes poortjes naast elkaar. Er is nagenoeg geen oponthoud. In Frankrijk betaal je achteraf bij de tolpoortjes voor het aantal op de autoroute afgelegde kilometers. Er is nooit lang oponthoud: positief.


−

De Liefkenshoek-tunnel in Antwerpen en de Kil-tunnel bij ’sGravendeel zijn vooral duur, maar daardoor ook rustig. Er zijn nooit rijen bij het betaalpunt.

De respondenten geven de voorkeur aan een systeem waarbij de doorstroming optimaal en het oponthoud minimaal is. Een elektronisch systeem met een tag zou aan deze voorwaarde het best voldoen. Ook een gps-systeem komt hierbij ter sprake. Dit systeem heeft de toekomst, zo stellen de respondenten, maar voor een los stuk tolweg van beperkte lengte is het wellicht niet het meest aangewezen systeem.

3.4.4. Tarief Na enige discussie stelt de groep vast dat een tarief van circa 2 euro een redelijke prijs is voor een enkele reis langs het gehele traject. Enkele Brabantse respondenten willen niet meer betalen dan één euro per rit. De Tholenaren zijn over het algemeen bereid om iets meer te betalen dan de Brabanders.

24


4. Ondernemers uit de regio ...............................................................................

4.1

Inleiding

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de focusgroep met lokale ondernemers die op woensdag 1 oktober van 19.00 tot 21.00 uur is gehouden te Bergen op Zoom. De deelnemers aan deze focusgroep zijn ondernemers uit de regio Bergen op Zoom/Steenbergen. De meesten (4) zijn eigenaar/directeur van een klein bedrijf. Twee van de deelnemers zijn directeur van een groter bedrijf. Eén gespreksdeelnemer is voorzitter van een koepelorganisatie van ondernemers uit de regio West-Brabant/Zeeland.

4.2

Huidige weg

Tijdverlies en ergernis De ondernemers geven aan dat zij veel tijd verliezen op de huidige weg tussen Bergen op Zoom en Dinteloord. Dit tijdverlies is terug te voeren op: landbouwverkeer, vrachtverkeer, spitsdrukte en rotondes die de doorstroming vertragen. “Ze hebben rotondes aangelegd waar vrachtwagens nauwelijks omheen kunnen. Ze snappen er niets van!” “Waarom leggen ze geen parallelweg aan voor landbouwverkeer?” Tijdens de bietencampagne is de veiligheid van het wegdek in het geding doordat de modder die van de bietentrucks valt in de regen glibberig wordt. Tijdverlies, drukte en onveiligheid leiden tot stress en ergernis bij zakelijke weggebruikers, omdat soms afspraken met klanten en opdrachtgevers niet nagekomen kunnen worden. In ruimer verband uit een aantal gespreksdeelnemers het vermoeden dat de slechte verbinding via de N259 het ondernemersklimaat in de regio negatief beïnvloedt. Steenbergen zou hierdoor als vestigingsplaats voor bedrijven minder aantrekkelijk zijn.

4.3

Nieuwe weg

4.3.1. Noodzaak onomstreden Alle deelnemers aan deze focusgroep zijn vurige pleitbezorgers van de aanleg van de A4 Zuid. De respondenten geven aan dat zij vooral de wens koesteren dat de A4 Zuid op korte termijn wordt aangelegd. Hoe het tracé precies loopt en hoe de weg er precies uit komt te zien, zijn bijzaken.

25


De respondenten geven eveneens aan dat volgens hen gekozen moet worden voor de meest praktische en goedkoopste variant, als dat de aanleg van de weg bespoedigt. Bovendien verwachten zij dat het gehele tracé in één keer wordt aangelegd en bijvoorbeeld niet eerst het gedeelte tussen Dinteloord en Steenbergen en dan tien jaar later de rest.

4.3.2. Er wordt al lang over gesproken De respondenten geven aan dat er al lang over de A4 Zuid wordt gesproken. De aanleg van de A4 Zuid is vanuit Den Haag in het verleden regelmatig aangekaart en vervolgens weer doodgezwegen. “Voor de verkiezingen wordt het onderwerp weer van stal gehaald, na de verkiezingen hoor je er niets meer over”. “Het kerkhof hier ligt vol met Haagse mussen waarmee we ooit blij gemaakt zijn”. Een aantal respondenten geeft aan dat de aansluitingen op het bestaande snelwegnet al jaren op de A4 Zuid “liggen te wachten”. Bij de Philip Morris-fabriek kan de weg zo worden aangesloten op de bestaande snelweg, aldus deze respondenten. Ook bij Dinteloord kan de A4 Zuid gemakkelijk op de bestaande snelweg worden aangesloten, zo vervolgen zij. “Waar wachten ze op?”

4.3.3. Weinig politieke aandacht voor de regio De opvatting heerst dat zowel de landelijke als de provinciale overheid slecht voor dit gedeelte van West-Brabant zorgen. “Wij zitten niet alleen ver van Den Haag, maar ook ver van Den Bosch af; de politiek heeft geen oog voor de belangen van deze regio; en wat de provincie betreft: het geld blijft hangen in de buurt van Den Bosch”. ‘Wij merken hier niets van Den Bosch; wij zijn eigenlijk de regio Oost-Zeeland”. Enkele respondenten schetsen het speciale karakter van de regio. Deze regio, zo geven deze respondenten aan, vormt de verbinding tussen de beide grote havensteden Rotterdam en Antwerpen, alsmede de bijbehorende industriegebieden. De politiek heeft geen oog voor de plaatselijke economische belangen, die gebaat zijn bij goede verbindingen, zo wordt gesteld. “Er is al 28 jaar gedonder. Steeds worden we voor de gek gehouden door de politiek. En dat terwijl andere projecten wel doorgaan, zoals de Betuwelijn. En hoe snel hebben ze niet besloten om die tunnel in Maastricht aan te leggen?” Opmerkelijk is de analyse van het belangrijkste verschil met de rest van de provincie Brabant. “Gezien de ligging tussen Rotterdam en Antwerpen is deze regio noord-zuid georiënteerd. De rest van de provincie

26


Brabant is oost-west georiënteerd. De A4 Zuid ontbreekt niet alleen in onze regionale, maar ook in de landelijke infrastructuur. Het is vreemd dat de politiek hiervoor geen oog heeft”. Ten slotte wordt benadrukt dat de regio Steenbergen/Bergen op Zoom deel uitmaakt van een economische groeiregio, het Deltagebied tussen Rotterdam en Antwerpen. De nationale overheid dient ervoor te zorgen dat de verbindingen binnen deze groeiregio op peil zijn, zo wordt gesteld.

4.3.4. Tracé minder belangrijk Het tracé is onbelangrijk, als de weg er maar snel komt, zo menen de ondernemers. De oostvariant is verlaten, terwijl de westvariant nog onvoldoende is onderzocht. De provincie en de gemeenten hebben hun voorkeur uitgesproken voor de westelijke route om Steenbergen. Laat hiermee de discussie over het tracé afgesloten zijn. Laat de westelijke variant niet opnieuw ter discussie staan, zo stellen de West-Brabantse ondernemers eensgezind. “Alsjeblieft geen vertragende procedures meer van de kant van de gemeenten”. De op- en afritten die momenteel gepland staan, worden door de ondernemers goedgekeurd.

4.3.5. Meer voordelen dan nadelen Aan de gespreksdeelnemers is gevraagd een inschatting te maken van de mogelijke effecten die men van de A4 Zuid verwacht. De verwachtingen zijn overwegend positief, al worden ook enkele negatieve effecten genoemd. Voordelen − tijdwinst voor de ondernemer die een zakelijke rit maakt; − meer zekerheid omtrent reistijd (de reistijd varieert momenteel aanzienlijk); − lager brandstofverbruik en dus besparingen; − betere verbindingen in het Deltagebied; − meer A-locaties in de regio als vestigingsplaats voor bedrijven; − de aanleg van de A4 Zuid zal volgens de ondernemers een economische impuls betekenen, niet alleen voor West-Brabant, maar ook voor Zeeland. Nadelen − de jachthaven van Steenbergen wordt onbereikbaar; − de natuurgebieden ten oosten van de A4 Zuid worden minder goed bereikbaar vanuit bijvoorbeeld Steenbergen en Halsteren, doordat de A4 Zuid als een barrière fungeert. − de A4 Zuid loopt bij Steenbergen dwars door gebied met glastuinbouw; er zijn glastuinders die recentelijk nog flink in hun bedrijf hebben geïnvesteerd. Het gaat veel geld kosten om deze ondernemers uit te kopen, zo wordt gesteld.

27


4.4

Beprijzing

4.4.1. Tolweg mag De ondernemers hebben er geen bezwaar tegen als de A4 Zuid een tolweg wordt. Zij spreken de verwachting uit dat zij het tolgeld ‘terugverdienen’ doordat ze aanzienlijke tijdwinst boeken ten opzichte van de huidige situatie. “Je moet de tolkosten in principe doorberekenen aan je klanten, maar in de praktijk zullen je tolkosten ruimschoots worden gecompenseerd door de tijdwinst die je maakt. Dus netto besparingen.” De ondernemers stellen als voorwaarde dat de geïnde tolgelden inderdaad gebruikt worden voor de afbetaling van de A4 Zuid, en niet verdwijnen in de algemene middelen.

4.4.2. Toerusting tolweg Behalve de voorwaarde dat de betaling van de tol hun geen extra tijd mag kosten, hebben de ondernemers uit de regio geen speciale wensen ten aanzien van de inrichting en de ‘aankleding’ van de tolweg. Zij benadrukken echter wel dat zij verwachten dat de tolweg ‘naadloos’ aansluit op het bestaande wegennet. “Als ze er maar voor zorgen dat we aan het eind niet in een fuik lopen…”

4.4.3. Tolsysteem Een voorwaarde voor de regionale ondernemers is dat de tolbetaling hun geen tijd kost. Er bestaat dan ook een voorkeur voor freeflowsystemen. Hoe dit systeem precies in elkaar steekt, is de ondernemers om het even. Een tag of een gps-systeem zouden beide in aanmerking komen. Ook een vignet zou eventueel nog tot de mogelijkheden behoren. Zo lang er voor hen geen tijdverlies optreedt, vinden de ondernemers het best. Voor buitenlanders zou er dan een aparte betaalvoorziening moeten komen, zo voegen enkele respondenten hieraan toe. Er bestaat een voorkeur voor betaling achteraf na ontvangst van een nota waarop de ritten gespecificeerd staan aan de hand van de voertuigcode, de datum en de tijd.

4.4.4. Tarief De regionale ondernemers zijn voorstanders van een eenheidstarief. Tariefdifferentiatie lijkt hun geen goed idee. De reden hiervoor is dat tariefdifferentiatie volgens hen de tolheffing onnodig compliceert en leidt tot hogere administratieve kosten. “Hou het toch simpel, gewoon altijd hetzelfde tarief!” Daarnaast stellen enkele respondenten dat de afbetaling van de weg langer duurt als op grote schaal kortingen worden verstrekt. Het

28


merendeel van de respondenten gaat er namelijk vanuit dat de weg in circa twintig jaar zal zijn afbetaald. Daarna wordt de weg weer gratis toegankelijk, zoals de hoofdwegen in Nederland.

29


5. Transporteurs ...............................................................................

5.1

Inleiding

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de focusgroep met transporteurs die op dinsdag 7 oktober van 19.00 tot 21.00 uur is gehouden te Rotterdam. Het was de bedoeling om voor deze groep vooral transporteurs uit te nodigen die vanuit Rotterdam rijden op Antwerpen, Zeebrugge, Vlissingen et cetera, en in mindere mate transporteurs die vanuit Rotterdam op bijvoorbeeld Steenbergen rijden of transporteurs die in de regio West-Brabant gevestigd zijn. Het heeft veel moeite gekost om de eerstgenoemde transporteurs te rekruteren. Achteraf gezien – en vooruitlopend op de resultaten – is dit niet onlogisch. De aanleg van de A4 Zuid is voor transporteurs in de regio Rijnmond niet urgent, omdat hun verschillende goede alternatieve routes ter beschikking staan. Deelname aan een focusgroep over de A4 Zuid heeft voor hen geen prioriteit. Ten einde het gemis aan de input van langeafstandsvervoerders van buiten West-Brabant te compenseren, zijn achteraf vijf korte telefonische interviews gehouden met vertegenwoordigers van deze doelgroep. De resultaten hiervan zijn verwerkt in dit hoofdstuk. Uiteindelijk hadden in de focusgroep drie transporteurs uit de regio West-Brabant zitting naast één transporteur uit Rotterdam. Alle respondenten hadden een functie op directie- of managementniveau. Eén van de respondenten is tevens werkzaam voor de belangenorganisatie TLN en sprak niet alleen als transporteur, maar ook als TLN-er. In de tekst wordt steeds aangegeven wat is gezegd door Brabantse en wat door Rotterdamse transporteurs. De vijf achteraf telefonisch geïnterviewde respondenten zijn allen ritplanners bij grote transportbedrijven in de regio Rijnmond.

5.2

Transporteurs uit de regio

In deze paragraaf wordt ingegaan op de transporteurs die gevestigd zijn in de regio, dus in Halsteren, Steenbergen of Bergen op Zoom. In paragraaf 5.3 wordt ingegaan op de transporteurs die elders gevestigd zijn en Halsteren en Steenbergen niet als bestemming hebben.

5.2.1. A4 Zuid gewenst Tijdverlies op N259 De transporteurs uit de regio geven aan dat de huidige verbinding tussen Dinteloord en Bergen op Zoom (N259) naar hun mening niet voldoet. Zij geven aan dat hun chauffeurs op de N259 te veel tijd te verliezen als gevolg van langzaam landbouwverkeer en de steeds vaker

30


voorkomende files. De chauffeurs zouden graag zien dat de A4 Zuid er zo snel mogelijk komt. “De huidige route is een ramp. Er zijn stukken waar de chauffeurs gemiddeld zeven trekkers tegenkomen. Het is met een truck onmogelijk om deze trekkers in te halen en dus is er veel tijdverlies”. “De laatste tijd komen mijn chauffeurs aan het eind van de middag bij Dinteloord helemaal vast te staan”. Ook de drempels, de rotondes en dergelijke worden door de chauffeurs gezien als vertragende obstakels, zo stellen de transporteurs uit de regio. Ook bredere belangen gediend door nieuwe weg Een nieuwe weg zou volgens de transporteurs uit de regio uitkomst bieden, mede omdat dan ook minder verkeer door Steenbergen en Halsteren zou rijden. Bovendien vermoeden de plaatselijke transporteurs dat de A4 Zuid belangrijk is voor een snelle verbinding tussen Rotterdam en Antwerpen. Met name voor het vervoer van containers tussen Rotterdam en Zeeland, Bergen op Zoom en Antwerpen is de aanleg van de A4 Zuid gewenst, zo stellen de transporteurs uit de regio. Niets nieuws onder de zon De discussie over de aanleg van het ontbrekende stuk snelweg wordt al 40 jaar gevoerd, zo stellen de transporteurs uit de regio. De aanleg van de A4 Zuid tussen Dinteloord en Bergen op Zoom wordt volgens deze respondenten urgent, gezien de oplopende vertragingen op de N259. De weg kan volgens hen gemakkelijk worden aangelegd. Het onvoltooide wegdeel bij de Philip Morris-fabriek in Bergen op Zoom wordt ervaren als een schrijnend bewijs dat de weg er al lang had kunnen liggen.

5.2.2. Tijdwinst door nieuwe weg belangrijk Met de nieuwe A4 denken de transporteurs uit de regio per rit (vanuit de regio naar Rotterdam) circa 15 minuten te kunnen besparen. Deze gewonnen tijd kan bedrijfseconomisch zeer voordelig zijn. Hiervoor geven deze transporteurs de volgende redenen: − − −

−

31

Als de chauffeur (na het traject tweemaal heen en terug te hebben afgelegd) eerder klaar is met werken en dus een uur eerder naar huis kan, dan scheelt dat loonkosten. Aan het eind van de werkdag betekent een kwartier tijdwinst dat de vrachtwagen nog net geladen kan worden voor de volgende dag. Wanneer er over dit traject meerdere ritten worden gemaakt, kan de dankzij de cumulatieve tijdwinst een rit of een halve rit extra gemaakt worden. Bij een groot wagenpark kunnen dan minder trucks worden ingezet. Gezien de krimpende marges in de vervoersbranche is elke tijdwinst uiterst belangrijk. De beperkte tijdwinst dankzij een nieuwe weg is bedrijfseconomisch dus van grote betekenis.


5.3

Transporteurs buiten de regio

Voor transporteurs die niet gevestigd zijn in de regio West-Brabant en die ook geen ritten uitvoeren naar bestemmingen in de regio, is de aanleg van de A4 Zuid minder urgent. Dit geldt vooral voor transporteurs die vanuit de Randstad rijden op bestemmingen zoals Antwerpen, Zeebrugge en Oostende. Het geldt eveneens voor transporteurs die vanuit de Randstad op Vlissingen of Terneuzen rijden. Deze transporteurs geven aan dat de aanleg van de A4 Zuid voor hen minder urgent is, omdat hun voor ritten op genoemde bestemmingen meerdere alternatieve routes ter beschikking staan. De meest gekozen route van Rotterdam naar Antwerpen loopt momenteel via de A29, de A59 en de A17. Hier doen zich tot op heden geen files voor, zo geven de transporteurs aan. De A16 is vooralsnog een minder aantrekkelijk alternatief, omdat chauffeurs er ten gevolge van wegwerkzaamheden aanzienlijke vertraging oplopen. De transporteurs voorzien echter dat de A16 in de nabije toekomst eveneens een goede verbinding met Antwerpen zal vormen.

5.4

Vaststellen route in overleg

De transporteurs werken in principe met een planner die in overleg met de chauffeurs de route bepaalt. In de praktijk is de chauffeur vaak beter op de hoogte van de actuele situatie en heeft de vrijheid om van de route af te wijken. Onderweg is veel onderling contact en er wordt continu overlegd. Als een chauffeur ervoor kiest om via een toltunnel te rijden, bijvoorbeeld via de Liefkenshoektunnel bij Antwerpen, dan vormt dat geen probleem. “In principe rijden mijn chauffeurs een vaste route, maar als de verkeerssituatie hun aanleiding geeft om een andere route te kiezen, dan kan dat. Ook eventuele tolkosten zijn natuurlijk voor ons bedrijf”. Als dit zo veel tijdwinst oplevert dat de vrachtwagen nog geladen kan worden, dan eindigt daar de discussie. Als het dagprogramma van de chauffeur ruimte biedt voor enige vertraging, dan zal een chauffeur van sommige transporteurs minder gemakkelijk toestemming krijgen om een toltunnel te nemen. De keuze tussen een snelle tolweg en een langzame onbetaalde weg met files hangt samen met de speling die de chauffeur in zijn dagschema heeft. Als hij in geval van tijdwinst nog een halve rit extra kan maken of kan laden, zal de chauffeur in overleg met de ritplanner geneigd zijn voor de tolweg te kiezen, zo geven de transporteurs aan. De consequentie van het gebruik van tolroutes is namelijk dat de marges van een opdracht verder dalen door de tolkosten. In tegenstelling tot vaste kunnen incidentele kosten namelijk niet doorberekend worden aan de klant.

32


5.5

Beprijzing

5.5.1. Tolweg extra kosten De transporteurs stellen dat zij het gevoel hebben al voldoende te betalen voor het gebruik van de wegen: “Eurovignet, accijnzen, wegenbelasting… en nu tol… houdt het nooit op?” De transporteurs vragen zich af waar al dat geld blijft. Zij vinden dat de A4 Zuid in principe uit deze middelen betaald zou moeten worden. Enkele respondenten keuren het af als naast de wegenbelasting op Nederlandse wegen tolheffing zou plaatsvinden. “Tol óf wegenbelasting, niet allebei!”

5.5.2. Gebruik tolweg De transporteurs uit de regio stellen dat zij van de A4 Zuid gebruik zullen maken, ook als het een tolweg wordt. Zij spreken de verwachting uit dat zij de tolkosten ‘terugverdienen’ doordat de reistijden korter worden. De transporteurs van elders verwachten slechts bij hoge uitzondering gebruik te zullen maken van de tolweg. Zo lang er goede alternatieve routes zijn waarop geen tol hoeft te worden betaald, zal de transporteur zijn chauffeurs geen gebruik laten maken van de tolweg. Op lange ritten is de verwachte tijdwinst bovendien onvoldoende. “Een tolweg is prima zo lang het echt tijdwinst oplevert en er geen andere alternatieven zijn; als dat zo is, zal ik er gebruik van maken”. Als het verkeer echter vaak vast komt te staan, wordt een tolweg zonder files aantrekkelijker. Een Rotterdamse ondernemer die met dertig vrachtauto’s op Frankrijk rijdt via een distributiecentrum bij Breda zegt, gezien de vele files op de A16, er nu al tien euro voor over te hebben om een vrachtwagen zonder oponthoud van Rotterdam naar Breda te laten rijden. Tarief 6 Euro Gevraagd naar een geschikt tarief voor een tolweg van twintig kilometer, berekenen de transporteurs dat een tarief van circa 6 euro te billijken zou zijn. De meeste respondenten geven er de voorkeur aan dat er geen tariefsdifferentiatie plaatsvindt.

5.5.3. Verwachtingen tolweg Doorstroming op een tolweg moet gegarandeerd zijn, zo stellen de transporteurs. Je mag op een tolweg nooit vast komen te staan. Dit heeft belangrijke consequenties, aldus de transporteurs. −

33

Goede vluchtstroken zijn een belangrijk hulpmiddel om ervoor te zorgen dat zich op een tolweg nooit files vormen: bij pech kunnen automobilisten uitwijken naar de vluchtstrook.


−

− −

Een file op het aansluitende traject na de tolweg kan een reden zijn om niet voor de tolweg te kiezen. Als je weet dat je na de tolweg vast komt te staan en je hebt alternatieve routes, dan zal je minder snel geneigd zijn om de tolweg te nemen, zo geven de transporteurs aan. Bij ongelukken dient de berging sneller plaats te vinden dan op de overige snelwegen. Binnen 5 minuten moet de hulpdienst aanwezig zijn, want er mag nooit file staan op de tolweg! In geval van files ten gevolge van bijvoorbeeld een ongeluk zou de weg tolvrij moeten zijn. Dit is ook het geval bij de Liefkenshoektunnel, zo geeft een respondent aan.

De beheerder van de weg zou verantwoording moeten afleggen over de besteding van de tolgelden, zo wordt gesteld. Eens dient de weg afbetaald en dus tolvrij te zijn. 5.5.4. Tolsystemen De transporteurs denken aan een systeem met een pasje en afleesapparatuur, waarbij de chauffeur hooguit even moet afremmen of terugschakelen. Stoppen bij een poortje wordt gezien als een tijdverslindend systeem. “Als je met de tolweg maar tien minuten kunt winnen, dan moet je niet gedwongen worden om eerst te stoppen bij een tolpoortje”. De gedachten van de transporteurs gaan vooral uit naar elektronische systemen waarbij geen tijdverlies optreedt voor de chauffeurs. Zij denken hierbij aan het Duitse OBU-systeem en aan een op tags gebaseerd tolsysteem zoals operationeel is bij de Westerschelde-tunnel. Eén respondent geeft aan dat hij het belangrijk vindt dat de verschillende tolsystemen op elkaar zijn afgestemd. Als de A4 Zuid een tolweg wordt, dan moet het tolsysteem worden afgestemd op tolsystemen die elders in Nederland operationeel zijn. Sommige tolsystemen waarbij bijvoorbeeld in de auto’s ‘kastjes’ worden aangebracht, vergen voor eigenaars van grote wagenparken aanzienlijke initiële investeringen. Bovendien weet één van de transporteurs dat je een abonnement op een tolweg meestal van tevoren moet betalen. Dit vinden de transporteurs onrechtvaardig, omdat “de eigenaar van de tolweg ondertussen rente trekt van het geld van de transporteur”. Toch geven de transporteurs de voorkeur aan een systeem op basis van tags. De prijs van een tag zelf valt mee, zo stelt één van de gespreksdeelnemers. Deze respondent betaalt een toltunnel inmiddels achteraf (met een tag en via een machtiging), ontvangt keurig een factuur en kan de BTW aftrekken. Alles tot volle tevredenheid.

34


6. Vrachtrijders ...............................................................................

6.1

Inleiding

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de focusgroep met vrachtrijders die op woensdag 8 oktober van 19.00 tot 21.00 uur is gehouden te Rotterdam. De deelnemers aan deze focusgroep zijn vrachtwagenchauffeurs uit de regio Rijnmond en omstreken (niet uit de regio Steenbergen / Halsteren / Bergen op Zoom). Alle aanwezige vrachtwagenchauffeurs rijden regelmatig vanuit de Randstad (de meesten vanuit de regio Rijnmond) op Antwerpen, Vlissingen, Zeebrugge en soortgelijke bestemmingen. De groep is gevarieerd samengesteld naar − − −

6.2

Branche; Soort lading; Bestemming (zowel nationaal als internationaal).

Routekeuze

Route samen met ritplanner bepaald De route wordt in beginsel vastgesteld door de planner. Daarbij ligt meestal alleen de route naar de eerste klant echt vast. De vervolgroute wordt in onderling overleg vastgesteld door de chauffeur en de ritplanner. Tijdens de rit hebben de planner en de chauffeur regelmatig contact. De beste planners zijn volgens de chauffeurs ex-vrachtrijders. De meeste chauffeurs hebben de mogelijkheid om naar eigen inzicht af te wijken van een van tevoren uitgestippelde route. Een aantal chauffeurs moet de ritplanner hiervoor eerst om toestemming vragen. In de praktijk komen afwijkingen van voorgenomen routes steeds vaker voor, omdat de verkeersdrukte steeds grilliger patronen volgt, zo geven de chauffeurs aan. Voorheen deden fileproblemen zich meestal voor op een beperkt aantal wegen. Op de meeste wegen deden zich daarentegen nauwelijks problemen voor. Dat is volgens de chauffeurs nu anders. ‘Wij hebben niets meer in de hand, het is allemaal onvoorspelbaar geworden”. Chauffeurs zoeken tegenwoordig steeds vaker naar een snellere route om op tijd te kunnen aankomen bij hun klanten, hiertoe ook aangezet door hun bazen die zich geconfronteerd zien met krimpende marges. In het bijzonder als een lading bederfelijk is, moet de chauffeur ervoor zorgen dat hij niet te veel tijd verliest. Er doen verhalen de ronde over klanten die een te late levering niet accepteren en de volle vrachtwagen heen zenden.

35


Toltunnels en –wegen als uitwijkoptie De chauffeurs geven aan dat zij in de meeste gevallen slechts van een tolweg of –tunnel gebruik maken als zij hierdoor aanzienlijke tijdwinst boeken (of tijdverlies vermijden). Zo wordt gebruik gemaakt van de Liefkenshoek-tunnel bij Antwerpen als het verkeer op de Antwerpse ring vaststaat. Waar geen tijdwinst te behalen valt, worden toltunnels niet gebruikt. Een voorbeeld is de Kiltunnel bij ’s-Gravendeel, die door geen van de chauffeurs wordt gebruikt. De Westerschelde-tunnel maakt wel deel uit van één van de vaste routes van Rotterdam naar Oostende en Zeebrugge via Zeeland. “Maar hier moest vroeger ook betaald worden voor de veerpont”.

6.3

Doorgaande ritten

6.3.1. Huidige doorgaande routes voldoen Chauffeurs die vanuit Rotterdam rijden op Antwerpen, Zeebrugge, Oostende, Vlissingen of Bergen op Zoom kunnen kiezen uit meerdere routes. De routekeuze wordt steeds weer afgesteld op de actuele verkeerssituatie en op eventuele werkzaamheden die leiden tot verminderde doorstroming. Zij kunnen vanuit Rotterdam of elders in de Randstad kiezen uit de volgende routes: −

Naar Antwerpen, Zeebrugge, Oostende en Frankrijk via de A16. Aan deze weg worden momenteel werkzaamheden uitgevoerd waardoor het aantal rijstroken hier en daar beperkt is. Dit leidt tot files. Momenteel mijden de chauffeurs derhalve deze weg. “De A16 is momenteel een regelrechte ramp!” “Elke vrachtauto die over de A16 naar het zuiden rijdt, komt ter hoogte van Breda in de file te staan”. De vrachtwagenchauffeurs hebben echter wel het idee dat de A16 een prima weg zal zijn na afronding van de werkzaamheden. Het is voor de chauffeurs aantrekkelijk dat de A16 een tweemaal driestrooks snelweg wordt. Zij denken in de toekomst weer meer gebruik te gaan maken van deze weg.

−

Naar Antwerpen, Zeebrugge, Oostende en Vlissingen via de A29, de A59 en de A17. Dit is momenteel de meest gebruikte route. De vrachtwagenchauffeurs geven aan dat zij op deze route nooit vast komen te staan. “Het rijdt overal door, ook bij Roosendaal”.

−

36

Chauffeurs met bestemming Terneuzen of Zeebrugge kunnen, vooral buiten het toeristenseizoen, gebruik maken van de route door Zeeland via de N59 en de Westerscheldetunnel. Ook wordt soms gebruik gemaakt van de A58 in combinatie met de Westerscheldetunnel. Om de files op de ringweg van Antwerpen te ontlopen, wordt echter vaker gebruik gemaakt van de Liefkenshoektunnel.


Het is opvallend dat geen van de chauffeurs met deze ritbestemmingen gebruik maakt van de N259.

6.3.2. Aanleg A4 Zuid niet urgent voor doorgaande ritten Voor ritten naar Antwerpen, Zeebrugge, Vlissingen of Bergen op Zoom zou de nieuwe weg slechts één van de alternatieven vormen. Als de A4 Zuid een tolweg wordt, denken de chauffeurs er weinig gebruik van te maken, omdat hun voldoende alternatieven ter beschikking staan. Mochten de huidige routes in de toekomst drukker worden, dan hangt het af van het toltarief of gebruik wordt gemaakt van de A4 Zuid. De verwachte tijdwinst ten opzichte van de route via de A59 en de A17 bedraagt tien minuten. Dat is te gering om voor de tolweg te kiezen, zo geven deze chauffeurs aan. Wel wijzen de chauffeurs erop dat door de snelle ontwikkeling van de economie van de ‘Delta’ (bijvoorbeeld de komst van een nieuwe containerterminal bij Vlissingen) in de toekomst ook de verkeersstromen zullen aanzwellen. Zodra de filevorming toeneemt, wordt een alternatieve route noodzakelijk.

6.4

Ritten met regionale bestemming

Alleen chauffeurs die ritten uitvoeren met bestemming Steenbergen of Halsteren maken gebruik van de huidige tweebaansweg. Deze weg wordt door de betrokken vrachtrijders omschreven als “krap”. Bovendien is de weg voor vrachtrijders onprettig door de rotondes, de landbouwvoertuigen (“Wij kunnen die niet inhalen”), en de inhaalmanoeuvres van de personenauto’s. Vrachtwagenchauffeurs die met enige regelmaat ritten uitvoeren met bestemming Steenbergen, Halsteren en dergelijke zijn dan ook positief over de aanleg van de A4 Zuid. Ook als de A4 Zuid een tolweg wordt, verwachten zij er vaak gebruik van te zullen maken. Het levert hun namelijk aanzienlijke tijdwinst op.

6.5

Toltarief en –systeem

Tarief De vrachtwagenchauffeurs die op Antwerpen, Vlissingen en verder gelegen bestemmingen rijden, zouden de voorkeur geven aan een tarief van 3 à 4 euro. De chauffeurs spreken de verwachting uit dat chauffeurs met een bederfelijke lading of met een bestemming in de buurt van de A4 Zuid (Steenbergen, Halsteren) waarschijnlijk bereid zijn om een hoger bedrag te betalen. Tolsysteem zonder tijdverlies Bij de betaling mag geen tijdverlies optreden. De betaling dient gemakkelijk te verlopen. Liefst een systeem met een tag (die automatisch wordt afgelezen), of anders met een magneetkaart die voor de afleesapparatuur gehouden moet worden. Daarnaast moet er een poortje zijn voor incidentele gebruikers. Elektronische tolsystemen die werken met een ‘kastje’ in de auto worden minder positief beoordeeld, omdat de aanschafkosten van zo’n kastje vaak hoog zijn.

37


Speciale voorzieningen De vrachtrijders zouden graag zien dat de rechter rijstrook van de tolweg iets breder gemaakt wordt en zodoende beter wordt afgesteld op vrachtverkeer. Een brede vluchtstrook wordt door hen eveneens op prijs gesteld. Enkele vrachtrijders zouden ook graag zien dat er een scherm in de middenberm kwam, zodat er geen visueel contact meer mogelijk is tussen beide weghelften. Ten slotte zouden zij de voorkeur geven aan een tweemaal driestrooksweg.

38


7. Samenvatting, conclusies en aanbevelingen ............................................................................... In opdracht van de Adviesdienst Verkeer en Vervoer is door Ergo, bureau voor markt- en beleidsonderzoek, kwalitatief onderzoek verricht met betrekking tot de doelgroepen van de A4 Zuid. In het kader van dit onderzoek zijn vijf focusgroepen georganiseerd met vijf verschillende doelgroepen: omwonenden, weggebruikers, plaatselijke ondernemers, transporteurs en vrachtrijders. Aanvullend zijn tussen 13 en 17 oktober vijf korte telefonische interviews gehouden met ritplanners van transportbedrijven in de regio Rijnmond. Ter voorbereiding van de focusgroepen is een korte deskstudie verricht om input voor de gespreksrichtlijnen te verzamelen.

7.1

Samenvattende conclusies

7.1.1. Mening over aanleg A4 Zuid Gelatenheid Burgers en ondernemers in de regio Steenbergen-Halsteren-Bergen op Zoom wijzen erop dat er al ruim vijfentwintig jaar wordt gepraat over de aanleg van de A4 Zuid, maar dat er in al die tijd niets is gebeurd. De reacties op de nieuwe plannen zijn dan ook soms enigszins gelaten. Voor frequente gebruikers van de weg en voor plaatselijke ondernemers is de aanleg van de weg echter zo urgent, dat zij met nieuw elan de aanleg ervan bepleiten: de weg moet er zo snel mogelijk komen, zo stellen zij. Plaatselijke ondernemers en veelgebruikers vóór Ondernemers en andere frequente weggebruikers uit de regio Steenbergen-Halsteren-Bergen op Zoom willen dat de A4 Zuid zo snel mogelijk wordt aangelegd, omdat zij zich op de huidige weg voortdurend ergeren en er veel vertragingen oplopen. Frequente weggebruikers die op het eiland Tholen wonen en plaatselijke transporteurs, behoren tot de meest fervente pleitbezorgers van de nieuwe weg. De omwonenden en de weggebruikers wijzen erop dat zij zich ergeren aan de onveiligheid van en de overlast door de huidige weg (de N259). Voor transporteurs uit de regio en voor transporteurs van buiten de regio die regelmatig ritten uitvoeren naar de regio is de aanleg van de A4 Zuid eveneens een dringende kwestie. Sommige omwonenden tegen Een aantal omwonenden is echter beducht voor een A4 Zuid. Naar hun mening zou de aanleg van de A4 Zuid een negatief effect hebben op de natuur (en het landschap), de rust en het milieu in het onderzoeksgebied. Zij verwachten dat de nieuwe weg veel doorgaand verkeer zal aantrekken, wat een toename betekent van luchtvervuiling en geluidsoverlast (deze omwonenden signaleren dat nog niets bekend is over mogelijke geluidswerende voorzieningen). Deze omwonenden prefereren aanpassingen van de N259 en verbetering van het openbaar vervoer boven de aanleg van de A4 Zuid.

39


Er zijn ook omwonenden en weggebruikers die er bezwaar tegen maken dat juist deze snelweg van twintig kilometer de Nederlandse primeur heeft als tolweg. Als bewoner van dit deel van Brabant voelt men zich achtergesteld bij de rest van Nederland, waar de overheid wegenaanleg wél betaalt. Voor transporteurs en vrachtrijders buiten de regio niet urgent Voor transporteurs en vrachtrijders van buiten de regio is de aanleg van de A4 Zuid minder urgent, omdat de huidige verbindingen naar hun mening voldoen. Een alternatieve route is natuurlijk altijd welkom, maar dit is voor hen geen dringende kwestie. De meest gebruikte route tussen Rotterdam en Antwerpen (A29-A59-A17… ) is momenteel op elk uur van de dag filevrij. De verwachte tijdwinst van de A4 Zuid met tol ten opzichte van deze route bedraagt volgens de chauffeurs circa tien minuten, en dat is te weinig om te kiezen voor de tolweg. Als de werkzaamheden aan de A16 zijn voltooid, is deze noord-zuidverbinding ook weer een goed alternatief voor de route Rotterdam – Antwerpen. Voor ritten naar bijvoorbeeld Zeebrugge kan bovendien gebruik gemaakt worden van de route via Zeeland (via de N59) en de Westerscheldetunnel. Bij deze ruime keuzemogelijkheden verwachten de transporteurs en de vrachtrijders weinig gebruik te zullen maken van een eventuele tolweg. Het is hierbij van belang op te merken dat de transporteurs en de vrachtrijders meestal niet denken aan de langetermijnontwikkelingen. Ze denken in het algemeen sterk in het ‘hier en nu’ en hun inschatting van de toekomstige ontwikkelingen op het hoofdwegennet reikt niet verder dan enkele jaren. Overstijgende belangen In het bijzonder de ondernemers uit de regio wijzen erop dat de regio als geheel gebaat is bij de aanleg van de A4 Zuid. Ten eerste zijn binnen het deltagebied (regio Rotterdam – Vlissingen – Bergen op Zoom – Antwerpen) goede noord/zuid-verbindingen essentieel, te meer omdat dit gebied momenteel een periode van groei doormaakt. Ten tweede zal de aanleg van de A4 Zuid ook zelf nieuwe bedrijfsvestigingen tot gevolg hebben, omdat er naast de snelweg nieuwe aantrekkelijke vestigingsplaatsen ontstaan. Ten derde verwacht men ook een economische impuls voor de regio als geheel. 7.1.2. Verwacht gebruik tolweg Regionale doelgroepen De ondernemers uit de regio verwachten dat zij veel gebruik zullen maken van de A4 Zuid met tol. Ook een aantal weggebruikers en omwonenden, die dagelijks op en neer rijden tussen West-Brabant en Rotterdam, denken zeer regelmatig gebruik te zullen maken van de A4 met tol. Een deel van de omwonenden verwacht weinig gebruik te zullen maken van de A4 Zuid met tol, omdat de te boeken tijdwinst beperkt is en de huidige route door de komst van de A4 Zuid aan drukte zal inboeten. Zelfs als hun duidelijk wordt gemaakt dat er wellicht maatregelen genomen zullen worden om doorgaand verkeer over de oude weg tegen te gaan (bijvoorbeeld door snelheidsbeperkingen of door de aanleg van meer rotondes en verkeersdrempels), zullen zij meestal toch voor deze route kiezen.

40


Doelgroepen buiten de regio Transporteurs en vrachtwagenchauffeurs van buiten de regio verwachten weinig gebruik te zullen maken van de A4 Zuid met tol. Aangezien er momenteel en in de afzienbare toekomst voldoende filevrije alternatieve routes zijn waarvoor niet betaald hoeft te worden, is er voor hen geen reden om de tolweg te nemen. Bovendien worden extra kosten, mede gezien de krimpende marges in de transportbranche, zoveel mogelijk gemeden. Een tolweg komt voor deze doelgroep pas in aanmerking als mogelijke route, als voldaan is aan de volgende voorwaarden: − − − −

geen bruikbare tolvrije alternatieven; vertraging door files op alle mogelijke routes; aanzienlijke tijdwinst door keuze voor tolweg; aanvaardbaar tarief.

Zodra er echter geen filevrij alternatief is, komt een alternatief met tolheffing in beeld. De verhouding tussen de prijs en de tijdwinst bepaalt dan of hiervan ook daadwerkelijk gebruik wordt gemaakt. De keuze voor een tolweg is dus altijd een afweging tussen ‘tol en tijd’. Over het algemeen zijn de doorgaande transporteurs en vrachtrijders echter van mening het traject Dinteloord-Bergen op Zoom te kort is om substantiële tijdwinst te boeken. Op langere, gegarandeerd filevrije tolwegen zonder alternatieven kan meer tijdwinst worden geboekt; van zulke tolwegen zullen deze transporteurs eerder gebruik maken. Een aantal ondernemers verwacht dat de economische bedrijvigheid in het Deltagebied nog aanzienlijk zal toenemen in de tijd die nodig is om de A4 Zuid aan te leggen. Zij wijzen hierbij op de opening van nieuwe containerterminals in Zeeland. De navenante verkeerstoename zou ertoe kunnen leiden dat de huidige doorgaande routes dichtslibben. In dat geval zou ook voor hen de A4 Zuid met tol uitkomst bieden. Toch zal een deel van hen de tolweg slechts in extreme gevallen gebruiken als noodoplossing. 7.1.3. Tolsysteem Voorwaarden tolsysteem Het is opvallend dat de meeste omwonenden en particuliere weggebruikers (en ook enkele ondernemers) bij een tolweg in eerste instantie nog steeds denken aan een rij tolpoortjes, zoals de péages op de Franse autoroute. Uit Zwitserland of uit Oostenrijk is men eveneens bekend met het tolvignet. Particulieren hebben echter vrij weinig ervaring met en kennis over de meer geavanceerde tolsystemen en denken dan ook snel aan rijen wachtenden bij de tolpoortjes van de A4 Zuid. Pas na enige uitleg kan men zich voorstellen hoe een freeflow-systeem werkt. Dan kan men ook de voorwaarden stellen waaraan een geschikt tolsysteem moet voldoen. − − − −

41

geen oponthoud bij ‘tolpoortjes’; electronische betaalwijze heeft de voorkeur vanwege het gemak; betaling achteraf na ontvangst maandnota met specificaties; aparte “poortjes” voor buitenlanders en andere incidentele gebruikers


−

redelijk geprijsd;

De ondernemers, transporteurs en vrachtrijders voegen hier nog aan toe: − −

geen hoge aanloopkosten (bijvoorbeeld voor ‘kastjes’); afstemming met tolsystemen elders in Nederland en Europa

7.1.4. Verwachtingen ten aanzien van tolweg Degenen die de tolweg in de toekomst mogelijk zouden gebruiken, hebben de verwachtingen geschetst waaraan een tolweg volgens hen moet voldoen. −

− − − − −

geen files, het verkeer moet altijd doorstromen. Dit houdt in dat hulp- en sleepdiensten bij ongevallen snel ter plekke moeten zijn. Een speciale, snelle hulpdienst voor de tolweg is dus een logische voorziening; de weg wordt tolvrij als er toch files op de tolweg staan, bijvoorbeeld na een ongeluk; goede, ruime vluchtstroken; maatregelen die de doorstroming bevorderen op de aansluitende trajecten, zodat men niet na de tolweg alsnog vast komt te staan; vrachtwagens zouden graag zien dat de breedte van de rechter strook en de vluchtstrook werd afgesteld op vrachtauto’s; de wegbeheerder zou inzicht moeten bieden in de besteding van de tolgelden.

7.1.5. Betalingsbereidheid Als voldaan is aan de in de vorige drie paragrafen genoemde voorwaarden, dan is men bereid te betalen voor het gebruik van de tolweg. De hoogte van het bedrag dat men acceptabel vindt, verschilt echter per doelgroep. De verschillende doelgroepen komen tot de volgende voor hen aanvaardbare toltarieven voor een enkele reis: Omwonenden Weggebruikers Ondernemers regio Transporteurs buiten regio Vrachtrijders

€ € € € €

1 1 3 5 3

– – – –

2 5 6 4

Er is nagenoeg geen draagvlak voor tariefdifferentiatie (omwonenden/passanten; spitsuren/daluren; doordeweeks/weekend, et cetera). Verschillende tarieven voor personenauto’s en vrachtauto’s vindt men echter reëel. Ook staat men niet afwijzend tegen kortingen voor frequente gebruikers, ten minste als deze niet leiden tot een al te grote stijging van de exploitatiekosten van de tolweg. Een deel van de omwonenden en de weggebruikers zou het op prijs stellen als omwonenden ontheffing of kortingen zouden krijgen.

7.2

Ergo:

Draagvlak in de regio vasthouden en versterken Uit het onderzoek valt op te maken dat er vooral in de regio draagvlak is voor de A4 Zuid, zowel onder burgers als ondernemers. De A4 Zuid, als alternatief voor de huidige wegverbinding, zal zorgen voor minder

42


ergernis en voor meer verkeersveiligheid. Daarnaast wordt door ondernemers verwacht dat de A4 Zuid het ondernemersklimaat in de regio zal verbeteren. Om het draagvlak in de regio te behouden en waar mogelijk nog te vergroten, verdient het aanbeveling om de positieve effecten van de A4 Zuid zoveel mogelijk met concrete argumenten te onderbouwen en deze met kracht uit te dragen. Buiten de regio begrip kweken via de intermediaire organisaties Voor de doelgroepen buiten de regio geldt dat de betekenis van de A4 Zuid minder evident is. Men is vooralsnog redelijk tevreden met de bestaande routes tussen de Randstad en het zuiden, en voorziet in de komende jaren geen verslechtering. Het verdient aanbeveling om in de communicatie duidelijk te maken dat de A4 Zuid gezien moet worden in het licht van verkeersprognoses voor de langere termijn. Ver vooruit zien is de verantwoordelijkheid van de overheid. Overigens is hierbij een belangrijke rol weggelegd voor de belangenorganisaties in de vervoerssector. Deze organisaties zijn, beter dan hun achterban, in staat om met de overheid na te denken over de toekomst. Tolheffen: alleen als het iets oplevert en dan zonder oponthoud en differentiatie Tolheffing is geen maatregel die op een enthousiast onthaal kan rekenen. Toch bestaat er draagvlak voor deze maatregel. In de regio geldt immers: liever tol betalen dan helemaal geen A4 Zuid. En buiten de regio geldt; we willen best tol betalen, als er voldoende tijdwinst behaald kan worden. Of aan deze laatste voorwaarde voldaan wordt, is overigens de vraag. Daarbij wijst het onderzoek uit dat een freeflow-systeem de beste optie lijkt, waarbij een semi-freeflow-systeem zoals bij de Westerscheldetunnel al zou volstaan. In dit verband is door respondenten gewezen op het belang van zoveel mogelijk (nationale en internationale standaardisatie) van tolsystemen. Gezien de nabijheid van de Westerscheldetunnel is afstemming met de betalingswijze van deze toltunnel aan te bevelen. Er bestaat onder de doelgroepen vooralsnog weinig draagvlak voor een uitgebreid systeem van prijsdifferentiatie. Alleen een onderscheid tussen vrachtverkeer (hoger tarief) en overig verkeer wordt ‘logisch’ gevonden en is algemeen geaccepteerd. Uitrusting van de weg: geen toeters en bellen Veruit de belangrijkste toegevoegde waarde van de A4 Zuid als tolweg is de snelle en dus ongehinderde verbinding die de weg tot stand brengt. Voorts verwacht men dat de weg, zeker als men ervoor moet betalen, voldoet aan de hoogste kwaliteitseisen die in Nederland gelden. Men verwacht een goed wegdek, bij voorkeur ZOAB, dat goed wordt onderhouden. De meeste doelgroepen hechten niet bijzonder veel waarde aan allerlei ‘extra’s op en aan de weg. Men wil op dit korte stukje snelweg gewoon

43


goed kunnen opschieten, niet meer en niet minder. Wellicht zou de maatvoering van de nieuwe weg ietsje luxer kunnen zijn dan van een standaardweg. Deze inbreng komt van de vrachtwagenchauffeurs; zij zouden prijs stellen op een bredere rechterrijstrook en op een bredere vluchtstrook.

44


Bijlage: Deskstudie

...............................................................................

1. Inleiding De focusgroepen Er zijn momenteel plannen voor de aanleg van de A4-Zuid tussen Dinteloord en Bergen op Zoom. Het Rijk kan de kosten van de aanleg echter slechts gedeeltelijk voor zijn rekening nemen. Om de aanleg van de A4-Zuid toch te realiseren, onderzoekt de provincie Noord-Brabant momenteel in opdracht van de minister van Verkeer en Waterstaat de haalbaarheid van publiekprivate financiering. De plannen gaan in de richting van de aanbesteding van een PPS A4-Zuid met tolheffing. Er is nog weinig bekend over de wijze waarop de relevante doelgroepen aankijken tegen tolheffing. Evenmin is bekend welke wensen en verwachtingen de doelgroepen hebben over de praktische inrichting en uitvoering van de tolheffing, en over de kwaliteit en het voorzieningenniveau van de weg. Om hierin meer inzicht te krijgen, wordt door Ergo een aantal focusgroepen georganiseerd. Deskstudie Om aanvullende input te verzamelen voor de gespreksrichtlijnen voor de vijf focusgroepen is een korte deskstudie uitgevoerd. De deskstudie bestaat uit een literatuurstudie en een aanvullende Internet search. Tijdens beide onderdelen van de deskstudie is het materiaal (onderzoeksverslagen, beleidsrapporten) gericht gescand op informatie die relevant is voor de gespreksrichtlijnen voor de focusgroepen. Het gaat hierbij met name om tolheffingsvarianten, succes- en faalfactoren, randvoorwaarden, financiële afwikkeling, et cetera. In dit verslag wordt een overzicht gegeven van mogelijke aanknopingspunten voor de gespreksrichtlijnen. Gesprek met mw. Mazureck van AVV Ter afronding van de deskstudie is een gesprek gevoerd met mw. Mazureck van AVV. In dit gesprek is ingegaan op voor het onderzoek relevante studies en ontwikkelingen in Nederland en in het buitenland, met name op het gebied van beprijzing. In de volgende paragrafen wordt een beknopt overzicht gegeven van relevante literatuur. Zie de afsluitende literatuurlijst voor de volledige titels van de bronnen. 2. Tol op de A4 Zuid: een realiseerbare weg? In dit rapport van de Rebel Group wordt een heldere uiteenzetting gegeven van vijf verschillende vormen van tolheffing die op dit moment bestaan.

45


− −

−

−

−

De klassieke tolpleinen worden gekenmerkt door de ‘tolpoortjes’ met een kassa zoals we die kennen van de Route du Soleil in Frankrijk. Interessant in het kader van dit onderzoek zijn de free-flow systemen. Met tolapparatuur boven of langs de weg worden auto’s elektronisch gedetecteerd. Voordelen ten opzichte van de klassieke tolpleinen zijn (minder) ruimtebeslag en een goede doorstroming. Betaling kan plaats vinden aan de hand van accounts en/of met elektronisch geld. Een noodzakelijke voorwaarde voor deze vorm van tolheffing is dat de auto is uitgerust met apparatuur om met de tolapparatuur boven en/of langs de weg te communiceren. In de auto beschikt de automobilist over een tag, een soort chip waarop de identificatiegegevens van de automobilist geregistreerd staan. Handhaving vindt plaats door middel van kentekenregistratie (digitale foto’s). Hiervoor dient het kentekenregister van RDW geraadpleegd te kunnen worden. Autonome systemen vereisen minder apparatuur langs de weg. Door middel van het Global Positioning System (GPS) of in de toekomst Galileo kan worden bijgehouden waar het voertuig is, hoeveel kilometers zijn gereden en hoeveel er moet worden betaald. Met deze apparatuur kan een fijnmazig netwerk van tolheffing worden gerealiseerd. Ten opzichte van free-flow systemen zijn de kosten voor het voertuigapparaat veel hoger, wat autonome systemen vooral geschikt maakt voor zeer regelmatige weggebruikers. Inboeksystemen (zoals in Londen) zijn een aanduiding voor een verzameling betaalmethoden voor weggebruikers voor wie tolpleinen en investeringen in voertuigapparaten geen optie zijn. Een inboeksysteem dat vanouds veel bekendheid geniet, is het in Zwitserland en Oostenrijk gevoerde vignet dat weggebruikers voor een bepaalde tijdsperiode het recht geeft om van ’s lands wegen gebruik te maken. Bij een recentere vorm van het inboeksysteem wordt het kenteken bij de passage van een tolpoort gefotografeerd. De operator vergelijkt de foto met de informatie in het inboeksysteem en verrekent het verschuldigde bedrag via een preof postpaid account. Hybride systemen bevatten elementen uit meerdere van bovengenoemde systemen.

Free-flow systemen Met de technologische vooruitgang komt er steeds meer ruimte voor de toepassing van free-flow systemen. Wel dient met enige juridische aspecten rekening te worden gehouden. Handhaving en beschikbaarheid van kentekenregisters en privacy spelen hierbij een belangrijke rol. Internationaal zijn tal van free-flow systemen operationeel. Maatschappelijke acceptatie is echter een noodzakelijke voorwaarde voor het welslagen van een tolsysteem. De aard van het tolsysteem varieert. In Europa en in de VS wordt gewerkt met een tag, terwijl de betaling plaatsvindt door middel van een maandelijkse facturering. In Singapore daarentegen wordt het toltarief direct afgeschreven van een oplaadbare smartcard. In vergelijking met de post-paid methode maakt dit een beperkte inbreuk op de privacy van de automobilist. Overigens staat de Wet Bescherming Persoonsgegevens de handhaving via kentekenregistratie niet in de weg.

46


Binnen de free-flow varianten zijn vier subvarianten denkbaar: − tolheffing met alleen een ‘tag’; − tolheffing met tags en een vorm van inboeken van incidentele gebruikers; − tolheffing met tags en kentekenbetalingen voor incidentele gebruikers; − tolheffing met alleen inboeken van ritten en passages (vignetsysteem). De free-flow variant gebaseerd op Rekening Rijden met een autobetaalbox met chipknip is niet haalbaar, omdat geen leverancier deze technologie tegen concurrerende kosten kan aanbieden. Twee uitgewerkte concepten Er worden twee tolconcepten verder uitgewerkt, te weten de Tolconcept Plus variant en de Stand-alone variant. Beide uitwerkingen zijn specifiek gericht op de A4-Zuid. Tolconcept plus Bij het tolconcept Plus wordt de A4-Zuid verdeeld in drie wegsegmenten met elk een tolportaal. Het toltarief wordt per wegsegment en voertuigklasse bepaald en per tollocatie geheven. Frequente gebruikers zullen zoveel mogelijk beschikken over een tag. Internationale en incidentele gebruikers betalen de rit vooraf. Dit kan via SMS, telefonisch of via een website. Eventueel zullen betaalautomaten bij benzinestations in de omgeving geplaatst worden. Weggebruikers die niet hebben betaald, wordt achteraf een hoger tarief berekend. Wanbetalers ontvangen daarbij een boete van patrouilleteams die op het traject aanwezig zijn. Ook te laat betalen betekent een boete. Met de tag is zowel pre- als postpaid betalen mogelijk. Maandelijks wordt een rekeningoverzicht verstuurd; voor vragen over deze rekening moeten weggebruikers terecht kunnen bij een klantenservice. Frequente gebruikers zullen een tag kopen. Meer incidentele gebruikers kunnen de tag huren of leasen tegen een maandbedrag. In Ierland bestaat een abonnementsysteem. Stand-alone concept Bij het Stand-alone concept is de exploitant niet afhankelijk van andere partijen zoals kentekenproviders. De basis voor dit concept is het Autobahn-vignet zoals in Oostenrijk. Voor de A4-Zuid is gekozen voor een variant met een zogenaamd elektronisch vignet (E-vignet). Dit vignet wordt deels geautomatiseerd (achter de schermen!) gehandhaafd, aangevuld met een “fysieke” tolpatrouille. Het E-vignet kan worden aangevraagd en betaald bij de toloperator via SMS, de telefoon of Internet. Bij aanvraag moet men ter registratie het kenteken en het type voertuig opgeven. Omdat de A4-Zuid in drie segmenten wordt onderverdeeld, zullen er verschillende E-vignetten moeten worden aangeboden. Te denken valt onder andere aan een jaarvignet voor veelgebruikers voor de gehele A4-Zuid. Een andere mogelijkheid is een vignet voor een veelgebruiker tijdens een bepaalde periode. Locale gebruikers kunnen een vignet kopen dat specifiek toegang geeft tot een enkel segment of twee segmenten. Incidentele gebruikers kunnen een dagvignet kopen. Vooraf zal dan opgegeven moeten worden welke wegsegmenten men zal gebruiken.

47


Handhaving van het concept geschiedt door middel van incasso via gegevens van RDW. Verder zal een tolpatrouille elektronisch worden geïnformeerd over structurele wanbetalers die zich op de A4 bevinden. Free flow op A4 Zuid De keuze voor free-flow op de A4 lijkt de meest logische. Navigatie via de satelliet voor alleen de A4 is onlogisch gezien de ongunstige kosten/baten-verhouding. Voor de klassieke tolpoorten geldt dat als gevolg van de wachttijd bij de poorten de tijdwinst nagenoeg wegvalt. Volgens het rapport zijn de uitgangspunten voor het welslagen van een free-flow tolconcept op de A4: − gebruikers moeten geen oponthoud op de A4 hebben; − de betaling moet zo eenvoudig mogelijk zijn en servicegericht zijn; − vooraf en achteraf betalen moet mogelijk zijn; − frequente gebruikers van de A4 moeten beloond worden. 3. De weg van de minste weerstand In dit door AVV uitgevoerde literatuuronderzoek naar gedragsdeterminanten met betrekking tot betaalstroken wordt een aantal factoren genoemd die bepalend zijn voor het gebruik van een betaalstrook. Hoewel bij de A4 strikt genomen geen sprake is van een betaalstrook, zijn de factoren die bepalend zijn voor het welslagen van een betaalstrook wellicht ook belangrijk voor het succes van de A4 als tolroute. Er worden in het rapport drie succesfactoren nader uitgewerkt: ‘waar voor je geld’, ‘systeemgemak’ en ‘imago en acceptatie’. ‘Waar voor je geld’ Onder ‘waar voor je geld’ wordt onder meer reistijdwinst verstaan. Naast daadwerkelijke tijdwinst wordt ook ingegaan op de gepercipieerde tijdwinst. Gebleken is dat automobilisten tijdwinst gemiddeld met de factor 1,5 overschatten. De waardering voor de tijdwinst is een ander aspect dat wordt besproken. In relatie tot betrouwbaarheid wordt gedoeld op “het kunnen kopen van een aankomsttijdstip”. Door de A4 te gebruiken kan met de nodige zekerheid de reistijd worden ingeschat, doordat files en ander oponthoud ontbreken. Met betrekking tot het aspect veiligheid wordt gesproken over het type weggebruiker dat gebruik maakt van de betaalstrook. Wie zal gebruik maken van de A4? De vertegenwoordiger die haast heeft? Heeft dit consequenties voor de veiligheid op de A4? Met comfort wordt gedoeld op aspecten als flexibiliteit, tijdwinst en stressvermindering. Bij extra service kan worden gedacht aan een gratis wegenwacht op de A4, een verwarmd wegdek en een website over de A4 met verkeersinformatie en dergelijke. ‘Systeemgemak’ Met betrekking tot ‘systeemgemak’ komen aspecten als het betalingssysteem, de informatievoorziening, het handhavingsysteem en de bedrijfszekerheid aan de orde. ‘Imago en acceptatie’ Bij ‘Imago en Acceptatie’ wordt onder meer het overheidsbeleid besproken. Specifiek met betrekking tot de A4 zal de weggebruiker willen weten wat de bestemming van de tolgelden zal zijn. Andere aspecten die aan de orde komen zijn marketing en communicatie,

48


imago en publieke opinie, acceptatie door weggebruikers en acceptatie door niet-gebruikers. Tegenstanders van de A4 zouden de volgende argumenten aan kunnen voeren: − − − − − − − −

oneerlijk wegens inkomensongelijkheid; maatschappelijk duur, maar ook duur om gebruik van de A4 te maken; weggebruikers zijn niet gewend te betalen voor het gebruik van de weg; verplaatsen is een primaire levensvoorwaarde en die moet gratis zijn; meer ruimte voor auto’s is slecht voor het milieu; de privacy van de weggebruiker is in het geding; ruimte is schaars; afwentelingmogelijkheden zakelijke gebruikers.

4. Betaalstroken: een kwestie van kiezen In dit AVV-rapport wordt gekeken naar de relatie tussen gedragsdeterminanten en de betaalwijzen op betaalstroken. Er wordt onder meer gesproken over rationeel keuzegedrag bij het besluit wel/niet gebruik te maken van een betaalstrook. Ook hier geldt dat een ‘vertaling’ naar de A4 mogelijk is. Rationeel keuzegedrag voor de A4 wordt dan bepaald door een afweging van de verwachte vertraging (bij het kiezen van de huidige route), het tarief van de A4 en de reistijdwaardering. De eerder genoemde gedragsdeterminanten (waar voor je geld, systeemgemak en subjectieve waarden) worden vervolgens ook specifiek in verband gebracht met de betaalwijze. Allereerst wordt gesproken over de betalingsmogelijkheden: per incasso, via een pas met een tegoed, cash, per chipknip, met een creditcard, met de GSM, pinnen en via een centrale rekening. De betalingstechnieken die worden besproken, zijn: op basis van het kenteken van het voertuig, via een tag, via het OBU-systeem en per GSM. Het derde aspect met betrekking tot de betaalwijze betreft het betalingstijdstip. Een studie uit de VS wijst uit dat er in relatie tot de betaalwijze een aantal eisen kan worden geformuleerd, te weten: anonimiteit, betrouwbaarheid (hoe weet je dat je hebt betaald), complexe toepassingsmogelijkheden (een abonnement is het eenvoudigst, maar blijkt niet altijd te werken), eenvoud en “state-of-the-art”. Wie andermans auto gebruikt moet desgewenst ook zelf kunnen betalen (kan met een tag dus niet); de nacontrole van de betaling moet gefaciliteerd worden (in auto en thuis); de voor het systeem benodigde apparatuur moet niet diefstalgevoelig zijn (een tag is zichtbaar achter de voorruit en is dus diefstalgevoelig); het systeem zou op meerdere vlakken toepasbaar moeten zijn, bijvoorbeeld bij het betalen voor een parkeerplaats. Andere eisen zijn de beperking van de fraudegevoeligheid, snelle afhandeling van de betaling, veilige betaling, verkeersveiligheid en een acceptabel prijsniveau. In het rapport wordt verder gewezen op het belang van het beperken van de initiële kosten. Dat wil zeggen: geen inschrijfkosten, geen administratiekosten, geen installatiekosten en geen borg. Bij de inschrijving komt de privacy van de weggebruiker in het geding, aldus de auteur.

49


5. Er is vraag naar electronische diensten in de auto In vergelijking met bovengenoemde studies is dit NIPO-onderzoek minder relevant voor het A4-onderzoek. Twee bevindingen zijn desalniettemin het vermelden waard. Als eerste wordt geconstateerd dat er bij de Nederlandse weggebruiker geen vertrouwen bestaat in de overheid als het gaat om de bedoelingen van de overheid met een tolroute. Verder wordt vermeld dat rijdende innovators vaker over afwentelingmogelijkheden beschikken. Er van uitgaand dat het rijden met een tag over de A4 als innovatief mag worden beschouwd, zou dit kunnen betekenen dat de weg vooral gebruikt zal worden door zakelijk verkeer. 6. Value pricing on the I-15 Freeway In dit rapport staat de I-15 bij San Diego in de Verenigde Staten centraal, waarbij een breed scala aan rekenmethodes en modellen wordt gebruikt. De lezing van dit uitgebreide rapport is in het kader van deze beperkte literatuurstudie ondoenlijk. Daarom is ervoor gekozen om in plaats van de bestudering van het rapport op Internet websites over de I-15 te bekijken. In het kader van de door Ergo te voeren gesprekken met weggebruikers is daarbij speciaal gekeken naar ‘frequently asked quenstions’ (faq’s) en verdere achtergrondinformatie over de I-15. 7. Gebruikersonderzoek Autobetaalbox tijdens Systeemtest Rekeningrijden Op basis van dit onderzoek wordt geconcludeerd dat de Autobetaalbox weinig tot geen kans van slagen heeft; het rapport is vluchtig doorgenomen. Mede vanwege de gedateerdheid (1999) worden veel aspecten ook in de overige rapporten besproken. 8. Praktijkproef Betaalstroken Ook bij dit verslag gaat het om een betaalstrook en er zal dus een ‘vertaling’ dienen te worden gemaakt met de A4-Zuid. Veel factoren die het gebruik van een betaalstrook bepalen, spelen wellicht ook een rol bij het gebruik van de A4-Zuid. Veel van de genoemde aspecten tonen overeenkomsten met het eerder genoemde gedragsonderzoek. In relatie tot reistijd wordt opgemerkt dat het ontbreken van tariefdifferentiatie als een voordeel wordt beschouwd. De betrouwbaarheid van de voorgespiegelde reistijd wordt wederom genoemd als een belangrijke voorwaarde. Onder de noemer ‘zichtbaarheid’ wordt gesproken over het ‘genieten’ van het langzaam rijdende verkeer dat geen gebruik maakt van de betaalstrook. In relatie tot de A4 zou informatie kunnen worden verstrekt over reistijden. Er zou een vergelijking gemaakt kunnen worden tussen de reistijden bij gebruik van verschillende alternatieven. Andere aspecten die worden genoemd zijn: veiligheid, toegankelijkheid, comfort, status/imago (is het een luxegoed), serviceniveau, legitimiteit en sociale context (wat vinden anderen ervan?), en normen en waarden. De aanwezigheid van vrachtverkeer zou een negatieve invloed kunnen hebben op de tijdwinst en het comfort.

50


9. Overzicht van geraadpleegde literatuur Voor de deskstudie heeft Ergo de volgende bronnen geraadpleegd: Literatuur: AVV; Menselijk of Wenselijk? Effecten prijs op gedrag. Ambtelijk concept. Rotterdam 2003. AVV: Betaalstroken, een kwestie van kiezen. Een stageonderzoek naar de relatie tussen gedragsdeterminanten en de betaalwijzen op betaalstroken, Rotterdam 2000. AVV: De weg van de minste weerstand, literatuuronderzoek gedragsdeterminanten Betaalstroken, Rotterdam 2000. AVV: Praktijkproef Betaalstroken: Gedragskundig advies over keuze locatie en inrichting proef, Rotterdam 2000. AVV: Gebruikersonderzoek Autobetaalbox tijdens Systeemtest Rekening rijden, Rotterdam 1999. Ergo: Rekening Rijden in Noord-Holland, resultaten van een gebruikersonderzoek, Amsterdam 1997. Nipo: Er is vraag naar elektronische diensten in de auto, Amsterdam 2002 Rebel Group: Tol op de A4-Zuid: Een realiseerbare weg? Rotterdam 2003.

TU Delft: Value Pricing on the I-15 Freeway, Delft 2000. Internet: http://www.antenna.nl/vanwbl/vw_rekry.htm http://www.91expresslanes.com/ http://www.verkeerskunde.nl/dossier_rekeningrijden.htm http://www.nrc.nl/W2/Lab/Rekeningrijden/inhoud.html http://www.dot.ca.gov/fastrak/index.htm http://www.goldengatebridge.org/fastraktolls/commquest.html http://www.sunpass.com/ http://argo.sandag.org/fastrak/ http://www.trafficlinq.com/its.htm http://www.cclondon.com/ http://www.m6toll.co.uk/ http://www.vtpi.org/tdm/tdm35.htm http://ceenve.calpoly.edu/sullivan/sr91/sr91.htm http://www.407etr.com/ http://www.dartfordrivercrossing.co.uk/dart-tag/ http://www.e-zpassny.com/ http://www.pieterhofstra.nl/uploads/documents/CA5E8B4.doc http://www.visitbritain.com/nl/fact_files/travel/in_britain/driving/cong estion.htm http://www.kleurrijkvlaanderen.be/showpage.asp?iPageID=887 http://www.intermediair.nl/index.shtml?http://www.intermediair.nl/W eekblad/weekblad/juli03/30rekeningrijden.html http://www.dutchlondontaxiclub.nl/downloaden/20030215telegraaflo nden.pdf

51


52


Ministerie van Verkeer en Waterstaat opq. Focusgroepen A4 Zuid. Verslag van een kwalitatief onderzoek. november 2003

Recommend Documents