MENSen. Jaarverslag

MENSen Jaarverslag

2013

www.woordendaad.nl/jaarverslag

Alle resultaten woordendaad.nl/jaarverslag

Inhoud Kort en bondig............................................................................................................................................................... 4 Voorwoord....................................................................................................................................................................... 9 Samenvatting jaarverslag 2013......................................................................................................................... 10

1

2

3

4

2

Woord en Daad JAARVERSLAG 2013

Strategie, visie en beleid 1.1 Inleiding........................................................................................................................................................... 13 1.2 Missie, visie en kernwaarden ...............................................................................................................13 1.3 Strategie.......................................................................................................................................................... 14 1.4 Beleid................................................................................................................................................................ 14

Het werk in het Zuiden 2.1 Inleiding........................................................................................................................................................... 17 2.2 Onderwijs....................................................................................................................................................... 17 2.3 Beroepsonderwijs, -training en arbeidsbemiddeling (TVET-JBS).......................................20 2.4 Landbouwtraining en voedselzekerheid (AVET-FNS)............................................................... 22 2.5 Gezondheidszorg en Water, Sanitatie en Hygiëne..................................................................... 24 2.6 Agribusiness en bedrijfsontwikkeling (AED)................................................................................. 27 2.7 Huizenbouw ................................................................................................................................................. 29 2.9 Noodhulp........................................................................................................................................................ 33

Samenwerking in allianties 3.1 Inleiding........................................................................................................................................................... 37 3.2 West-Afrika (WARA) – Burkina Faso, Benin, Sierra Leone, Tsjaad.....................................37 3.3 Hoorn van Afrika (GHARA) - Ethiopië.............................................................................................. 38 3.4 Midden-Afrika (KUSSRA) - Kenia, Oeganda, Zuid-Soedan.................................................... 38 3.5 Zuidelijk Afrika (SARA) - Zuid-Afrika, Zambia.............................................................................. 38 3.5 Azië (ARA) – Bangladesh, Filipijnen, Thailand en Sri Lanka.................................................... 39 3.6 Cariben en Latijns-Amerika (CLARA) – Colombia, Guatemala, Haïti, Nicaragua........40

Het werk in het Noorden 4.1 Inleiding........................................................................................................................................................... 43 4.2 Communicatie en fondsenwerving ................................................................................................... 43 4.3 Beleidsbeïnvloeding Nederland en Europa ................................................................................... 47 4.4 Bewustwording ........................................................................................................................................... 49 4.5 Communicatie via media......................................................................................................................... 51

5

6

7

8

9

Interne organisatie 5.1 Ontwikkelingen in de organisatie....................................................................................................... 55 5.2 Effectiviteit risicomanagement in 2013.......................................................................................... 58 5.3 Kwaliteitsmanagement............................................................................................................................ 59 5.4 Resultaatmanagement en Leren......................................................................................................... 59 5.5 Codes en certificering............................................................................................................................... 61

Besturen en toezicht houden 6.1 Inleiding........................................................................................................................................................... 63 6.2 Bestuurlijke verantwoording................................................................................................................63 6.3 Beloning en salaris raad van bestuur................................................................................................. 64 6.4 Bestuurlijk functioneren......................................................................................................................... 65 Verantwoordingsverklaring raad van bestuur............................................................................................ 68 Verantwoordingsverklaring raad van toezicht............................................................................................ 69

Toekomstvisie 7.1 Inleiding .......................................................................................................................................................... 71 7.2 Onzichtbare en hardnekkige armoede............................................................................................. 71 7.3 Groeiende kloof tussen arm en rijk.................................................................................................... 71 7.4 Onderwijs en training waar je wat mee kunt................................................................................. 72 7.5 Bedrijvigheid stimuleren waarbij armen betrokken worden................................................. 72 7.6 Trends in inkomsten en donoren......................................................................................................... 72 7.7 Resultaat, meten en vertrouwen......................................................................................................... 73 7.8 Achterban, bewust en betrokken........................................................................................................ 73 7.9 Samenwerking Red een Kind................................................................................................................73

Financiële verantwoording 8.1 Jaarrekening toelichting.......................................................................................................................... 77 8.2 Jaarrekening 2013..................................................................................................................................... 80 8.3 Controleverklaring ................................................................................................................................. 109 8.4 (meerjaren)Begroting ........................................................................................................................... 111

Bijlagen Raad van bestuur en raad van toezicht........................................................................................................ 114 Nevenfuncties.......................................................................................................................................................... 115 Functies....................................................................................................................................................................... 116 Organogram............................................................................................................................................................. 119 Procesbeheersing, risicobeheersing en verantwoording .................................................................. 122 Onderzoeksrapport.............................................................................................................................................. 129 Stakeholders en netwerken............................................................................................................................... 130 Theory of Change.................................................................................................................................................. 132


3

4


Wie Woord en Daad verbindt MENSEN over de hele wereld in hun strijd tegen armoede, vanuit Bijbels perspectief. We werken daarbij samen met partnerorganisaties in Afrika, Azië en Centraal- en Zuid-Amerika, de achterban in Nederland, maatschappelijke instellingen, overheden en bedrijven en andere sectoren. Samen met hen wil Woord en Daad een bijdrage leveren aan duurzame verandering in Nederland en wereldwijd.

Wat Woord en Daad werkt aan de thema’s: onderwijs, beroepsonderwijs en –trainingen, arbeidsbemiddeling, agribusiness en bedrijfsontwikkeling, basisvoorzieningen (gezondheidszorg; water, sanitatie en hygiëne en voedselzekerheid) en noodhulp. In Nederland wil Woord en Daad MENSEN, bedrijven en overheid bewustmaken van hun verantwoordelijkheid ten aanzien van armoede wereldwijd.

Waar Woord en Daad is werkzaam in: Afrika: Benin, Burkina Faso, Ethiopië, Sierra Leone, Tsjaad, Oeganda, Zambia en Zuid-Afrika. Azië: Bangladesh, de Filipijnen, India, Sri Lanka en Thailand. Midden- en Zuid-Amerika: Colombia, Guatemala, Haïti en Nicaragua.

Werkwijze Het werk van Woord en Daad betreft vier aspecten: Armoedebestrijding In de continenten Afrika, Azië en Midden- en Zuid-Amerika samen met de partnerorganisaties armoede op stevige wijze aanpakken. Woord en Daad kent in dat kader vier programma’s: Onderwijs, Beroepsonderwijs en –training en Arbeidsbemiddeling, (Agri-)Bedrijfsontwikkeling en Basisvoorzieningen (gezondheidszorg; water, sanitatie en hygiëne en voedselzekerheid). Daarnaast is Woord en Daad actief in noodhulp. Bewustwording In Nederland samen met de achterban nadenken over vragen rond armoede en rijkdom. Maatschappijopbouw in het Zuiden Woord en Daad werkt samen met haar partners aan een stevige maatschappelijke inbedding van het werk. Dat maakt dat het werk een brede uitstraling en uitgebreid effect krijgt. Beleidsbeïnvloeding In Nederland en Europa samen met anderen opkomen voor de belangen van de allerarmsten. Zo nodig wordt aandacht gevraagd voor de positie van de allerarmsten bij politiek, pers en bedrijfsleven. Woord en Daad is een ANBI, bezit het CBF-keurmerk en is ISO-gecertificeerd.


5

INKOMSTEN 2013

PARTNERORGANISATIES

€ 30.983.283

27

LANDEN

SATELLIETPARTNERS

17

15

SPONSORKINDEREN

DONATEURS

32.409

52.000

> Inkomsten

€ 30.983.283

25.000.000

20.000.000

15.000.000

10.000.000

*Waaronder kerkelijke en diaconale organisaties

6


Interest/Inkomsten leveranciersrol € 150.326

Vermogensfondsen € 2.351.896

Aandeel acties derden* € 2.957.349

Subsidies € 8.119.072

Bedrijven € 1.907.908

Particulieren € 15.496.732

5.000.000

LOKALE VRIJWILLIGERS (COMITÉS)

REGIO ONDERNEMERS

400

700

LEDEN BUSINESS PLATFORM

VRIJWILLIGERS OP KANTOOR

70

18

BETROKKEN SCHOLEN

MEDEWERKERS OP 31-12-2013

409

72

JONGEREN

AANTAL FTE’S OP 31-12-2013

15.458

60,92

> Bestedingen

> Kostennormen

€ 32.100.375

25.000.000

6,02%

91,79%

95,09%

Kosten eigen fondsenwerving ten opzichte van baten eigen fondsenwerving (CBF-norm 25%)

Doelbestedingsratio (besteding aan doelstellingen ten opzichte van de totale bestedingen)

Doelbestedingsratio (besteding aan doelstellingen ten opzichte van de totale inkomsten)

3,27%

7,98%

Eigen norm beheer en administratie (3,1% norm)

Eigen overheadnorm (7,5% norm)

20.000.000

15.000.000

10.000.000

Kosten beheer en administratie 1.013.368

Werving baten 1.459.986

Kosten leveranciersrol 163.602

Doelstelling lobby en bewustwording 1.170.748

Doelstelling PMEL/PMA 1.358.535

Doelstelling structurele programma’s (incl. noodhulp) 26.934.136

5.000.000


7

MENSen

Voorwoord

8

MENSEN

H

et is alles en niks. Het woord MENSEN. Je zegt er

van onze christelijke identiteit. MENSEN worden alleen

alles mee, omdat het woord MENS alles omvat.

MENSEN als we op die wijze bescheiden over onszelf zijn.

Wat je ziet en voelt. Het woord omvat ook wat

Dat daagt uit tot een open houding.

we zelf denken en voelen en weten, zonder dat anderen

Het verslagjaar was een aaneenschakeling van uitdagin-

daar vanaf hoeven te weten of dat van ons af zien. Het

gen om zo met onszelf en de ander om te gaan. En het was

woord MENSEN op die manier beleefd, maakt dat we

een vreugde te merken dat we daar niet alleen in staan.

onszelf kennen en al dan niet stiekem weten dat we geen

We merken dat bij alle lagen in de organisatie, bij onze

haar beter of anders zijn dan anderen. Als we het zo totaal

vrijwilligers, bij MENSEN die ons steunen, soms al 40

gebruiken, roept het als vanzelf ook begrip en vaak respect

lange jaren lang. In het jubileumjaar keken we even om,

op voor de ander, ook als die heel anders is. Kunnen we

zonder stil te staan. Niet omkijkend in nostalgie, maar in

MENSEN in hun kracht zien. Ook als hij of zij zwak is.

verwondering over hoe God ons gebruikte. In het kader

Simpelweg omdat we onszelf kennen en daarmee ook

van MENS-zijn: ondanks onszelf. Dat maakte de veertig

weten hoe kwetsbaar de ander is, omdat we onze eigen

jaren extra bijzonder.

kwetsbaarheid weten.

Het jaar 2013 was naast al het ‘gewone’ werk, waar we

Tegelijkertijd kan het ook een heel leeg woord zijn. Als

armen probeerden in te sluiten in plaats van uit te sluiten,

we MENSEN tot dingen verlagen of omdat we weigeren

waarin we probeerden MENSEN mee te laten tellen, ook

onszelf te kennen. Als we niet op MENSEN maar op zaken

het jaar van de tyfoon in de Filipijnen. In de ramp en het

gericht zijn. Heel aangrijpend is vanuit het perspectief van

verdriet, een hartverwarmende ervaring als het ging om

ons werk het gedeelte in Openbaring 18 waarin de kooplui

betrokkenheid op MENSEN die we helemaal niet kennen.

huilen over de ondergang van Babel. Het is een heel erg

Dit verslag laat u zien hoe we in ons werk vanuit ons

ik-gericht huilen en rouwen. Niet rouwend en huilend

MENS-zijn MENSEN een plek geven in ons werk. We

vanuit zelfkennis, maar ik-gericht vanuit het verlies lijden.

hopen dat u dat terugziet en meemaakt.

Het aangrijpende is dat er vervolgens een hele opsomming gegeven wordt van zaken die die handelaren verliezen. Het begint met goud, het belangrijkste. In de opsomming zakt de waarde af. En de lijst eindigt met (verlies) “van lichamen, en de zielen der MENSEN”. MENSEN zijn dan handelswaar geworden. Waarbij het lichaam nog meer waard is dan het leven van MENSEN. Dan is het woord MENSEN waardeloos en leeg. Dan zijn MENSEN de sluitpost in de lijst, tellen ze eigenlijk niet meer mee. Woord en Daad staat en gaat voor MENSEN die allemaal meetellen. Vanuit het Woord gaat het ons om hen. Totaal. Naar lichaam én ziel. In de volle betekenis van het woord MENSEN daagt ons dat uit om niet weg te lopen van dat Woord dat ons spiegelt en ons laat zien wie we zijn, in alle hoeken en gaten van ons bestaan. Dat maakt ons mild en respectvol naar anderen, hoe anders die ander in zijn

Jan Lock - voorzitter raad van bestuur

of haar bestaan en cultuur ook is. Dat raakt ook de kern

Dicky Nieuwenhuis - lid raad van bestuur


9

MENSen

Samenvatting

Samenvatting jaarverslag 2013 MENSEN vormen het ruggenmerg van Woord en Daad. In 2013 was dat meer dan ooit zichtbaar en voelbaar. Doordat we met MENSEN van het eerste uur terugblikten op veertig jaar Woord en Daad. Doordat we zagen dat de verbinding met kinderen, jongeren, gezinnen, ondernemers steeds gevarieerder wordt, maar MENSEN nog altijd even intens betrokken zijn bij MENSEN in armoede wereldwijd. En doordat 2013 het jaar was waarin opnieuw glashelder werd: De wereld verandert en Woord en Daad verandert mee. Maar onze kern blijft onveranderd: Vanuit onze christelijke motivatie, samen met vele anderen, gaan voor al die kinderen, jongeren en volwassenen die in diepe armoede verkeren.

‘P

a, kinderen zijn meer waard dan appels’. Deze uitspraak van de dochter van oprichter Ivo ’t Lam –die zijn groothandel in groente en fruit opgaf om voor Woord en Daad te gaan- kwam in 2013 meermalen voorbij. Het was indrukwekkend en enorm motiverend om met een brede vertegenwoordiging van MENSEN uit de achterban stil te staan bij hoe Woord en Daad begon en wat het nu geworden is. Zeker toen het ‘grote’ verhaal heel dichtbij kwam in de persoon van Arunima op de Woord en Daad-dag in oktober 2013. Een jonge, zelfbewuste vrouw uit India, die zich dankzij christelijk onderwijs had weten te ontworstelen aan armoede. Maar we deden meer dan terugblikken. Juist in 2013 richtten we ook de blik vooruit. Partnerorganisaties uit alle landen waar Woord en Daad werkzaam is, diverse vertegenwoordigers uit de achterban en een aantal deskundigen dachten met ons mee over de ontwikkelingen in ons werkveld. Wat zien we? En wat betekent dit voor het werk van Woord en Daad? Het biedt de basis voor nieuw beleid richting 2020. Intussen werkten tientallen partnerorganisaties wereldwijd hard aan het concrete werk voor en met armen. Opnieuw ontvingen 60.115 kinderen en jongeren onderwijs. Positief

10


hierin is het relatief hoge aantal jongeren dat voortgezet onderwijs volgt (11.324 in totaal). Voortgezet onderwijs naast primair onderwijs blijkt namelijk een belangrijke factor te zijn in de kans dat jongeren echt hogerop komen. Verder heeft Woord en Daad veel aandacht voor relevant onderwijs, dat een verbinding legt met de wereld buiten school. In dat kader speelde de samenwerking met hogeschool Driestar Educatief opnieuw een essentiële rol. Samen met hen investeerden we onder andere in taalonderwijs en betere betrokkenheid van ouders. In het programma voor vakonderwijs en –training (TVET) hebben 5.120 jongeren en (jong)volwassenen een vakgerichte technische training afgerond. In 2013 daagde Woord en Daad partnerorganisaties uit om scherp naar de eigen bedrijfsvoering te kijken, en actiever zelf inkomsten te genereren. Sociale en ondernemersvaardigheden hadden een belangrijke plaats in de vaktrainingsprojecten. Woord en Daad draagt er graag aan bij dat jongeren uit achterstandsituaties stevig in de schoenen staan en een positieve werkhouding hebben. Omdat ze zo verschil kunnen maken. Landbouwtraining (AVET) is een nieuwe tak van sport voor Woord en Daad. In 2013 gingen we daarmee actief aan de slag, omdat landbouw een belangrijke sector is in

vrijwel alle landen waar Woord en Daad en partnerorganisaties werkzaam zijn. Een goed trainingsprogramma kan jongeren en volwassenen in plattelandsgebieden perspectief bieden en een migratie naar de stad voorkomen. Woord en Daad hecht eraan dat de landbouwtraining zo goed mogelijk aansluit op productketens, zodat de training boeren ook echt kans op duurzaam inkomen biedt. Hier ligt een belangrijke link naar het programma voor agri-bedrijfsontwikkeling waarbinnen 6.886 boerenondernemers in 2013 toegang kregen tot kennis en krediet. Een nauwe samenwerking met investeringsfonds Incluvest droeg eraan bij dat we duizenden boeren net dat zetje konden geven wat ze nodig hadden om aansluiting te vinden met de markt. Nog een nieuwe loot aan de stam van Woord en Daad is het water, sanitatie en hygiëne (WASH) programma. Een cruciaal programma om MENSEN uit de armoedecyclus te halen: gezonde gezinnen leiden tot kinderen met minder schooluitval, minder druk op het huishoudbudget en hogere productiviteit. In Burkina Faso, Ethiopië en Bangladesh werden in 2013 de eerste stappen gezet. Binnen het gezondheidsprogramma werd samen met partnerorganisaties gekeken hoe afbouw van financiële steun van Woord en Daad de komende jaren verantwoord kan gebeuren. Ook in 2013 liepen verschillende partnerorganisaties van Woord en Daad aan tegen het feit dat door slechte regelgeving in eigen land, of regelrechte corruptie, armen geraakt werden in hun dagelijks leven. Steeds meer partnerorganisaties richten zich daarom op het beïnvloeden van hun eigen overheid. Dit gebeurt steeds vaker in samenwerking met nationale netwerken. Een evaluatie in 2013 wees uit dat de verbinding met de praktische programma’s nog beter moet. Woord en Daad is ervan overtuigd dat de wortel van armoede niet alleen over de grens aangepakt moet worden, maar ook in eigen land. Vandaar dat ze samen met ZOA Vluchtelingenzorg investeert in de Wees Eerlijk campagne, een bewustwordingsprogramma voor middelbare scholen. In 2013 werd een recordaantal bereikt: 32 scholen! Een Bijbelstudieboekje voor jongeren was een ander concreet resultaat. Woord en Daad werkt al meer dan vijf jaar strategisch aan het aanspreken van de Nederlandse overheid op haar rol in armoedebestrijding wereldwijd. Een externe evaluatie wees in 2013 uit dat Woord en Daad vooral succesvol was

op het terrein van vakonderwijs en MKB-ontwikkeling. De evaluatie leidde tot het besluit om meer aandacht te besteden aan beleidscoherentie. De betrokkenheid van de achterban was in 2013 als vanouds zeer hoog, en meer divers dan ooit. Dit is een trend die we zowel zien binnen de doelgroep particulieren, als ondernemers en institutionele fondsen. Dit vraagt een steeds meer op-maat-benadering van fondsenwervers. Opvallend was dat de inkomsten van ondernemers –die jaren achtereen daalden- eind 2013 weer bijtrokken en zelfs stegen ten opzichte van 2012 naar 1,9 mln. De totale inkomsten bedroegen € 30.983.283. Een opvallende stap voor Woord en Daad was verder het aanstellen van regionale fondsenwervers, die voor de vijf Regionale Allianties waarmee Woord en Daad samenwerkt direct fondsen zullen werven. Geen directe inkomsten voor Woord en Daad, wel impact voor armen in de regio’s! Ook is er intensief gewerkt aan een samenwerkingsverband met Red een Kind. Ondanks dat er sprake is van goede sturing op uitgaven in relatie tot de inkomsten, komt de algemene reserve eind 2013 toch op ruim € 482.570 negatief uit. Hier is sprake van een incidenteel resultaat wat onder andere veroorzaakt wordt door het voorfinancieren van uitgaven voor het huizenprogramma. Voor die uitgaven wordt pas in 2014 geworven. Daarnaast vielen de inkomsten vanuit nalatenschappen in december tegen ten opzichte van vorig jaar. De negatieve algemene reserve komt naar verwachting eind 2014 weer op nul uit. De laatste weken van 2013 werden getekend door de noodhulp die onze Filipijnse partners verleenden na de verwoestende tyfoon Hayan. Een ingrijpende gebeurtenis, waarin we heel concreet de grote betrokkenheid van MENSEN uit de achterban ervaarden, en zij aan zij konden staan met Nederlandse collega-organisaties en Filipijnse partners.

11

MENSen Strategie, visie en beleid

1 12

1.1

INLEIDING

‘L

eg ons uit hoe jullie de armen bereiken en inspireer ons daarmee. Vermoei ons niet met de vraag of dat wel op de goede manier gebeurt. Als we weten dat jullie de armen écht bereiken en het verschil maken in hun leven, weten we dat het wel goed zit. Maar het gaat ons om de MENSEN. Wat wij voor hen kunnen betekenen. En wat zij voor ons betekenen. Zodat we elkaar wederzijds inspireren.’ Een samenvatting van een lange discussie in de klankbordgroep van comités. Het daagt Woord en Daad uit om in haar werk bij de kern te blijven en over die kern ook te communiceren. Want het gaat en draait om MÉNSEN. De rest is middel en in de diepst MENSelijke betekenis van het woord bijzaak. Ook in onze strategie, visie en ons beleid.

1.2

MISSIE, VISIE EN KERNWAARDEN

HISTORIE Woord en Daad is in 1973 door initiatiefnemer Ivo ’t Lam samen met dominee H.J. Hegger en reformatorische christenen opgericht. Zij wilden op betrokken wijze hun verbondenheid met de allerarmsten wereldwijd, concreet vormgeven. Na meer dan veertig jaar blijft de verbondenheid. Met en voor de achterban met wie Woord en Daad samen de verbinding legt met armen in het Zuiden, en andersom. Die verbinding wordt verstevigd door de gedeelde Bijbelse missie en visie. MISSIE Woord en Daad verbindt MENSEN over de hele wereld in hun strijd tegen armoede, vanuit Bijbels perspectief. We werken daarbij samen met partnerorganisaties in Afrika, Azië en Centraal- en Zuid-Amerika, de achterban in Nederland, maatschappelijke instellingen, overheden en bedrijven en andere sectoren. Samen met hen wil Woord en Daad een bijdrage leveren aan duurzame verandering in Nederland en wereldwijd.

Dit zien wij gebeuren als MENSEN verantwoordelijkheid nemen en dragen voor zichzelf en voor anderen, waardoor zij een waardig leven kunnen leiden. KERNWAARDEN MEDESCHEPSEL Schepsel van God, gelijkwaardig én uniek Ieder MENS is geschapen om beelddrager van de Schepper te zijn. Dit betekent dat we in Gods oog allen gelijk zijn, en tegelijkertijd divers en uniek. Deze twee aspecten –gelijkwaardigheid én diversiteit– bepalen hoe wij naar onze medeMENS kijken. In haar werk wil Woord en Daad deze twee aspecten herkenbaar in praktijk brengen. Dit betekent onder andere dat ze ieder MENS benadert met respect, ongeacht ras, religie, geslacht of politieke voorkeur. Ook is Woord en Daad ervan overtuigd dat er niet slechts één pad van ontwikkeling is: daarvoor zijn MENSEN te uniek en divers geschapen. MEDEVERANTWOORDELIJKHEID Verantwoordelijk voor jezelf, je naaste en de schepping Ieder MENS is geschapen als verantwoordelijk schepsel. We zijn verantwoordelijk om te beantwoorden aan Gods roeping om beelddrager, naaste en rentmeester te zijn. Vertaald naar de praktijk van ons werk betekent dit dat we MENSEN willen stimuleren verantwoordelijkheid voor zichzelf te nemen, maar ook voor anderen en de schepping. Dit betekent niet dat MENSEN verantwoordelijkheid moeten overnemen, maar vanuit Bijbels mededogen oog hebben voor de situatie van de ander. MEDE-LIJDEN Dicht bij en naast MENSEN die lijden We leven in een door zonden gebroken wereld. Tegelijkertijd weten we ons vanuit de Bijbel geroepen er te zijn voor MENSEN die lijden aan deze gebrokenheid. In dit mede-lijden kunnen we iets laten zien van wat het betekent beelddrager van God te zijn, ook al is dit beeld beschadigd. Door mee te leven –en mee te lijden– mogen we op bescheiden wijze iets zichtbaar maken van Gods komend Koninkrijk en werken aan herstel, vanuit de wetenschap dat Christus ons daarin is voorgegaan.

VISIE In een gebroken wereld vol armoede en onrecht streeft Woord en Daad naar het zichtbaar maken van tekenen van Gods komend Koninkrijk. Daarin willen we iets laten zien van een wereld in wording zonder armoede en lijden. Vanuit dit Bijbelse toekomstperspectief mogen MENSEN nu al tot hun bestemming komen in de diepste zin van het Woord.

RENTMEESTERSCHAP Zorgvuldig omgaan met MENSEN, middelen en milieu Als christelijke organisatie wil Woord en Daad verantwoordelijk ‘rentmeester’ zijn. Dit willen we op een integere wijze zijn, met oog voor de context waarbinnen we opereren. Woord en Daad is aanspreekbaar op een zorgvuldig omgaan met de middelen (MENSELIJKE,


13

MENSen 1 Strategie, visie en beleid

financiële en materiële) die we ontvangen. In ons werk willen we rentmeesterschap concreet laten zien aan degenen met wie we werken en in zorg voor het milieu, beide zowel in Nederland als in het Zuiden. WEDERZIJDSE AFHANKELIJKHEID Onafhankelijk in keuzes, afhankelijk in samenwerking Als christelijke organisatie is Woord en Daad onafhankelijk, en tegelijkertijd bewust afhankelijk. Onafhankelijk en zelfbewust in het maken van beleidskeuzes, ongeacht keuzes die onze omgeving maakt. Tegelijkertijd zijn we ervan overtuigd dat samenwerking met andere organisaties van groot belang is voor armoedebestrijding, ook vanuit rentmeesterschap. In dat opzicht wil Woord en Daad bewust afhankelijk zijn van anderen.

1.3

STRATEGIE

Het werk van Woord en Daad betreft vier aspecten: • Armoedebestrijding: In Afrika, Azië en Midden- en Zuid-Amerika samen met onze partnerorganisaties armoede aanpakken. Woord en Daad heeft vier programma’s: Onderwijs; Beroepsonderwijs,–training en Arbeidsbemiddeling; (Agri-) Bedrijfsontwikkeling; en Basisvoorzieningen (gezondheidszorg; sinds 2013 in afbouw; water, sanitatie en hygiëne en voedselzekerheid). Daarnaast is Woord en Daad actief in noodhulp. • Bewustwording: In Nederland samen met onze achterban en partners overzee nadenken over vragen rond armoede en rijkdom. • Maatschappijopbouw in het Zuiden. Woord en Daad werkt samen met haar partners aan een stevige maatschappelijke inbedding van het werk. Dat maakt dat het werk een brede uitstraling en uitgebreid effect krijgt. • Beleidsbeïnvloeding: In Nederland en Europa en met onze partners overzee, samen met anderen, opkomen voor de belangen van de allerarmsten. Zo nodig vragen we aandacht voor de positie van de allerarmsten bij politiek, pers en bedrijfsleven. Woord en Daad vindt het belangrijk dat de programma’s niet op zichzelf staan, maar elkaar versterken in de context waarin ze gestalte krijgen. Onderwijs leidt niet automatisch tot een betere positie voor MENSEN. Dat gebeurt alleen als ze ook daadwerkelijk werk en inkomen hebben. Daarom investeert Woord en Daad in de programma’s Vakonderwijs en –training en Arbeidsbemiddeling. Vanuit

14


bedrijfsontwikkeling wordt gezocht naar mogelijkheden om lokale bedrijvigheid te stimuleren en te verbinden met regionale of (inter)nationale markten. En waar gaten vallen in basisbehoeften als water, sanitatie, hygiëne en voedselzekerheid werkt Woord en Daad met haar partners aan het vullen van die gaten. Uitwisseling van kennis neemt in alle programma’s een belangrijke plaats in. Partnerorganisaties van Woord en Daad hebben een beperkt bereik. Daarom investeert Woord en Daad met haar partnerorganisaties in netwerken die samen met anderen het werk van armoedebestrijding krachtiger maken. Onze levensstijl hier kan het leven van MENSEN overzee maken of breken. Daarom denken we met onze achterban en ons netwerk in het Zuiden na over de vraag hoe we door keuzes die we hier maken armoede in het Zuiden helpen aanpakken. Woord en Daad biedt hiervoor concrete mogelijkheden aan om in de Nederlandse context ‘ambassadeur van verandering’ te zijn. Soms hinderen (lokale) weten regelgeving de mogelijkheden en kansen voor armen. In die gevallen werkt Woord en Daad samen met haar partnerorganisaties aan het verbeteren of aanpassen van overheidsbeleid, zowel in Nederland en Europa als in het Zuiden.

1.4

H

BELEID

et beleidsplan voor de periode 2011-2015 wordt jaarlijks getoetst op actualiteit en zo nodig aangepast. Dit beleidsplan is ontwikkeld samen met zowel het Zuidelijke partnernetwerk als vertegenwoordigers vanuit de comités, de bedrijven, de vermogensfondsen en de jongeren. Een aantal keren per jaar betrekt Woord en Daad hen ook bij de uitvoering van het beleid. Voor het partnernetwerk van Woord en Daad gebeurt dat tijdens de regionale partnerbijeenkomsten. Voor Nederland krijgt die betrokkenheid gestalte tijdens de vergaderingen met de klankbordgroepen voor comités en jongeren, de regionale bijeenkomsten voor comités en in de adviesgroepen van bedrijven en vermogensfondsen. Jaarlijks of tweejaarlijks wordt onder deze stakeholdergroepen een tevredenheidsonderzoek gehouden. De resultaten hiervan zijn in de sterkte-zwakteanalyse op pagina 74 verwerkt.


15

MENSen Het werk in het Zuiden

2 16

2.1

INLEIDING

H

et werk van Woord en Daad in het mondiale Zuiden was ook in 2013 weer volop in beweging. Het thema Agrarisch Beroepsonderwijs (AVET) kreeg extra aandacht omdat Woord en Daad gelooft in de enorme potentie die de agrarische sector in met name Afrika heeft. Ook besloot Woord en Daad om het thema Water, Sanitatie en Hygiëne (WASH) weer goed op de kaart te zetten omdat dit substantieel bij kan dragen aan voedselzekerheid en verbeterde volksgezondheid. Binnen het Woord en Daad-kantoor in Nederland is goed nagedacht over de meerwaarde die Woord en Daad kan leveren aan de Zuidelijke partnerorganisaties en de regionale allianties. Woord en Daad wil heel bewust niet alleen een rol als donor (financier van projecten zijn), maar

juist ook op inhoud betrokken zijn en expertise aanleveren aan het Zuidelijk netwerk dat waarde toevoegt aan het werk daar. Daarom heeft Woord en Daad in de loop van 2013 besloten naast Regionale Support Teams ook Expertise Teams in te richten. Vanuit de Support Teams worden partnerorganisaties ondersteund in de uitvoering van hun programma’s, terwijl de Expertise Teams op specifieke thema’s onderzoek doen en nieuwe, innovatieve ideeën uitwerken met als doel de kwaliteit en inhoudelijke diepgang van het werk te verbeteren en uit te dagen tot vernieuwing. Er zijn Expertise Teams ingericht rondom thema’s als Agribusiness, Voedselzekerheid, AVET, PMEL, en Onderwijs. Uit de overzichten van de bestedingen per programma blijkt dat er minder is besteed dan was begroot. De belangrijkste oorzaak hiervan ligt in de lagere inkomsten vanuit fondsenwerving. Meer details hierover kunt u terugvinden in bijlage 7.

ONDERWIJS Onderwijs

2.2

Aantal leerlingen dat hun onderwijs heeft afgerond...

Totaal aantal leerlingen

Doelstelling geheel gehaald (90% of meer)

Doelstelling

500

Kleuteronderwijs

Basisonderwijs

× 1.000

× 1.000

... waarvan doorstromers naar vervolgonderwijs of werk Doelstelling gedeeltelijk gehaald (50-89%)

Voortgezet onderwijs

Hoger onderwijs × 1.000

× 1.000

5.039

5.900

30.761

1.736

3.927

1.736

3.600

100%

92%

30.200

10.421

9.200

2.797 3.900

2.405 86%

Alle resultaten

2.327

2.000

469 1.800

333

400

71%

woordendaad.nl/jaarverslag

Toelichting op resultaten 2013 a) In vergelijking met de afgelopen jaren is te zien dat met name in het kleuter en basisonderwijs minder kinderen gesteund zijn. De belangrijkste oorzaak is gelegen in lagere inkomsten vanuit fondsenwerving. b) Positief zijn de resultaten voor het voortgezet en hoger onderwijs. Er stromen veel leerlingen door en er zijn meer leerlingen gesteund dan was gepland. Vaak gaat de aandacht in de programma’s vooral uit naar toegang tot basisonderwijs. Na het afronden daarvan is doorstromen naar vervolgonderwijs echter belangrijk voor de kansen op werk en eigen inkomen. Het is positief dat partners hierin hebben geïnvesteerd in 2013. Woord en Daad JAARVERSLAG 2013

17

MENSen 2 Het werk in het Zuiden

2.2.1 BESTEDINGEN ONDERWIJS Onderwijs

Begroting 2013

1.1 Kleuteronderwijs

Bestedingen 2013

€ 759.646

950.713

1.2 Basisonderwijs

€ 4.560.682

4.798.903

1.3 Voortgezet onderwijs

€ 3.439.926

2.130.465

1.4 Hoger onderwijs

€ 858.656

664.727

1.5 Non-formeel onderwijs

€ 165.417

206.324

1.6 Alfabetisering

€ 158.888

277.398

1.7 Infrastructuur/investeringen

€ 489.602

202.724

€ 1.053.113

511.719

1.8 Training 1.9 Capaciteitsopbouw en netwerken

€0

160.144

1.10 Curriculumontwikkeling

€0

125.368

1.11 Beleidsbeïnvloeding Totaal

€ 344.500

241.767

€ 11.830.430

10.270.252

2.2.2 ANALYSE PROGRAMMA ONDERWIJS Het programma Onderwijs werkt aan verbetering van de toegang tot onderwijs en de kwaliteit van het geboden onderwijs. Dat betekent niet automatisch dat onderwijs in zichzelf een bijdrage levert aan armoedevermindering. Doordat W&D en haar partners investeren in maatschappelijk relevant onderwijs (onder andere door aandacht voor life skills en verbinding met vervolgonderwijs) draagt het wel bij aan armoedebestrijding en versterking van het kind en zijn familie in de bredere gemeenschap. In 2013 kreeg dit in het Zuiden vorm door middel van onderwijsprogramma’s bij 28 partnerorganisaties. Directe armoedebestrijding Eén van de (drie) strategieën om te werken aan de hoofddoelstelling is het bieden van toegang tot kwalitatief en relevant onderwijs aan kinderen, jongeren en volwassenen. In totaal heeft Woord en Daad 60.115 kinderen en 6.426 volwassenen bereikt. Het vormgeven van onderwijsprogramma’s binnen de ‘Theory of Change’ is een blijvend aandachtspunt. Dit jaar is in het bijzonder met partnerorganisaties met een financieel sponsorprogramma erover nagedacht hoe hun programma’s binnen deze theorie passen. En hoe zij hun programma’s zo optimaal mogelijk kunnen aansluiten bij ontwikkelingen in het werkgebied en de maatschappij, nu en in de toekomst. Zoals veranderingen op het gebied van arbeid, mogelijkheden voor inkomen, voedselzekerheid of veranderende omstandigheden in de regionale en nationale context van de doelgroep. In voorgaande jaren is al duidelijk geworden dat de maatschappelijke relevantie van basisonderwijs om

18


verbinding tussen (voortgezet) onderwijs en beroepsonderwijs vraagt. In 2013 is een verdere analyse van deze verbinding begonnen. De meeste partners werken hieraan door bewustwording te creëren door het delen van informatie over beroepstrainingen. Hierbij worden soms praktische kennismakingsbezoeken georganiseerd aan beroepstrainingen. Een aantal partners heeft de link met beroepsonderwijs uitgewerkt in specifieke activiteiten. Bijvoorbeeld, AMG Filipijnen met het ‘bridge programma’. Dit programma is bedoeld voor jongeren die hun diploma middelbare school hebben gehaald, maar nog te jong zijn voor een beroepsopleiding. Zij krijgen een jaar lang verschillende vaktrainingen. Na dit jaar zijn zij beter in staat een goede keus te maken voor hun toekomstige opleiding. Dergelijke ‘best practices’ worden volgend jaar verder uitgediept om daar algemene lessen uit te trekken. Maatschappijopbouw Naast directe support aan de doelgroep versterken partnerorganisaties ook de (lokale) organisaties die deze support bieden: de scholen, lokale groepen en organisaties die relevant zijn voor het onderwijs, de partnerorganisaties, enzovoort. EDU4CHANGE Sinds 2010 heeft Woord en Daad samen met Driestar Educatief het Edu4Change programma, dat onder andere inzet op verbeterde aandacht voor taal– en leesonderwijs, voor leerlingen met leerproblemen, de samenwerking tussen school en ouders, didactische vaardigheden van docenten en goed schoolleiderschap. In voorgaande jaren zijn in samenwerking met partnerorganisaties vier trainingen ontwikkeld voor docenten en schoolleiders. Voor een duurzame implementatie van de trainingen zijn lokale trainers nodig die in de toekomst hun collega’s kunnen opleiden. Dit jaar zijn in Sierra Leone acht lokale trainers opgeleid. Ook is in Sierra Leone onderzoek gedaan naar het taal– en leesonderwijs. Hieruit kwam naar voren dat de taalvaardigheid van leerlingen in de eerste klassen van het basisonderwijs veel te wensen over laat. Daarnaast hebben docenten te weinig kennis en vaardigheden om goed taalonderwijs te geven. Ook zijn er onvoldoende ondersteunende middelen, zoals boeken. Om hierin verbetering te brengen ontwikkelt Woord en Daad op dit moment samen met Driestar Educatief een plan om het taalonderwijs op een hoger niveau te brengen. Een belangrijk uitgangspunt hierin is het geven van onderwijs in de moedertaal, naast de nationale taal Engels, die nu de gebruikte taal in de scholen is.

Met partnerorganisaties is verder gewerkt aan het thema kindveiligheid. Bij alle partnerorganisaties is een beleidsdocument hierover geïntroduceerd, waarin duidelijke richtlijnen en standaarden voor kindveiligheid zijn vastgelegd. Ook zijn bestaande beleidsdocumenten van partners tegen het licht gehouden aan de hand van de minimumeisen en waar nodig aangepast. Uiteraard gaat het Woord en Daad en de partnerorganisaties vooral om de implementatie van de vastgelegde documenten in de eigen organisatie en de scholen en internaten die via het programma gesteund worden. Tijdens partnervergaderingen en werkbezoeken is dat onderwerp van gesprek. Naast competente medewerkers op school is de betrokkenheid van ouders en MENSEN vanuit de lokale gemeenschap bij de school cruciaal voor de kwaliteit en relevantie van het onderwijs. Samen met partnerorganisaties wordt continu gewerkt aan het versterken van deze betrokkenheid. In 2013 is actie ondernomen op het verzamelen en beschrijven van concrete adviezen en tools die als hulpmiddel voor partnerorganisaties dienen om zo te komen tot verbetering van verschillende vormen van ouderbetrokkenheid. 2.2.3 UITDAGINGEN PROGRAMMA ONDERWIJS De behaalde doelstellingen en ondersteunende activiteiten maken de verschuiving naar méér aandacht en inzet op de terreinen maatschappijopbouw en beleidsbeïnvloeding steeds zichtbaarder. Dit is een positieve ontwikkeling en in lijn met het streven hiernaar voor de beleidsperiode tot en

>

met 2015. Dit vraagt van partnerorganisaties soms keuzes tussen het bieden van directe steun aan de doelgroep, of bijvoorbeeld het investeren in de capaciteiten van docenten. Dat is geen gemakkelijke keuze. Ook veranderingen in de sector en/of het werkgebied kunnen consequenties hebben voor de insteek van onderwijsprogramma’s. Het volgende voorbeeld uit Haïti is hierbij illustratief: De nieuwe president van Haïti, Joseph Michel Martelly, lanceerde een ambitieus verbeteringsplan voor het nationale onderwijs: gratis onderwijs voor iedereen. Dit beïnvloedt ook de onderwijsprogramma’s van onze partners op Haïti: Parole et Action en AMG Haïti. Ouders laten hun kinderen namelijk naar scholen met overheidssubsidie gaan. De uitdaging voor deze partnerorganisaties wordt om zich nog meer te onderscheiden op de kwaliteit van hun scholen, want op overheidsscholen laat die vaak te wensen over. Overheidsbeloftes worden namelijk niet altijd waargemaakt en scholen krijgen de beloofde subsidies niet altijd uitbetaald met alle gevolgen van dien. Leerpunten uit 2013: • In de onderwijssector en/of het werkgebied vinden continu veranderingen plaats. Zoals een opkomende overheid of een groeiende kwaliteit van scholen in de omgeving. Dergelijke ontwikkelingen vragen van partnerorganisaties een blijvende reflectie op hun toegevoegde waarde voor hun leerlingen, voor de sector en in hun land of werkgebied. In 2014 vinden er volop

Life story Onderwijs

Arunima (26) ex-sponsorkind uit India

Arunima (26) uit India kwam in oktober naar Nederland om haar verhaal te delen met sponsors op de Woord en Daaddag. Ze vertelt: ‘De reis naar Nederland was een cadeau voor me. Op 12 oktober ontmoette ik sponsors die het 40-jarig jubileum van Woord en Daad vierden. Wat nog specialer was: ik ontmoette mijn eigen sponsors! Wat zij voor mij betekenden is onbeschrijfelijk. Als vierjarig meisje bezocht ik de Word and Deed school in India. Ik kreeg de mogelijkheid onderwijs te volgen. De thuissituatie bij ons was

moeilijk. Mijn ouders waren gescheiden. De zorg van het gezin lag alleen bij mijn moeder. Met mijn oudere, inmiddels overleden, gehandicapte broer was dat zwaar. Mijn moeder was blij dat ik in goede handen was van de school en daar ook in het hostel verzorgd werd. Het was een geweldige tijd. Ik veranderde in alle opzichten. Ik leerde er zo veel. Vanuit christelijke waarden en normen werd mij verteld hoe je eerlijk en oprecht met anderen omgaat. Dit onderwijs veranderde mijn leven. Ik werd christen. Na mijn schoolperiode ging ik bij mijn moeder wonen. Maar ik was veranderd en niet meer het meisje van vier, dat maakte het moeilijk. Ik besloot op mezelf te gaan wonen. Nu heb ik een mooie baan bij een verzekeringsmaatschappij en zorg voor mezelf. Met mijn moeder heb ik weer prettig contact en af en toe geef ik haar wat extra geld.’ woordendaad.nl/jaarverslag


19


discussies plaats over het beleid ná 2015 (de huidige beleidsperiode). Goede analyses en reflectie op de sector, doelgroep en werkgebied maken daarvan deel uit. • Er wordt in de ontwikkelingssector veel gesproken over financiële duurzaamheid. Zo ook in één van de leerpunten voor het onderwijsprogramma uit 2012. Belangrijk is het besef dat financieel zelfvoorzienend worden op schoolniveau –kijkend naar basis- en voortgezet onderwijs– nauwelijks mogelijk is. Woord en Daad vindt

2.3

de nationale overheden daarvoor verantwoordelijk. In 2013 groeide het besef dat andere duurzaamheidaspecten wel belangrijke voorwaarden zijn voor het zelfstandig(er) worden van een school. Denk aan goede samenwerking van een school met omliggende scholen of ouders, goed schoolleiderschap en gelijke kansen voor alle kinderen. In 2013 is daarom gestart met het ontwikkelen van een visie op hoe een duurzame school eruitziet.

BEROEPSONDERWIJS, -TRAINING EN ARBEIDSBEMIDDELING (TVET-JBS)

500


Doelstelling

Doelstelling gedeeltelijk gehaald (50-89%)

nog in training (1595)

2.3.1 BESTEDINGEN BEROEPSONDERWIJS, TRAINING EN ARBEIDSBEMIDDELING TVET/JBS 2.1 TVET

Begroting 2013

Bestedingen 2013

€ 1.350.358

€ 1.800.290

2.2 JBS

€ 734.830

€ 305.623

2.3 Infrastructuur

€ 419.035

€ 123.595

2.4 Training

€ 359.146

€ 141.619

2.5 Overige capaciteitsopbouw en netwerken 2.6 Advocacy

Start een eigen bedrijf

Naar vervolgonderwijs

Onbekend

999

480

1.467 29%

Toelichting op resultaten 2013 - De onderbesteding ten opzichte van de begroting heeft niet geleid tot minder studenten die een opleiding konden volgen. Eveneens: met minder geld ontvingen meer clienten JBS. Ook het eigen inkomen van JBS is flink gestegen. Hierbij blijkt een efficiëntieslag. - Het totaal aantal studenten dat werk vindt is iets lager dan gepland. Dit komt met name doordat het starten van een eigen bedrijf vaak toch nog vrij lastig blijkt te zijn.

2.174

42%

2.000


20%

1.300

Alle resultaten

20

€ 99.388

€ 73.459

€ 2.962.757

€ 2.542.975

2.3.2 ANALYSE PROGRAMMA BEROEPSONDERWIJS, - TRAINING EN ARBEIDSBEMIDDELING

gediplomeerd Vindt een baan

€ 98.388

9% 700


Met 18 partnerorganisaties werkte Woord en Daad in 2013 aan het vakonderwijsprogramma; belangrijke elementen waren expertiseopbouw. kwaliteit en verzelfstandiging. Totaal studeerden 5.120 jongeren en (jong) volwassenen af en 3.173 personen vonden een baan of startten een eigen bedrijf. De TVET programma’s staan in een veranderende wereld. Langzaam groeit de economische potentie van de landen waarin onze programma’s worden uitgevoerd. Ook trainingscentra moeten meer bedrijfsmatig gaan denken. In 2013 heeft Woord en Daad stappen gezet op het gebied van de verzelfstandiging van de trainingen. Dit betekent onder meer dat er lokaal meer benodigde inkomsten voor de trainingsactiviteiten geworven kunnen worden. Er is een beroep gedaan op de creativiteit. Een mooie uitwisseling vond plaats op een conferentie met alle partners. Zo heeft Woord en Daad een start gemaakt om de ideeën uit te werken en er zodanig bruikbare tools van te maken dat ze voor andere partners toegankelijk zijn en gemakkelijker zijn toe te passen.

Gemiddeld wordt 19% van de kosten voor vakonderwijs lokaal geworven. Voor arbeidsbemiddeling is dit 17%. Gezien waar we met elkaar in de toekomst heen willen, is dit een goede start te noemen, maar staan we weliswaar nog maar aan het begin. AMG Filipijnen loopt op dit thema voorop. In 2013 werd met deze organisatie een plan gemaakt waarin het programma in 2020 financieel onafhankelijk van Woord en Daad is, terwijl de partnerrelatie in stand blijft. Het werken aan kwaliteit kreeg gestalte doordat bij nagenoeg alle partners een tweejarig kwaliteits-assessment werd uitgevoerd op programmaniveau. Versterking van de organisaties was er vooral op het gebied van zogenaamde soft skills zoals ondernemersvaardigheden en sociale vaardigheden. Veel organisaties werkten ook aan professionalisering. Moeilijkheden liggen er op het gebied van marktonderzoek. Uitval en het contact onderhouden met afgestudeerden vragen de komende jaren de aandacht van onze partners. De kwaliteitsscore nam toe van 2.6 tot 2.8 op een schaal van 1-4. Verdere expertiseopbouw kreeg in 2013 ruime aandacht in het TVET-JBS (Technical and Vocational Education and Training-Job & Business Services) expertiseteam. Met onze partner Hope in Ethiopië werd een leerplan/curriculum voor ondernemersvaardigheden verder ontwikkeld en geschikt gemaakt voor uitrol naar andere organisaties. Hope wil de opgebouwde expertise gaan vermarkten in Ethiopië. Agrarische vaktraining kwam meer op de kaart te staan, omdat dit aantoonbaar bijdraagt aan effectieve armoedebestrijding op het platteland. Voorwaarde is dan wel dat deze vaktraining aansluit bij waardeketens en bedrijvigheid. Alleen zo is er sprake is van duurzame economische ontwikkeling waar de armen van meeprofiteren. Andere expertisethema’s

waren duurzaamheid en marktonderzoek. Woord en Daad faciliteert diverse uitwisselingstrajecten tussen vakscholen in Nederland en Zuidelijke partners. Zo begeleidt het Calvijn College al jarenlang de vakschool van CSS in Bangladesh op didactisch-onderwijskundig gebied. In 2013 moest de training worden afgelast vanwege gebrek aan Nederlandse capaciteit. Het is van belang dat deze uitwisselingen verankerd zijn in het beleid van beide partners, en dat er voldoende capaciteit gewaarborgd wordt. Verder is de training ook gericht op zelfstandigheid van CSS. Met een aantal partners wordt gewerkt aan beleidsbeïnvloeding van de lokale overheid. Vaak heeft dit te maken met de relevantie van vakonderwijs of de toegang voor armen tot vakonderwijs. Een mooi resultaat werd geboekt in Burkina Faso, waar onze partnerorganisatie door het ministerie van Onderwijs werd gevraagd te participeren in leerplan-/curriculumontwikkeling. 2.3.3 UITDAGINGEN PROGRAMMA BEROEPSONDERWIJS, - TRAINING EN ARBEIDSBEMIDDELING Tijdens een gezamenlijke conferentie met alle partners werd gekeken hoe het staat met de voortgang van het huidige meerjarenplan. Op alle indicatoren wordt tot nu toe de meerjarige streefwaarde gehaald. Wel zijn verschuivingen zichtbaar. Organisaties kiezen in toenemende mate voor relevante korte vaktrainingen in plaats van intensieve meerjarige opleidingen. Op die wijze kunnen ze ook snel en flexibel inspelen op de ontwikkelingen in de (banen)markt. De marktgerichte oriëntatie van trainingscentra vraagt

> Life story Job and Business Services

Silas Ouedraogo (50) manager Job and Business Services Burkina Faso

‘Nog te veel jongeren zitten in de help-me-houding. Ze verwachten alles van mij, maar ze ontdekken al snel dat ik zelf niks doe. Ik spiegel, train en adviseer, maar de bal ligt bij de jongeren zelf. Bij binnenkomst merk ik vaak al met welke jongeren ik van doen heb. Er zijn er die meteen roepen: ‘Kijk eens hoe arm ik ben. Ik heb niet eens schoenen.’ Dan heb ik mijn antwoord snel klaar. ‘Jij hebt inderdaad geen schoenen, maar wel twee benen waarmee

je kunt lopen. Als je werk zoekt, hoef je namelijk alleen jezelf maar mee te nemen.’ Die verandering in houding en gedrag gaat met horten en stoten. Ik probeer daar waar het kan jongeren te spiegelen vanuit Bijbelse waarden en normen. Laatst gaf ik een training aan een groep van 25 jongeren. Ze zaten er wat onderuitgezakt bij. Mijn uitdaging is dan om jongeren op het puntje van hun stoel te krijgen. Ik vroeg: ‘Wie van jullie heeft een mobiel?’ Tumult alom. ‘Steek ze maar eens in de lucht’, vervolgde ik. Ik bedankte de jongeren en ging verder. ‘Prachtig dat jullie je mobiel lieten zien. Hét bewijs dat jullie in staat zijn zoiets te kopen. En als je daarvoor geld kunt sparen, kun je dat ook om je bij ons in te schrijven. Je had de gezichten moeten zien!’ woordendaad.nl/jaarverslag


21


voortdurend om een goede marktanalyse van vraag en aanbod. De vaardigheid om trends en individuele ervaringen te vertalen in een investering in een opleiding, is vaak nog onvoldoende geprikkeld. Woord en Daad heeft weer stappen gezet om hierin te investeren en wil dit de komende jaren verder professionaliseren. In 2013 zijn we begonnen om duurzame energie te integreren in de vaktrainingsprogramma’s. Organisatie CREDO in Burkina Faso heeft een pilot zonne-energie geïnitieerd. Deze ervaring willen we breder inzetten en expertise opbouwen op het gebied van ‘Green TVET’. Hierbij kan naast vaktraining ook gedacht worden aan het ‘groener’ maken van de trainingscentra zelf, door enerzijds zuiniger met energie om te gaan en anderzijds duurzame energie in te zetten. Leerpunten uit 2013 • Partners zijn vaak te optimistisch over het opzetten van een social enterprise om lokaal fondsen te verwerven en

leggen de nadruk op de fondsenwerving in plaats van op het beoogde ondernemerschap. Dit enthousiasme moet echter wel gepaard gaan met een goede marktanalyse van vraag en aanbod, een bedrijfsmatige aanpak en een efficiënte bedrijfscultuur. Bovendien is de valkuil nogal eens dat zaken inefficiënt georganiseerd worden, zodat er geen nettorendement is. Vergelijkbaar met het op eigen benen gaan staan, maar toch telkens bedenken dat er een vangnet is. Zowel de partners als Woord en Daad moeten leren in deze verhoudingen op een gezonde manier vooruitgang te boeken. Veel is gemoeid met duidelijkheid in de samenwerking en een gezamenlijke visie voor de toekomst. • Inzet van een Nederlandse expert leverde verrassende inzichten op bij onze partner in de Filipijnen rondom de organisatiestructuur. Het aantal personeelsleden wordt gefaseerd verminderd met 35 procent! Een voorbeeld waar efficiëntie een slag geslagen heeft. Woord en Daad hoopt met vrijwel alle partners een dergelijke slag te kunnen gaan slaan.

Voedselzekerheid 2.4 500

LANDBOUWTRAINING EN VOEDSELZEKERHEID (AVET-FNS) Doelstelling



Personen ontvangen training over voeding

1.597

1.850

Boeren ontvangen training over landbouwmethoden

3.405

81

3.190

boerengroepen hebben hun capaciteit versterkt 75

Boeren ontvangen landbouwproductiemiddelen

1.315 0

1.000

2.000

1.160

3.000

Alle resultaten


Toelichting op resultaten 2013 - Veel aandacht is geschonken aan het geven van praktijklessen aan boeren in verbeterde teeltechnieken, erosiecontrole en efficiënte benutting van de (schaarse) neerslag. Voedingstraining binnen een voedselzekerheidsprogramma is een nieuw concept en een enkele partnerorganisatie is niet in staat geweest daar de benodigde middelen voor te mobiliseren. - Hoewel er minder geld uitgegeven is dan begroot, zijn de beschikbare landbouwproductiemiddelen zo verdeeld, dat meer boeren daarvan konden profiteren.

22

2.4.1 BESTEDINGEN LANDBOUWTRAINING EN VOEDSELZEKERHEID Begroting 2013

Realisatie 2013

Directe armoedebestrijding

INTERVENTIE

€ 562.962

€ 357.427

Maatschappijopbouw

€ 129.202

€ 161.307

Beleidsbeïnvloeding

€ 195.394

€ 122.251

€ 887.558

€ 640.986

In 2013 zijn negen voedselzekerheidsprojecten uitgevoerd, in Burkina Faso (4), Benin (2), Oeganda (2) en Sierra Leone (1). Aan deze projecten is totaal € 640.986 besteed. Dit bedrag is onder te verdelen onder directe armoedebestrijding (56%), maatschappijopbouw (25%) en beleidsbeïnvloeding (19%). Met een organisatie in Burkina Faso is voor het eerst een samenwerkingsovereenkomst aangegaan. 2.4.2 ANALYSE PROGRAMMA LANDBOUWTRAINING EN VOEDSELZEKERHEID AVET (Agricultural Vocational Education and Training) is een aandachtsgebied dat zich ontwikkeld heeft naast TVET en naast voedselzekerheid. Afgelopen jaar heeft Woord en Daad dit op de kaart weten te zetten. AVET naast TVET, omdat thematisch de potentie van de agrarische sector als bron van werkgelegenheid, maar ook als sleutelrol in voedselvraagstukken en goederenstromen, aandacht moet krijgen. AVET is gerelateerd aan voedselzekerheid, omdat voedselzekerheid van de huishoudens in rurale gebieden ook meer benadrukt wordt, als het verhogen van de koopkracht van de boer en daarmee

tevens het vermarkten van producten. Daarmee komt ook de productiewaardeketen in beeld en is er een link met economische ontwikkeling en bedrijvigheid (AED). AVET heeft zich gepositioneerd als de agrarische training die zich ten dienste stelt van waardeketenontwikkeling, ingebed in agrarische economische ontwikkeling. Dit op de kaart zetten heeft afgelopen jaar betekend dat er tijd gestoken is in visievorming en strategieontwikkeling. Daarnaast zijn er met name met de partners in Afrika kansen om deze agrarische ontwikkeling vorm te geven. Naast concrete trainingen die van start zijn gegaan, zoals in Noord-Oeganda en Ethiopië, is er ook tijd besteed om visie en strategie vanuit het veld te ontwikkelen. In 2013 is voor de strategiebepaling van de voedselzekerheidsprogramma’s de waardeketen als primair startpunt gekozen. Enkele partnerorganisaties hebben al een keuze gemaakt, terwijl andere zich nog beraden. Woord en Daad zoekt hierbij ook naar mogelijkheden om nieuwe partnerschappen aan te gaan. Eén partnerorganisatie heeft een uitgebreid proces in gang gezet voor heroriëntatie, wat heeft geresulteerd in een geheel nieuw projectvoorstel en een naar verwachting grotere mate van duurzaamheid. Een meer marktgerichte benadering vraagt om een doelgerichte training van de boeren waarbij men met agrarische en economische kengetallen kan werken. Er is een inventarisatie gemaakt van geschikt lesmateriaal en een plan opgesteld hoe dit materiaal te gaan gebruiken. De gekozen strategie wordt uitgewerkt in een zgn. factsheet. Twee partnerorganisaties hebben daartoe al veel werk verzet. Een goed factsheet is tevens een belangrijke stap voor

> Life story Voedselzekerheid

Clement Okello (56) voorzitter boerengroep, Karamoja, Oeganda

‘Vroeger bewerkten we allemaal ons eigen stukje land en bemoeiden we ons op het gebied van landbouw eigenlijk niet veel met elkaar. Vijf jaar geleden zijn we als dorpsoudsten bij elkaar gaan zitten en besloten we voortaan als groep te opereren: samen bewerken we al het land en proberen we ook een betere prijs te krijgen voor de gewassen. Toch bleef ook nadat we op deze manier gingen werken de opbrengst van het land beperkt.’ Toen de organisatie ADP het dorp bezocht, was de

organisatie enthousiast. Dit was bij uitstek een initiatief dat aansluit bij de doelstelling van ADP: dorpsgemeenschappen motiveren en stimuleren tot samenwerking.‘ADP gaf ons betere gereedschappen en nieuw zaaigoed, ook van gewassen die we voorheen nooit verbouwden. Bovendien leerden we nieuwe landbouwtechnieken. Bijvoorbeeld om niet het zaad uit te strooien, zoals we gewend waren. We maken nu kleine gaatjes en leggen in elk kuiltje één zaadje. Dat scheelt én veel zaaigoed én het zorgt voor een grotere opbrengst, ontdekten we dit jaar tijdens de oogst tot onze eigen verbazing.’ ‘We hebben nu genoeg te eten voor het hele dorp. Een deel van de oogst konden we zelfs verkopen’, vertelt Clement met trots. ‘Een ander deel bewaren we: dat is zaaigoed voor volgend jaar.’ woordendaad.nl/jaarverslag


23


het verkrijgen van institutionele fondsen. Met een accent dat in toenemende mate op ketenontwikkeling ligt, zullen inkomsten van boeren meer verkregen gaan worden uit de vermarkting van hun product, waardoor ze minder afhankelijk zijn van subsidies. Er wordt daarom in toenemende mate gebruikgemaakt van leningen van microkredietinstellingen, revolving funds van boerengroepen en het aanwenden van eigen vermogen door middel van sparen. De samenwerking binnen de ICCO-Alliantie in Oeganda is verder geïntensiveerd, waardoor de begeleiding van de projecten door het ICCO-Alliantiekantoor in Kampala wordt uitgevoerd. 2.4.3 UITDAGINGEN PROGRAMMA LANDBOUWTRAINING EN VOEDSELZEKERHEID • AED en AVET hebben duidelijke raakvlakken en zullen veel meer integraal analyses maken voordat er in een gebied of keten iets opgezet wordt. Te denken valt aan waardeketens als cashew, koffie, cacao (als export) en groenteteelt, honing, kippen (voor lokale consumptie). Het is een uitdaging vanuit een breder beeld van de globale waardeketen de noodzaak en toegevoegde waarde van de interventie in te zien en uit te voeren. • Om zowel specifiek te zijn alsook oog te hebben voor de complexiteit en de breedte waarin landbouwproductie zich ontwikkelt, willen we een keuze maken voor bepaalde sectoren of waardeketens. Ook zijn strategische partnerschappen van belang om op een projectmatige manier doelen te stellen voor de toekomst. Het is de uitdaging om de som 1+1=3 te laten opgaan in deze partnerschappen.

• Voor de huidige voedselzekerheidsprogramma’s zal het betekenen dat we kritisch kijken naar de potentie van het gebied en de partijen waarbij landbouwtraining en economische ontwikkeling verder kunnen groeien. Het is de uitdaging om bij boeren die meer op zelfvoorziening gericht zijn ook inzicht te krijgen in hoe hun arbeid ook vertaald zou kunnen worden in toegevoegde waarde die economisch gewaardeerd wordt door afnemers van hun producten. • De uitdaging zit erin dat we oog blijven houden voor de boer en voor jongeren die minder mogelijkheden hebben voor economische ontwikkeling: daar waar klimatologisch veel risico’s liggen en of er sprake is van uitsluiting. Leerpunten uit 2013 • Met een steeds toenemend belang van ketenontwikkeling voor voedselzekerheidsprogramma’s komen andere indicatoren in het vizier, die in de komende jaren om een juiste definiëring vragen. We zien bij veel partnerorganisaties dat ze worstelen om AVET een plek te geven binnen hun bestaande organisatorische structuur. Duidelijkheid vanuit de Woord en Daad-structuur –en de ophanging van AVET daarin– is nogal eens verhelderend geweest. • Partnerorganisaties in ons bestaande netwerk hebben vaak niet de mindset die nodig is om landbouwtraining op te zetten vanuit het perspectief van economische ontwikkeling. Zoals gesteld geven we de kans daaraan te werken. Het lijkt erop dat het strategisch is om samenwerking te zoeken met economisch georiënteerde partijen in het land zelf, in plaats van zelf als organisatie een metamorfose te ondergaan.

Gezondheidszorg 2.5

GEZONDHEIDSZORG EN WATER, SANITATIE EN HYGIËNE

226.579

1.829.399

× 20.000

× 50.000

Consultaties van patiënten

Personen bereikt met preventievoorlichting

Alle resultaten

24



2.5.1 BESTEDINGEN GEZONDHEIDSZORG EN WATER, SANITATIE EN HYGIËNE BN-H

Begroting 2013

Realisatie 2013

€ 1.586.018

€ 1.198.463

6.1.2 Maatschappijopbouw

€ 441.806

€ 455.710

6.1.3 Beleidsbeïnvloeding

€ 297.265

€ 148.652

€ 2.325.089

€ 1.802.825

6.1.1 Directe armoedebestrijding

Toelichting op resultaten 2013: • In 2013 zijn aanzienlijk meer vrijwillige HIV testen uitgevoerde dan gepland. De toename laat zien dat het creëren van bewustwording rond HIV/AIDS zich doorvertaalt naar een pro-actieve houding bij risicogroepen. • Het totaal aantal getraind gezondheidspersoneel is toegenomen, terwijl het aantal getrainde vrijwilligers is afgenomen, wat laat zien dat partners hebben ingezet op professionalisering, deels ook als onderdeel van een certificeringsproces. • Op minder grote schaal is aandacht gegeven aan het ondersteunen van organisaties op dorpsniveau die zich bezighouden met voorlichting, zorg en lobby. Dit komt onder andere doordat groepen een traject hebben afgerond en er minder nieuwe groepen bij zijn gekomen. 2.5.2 ANALYSE PROGRAMMA GEZONDHEIDSZORG EN WASH In 2013 is een start gemaakt met het inventariseren van mogelijkheden voor Water, Sanitatie en Hygiëne (WASH) programma’s. Gezondheidprogramma’s gaan we uitfaseren,

en ontvangen nog steun tot eind 2015.Tot die tijd vallen Gezondheidszorg en WASH onder het programma Basisvoorzieningen. Verbeteringen op gebied van WASH zijn cruciaal om MENSEN uit de armoedecyclus te halen en positieve ontwikkelingen te ondersteunen. Gezonde gezinnen hebben kinderen met minder schooluitval, ervaren minder druk op het huishoudbudget (doktersrekeningen!) en bieden hogere arbeidsproductiviteit. Om die veerkracht te borgen zetten WASH programma’s in op lokale inbedding van diensten die MENSEN tegen betaling, van schoon water en hygiënische sanitatie voorzien, ook op de lange termijn. Hierbij worden overheden en lokale bedrijfjes betrokken, of ook de doelgroep zelf in WASH comités. Een belangrijk principe is de aandacht voor de ‘software’: bewustheid en kennis rondom goede hygiëne en beheersing van de benodigde vaardigheden voor de dienstverlening. Nieuwe contacten zijn aangegaan voor samenwerking, en een aantal WASH projecten zijn in voorbereiding. We zoeken vanuit WASH actief naar verbindingen, bijvoorbeeld met voedselzekerheid en AVET. Waterbeschikbaarheid voor voedselproductie is een gebied waar we in toenemende mate behoefte aan zien. Samen met partners zijn strategieën besproken voor continuïteit in het gezondheidswerk nu Woord en Daad de steun voor dit werk afbouwt. In elke context wordt toegewerkt naar grotere bijdragen van patiënten zelf, meer verantwoordelijkheid van de (lokale) overheid in het waarborgen van medische zorg, of het vinden van vervangende steun van buitenaf. MENS en gezondheid stond heel direct centraal in

> Life story Gezondheidszorg

Francilia Dorcéus

patiënt kliniek Bethesda, Bel-Air, Port-au-Prince In de hoofdstad van Haïti, Port-au-Prince, staat kliniek Bethesda in de wijk Bel-Air. Na de aardbeving in januari 2010 bleef er weinig van over; inmiddels is het ziekenhuis herbouwd. In de wachtkamer ontmoeten we mevrouw Francilia Dorcéus, zestig jaar. ‘Ik heb al jarenlang last van bloedarmoede, daarom kom ik sinds 1992 met regelmaat naar deze kliniek om behandeld te worden. Niet alleen ikzelf trouwens, ook mijn familie komt hier geregeld. Zo heb ik een neef die ernstig ziek was, maar wij wisten niet

waaraan hij leed. Ik heb hem op dit ziekenhuis gewezen. Na laboratoriumonderzoek door de arts, bleek hij te lijden aan tyfus én malaria. Hij kreeg diverse medicijnen voorgeschreven en na enige tijd genas hij. Hij kan zijn werk als leraar weer volop doen. Zelf ben ik ook erg tevreden over de aangeboden zorg en behandelingen. Medicijnen en onderzoek zijn veel minder duur dan in andere instellingen. De ontvangst is altijd warm en hartelijk! Voor MENSEN in de wijk Bel-Air is deze kliniek echt noodzakelijk. Niet alleen omdat de zorg veel goedkoper is, maar we hebben geen vervoer nodig om hier te komen. Zelfs als het nodig zou zijn om de tarieven voor de zorg iets te verhogen, heb ik dat er voor over. De economische situatie is dramatisch, maar sluiting van de kliniek zou een nog grotere catastrofe zijn! woordendaad.nl/jaarverslag


25


de ziekenhuizen en klinieken die partners hebben ondersteund. Juist ook voor de economisch kwetsbare MENSEN in rurale gebieden. De aandacht voor hiv/aids nam een grote plek in, met mogelijkheden voor hiv-testen en counseling. Verschillende van onze partners hebben geïnvesteerd in thuiszorg, een vorm van zorg die erg gewaardeerd wordt. Bij Mfesane in Zuid-Afrika is door haar thuiszorgteam een boeiende professionaliseringsslag gemaakt. De medewerkers zijn voor hun diensten geaccrediteerd door de overheid, waardoor er nu een doorverwijssysteem is opgezet van en naar ziekenhuizen. Via grootschalige campagnes en interactief contact met groepen op kleine schaal is er aan bewustwording gewerkt rondom hiv/aids, maar ook op gebied van rechten die MENSEN hebben op goede behandeling en zorg. Een groei in assertiviteit van georganiseerde groepen (zoals zelf-help-groepen, jeugdclubs, gemeenteleden in de kerk) helpt MENSEN ook op de lange termijn, om toegang te hebben tot overheidsdiensten. In onze programma’s krijgt ondersteuning concreet vorm door training van groepen en opleiden van gezondheidsprofessionals. Daarnaast werken we met partners aan capaciteiten en programma’s voor lobby bij overheden, en een stuk verdieping in thematiek, zoals goede moeder-en-kindzorg in Bangladesh, en family planning in Haïti. 2.5.3 UITDAGINGEN PROGRAMMA GEZONDHEIDSZORG EN WASH Binnen de WASH programma’s is de uitdaging ook de situatie van de meest kwetsbare groepen te verbeteren,

26


zonder direct latrines of waterpompen te doneren. Hier zullen we in pilotprojecten die we opzetten speciaal aandacht voor hebben. Een focus in de bredere opzet van WASH programma’s is de duurzaamheid van de investering: reparatie en onderhoud goed lokaal organiseren, en gebruikers instellen op het juist gebruik. Opschaalbaarheid is hierbij ook van belang: verbeteringen in WASH toegankelijk maken voor grotere populaties dan alleen het projectgebied. De uitdaging voor de gezondheidsprogramma’s is de steun zo af te bouwen dat de continuïteit van de diensten die partners verlenen gewaarborgd blijft. Dit zal ook in 2014 de focus zijn. Leerpunten uit 2013: • In veel projecten is het bijdragen aan gedragsverandering een belangrijk doel, bijvoorbeeld rond hiv/aids of goede hygiëne. In veel gevallen zijn er echter geen goede indicatoren gedefinieerd waarmee het optreden van gedragsverandering kan worden bepaald. We willen dan ook meer gaan investeren in het ontwikkelen en gebruiken van dit soort indicatoren voor projecten die gedragsverandering beogen. • Een evaluatiestudie in Bangladesh moedigde aan om lobby naar overheden intensiever te voeren om het belang van specifieke activiteiten op de agenda te zetten. Toegang tot zorg voor gehandicapten of erkenning en kwaliteit in thuiszorg zijn gebieden waar de steun van geïntegreerd overheidsbeleid van waarde is voor programma’s die dat beogen.

Bedrijfsontwikkeling AGRIBUSINESS EN BEDRIJFSONTWIKKELING (AED)

2.6

500

Doelstelling


Verstrekte leningen

6.886 × 1.000

8.759


Boeren/ondernemers ontvangen training

Nieuwe banen 13.885

20.095 × 1.000

2.861

Gerealiseerde ketenverbindingen 1.030

× 1.000

AD/ED

Begroting 2013

Realisatie 2013

€ 67.023

€ 121.892

3.2.1.2 SMED Capital - loan

€ 240.196

-€ 7.397

3.3.1 Guarantees (risk part)

€ 6.025

€0

€0

-€ 76.225

3.4.1 BDO Expenses for NFS

€ 88.117

€ 200.061

3.5 Chain Organisation

€ 84.197

€ 26.529

3.6 Training, capacity building

€ 52.889

€ 3.929

3.2.4 Revolving capital

3.7 Advocacy / Networking Subtotaal ED

€0

€0

€ 538.447

€ 268.791

€ 91.831

€ 388.858

AD 4.1 Exploitation costs for BDO 4.2.1.1 SMED capital - grant 4.2.1.2 SMED capital - loan

€ 26.448 € 150.000

€ 134.000

4.2.3.2 MED capital - loan

€ 193.200

€ 188.911

4.4.1 BDS expenses for NFS

€ 142.400

€ 278.689

4.5 Chain organisation

€ 288.283

€ 128.881

4.6 Training, capacity building

€ 109.045

€ 110.555

4.2.2.1 SMED small capital - grant

€ 25.603

4.4.2 NFS via expertmissions

4.7 Advocacy


2.6.2 ANALYSE PROGRAMMA AED

ED 3.1 Exploitation costs for BDO

7.290

× 1.000

Alle resultaten 2.6.1 BESTEDINGEN

10.080

-€ 620

€ 39.830

€ 40.000

Subtotaal AD

€ 1.014.589

€ 1.321.325

Totaal AD/ED

€ 1.553.036

€ 1.590.116

2013 is voor AED een inspirerend jaar geweest. Ging in 2012 veel energie zitten in de oprichting en ontwikkeling van Incluvest B.V., de nauwe samenwerking heeft er in 2013 voor gezorgd dat we meer (boeren)ondernemers hebben kunnen bereiken dan in het jaar ervoor. Duizenden ondernemers kregen toegang tot kennis en krediet. Dat leidde tot een positie in de formele economie of versterking daarvan. Los van de aantallen hebben we daarmee ook daadwerkelijk bereikt wat we ambiëren: arme boeren insluiten in de economische ontwikkeling in plaats van hen buiten te sluiten. In diverse landen is geïnvesteerd in het netwerk om interessante AED-projecten met businesspotentie op het spoor te komen. Bijvoorbeeld in samenwerking met Tindercapital ltd. in Bangladesh. In 2014 zal met hen een eerste business-growth training-camp georganiseerd worden voor 20 rurale ondernemers met groeien impactpotentie. Stuk voor stuk MENSEN met bedrijven die het inkomen voor andere MENSEN, de werknemers, genereren. Historische Woord en Daad-partners moesten er aan wennen dat er nu door een Incluvest bril (lees: professionele

Dit betreffen de bestedingen uit in 2014 geworven gelden. Hierbovenop is nog een bedrag van ruim 1,5 miljoen euro in doellanden opnieuw ingezet.


27


financieringsbril) naar nieuwe aanvragen werd gekeken. Een extern investeringscomité adviseert de Incluvest directie t.a.v. nieuwe financieringen. Voor Woord en Daad heeft dit een duidelijk voordeel. Vanwege een grondige financiële en structuur- + risicoanalyse is er een kleinere kans dat financiering op een wankele basis verstrekt wordt. Het ‘rendement’ op geefgeld ter ondersteuning van de lening zit in het feit dat de ontvangende partij beide geldstromen inzet op de te behalen doelstellingen, terwijl het geefgeld vaak ‘slechts’ de randvoorwaarden financiert om de doelstellingen te behalen. Om een voorbeeld te noemen: Met een lening aan partner Zambia Works stellen we hen in staat de financiering aan kleine boeren uit te breiden. Tegelijkertijd ondersteunen we hen in de professionalisering van de kredietadministratie, zodat ze binnen de organisatie beter in staat zijn de kredieten te beheren en op te volgen. Voor Woord en Daad is het steeds duidelijker dat het van belang is met directe waardeketenpartners (verwerkers, handelaren, producenten) te werken of met organisaties die cruciale diensten leveren die van invloed zijn op de kwaliteit en inclusiviteit van de keten op lange termijn (kredietverstrekkers, technische assistentieverlening). Veel alliantiepartners van Woord en Daad zijn breder/ algemener georganiseerd en daardoor vaak niet geschikt om kernspeler te zijn in waardeketentrajecten. De samenwerking met Dedras in Benin is een mooi voorbeeld waaruit blijkt hoe een algemene ngo op een onderdeel van de keten kan functioneren, nl. het bereiken en trainen van kleine boeren. De samenwerking tussen een privaat

bedrijf en een financieringspartner vormt het kader waarbinnen deze samenwerking met de ngo vorm krijgt. Werkwijzen zoals hiervoor beschreven stellen ons in staat MENSEN uit het Noorden te verbinden aan MENSEN in het Zuiden. Ondernemers verbinden en inzet van middelen waarover we rentmeester zijn. De combinatie van capabele en toegewijde MENSEN in het AED team en in de fondsenwerving1 stellen W&D in staat om samen met Incluvest B.V. partner te zijn in Agribusiness ontwikkeltrajecten. Tegen de achtergrond van voorgaande is het niet verwonderlijk dat in 2013 met diverse samenwerkingsorganisaties afspraken zijn geconcretiseerd om (in de nabije toekomst) uit te faseren voor wat betreft AED-financieringen. Dit betreft CDA in Colombia, CSS in Bangladesh, Tekton BDO in de Filipijnen. Belangrijkste reden hiervoor is dat er onvoldoende visie op/capaciteit voor agribusiness ontwikkeling bij de partnerorganisatie is. Dat betekent niet dat een partner slecht is, maar aangezien de keus van Woord en Daad is om de focus op agribusiness te richten, leidt dat tot een beëindiging van de samenwerking. 2.6.3 UITDAGINGEN PROGRAMMA AED Wat (meer) aandacht vraagt: • O.b.v. feiten en cijfers nog duidelijker laten zien dat de AED-aanpak een goede basis vormt voor duurzame ontwikkeling.

1: M.n. bedrijven en vermogensfondsen

>

Life story Bedrijfsontwikkeling

Mario Pérez directeur partnerorganisatie PAC, Nicaragua De samenwerking van Woord en Daad met Nederlandse ondernemers wordt doorvertaald naar de partnerorganisaties in het Zuiden. Wat vinden onze partners van deze samenwerking, hoe ervaren ze het, heeft het zin? Mario Pérez is enthousiast: ‘De samenwerking van Woord en Daad met Nederlandse bedrijven heeft effect op PAC. Het verruimt ons perspectief en vergroot onze kennis over wat investeerders of bedrijven zoeken, die versterking van het bedrijfsleven als de sleutel

tot duurzame ontwikkeling zien. Voor ons en onze doelgroep, boeren en producenten, betekent dit concreet dat we beter voorbereid zijn op de geglobaliseerde en veeleisende economische omgeving. Waar transparantie, traceerbaarheid, kwaliteit en concurrentievermogen van groot belang zijn. In de dynamiek van de zakenwereld is het contact van Woord en Daad met bedrijven een soort medium waarop wij ons werk indien nodig aanpassen. We moeten voortdurend onze strategie afstemmen op de actualiteit om zo de impact voor onze boeren en producenten te vergroten. Persoonlijk zal ik de reis, die een groep Nederlandse ondernemers in 2008 naar Nicaragua maakte, niet snel vergeten. Behalve dat wij hun ons werk konden laten zien, werden kennis en ervaring uitgewisseld. Het was mooi om mee te maken hoe deze relaties als christenen onder elkaar tot stand kwamen.’ woordendaad.nl/jaarverslag

28


• Blijvend profileren als capabele en ondernemende samenwerkingspartner voor impactinvesteerders zoals Incluvest B.V. ten behoeve van meerfinanciering op WD AED-cases en beheer van de uitstaande financieringen verantwoord uitvoeren. • Relevante ontwikkelingsvisie op inclusieve agribusiness ontwikkeling uitdragen. Leerpunten uit 2013: • Scherp blijven op identificatie van boeren die met het duwtje van AED mee kunnen gaan doen in de echte economie en zij waar die potentie ontbreekt. Het is niet ethisch om bij (arme) boeren de indruk te wekken dat ze dankzij een training ineens goed verdienend boer kunnen worden als vanuit de markt bezien, die kansen vrijwel nihil zijn. Actie: Altijd toewerken naar moment waarop steun aan kleine boeren duurzaam aangeboden kan worden: een vorm waarin op lange termijn kosten van de dienstverlening door de boer en/of de afnemer betaald worden. • Een deel van de AED-activiteiten heeft overlap met het nieuwe programma AVET. Actie: Gezamenlijke waardeketen-/marktanalyse is van belang om AVET en AED interventies zo effectief mogelijk in te zetten met de juiste expertise. Belangrijkste leerpunt uit jaarverslag 2012: • Gezamenlijke fondsenwerving met bedrijven/vermogensfondsen o.b.v. documenten en actieve acquisitie werpen vruchten af. Dit krijgt in 2014 vorm voor het grootste deel van de AED begroting.

>

2.7

HUIZENBOUW

500

1.000

× 100

× 100

Huizen gebouwd

Huizen gecontracteerd

2.7.1 RESULTATEN HUIZENBOUWPROGRAMMA LCH

Begroting 2013

13.1 Credit program housing

Realisatie 2013

€ 430.000

€ 1.466.262

€ 430.000

€ 1.466.262

Totaal netto bestedingen Woord en Daad en Wereldfoundation.

Begin 2013 lag er de uitdaging het huizenbouwprogramma opnieuw te structureren zodat er meer huizen gebouwd worden met verschillende samenwerkende organisaties in Bangladesh. Het resultaat mag er zijn. In 2013 zijn er daadwerkelijk 500 huizen gebouwd en zijn overeenkomsten afgesloten om in 2014 nog eens minimaal 1000 huizen te bouwen. Om dat even een gezicht te geven: 500 huishoudens

Life story Huizenbouw

Samsuddin uit Netrakona, Bangladesh

Samsuddin behoort tot de extreem arme MENSEN. Hij leidt ons langs modderwegen naar zijn huidige huis. Met z’n zessen leven ze in een kamer met hun kinderen en kleinkinderen. Het water stroomt tijdens het regenseizoen naar binnen. Samsuddin toont ons de houten structuur die na twee jaar rot is, de geroeste metalen golfplaten en de afbrokkelende kleibodem. Sanitair is er simpelweg niet. Maar hier komt snel verandering in. Samsuddin krijgt de gelegenheid voor een microhypotheek,

zodat hij een duurzaam en stevig huis kan laten bouwen. Hij laat trots de stapel bakstenen zien die pas zijn geleverd. Er is ook al een put voor het sanitair gegraven. Over een week wordt het tweede voorschot betaald. Men kan dan meteen aan de slag met het graven van de fundering en de cementonderbouw. Iedereen wordt ingeschakeld. Inbreng van eigen arbeid vermindert de kostprijs aanzienlijk. Dit is voor vele gezinnen de definitieve stap uit de armoede; daar willen velen aan meewerken. Straks kunnen de ouders, (klein)kinderen vanuit een veilig huis werken aan hun toekomst. Niet alleen hun leefomstandigheden zullen verbeteren, maar ook de gezondheid en de veiligheid. En bovendien helpt het hen een positief gevoel van eigenwaarde te ontwikkelen. Hiermee wordt de vicieuze cirkel van armoede doorbroken. woordendaad.nl/jaarverslag


29


betekent ruim 2000 MENSEN die een beter dak boven hun hoofd hebben. MENSEN die trots zijn op hun eigen huis en bedrijf! De lening per huishouden is omgerekend ongeveer 1500 euro. Hiervoor is door W&D 25 procent van het benodigde kapitaal beschikbaar gemaakt en 75 procent door samenwerkingspartner Wereldfoundation. Samen verbinden we MENSEN tussen Nederland en Bangladesh. MENSEN die zich inzetten voor sponsoracties om aan het Fiets/Loop voor een huis-evenement mee te doen, gemotiveerd door het werk in Bangladesh! 2.7.2 ANALYSE HUIZENBOUWPROGRAMMA De gesloten en complexe wetgeving in Bangladesh heeft veel hoofdbrekens veroorzaakt, maar uiteindelijk is het gelukt het bedrijf Inclusive Home Solution (IHS) geregistreerd te krijgen. Helaas was het regenseizoen toen al begonnen en kon er pas in de nazomer gestart worden met bouwen. Daardoor is de planning van 1000 huizen niet gehaald, maar wel de basis gelegd om in 2014 en daarna door te groeien! Samen met de stichting Wereldfoundation in Assen is IHS gekapitaliseerd. Woord en Daad is vertegenwoordigd in het bestuur van IHS. Tussen IHS en verschillende microkredietorganisaties (MFI) in Bangladesh zijn contracten gesloten om voor klanten van die MFI’s duurzame huisvesting te realiseren die d.m.v. een microhypotheek gefinancierd worden. Door deze constructie blijven de kosten voor IHS beperkt en gaan we met klanten in zee die een goede reputatie hebben bij de MFI waarvan zij een krediet hebben voor hun bedrijfsactiviteiten. 2.7.3 UITDAGINGEN HUIZENBOUWPROGRAMMA Wat ging goed: • De selectie van en samenwerking met de eerste partner MFI’s om het product te ontwikkelen. • De media-aandacht vanuit Nederland die positief is voor fondsenwerving • Constructieve samenwerking met Wereldfoundation Wat vraagt meer aandacht: • Supervisie vanuit IHS richting partner MFI’s doorontwikkelen • Toepassing van innovatieve oplossingen in bouwmaterialen en -constructie die passen binnen cultuur en context • Kwantificeren van sociale impact van goede huisvesting.

30


2.8 BELEIDSBEÏNVLOEDING 2.8.1 INLEIDING In de uitvoering van hun werk signaleren partners lacunes en kansen in het overheidsbeleid, en streven ernaar om vanuit hun identiteit en expertise bij te dragen aan goed overheidsbeleid door middel van beleidsbeïnvloeding. In veel gevallen is de lobby onderdeel van een thematisch programma, maar Woord en Daad werkt in toenemende mate samen met gespecialiseerde partners. De resultaten zoals hierna beschreven, zijn illustratief voor wat partners zoal gedaan en bereikt hebben op het gebied van beleidsbeïnvloeding in 2013. Er zijn echter veel meer projecten en programma’s. De totale aantallen en bestedingen staan vermeld bij de diverse thematische programma’s. 2.8.2 RESULTATEN BELEIDSBEÏNVLOEDING

CDA ONDERZOEKT UITVOERING KINDVEILIGHEIDSWET MET UNIVERSITEIT VAN CARTAGENA Uitkomst benut voor lobbystrategie richting Colombiaanse verkiezingen 2014 In december 2013 tekende CDA Colombia (in CLARA) een overeenkomst met de Universiteit van Cartagena voor gezamenlijk onderzoek naar kindveiligheid, begin 2014. Het onderzoek moet vaststellen of een wet heeft bijgedragen aan het vergroten van de kindveiligheid in Cartagena. Deze kans kwam op een cruciaal moment: in mei 2014 worden in Colombia nationale verkiezingen gehouden. De uitkomsten van deze studie zullen worden gebruikt om kindveiligheid dan hoog op de politieke agenda te krijgen. MINISTERIE: ‘CREDO, DENK MEE HOE VAKONDERWIJS BETER WERKT!’ Ministerie waardeert bijdrage CREDO aan kennisbasis vakonderwijs Burkina Faso Het ministerie van Jeugd, Beroepsonderwijs en Werkgelegenheid (MJFPE) heeft WARA-lid CREDO uitgenodigd vanuit haar ervaring praktisch mee te denken over het verbeteren van de sector beroepsonderwijs (TVET). Dit is een direct resultaat van de lobby van CREDO voor beroepsonderwijs. In haar nieuwe positie zal CREDO bijvoorbeeld beter in staat zijn invloed te hebben op een eerlijke toekenning van fondsen. CREDO werkt hiervoor >>

>>

samen met onder meer SPONG en –in beperkte mate– AEAD. Het MJFPE is in 2008 opgericht, dus veel beleid staat nog in de kinderschoenen. PBSA PRESENTEERT ONTWERPWET VOOR VOEDSELZEKERHEID BENIN Goede kans op verbetering voedselzekerheidsbeleid In Benin (WARA) werkt 48 procent van de bevolking in de landbouw en woont 60 procent in agrarisch gebied. Toch is voldoende gezond voedsel helaas niet vanzelfsprekend. Voor Wereldvoedseldag 2013 heeft het Beninse Platform voor Voedselzekerheid (PBSA) een wetsontwerp gepresenteerd om dit probleem samen met lokale gemeenschappen effectiever aan te pakken. Het ontwerp is geïnspireerd op vergelijkbare wetten in bijvoorbeeld Ghana en Frankrijk. Lobbyist Guy Edoun heeft een goede kans op succes: eerder dit jaar is hij door de overheid zelf naar Niger gestuurd om ideeën op te doen. BELEIDSBEÏNVLOEDINGSPROJECT VEILIG MOEDERSCHAP BANGLADESH REDELIJK SUCCESVOL BOOM-netwerk droeg bij aan veilig moederschap Meer zwangere vrouwen in Bangladesh hebben toegang gekregen tot gekwalificeerde verloskundige zorg. Dit geldt in ieder geval voor de vijf gebieden waar het BOOM-project Monitoring en Beleidsbeïnvloeding voor Veilig Moederschap van

2010 tot 2013 werd uitgevoerd. Uit de evaluatie van het project blijkt dat er mooie resultaten zijn behaald, hoewel er veel ruimte blijft voor verbetering. De opvolging wordt opgepakt met ARA-partner CSS.

2.8.3 UITDAGINGEN BELEIDSBEÏNVLOEDING

PROJECT GERICHT OP BESCHERMING KINDEREN BIEDT GROTE UITDAGING IN 2013 Noodzaak voor beter projectmanagement voor beleidsbeïnvloeding Het CLARA-project gericht op bescherming van kinderen in Colombia, Guatemala en Nicaragua is in 2013 vertraagd. Rollen en verantwoordelijkheden waren niet goed verdeeld en de capaciteit en verwachtingen van de organisaties verschilden te veel. In het komende jaar zal het projectbeheer daarom sterk verbeterd worden en zullen de partners in hun eigen tempo verder kunnen.

2.8.4 ANALYSE BELEIDSBEÏNVLOEDING 2013 Voor een sterke strategische inzet op beleidsbeïnvloeding was het nodig zowel bij W&D als de partners bewustzijn te creëren van de relevantie van beleidsbeïnvloeding en

> Life story Beleidsbeïnvloeding

‘Daardoor kan ik nu nog zien’ Margarita Velazquez Gezondheidszorg voor iedereen. Dat is de doelstelling in alle gezondheidsprojecten. Soms bereiken we dat door een ziekenhuis of medisch programma te steunen. Maar eigenlijk zijn gezondheidszorg en sociale voorzieningen een allereerste taak van de lokale overheid. In Colombia raakt de overheid zich daarvan steeds meer bewust. In veel gevallen weet de bevolking niet of nauwelijks welke mogelijkheden en rechten ze hebben. In Colombia steunen we daarom ASONALISS, een organisatie die opkomt voor

de medische belangen van mensen. Ze helpen individuele personen door bijvoorbeeld te bemiddelen bij ziekenhuizen en mensen te wijzen op de wettelijke mogelijkheden die er zijn. Ook pleit deze organisatie bij de overheid voor de situatie van de zwakkeren en kwetsbaren in bijvoorbeeld de sloppenwijken. Vaak is juist voor deze groep mensen de gezondheidszorg slecht geregeld. Dat ervoer bijvoorbeeld Margarita Velazquez - aan één oog blind. Ze hoorde in het ziekenhuis te Zipaquirá-Cundinamarca dat ze ook het zicht in haar andere oog zou verliezen, als ze niet snel geopereerd zou worden. ‘Mijn familie nam contact op met de oogafdeling om een operatie te regelen, maar de artsen maakten weinig haast. Goddank hielp ASONALISS me en zocht contact met een gespecialiseerd oogcentrum. Daardoor kan ik nu nog zien!’ woordendaad.nl/jaarverslag


31


de manier waarop de verschillende partners dit konden oppakken. Terugkijkend op de periode vanaf 2011 is gebleken dat W&D de investering en capaciteit die dat vergde, heeft onderschat. De aantallen plannen bij partners zijn minimaal gestegen ten opzichte van 2012. Dit heeft met een aantal factoren te maken: • Het opzetten van nieuwe trajecten vereist een lange aanlooptijd; • Het verankeren van lopende trajecten vereiste de nodige aandacht; • Zoals benoemd was het projectmanagement voor beleidsbeïnvloeding nog niet optimaal, waardoor begeleidingstijd toenam; • Om nieuwe partijen aan te haken was meer capaciteit nodig vanuit de Support Teams van Woord en Daad. Tegelijkertijd zien we dat trajecten die W&D inmiddels meerdere jaren steunt hun vruchten beginnen af te werpen. Partners en hun doelgroepen worden zichtbaar meer meegenomen als gesprekspartners van lokale of nationale autoriteiten, zoals de overheid.


Leerpunten 2013 • Woord en Daad moet beter inspelen op de specifieke politieke omgeving van partners. Dit is ook één van de belangrijkste aanbevelingen uit de evaluatie van het programma Beleidsbeïnvloeding, die in 2013 is uitgevoerd door het bureau South Research. Woord en Daad heeft hiervoor vanaf 2014 twee Coördinatoren Beleidsbeïnvloeding Zuiden, zodat elk zich op een beperkt aantal landen kan richten en beter kan aansluiten bij de politieke en culturele context van partners. Dit zal ook het aangaan van nieuwe partnerschappen bevorderen. • Woord en Daad was in 2013 betrokken bij een aantal zeer complexe beleidsbeïnvloedingstrajecten, zoals het kinderbeschermingstraject in CLARA, en de opstart van een traject in GHARA waarbij vier heel verschillende organisaties betrokken zijn. Het is gebleken dat een duidelijke rolverdeling en zorgvuldig projectmanagement essentieel zijn voor het welslagen van dergelijke trajecten. Daarom zet Woord en Daad in 2014 in op een verbeterde projectmanagementstructuur.

Partnerorganisaties actief in beleidsbeïnvloeding

15 ‘Veel van onze resultaten en doelstellingen zullen zonder beleidsbeïnvloeding niet worden behaald. Hoe moeten we autoriteiten anders overtuigen om fondsen zó in te zetten dat ze onderwijs bevorderen?’

10

Sylvain Aloubani, manager Onderwijsprogramma DEDRAS benadrukt het belang om flink in beleidsbeïnvloeding te blijven investeren.

5

0

Onderwijs

TVET/JBS

Gezondheid

Alle resultaten

32


Voedselzekerheid

Agri- bedrijfsontwikkeling

Algemeen


NOODHULP Noodhulp

2.9

Landen waar noodhulp is gegeven

PAKISTAN

HAÏTI

ETHIOPIË

BURKINA FASO

2.9.1 RESULTATEN NOODHULP Begroting 2013

Besteding 2013

€ 2.505.726

€ 2.512.976

In november startte Woord en Daad een noodhulpactie in de Filipijnen na de tyfoon Haiyan. De Filipijnse partnerorganisaties zijn direct na de tyfoon gestart met het uitdelen van voedsel en noodhulppakketten aan ruim 8000 families.

>

FILIPIJNEN

In deze eerste fase van de noodhulpactie werden ruim 100 families geholpen bij de reparatie van hun beschadigde huizen en kregen zo’n 100 kleine ondernemers, onder wie boeren, vissers, eigenaren van winkeltjes, financiële support om na de storm hun voorraden aan te vullen, boten te repareren en elektriciteitstoevoer te herstellen. In 2014 zal deze noodhulpactie worden voortgezet in een tweede fase, waarbij de nadruk gaat naar herbouw en herstel van huizen, onderwijs- en

Life story Noodhulp

Pastor Jessie Elesendo Nagpana, Filipijnen

In een paar uur is alles verwoest Pastor Jessie Elesendo, echtgenoot, en vader van drie kinderen, vertelt: ‘Sinds mijn kindertijd woon ik al in Nagpana. Maar iets als dit heb ik niet eerder meegemaakt. De tyfoon heeft enorm veel schade aangericht. Ik ken mijn eigen plaats niet meer terug. Kijk eens naar deze vlakte… Die was voor de tyfoon Yolanda (Haiyan) helemaal begroeid met bomen. Het was prachtig hier. Nu is alles verwoest, in slechts een paar uur tijd. Toen de tyfoon losbarstte, ben ik direct naar de kerk gegaan. Ook andere MENSEN waren naar de kerk gevlucht. We waren daar tijdens de storm met ongeveer honderd MENSEN, inclusief kinderen. We hebben heel veel gebeden en gehuild. We waren bang. Terwijl ik in de kerk was met al deze MENSEN, kreeg ik moed uit Johannes 14:1: ‘Uw hart worde niet ontroerd. Gijlieden gelooft in God, gelooft ook in

Mij.’ Die tekst heeft ons allemaal bemoedigd. Na de tyfoon zijn we als gemeenschap hecht geworden. We kijken met elkaar hoe we alles weer kunnen gaan opbouwen. Aan de andere kant wil iedereen nu vooral zijn eigen huis weer op orde maken. Er zijn veel bomen omgewaaid. Met het hout van deze bomen is er gelukkig bouwmateriaal beschikbaar. MENSEN die tussen wal en schip vallen, probeer ik in contact te brengen met organisaties als AMG Filipijnen (partnerorganisatie Woord en Daad). AMG Filipijnen heeft deze gemeenschap als eerste geholpen door traumaverwerking op te starten met een team. De eerste sessie was goed, maar er is nog veel angst bij de MENSEN. Dus die sessies krijgen nog een vervolg. Ik merk zelf ook dat het mij veel doet nu ik met jou over de ramp praat. Op dit moment is er een organisatie aanwezig die medische zorg geeft aan de MENSEN. Sommigen hebben verwondingen opgelopen, die nu verzorgd kunnen worden. We zullen elkaar hard nodig hebben bij de wederopbouw van de gemeenschap. Op dit moment is het vooral belangrijk er voor elkaar te zijn en elkaar te bemoedigen vanuit Gods Woord.’ woordendaad.nl/jaarverslag


33


voedselzekerheidsprogramma’s. In Nederland doet Woord en Daad dit samen met de andere leden uit het christelijke noodhulpcluster waaraan ook Dorcas, Red een Kind, Tear en ZOA deelnemen. In de Filipijnen wordt het werk uitgevoerd door onze lokale partnerorganisaties AMG, CCT en INSOL, die op hun beurt weer nauw samenwerken met de plaatselijke bevolking en overheden. Verder werden in 2013 de noodhulpprogramma’s in Haïti (na de aardbeving van 2010), Pakistan (na de overstromingen in 2010) en Ethiopië (na de hongersnood in de Hoorn van Afrika van 2011) grotendeels afgerond. In Haïti werden vijf scholen gebouwd en zo’n 100 huizen. In 2014 zal dit verder worden afgerond met de bouw van nog eens 400 huizen. Ook het noodhulpprogramma voor de Sahel werd afgerond, waar in 2013 1.853 boeren zaaizaad hebben ontvangen en 6 graanbanken zijn gebouwd. Belangrijkste resultaten in 2013: 100 huizen gebouwd in Haïti 5 scholen gebouwd in Haïti 13.196 families in de Filipijnen ondersteund met hulpgoederen 104 kleine ondernemers ondersteund in de Filipijnen om na de ramp hun onderneming voort te zetten. 2.9.3 LEERPUNTEN 2013 • De noodhulpactie in de Filipijnen onderstreepte nog eens het belang van goede lokale partners. Zij kennen de context en kunnen op heel korte termijn hulp mobiliseren. Dit motiveert Woord en Daad om in de samenwerking met andere (donor)organisaties het belang van de inzet van lokale partners te blijven benadrukken • Een ander belangrijk leerpunt is dat de verwachtingen die Woord en Daad van lokale partners heeft niet onrealistisch hoog moeten zijn. De grootte van een noodhulpactie die een lokale partner uitvoert moet in goede verhouding zijn met de bestaande capaciteit van deze partner. Anders is het gevaar dat de lokale partner wordt ‘opgeblazen’ waar de kwaliteit van de geboden hulp onder lijdt. Dit moet voorkomen worden door actief te zoeken naar samenwerking met andere organisaties waardoor de uitvoercapaciteit wordt verhoogd.

34



35

MENSen Samenwerking in allianties

3 36

3.1

INLEIDING

elkaar vragen als: Waar is een organisatie sterk in, waar wil ze naartoe groeien binnen haar context. Wat zijn de ‘capabilities’ van een organisatie. Als dat helder is, kunnen de partnerorganisaties op specifieke punten werken aan verbetering van hun organisatie, in het belang van de gehele alliantie.’ Een gemeenschappelijke ontwikkeling voor elke alliantie was ook de start van het eigen beleidstraject 2016-2020. Cees Oosterhuis: ‘Je moet bedenken dat we als alliantie nog geen eigen beleid hadden.’ Sander Verduijn: ‘Allianties zijn als het ware bezig met de ontwikkeling van een eigen identiteit. Uiteraard wel gelinkt aan Woord en Daad, maar veel meer dan voorheen op basis van een eigen richting.’ Relevante issues vragen om een antwoord. Gaan we ons partnernetwerk uitbreiden, focussen we op regionale fondsenwerving, of gaat de alliantie meer doen aan beleidsbeïnvloeding richting overheden en de private sector?

R

uim drie jaar geleden nam Woord en Daad een innovatieve stap in een heel nieuwe richting. Samen met de partnerorganisaties vormde Woord en Daad regionale allianties in het Zuiden. Misschien wel een tikje gewaagd, want de werkwijze is relatief nieuw, maar we geloofden in het concept. Inmiddels drie jaar verder, zien Woord en Daad en haar partners de allianties tot bloei komen en zijn er al mooie resultaten geboekt! Ellen van den Hil, Cees Oosterhuis en Sander Verduijn zijn regiocoördinatoren van de zes allianties. Vanuit Nederland is Woord en Daad als gelijkwaardig lid aangesloten bij elke alliantie, daarbij ondersteund door een supportteam van Woord en Daad-medewerkers. De regiocoördinatoren sturen deze teams aan. In dit artikel de ontwikkelingen in 2013 op hoofdlijnen. ALGEMEEN

3.2 Kenmerkend voor de allianties in 2013 was hun zoektocht naar identiteit en richting. Diverse ontwikkelingen en activiteiten stonden nadrukkelijk in dit teken. De bezinning op hun organisatiecapaciteit bijvoorbeeld, die plaatsvond in GHARA, KUSSRA en WARA. In zogeheten 5C-workshops, waarbij de ‘C’ staat voor ‘capability’, dachten de afzonderlijke partnerorganisaties na over de capaciteit van hun organisatie. Deze workshops waren een volgende stap in een grondig proces van bezinning op de toekomst van de organisaties en op hun rol in een veranderende wereld. Cees Oosterhuis: ‘Tijdens deze workshops stelden we

E

Organisatieontwikkeling

> Organisatieontwikkeling Partnerorganisaties die werken aan organisatieontwikkeling

Alle resultaten

WEST-AFRIKA (WARA) – BURKINA FASO, BENIN, SIERRA LEONE, TSJAAD

en grote stap was de benoeming van twee Regional Fundraising Officers binnen de alliantie WARA. Zij zullen de partners ondersteunen bij het concreet werven van fondsen in het Zuiden. Ook gaan ze aan de slag bij de uitbouw van de fondsenwervende capaciteit van de lidorganisaties. Ook een mooie ontwikkeling is de toenemende consolidatie van beleidsbeïnvloeding. Cees Oosterhuis: ‘Binnen WARA zien we dat trajecten van beleidsbeïnvloeding steeds meer op gang komen en resultaat hebben. Partners zijn na een lange aanlooptijd steeds meer in staat om beleidsbeïnvloeding beter vorm te geven.’ Anderzijds, een aandachtspunt binnen WARA is de opvolging van de 5C-workshops. Partners hebben de theorie gehad en zijn enthousiast, maar komen nog te weinig tot een praktische uitwerking ervan. Cees Oosterhuis: ‘In het echt’ netwerken met elkaar, het maatschappelijk middenveld opzoeken en als alliantieleden samenwerken vraagt nog wel de nodige aandacht voor de toekomst.’ Strategische ontwikkeling is een zorgpunt binnen de WARA-alliantie. Het jaar 2013 was wat dat betreft vooral een jaar van investeren en nog niet van oogsten. ‘De beoogde uitwerking van de 5C-workshops is dat de organisatie een meerjarenplan opstelt voor haar capaciteitsopbouw. Daar hebben we tot nu toe nog weinig van teruggezien.’



37

MENSen 3 Regionale allianties

3.3

HOORN VAN AFRIKA (GHARA) - ETHIOPIË

D

e GHARA-alliantie is volop in ontwikkeling. In 2012 startte als uitrol van de Noordelijke samenwerking een pilot waarbij de supportteams van Red een Kind en Woord en Daad geïntegreerd werden tot één team. In 2013 werd dit traject voortgezet en in juni tussentijds geëvalueerd. Ellen van den Hil:‘In die evaluatie ging het om de vraag of de samenwerking toegevoegde waarde heeft, of het effectiviteit oplevert. De partners binnen de alliantie waren daar goed bij betrokken en de resultaten worden meegenomen in de verdere samenwerking en ontwikkeling van beleid.’ Een positief effect van de pilot is dat samenwerking binnen GHARA versterkt is, in Ethiopië zelf, maar ook in Nederland tussen Red een Kind en Woord en Daad. ‘Je zou kunnen zeggen dat de sense of urgency bij iedereen is doorgedrongen.’ Na een langdurig traject van aftasten en verkennen zijn de partners binnen GHARA erin geslaagd een goede richting te vinden om beleidsbeïnvloeding vorm te geven, binnen de Ethiopische context. Ellen van den Hil: ‘Vooral wat betreft de te benutten kanalen.’ Cees Oosterhuis: ‘Dit is een belangrijke ontwikkeling, omdat je daarmee bereikt hebt dat partners weten wat ze kunnen doen met beleidsbeïnvloeding in een zeer centralistisch geleid land. Beleidsbeïnvloeding ligt daar gevoelig. Partners zagen het belang al veel langer, maar ze durfden het niet op te pakken.’ Binnen GHARA heeft men ook een korte workshop ‘resource mobilisation’ gehad, over bewustwording op fondsenwerving, gegeven door Rina Molenaar. ‘Partners gingen mede daardoor inzien dat fondsenwerving in het Zuiden mogelijk en noodzakelijk is en dat te veel leunen op Woord en Daad in de toekomst niet meer mogelijk is en dat ze ook voor fondsenwerving zelf aan de slag moeten in hun eigen omgeving.’

3.4

MIDDEN-AFRIKA (KUSSRA) KENIA, OEGANDA, ZUID-SOEDAN

D

e Red een Kind- en Woord en Daad-alliantie van organisaties uit Kenia, Uganda en Soedan is relatief nieuw en in 2013 officieel opgericht. Binnen de alliantie is een enorme drive aanwezig, omdat de partners echt een alliantie willen. Partners in deze alliantie zien bij voorbaat al nut en noodzaak en maken daardoor een ander proces door. Wat hierbij een belangrijke rol speelt is de aanwezigheid van een businesspartner die enorm gemotiveerd is om TVET en AVET op te pakken en de andere partners daarin meeneemt. Deze partner speelt in

38


KUSSRA een cruciale rol. Bij de gehouden 5C-workshops faciliteerde een mede-KUSSRA-lid de workshops. Dat creeerde het ‘peer to peer’-principe: alliantieleden leren (van) elkaar. Bij de andere allianties faciliteerde een externe consultant de workshops of deed de regiocoördinator het. Dat maakte duidelijk verschil, omdat het culturele aspect er dan veel natuurlijker in verweven is.

3.5

ZUIDELIJK AFRIKA (SARA) ZUID-AFRIKA, ZAMBIA

Binnen SARA herkent Ellen van den Hil de gebrekkige opvolging van de 5C-actiepunten. Een gunstige uitzondering vormt de Zuid-Afrikaanse organisatie MFESANE die zich al geruime tijd richt op capaciteitsopbouw voor de langere termijn. ‘Waarschijnlijk omdat zij de druk van de aanstaande uitfasering voelt en daarom de noodzaak ziet van de versterking van haar organisatiecapaciteit.’ Breder binnen SARA, maar met name ook in Zuid-Afrika, ziet Woord en Daad dat het besef is doorgedrongen dat je niet alleen aan directe armoedebestrijding moet doen, maar ook aan opbouw en versterking van de samenleving, gepaard met beleidsbeïnvloeding. ‘Dat is een soort bewustwording geworden, mede met het oog op toekomstige uitfasering.’ Nieuw binnen de SARA-alliantie is de aanwezigheid van de Malawi-partners, die bij de beleidssessies input gaven op diverse issues. ‘Dit was positief, ontdekten we, omdat je daardoor breder gaat kijken, minder op je eigen organisatie gericht bent en meer op de regio gefocust raakt.’ Ook de verbeterde samenwerking tussen de Zambia-partners ‘is echt een resultaat van de alliantie’. Over de familiebenadering: Partnerorganisatie Mfesane in Zuid-Afrika heeft door middel van externe evaluaties en eigen ervaringen een belangrijke les geleerd over het effect van haar programma’s. Die kunnen een beter langetermijneffect bereiken wanneer ze niet meer werken vanuit een individuele benadering maar gericht zijn op het totale gezin. Mfesane zag hoe families zich veelal niet verantwoordelijk voelden om bij te dragen aan hun eigen ontwikkeling. Ook belemmerden de vele uitdagingen in hun levensomstandigheden hen vaak het zicht op de kansen en mogelijkheden om hierin verandering te brengen. Daarbij zijn veel van deze families disfunctioneel, door bijvoorbeeld alleenstaand ouderschap of sociaaleconomische problemen door werkloosheid. De huidige werkwijze van Mfesane breekt vaak niet de volledige armoedecirkel waarin een persoon én zijn familie zich bevindt. Door zich in de programma’s te richten op het gezin met al haar leden en noden wil Mfesane een beter effect voor de lange termijn bereiken.

Deze situatie werd herkend door de andere leden van de SARA-alliantie (Zuidelijk Afrika). Zo ontstond de motivatie en het initiatief voor het ontwikkelen van een gezamenlijke visie en strategie om dit patroon te doorbreken. Ze noemden dit de ‘familiebenadering’. Het doel van deze benadering is om families te versterken, zodat zij wel zelf verantwoordelijkheid (kunnen) nemen voor hun eigen ontwikkeling. Dit jaar is literatuuronderzoek gedaan. Ook zijn de doelgroepen van de partnerorganisaties bevraagd op wat zij zelf zien als probleem en oplossing voor hun situatie. De werkwijze van andere organisaties, zoals Kindernothilfe is bestudeerd; hieruit is een gezamenlijke visie ontstaan met als motto: goed functionerende en versterkte families in alle opzichten. In 2014 zal verder gewerkt worden aan het vertalen van de visie in een heldere strategie. Er zal een baseline studie gedaan worden in Zuid-Afrika en er zal een start gemaakt worden met het implementeren van de nieuwe strategie.

3.5

AZIË (ARA) – BANGLADESH, FILIPIJNEN, THAILAND EN SRI LANKA

E

en algemene tendens binnen deze alliantie is de aanstaande uitfasering, zowel op organisatieniveau als op programmaniveau. Op organisatieniveau geldt dat voor AMG Thailand. Cees Oosterhuis: ‘Woord en Daad heeft besloten niet meer te investeren in Thailand, we trekken ons daar terug. In de Filipijnen is sprake van financiële uitfasering op programmaniveau. Onze partnerorganisatie AMG Filipijnen maakt een plan om meer geld via andere kanalen binnen te halen voor hun TVET-JBS programma. Je ziet binnen ARA dat het een algehele tendens wordt om meer en meer die kant op te gaan. Uitfasering van Woord en Daad, infasering van andere partijen, zowel donoren, bedrijven alsook overheidsinstituties.’ In 2013 is het besluit genomen de gezondheidsprogramma’s af te bouwen. Na 2015 zullen we geen gezondheidsprogramma’s meer financieren, noch opstarten. Dat


39

MENSen 3 Regionale allianties

heeft binnen ARA vooral consequenties voor Bangladesh met een groot gezondheidsprogramma. Binnen de ARA-landen is sprake van veel politieke spanningen, met name in Thailand en Bangladesh. In mindere of meerdere mate heeft dat toch impact gehad op de uitvoering van onze programma’s. ‘Minder goed kunnen bereiken van achtergestelde groepen bijvoorbeeld. Ik vind het lastig om de gevolgen exact te kwantificeren, maar het was gewoon merkbaar. Het speelt in deze landen.’ Soms worden programma’s even onderbroken. ‘In Bangladesh waren stakingen; het verkeer wordt stilgelegd en MENSEN mogen dan geen gebruik maken van vervoermiddelen. Als ze toch reizen, lopen ze het risico dat hun auto’s in de fik gestoken worden. Dan gaan MENSEN echt niet naar school om les te geven.’ ‘Wat je ook ziet binnen ARA -zeker net na tyfoon Haiyan- is bezinning op de rol van noodhulp binnen de organisaties. Ze denken na over de vraag hoe zij in voorkomende gevallen moeten acteren en direct kunnen ingrijpen. Doordat de organisaties op de Filipijnen daar al heel lang mee bezig zijn, konden zij na ‘Haiyan’ meteen, samen met Woord en Daad en samenwerkende christelijke organisaties in Nederland, een compleet plan maken voor de toekomst, gericht op drie aspecten: noodhulp, concrete wederopbouw én herstel van economische activiteiten. Als je getroffen bent door een ramp, heb je eten, drinken en kleding nodig, een nieuw huis eventueel, maar ook weer zicht op financiële zelfstandigheid door werk en inkomen. Doordat partners elkaar goed kennen en elkaar vertrouwen, kwam de samenwerking op deze terreinen vlot tot stand.’

3.6

CARIBEN EN LATIJNS-AMERIKA (CLARA) – COLOMBIA, GUATEMALA, HAÏTI, NICARAGUA

V

anuit Lima in Peru coördineert Sander Verduijn de CLARA-alliantie. In deze alliantie vonden de 5C-workshops al in 2012 plaats. Vandaar uit, en op zoek naar een manier om de Theory of Change praktischer te maken, is in 2013 een soort overkoepelend thema gekozen, ‘sociaal ondernemerschap’, om vanuit dat thema meer richting te geven aan het beleid van de alliantie. Sander: ‘We hopen zo een betere aansluiting te krijgen op het bedrijfsleven en te ontdekken wat de alliantie kan leren van sociale ondernemers. Het centrale thema biedt meer mogelijkheden rondom ‘resource mobilisation’. ‘Ik gebruik bewust dit woord en niet de term ‘fondsenwerving’, want het gaat om meer dan geld binnenhalen. Resource mobilisation is ook versterking van de fondsenwervende capaciteit van partners,

40


het wederzijds leren van elkaar als donor en partner, en zo gezamenlijk komen tot een project met inbreng van meerdere partijen.’ Met dit doel reisde Sander het achterliggende jaar naar de Verenigde Staten om uit te zoeken welke mogelijkheden er zijn voor resource mobilisation. ‘Omdat Europa zich steeds meer focust op Afrika, kijken we bewust nu ook een andere kant op voor mogelijke samenwerkingsverbanden.’ Net als de andere allianties, boog CLARA zich in 2013 over toekomstig beleid. Een punt van zorg is de positie van Haïti. ‘De tendens is dat je toch steeds scherper het verschil ziet tussen Haïti en de Spaanstalige landen. Het is nodig dat de alliantie zich daarop gaat bezinnen en naar een balans zoekt. Wat doe je daarmee? Je wilt niet de zwakken loslaten, maar je moet wel goed kijken hoe je de sterke partners kunt gebruiken om de zwakkeren sterker te maken, zonder dat het ten koste gaat van de sterke partners en de alliantie.’ ‘Anderzijds zie je een aantal partners in de regio die steeds strategischer opereren, en ook ‘gezien’ worden door hun externe omgeving. Een goed voorbeeld is AMG Guatemala, die door de burgemeester van Guatemala-City gevraagd wordt bepaalde dingen op te pakken. Leerzaam voor iedereen en daardoor zien we ook dat de investeringen die zij gedaan hebben in capaciteitsopbouw nu uitbetaald worden.’ Ontwikkelingen binnen CLARA die nog de nodige sturing behoeven, zijn verder de geringe focus op lokale fondsenwerving, de gerichtheid op de eigen organisatie en de noodzaak de PMEL-capaciteit te consolideren. Zaken die ook binnen andere organisaties herkenbaar zijn.

INDIA

W

oord en Daad heeft vier partnerorganisaties in India. Omdat de overheid ‘inmenging’ door buitenlandse organisaties als Woord en Daad steeds moeilijker maakt en vanwege de snelle economische ontwikkeling van het land, is met de partners een traject ingezet dat moet leiden tot volledige zelfstandigheid en financiële onafhankelijkheid van Woord en Daad. Edwin Visser, manager Projecten en Programma’s: ‘Omdat W&D-medewerkers zelf moeilijk een visum kunnen krijgen voor India, hebben we in het land zelf iemand aangenomen die de partners begeleidt in dit traject. Dat blijkt heel goed te werken. Onze medewerker daar geeft intensieve begeleiding en werkt samen met de partner plannen uit om uiterlijk 2020 zelfstandig te zijn.’


41

MENSen Het werk in het Noorden

4 42

4.1 INLEIDING

‘B

lijf niet praten over de economische crisis. Dat roept negativiteit op. Denk in kansen en benader elke tegenvaller als een kans.’ Dit was het advies van een adviesgroeplid bedrijven tijdens een van de vier vergaderingen. In het jubileumjaar, waarin Woord en Daad 40 jaar werd, nam Woord en Daad dit advies graag ter harte. Zoals alle jaren werd ook in 2013 geïnvesteerd in het persoonlijke contact met MENSEN. Zo vierde Woord en Daad op diverse momenten van het jaar haar veertigjarig bestaan. Samen met de verschillende doelgroepen uit de achterban keek de organisatie terug en vooruit. Bij alle bijeenkomsten was de conclusie dezelfde: door alle jaren heen is Woord en Daad trouw gebleven aan haar beginsel. Woord en Daad werd door een ondernemer opgericht en is in de kerk geboren. Dat kenmerkt ook nu de organisatie. De MENSEN in Nederland en in ontwikkelingslanden staan daarbij centraal. In de kritische politieke discussies rond nut en noodzaak van ontwikkelingssamenwerking zag Woord en Daad kans een constructieve bijdrage te leveren aan debatten via het lobbyprogramma. Bijvoorbeeld rond beroepsonderwijs en versterking van kleine (boeren)bedrijven in ontwikkelingslanden. Dit komt uiteindelijk ten goede aan de armen in deze wereld.

zekerheid gaven. Het jarenlang netwerken en investeren in belangrijke contacten werpt haar vruchten af. Toch kan Woord en Daad na drie jaar zeggen dat de bedrijveninkomsten zijn gegroeid ten opzichte van voorgaande jaren. De inzet van de vele vrijwilligers zorgt voor lokale bekendheid bij donateurs, wat zichtbaar is door de lichte groei en blijvende trouw van de particuliere achterban. In december stond zelfs de teller van de aanmeldingen voor kindsponsoring op positief. Helaas slaagde Woord en Daad er niet in om bij institutionele donoren extra fondsen binnen te halen. Daarom zal in 2014 nauwgezet gekeken worden hoe door investeren in netwerken en partnerschappen verbetering kan optreden. Ook zal Woord en Daad kijken hoe hier van anderen geleerd kan worden.

> Inkomsten per doelgroep TOTALE INKOMSTEN € 30.983.283

25.000.000

20.000.000

4.2

COMMUNICATIE EN FONDSENWERVING

15.000.000

D

10.000.000






5.000.000


e betrokkenheid bij de noodhulpactie voor de Filipijnen was groot, eind 2013 stond er voor deze ramp ruim 2,3 miljoen euro op de rekening. Opvallend daarbij was dat van deze inkomsten 10 procent vanuit het bedrijvennetwerk kwam. De grote betrokkenheid van bedrijven op zichtbare rampen in de wereld werd daarmee zichtbaar. Hoewel voor veel ondernemers het jaar 2013 niet altijd even gemakkelijk was vanwege tegenvallers in hun bedrijf, was er veel betrokkenheid op het werk van Woord en Daad. Dit was een meevaller omdat het er begin 2013 sterk op leek dat de doelstelling op inkomsten vanuit deze doelgroep niet gerealiseerd zou worden. Woord en Daad richt zich bij fondsenwerving op vier doelgroepen: particulieren, bedrijven, vermogensfondsen en institutionele donoren. Omdat de inkomsten bij bedrijven de afgelopen jaren tegenvielen en de vooruitzichten niet rooskleurig leken, gezien de economische crisis, is er meer geïnvesteerd op de inkomsten van Vermogensfondsen waarbij na jarenlang investeren veel contracten begin 2013 konden worden afgesloten en daarmee een stuk

* Waaronder kerkelijke en diaconale organisaties

> Presentaties Basisschoolleerlingen 97 Jongeren 38 Volwassenen 36 Zie ook de tabel Activiteiten op pagina 53


43

MENSen 4 Het werk in het Noorden

doelstelling geheel gehaald doelstelling gedeeltelijk gehaald doelstelling niet gehaald

> Doelstellingen en resultaten Doelstelling

Resultaat

80% van de donoren is tevreden over de rapportages

Doel behaald, uit relatiebezoeken en evaluaties na programma’s is er positieve feedback gegeven

In de communicatie krijgen beleidsbeïnvloeding, samenwerking en accountability een plaats

In alle magazines maar ook in nieuwsbrieven op de website hebben deze drie zaken aandacht gekregen

Bij alle bezoeken van de partners uit ontwikkelingslanden naar Nederland wordt er verbinding gelegd met de achterban van Woord en Daad

Alle partners die Nederland bezocht hebben, zijn in contact gekomen met een donor door een-op-een gesprekken of door het organiseren van een evenement

Het veertigjarig bestaan van Woord en Daad wordt gedurende het jaar herdacht op verschillende manieren en met diverse doelgroepen

Met diverse groepen is dit herdacht. De volgende hoogtepunten kunnen hier genoemd worden: op 6 juni in de Geertekerk in Utrecht met een inhoudelijk symposium met ZOA. Op 6 juli in Leerdam met nauw betrokkenen van de organisatie; dit was op de dag dat Woord en Daad was opgericht. Op 12 oktober in Houten met een breed publiek

Er vindt een digitaliseringsslag plaats richting de sponsoren van het sponsorprogramma

Gehaald. Via ‘MijnWoordenDaad’ is er een online platform voor sponsors die hun sponsorkind zo nauwlettend kunnen volgen

De inkomsten van Woord en Daad zijn eind 2013 € 30.983.283.

Deze doelstelling is gehaald. De noodhulp Filipijnen heeft hier een positieve invloed op gehad. Voor de diverse doelgroepen is het volgende te melden over de doelstelling: inkomsten Particulieren € 15.496.732 inkomsten Bedrijven € 1.907.908 inkomsten Vermogensfondsen € 2.351.896 inkomsten Institutionele fondsen € 11.076.421 inkomsten overige € 150.325

Verder uitrollen nieuwe IF-strategie met focus op allianties en regionale fondsenwerving.

Deels behaald. Drie regionale fondsenwervers zijn aangenomen in 2013 voor de regio’s CLARA en WARA. Implementatie van uitrol van de strategie is vertraagd en zal in 2014 worden vormgegeven

Bij bestaande institutionele donoren in Nederland en daarbuiten worden relaties (verbindingen) gecontinueerd, of nieuwe verbindingen tussen donor en projecten/programma’s in het Zuiden gecreëerd

Relaties zijn onderhouden met bestaande donoren door onder andere relatiegesprekken, communicatie over (nieuwe) voorstellen en rapportages en donorbezoeken aan projecten

Speerpunten voor activiteiten in 2013 zijn het maken van 17 aanvragen bij grote institutionele donoren (EU, USAID, etc.) (mogelijk via partner), waarvan er ten minste 6 worden goedgekeurd. Eén van deze aanvragen wordt gemaakt in samenwerking met een overheid

Niet gehaald. In totaal zijn 4 voorstellen ingediend door Woord en Daad, waarvan er 1 is goedgekeurd. Wij hebben bijgedragen aan 4 voorstellen van partners, waarvan er 1 door is naar de volgende ronde. Zeven voorstellen zijn nog in de maak en zullen in 2014 worden ingediend, waarvan 1 door een overheid wordt ingediend

Eind 2013 in kaart gebracht wat specifieke wensen zijn per donor t.a.v. rapportages en zijn deze gegevens ingevoerd in het ICT-systeem

Gedeeltelijk. Dit traject is nog in proces en zal eerste kwartaal 2014 zijn afgerond

Er zijn 2 nieuwe relaties via USA Fundraising

Gedeeltelijk. Eén nieuwe relatie en met diverse foundations nog in gesprek

Officemanagement heeft zich in het jaar 2013 ingezet om het inkoopproces te verbeteren en te optimaliseren. Door op de afdeling te schuiven met de taken en een betere afstemming met de bestaande leveranciers heeft Woord en Daad in 2013 beter kunnen inkopen. Woord en Daad merkt dat de betrokken leveranciers zich inzetten om de beste kwaliteit tegen een scherpe prijs aan te bieden. Mede dankzij hen kan Woord en Daad de doelstellingen halen die geformuleerd zijn. 4.2.1 COMMUNICATIE EN FONDSENWERVING PARTICULIEREN Algemeen In 2013 stond Woord en Daad stil bij haar 40-jarig bestaan. Veertig jaar waarin MENSEN in Nederland zich inzetten voor MENSEN wereldwijd.

44


Vrijwilligers Mede dankzij de comités staat Woord en Daad in grote delen van het land op de kaart. Concerten, collectes, verkopingen, workshops, te veel om op te noemen. In totaal waren 700 comitéleden actief voor 78 comités. Ze waren een onmisbare schakel bij de organisatie van de jubileumconcerten, de jubileumavond in Leerdam en de Woord en Daad-dag in Houten. Zeeuwse comitéleden scherpten hun kennis op tijdens de regionale comitécursus in Goes. De comitédag in september in Nijkerk was een gelegenheid om elkaar te ontmoeten. Jun Pascual vertelde over de vakschool in de Filipijnen, vanwege het nieuwe jaarthema Vakonderwijs, doe het zelf! In het achterliggende jaar zag Woord en Daad een toename van (comité)-activiteiten door jongeren. Het enthousiasme is groot. Het vrijwilligersbeleid, wat de basis is van bovenstaande activiteiten.

Sponsoring Een grote stap in de versterking van het sponsorprogramma was de lancering van MijnWoordenDaad, een digitaal informatieplatform voor sponsors. Na registratie kunnen ze via dit medium op de hoogte blijven over ontwikkelingen met betrekking tot hun sponsorkind. In mei kwam Woord en Daad met alle betrokken partners bij elkaar om te werken aan een nog beter sponorprogramma. In oktober zijn we met 31 sponsors en in samenwerking met Meer dan Reizen op sponsorreis geweest naar Burkina Faso. Na een traject van voorbereiding ging Woord en Daad in januari van start met de aangepaste sponsorpakketten. Voor elk wat wils: jongeren, gezinnen, de digitale generatie en een basispakket dat niet bedoeld is voor een specifieke categorie. Hoewel het netto aantal aanmeldingen nog daalde, zijn er positieve signalen, zoals een groot aantal nieuwe sponsors in december. Woord en Daad verwelkomde in totaal 1.020 nieuwe sponsors in 2013. Kerken, scholen en verenigingen Woord en Daad kan rekenen op de warme betrokkenheid van kerken, scholen en verenigingen uit de brede christelijke achterban in Nederland. In 2013 heeft de unit Particulieren de focus gelegd op het versterken van contacten met middelbare scholen. Met dit doel werden tien middelbare scholen bezocht en ging Woord en Daad in gesprek met docenten en leidinggevenden van andere scholen. Dit resulteerde in 2013 in drie middelbare scholen die een actie hielden voor Woord en Daad. Woord en Daad gaf voorlichting bij scholen tijdens actieweken, bij ouderenbijeenkomsten van kerken en bij vergaderingen van vrouwenverenigingen. In totaal werden 162 voorlichtingen gegeven. Ook individuele donateurs gaven blijk van trouwe steun en betrokkenheid aan het werk van onze partnerorganisaties. Voor PartnerPlan meldden zich 110 nieuwe leden aan. Indeed telde in totaal 494 deelnemers. Daarnaast ontving Woord en Daad een bedrag van € 3.987.381 aan eenmalige of periodieke giften, waarvan € 1.206.244 aan nalatenschappen. Give a Gift, het jaarlijkse kerstpresentje voor sponsorkinderen en scholen blijft populair; een bedrag van € 213.898,-. Noodhulp In november werden we opgeschrikt door de tyfoon Haiyan in de Filipijnen. Samen met Dorcas, Red een Kind, Tear en ZOA startte Woord en Daad een noodhulpactie. De opbrengst bedroeg per 31 december 2013 € 2.321.020. bestemd voor noodhulp en wederopbouw in de Filipijnen. Op 27 november organiseerden de gezamenlijke christelijke organisaties een actiedag met benefietavond in Houten.

Jaarthema Op de comitédag startte Woord en Daad het nieuwe jaarthema, ‘Vakonderwijs, doe het zelf!’ Het oude jaarthema ‘Onderwijs, met alle geweld!’ leverde in 2013 een bedrag op van € 193.530. Materialen zoals posters, sticker en folders over het thema zijn verspreid onder de verschillende doelgroepen. 4.2.2 COMMUNICATIE EN FONDSENWERVING BEDRIJVEN De samenwerking tussen ondernemers en Woord en Daad bestond in 2013 tien jaar. Inmiddels is de samenwerking niet meer weg te denken. Ook afgelopen jaar zetten vele ondernemers zich in voor hun naasten in ontwikkelingslanden. Bijzonder waren de diverse reizen met ondernemers naar Sierra Leone, Ethiopië en Benin. Ook de bouwreis van de firma Esselink naar Burkina Faso kan niet ongenoemd blijven. Na onvergetelijke ontmoetingen en inzicht in het werk in de lokale context, zijn de ondernemers en medewerkers –eenmaal terug in Nederland– enthousiaste ambassadeurs geworden. 2013 was ook het jaar waarin de kracht en de potentie van RegioOndernemers (RO) duidelijk zichtbaar werden; een nieuwe RO startte succesvol, diverse RO’s breidden hun ledenbestand uit en contacten in nieuwe regio’s zijn gelegd. Ondernemen is ook nog steeds een zaak van kinderen. Dat laat de stijging van het aantal nieuwe CompanyKidssponsors zien met een groei van 70 kinderen. Verder bestelden 21 bedrijven dit jaar een uniek Woord en Daad-kerstpakket; elf meer dan in 2012. Naast de groei in het aantal betrokken ondernemers stegen ook de inkomsten vanuit bedrijven voor het eerst in drie jaar naar € 1.907.908. Een prachtig resultaat, nadat Woord en Daad met de inkomsten bedrijven een aantal moeilijke jaren achter de rug had. Via relatiebezoeken, bijeenkomsten, rapportages en voorstellen werden ondernemers op de hoogte gesteld van het project waarbij zij betrokken zijn. Daarnaast viel Daadkracht Magazine drie keer op de mat bij 3.367 betrokkenen en belangstellenden. Actuele thema’s als lobby, het tienjarig jubileum en de ontwikkelingen in Afrika kwamen hierin aan de orde. Daadkracht nieuwsmail bracht ondernemers zes keer op de hoogte van resultaten, ontwikkelingen en activiteiten. Speciaal voor ondernemers organiseerde Woord en Daad op de Woord en Daad-dag 12 oktober een interactief debat met boeiende sprekers. Sinds 2012 bestaat het Business Platform oude stijl niet meer. Vanaf 2013 is een businessnetwerk opgezet waarin ruim 480 ondernemers (regio-ondernemers,


45


businesspartners en business platformleden oude stijl) participeren. Het Business Platform is dus een van de doelgroepen binnen dit bredere netwerk. De diverse doelgroepen zijn vertegenwoordigd in de nieuwe Adviesgroep Ondernemers (bestaande uit vijf betrokken ondernemers, werkzaam in diverse sectoren). De adviesgroep vergaderde twee keer. Haar adviezen waren waardevol voor het jaarplan 2014 en het toekomstig beleid, waarin de netwerkbrede benadering verder uitwerking zal krijgen. Business Partners Alle Business Partners ontvingen door middel van rapportages informatie over de voortgang van hun project. Diverse partners financieren projecten via Incluvest. Zij werden door middel van rapportages, mondelinge bijeenkomsten en projectbezoeken op de hoogte gehouden van de status van hun project. Woord en Daad mocht één nieuwe partner verwelkomen. Eén partner heeft aangegeven één jaar niet te verlengen, maar met ingang van volgend jaar wel weer partner te worden. Totaal zijn er per eind 2013 zes Business Partners. Business Platform Alle bijdragen van de Business Platformleden zijn gekoppeld aan een specifiek project. Alle leden hebben twee rapportages gekregen over de voortgang van hun project. Er zijn vier groepen met Business Platformleden actief. Zij hebben tijdens diverse bijeenkomsten presentaties gekregen over de voortgang van hun project. Een aantal Business Platformleden reisde in oktober naar Sierra Leone. Er zijn 70 Business Platformleden per eind 2013. Vanwege financiële redenen konden negen leden hun contract niet verlengen. RegioOndernemers In Utrecht ontstond een nieuwe RegioOndernemers-groep. In 2013 is daarmee een groei gerealiseerd van elf naar twaalf groepen. Totaal zijn meer dan 400 bedrijven lid van de RegioOndernemers en daarmee wordt dit een steeds grotere doelgroep. Eind 2013 waren er plannen om groepen te starten in de regio Groot-Rotterdam en het Maasgebied. De elf groepen RegioOndernemers organiseerden verschillende netwerkbijeenkomsten en andere fondsenwervende activiteiten. Dit resulteerde in een grote betrokkenheid bij hun project en mooie bedragen! De RegioOndernemers en Woord en Daad kwamen in maart bij elkaar en wisselden ervaringen en ideeën uit. In 2013 werd er driemaal een nieuwsmail verstuurd met een update van elke RO en andere nieuwsfeiten rondom Woord en Daad. Ook werden de RegioOndernemers apart op de hoogte gehouden over de noodhulpactie op de Filipijnen.

46


4.2.3 COMMUNICATIE EN FONDSENWERVING INSTITUTIONELE FONDSEN Het jaar 2013 was een overgangsjaar voor de unit Institutionele Fondsen: naast institutionele fondsenwerving vanuit Nederland ook de weg inslaan naar de uitvoer van een regionale strategie voor institutionele fondsen. Dit kostte meer tijd dan verwacht. Inmiddels zijn drie regionale fondsenwervers aangenomen, voor de regio’s CLARA en WARA. Ook is een samenwerking opgezet tussen institutionele fondsenwervers van ICCO, Edukans en een aantal Prisma-leden. Het normale werk ging ook door. In de tabel op pagina 44 staan de belangrijkste resultaten op het gebied van IF. Helaas is van de voorstellen die zijn ingediend slechts één aanvraag goedgekeurd. Woord en Daad zal in 2014 nauwkeurig kijken hoe het schrijven van aanvragen verbeterd kan worden. Een mogelijke stap hiervoor is de samenwerking met de unit Vermogensfondsen. In 2013 zijn oriënterende stappen gezet die in 2014 verder uitgewerkt kunnen worden. Aan het begin van dit hoofdstuk zijn de doelstellingen beschreven. 4.2.4 COMMUNICATIE EN FONDSENWERVING VERMOGENSFONDSEN Communicatie Meer nog dan bij de andere doelgroepen, is bij Familieen Vermogensfondsen de persoonlijke benadering erg belangrijk. Qua communicatie lag daarom in 2013 het accent op uitbouw van persoonlijke contacten, verdere profilering via kleinschalige specifieke netwerken en informatieverstrekking via klantgerichte projectrapportages en zelfs een klantspecifieke webpage. Het bredere relatienetwerk met circa 300 contacten heeft in 2013 drie keer de nieuwsbrief van Woord en Daad Vermogensfondsen ontvangen. In de communicatie-uitingen (nieuwsbrief, website) is in 2013 extra aandacht gegeven aan het thema ‘samenwerking & partnership’. Via Vermogensbanken en andere belangrijke spelers in de ‘vermogensmarkt’ heeft Woord en Daad in 2013 vier keer actief deelgenomen aan themabijeenkomsten en symposia zoals de Impact Days, waarbij het ging om matchmaking en uitwisseling van kennis en expertise. In het kader van USA-Fundraising is door Woord en Daad in 2013 verder geïnvesteerd in de benodigde marketingmaterialen en is de Engelstalige website gereedgekomen. Fondsenwerving Tegen de stroom van het economisch getij in, is 2013 qua inkomsten voor de unit Familie- en Vermogensfondsen een goed jaar geworden. Ook voor de komende jaren verwacht Woord en Daad dat de trend positief doorzet op basis

Meer politieke aan dacht en inzet voor beroepsonderwijs Evaluatie beleidsbeïnvloeding Woord en Daad 2008-2012

van gerealiseerde meerjarige contracten en de positieve vooruitzichten op de USA-markt. In april is een belangrijk congres in Chicago bezocht en per eind 2013 werd een eerste succes geboekt met een kleinere Amerikaanse foundation. In 2013 heeft Woord en Daad qua fondsenwerving de strategie gevolgd om blijvend te investeren in bestaande relaties, sterk te focussen op klanttevredenheid en een gestage uitbouw van nieuwe strategische partnerschappen.

Tot 2007 werd beleidsbeïnvloeding er door de directie ‘bij’ gedaan. Vanaf voorjaar 2007 heeft Woord en Daad een fulltime politiek adviseur in dienst, Evert-Jan Brouwer. Na meer dan vijf jaar lobbywerk in Den Haag en bij de Europese Unie vond onze organisatie het tijd om te weten of zijn werk iets opgeleverd heeft, en zo ja, wat. Woord en Daad wilde zich daarover ook graag naar buiten toe verantwoorden. Wolfgang Richert, evaluatiedeskundige van het bureau WOLF Consulting uit Amsterdam, was bereid de evaluatie te verrichten. Richert bestudeerde onze politieke standpunten, bekeek regeringsdocumenten en Kamerstukken, en sprak met ambtenaren en politici in Den Haag en Brussel. De evaluatie liet zien dat ons politieke advies op een aantal terreinen zeker effect heeft gehad. Zo is er als gevolg van de acties vanuit Woord en Daad meer politieke aandacht en inzet voor beroepsonderwijs gekomen. Verder kreeg onze organisatie een compliment van de ondervraagde politici, ambtenaren en ontwikkelingswerkers voor onze stijl van politiek advies, en voor het belang, de kwaliteit en de tijdigheid van de informatie die Woord en Daad aanlevert.

Grotere partijen waarmee duurzame relaties zijn ontwikkeld zijn onder andere: Rabobank Foundation, Wereldfoundation, Turing Foundation, Stichting De Pagter Fonds, Dr. Hofstee Stichting. Vergelijkt Woord en Daad de inkomsten Vermogensfondsen van 2012 met 2013, dan is er sprake van een groei van € 888.651, ofwel een toename van 61%. Leerpunten 2013 • Goede subsidieaanvragen maken vraagt focus en een flinke voorbereiding met alle betrokken partijen. Geregeld blijken collega’s onvoldoende tijd vrij te kunnen maken om gewenste bijdrage met nodige focus te kunnen leveren. Het is dus nodig dat er bij de start van een traject goede afspraken gemaakt worden over de inzet van alle deelnemers. • Nieuwe voorstellen voor institutionele donoren werden bij het schrijven en coachen hiervan tot nu toe op afstand gedaan. Het blijkt echter dat dit vaak onvoldoende is om tot hoogwaardige voorstellen te komen. Door inzet van regionale fondsenwervers en door gezamenlijke workshops van medewerkers van Woord en Daad en partners hoopt Woord en Daad tot betere voorstellen te komen. • Institutionele donoren en Vermogensfondsen zitten wat eisen en wensen betreft vaak op hetzelfde spoor. Doordat IF en VF aparte units waren binnen Woord en Daad ontbrak in het verleden een effectieve samenwerking. De kennis bij units Institutionele Fondsen en Vermogensfondsen kan meer geïntegreerd worden. Door samen projectvoorstellen te schrijven wordt optimale kennis benut en is dit een kwaliteitsslag bij nieuwe programmavoorstellen. • De onderlinge doelstellingen van de units Agribusiness Development en Vermogensfondsen werden apart geformuleerd en gemonitord. Dit gaf onduidelijkheid in de samenwerking. Door deze doelstellingen beter te synchroniseren worden er betere prestaties geleverd. • Opzetten van vrijwilligersgroepen, comités, kost meer tijd dan gepland. Een specifiek persoon hiervoor aanstellen of aparte tijd hiervoor reserveren en speciaal hierop rapporteren is cruciaal.

Evert-Jan Brouwer

4.3

BELEIDSBEÏNVLOEDING NEDERLAND EN EUROPA

V

eel MENSEN op deze wereld raken mede door de rol die de overheid speelt in diepe armoede. Naast het geld werven voor programma’s die onze partnerorganisaties uitvoeren is het ook belangrijk om overheden aan te spreken op de maatregelen die ze al dan niet nemen. Met het programma beleidsbeinvloeding worden hiermee stappen gezet. Daarbij vindt Woord en Daad het belangrijk om een concrete vertaalslag naar het werk van de partnerorganisaties te maken en daar waar het kan de achterban erbij te betrekken. Richert (zie kader) gaf ons ook een paar kritische aanbevelingen mee. Zo vond hij dat Woord en Daad het politieke krachtenveld beter kan analyseren, voordat het aan nieuwe acties begint. Er kan richting de politiek beter samengewerkt worden met andere actoren, zoals bedrijven, wetenschappers en jongeren. En Woord en Daad zou meer aandacht kunnen vragen voor ecologische duurzaamheid, dat wil zeggen het behoud van de schepping en de natuurlijke rijkdom. Woord en Daad heeft de evaluatie openbaar gemaakt en in interviews met media toegelicht. In 2014 gaat Woord en Daad met de aanbevelingen aan de slag.


47


BELEIDSBEÏNVLOEDING 2013 2013 was voor minister Ploumen voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking het jaar waarin ze het regeerakkoord uit 2012 mocht vertalen in beleid. Haar belangrijkste prioriteiten: voorbereidingen treffen voor forse aanvullende bezuinigingen vanaf 2014 en uitwerking van nieuw beleid. Van dat nieuwe beleid kreeg vooral het Dutch Good Growth Fund (DGGF, zie onder) veel aandacht. Woord en Daad besloot in de politieke contacten in Den Haag zich niet voortdurend te blijven verzetten tegen de bezuinigingen. Dat die er komen, is helaas een gelopen race – Woord en Daad heeft daar in 2012 duidelijk afstand van genomen. Maar op dit moment hebben zelfs verschillende politieke partijen die erg vóór ontwikkelingssamenwerking zijn, zich erbij neergelegd. In plaats van over geld te praten, heeft Woord en Daad zich dus vooral op de inhoud van het nieuwe beleid gericht. Een belangrijk deel van het jaar heeft Woord en Daad in samenwerking met Prisma, Partos en organisaties als ICCO en Cordaid geprobeerd de invulling van het nieuwe DGGF, een onderdeel uit het regeerakkoord, te beïnvloeden. Woord en Daad ging ervoor dat dit fonds zich volledig zou richten op de versterking van de meest kwetsbare MKB-bedrijven in ontwikkelingslanden. Helaas is dit niet gelukt. Tweederde van het fonds zal naar Nederlandse bedrijven gaan die in ontwikkelingslanden willen investeren of daarnaar exporteren, het resterende deel gaat direct naar MKB’ers in ontwikkelingslanden. Wel droeg onze lobby eraan bij dat er goede criteria voor investeringen uit het DGGF opgesteld zijn. Ze moeten bijdragen aan lokale economische ontwikkeling in ontwikkelingslanden: vergroting van de productiecapaciteit, werkgelegenheid en kennisoverdracht ter plekke. Ook moeten deelnemende bedrijven via een realistisch stappenplan steeds meer gaan voldoen aan de normen voor Maatschappelijk

Bewustwording > Beleidsbeïnvloeding en bewustwording

Verantwoord Ondernemen. Tot slot is het idee van garantstellingen, waar Woord en Daad in 2012 voor gepleit had, opgenomen in het DGGF. Beroepsonderwijs, onder meer in de landbouwsector, stond ook dit jaar weer op onze lobbyagenda. In een parlementaire hoorzitting, waaraan onze politiek adviseur Evert-Jan Brouwer op 22 april 2013 als spreker deelnam, brak hij met succes een lans voor blijvende investeringen in beroepsonderwijs. In juni nam de Tweede Kamer een duidelijke motie hierover aan. Woord en Daad zal de komende tijd de minister kritisch volgen of zij haar belofte gestand doet om in beroepsonderwijs te blijven investeren. De afbouw van de Nederlandse steun aan basisonderwijs ging onverminderd door, ondanks het laatste verzet dat Woord en Daad hier vanuit de Global Campaign for Education (GCE) tegen aantekende. Ook het breed ondertekende manifest ‘Eerst naar school’ dat de GCE in het voorjaar in Den Haag aanbood, kreeg nauwelijks steun. De GCE ondersteunde initiatieven om (het recht op) onderwijs een belangrijke plaats te geven op de zogeheten Post 2015 Ontwikkelingsagenda, die vanaf 2016 de bekende millenniumdoelen zal opvolgen. De toekomstige subsidiëring van ontwikkelingsorganisaties kreeg afgelopen jaar ook veel politieke aandacht. Vanaf 2016 wil minister Ploumen meer dan de helft bezuinigen op deze subsidies. Ook wil ze subsidies vooral gaan toekennen aan organisaties die zich bezighouden met politieke en publieke campagnes, of met het kritisch aanspreken van overheden op hun beleid. Woord en Daad heeft bepleit dat de nieuwe subsidieregeling ook rechtstreeks wordt opengesteld voor hulporganisaties uit ontwikkelingslanden. Dit pleidooi vond in de Tweede Kamer weerklank. Verder vroeg Woord en Daad of de politiek van subsidieaanvragers een hogere eigen bijdrage wil verlangen, zodat je als organisatie beloond wordt voor het hebben van een sterke achterban die financieel stevig bijdraagt. Het is nog niet duidelijk of dit ook verwezenlijkt zal worden.

Campagnes en trajecten

4 BESTEDINGEN BELEIDSBEÏNVLOEDING EN BEWUSTWORDING Begroting 2013

Gerealiseerd 2013

Directe bestedingen

Project

438.488

588.993

Toegerekende organisatiekosten

567.707

581.755

1.006.195

1.170.748

Totaal

48


Via de Coordination Europe-Haïti (COEH), een breed platform uit verschillende EU-landen, pleitte Woord en Daad onverminderd voor een goed EU-ontwikkelingsbeleid richting Haïti. De COEH kreeg na jaren haar zin: de EU besloot de komende zeven jaar óók in de Haïtiaanse landbouwsector stevig te gaan investeren. Grote zorgen bleven er over de verantwoording van de EU-hulpgelden die na de aardbeving in Haïti besteed zijn. Daarover is vooralsnog weinig bekend. Door een krachtige lobby

4.4

vanuit de COEH kwam het Europees Parlement tot een scherpe resolutie, die de Europese Commissie dringend maant zich beter te verantwoorden en de besteding van de gelden onafhankelijk te evalueren. Woord en Daad hoopt daarvan in 2014 de vruchten te gaan zien. Doelstellingen en resultaten Beleidsbeïnvloeding woordendaad.nl/jaarverslag

BEWUSTWORDING

Tevreden met bijna niets ‘Hier ontevreden met veel, daar tevreden met bijna niets.’ Dit bleef Annelize Maasse het meest bij toen zij als derdejaars vmbo-leerling in het kader van Wees Eerlijk naar Sierra Leone reisde. Vooral het verschil tussen de manier waarop MENSEN dáár en hier waarde geven aan hun bezit, raakte haar. ‘De verschillen tussen Nederland en Sierra Leone zijn enorm’, constateerde ze tijdens de reis die ze met Woord en Daad maakte. ‘De MENSEN in Nederland klagen in hun rijkdom best vaak over wat ze allemaal tekort denken te komen. Terwijl de MENSEN in Sierra Leone altijd op zoek zijn naar manieren om zo veel mogelijk uit het leven te halen met het weinige dat ze hebben.’ Ze geeft een voorbeeld. ‘Toen ik in Sierra Leone was, ging mijn slipper kapot, en liep ik noodgedwongen even op blote voeten. Jammer, dacht ik. maar snel nieuwe slippers kopen. Samuel, onze Sierraleoonse begeleider, bekeek m’n slipper eens goed, raapte een ringetje op van straat, en repareerde de slipper in een handomdraai. Dat is Afrika! Je niet neerleggen bij iets dat niet werkt, maar altijd op zoek gaan naar een oplossing.’

BOEK: RIJK & ARM De Bijbelse thema’s gerechtigheid, rentmeesterschap en barmhartigheid behoren tot de kern van het werk van Woord en Daad. In het Bijbelstudieboek Rijk & Arm ontmoeten elkaar, dat in oktober 2013 verscheen, worden deze thema’s verder uitgediept. Acht predikanten uit de

Haar bezoek aan Sierra Leone heeft Annelize veranderd. Nog geregeld houdt ze presentaties voor groepen kinderen en jongeren. Ze vertelt hun over het land en over het werk waar Woord en Daad bij betrokken is. Zelf werkte Annelize mee in een landbouwproject, wat haar de ogen opende voor het enorm lage inkomen dat boeren krijgen in verhouding tot het werk dat ze erin stoppen. ‘Bijvoorbeeld door het kopen van fairtrade producten, kun je daar iets aan doen. Dan krijgt de boer een eerlijke prijs voor zijn werk’, vertelt ze de MENSEN. ‘Voor sommigen is dat echt nieuw; die hadden daar nog nooit over nagedacht.’ Ook bij Annelize thuis staan er nu steeds meer ‘eerlijke’ producten in de voorraadkast. ‘Mijn moeder is er echt op gaan letten’, vertelt ze trots. Voor Annelize gaat het maken van ‘eerlijke keuzes’ in de winkel samen met het financieel steunen van MENSEN die leven in armoede. ‘We zijn hier zo rijk, we kunnen dat best allebei doen: én een sponsorkindje steunen én eerlijke producten kopen. Met allebei help je je naaste.’

Annelize Maasse

achterban van Woord en Daad schreven toegankelijke Bijbelstudies, met als doelgroep jongvolwassenen. Aan de hand van Bijbelse personen werd een link gelegd naar het leven van christenen vandaag: hoe ga je om met geld, met de schepping en met je medeMENS? Praktijkverhalen uit het werk van Woord en Daad geven een inkijkje in de manier waarop wij en onze partners met deze thema’s omgaan.


49


FILM: DE WATERDRAGERS Pengdwende woont in een afgelegen dorp in Burkina Faso. Dankzij Woord en Daad en haar partners kan ze onderwijs volgen, en leert ze nu voor naaister. Dat maakt voor haar het verschil tussen leven in armoede, of een toekomst met perspectief. Zij is een van de twee tieners die de hoofdrol hebben in De Waterdragers, de nieuwe film over het werk van Woord en Daad die in het najaar verscheen. De film, die door Woord en Daad-medewerkers en -vrijwilligers gebruikt wordt bij voorlichtingsactiviteiten, toont hoe kwalitatief goed (vak)onderwijs jongeren zicht geeft op een betere toekomst. WEES EERLIJK 2013 was het drukste jaar tot nog toe voor Wees Eerlijk. Tweeëndertig scholen werden bezocht en vanuit Woord en Daad vonden twee reizen plaats in het kader van de campagne. Woord en Daad voert de Wees Eerlijkcampagne met ZOA. Wees Eerlijk richt zich met name op vmbo-leerlingen, maar in de praktijk blijken scholen deze campagne ook in te zetten om havo- en vwo-leerlingen te bereiken. Scholen blijken in toenemende mate enthousiast te worden voor het thema van de campagne

(duurzaamheid vanuit christelijk perspectief, met oog voor de naaste ver weg), alsook voor de interactieve en praktische werkvormen, waardoor leerlingen er ook plezier in hebben. Medio 2014 loopt de overheidssubsidie voor Wees Eerlijk af, maar Woord en Daad en ZOA hebben besloten voorlopig de activiteiten van Wees Eerlijk op scholen voort te zetten. Doelstellingen en resultaten Bewustwording woordendaad.nl/jaarverslag LEERPUNT 2013 Als Woord en Daad scholen wil bereiken, vraagt dat een doorgaand proces van innovatie. Voor scholen komen er steeds meer leermaterialen beschikbaar die interactief, modern en aantrekkelijk zijn. De vraag van scholen zowel naar traditionele Woord en Daad-producten als naar ‘lespakketten’ of ‘voorlichtingen’ stagneert sterk; terwijl vernieuwende activiteiten -waarbij leerlingen bijvoorbeeld digitaal aan de slag gaan met een onderwerp- juist wel in de smaak vallen. Wil Woord en Daad de verbinding met scholen vasthouden, dan zal innovatie daarbij een sleutelwoord moeten zijn.

> Doelstellingen en resultaten Doelstellingen

Resultaten

Een vakreis met Vakjongeren van het Calvijn College vindt plaats naar Bangladesh. De jongeren zijn ambassadeur en geven de Woord en Daadlobby voor Vakonderwijs een impuls.

Deze reis vond plaats in mei in een onrustig Bangladesh. Desondanks verliep de reis goed. De jongeren spraken op de Nederlandse ambassade in Dhaka met diplomaten over de kracht van vakonderwijs als middel voor armoedebestrijding.

Het thema duurzaamheid ook betrekken op ondernemers, in de publieksmedia van Woord en Daad.

Vier interviews met ondernemers die met Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen bezig zijn, verschenen in Werelddelen.

Ondernemers uit het netwerk van Woord en Daad betrekken bij bewustwordingsactiviteiten.

Op 11 april werd, in samenwerking met Economos (een netwerk gelieerd aan de RMU) een bezinningsavond over het nut van ontwikkelingssamenwerking plaats, waar ook ondernemers uit het netwerk van Woord en Daad aanwezig waren.

Er wordt een Bijbelstudieboek uitgegeven dat ingaat op de thema’s barmhartigheid, gerechtigheid, rentmeesterschap en duurzaamheid in Bijbels perspectief.

Dit boek, Rijk & Arm ontmoeten elkaar is gepresenteerd tijdens de Woord en Daad-dag op 12 oktober. Het wordt sindsdien via boekhandels en via Woord en Daad-kanalen verkocht

De Wees Eerlijk-wedstrijd (i.s.m. ZOA) vindt plaats om tenminste 24 scholen.

De Wees Eerlijk-wedstrijd slaat bijzonder goed aan. Op 32 scholen heeft deze plaatsgevonden

Er vinden twee Wees Eerlijk-reizen plaats met in totaal elf vmbo-deelnemers.

Er hebben twee reizen plaatsgevonden. In totaal waren zeven deelnemers vmbo-leerling; de overige vier havo/vwo-leerling.

Er vindt een Young Ambassador’s reis plaats.

Deze reis heeft in december plaatsgevonden, naar India, met leerlingen van het Calvijn College in Goes.

doelstelling geheel gehaald

50


doelstelling gedeeltelijk gehaald

doelstelling niet gehaald

4.5

COMMUNICATIE VIA MEDIA

H

et afgelopen jaar zijn er veel mediacontacten geweest, wat resulteerde in 1.148 publicaties. De media zijn benaderd via persberichten, interviews, opinieartikelen en columns. Ook de sociale media en de website zijn veel ingezet om aandacht te vragen voor het werk van Woord en Daad. Het 40-jarig jubileum van Woord en Daad, waaronder het symposium, de jubileumavond en de Woord en Daad-dag, trok veel media-aandacht (88 publicaties). Ook de noodhulpactie voor de slachtoffers op de Filipijnen, nadat de

tyfoon zijn verwoestende werk deed, trok veel aandacht van journalisten (100 publicaties). Rina Molenaar van Woord en Daad is vanuit de Filipijnen een aantal keer op EO radio 5 geweest; daarnaast heeft ze diverse interviews gehad en verhalen geschreven die als basis dienden voor persberichten. Deze verhalen zijn ook geplaatst op de speciaal door het christelijk noodhulpcluster ingerichte website www.noodhulpfilipijnen.nl. Rechtstreekse verhalen uit het veld spreken het publiek erg aan en zullen de komende jaren geregeld worden ingezet via de (sociale) media. Dit zorgt voor een hoge betrokkenheid van sponsors en andere geïnteresseerden.

4.5.1 DOELSTELLINGEN EN RESULTATEN Doelstellingen media

Resultaten

Geïntegreerd mediabeleid voeren waarbij naast persberichten ook kwalitatief inhoudelijke publicaties, opinieartikelen en interviews aangeboden worden over het werk van Woord en Daad en haar partners

Er is een geïntegreerde communicatie gevoerd richting de media. Dit resulteerde in 43 persberichten. In landelijke en regionale media verschenen 429 publicaties en Woord en Daad was 24 keer op radio en tv. De noodhulpactie voor de Filipijnen resulteerde in 100 publicaties. De totale media-aandacht, inclusief comitépublicaties en RTV-uitzendingen bestaat uit 1.148 publicaties

40-jarig jubileum Woord en Daad onder de aandacht van de media brengen met als resultaat minimaal 6 kwalitatieve publicaties

Het 40-jarige jubileum van Woord en Daad is ruim onder de aandacht van met name de christelijke media geweest. Er zijn 88 publicaties en 5 RTV-uitzendingen geweest. Net voor het symposium is een RD-special uitgekomen die geheel gewijd was aan het jubileum van Woord en Daad, ZOA en Tear

Inzetten van sociale media bij nieuwsfeiten over Woord en Daad en online media meer benaderen

Bij elk nieuwsfeit, waar de media over benaderd zijn, zijn ook sociale media zoals Twitter en/of Facebook ingezet. Er zijn 239 Twitterberichten geplaatst en 137 Facebookberichten. Ook zijn de berichten vaker richting online media gestuurd, en is er meer contact gezocht met webredacties van landelijke kranten

doelstelling geheel gehaald

doelstelling gedeeltelijk gehaald

doelstelling niet gehaald


51


> Inkomsten per doelgroep Doelstelling 2013 (€)

Realisatie 2013 (€)

Realisatie 2012 (€)

Particulieren totaal

Verschil 2013-2012 (€)

15.345.000

15.496.732

15.225.333

111.399

Projecten

5.550.000

4.810.309

5.540.995

-890.686

Sponsoring

9.295.000

9.160.936

9.434.102

-273.166

500.000

1.525.487

250.236

1.275.251

Noodhulp Bedrijven Institutionele fondsen Vermogensfondsen

2.500.000

1.907.908

1.665.774

242.134

11.799.456

11.076.421

11.383.660

-307.239 888.651

2.710.000

2.351.896

1.463.245

Rentebaten en baten uit beleggingen

150.000

58.176

63.991

-5.815

Inkomsten leveranciersrol

215.816

92.149

0

92.149

32.720.272

30.983.283

29.802.003

1.021.279

Totaal

> Communicatie Magazine

Doelgroep

× per jaar

Bereik 2013

Bereik 2012

Verschil

Werelddelen

Particulieren

4

75.488

76.188

-700

Grenzeloos

Jongeren

4

15.458

15.355

103

Verrekijker

Schoolkinderen

1

80.847

82.920

-2.073

Bouwplaat

Kleuters

1

16.225

15.993

232

Intercom

Comitéleden

1

E-letter jongeren

Jongeren

10

1.053

944

109 53

-

Indeed E-letter

Indeed-jongeren

10

225

172

Daadkracht

Ondernemers

3

3.487

3.430

57

Daadkracht E-letter

Ondernemers

6

305

291

14

Vermogensfondsen E-letter

Vermogensdonsen

3

204

196

8

> Ontwikkeling fondsenwerving per product Product

Doelstelling 2013

Realisatie 2013

Realisatie 2012

-598

PARTICULIEREN Indeed

50

32

Nieuwe kindsponsoring

600

-715

Sharekids

250

16

Aanmeldingen Partnerplan

250

7 129

BEDRIJVEN Leden Business Platform Business Partners Aantal CompanyKids RegioOndernemers

52


89

70

6

6

83 5

1280

1250

1.218

13

12

11

> Activiteiten Activiteit

Doelgroep

Activiteiten 2013

Activiteiten 2012

Verschil

Presentaties* Presentaties*

Basisschoolleerlingen

97

141

-44

Jongeren

38

70

-32

Presentaties*

Volwassenen

36

36

-

Uitleen leskisten

Basisschoolleerlingen

22

48

-26

Zangavonden

Particulieren

62

91

-29

Fiets-boot-wandeltochten, etc.

Particulieren

27

22

5

Verkopingen

Particulieren

22

19

3

* De sterke daling heeft te maken met het feit dat in 2012 het thema van de kinderboekenweek direct a ansloot op het werk van Woord en Daad. Hierdoor kregen we een hoop meer aanvragen in 2012.

> Evenementen en Reizen Evenementen en Reizen

Doelgroep

Thema

Bereikte doelgroep

Comitédag

Comitéleden

Jaarthema: Vakonderwijs, doe het zelf!

150

Jubileumavond 6 juli

(Oud-)medewerkers, - vrijwilligers, comitéleden, ondernemers etc.

Viering 40-jarig jubileum

600

Woord en Daad-dag 12 oktober

Vrijwilligers, donateurs, ondernemers, jongeren, en andere betrokkenen

Waarom ben ik rijk?

1000

Sponsoravond India 3 oktober

Sponsors van sponsorkinderen India

Toekomst India: AMG als zelfstandige organisatie 80

Sponsoravond Filipijnen 12 september

Sponsors van sponsorkinderen Filipijnen

Een dag uit het leven van een sponsorkind

70

Sponsormorgen 29 mei

Sponsors van sponsorkinderen diverse landen

Ontmoeting met de partnerorganisatie van het sponsorkind

9

Vakjongerenreis naar Bangladesh mei

Leerlingen en docenten Calvijn College Goes Vakuitwisseling en bewustwording van armoede

18

Wees Eerlijk-reis naar Sierra Leone februari

Leerlingen en docent Van Lodenstein College Hoevelaken

Duurzame levensstijl vanuit christelijk perspectief

6

Wees Eerlijk-reis naar Ethiopië april

Leerlingen en docent Gomarus College Gorinchem


6

Ondernemersreis naar Ethiopië juni

Ondernemers

Armoedeproblematiek in de wereld

9

Ondernemersreis naar Ethiopië september

Ondernemers


7

Wees Eerlijk-reis naar Zuid-Afrika oktober

Leerlingen en docent Wartburg locatie Revius


8

Ondernemersreis naar Sierra Leone oktober

Ondernemers


4

Ondernemersreis naar Benin november

Ondernemers


14

Ondernemersreis naar Burkina Faso november

Ondernemers


15

> Website Website

Views totaal 2013

Unieke bezoekers 2013

Algemeen: www.woordendaad.nl

924.331

171.612

Samen voor Haïti: www.samenvoorhaiti.nl*

970

868

Samen voor de Filipijnen: www.noodhulpfilipijnen.nl**

6.333

4.595

* www.samenvoorhaiti.nl is online vanaf 13/01/2010, net na de aardbeving in Haïti ** www.noodhulpfilipijnen.nl is online vanaf 15/11/2013, net na de tyfoon die over de Filipijnen trok

> Social Media Social Media

Volgers

Berichten

Gereageerd op berichten

Facebook

1123

137

91

Twitter

1104

239

35


53

MENSen Interne organisatie

5 54

5.1

ONTWIKKELINGEN IN DE ORGANISATIE

5.1.1 ALGEMEEN De in 2011 doorgevoerde organisatievernieuwing werpt blijvend haar vruchten af. We kunnen met minder MENSEN hetzelfde werk doen. Dat is ook in de cijfers terug te zien. Woord en Daad is in 2012 begonnen met het uitrollen van het ICT-systeem naar partners. Het lijkt er op dat ook daar winst valt te halen, ook in de Nederlandse werkorganisatie. Dat geldt ook voor het samenwerken met Red een Kind op het gebied van Partners en Programma’s, ICT en administratie. Zoals in het vorige jaarverslag is aangegeven is er eind 2012 een tussenevaluatie over de effecten van de organisatievernieuwing uitgevoerd. We werken richting buitenlandse partners nu nog uitsluitend met projectteams. Er zijn twee soorten teams. Supportteams, die allianties binnen hun werkcontext stevig maken. Dit projectteam is de helft van het jaar actief. De projectleider is de regiocoördinator. Daarnaast zijn er specialisten actief op het gebied van onderwijs, landbouw- en technisch vakonderwijs, bedrijfsontwikkeling, beleidsbeïnvloeding en planning, monitoring, evaluatie en leren. De andere helft van het jaar zijn medewerkers actief in het expertise team, onder leiding van een expertisecoördinator. Deze teams werken gericht aan opdrachten vanuit de allianties en vanuit Woord en Daad. Die opdrachten helpen Woord en Daad en de allianties aan verdieping van kennis, inspelen op trends en uitwerken van innovatieve ideeën. Er zijn expertiseteams op het gebied van landbouwtraining, technisch vakonderwijs, formeel onderwijs, water, sanitatie en hygiëne, voedselzekerheid, organisatieontwikkeling in het Zuiden en planning, monitoring, evaluatie en leren. Teams werken ook daadwerkelijk in een ruimte op het kantoor van Woord en Daad. De vakunits onderwijs, vakonderwijs en basisvoorzieningen bestaan niet meer. De projectteams worden op projectresultaten afgerekend. Op die wijze draagt Woord en Daad bij aan de kwaliteit van de programma’s in de regio’s en kunnen partners hun verantwoordelijkheid ook beter waarmaken. Van het oude basisvoorzieningenprogramma zet Woord en Daad nog voedselzekerheid en WASH (water, sanitatie en hygiëne) voort. Gezondheidsprogramma’s worden in overleg met partners vanaf 2016 bij anderen ondergebracht. In 2013 heeft de uitrol van het Pluriformsysteem naar de regioallianties in pilotvorm verder gestalte gekregen. Een

pilotteam gaat e.e.a. in 2014 vormgeven. De implementatie van de online kindsponsoringregistratie (WDCAP) is succesvol afgerond en bespaart Woord en Daad én de partners inzet van personeel en kosten rond verzending en registratie van sponsorpost. ICT draagt op deze wijze bij aan de kwaliteit van de gegevens in de keten en kan ook de resultaten in de keten zichtbaar maken. Woord en Daad en Red een Kind voerden in 2013 gesprekken over samenwerking op het gebied van een aantal uitvoerende onderdelen in hun organisaties. Zoals het ernaar uitziet kan deze samenwerking tot aanzienlijke besparing op kosten leiden. De besparing betreft de Nederlandse organisatie én de inzet van personeel in de programma’s overzee, zodat meer beschikbaar komt voor de doelgroep in het Zuiden. Het betreft de afdelingen Partners en Programma’s, Resultaatmanagement en Leren, ICT en Administratie. In het voorjaar 2014 nemen de beide raden van toezicht een besluit over de verdere uitwerking van een eventuele samenwerking op uitvoering. 5.1.2 PERSONEEL Personeelsbeleid In de visie van Woord en Daad is het belangrijk dat MENSEN en processen op elkaar betrokken zijn. MENSEN die binnen processen met elkaar te maken hebben, worden dan ook gestimuleerd met elkaar te werken en met elkaar te overleggen. Vanuit haar missie vraagt Woord en Daad van haar medewerkers betrokkenheid, professionaliteit en een gezonde dosis inzet. Daartegenover staat dat Woord en Daad vanuit haar karakter én vanuit goed werkgeverschap zich ook verplicht voelt een goed en verantwoordelijk personeelsbeleid te voeren. Dat uit zich in goede en evenwichtige primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden, goede arbeidsomstandigheden en arbeidsverhoudingen. Persoonlijke benadering, maar ook persoonlijke ontwikkeling speelt daarbij een grote rol. Samenvattend, Woord en Daad wil een aantrekkelijk werkgever zijn. Woord en Daad volgt voor de primaire arbeidsvoorwaarden het beloningssysteem dat bij de rijksoverheid gehanteerd wordt (BBRA). De functies worden net als bij de rijksoverheid via het functiewaarderingssysteem FUWASYS gewaardeerd en vallen binnen BBRA tussen schaal 2 en schaal 16. Woord en Daad heeft een werkweek van 36 uur. Naast de reguliere vakantietoeslag kent Woord en Daad ook een eindejaarsuitkering van 8,33%, conform het percentage van eindejaarsuitkering in de BBRA.


55

MENSen 5 Interne organisatie

Woord en Daad hanteert, op grond van in het verleden gemaakte afspraken, de pensioenvoorziening voor Zorg en Welzijn, uitgevoerd door de PGGM. Een derde van de premie wordt op het salaris van de werknemer ingehouden. Dit is in overeenstemming met de premieverhouding zoals het pensioensfonds voor de overheid (ABP) hanteert. Speerpunten personeelsbeleid 2013 Het personeelsbeleid concentreerde zich in 2013 op: • Persoonlijk Ontwikkelingsplan (POP) • Implementatie evaluatierapport organisatievernieuwing • Actualisering Arbo-beleid (zie ziekteverzuim) • Leveranciersrol (stageopdracht) Verder zijn de HR-procedures en de arbeidsvoorwaarden geactualiseerd. Implementatie evaluatierapport Eén van de aanbevelingen uit het rapport was de verdere doorontwikkeling van de alliantieteams. De structuur van de alliantieteams was sterker gericht op vakinhoud dan op integratie binnen de alliantieteams. Daarom zijn units binnen de afdeling P&P omgevormd tot ontwikkelteams naast de alliantieteams. Dit betekende in feite een verplatting van de organisatie om daarmee de slagkracht en teamintegratie te bevorderen. Voor alle teamleden zijn competentieprofielen opgesteld om daarmee de integratie binnen de teams te bevorderen. Persoonlijk Ontwikkelingsplan Dit HR-instrument is in 2013 nog vaker ingezet. Het geeft medewerkers duidelijke kaders en handvatten om zich te ontwikkelen. Dat versterkt niet alleen de eigen ontwikkeling van de medewerker, maar ook de doorontwikkeling en dynamiek van de organisatie. Leveranciersrol Een stagiair heeft in het kader van zijn afstudeeropdracht een onderzoek gedaan naar de leveranciersrol binnen Woord en Daad en een uitstekend rapport afgeleverd. De hoofdvraag van dit onderzoek was: wat betekent het op het gebied van HR als Woord en Daad steeds meer in de leveranciersrol komt? In 2013 is een plan van aanpak opgesteld om dit verder uit werken. Vertrouwenspersonen Woord en Daad heeft vier vertrouwenspersonen aangesteld, zodat medewerkers zich tot (een van) hen kunnen wenden bij problemen, zoals (seksuele) intimidatie, pesten, discriminatie, agressie en geweld. Afgelopen jaar zijn er geen meldingen ontvangen.

56


De vertrouwenspersonen zijn Wim Blok, manager RM&L; Rina Molenaar, manager Communicatie en Fondsen; Jan Versteeg, Office Manager; Harmke van Ooijen, stafmedewerker Kwaliteitsmanagement. Personeel en enkele feiten Er werken 72 medewerkers bij Woord en Daad die 60,92 fulltime equivalenten vervullen. Ten opzichte van 2012 betekent dit een daling van 4,62 fte. Deze daling is vooral toe te schrijven aan efficiëntiewinst als gevolg van de organisatievernieuwing. Met een gemiddelde leeftijd van 36,67 jaar is en blijft het personeelsbestand jong. Verder is het personeelsbestand evenwichtig samengesteld, 34 mannen en 38 vrouwen. Woord en Daad verzet veel werk met relatief weinig MENSEN en vraagt dan ook betrokkenheid, professionaliteit en een gezonde dosis inzet van haar medewerkers. Hoewel we ons bewust zijn van het feit dat cijfers niet alles vertellen, is de verhouding tussen de totale inkomsten en het aantal fte’s een indicator in hoeverre een organisatie efficiënt werkt en de mate waarin medewerkers verantwoordelijkheid dragen. Voor Woord en Daad levert dit in 2013 het volgende beeld op:

> Aantal fte’s per 31/12/2013 Aantal fte’s per 31/12/2013

60,92

Totale inkomsten in 2013

€ 30.983.283

Verhouding inkomsten/fte

508.590

> Totale personeelskosten Woord en Daad Bruto jaarsalarissen, sociale lasten

€ 3.346.835

Pensioenlasten

€ 357.311

Overige personeelskosten

€ 304.245

Reiskosten

€ 103.237

Totale werkgeverslasten

€ 4.111.628

Ziekteverzuim Het ziekteverzuimpercentage kwam in 2013 uit op 3,83%. Iets hoger dan het percentage dan in 2012, maar passend in een langjarige trend en onder het landelijk gemiddelde. Woord en Daad voert een doelgericht preventiebeleid, onder andere vastgelegd in ons Arbo-beleidsplan. Dit plan is in 2013 geactualiseerd Begin 2014 zal aan medewerkers een Preventief Medisch Onderzoek worden aangeboden.

> Medewerker aan het woord Beloning raad van bestuur Separaat legt Woord en Daad verantwoording af over de beloning van de raad van bestuur. Zie paragraaf 6.3 voor de nadere details. Vrijwilligersbeleid Vrijwilligers nemen in de organisatie een belangrijke plaats is. Niet alleen in de comités, maar ook op kantoor zetten zij zich geheel belangeloos in voor Woord en Daad. Dat de vrijwilligers een belangrijke plaats innemen, komt onder meer tot uitdrukking in het vrijwilligersbeleid van Woord en Daad. Hierin is helder en duidelijk verwoord hoe Woord en Daad met haar vrijwilligers om wil gaan en vanuit welke visie ze met vrijwilligers werkt. In de visie van Woord en Daad raken MENSEN door middel van vrijwilligerswerk geïnteresseerd in, en betrokken bij het werk van Woord Daad. Dit is belangrijk voor een goed begrip van armoede en armoedebestrijding. Dit is ook belangrijk voor de continuïteit van de werkzaamheden en de realisatie van de doelstellingen – door middel van geld, betrokkenheid, tijd, capaciteit en (beroeps)kennis. Vrijwilligersbeleid draagt in de visie van Woord en Daad dan ook bij aan de bekendheid en efficiëntie van de organisatie. De vele vrijwilligers van Woord en Daad vormen de ruggengraat van de organisatie. Woord en Daad voert een actief wervingsbeleid voor vrijwilligers. Woord en Daad betrekt de professionele vrijwilligers op kantoor zo direct mogelijk bij de organisatie. Afspraken worden goed vastgelegd. Woord en Daad investeert in training van lokale vrijwilligers (o.a. op het terrein van boekhouding, communicatie en fondsenwerving) en in het stimuleren van uitwisseling tussen vrijwilligers. De persoonlijke benadering via de lokale comités, groepen RegioOndernemers en de jongerencomités is een belangrijk communicatiemiddel richting de achterban. Vrijwilligersbeleid heeft voor Woord en Daad alles te maken met het creëren van een breed draagvlak, contact met de achterban, bewustwording onder de achterban en professionalisering van de vrijwilliger. Door middel van vrijwilligerswerk raken MENSEN geïnteresseerd in, en betrokken bij het werk van Woord Daad. Ook in 2013 hebben we rond ‘make a difference day’ en rond Kerst extra aandacht besteed aan de inzet van onze vrijwilligers. In de comités zijn 700 vrijwilligers actief. Op het kantoor zijn achttien professionele vrijwilligers. 5.1.3 INTERNE COMMUNICATIE Door interne communicatie wil Woord en Daad de medewerkers proactief, tijdig en betrouwbaar informeren. Door een gezamenlijke visie te delen en uit te dragen worden

Willemijn ten Brinke-Molendijk communicatiemedewerker unit Bedrijven

Wat maakt Woord en Daad voor jou een aantrekkelijke werkgever? De uitdaging dat ik steeds word uitgedaagd. Ik krijg daar veel zelfvertrouwen door. Waarom een POP*? Ik had wel ideeën hoe ik me wilde ontwikkelen, maar het POP heeft dat pas echt concreet gemaakt. Ik heb nu veel meer contacten met ondernemers en beweeg me daar ook vrijer in en ben op reis geweest. Dit heeft mijn ontwikkeling enorm gestimuleerd. Wat kan beter t.a.v. personeelsbeleid? Ik kan hier niets noemen. Er is openheid, er wordt goed naar je geluisterd en de HR-medewerker staat dicht bij de medewerker.

medewerkers meegenomen in het proces van organisatorische en projectmatige zaken en veranderingen die elk personeelslid aangaan. In 2013 is de interne communicatie (mondeling en schriftelijk) goed verlopen. De lunchlezingen die elk kwartaal plaatsvonden, zijn positief gewaardeerd. Behalve medewerkers is ook een partner uit de Filipijnen aan het woord geweest, wat personeelsleden als zeer inspirerend hebben ervaren. Voor de medewerkers die een jaar of korter in dienst waren, is er een introductiebijeenkomst geweest, waarbij de corporate identity en het ontstaan en de ontwikkeling van Woord en Daad toegelicht is. Ook was er aandacht voor het ICT-project Link-IT en de organisatieontwikkelingen van Woord en Daad. Het afgelopen jaar zijn de medewerkers diverse malen geïnformeerd en uitgenodigd voor een aantal jubileumactiviteiten zoals het symposium, de jubileumavond van 6 juli en de Woord en Daad-dag. Dit werd als positief ervaren door de medewerkers van Woord en Daad. 5.1.4 ONDERNEMINGSRAAD In 2013 heeft de ondernemingsraad zes or-vergaderingen en zes bijeenkomsten met de raad van bestuur gehouden. De belangrijkste thema’s die in de adviezen van de or en de vergaderingen met de raad van bestuur aan de orde kwamen zijn: eindrapportage van de evaluatie van de nieuwe organisatiestructuur, reflectierapport over de rol van unit basisvoorzieningen, beleidstraject 2016–2020, aanpassingen personeelshandboek, samenwerking Red een Kind en de planning van het medewerkerstevredenheidsonderzoek.

* Persoonlijk Ontwikkel Plan


57


In februari was er ook een goede ontmoeting tussen de or, raad van toezicht en raad van bestuur over de ervaringen en werkzaamheden van de or. Tijdens personeelsbijeenkomsten en via e-mail zijn medewerkers geïnformeerd over de adviezen van de or en kregen zij de notulen van de vergaderingen. Suggesties en vragen konden medewerkers kwijt via het spreekuur, de or-mail en in gesprekken met or-leden. In 2013 is de samenstelling van de ondernemingsraad gewijzigd. Lianne Bal verliet de or halverwege het jaar. De vacature die ontstond is kort daarna vervuld door Hanneke Post. 5.1.5 MILIEU Vanaf 2013 compenseert Woord en Daad de vluchten die gemaakt worden volledig op CO2. Dat gebeurt via een bijdrage aan het CO2-compensatiefonds, dat luchtvaartmaatschappijen bij aankoop van tickets bieden. Daarnaast wordt bewust gezocht naar en gebruikgemaakt van werkmethoden die minder reizen mogelijk maken (combinatie van reizen, gebruik van Skype, inrichten van een helpdesk voor het sponsorprogramma), zodat partners op afstand begeleid kunnen worden. Woord en Daad hanteert een strikt beleid woon-werkverkeer: medewerkers krijgen slechts tot 30 km woon-werkverkeer vergoed. Op die wijze wil Woord en Daad het dicht bij het werk wonen stimuleren. > Medewerker aan het woord

Wim Simonse

Coördinator Expertiseteams Agrarisch Beroepsonderwijs (AVET) en Technisch Beroepsonderwijs/JBS (TVET) Wat maakt Woord en Daad voor jou een a antrekkelijke werkgever? De solide basis van de organisatie en de ervaring die zij heeft. Er wordt naar ‘binnen en naar buiten’ op een strategische manier gewerkt. En basaal: ik ben nog maar kort in dienst. Bij indiensttreding was alles perfect geregeld. Computer, inwerkplan, alle faciliteiten om een goede start te maken waren perfect geregeld. Word je in je ontwikkeling gestimuleerd? Ik ben iemand van het zelf ter hand nemen van je ontwikkeling. Ik word gestimuleerd door de uitdagingen die Woord en Daad ziet en biedt. Wat vind je van de arbeidsvoorwaarden? Die zijn prima geregeld. Mogelijk kan Woord en Daad meer doen met prestatiebeloning en daar bedoel ik niet direct salaris mee. Maar bijvoorbeeld een gezamenlijke training of oriëntatiereis als je als team iets hebt bereikt.

58


Woord en Daad gebruikt energiezuinige apparatuur, gerecycled papier en er is strikte papier- en afvalscheiding. Daarnaast is in 2013 een eerste aanzet gedaan tot het beleid rond duurzaamheid. Gekeken wordt hoe dit integraal in de organisatie een plaats kan krijgen. Daarnaast heeft Woord en Daad een modern geoutilleerd kantoor met goede isolatie waarbij een klimaatcontrolesysteem de luchtverversing reguleert. Door verdergaande automatisering wordt steeds minder papier gebruikt. Onderstaande tabel toont dit aan: Verschil met voorgaand jaar zwart-wit

Verbruik kleuren

Verschil met voorgaand jaar kleur

356.200

-6.985 -1,9%

72.292

-15.895 -18,0%

363.185

-59.115 -12,8%

88.187

-10.214 -10,4%

2011

422.300

-95.575 -18,4%

98.401

-19.345 -16,4%

2010

517.875

Jaar

Verbruik zwart-wit

2013 2012

117.746

Medewerkers worden op verschillende manieren uitgedaagd kostenbewust te zijn op het gebruik van elektriciteit, licht, papier, e.d. De werkvergaderingen van Woord en Daad zijn papierloos. In haar programma’s toetst Woord en Daad projecten en programma’s op duurzaamheid (financieel en milieutechnisch).

5.2

I

EFFECTIVITEIT RISICOMANAGEMENT IN 2013

n bijlage 5 beschrijft Woord en Daad haar risico managementbeleid. In deze paragraaf leest u of en zo ja hoe effectief dit beleid in 2013 is uitgevoerd.

Ondanks dat er sprake is van goede sturing op uitgaven in relatie tot de inkomsten, komt de algemene reserve eind 2013 toch op € 482.570 negatief uit. Hier is sprake van een incidenteel resultaat. Dit resulaat werd behaald door tegenvallende inkomsten aan het eind van het jaar en het doen van uitgaven voor het huizenprogramma. Voor die uitgaven wordt pas in 2014 geworven. De negatieve algemene reserve komt naar verwachting eind 2014 weer op nul uit. Risico’s op organisatieniveau De relatie met BAC in Tsjaad is per eind 2013 beëindigd (zie ook het verslag van 2012). Risico’s in de groeistrategie De groei is 2013 zit vooral in noodhulp. Er is een apart projectteam op dit onderdeel gezet. De noodhulp wordt

verder samen uitgevoerd met vier andere organisaties. Namens deze organisaties is een noodhulpteam actief. Dit vraagt in de vervolgfase geen extra capaciteit van de Woord en Daad-organisatie. De in het vorige jaarverslag uitgesproken vrees voor krimp werd geen werkelijkheid.

Crisismanagement Er waren in 2013 geen crisissen die Woord en Daad noodzaakten het crisismanagement toe te passen. Uiteraard was er wel de noodhulp in de Filipijnen. Daar is het noodhulpteam op ingezet.

Koersrisico’s Het management van het koersrisico is ook in 2013 conform het beleid uitgevoerd. Er was sprake van een koerswinst, die is toegevoegd aan de koersreserves.

5.3 KWALITEITSMANAGEMENT

Evenwicht en verbinding tussen uitgaven en inkomsten: reserves en liquiditeit In 2013 is de beheersing van de relatie tussen uitgaven en inkomsten effectief toegepast. In het begin van het jaar wordt in de contracten 80% van de contracten toegezegd. De laatste 20% wordt pas in het tweede halfjaar definitief toegekend. Vrijwel alle programma’s konden de laatste 20% toegekend krijgen. Alleen twee programma’s kregen die 20% niet. Dat had te maken met én de iets tegenvallende inkomsten én met onderprestatie van deze programma’s. Uiteindelijk is € 37.496 niet toegekend. Er is door het jaar heen voldoende liquiditeit. Er is in 2013 een nauwkeurige en realistische manier van liquiditeitsplanning ontwikkeld. Deze voldoet tot nu toe goed. Beleggingsbeleid en vermogensbeheer Door de match tussen inkomsten en uitgaven en de voorwaarden die aan betaling gesteld worden, is er altijd sprake van enige liquiditeit. Deze middelen belegt Woord en Daad risicoloos bij de Rabobank. Een beperkt bedrag (€ 10.000) betreft een participatie in Oikocredit. Woord en Daad heeft daarnaast geen beleggingen in aandelen of effecten. Woord en Daad volgt VFI Handreiking Verantwoord Vermogensbeheer fondsenwervende instellingen. De niet-financiële criteria die genoemd worden in de handreiking worden ingevuld via het beleid dat de Rabobank ontwikkeld heeft.

• Woord en Daad heeft haar kwaliteitsmanagementsysteem ingericht volgens de principes van ISO 9001:2008. De jaarlijkse externe audit is in juli 2013 uitgevoerd door KIWA. Er werden geen tekortkomingen geconstateerd. • Er zijn zes interne audits uitgevoerd om de werking van het kwaliteitsmanagementsysteem te controleren. Afwijkingen en verbeterpunten zijn geregistreerd en opgevolgd. • Het Handboek Organisatie is samen met de afdelingsmanagers up-to-date gehouden. • Door verschillende afdelingen zijn klanttevredenheidsonderzoeken uitgevoerd. • De klachten, signalen en complimenten zijn geregistreerd en beantwoord: zie hoofdstuk 4. • Juni 2013 zijn de leveranciersbeoordelingen en het jaarlijkse Management Review uitgevoerd. • Tevens is er door de stafmedewerker Kwaliteitsmanagement geparticipeerd in de kwaliteitsgroep van Prisma.

5.4

RESULTAATMANAGEMENT EN LEREN

B

ij de afdeling Resultaatmanagement en Leren draaide het in 2013 vooral om het aanleveren van relevante managementinformatie en het opleiden van medewerkers bij partnerorganisaties. Binnen Woord en Daad is de afdeling verantwoordelijk voor het formuleren van beleid op het gebied van resultaatmanagement en het coördineren en ondersteunen van dit beleid. De afdeling werkt ten behoeve van zowel de partnerrol als de donorrol. Het werk voor de partnerrol wordt aangeduid als Planning, Monitoring, Evaluatie en Leren (PMEL).

> Rendement beleggingen Jaar

Gemiddeld saldo

Opbrengst

In procenten

Benchmark (Euribor-dagrente)

2013

€ 3.010.613

€ 28.361

0,94%

0,13%

2012

€ 5.110.885

€ 71.627

1,40%

0,65%

2011

€ 6.222.324

€ 101.220

1,63%

0,90%

2010

€ 4.804.950

€ 104.897

2,02%

0,80%


59


Het werk ten behoeve van de donorrol wordt aangeduid als Planning, Monitoring en Auditing (PMA). Beide onderdelen worden hieronder gepresenteerd. Planning, Monitoring, Evaluatie en Leren (PMEL) Voor het beleid ten aanzien van PMEL geldt dat leren centraal staat bij het verzamelen van gegevens over de voortgang van projecten (monitoring) en hun effecten (evaluatie). Het is belangrijk dat deze informatie weer wordt gebruikt bij het plannen van bestaande en nieuwe projecten: resultaatmanagement als cyclus. In de partnerrol is de ondersteuning gericht op partners om hun capaciteit op het gebied van PMEL te versterken. Enkele hoogtepunten uit het PMEL-werk van 2013 zijn hieronder genoemd (een volledig overzicht van de realisatie van de doelen en activiteiten is te vinden op de online jaarverslagwebsite: • Er werd een intensieve vijfdaagse PMEL-cursus ontwikkeld voor PMEL- en programmastaf van partners. Deze cursus werd in 2013 in zes regio’s gegeven. De inhoud was gericht op planning en gebruik van monitoringgegevens, waarbij werd voortgebouwd op kennis die in voorgaande jaren was opgebouwd. De deelnemers moesten een deel van de kosten zelf betalen, waarmee we de richting van meer vraagsturing en werken op consultancybasis inslaan. Een tevredenheidsonderzoek onder de deelnemers liet zien dat men de cursus heel positief waardeerde: het was hard werken maar leverde relevante en bruikbare kennis op. • In alle regio’s werd een set aan instrumenten gepresenteerd waarmee verschillende aspecten van organisatiecapaciteit in kaart kunnen worden gebracht. Het is de bedoeling dat deze instrumenten in de komende jaren systematisch worden ingezet door Woord en Daad en de regionale allianties, als middel om ontwikkelingen in partnercapaciteit te monitoren en capaciteit waar nodig te versterken. • Voortgang van programma’s wordt gevolgd door het jaarlijks verzamelen van gegevens voor een standaardset van strategisch gekozen indicatoren. Voor de thema’s voedselzekerheid en gezondheidszorg is deze set in 2013 ontwikkeld. Ook zijn in 2013 door middel van outcome studies een aantal specifieke indicatoren gemeten die niet jaarlijks worden gemeten, omdat dit niet zinvol is. Door het vergelijken van deze studies met gegevens uit 2011 krijgen we inzicht in effecten van programma’s. Belangrijke uitkomsten zijn gerapporteerd in het programmahoofdstuk. Een belangrijk verschil met de nulmeting in 2011 is dat de meeste partners nu de coördinatie en een deel van de

60


gegevensverzameling zelf deden, terwijl dit in 2011 vooral door externe consultants gebeurde. Inmiddels hebben partners de capaciteit om dit zelf te doen en we verwachten dat deze werkwijze het gebruik van gegevens zal stimuleren. • Evaluatiestudies geven inzicht in de (langetermijn)- effecten van projecten en programma’s. In 2013 zijn 8 projectevaluaties uitgevoerd. Een volledig overzicht is op de website te vinden. Verder werden twee programma-evaluaties uitgevoerd van het Woord en Daadprogramma voor Beleidsbeïnvloeding in Noorden en Zuiden. • De brede programma-evaluatie is de belangrijkste studie die Woord en Daad in 2013 samen met alliantiepartner Red een Kind uitvoerde. In deze evaluatie worden programma’s van beide organisaties beoordeeld op relevantie, effectiviteit, efficiëntie, impact en duurzaamheid. Na uitvoerig documentonderzoek werden gegevens verzameld in zeven landen door projectbezoeken en interviews met doelgroepen, partners en andere relevante actoren. De uitkomsten van deze evaluatie zullen in 2014 worden gepresenteerd aan de regionale allianties en input vormen voor hun beleidsvorming. Ook voor Woord en Daad en Red een Kind zal deze evaluatie belangrijke input vormen voor hun nieuwe meerjarenbeleid. • Woord en Daad is actief op het gebied van onderzoek (als opdrachtgever of (mede-)uitvoerder) om innovaties van haar programma’s te stimuleren en te ondersteunen. Op de website is een volledig overzicht te vinden (woordendaad.nl/jaarverslag). Anika Altaf, promovenda van de Universiteit van Amsterdam/Afrika Studiecentrum, deed onderzoek naar het bereiken van de allerarmsten in ontwikkelingsprojecten. Zij ging voor veldonderzoek naar vier locaties in drie landen. De resultaten geven inzicht in wie de allerarmsten zijn. Het bleek dat deze groep meestal nauwelijks wordt bereikt in projecten, tenzij er heel gericht wordt geselecteerd op deze groep. Dit is belangrijke informatie die verwerkt zal worden in het nieuwe meerjarenbeleid. Woord en Daad-medewerker Marike de Kloe maakt deel uit van de kenniskring van het Lectoraat Christelijk Leraarschap bij Driestar Educatief. Er is een theoretisch onderzoek uitgevoerd naar christelijk onderwijs in verschillende contexten, waarvan de uitkomsten zijn gepresenteerd op een conferentie in Liverpool. Verder is een pilotonderzoek in Zambia gedaan om de methodologie voor veldonderzoek verder te ontwikkelen. Het onderzoek zal leiden tot beleidsaanbevelingen voor beide organisaties ten aanzien van capaciteitsversterking van scholen in het Zuiden.

Als derde noemen we een innovatietraject waarbij we inzetten op het gebruik van zelfsturende, educatieve software om de lage onderwijskwaliteit op het Afrikaanse platteland door gebrek aan gekwalificeerde leerkrachten te verbeteren. In 2013 is verkennend veldonderzoek gedaan in Burkina Faso en is het projectplan verder uitgewerkt, zodat we in 2014 aan de slag kunnen met het ontwikkelen en ter plaatse testen van deze software. Planning, Monitoring en Auditing (PMA) PMA omvat het formuleren van donoreisen ten aanzien van het PMEL-systeem van partners, het uitvoeren van audits waarin de PMEL-capaciteit van partners wordt beoordeeld en het coördineren van de andere typen audits die Woord en Daad systematisch inzet om relevante aspecten van de capaciteit van partners te beoordelen. Door het uitvoeren van haar PMA-beleid wil Woord en Daad op een concrete en objectieve manier verantwoording afleggen aan haar donoren en aan allianties en partnerorganisaties in ontwikkelingslanden. Ook worden risico’s in kaart gebracht en beheersbaar gemaakt. De partnerorganisaties waarbij een audit was gepland voor 2013, zijn begin 2013 hierover geïnformeerd. Daarbij is opnieuw benadrukt dat het uitvoeren van audits regulier werk is en niet een teken van wantrouwen. Dit heeft veel draagvlak bij partners opgeleverd. Enkele hoogtepunten uit het PMA-werk van 2013 zijn hieronder genoemd (een volledig overzicht van de realisatie van de doelen en activiteiten is te vinden op de online jaarverslagwebsite (woordendaad.nl/jaarverslag): • In 2013 zijn 19 audits uitgevoerd in het kader van het PMA-beleid. De uitgevoerde audits hebben Woord en Daad concrete handvatten gegeven om het vervolg van de samenwerking met de betreffende partnerorganisatie te bepalen. Bij enkele audits heeft dit tot ingrijpende besluiten geleid, waaronder afbouw van relaties. Andere audits bevestigden dat de betreffende partnerorganisatie goed werkt aan de verdere verbetering van de aansturing van haar organisatie. • Er is in 2013 een slag gemaakt in het beter bijhouden van actiepunten en donorcondities in een geïntegreerd systeem. • In het kader van het PMA-beleid werd een instrument ontwikkeld waarmee tijdens een bezoek aan een partnerorganisatie getoetst kan worden in welke mate deze partner een aantal basissystemen op orde heeft. Dit instrument werd beproefd bij twee partnerorganisaties en is nu toegevoegd aan het standaardinstrumentarium waarmee Woord en Daad borgt dat gelden op een verantwoorde manier worden besteed.

Leerpunten 2013 • Stevige cursussen, toegesneden op wat partners nodig hebben voor hun werk, zijn een veel effectievere manier van capaciteitsopbouw dan een verzameling van korte workshops, omdat die laatste vaak niet meer kunnen bieden dan uitleg over incidentele onderwerpen en geen grondige kennis bieden. • Naast cursussen waarmee basiskennis wordt geboden op het gebied van PMEL hebben partners ook intensieve ondersteuning nodig bij het vertalen van deze kennis naar hun PMEL-systemen; deze meer operationele capaciteitsopbouw is lastig op afstand te organiseren en kan het beste lokaal worden aangeboden. • De kwaliteit van consultants die evaluaties of audits uitvoeren is sterk bepalend voor de kwaliteit van deze evaluaties en audits; we moeten meer aandacht geven aan het verzamelen van relevante referenties als we met nieuwe consultants in zee gaan. Meer leerpunten en een beschrijving van de opvolging die is gegeven aan de leerpunten uit 2012 zijn te vinden op de website.

5.5

CODES EN CERTIFICERING

Woord en Daad: • onderschrijft de Code of Conduct van het Internationale Rode Kruis, een internationale gedragscode voor hulporganisaties; • volgt in noodhulp en wederopbouw de Sphere Standards; • volgt de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen; • werkt in fondsenwerving met de Gedragscode van de VFI; • bezit het CBF-keurmerk; • is ISO-gecertificeerd; • werkt volgens COSO.


61

MENSen Besturen en toezicht houden

6 62

6.1 INLEIDING

D

e raad van toezicht (RvT) van Woord en Daad heeft een belangrijke toezichthoudende rol wat betreft de invulling van de missie en visie van de organisatie. De bestuurlijke verantwoordelijkheid ligt bij de raad van bestuur (RvB). Vanuit bestuurlijk oogpunt is de scheiding tussen toezicht en bestuur conform de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen doorgevoerd. Statutaire naam Stichting Woord en Daad (verkorte statutaire naam, volledige statutaire naam is Stichting Reformatorische Hulpaktie Woord en Daad), is gevestigd te Gorinchem.

een goede mix van inhoudelijke en bestuurlijke competenties. De leden van de raad van toezicht hebben zitting gedurende een periode van vier jaar en kunnen tweemaal worden herbenoemd. Per 31 december 2013 was de samenstelling als volgt (zie tabel onderaan de pagina). Bij elk aandachtsgebied is vanuit de professie van het lid van de RvT duidelijk dat hij of zij waarde toevoegt voor het aandachtsgebied en Woord en Daad. Nevenfuncties van RvT-leden zijn te vinden in bijlage 2.

Raad van toezicht De RvT keurt het door de raad van bestuur vastgestelde beleid goed. Tevens is het zijn verantwoordelijkheid om het functioneren van de raad van bestuur te beoordelen.

De RvT vergaderde in 2013 zeven keer in aanwezigheid van de RvB. Delen van twee vergaderingen waren zonder de RvB (met name als het ging om de beoordeling van de RvB). Eenmaal vergaderde de RvT in het kader van de mogelijke operationele samenwerking samen met de RvT van Red een Kind. Tijdens de vergadering in maart 2013 keurde de RvT de jaarrekening goed. Goedkeuring van het jaarplan vond plaats in oktober 2013. In de vergadering van december vond de evaluatie van de RvB plaats. De accountant was aanwezig in de maartvergadering, waarin jaarverslag en jaarrekening passeerden. In augustus participeerde de RvT in een beleidssessie met de hele organisatie. Dr. ir. Roel Jongeneel en dr. ir. Gerben Nooteboom traden af. Zij worden opgevolgd door ing. Bart Jaspers Faijer en mevr. mr. Margreeth A. Overbeeke-Boer, die vanaf 1 januari 2014 lid zijn van de raad van toezicht.

De RvT bestaat uit acht leden (zie voor samenstelling en rooster van aftreden bijlage 1). Ds. C. (Coen) Westerink is voorzitter. De RvT wordt samengesteld op basis van

Jaarlijkse evaluatie raad van toezicht De reguliere evaluatie van Van Burg is in verband met verblijf in het buitenland uitgesteld tot het voorjaar van 2013.

6.2

BESTUURLIJKE VERANTWOORDING

Raad van bestuur De raad van bestuur (RvB) bestaat uit Dr. ir. Jan Lock (voorzitter RvB) en drs. Dicky Nieuwenhuis (lid RvB). Statutair heeft de raad van bestuur beleidsmatig de verantwoordelijkheid voor de organisatie. De RvB heeft verschillende nevenfuncties. Een overzicht hiervan vindt u in bijlage 2.

> Raad van toezicht Lid raad van toezicht

Beroep

Aandachtsgebied binnen Woord en Daad

Ds. Coen Westerink

Predikant

Voorzitter. Aandachtsgebied identiteit van de organisatie

Jenny Achterstraat-Floor, AA MBA

Ondernemer

Secretaris

Piet Nobel, RA

Registeraccountant

Begroting, budget inclusief financiële en fiscale zaken, personeel en organisatie

Drs. Marja C. van de Lagemaat MA

Docente Frans/onderwijskundige

Onderwijs

Dr. ir. Roel A. Jongeneel

Universitair docent landbouweconomie en internationale handel

Arbeid en Inkomen (microkrediet, vaktraining, Job & Business Services) i.c.m. het Business Platform

Dr. Pieter Honkoop

MDL-arts; ervaring in tropische geneeskunde

Basisvoorzieningen en humanitaire hulpverlening

Dr. ir. Gerben Nooteboom

Onderzoeker en universitair docent antropologie en ontwikkelingsstudies

Resultaatmanagement en leren en beleidsbeïnvloeding

Ing. Kees van Burg

Directeur kapitaalinvesteringen Dow Chemical

Arbeid en Inkomen (microkrediet, vaktraining, Job & Business Services) i.c.m. het Business Platform; Investeringsmogelijkheden, businessplannen


63

MENSen 6 Besturen en toezicht houden

Financiële auditcommissie De financiële auditcommissie adviseert de RvT inzake financiële voorstellen van de RvB en geeft haar opinie over de financiële handelwijze van de RvB en de verslaglegging hierover. De auditcommissie vergaderde in 2013 twee keer; eenmaal over jaarrekening 2013, een keer over de begroting 2013. Accountant en benoeming accountant Om haar toezichthoudende taak goed uit te kunnen oefenen laat de RvT de RvB en de onder de RvB functionerende organisatie extern en onafhankelijk controleren op zowel het financiële doen en laten als de procesmatige gang van zaken. Daartoe benoemt zij een accountant. In 2013 was Roza bv uit Veenendaal de accountant van Woord en Daad. De accountant neemt zowel deel aan de vergaderingen van de auditcommissie als aan de vergadering van de RvT waarin de jaarrekening passeert. Begin 2014 worden een aantal accountants, waaronder Roza bv, uitgenodigd een offerte uit te brengen voor de controle van de jaarrekening 2014 en verder. Beoordeling van de raad van bestuur In de maarten decembervergadering beoordeelde de RvT op basis van resultatenrapportage en evaluaties het functioneren van de raad van bestuur. De organisatie wordt een keer per twee jaar geëvalueerd door verschillende belanghebbenden (klankbordgroep comités, adviesgroep bedrijven, partnernetwerk en ondernemingsraad). Deze evaluaties zijn meegenomen in de beoordeling van de raad van bestuur. Het punt van cultuur in de organisatie is goed door de raad van bestuur opgepakt.

6.3

BELONING EN SALARIS RAAD VAN BESTUUR

D

e RvT heeft het bezoldigingsbeleid, de hoogte van de directiebeloning en de hoogte van andere bezoldigingscomponenten vastgesteld. Het beleid wordt periodiek geactualiseerd. Bij de bepaling van het bezoldigingsbeleid en de vaststelling van de beloning blijft Woord en Daad ruim binnen de Adviesregeling Beloning Goede Doelen van de VFI en de Code Wijffels. De actuele salariëring van de RvB van Woord en Daad is net als die van andere personeelsleden gebaseerd op BBRA. Ook de functies binnen de RvB worden via FUWASYS beoordeeld.

> Beloning raad van bestuur Voorzitter RvB

Lid RvB

Schaal

16, trede 10

14, trede 7

Percentage dienstverband

92

89

Salarissen raad van bestuur

€ 93.672

€ 68.811

> VFI-norm salarissen directiefuncties Voorzitter RvB

Lid RvB

Weging volgens VFI-systematiek (de zogenaamde BSD, Basis Score voor Directiefuncties)*

422

388

Maximumsalaris volgens VFI-norm bij deze functiezwaarte en –omvang

€ 100.420 € 87.340 (VFI-norm bij 93%) (VFI-norm bij 89%)

*De totale puntentelling voor Woord en Daad komt uit op 485 punten. Bij een meerhoofdige raad van bestuur dient dit puntenaantal vermenigvuldigd te worden met een percentage. Het betreft 87% voor de voorzitter van de raad van bestuur en 80% voor een lid van de raad van bestuur. Dit betekent voor de functie van Jan Lock een puntenaantal van 422 en voor Dicky Nieuwenhuis een puntenaantal van 388.

De puntentelling volgens de VFI-norm met betrekking tot maximumsalarissen passend bij de complexiteit en grootte van de organisatie is in 2013 opnieuw door de raad van toezicht beoordeeld en vastgesteld. Begin 2014 buigen raad van bestuur en raad van toezicht zich gezamenlijk nog over het punt van de complexiteit van de organisatie (ook met het oog op de nieuwe beleidsperiode en de al eerder genoemde samenwerking met Red een Kind).

64


6.4

BESTUURLIJK FUNCTIONEREN

Organisatie en Code Wijffels De organisatie staat onder leiding van de RvB. De verhouding tussen de RvT en de RvB is geregeld conform de Code Wijffels en vastgelegd in de statuten. De werkorganisatie is opgesplitst in vijf afdelingen. De opbouw per 31/12/2013 was als volgt: Afdeling

Onder leiding van

Finance, Projectadministratie en Control

Jan van der Bas QC Assistent-manager: drs. Arnold van Willigen

Communicatie en Fondsen

Rina Molenaar MSc

Partners en Programma’s

Edwin Visser

Agribusiness en Enterprise Development

Ing. Maarten van Middelkoop

Resultaatmanagement en Leren

Dr. ir. Wim Blok

De managers van de afdelingen vormen onder voorzitterschap van de RvB met elkaar het managementteam, Het managementteam adviseert de RvB over besluitvorming. Afwijking van het advies wordt via de notulen van het managementteam vastgelegd. De RvT neemt kennis van deze notulen. In de uitvoering heeft de RvB verantwoordelijkheden en bevoegdheden gedelegeerd aan de afdelingsmanagers. De procedures hiervoor zijn vastgelegd in het Organisatiehandboek. Via interne controle wordt naleving van de procedures door de afdeling Finance, Projectadministratie en Control gerapporteerd aan de RvB. Woord en Daad kent een zevental staffuncties. Zie het organogram in bijlage 4. Onkostenvergoedingen De RvB vervult een bezoldigde functie. De leden van de RvT krijgen alleen een kostenvergoeding. In de praktijk betreft dat een vergoeding voor de verreden kilometers en vergoeding voor porti en telefoonkosten. De vergoeding bedraagt per gereden kilometer € 0,28. Nevenfuncties De nevenfuncties van de leden van de RvB en RvT worden genoemd in bijlage 2. Vóór het geven van goedkeuring voor het aangaan van nieuwe nevenfuncties door RvT-leden worden deze getoetst aan de statuten van Woord en Daad. Er zal geen goedkeuring plaatsvinden als er risico bestaat op belangenverstrengeling of afhankelijkheid.

Evalueren en leren Evalueren en leren is structureel verankerd binnen de beleidscyclus van Woord en Daad. Meer informatie hierover in hoofdstuk 5.4. Jaarverslag Het jaarverslag geeft een goed beeld van het werk van Woord en Daad. Het gaat in op zowel het werk in Afrika, Azië en Midden- en Zuid-Amerika als op het werk in Nederland en Europa. Woord en Daad beschikte in 2013 over voldoende middelen om haar werk voor het grootste deel volgens de voorgenomen plannen en langs de strategische lijnen uit te voeren. Aan de inkomstenkant was er sprake van een groei bij particulieren, vermogensfondsen en bedrijven. Voor het eerst in drie jaar vertoonden de inkomsten vanuit bedrijven een stijgende lijn. De inkomsten uit noodhulp waren relatief hoog als gevolg van de massale reactie van onze achterban op de noodhulpsituatie in de Filipijnen. De inkomsten uit Institutionele Fondsen bleven achter. Jaarrekening Voor gedetailleerde financiële gegevens wordt u verwezen naar de jaarrekening met toelichting. In het operationeel jaarplan voor 2013 is een begroting onderbouwd van € 32.720.272. Een deel daarvan (€ 3.255.000) zat in de categorie ‘niet goed te voorspellen inkomsten’. Door de koppeling van uitgaven aan inkomsten was er sprake van een goed evenwicht tussen baten en lasten. De vaste programmakosten, de kosten beheer en administratie en de kosten eigen fondsenwerving lagen ongeveer rond de begroting. Begroting 2013, meerjarenbegroting en beleidsvoornemens Na de jaarrekening is de begroting over het jaar 2013 en de meerjarenbegroting opgenomen. De beleidsvoornemens zijn vastgelegd in hoofdstuk 8 van dit jaarverslag. OVERIGE BELEIDSUITGANGSPUNTEN, VAN BELANG VOOR BESTUURLIJKE VERANTWOORDELIJKHEID EN FUNCTIONEREN Vermogen Het vermogen van de stichting is opgesplitst conform de regels van het CBF in reserves.


65

MENSen 6 Besturen en toezicht houden

GRAFIEK INKOMSTEN 1973 T/M 2013 Gerealiseerd en begroot

40

35

fte

60,92 Totale inkomsten

30

30,983

mln.

Vermeerderd met subsidies overheden

25

22,705

mln.

Vermeerderd met extra inkomsten derden

20

Reguliere inkomsten

19,908

subsidie

noodhulp

15

11,01% 10,1%

10

9,4%

20 fte

9,4% 9,18%

Kosten

8,4%

7,9%

7,8%

5

7,98%

7,7%

10 fte

x miljoen

8 fte

66


2013

2010

2005

2000

1995

1990

1985

1980

1975

0

mln.

Reserves Woord en Daad streeft naar een evenwicht tussen inkomsten en uitgaven. De opbouw van het operationeel jaarplan is daarop afgestemd: tegenover bestedingen dienen via fondsenwerving inkomsten te staan. De koppeling tussen specifieke inkomsten en specifieke uitgaven is zo beter geborgd. Fondsen De bestemmingsfondsen zet Woord en Daad overeenkomstig de bestemming in bij de uitvoering van de projecten. Indien er bij projecten in aanvang nog te weinig fondsen binnen zijn, wordt per balansdatum het tekort aangevuld vanuit het algemeen fonds. Indien alsnog via fondsenwerving dekking voor het project gevonden wordt, wordt dit bedrag teruggeboekt naar het algemeen fonds. Tot de bestemmingsfondsen behoren ook de sponsorfondsen. Beleggingsbeleid Doordat aanvaarde projecten meestal in termijnen betaald worden en het opstarten van nieuwe projecten tijd vergt, zijn er tijdelijke liquiditeiten aanwezig. Deze worden risicoloos belegd (zie verder paragraaf 5.2 risicomanagement).

De normpercentages voor overhead Sinds 2011 werkt Woord en Daad met kostennormen voor beheer en administratie en een eigen norm voor kosten eigen fondsenwerving. De norm beheer en administratie is 3,1%, die voor kosten eigen fondsenwerving 6% (CBF-norm 25%). In 2013 werd respectievelijk 3,27% kosten beheer en administratie gerealiseerd en 6,02% kosten eigen fondsenwerving. De overschrijding wordt vooral veroorzaakt door de lagere inkomsten. De normpercentages voor vaste programmaonder delen binnen de doelstelling Daarnaast stuurt Woord en Daad op verdeling tussen programma’s en vaste programma-uitgaven zoals uitgaven voor inhoudelijke ondersteuning (partnerrol), uitgaven voor monitoring en evaluatie (PMEL) en uitgaven voor het programma bewustwording. Voor 2013 waren voor deze programma-uitgaven/uitgaven aan de doelstelling, de normen verbonden zoals verwoord in bijlage 5. In 2013 werd een doelbestedingsratio behaald van 91,79 % (doelbesteding te opzichte van totale bestedingen).

Procesbeheersing en risicobeheersing Stichting Woord en Daad streeft transparantie na bij de uitvoering van de werkzaamheden. De toekenning van de fondsen, besteding van fondsen, bewaking van projecten programma-uitvoering en -rapportage vonden in 2013 plaats volgens de kaders, procedures en processen, zoals vastgesteld door de stichting. Zie voor een beknopte beschrijving van deze kaders, procedures en processen bijlage 5. Door de RvT wordt vanuit die gegevens toezicht gehouden. In dezelfde bijlage is de werkwijze rond risicobeheersing opgenomen. In een afzonderlijke verklaring geeft de accountant een oordeel over de beheersing van deze processen. Het doel van deze beschrijving is het afleggen van verantwoording over de wijze waarop Woord en Daad de haar toevertrouwde middelen beheert en besteedt. Daarnaast borgt Woord en Daad haar processen via het ISO 9001–2000. Dit certificaat verkreeg Woord en Daad in 2002. Het certificaat is in 2011 verlengd en geldt tot 2014.


67

MENSen 6 Besturen en toezicht houden Verantwoordingsverklaring raad van bestuur

W

oord en Daad heeft een systeem van interne controle en beheersing waarvan de hoofdlijnen hiervóór zijn aangegeven. Hierbij is waar mogelijk aansluiting gezocht bij de kwaliteitsnormen uit het rapport ‘Internal Control Integrated Framework’ van het Committee of Sponsoring Organizations (COSO). Binnen de beperkingen van dit systeem garandeert het een beheersing van de processen Fondsenwerving en –besteding en een betrouwbare verslaggeving in de jaarrekening. Door de aanwezige controlepunten worden de risico’s tot een minimum beperkt. Ondergetekende verklaart dat genoemde systemen per 31 december 2013 functioneerden en er gedurende het boekjaar 2013 volgens de processen is gewerkt die in bijlage 5 van dit jaarverslag staan vermeld. Als houder van het CBF-Keur worden de volgende principes door Woord en Daad onderschreven: Scheiding toezicht houden, besturen en uitvoeren Binnen Woord en Daad is de functie ‘toezicht houden’ (vaststellen en goedkeuren van plannen, en het kritisch volgen van de organisatie en haar resultaten) duidelijk gescheiden van het ‘besturen’ dan wel de ‘uitvoering’. Vanaf 1 januari 2008 is er een nieuwe bestuursstructuur doorgevoerd waarbij de organisatie bestuurd wordt door de raad van bestuur en er toezicht wordt gehouden door de raad van toezicht. Als voorzitter van de raad van bestuur is sinds 1 januari 2008 de heer Dr. ir. J. Lock aangesteld. Vanaf 1 januari 2010 is tevens toegetreden tot de raad van bestuur mevrouw drs. D.J. Nieuwenhuis. Direct onder de raad van bestuur fungeert een managementteam bestaande uit de vijf managers van de afdelingen. De raad van bestuur neemt besluiten, voor de uitvoering van de plannen en de verantwoording hierover is het managementteam verantwoordelijk. De raad van toezicht houdt toezicht door het door de raad van bestuur vastgestelde beleidsplan, jaarplan en jaarverslag te beoordelen en goed te keuren. De auditcommissie adviseert de raad van toezicht over het financiële beheer en beleid van Woord en Daad en bewaakt de door het bestuur ingevoerde controlemaatregelen en procedures op het gebied van financiële verslaggeving. In hoofdstuk 6 van dit jaarverslag staat de wijze van besturen en de wijze van toezicht houden beschreven. Effectief en efficiënt besteden van middelen Woord en Daad werkt continu aan een optimale besteding van middelen, zodat effectief en doelmatig gewerkt wordt aan het realiseren van de doelstelling. In het jaarverslag wordt uitvoerig verslag gedaan van de werkwijze en de behaalde resultaten. Door middel van een maandelijks

68


koersrapport wordt gecontroleerd of de gestelde doelen gehaald worden en zo nodig maatregelen genomen moeten worden. Een belangrijke graadmeter over de efficiënte inzet van middelen is de hoogte van de overhead. Hieronder wordt verstaan de kosten van beheer en administratie en de kosten van fondsenwerving. Woord en Daad heeft zichzelf een norm opgelegd voor overhead van gemiddeld maximaal 7,5%. Voor 2013 is het percentage 7,98% Voor de kosten van de eigen fondsenwerving ten opzichte van de baten eigen fondsenwerving is er de zogenaamde CBF-norm van maximaal 25%. Bij Woord en Daad is dit percentage in 2013 6,02%. Voor de overige normen en ratio’s wordt verwezen naar het overzicht in de jaarrekening. Optimale relatie met belanghebbenden Woord en Daad streeft naar optimale relaties met belanghebbenden, met gerichte aandacht voor de informatieverschaffing en de inname en verwerking van wensen, vragen en klachten. De belanghebbenden van Woord en Daad zijn zowel de vrijwilligers, de donateurs (zie hoofdstuk 4) als de partners (zie met name hoofdstuk 2) in het Zuiden. We streven een open en eerlijke communicatie na met zo veel mogelijk transparantie. We vragen regelmatig de mening van deze groepen door het houden van enquêtes, klanttevredenheidsonderzoeken en partnerconferenties. Ook geven we inspraak op het te voeren beleid. Daarnaast hebben we een procedure voor complimenten, signalen en klachten, waarbij een klacht zo zorgvuldig mogelijk en tijdig wordt behandeld. In deze verklaring wordt door ondergetekende verantwoording afgelegd van de wijze waarop bovenstaande principes worden toegepast. Gorinchem, 15 maart 2014

Jan Lock Voorzitter raad van bestuur Stichting Woord en Daad

Verantwoordingsverklaring raad van toezicht Conform de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen maakt Woord en Daad een helder onderscheid tussen besturen en toezicht houden. • Besturen: richting geven, zorgen voor het verwerven van de nodige middelen, het besteden en beheren daarvan en voor het adequaat functioneren van de organisatie. • Toezicht houden daarop, zowel vooraf als achteraf. De rollen van bestuurder en van toezichthouder waren in de verslagperiode voor beiden een leerproces. Om goed op elkaar in te kunnen spelen hebben de raad van bestuur en de raad van toezicht zich door externe deskundigen laten begeleiden. Over en weer zijn verwachtingen uitgesproken. De aangereikte aanbevelingen zijn inmiddels geïmplementeerd. Zo zijn de profielschetsen aangepast en aandachtsgebieden geformuleerd. Naast identiteit en vakgebieden als onderwijs en financiën wordt onder meer aandacht gegeven aan intrinsieke kennis van hen in de achterban die de kennis kunnen plaatsen in de brede maatschappelijke context. In goed overleg tussen de RvB en RvT is een zogenaamd informatieprotocol opgesteld; een dynamisch document dat richting geeft aan de informatiebehoefte van de RvT. Dit document geeft richting aan de mate van gedetailleerdheid, frequentie en in welke vorm de informatie wordt verstrekt. Ook heeft een aantal afdelingen een presentatie verzorgd voor de RvT. De naar aanleiding van de presentatie ontstane discussie maakt het voor de RvT ook helder hoe de organisatie zelf haar processen beheerst en aanstuurt. Toezicht houden is alleen mogelijk als de organisatie ‘in control’ is. De RvT heeft vastgesteld dat de organisatie beschikt over een Handboek Organisatie, waarin alle processen en risico’s zijn vastgelegd. De voortgang van het operationeel jaarplan, afgeleid van het voor een periode van drie jaar vastgestelde beleidsplan, wordt gevolgd door een periodiek intern opgesteld zogenaamd koersrapport. De RvB voegt aan dit rapport zijn visie toe en deze zaken worden met de RvT besproken. Daarnaast worden binnen Woord en Daad interne audits uitgevoerd. Met dit alles is de RvT in staat om haar toezichthoudende rol te vervullen. De leden van de RvT bezoeken jaarlijks diverse programma’s in het Zuiden en kunnen daar zelf, aangevuld met informatie uit de gesprekken met de partnerorganisaties, vaststellen hoe de programma’s worden gevolgd en de gemaakte afspraken worden nagekomen. Elke vergadering evalueren RvB en RvT de loop van de vergadering. Op deze wijze ontstaat wederzijds vertrouwen en raken er geen zaken ‘onder tafel’ die onbesproken blijven. Periodiek worden door middel van een peer review ook de individuele leden van RvT door elkaar beoordeeld.

Ds. C. Westerink Voorzitter raad van toezicht 13 maart 2014


69

MENSen Toekomst visie

7 70

7.1 INLEIDING

I

ndia lanceerde in 2013 haar eerste Marsmissie. In Kenia nam het betalen via mobiele telefoon een hoge vlucht, juist bij MENSEN die geen bankrekening hebben. ZuidAmerika omarmde de nieuwe Argentijnse paus, de eerste Latino die wist door te dringen tot de top van het door westerlingen gedomineerde kerkelijke bolwerk. De wereld verandert. De tijd dat alleen Amerika en Europa het verschil maakten aan onderhandelingstafels ligt definitief achter ons. Maar wat merkt een kind dat aan de voet van een vuilnisbelt in Addis Abeba woont daarvan? Verandert het iets aan de dagelijkse strijd van de Haïtiaanse boer om zijn gezin te kunnen voeden? En maakt het iets uit voor de donateur die maandelijks trouw 25 euro overmaakt voor zijn sponsorkind in Bangladesh? Over deze vragen heeft Woord en Daad in het afgelopen jaar intensief nagedacht. Dit deden we samen met vrijwilligers, ondernemers en deskundigen uit de achterban, en in samenspraak met partnerorganisaties uit het Zuiden. Uit deze gesprekken –die ook weer gevoed werden door praktijkervaringen en onafhankelijke studies– kwamen een aantal lijnen naar voren die we in 2014 zullen vertalen naar concreet beleid.

7.2

ONZICHTBARE EN HARDNEKKIGE ARMOEDE

W

oord en Daad en haar partnerorganisaties krijgen steeds meer oog voor het feit dat armoede in veel gevallen niet makkelijk zichtbaar is. Juist MENSEN die in extreme armoede leven, zijn binnen de ‘gewone’ samenleving niet zichtbaar. Omdat ze uitgesloten worden, of zichzelf bij voorbaat al buitensluiten. Daarnaast zijn er veel MENSEN in ontwikkelingslanden die zich in de afgelopen jaren hebben ontworsteld aan armoede, maar die door een natuurramp of persoonlijk drama zomaar weer terug kunnen vallen. Omdat een stevig sociaal vangnet in deze samenlevingen ontbreekt. Zo is het overlijden van een echtgenoot voor veel vrouwen in ontwikkelingslanden een niet te overzien drama. Een stap naar prostitutie is dan nog maar klein. Dit alles stimuleert Woord en Daad nóg meer om gericht te kijken waar ze actief wil zijn. Concreet betekent het dat Woord en Daad de komende jaren nog scherper dan voorheen zal bezien welke factoren MENSEN in armoede houden. Armoedebestrijding vraagt een ‘op maat’ benadering. Daarbij zal ze samen met partnerorganisaties

actief op zoek gaan naar groepen die tot op heden nog niet of slecht worden bereikt door andere hulporganisaties of de overheid. Woord en Daad wil een extra mijl gaan om de allerarmsten te bereiken, ook als dit alleen blijkt te kunnen met organisaties die organisatorisch niet alles even goed op orde hebben. Daar zal Woord en Daad dan extra in investeren, mits deze organisaties aan kunnen tonen dat zij in de praktijk echt iets toevoegen voor de doelgroep.

7.3

GROEIENDE KLOOF TUSSEN ARM EN RIJK

E

en flink deel van de landen waar Woord en Daad actief is, kent hoge groeicijfers, zeker in vergelijking met Nederland. Denk aan landen als Ethiopië, Oeganda, India en Colombia. In deze landen is een duidelijke groei van de middenklasse zichtbaar, en een actievere opstelling van de overheid in het oppakken van sociale taken als onderwijs. Er zijn hoopgevende voorbeelden als Bangladesh, waar MENSEN die leven in extreme armoede (rondkomen van minder dan 1 dollar per dag) langzaam maar zeker tot de uitzondering op de regel behoren. Economische groei betekent niet altijd een verbetering voor de allerarmsten. In India, waar de groei fors hoger is dan Bangladesh, is de kinderen moedersterfte hoger dan in het buurland. Economische groei zorgt in veel landen waar Woord en Daad werkt voor een grotere afstand tussen rijk en arm. De kern van het probleem in deze landen ligt meestal niet bij een gebrek aan middelen, maar onwil of onvermogen vanuit de overheid en het bedrijfsleven om armen te betrekken. Vandaar dat Woord en Daad en haar partnerorganisaties de komende jaren nóg meer aandacht willen schenken aan beleidsbeïnvloeding. Het beschermen van de positie van kwetsbare MENSEN in de samenleving is vanuit christelijk perspectief een kerntaak van de overheid. Het geeft ook aan dat het thema van insluiting van armen in economische ontwikkeling in plaats van uitsluiting een blijvend belangrijk thema is. Organisaties die dag in dag uit met MENSEN werken die om welke reden dan ook kwetsbaar zijn, weten heel goed tegen welke hobbels deze MENSEN aanlopen. Zij kunnen MENSEN stimuleren om de overheid uit te dagen om gezondheidsposten niet alleen in de beste buurten van de stad te openen. Partnerorganisaties kunnen binnen hun netwerken van ondernemers erop aandringen dat studenten onder veilige omstandigheden hun werk kunnen doen. En ze kunnen ook de rol van waakhond vervullen: komt het geld voor de allerarmsten uiteindelijk


71

MENSen 7 Toekomstvisie

echt bij de scholen op het platteland terecht? Wie wordt meegenomen in de economische ontwikkeling? Beleidsbeïnvloeding vraagt lange adem en specialistische kennis hoe je effectief overheden kunt bewerken. Vandaar dat Woord en Daad de komende twee jaar actief zoekt naar nieuwe partnerorganisaties die dit verder samen met de Zuidelijke Allianties vorm kunnen geven. Het aandeel beleidsbeïnvloeding op het totaal van de bestedingen zal daarom groeien van 2,3% in 2013 naar 5% in 2015. Na 2015 zullen deze percentages per regio ontwikkeld worden.

7.4

ONDERWIJS EN TRAINING WAAR JE WAT MEE KUNT

W

oord en Daad is sterk in het verbinden van onderwijs met de arbeidsmarkt. Dat is een terrein waar we ons de komende jaren op willen blijven onderscheiden. Woord en Daad is verheugd over het toenemend aantal kinderen dat wereldwijd gratis toegang heeft tot onderwijs. Maar de zorg over de kwaliteit van dat onderwijs is onverminderd groot. In de praktijk komt Woord en Daad nog te vaak klassen van 80 tot 100 leerlingen tegen. Te vaak kunnen kinderen na drie jaar onderwijs nog niet eens hun eigen naam schrijven. Veel te vaak verdwijnen kinderen na een paar jaar van school, omdat ze het toch niet redden, of omdat hun ouders extra inkomen nodig hebben. En te vaak belanden jongeren na een primaire en secundaire opleiding op straat, zonder dat ze écht iets kunnen. Een gemiste kans, omdat onderwijs een cruciale randvoorwaarde is voor kinderen en jongeren om de vicieuze cirkel van armoede te doorbreken. Woord en Daad zet daarom de komende jaren hoog in op de verbetering van kwaliteit van onderwijs. We doen dat door samenwerking met Hogeschool Driestar Educatief, waarmee een programma voor docententraining in Afrika is ontwikkeld. We doen dat met 12Count, waarmee we rekenonderwijs voor basisschoolleerlingen verbeteren. We zoeken naar innovatieve methoden om met behulp van ICT kwalitatief goed onderwijs ook op het platteland toegankelijk te maken. Met koepelorganisaties voor christelijk onderwijs dringen we er bij overheden op aan onderwijs hoge prioriteit te geven. Vaktraining blijft ook hoog op de agenda van Woord en Daad. We zullen ons samen met Zuidelijke partnerorganisaties, Nederlandse vakscholen (Calvijn College, Hoornbeeck) en mbo’s/hbo’s (Groenhorst College, CAH Dronten) inzetten voor praktisch onderwijs met een heldere link naar de markt. Daarbij zullen we ons de

72


komende jaren verder specialiseren in agrarische vaktraining, altijd gekoppeld aan waardeketenontwikkeling. In de landen waar Woord en Daad werkt is veelal een omvangrijke agrarische sector, die goede kansen biedt voor jongeren. Ook in technische training wil Woord en Daad daarbij aansluiten.

7.5

BEDRIJVIGHEID STIMULEREN WAARBIJ ARMEN BETROKKEN WORDEN

W

oord en Daad is al tien jaar actief op het terrein van economische ontwikkeling, naast haar sociale programma’s. Deze lijn zal Woord en Daad voortzetten. Een belangrijke partner hierin is Incluvest, een investeringsbedrijf dat zich richt op agrarische waardeketenontwikkeling in ontwikkelingslanden. Woord en Daad ziet hierin richting de toekomst een blijvende waarde, en zal daarbij nog sterker inzetten op een stevige verbinding tussen haar programma’s voor agrarische vaktraining en voedselzekerheid aan de ene kant, en agri-bedrijfsontwikkeling aan de andere kant. Hierbij is het creëren van toegevoegde waarde in de lokale economie een belangrijk criterium. Het ervoor zorgen dat een boerengezin het hele jaar door voedsel op de plank heeft is een andere doelstelling dan ervoor zorgen dat die boer het hele jaar door groot volume met hoge kwaliteit produceert voor de markt. Woord en Daad vindt ze vanuit een breed perspectief op ontwikkeling beide belangrijk.

7.6

TRENDS IN INKOMSTEN EN DONOREN

W

oord en Daad zal de komende jaren stevig in moeten zetten om haar inkomsten op peil te houden. Woord en Daad is gezegend met een trouwe achterban die royaal doneert. Maar deze donaties zijn geen vanzelfsprekendheid. Zowel vanuit particulieren als ondernemers komt steeds vaker de vraag om goed inzicht in de resultaten, om specifieke rapportages, persoonlijk contact met MENSEN uit het project of directe betrokkenheid bij de ontwikkeling van het project. Er is nog steeds een groeiend aantal ondernemers die betrokken willen zijn, of via de RegioOndernemersnetwerken, of via het aanbieden van inhoudelijke expertise. De komende jaren zal Woord en Daad nog actiever inzetten op specifieke doelgroepen. Naast de ondernemersnetwerken is Woord en Daad haar netwerk in USA onder vermogensfondsen aan het uitbreiden. Vrouwen zijn een nieuwe doelgroep waar in 2014 een nieuwe lijn voor ontwikkeld zal worden.

Institutionele donoren zullen de komende jaren een bron van inkomsten blijven bij Woord en Daad, tot een maximum van 30 procent van onze inkomsten. Met het eindigen van de MFS2-subsidie van het ministerie van Buitenlandse Zaken in 2015 bereidt Woord en Daad zich voor op een periode waarin Institutionele Fondsen nog vaker in het Zuiden geworven gaan worden. Hiervoor stelt Woord en Daad in alle regio’s waar ze werkzaam is regionale fondsenwervers aan. Zij werven fondsen voor de regionale allianties. In bepaalde gevallen zullen de inkomsten geboekt kunnen worden op de rekening van Woord en Daad. In heel veel gevallen zal dit buiten de rekening van Woord en Daad omgaan, en zal Woord en Daad alleen ingehuurd worden voor specifieke expertise rond het schrijven van een subsidieaanvraag.

7.7

RESULTAAT, METEN EN VERTROUWEN

W

oord en Daad gaat voor impact in de levens van de allerarmsten. Als organisatie willen we aanspreekbaar zijn op de wijze waarop Woord en Daad dat financiert, de fondsen besteed worden, en welke resultaten dit teweegbrengt. Dit vraagt veel van onze interne processen, de rapportage naar onze sponsors en donoren, en het contact met onze partnerorganisaties die de programma’s in het veld uitvoeren. De komende jaren zal Woord en Daad stevig inzetten op nóg beter resultaten inzichtelijk krijgen én de bureaucratische last voor partnerorganisaties verlichten. Dit gaan we doen door onze processen nog een keer goed tegen het licht te houden: Wat eisen we en waarom is dit nodig? Via de uitrol van een ICT-systeem naar de Zuidelijke allianties verwachten we de administratieve last van partnerorganisaties te kunnen verlichten. Door internationaal erkende accountants een actieve rol te laten spelen in controleren van jaarrekeningen van partners, besparen we onszelf een hoop moeite en kunnen partnerorganisaties beter rapporteren.

7.8

of Sierra Leone. We juichen het toe als kleine particuliere initiatieven uit onze achterban aankloppen met de vraag of Woord en Daad hen kan adviseren bij het duurzaam maken van hun initiatief. In dit contact worden we door partnerorganisaties in het Zuiden uitgedaagd vragen rond leefgedrag en de impact van scheve handelsverhoudingen aan de orde te stellen richting onze achterban. Omdat dit veel invloed heeft op de situatie van armen in de regio’s waar Woord en Daad programma’s financiert. Stimuleren van bewustwording van leefgedrag zal daarom de komende jaren op de agenda blijven. We denken daarbij specifiek aan doelgroepen leerlingen, docenten, studenten. Daarnaast zal Woord en Daad via haar Nederlandse programma voor beleidsbeïnvloeding een stevige inhoudelijke onderbouwing bieden waarom de huidige handelsverhoudingen schadelijk zijn voor MENSEN in ontwikkelingslanden. Op een constructieve maar scherpe wijze zal Woord en Daad dit in contact met politici, beleids makers en ondernemers aan de orde stellen.

7.9

SAMENWERKING RED EEN KIND

B

egin 2014 heeft Woord en Daad samen met Red een Kind besloten om intensief samen te gaan werken op het terrein van inhoudelijke ondersteuning van partnerorganisaties, ontwikkeling van PMEL, verwerven van institutionele fondsen, ICT, financiën en projectadministratie. Deze stap is voortgekomen uit een jarenlange intensieve samenwerking, met name in regio’s waar Woord en Daad en Red een Kind beiden samenwerken met Zuidelijke partnerorganisaties. In de loop van 2014 zullen beide organisaties de invulling van de samenwerking –die vorm gegeven zal worden in een vereniging- verder uitwerken. Woord en Daad en Red een Kind blijven zelfstandige organisaties, met ieder eigen beleid en verbinding met de achterban in Nederland.

ACHTERBAN, BEWUST EN BETROKKEN

W

oord en Daad kiest er bewust voor een maatschappelijke organisatie te zijn, met haar wortels wijdvertakt in onze Nederlandse achterban. De interactie tussen Woord en Daad, onze Nederlandse achterban en partnerorganisaties in het Zuiden zien we alleen maar toenemen. Woord en Daad wil hier richting de toekomst een actieve faciliterende rol in spelen, bijvoorbeeld door Nederlandse jongeren in contact te brengen met leeftijdsgenoten in Bangladesh


73

MENSen 7 Toekomstvisie

> Sterkte-zwakte analyse Woord en Daad in het Zuiden

74

STERK

ZWAK

VERTALING NAAR PRAKTIJK

Regionale allianties pakken eigen beleidsvorming op. De snelheid waarmee en richting waarin de allianties gezamenlijke activiteiten en fondsenwerving ontwikkelen, wordt door henzelf bepaald

Regionale allianties vragen de nodige tijd en aandacht van Zuidelijke partners, die vaak echter schaars voorhanden is. Er wordt door partners gezocht naar een juiste verdeling van tijd voor de eigen organisatie, nationale samenwerking en regionale allianties. Een aantal partners heeft de handen vol om de eigen organisatie draaiend te houden en zaken op orde te hebben

In 2014 wordt in alle regio’s contextspecifiek beleid ontwikkeld. Daarin zal ook duidelijk worden, hoe de regionale allianties er in de komende jaren uit zullen zien, en welke zaken er in gezamenlijkheid opgepakt worden en wat niet

Partners van Woord en Daad staan dicht bij de armen, betrekken hen steeds meer bij uitvoering en hebben oog voor hun specifieke context

Nog onvoldoende inzicht bij Woord en Daad en partners wie de allerarmsten zijn in verschillende contexten en welke interventies het meest geschikt zijn voor hen

In 2014 wordt door Woord en Daad en partners scherper gekeken naar armoededynamiek en wat dit betekent voor waar gewerkt wordt/zou moeten worden en hoe

Duidelijke visie op hoe sociale en bedrijfsmatige interventies zich tot elkaar verhouden, en dat hiervoor verschillende actoren nodig zijn

Integratie en synergie tussen beide typen interventies kan worden verbeterd in de verschillende landen waar gewerkt wordt

Sterkere inzet op bevorderen van integrale analyse en aanpak

KANSEN

BEDREIGINGEN

IMPACT KANSEN EN BEDREIGINGEN OP BELEID

Meer aandacht voor rol van agribusiness en nieuwe financieringsvormen (zoals lenen en investeren) in ontwikkelingslanden, waardoor MENSEN in kwetsbare gebieden onafhankelijker kunnen worden

Door eenzijdige aandacht voor economiWoord en Daad legt in haar samenwerking met Incluvest sche ontwikkeling en rol van MKB raakt B.V. nadruk op wederzijdse versterking van ‘klassieke’ sociale ontwikkeling (zoals onderwijs en sociale activiteiten en sociaal ondernemerschap gezondheidszorg) als belangrijke randvoorwaarde op de achtergrond

Door grote sociaal-economische veranderingen in een flink aantal landen, met groeiende middenklassen en sterkere kritische ‘massa’, liggen er voor het maatschappelijk middenveld nieuwe fondsenwervingsmogelijkheden in eigen land, maar wordt de rol tegelijk ook politieker van aard

In een aantal landen is de overheid zelf sterker actief in sociale services (dan voorheen), en is kritischer richting ngo’s en/of legt restrictieve maatregelen op. Dit wordt soms versterkt als ngo’s gezien worden als (te veel) buitenlandse invloed en/of bedreiging voor de regering

Partners zoeken naar invulling nieuwe rol, met meer focus op multi-stakeholder samenwerking, en meer oog op belang van verankering in de eigen samenleving

Er komen meer institutionele fondsen beschikbaar in de regio’s, die door partners direct benaderd kunnen worden

De eisen die gesteld worden aan kwaliteit van organisaties en uitvoering van programma’s nemen nog toe, zodat het voor veel partners moeilijk is gebruik te maken van deze fondsen

Woord en Daad en regionale allianties zetten in op regionale fondsenwervers en extra inzet op capaciteitsversterking om aan compliance te kunnen voldoen


Woord en Daad in Nederland STERK

ZWAK

Stevige verankering in de achterban vanuit heldere eigen identiteit en beperkte afhankelijkheid van subsidies (max. 30%)

Veranderingen in de achterban maken loya- Nog sterkere ‘op maat’ benadering en communicatie, liteit minder vanzelfsprekend, en financiële waarbij betrokkenheid versterkt wordt committering voor lange termijn neemt af

VERTALING NAAR PRAKTIJK

Merendeel van Zuidelijke partners waarderen de rol die Woord en Daad als donor speelt, met name transparantie en communicatie rond beoordeling van aanvragen worden sterk gewaardeerd

Er zijn nog veel partners die voor (zeer) groot deel afhankelijk zijn van Woord en Daad-financiering. Hierdoor staat de eigenstandige positie en besluitvorming van partners gemakkelijk onder druk.

Woord en Daad heeft zowel support- als expertiseteams, die een belangrijke rol (kunnen) vervullen in kwaliteitsversterking, advies en innovatie

Er is in 2013 gestart met expertiseteams In 2014 zal praktische meerwaarde duidelijker (moeten) en de praktische meerwaarde voor partworden, en zal voor langere termijn beleid gemaakt ners moet nog aangetoond worden, en een worden voor invulling van de partnerrol verdienmodel moet nog uitgewerkt worden

KANSEN

BEDREIGINGEN

Institutionele fondsen verplaatsen zich naar het Zuiden. Meer kansen in de regio’s zelf. Er zijn naast IF-fondsen andere fondsmogelijkheden die in de toekomst nieuwe soorten fondsen kunnen opleveren

Kansen op subsidie in Nederland en Europa Naast fondsenwervers in de regio, zet Woord en nemen af Daad sterker in op internationale fondsenwerving, en creatieve aanpak hoe nieuwe soorten fondsen gebruikt kunnen worden

Draagvlak voor internationale samenwerking is in de achterban van Woord en Daad relatief hoog, ondanks verschuivingen in de samenleving en in de politiek

Vertrouwen in relevantie en meerwaarde ontwikkelingssamenwerking staat in Nederlandse samenleving steeds meer onder druk; dit beïnvloedt ook de achterban van Woord en Daad

Woord en Daad-donor zal aansturen op minder financiële afhankelijkheid en daar afspraken over maken met Zuidelijke partners

VERTALING KANSEN EN BEDREIGINGEN IN PRAKTIJK

Voortdurend aandacht voor inzet van kennis, en betrokkenheid van bedrijven en achterban bij het werk van Woord en Daad. Daarnaast inzicht in resultaten hoog op agenda en aandacht voor leefgedrag en effecten op armoede wereldwijd


75

MENSen Financiële verant woording

8 76

8.1

JAARREKENING TOELICHTING

I

n paragraaf 8.2 is de jaarrekening inclusief gedetailleerde toelichting te vinden. In deze paragraaf een samenvatting van de meest opvallende zaken.

INKOMSTEN De totale inkomsten van Woord en Daad stegen licht ten opzichte van het voorgaande jaar: 3,96%. Deze stijging hangt vrijwel geheel samen met de noodhulpactie voor de Filippijnen, waar partnerorganisaties van Woord en Daad direct na de ramp begin november 2013 hulp verleenden. Met name vanuit bedrijven was de respons opvallend. Inkomsten vanuit bedrijven lieten de afgelopen drie jaar een negatieve trend zien, in 2013 namen ze daarentegen fors toe: 15% meer ten opzichte van 2012. Als we de noodhulpinkomsten niet meerekenen, bleven de donaties vanuit bedrijven gelijk.

vanuit nalatenschappen (die in 2012 uitzonderlijk hoog was) en tegenvallende inkomsten vanuit het sponsorprogramma. Het lijkt erop dat de effecten van de economische recessie steeds tastbaarder worden in onze achterban. Vermogensfondsen vormt een opvallende stijger in 2013. Jarenlang investeren in goede relaties met vermogensfondsen betaalden zich vorig jaar uit. Daarnaast verklaren de inkomsten vanuit WereldFoundation, die in samenwerking met Woord en Daad het evenement ‘Fiets of loop voor een Huis’ organiseerde, een belangrijk deel van de toename van 61%. De 15% stijging van acties derden (zoals diaconale organisaties en EO-Metterdaad) hangt eveneens samen met noodhulp Filipijnen, naast een verbeterd relatiebeheer. Subsidies namen licht af (-8%). We zien hier dat de toenemende concurrentie rond subsidies ook Woord en Daad raakt. De komende jaren zetten we daarom steviger in op fondsenwerving in het Zuiden. BESTEDINGEN

Vanuit particulieren was de reactie op de noodhulpactie Filippijnen eveneens overweldigend. Hier zien we echter dat bijdrage aan de noodhulpactie de reguliere eindejaarsgift vervangen heeft. Hoewel over de hele linie particuliere inkomsten nog steeds met 1,8% toenamen, zien we dat exclusief noodhulpinkomsten bijdragen vanuit particulieren zijn teruggelopen. Dit hangt samen met lagere inkomsten

De uitgaven van Woord en Daad lagen in 2013 lager dan gepland, als gevolg van tegenvallende inkomsten. Doordat Woord en Daad een goed sturingsysteem heeft om inkomsten en uitgaven te monitoren en maximaal op elkaar aan te laten sluiten, hebben we dit grotendeels tijdig bij kunnen sturen. Dit is concreet te zien in de uitgaven voor

> Inkomsten

> Bestedingen

€ 30.983.283

€ 32.100.375

25.000.000

20.000.000

15.000.000

10.000.000

Kosten beheer en administratie 1.013.368

Werving baten 1.459.986

Kosten leveranciersrol 163.602

Doelstelling lobby en bewustwording 1.170.748

Doelstelling PMEL/PMA 1.358.535

Doelstelling structurele programma’s (incl. noodhulp) 26.934.136


*Waaronder kerkelijke en diaconale organisaties






5.000.000


77

MENSen 8 Financiële verantwoording

onderwijs, die als gevolg van teruglopende sponsorinkomsten, maar ook door uitfasering van ons onderwijsprogramma in India, met ruim 10% naar beneden is bijgesteld. Het onderwijsprogramma maakt nog altijd 40% van onze totale bestedingen uit. Hoewel we een groei hadden gepland, konden we de uitgaven van ons programma voor vakonderwijs en –training (inclusief de nieuwe component landbouwtraining) op peil houden. Ook voor het programma agri-bedrijfsontwikkeling was er ruimte voor groei, doordat een aantal grote donoren actief meedachten en mee-investeerden in de ontwikkeling van economische programma’s. Het programma voor versterking van partnernetwerken in het Zuiden nam flink af door het ontbreken van eigenaarschap bij partnerorganisaties. Woord en Daad investeert in het opzetten van een goede ICT-infrastructuur, waardoor de Regionale Allianties waarmee samengewerkt wordt in het Zuiden, de kans krijgen een goed rapportage- en monitoringssysteem op te zetten. Dit versterkt ook weer hun kansen richting anderen donoren. Vandaar dat deze uitgaven als doelbesteding opgenomen zijn. Het overgrote deel van de doelbestedingen betreft structurele programma’s rond armoedebestrijding in het Zuiden (91,4%). Daarnaast vindt Woord en Daad het van belang dat de allerarmsten ook een stem en gezicht krijgen richting de politiek, en een plaats in het leven van MENSEN in Nederland. Vandaar dat beleidsbeïnvloeding in Nederland en Europa en bewustwording 4 % van de doelbestedingen uitmaakt. Verder hecht Woord en Daad aan een hoge kwaliteit van haar programma’s, waarin voortdurend lessen uit de praktijk doorvertaald worden, maar ook uitgaven scherp gecontroleerd worden. Vandaar dat Woord en Daad 4,6 % van de doelbestedingen investeert in evaluaties en audits. In 2013 was dit een piek ten opzichte van voorgaande jaren, omdat dit jaar het totale programma van Woord en Daad geëvalueerd is. RESERVES EN FONDSEN Omdat de inkomsten in de laatste maand van 2013 onverwacht tegenvielen, en daarnaast een

huizenbouwprogramma voorgefinancierd werd, sloot Woord en Daad het jaar af met een negatieve algemene reserve van - €482.570 euro. Deze algemene reserve is bedoeld om onverwachte uitgaven voor partnerorganisaties op te vangen. Dit tekort zal in 2014 ingelopen worden, met als doel om de algemene reserve eind 2014 weer op nul te krijgen. De continuïteitsreserve bedroeg € 2.187.820, wat aansluit bij het beleid dat deze maximaal 7,5% van de begrote inkomsten mag bedragen. Bestemmingsfondsen noodhulp voor Haïti en Oost-Afrika zijn in het afgelopen jaar grotendeels afgebouwd, het fonds dat er nu staat is grotendeels bestemd voor de Filippijnen. KOSTENPERCENTAGES Woord en Daad stuurt strak op kostenpercentages. Die sturing is gebaseerd op drie normpercentages. De eerste is de norm voor ‘beheer en administratie’ (B&A). Woord en Daad volgt hierin het advies van de Vereniging Fondsenwervende Instellingen en het model zoals opgenomen in de richtlijn verslaglegging 650. Het maximale percentage beheer en administratie (gerelateerd aan de totale inkomsten van de organisatie) mag volgens de eigen norm van Woord en Daad maximaal 3,1% zijn. In 2013 zaten we hier iets boven: 3,27%. Dit hangt samen met de eerder genoemde tegenvallende inkomsten. Het tweede percentage betreft de norm van het Centraal Bureau Fondsenwerving. Dit betreft het percentage dat uitgegeven wordt aan kosten voor eigen fondsenwerving (dus exclusief subsidies). Dit percentage mag maximaal 25% zijn om het CBF-keurmerk te behouden, voor Woord en Daad was dit in 2013 onverminderd laag: 6,02%. Het derde percentage betreft onze eigen norm voor overhead: het percentage dat Woord en Daad besteed aan kosten beheer en administratie, en totale kosten fondsenwerving (inclusief subsidiewerving), gerelateerd aan de totale inkomsten van de organisatie. De norm hiervoor is 7,5%, dit kwam uiteindelijk uit op 7,98%. Dit hing samen met de eerder genoemde lagere inkomsten, maar ook met incidentele kosten als de vakantiedagenverplichting.

> Kostennormen

78

3,27%

6,02%

7,98%

Eigen norm beheer en administratie (3,1% norm)

Kosten eigen fondsenwerving ten opzichte van baten eigen fondsenwerving (CBF-norm 25%)

Eigen overheadnorm (7,5% norm)


8.2

JAARREKENING 2013

> Balans per 31 december 2013 ACTIVA

2013 (€)

2012 (€)

1.768.757

1.642.435

Materiële vaste activa (2) In het kader van bedrijfsvoering

105.643

157.461

Financiële vaste activa (3) Leningen/deelnemingen in het kader van de doelstelling

360.846

334.195

Voorraden (4) Goederenvoorraad in kader van bedrijfsvoering

657.513

80.419

Vorderingen (5)

3.559.070

4.256.415

Liquide middelen (6)

5.328.499

4.151.563

11.780.328

10.622.488

2013 (€)

2012 (€)

Immateriële vaste activa (1) Activering website/softwareontwikkeling

Totaal activa

PASSIVA RESERVES EN FONDSEN Reserves (7) Stichtingskapitaal Continuïteitsreserve Algemene reserve

1.028.373

1.400.842

272

272

2.187.820

2.154.895

-482.570

129.387

Reserve bestedingen regio-allianties

0

78.951

Reserve bestedingen PMEL/PMA

0

157.997

-685.008

-794.278

Negatieve sponsorreserves Negatieve koersreserve sponsorprogramma

11.869

-66.099

Negatieve koersreserve overige projecten

-4.010

-260.283

Fondsen (8) Sponsorfondsen Garantiefonds bedrijfsontwikkeling Bestemmingsfondsen noodhulp Overige bestemmingsfondsen

3.401.674 169.043 50.000

50.000

2.434.322

2.882.930

748.309

1.187.816

Voorzieningen (9) Schulden op lange termijn (10) Schulden op korte termijn (11) Projecten en programma's

4.146.297 25.551

0

13.605

200.750

287.197

7.149.532

4.774.548

3.757.384

2.656.129

Vooruitontvangen adoptiegelden

780.227

768.440

Vooruitonvangen MFS-2 subsidie

71.384

107.142

2.540.537

1.242.837

Overige schulden en nog te betalen kosten Totaal passiva

11.780.328

10.622.488


79


> Staat van baten en lasten Lopend boekjaar (€)

Begroot boekjaar (€)

Voorafgaand boekjaar (€)

BATEN -collecten -sponsorprogramma -overige giften -nalatenschappen -brutowinst verkopen artikelen Totaal baten uit eigen fondsenwerving (12) Aandeel in acties derden (13) Subsidies overheden en anderen (14) Rentebaten en baten uit beleggingen (15) Opbrengst leveranciersrol (16) Som baten*:

244.035 9.898.347 6.551.351 1.649.770 10.849 18.354.352 2.599.425 8.784.235 63.991

20.555.000 2.410.589 9.388.867 150.000 215.816 32.720.272

24.421.160 10.270.252 2.542.975 2.443.811 268.791 1.321.325 1.466.262 400.756 194.260 188.252 3.988.341 1.336.135

26.495.209 11.830.429 2.962.757 3.212.647 538.447 1.014.589 430.000 759.104 275.442 207.480 3.988.341 1.275.973

24.992.411 11.505.347 2.594.603 2.790.973 122.375 693.022 1.106.020 627.780

2.512.976 1.170.748 1.358.535 163.602

2.505.726 1.006.195 1.233.757 215.816

2.187.524 1.132.839 875.427

29.802.003

LASTEN Structurele programma's (17) ** Educatie (EDU) TVET / JBS Basisvoorzieningen (BN) ED AD Low Cost Housing SPN Overig Regio-allianties Red een Kind Bestedingen partnerrol in Nederland Noodhulp (18) -verstrekte steun via organisaties/instanties ter plaatse Lobby en bewustwording (19) PMEL/PMA (20) Kosten leveranciersrol (21) Overdracht garantiefonds aan PSI en deelneming UIC aan Incluvest BV (22) Werving baten: (Bijlage 3 en (23)) Kosten eigen fondsenwerving Kosten acties derden Kosten subsidies overheden en anderen Kosten verkoop goederen Kosten van beleggingen Kosten Beheer & Administratie (24) Som lasten

1.459.986 1.185.283 51.915 217.965 4.823

1.434.884 1.174.540 39.806 216.615 3.923

535.420 1.328.018 1.077.453 40.659 206.565 3.341

1.013.368 32.100.375

991.760 33.883.347

954.491 32.006.130

Saldo van baten en lasten ***

-1.117.092

-1.163.075

-2.204.127

Toevoeging/onttrekking aan: -Continuïteitsreserve -Algemene reserve -Reserve evaluaties -Reserve bestedingen regio-allianties -Negatieve sponsorreserves -Reserve koersverschillen sponsorprogramma -Reserve koersverschillen overige projecten -Positieve sponsorfondsen -Garantiefonds -Bestemmingsfondsen noodhulp**** -Overige bestemmingsfondsen

* ** *** ****

80

217.736 9.597.609 8.708.494 1.206.244 26.453 19.756.536 2.981.802 8.094.619 58.176 92.149 30.983.283

32.925 -611.958 -157.997 -78.951 109.270 77.968 256.273 143.492 -448.608 -439.506 -1.117.092

19.687

533.844 104.759 178.635

-2.000.000 -1.163.075

219.867 3.988.341 1.344.083

-106.536 129.387 157.997 12.221 -260.434 -55.396 -260.283 19.487 -520.479 -1.586.171 266.080 -2.204.127

waarvan baten noodhulp in 2013 € 2.450.676 (2012: € 473.676) waarvan € 3.988.341 via REK, dit bedrag is tevens in de inkomsten verwerkt zie bijlage 8 voor een analyse van het saldo van baten en lasten ten opzichte van de begroting zie ook bestemmingsfondsen noodhulp (8), het bestemmingsfonds noodhulp Haïti is met een bedrag van € 1.601.110 afgebouwd in 2013. Vanuit het bestemmingsfonds voor noodhulp Oost-Afrika is in 2013 € 341.634 besteed. Bij beide bestemmingsfondsen zal het restant in 2014 besteed worden. Als gevolg van de noodhulpactie na de tyfoon in de Filipijnen is een bestemmingsfonds gevormd, dat in de komende jaren besteed gaat worden.


> Kasstroomoverzicht 2013

2012

-1.117.092

-2.204.127

174.452

14.022

76.603

97.971

KASSTROOM UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN Resultaat: Aanpassingen betreffende: Afschrijvingen immateriële vaste activa (1) Afschrijvingen materiële vaste activa (2) Mutaties in voorraden (4) Mutaties in vorderingen (5) Mutaties in verplichtingen langlopend (10)

-577.094

12.520

697.345

-444.337

-86.446

-411.713

Mutaties in projectverplichtingen kortlopend (11)

1.101.254

364.393

Mutaties in vooruitontvangen sponsorgelden (11)

11.787

-11.776

1.261.942

164.975

1.542.752

-2.418.072

-300.774

-602.002

Mutaties in overige schulden en nog te betalen kosten (11) Kasstroom uit operationele activiteiten (A) KASSTROOM UIT INVESTERINGSACTIVITEITEN Investeringen in immateriele vaste activa (1) Investeringen materiële vaste activa (2) Kasstroom uit investeringsactiviteiten (B)

-24.786

-40.444

-325.560

-642.446

KASSTROOM UIT FINANCIERINGSACTIVITEITEN Verstrekking leningen (3)

-76.989

Ontvangen aflossing op leningen (3)

96.398

137.399

Mutatie voorziening leningen (3 / 9)

49.945

-108.466

Mutatie ongerealiseerd koersresultaat leningen (3)

-9.769

Overdracht leningen kantoorgebouwen partners (3)

1.082 419.891

Mutaties in deelnemingen (3)

-99.841

-23.534

Kasstroom uit financieringsactiviteiten (C)

-40.256

426.372

Mutatie liquide middelen (A + B + C)

1.176.935

-2.634.145

Liquide middelen per 1 januari

4.151.563

6.785.708

Liquide middelen per 31 december

5.328.499

4.151.563

Mutatie liquide middelen

1.176.935

-2.634.145

Toelichting - Vanaf 2013 is voor het eerst afgeschreven op de geactiveerde kosten voor softwareontwikkeling per eind 2012. Tevens is de verdere ontwikkeling van Pluriform doorgezet en is dit deel van de kosten geactiveerd. - In het boekjaar is geïnvesteerd in een voorraad postzegels, die verkocht worden via de comites. Begin 2014 is de officiële verkoopprijs van de postzegels gestegen. - De vorderingen zijn onder andere lager als gevolg van ontvangsten van gelden vanuit nalatenschappen die in eerdere boekjaren waren opgeboekt als vordering. - De verplichtingen naar partnerorganisaties zijn flink toegenomen als gevolg van een aantal toekenningen voor huizenbouw en economische ontwikkeling die nog niet waren uitbetaald per einde 2013. - De liquide middelen zijn fors toegenomen ten opzichte van 2012, wat grotendeels verklaard wordt door de noodhulpinkomsten in 2014.

ALGEMENE TOELICHTING De jaarrekening is opgemaakt volgens de Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen.


81


WAARDERINGSGRONDSLAGEN Balans: Activa:

Goederenvoorraad: Overige activa: Geldmiddelen en verplichtingen: Overige passiva: Baten en lasten: Ontvangsten en uitgaven:

Baten uit nalatenschappen:

Projectverplichtingen:

Gemengde kosten:

Koersverschillen:

Materiële vaste activa; opgenomen tegen aanschafwaarde verminderd met afschrijvingen op basis van verwachte levensduur tegen vast percentage van de aanschaffingswaarde. Tegen inkoopwaarde met een voorziening voor incourant. Tegen nominale waarde, zo nodig verminderd met voorziening voor oninbaarheid. Tegen nominale waarde, voor zover in vreemde valuta tegen de koers per 31-12. Tegen nominale waarde.

De ontvangsten en uitgaven worden toegerekend aan de periode waarop ze betrekking hebben. Voor de giften die niet bestemd zijn voor sponsoring en waarvoor geen overeenkomst is afgesloten is dat het moment waarop de giften ontvangen worden. Alle baten en lasten worden verantwoord in de staat van baten en lasten. De baten uit nalatenschappen worden meegenomen voorzover die bekend worden tot het moment van het opmaken van de jaarrekening, mits deze voldoende betrouwbaar zijn vast te stellen en ook betrekking hebben op het boekjaar. De projectverplichtingen worden geheel ten laste gebracht van het jaar waarin het besluit tot toekenning schriftelijk aan de partners is meegedeeld. Bij de doorlopende projecten en sponsorprojecten wordt het matchingsprincipe toegepast. De kosten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Bij grote bestemde projectfinancieringen, die contractueel zijn vastgelegd worden inkomsten toegerekend voor zover de bestedingen op dat project zijn gerealiseerd. In geval van noodhulp, infrastructurele programma’s en programma’s gefinancierd door Prisma worden de projectverplichtingen geheel ten laste gebracht van het jaar waarin het besluit tot toekenning schriftelijk aan de partners is meegedeeld, ook al loopt de projectperiode over meerdere jaren heen. Besluiten ten aanzien van projecten die na het boekjaar worden genomen leiden niet tot projectverplichtingen in desbetreffend boekjaar. Organisatiekosten die zowel betrekking hebben op fondsenwerving als op voorlichting en bewustwording worden naar verhouding verdeeld. Salariskosten worden toegerekend op basis van tijdsbesteding. Koersverschillen met betrekking tot aangegane verplichtingen worden voor zover nog niet gerealiseerd verrekend met het fonds. Gerealiseerde koersverschillen worden onttrokken/toegevoegd aan de koersreserve sponsorprogramma voor de sponsorprogramma’s en voor de koersreserve overige projecten voor de overige projecten. Gedurende het jaar wordt voor de koersreserve sponsorprogramma € 0,50 per kind per maand gedoteerd aan de koersreserve sponsorprogramma en 0,5% van de overige bestedingen aan de koersreserve overige projecten. Koersverschillen van liquide middelen worden toegerekend aan het beleggingsresultaat.

BELEGGINGSBELEID De tijdelijk overtollige liquide middelen worden belegd bij betrouwbare banken. Dat betekent in de praktijk spaartegoeden met een goede rente, deposito’s of bij een langere horizon in obligaties die aangehouden worden tot het einde van de looptijd. In 2013 zijn de overtollige liquide middelen belegd bij de Rabobank. Woord en Daad geeft invulling aan de VFI Handreiking Verantwoord Vermogensbeheer Fondsenwervende Instellingen. Het beleid van de Rabobank sluit aan op de punten genoemd in deze Handreiking. Zie verder het jaarverslag.

82


VERBONDEN PARTIJEN In het boekjaar heeft Stichting Woord en Daad voor de uitvoering van het grootste deel van haar AED-programma samengewerkt met stichting Poverty Share Investment (PSI). Stichting PSI is een onafhankelijke stichting met een eigen bestuur (geen groepsmaatschappij), waarvan stichting Woord en Daad twee van de vijf leden kan benoemen. Stichting PSI is de enige aandeelhouder van Incluvest BV. Binnen deze entiteit vinden de activiteiten plaats met betrekking tot het financieren van bedrijfsontwikkeling in het Zuiden. Daarnaast wordt capaciteitsopbouw verstrekt. In 2012 heeft Stichting Woord en Daad de door haar in het verleden opgebouwde leningenportefeuille overgedragen aan Stichting PSI, die deze heeft doorgezet via een storting op aandelen en een achtergestelde lening aan Incluvest BV. De leningenportefeuille die is overgedragen is door Stichting PSI gefinancierd met een achtergestelde lening van Stichting Woord en Daad, met een looptijd van 10 jaar tegen een rente van 1,5% over de hoofdsom. Deze lening zal aan het einde van de looptijd worden afgelost. Indien er ingeval van overmacht niet geïncasseerd kan worden op de bestaande leningenportefeuille of eventuele nieuwe leningen, dan kan Stichting PSI in overleg met Stichting Woord en Daad ervoor kiezen dit bedrag af te boeken op de achtergestelde lening. Stichting Woord en Daad heeft de achtergestelde lening volledig voorzien. (zie ook de toelichting (3)). In 2013 zijn de revolving funds (fondsen die bij de lokale partnerorganisaties aanwezig zijn ten behoeve van bedrijfsontwikkeling, maar die eigendom bleven van Stichting Woord en Daad) overgedragen aan PSI om niet. Het betreft een bedrag van € 1.543.490 wat in eerdere jaren door Stichting Woord en Daad in de bestedingen is verantwoord. Stichting PSI heeft deze revolving funds doorgezet naar Incluvest BV middels een storting op aandelen en een achtergestelde lening. Evenals in 2012 is in het boekjaar personeel van Stichting Woord en Daad gedetacheerd geweest bij Incluvest BV. Het betreft medewerkers van de afdeling AED, die hun expertise op het gebied van bedrijfsontwikkeling inzetten bij Incluvest BV. Deze opbrengsten zijn verantwoord onder opbrengsten leveranciersrol en bedroegen in totaal € 69.184 (zie ook toelichting (16)). NIET IN DE BALANS OPGENOMEN VERPLICHTINGEN Huurcontract: Het huurcontract voor het kantoorpand loopt tot 31 december 2014. De jaarhuur is gemiddeld € 166.216 per jaar. De opzegtermijn loopt tot 30 juni 2014.

Deelneming via Co-Prisma in coöperatie In 2012 is door ICCO, Kerk in Actie en Co-Prisma een coöperatie opgericht. Uiterlijk 1 juli 2014 brengt Co-Prisma € 1.000.000 in deze coöperatie in het deel van Woord en Daad betreft in totaal € 192.136. Deze inbreng is afhankelijk van een verbeterplan, waarbij voldoende progressie geboekt moet worden voordat tot storting wordt overgegaan van de resterende 25% (in 2012 is € 48.034 en in 2013 € 99.841 gestort). Zie ook de toelichting bij (3) Financiële vaste activa. Sponsorprojecten: Aan de partners zijn in 2013 een aantal bedragen voor de sponsorprojecten toegezegd voor 2014. Het gaat in totaal om een bedrag van € 515.403. Doorlopende projecten: Eind 2013 was er voor doorlopende projecten in totaal voor € 5.939.336 toegezegd aan partners voor het jaar 2014. Verlofuren Woord en Daad kent de mogelijkheid om bij een fulltime dienstverband 15 dagen (108 uur) mee te nemen naar het volgende jaar (bij parttime contracten naar rato). Per einde van het jaar bedroeg het totale verlofsaldo in geld € 111.556 inclusief sociale lasten (in 2012 was dit € 108.623). De ervaring leert dat bij uitdiensttreding de uren vaak opgemaakt worden in tijd en niet als geld worden uitbetaald. Tot en met 2012 was dit bedrag in geld niet opgenomen in de jaarrekening. Vanaf 2013 is dit bedrag verantwoord onder de salariskosten en de overige schulden (zie toelichting (11) en toelichting bij Bijlage 3). Gebeurtenissen na balansdatum In 2013 en begin 2014 is samen met Stichting Red een Kind uitgebreid onderzocht of en hoe intensiever kan worden samengewerkt. De raden van toezicht van Woord en Daad en Red een Kind hebben hiertoe een mandaat gegeven. Op 5 maart 2014 is door beide raden van toezicht besloten om een gezamenlijke uitvoeringsorganisatie op te zetten. Het beleid van stichting Woord en Daad zal zelfstandig worden voortgezet met een eigen fondsenwervend programma; veel onderdelen die betrekking hebben op programma ondersteuning en -uitvoering zullen worden samengevoegd in een nieuwe organisatie waarin Woord en Daad zeggenschap behoudt. De doelstelling van deze samenwerking is om samen méér te bereiken tegen lagere kosten. Er heeft een uitgebreide risicoanalyse plaatsgevonden om risico’s in te schatten en deze risico’s door maatregelen af te dekken. Deze samenwerking heeft geen directe impact op vermogen en resultaat van de stichting per 31 december 2013. Het besluit heeft wel significante gevolgen voor de wijze waarop de organisatie een belangrijk deel van haar processen gaat organiseren.


83


TOELICHTING OP DE BALANS (bedragen x € 1,--) (1) IMMATERIËLE VASTE ACTIVA Per 31 december lopend jaar

1.768.757

Per 31 december vorig jaar

1.642.435

Website

Boekwaarde 1-1

Software

2013

2012

2013

2012

66.086

51.988

1.576.349

1.002.467 573.882

Investering

4.840

28.120

295.934

Afschrijving

-16.817

-14.022

-157.635

54.109

66.086

1.714.648

Boekwaarde 31-12

1.576.349

Vanaf 2011 is de website ingrijpend vernieuwd, deze kosten worden in een periode van 5 jaar afgeschreven. Ook is in 2013 verder gegaan met het ontwikkelen nieuwe software voor Woord en Daad en de regionale allianties. De totale kosten zijn geactiveerd en bestaan voor € 1.492.348 uit externe kosten (waarvan € 946.325 voor licenties/softwareontwikkeling en € 546.023 voor projectmanagement) en voor € 379.935 uit interne personeelskosten van personeel dat is ingezet op dit traject. De geactiveerde kosten zullen over een periode van 10 jaar (ingaande vanaf 2013) worden afgeschreven voor de helft ten laste van de organisatiekosten en voor de andere helft ten laste van bestedingen aan allianties. (2) MATERIËLE VASTE ACTIVA Per 31 december lopend jaar

105.643


157.461

Gebouwen 2013 Boekwaarde 1-1

2012

7.136

Investering

7.136

Afschrijving Boekwaarde 31-12

7.136

7.136

Inventaris

Auto

2013

2012

2013

2012

118.481

172.200

31.844

42.788

24.786

33.308

-65.660

-87.027

-10.944

-10.944

77.607

118.481

20.901

31.844

In 2012 is een pand in Oud-Beijerland aangekocht wat al jarenlang gehuurd werd door het plaatselijke comité. De exploitatiekosten liggen beduidend lager dan de huurkosten. De aankoopwaarde ligt ver onder de WOZ-waarde van de grond, daarom wordt niet afgeschreven. Door personeelsuitbreiding is er geïnvesteerd in meubilair en zijn de hard- en software verder uitgebreid en vervangen. De afschrijving van hard- en software is 33,3%, investeringen in het kantoorgebouw 10% en van de overige inventaris 20% van de aanschafwaarde. Voor fondsenwervers die veel onderweg zijn, zijn uit kostenoogpunt vier auto’s aangeschaft. Het gaat om tweemaal een Peugeot 107 en tweemaal een VW Polo Bluemotion. De auto’s worden per jaar afgeschreven met 20% van de aanschafwaarde.

84


(3) FINANCIËLE VASTE ACTIVA Per 31 december lopend jaar

360.846


334.195

Leningen partners kantoorpanden Er zijn in het verleden drie leningen voor de financiering van kantoorpanden van partners gegeven. Deze leningen zijn volledig als vordering opgenomen, waarbij Woord een Daad een hypotheciar recht op de betreffende kantoorpanden heeft. De aflossingstermijn bedraagt bij deze leningen 10 jaar. Tevens is in het verleden een lening gegeven aan een partnerorganisatie voor de bouw van een conferentiecentrum. Deze lening was gefinancierd via een aantal ondernemers, die aan Woord en Daad hiervoor leningen verstrekt hadden. In 2012 is de lening van de partnerorganisatie overgedragen aan de ondernemers. Woord en Daad verzorgt nog wel voor de ondernemers de inhouding van aflossing en rente bij de partnerorganisatie via een overeenkomst van opdracht. Zie ook (9) Schulden op lange termijn. Lening partner gezondheidszogprogramma In het boekjaar 2010 is een lening aan één partner verstrekt met betrekking tot de financiering van gezondheidszorg in Colombia, die volledig als vordering is opgenomen. Vanuit het garantiefonds is hiervoor 25% voorzien, aangezien het een bedrijfsmatig opgezet gezondheidsprogramma betreft. Vanuit 2013 wordt deze voorziening als waarderingscorrectie gepresenteerd op de desbetreffende lening (zie ook toelichting 9). De aflossingstermijn van deze lening is 5 jaar in jaarlijks gelijke delen. In 2013 is de aflossing 1 jaar gefaseerd, door de te betaalde aflossingstermijn over 2012 begin 2013 terug te storten en eind 2013 weer in te houden. Dit had te maken met de herstructurering die in het gezondheidsprogramma van de partner heeft plaatsgevonden. Overige leningen Het betreft een lening aan New World Campus, een initiatief om samenwerking binnen de sector te bevorderen. Woord en Daad heeft de mogelijkheid om in 2014 deze lening op termijn om te zetten in een deelneming in een op te richten bedrijf of coöperatie. Er wordt geen rente vergoed over de lening. De lening is volledig voorzien ten laste van het R&Lbudget gezien de premature fase waarin het intiatief zich bevindt. Lening kantoorpanden

Saldo per 1-1

2013

2012

2013

2012

231.740

762.901

54.421

81.632

9.769

-1.082

-69.187

-110.188

Uitgeleend in boekjaar Koersverschil einde boekjaar Afgelost in boekjaar

26.989

Reclassificatie voorziening

-27.211

Overige leningen 2013 50.000

-27.211

-13.605

Voorzien in boekjaar

55

Overgedragen naar andere partijen Saldo per 31-12

Lening gezondheidsprogramma

-50.000

-419.891 172.322

231.740

40.649

54.421

0


85


Overige leningen partners Daarnaast bedraagt per ultimo 2013 de stand van de projectuitgaven in de vorm van een lening € 874. (2012 € 6.084). Hiertegenover staat een voorziening voor hetzelfde bedrag. Het betreft 1 lening aan een partnerorganisatie. Tevens is er een bedrag van € 4.279 afgeboekt in verband met het beëindigen van een partnerrelatie, waarbij de lening niet meer kon worden ingevorderd. Achtergestelde lening aan Stichting PSI In het kader van de overdracht van de leningportefeuille met betrekking tot bedrijfsontwikkeling (zie hierboven) is een achtergestelde lening afgesloten met Stichting PSI. Deze lening heeft een looptijd van 10 jaar (die daarna eventueel verlengd kan worden). Het volledige leningbedrag zal aan het einde van de looptijd worden afgelost. Over de uitstaande hoofdsom is een rente verschuldigd van 1,5%. Deze lening wordt door Woord en Daad volledig voorzien. Ingeval het na voldoende incassoinspanningen niet mogelijk blijkt te zijn de opbrengsten uit de leningportefeuille te ontvangen kan Stichting PSI samen met Woord en Daad overeenkomen dit bedrag in mindering te brengen op de door Woord en Daad verstrekte achtergestelde lening. Dit geldt ook voor toekomstige gevallen waar overmacht een rol speelt. In 2013 is een bedrag van € 37.576 afgeboekt als gevolg van het terugvloeien van een gift van een donor aan Woord en Daad enkele jaren geleden, waaruit een lening was gefinancierd, die later was overgedragen naar Stichting PSI/Incluvest BV, in het bestemmingsfonds van deze donor bij Woord en Daad. 2013 Saldo per 1-1 Uitgeleend in boekjaar Afgelost in boekjaar

2012

2.387.382 2.387.382 -37.576

Saldo lening aan PSI per 31-12

2.349.806

2.387.382

Voorziening per 31-12

2.349.806

2.387.382

0

0

Saldo per 31-12

Deelneming via Co-Prisma In 2012 is door ICCO, Kerk in Actie en Prisma besloten tot oprichting van een coöperatie. Voor 1 juli 2014 wordt door de Prisma-leden in totaal € 1.000.000 ingelegd (Woord en Daad legt hiervan € 192.136 in). De inleg is afhankelijk gesteld van een verbeterplan dat de raad van bestuur van ICCO heeft opgesteld. Tot en met 2013 is er 75% gestort. Bij voldoende progressie zal in 2014 (voor 1 juli) de laatste 25% gestort worden. De stortingen zijn geoormerkt als vermogen van de coöperatie en blijven eigendom van de inbrengers.

Saldo per 1-1 Gestort in boekjaar Saldo per 31-12

2013

2012

48.034

24.500

99.841

23.534

147.875

48.034

(4) GOEDERENVOORRAAD Per 31 december lopend jaar

657.513


80.419

Goederenvoorraad per 31 december In magazijn in Gorinchem tegen inkoopprijs Voorziening voor incourant Voorraden bij comités tegen gefactureerde inkoopprijs Voorraad postzegels comité Gorinchem Totaal voorraad

2013

2012

571.038

469

-71

-235 571.109

704

43.539

45.434

42.865

34.281

657.513

80.419

In 2013 heeft Woord en Daad een eigen Woord en Daad-postzegel laten drukken, die verkocht wordt via de comités. In verband met toekomstige prijsstijgingen van postzegels die reeds zijn aangekondigd is een voorraad voor circa 1,5 jaar aanwezig in het magazijn.

86


(5) VORDERINGEN Per 31 december lopend jaar

3.559.070


4.256.415

Per 31 december nog te ontvangen: Nog te ontvangen legaten en erfenissen

2013

2012

1.495.317

1.941.877

Nog te ontvangen subsidies en acties derden

489.860

641.922

Nog te ontvangen van bedrijven/vermogensfondsen

916.881

314.308

Nog te vorderen projectsaldi bij partners

150.450

355.083

23.033

238.063

244.930

283.828

Voorschotten projectsaldi bij partners Sponsorgelden (waarvan € 3.659 ouder dan 1 jaar in 2013) Nog te ontvangen gelden Regio-Ondernemers

103.608

Debiteuren

115.161

148.912

Interest

15.976

33.549

Belastingen en premies

11.527

2.686

Waarborgsommen Overige vorderingen Totaal

119

1.172

95.817

191.407

3.559.070

4.256.415

(6) LIQUIDE MIDDELEN Per 31 december lopend jaar

5.328.499


4.151.563

Liquide middelen per 31 december:

2013

2012

Kasgelden (incl. vreemde valuta)

1.938

2.516

5.046.419

3.838.756

Banktegoeden (incl.spaarrekeningen) Comités (kas, bank-, girotegoeden) Totaal

270.167

300.316

5.318.524

4.141.589

De vreemde valuta wordt berekend tegen de koers per 31-12 van het jaar. Sinds 2013 wordt gewerkt met een liquiditeitsplanning. De huidige stand van de liquiditeiten ten opzichte van de uitstaande verplichtingen zal naar verwachting niet tot problemen leiden in 2014, ook omdat diverse grote donoren vooruitbetalen. Gemiddeld is een bedrag aan liquiditeiten aanwezig ter hoogte van circa 2 maanden uitgaven. Participaties In 2009 heeft Woord en Daad in het kader van de doelstelling voor € 10.000 aan participaties aangeschaft in het Oikocredit Nederland Fonds. De waarde van deze participaties per ultimo 2013 bedraagt € 9.974. In 2013 heeft Woord en Daad geen dividend ontvangen.

Participaties Oikocredit

2013

2012

9.974

9.974


87


RESERVES EN FONDSEN (7) RESERVES Per 31 december lopend jaar

1.028.373


1.400.842

Reserves Stichtingskapitaal Continuïteitsreserve

stand 1-1 2013

129.387 157.997

Reserve koersverschillen sponsorprogramma Reserve overige koersverschillen Totaal reserves

overige mutaties

stand 31-12 2013

32.925

2.187.820

-611.957

-482.570

272

Algemene reserve

Reserve bestedingen regio-allianties

koersresultaat

272

2.154.895

Reserves PMEL/PMA Negatieve sponsorreserves

dotaties

1.006.293

-1.164.290

78.951

201.258

-280.209

-794.278

109.270

-66.099

182.883

346.507

-260.283

60.537

195.737

1.400.842

1.450.971

542.244

-685.008

-451.422

11.869

-2.365.683

1.028.373

-4.010

Stichtingskapitaal: Betreft het ingelegde kapitaal van € 272 bij oprichting in 1973. Continuïteitsreserve: De continuïteitsreserve heeft als doel om bij een eventuele terugloop van de inkomsten een opvang te hebben voor de doorloop van organisatiekosten. Woord en Daad kent een norm van 7,5% van de geraamde inkomsten van het volgende jaar (2014: € 33.159.268). In deze inkomsten is echter ook een bedrag verantwoord van € 3.988.341 wat betrekking heeft op de organisatie Red een Kind. Derhalve wordt dit bedrag, voor de berekening van de continuïteitsreserve van de totale inkomsten afgehaald waardoor deze uitkomen op € 29.170.927. Op basis van de 7,5%-norm wordt de reservering derhalve berekend op € 2.187.820. Op basis van de CBF-richtlijnen mag de reserve voor maximaal 1,5 maal de kosten van de werkorganisatie zijn (voor Woord en Daad maximaal € 7.823.396). Het saldo van de conintuïteitsreserve ligt dus ruimschoots binnen de door CBF maximaal toegestane norm. Op basis van de hoogte van de organisatiekosten is de norm van 7,5% voldoende om een doorloop van organisatiekosten van bijna een halfjaar op te vangen. Daarnaast is de hoogte van de conintuïteitsreserve ruim voldoende voor de projectbetalingen in een maand. Daarbij dient wel te worden opgemerkt dat ook in bestemmingsfondsen liquiditeiten vastliggen en dat vaak van grote subsidieverstrekkers voorschotten worden ontvangen, voorafgaand aan de betaling aan de partner. In de praktijk blijkt dat de hoogte van de conintuïteitsreserve afdoende is voor de omvang en het risicoprofiel van de organisatie. Algemene reserve: Het saldo van de algemene reserve is € 482.570 negatief. Hiermee voldoet de algemene reserve niet aan de norm van het bestuur van tussen 0% en 7,5% van de inkomsten. De algemene reserve dient ter dekking van projectuitgaven van projecten waarvoor niet voldoende specifieke giften ontvangen zijn. In tegenstelling tot de conintuïteitsreserve (die bedoeld is voor opvang van de organisatiekosten bij teruglopende inkomsten) is de algemene reserve bedoeld voor bestedingen aan de doelstelling. In 2014 zal gestuurd worden op een algemeen fonds dat weer aan de norm voldoet. Hierbij zullen de voorwaardelijke toekenningen aan partnerorganisaties met betrekking tot programma’s 2014 gedeeltelijk niet definitief gemaakt worden. In dit proces zal maatwerk worden toegepast, zodat de impact van de uitvoerende programma’s zo min mogelijk geraakt wordt. Reserve PMEL/PMA In 2013 is er 5% van de projectbestedingen gedoteerd aan de PMEL/PMA reserve. De reserve is ingezet voor bestedingen PMEL/PMA, zie hiervoor ook het model lastenverdeling (bijlage 3).

88


Reserve bestedingen regio-allianties Van de projectbestedingen is in 2013 1% gedoteerd aan de reserve bestedingen regio-allianties. Dit betreft vergader- en reiskosten van de allianties en kennisuitwisseling tussen partnerorganisaties binnen de allianties. Negatieve sponsorreserves diverse organisaties: Per 31 december van het verslagjaar waren 12 sponsorfondsen negatief als gevolg van tegenvallende sponsorinkomsten in relatie tot de bestedingen sponsorprogramma. Het verschil bestaat uit kindertallen die niet gedekt konden worden vanuit fondsenwerving (zie ook bijlage 2). In de toekenningen voor bestedingen sponsorprogramma in de komende jaren wordt rekening gehouden met deze negatieve saldi. In 2014 wordt het saldo per begin 2013 in mindering gebracht op de toekenningen voor bestedingen sponsorprogramma. Voor 2015 wordt rekening gehouden met het ontstane saldo over 2013. Reserve koersverschillen sponsorprogramma In het boekjaar is via heffing op de sponsorinkomsten € 182.883 aan de reserve koersverschillen sponsorprogramma toegevoegd. De gerealiseerde koerwinst met betrekking tot het sponsorprogramma bedroeg in het boekjaar € 346.507. In de afgelopen jaren was in totaal een bedrag van € 451.422 vanuit de algemene reserve toegevoegd aan de reserve koersverschillen sponsoring, om verliezen vanuit het verleden mee af te dekken. Dit bedrag is teruggeboekt naar de algemene reserve in 2013, waarna een saldo van de reserve koersverschillen sponsoring resteert van € 11.869. Reserve koersverschillen overige programma’s In het boekjaar is via een opslag op de overige programmabestedingen (dus exclusief sponsorprogramma) een bedrag van € 60.537 toegevoegd aan de reserve koersverschillen overige programma’s. De gerealiseerde koerswinst met betrekking tot deze programma’s bedroeg in het boekjaar € 195.737, waarna een negatief saldo van de reserve koersverschillen overige programma’s resteert van € 4.010. De komende jaren zal naar verwachting een positieve koersreserve overige programma’s gevormd kunnen worden ter afdekking van eventuele koersrisico’s. Negatieve bestemmingsreserves Voor projecten waarvan de besteding in het boekjaar is genomen (waarvoor in het boekjaar onvoldoende inkomsten waren), maar waarvoor wel een toezegging is van een specifieke donor (niet voldoende hard in een contract vast gelegd om als inkomst mee te nemen) worden deze projecten niet met algemeen geld voorgefinancierd maar onder negatieve bestemmingsreserves verantwoord. In 2013 was dit voor geen enkel project het geval. (8) FONDSEN Per 31 december lopend jaar

3.401.674


4.146.297

Bestemmingsfondsen:

stand 1-1 2013

mutaties

stand 31-12 2013

Positieve sponsorfondsen

25.551

143.492

169.043

Garantiefonds

50.000 -448.608

2.434.322

Bestemmingsfondsen noodhulp

2.882.930

50.000

Overige bestemmingsfondsen

1.187.816

-439.507

748.309

Totaal bestemmingsfondsen

4.146.297

-744.623

3.401.674

Sponsorfondsen: Per partner wordt een fonds aangehouden waarin de ontvangen sponsorgelden gestort worden en waaruit de projectbetalingen gedaan worden. Voor een overzicht van de sponsorfondsen zie bijlage 2. Garantiefonds bedrijfsontwikkeling: Per 2 januari 2012 is het garantiefonds op € 50.000 na overgedragen aan Stichting PSI. Het garantiefonds kan ingezet worden voor het afdekken van leningen bij partnerorganisaties.


89


Bestemmingsfondsen noodhulp/overige bestemmingsfondsen: Giften met een specifieke bestemming worden gebruikt voor de betaling van de projectkosten. Voor zover de gelden nog niet besteed zijn worden zij in een bestemmingsfonds gestort. Ook giften waarvan het kapitaal in stand moet blijven en alleen de opbrengsten besteed mogen worden voor de hulpverlening worden in een fonds opgenomen. In de bestemmingsfondsen liggen ook liquiditeiten vast om de projectbetalingen steeds tijdig te kunnen verrichten. Per 31 december van het boekjaar zijn de volgende bestemmingsfondsen aanwezig:

> Noodhulp Naam fonds Noodhulp West-Afrika Noodhulp aardbeving Haïti Noodhulp orkaan Guatemala Noodhulp droogte Oost-Afrika Schoemantelfonds noodhulp kleine projecten* Noodhulp tyfoon Filipijnen Thema Noodhulp Totaal bestemmingsfondsen noodhulp

Bedrag

Afwikkeling

2.105

Besteding in 2014

159.711

Besteding in 2014

2.668

Besteding in 2014

528.299

Besteding in 2014

4.675

Besteding in 2014

1.716.628

Besteding in 2014-2015

20.236

Besteding in 2014

2.434.322

> Overige bestemmingsfondsen Naam fonds

Afwikkeling

Kinderfonds G.C. Woudenberg

22.233

alleen rente te besteden

Kinderfonds Nelleke Regina

45.378

alleen rente te besteden

Landbouwontwikkeling Zambia

3.090

Besteding in 2014

62.626

Besteding in 2014

Extra giften sponsorprogramma

5.296

Besteding in 2014

Voedselzekerheid Burkina Faso

34.000

Besteding in 2014

Landbouwontwikkeling Benin

Voedselzekerheid Tsjaad

3.259

Besteding in 2014

Gezondheidsprogramma Burkina Faso

81.330

Besteding in 2014

Economische ontwikkeling Ethiopië

43.026

Besteding in 2014

Economische ontwikkeling Bangladesh

34.557

Besteding in 2014

Economische ontwikkeling Zambia

7.624

Besteding in 2014

77.160

Besteding in 2014

Economische ontwikkeling Haïti

8.138

Besteding in 2014

Onderwijs Zambia

9.307

Besteding in 2014

Onderwijs Sri Lanka

2.693

Besteding in 2014

Onderwijs Benin

3.497

Besteding in 2014

Capaciteitsopbouw Zambia

4.864

Besteding in 2014

Vakonderwijs Bangladesh

29.387

Besteding in 2014

Vakonderwijs Benin

33.955

Besteding in 2014

Vakonderwijs Sierra Leone

16.436

Besteding in 2014

Revolving fund Burkina Faso

Vakonderwijs Colombia

11.458

Besteding in 2014

Vakonderwijs Burkina Faso

33.939

Besteding in 2014

Vakonderwijs Haïti Schoemantelfonds reguliere projecten*

5.478

Besteding in 2014

50.001

Besteding in 2014

Just Care

14.756

Besteding in 2014

Fonds Best Hope Enterprises (V/d Sluis)

16.551

Besteding in 2014

Merweoord/VoxCie AED Bangladesh

10.234

Besteding in 2014

Ruiterfonds

73.622

Besteding in 2014

4.414

Besteding in 2014

Overige bestemmingsfondsen < € 2.500 Totaal overige bestemmingsfondsen

* voorheen genoemd Wijsfonds

90

Bedrag


748.309

(9) VOORZIENINGEN Per 31 december lopend jaar Per 31 december vorig jaar

13.605

Garantstellingen Vanaf 2013 is de voorziening op de lening aan een partner met betrekking tot het gezondsheidsprogramma gepresenteerd als vermindering op de waarde van de desbetreffende lening (zie ook toelichting (3)). (10) SCHULDEN OP LANGE TERMIJN Per 31 december lopend jaar

200.750


287.197

In 2007, 2008 en 2009 hebben vijf donoren leningen verstrekt aan Woord en Daad. Deze leningen zijn doorgeleend aan een partnerorganisatie ter financiering van een conferentiecentrum. Eind 2012 is de vordering van de partnerorganisatie overgedragen aan betreffende donoren, waarmee de leningen van de donoren niet meer op de balans van Woord en Daad voorkomen. Woord en Daad blijft deze financiering echter wel faciliteren. Aangezien de jaarlijkse terugbetaling door de partnerorganisatie hoger is dan de jaarlijkse terugbetaling aan de donoren, leidt dit tot een schuldpositie op lange termijn (de laatste terugbetalingstermijn aan de donoren in 2021 is hoger). In 2009 is door een donor een lening verstrekt van € 10.000 voor de financiering van zijn toekomstige sponsorverplichtingen. Deze lening o/g heeft een looptijd van 5 jaar. In 2010 is door een donor een renteloze lening verstrekt van € 136.155 voor de financiering van het gezondheidsprogramma in Colombia. Deze lening o/g heeft een looptijd van 5 jaar en wordt aan het einde van de looptijd volledig afgelost. In 2010 is door een donor een renteloze lening verstrekt van € 150.000 voor de financiering van de toekomstige verplichtingen vanuit de business partnerovereenkomst. Deze lening o/g heeft een looptijd van 5 jaar. In 2012 is door een donor een lening verstrekt van € 50.000 voor de financiering van een kredietprogramma in Nicaragua. Deze lening o/g heeft een looptijd van 10 jaar en wordt aan het einde van de looptijd volledig afgelost. Over het opgenomen bedrag van de lening is een rente verschuldigd van 1%. In 2013 is door een donor een lening verstrekt van € 2.500. Deze lening o/g heeft een looptijd van 5 jaar. De jaarlijkse aflossing wordt omgezet in een gift. (11) SCHULDEN OP KORTE TERMIJN Per 31 december lopend jaar

7.149.532


4.774.548


91


Verplichtingen per 31 december: Projectverplichtingen kortlopend Mutatie ongerealiseerd koersverschil begunstigden

2013

2012

3.900.635

2.656.129

143.251-

126.584-

Vooruitontvangen sponsorgelden

780.227

768.440

Vooruitontvangen MFS-2 subsidie

71.384

107.142

Vooruitontvangen overige subsidies

10.536

61.388

Vooruitontvangen van bedrijven

56.000

10.000

544.307

504.834

Crediteuren Nog te betalen kosten uitgezondenen (PSO) Belastingen, salarissen en sociale lasten* Rekening-courant PSI

-

51.207

243.710

162.493

1.634.207

347.582

129.879-

124.384

Rekening-courant COEH

28.614

23.418

Geleende gelden o/g (zie ook (9))

32.500

32.000

Rekening-courant Incluvest B.V.

Overige schulden Totaal schulden op korte termijn

120.542

52.114

7.149.532

4.774.548

* vanaf 2013 is de waarde in geld van de uitstaande vakantiedagen per 31-12-2013 in deze post opgenomen, het betreft een bedrag van € 111.556. In 2012 bedroeg dit € 108.623, wat verantwoord was onder de niet uit de balans blijkende verplichtingen in de toelichting op de jaarrekening.

Projectverplichtingen kortlopend: De projecten waarvoor een verplichting openstaat per 31 december zijn: 2013 Huizenbouwprogramma Bangladesh

1.065.755

Noodhulp aardbeving Haïti

951.913

Noodhulp droogte Burkina Faso

104.704

Gezondheidsprogramma Bangladesh (EU)

179.433

Onderwijsprogramma Burkina Faso

143.055

Onderwijsprogramma India

213.848

Overige projecten < € 100.000

1.241.927

Totaal

3.900.635

TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN (bedragen x € 1,--)

BATEN (12) Baten uit eigen fondsenwerving

92

Werkelijk lopend jaar

19.756.536

Begroot lopend jaar

20.555.000

Baten vorig jaar

18.354.352


> Ontvangen in het verslagjaar Totaal 2013

Totaal 2012

PARTICULIEREN 217.736

244.035

Sponsorgelden

Collecten

9.160.936

9.434.102

Nalatenschappen

1.206.244

1.649.770

Overige giften

4.885.363

3.886.577

Brutowinst omzet goederenverkoop

26.453

10.849 15.496.732

15.225.333

BEDRIJVEN Ledenbijdrage Business Platform

328.000

362.000

Sponsorgelden

436.673

464.245

Overige giften

1.143.235

839.529 1.907.908

1.665.774

2.351.896

1.463.245

19.756.536

18.354.352

VERMOGENSFONDSEN Diverse giften* Totaal baten eigen fondsenwerving * waaronder in 2013 € 110.000 van Turing Foundation (2012 € 85.000)

In totaal werden 331.671 giften ontvangen (2012: 333.016 giften) Resultaat verkopen artikelen

2013

2012 30.650

Omzet goederenverkoop

51.831

Inkoopwaarde verkoop

25.378

19.801

Brutowinst

26.453

10.849

Kosten eigen organisatie Nettowinst

4.823

3.341

21.630

7.508

Deze omzet goederenverkoop is exclusief de omzet van verkoop van postzegels. De nettowinst van de postzegels van € 24.125 (omzet € 284.610) wordt grotendeels gerealiseerd door de comités en is verantwoord onder overige inkomsten particulieren. (13) Aandeel in acties derden Werkelijk lopend jaar

2.981.802

Begroot lopend jaar

2.410.589

Baten vorig jaar

2.599.425


93


In het boekjaar werd ontvangen van: Eigen bijdrage Red een Kind voor MFS-2 subsidie

2013

2012

1.800.589

1.800.589

Red een Kind overig

25.828

ZOA eigen bijdrage Wees Eerlijk-campagne

58.615

59.827

Dep. Bijzondere Noden Ger. Gemeente (noodhulp)

86.082

124.144

Dep. Bijzondere Noden Ger. Gemeente in Ned. (noodhulp)

141.074

EO Metterdaad (noodhulp € 51.316 resp. € 205.263)

283.820

397.620

ZOA (noodhulp Sahel)

20.000

Tearfund Belgium/Switzerland

20.000

50.000

Edukans

24.453

28.732

Lakarmissionen (noodhulp)

91.848

Zending Hersteld Hervormde Kerk (noodhulp) Leprazending ** Stichting Gereformeerde Scholen voor scholen (noodhulp) Totaal

225.000

30.000

92.493

88.513

132.000 2.981.802

2.599.425

** Leprazending droeg vanuit eigen middelen bij aan een gezamenlijk project van Woord en Daad en Leprazending via TLMI, waarvan de besteding via Woord en Daad liep.

(14) Subsidies overheden en anderen Werkelijk lopend jaar

8.094.619

Begroot lopend jaar

9.388.867

Baten vorig jaar

8.784.235

In het boekjaar werd ontvangen van:

Totaal 2013

Totaal 2012

Prisma/ICCO

2.179.543

2.132.866

Bijdrage Woord en Daad publieksgelden

1.150.219

1.103.542

Netto ontvangen projectbijdragen

1.029.324

1.029.324

Kostenvergoeding

62.644

62.644

Totaal ontvangen Prisma/ICCO

1.091.968

1.091.968

MFS-2 subsidie ministerie Buitenlandse Zaken Woord en Daad deel

4.546.424

4.546.424

MFS-2 subsidie ministerie Buitenlandse Zaken Red een Kind deel

2.187.752

2.187.752

92.017

518.690

Europese Unie PSO-bijdrage capaciteitsopbouw

222.695

Overheidssubsidies via comités/regio-ondernemers

107

Oxfam Novib ivm Wees Eerlijk-campagne

4.861

Stichting SBOS ivm Wees Eerlijk-campagne Totaal ontvangen

176.458

211.738

8.094.619

8.784.235

(15) Rentebaten en baten uit beleggingen Werkelijk lopend jaar Begroot lopend jaar Baten vorig jaar

Ontvangen rente in het boekjaar over liquiditeiten Ontvangen rente over leningen partnerorganisaties Betaalde rente leningen o/g (doorgeleend) Koersverschil Totaal resultaat beleggingen

94


58.176 150.000 63.991

2013

2012

28.361

71.627

44.063

22.847

-13.892

-28.911

-356

-1.572

58.176

63.991

Op basis van een gemiddeld saldo van € 3.010.613 (per eerste en twintigste van de maand) is de rente op liquiditeiten 0,94% (2012: 1,40 %). Gezien de rentestructuur in 2013 en de liquiditeitspositie ten opzichte van de totale bestedingen is belegd in direct opneembare spaarrekeningen. Als benchmark is de Euribor-dagrente gehanteerd. De Euribormaandrente was in 2013 gemiddeld 0,13 % (2012: 0,3%). Het resultaat beleggingen is hoger dan de benchmark, als gevolg van een langjarige relatie met de bankiers (Rabobank en ABN AMRO). De ontvangen rente over leningen partnerorganisaties is hoger in verband met de ontvangen rente op de achtergestelde lening aan Stichting PSI met betrekking tot de overdracht van leningen in het kader van bedrijfsontwikkelingen aan Stichting PSI. (16) Opbrengst leveranciersrol Werkelijk lopend jaar

92.149

Begroot lopend jaar

215.816

Baten vorig jaar

0

2013 Detachering AED-team aan Incluvest BV

69.184

Administratieve dienstverlening aan COEH/EU-CORD

10.000

Detachering IF-medewerkers aan Driestar Educatief Detachering IF-medewerker aan Prisma

2012

7.696 5.269

Overige baten

92.149

0

De opbrengsten liggen fors lager dan de begroting omdat de detachering aan Driestar Educatief beëindigd is tijdens het boekjaar, maar wel voor het gehele jaar begroot was. Daarnaast is gedurende het boekjaar conform afspraak besloten om de fondsenwerver bedrijven/vermogensfondsen niet door te belasten aan Incluvest BV, hoewel ook dit begroot was. De tegenoverliggende kosten van de leveranciersrol bedragen € 163.601 (zie ook bijlage 3). LASTEN (17) Structurele programma’s: Werkelijk lopend jaar

24.421.160

Begroot lopend jaar

26.495.209

Lasten vorig jaar

24.992.411


95


Rekening 2013

Begroting 2013

Rekening 2012

DIRECTE BESTEDINGEN (ZIE BIJLAGE 1 EN 2. BIJLAGE 1 IS INCLUSIEF NOODHULP): Educatie (EDU)

10.270.252

11.830.429

11.505.347

TVET / JBS

2.542.975

2.962.757

2.594.603

Basisvoorzieningen (BN)

2.443.811

3.212.647

2.790.973

ED

268.791

538.447

122.375

AD

1.321.325

1.014.589

693.022

LCH

1.466.262

430.000

1.106.020 627.780

SPN

400.756

759.104

Overig (o.a. ICT tbv allianties)

194.260

275.442

Regio-allianties Red een Kind Bestedingen partnerrol in Nederland Totaal

188.252

207.480

219.867

3.988.341

3.988.341

3.988.341

1.336.135

1.275.973

1.344.083

24.421.160

26.495.209

24.992.411

Als lasten in het betreffende boekjaar worden de aangegane verplichtingen met betrekking tot het boekjaar verantwoord. (18) Noodhulp Werkelijk lopend jaar

2.512.976

Begroot lopend jaar

2.505.726

Lasten vorig jaar

2.187.524

Uitgegeven voor noodhulp:

2013

2012

Diverse noodhulpprojecten

2.512.976

2.187.524

Totaal

2.512.976

2.187.524

Zie ook bijlage 1, 3 en 6. Bijlage 1 is inclusief noodhulp. (19) Lobby/bewustwording Werkelijk lopend jaar

1.170.748

Begroot lopend jaar

1.006.195

Lasten vorig jaar

1.132.839

Totale bestedingen: Directe bestedingen lobby en bewustwording (zie toelichting bij 23)

2013

2012

221.213

148.081

21.286

18.232

3.583

5.395

LOBBY Lobby EU-CORD / COEH Lobby consultancy BEWUSTWORDING Vakuitwisseling/Young Ambassadors Campagne Wees Eerlijk (duurzaamheidscampagne onder jongeren)

352.975

Woord en Daad dvd-project

4.396

50.456

Overige projecten bewustwording

7.388

8.711

581.755

548.989

1.170.748

1.132.839

Overige bestedingen via eigen organisatie (bijlage 3) Totaal

Zie de toelichting bij de kosten fondsenwerving.

96

24.320 306.807


(20) PMEL/PMA Werkelijk lopend jaar

1.358.535

Begroot lopend jaar

1.233.757

Lasten vorig jaar

875.435

Bestedingen PMEL/PMA Overige bestedingen PMEL/PMA via eigen organisatie (bijlage 3)

2013

2012

697.782

280.453

660.753

594.982

1.358.535

875.435

(21) Kosten leveranciersrol Werkelijk lopend jaar

163.602

Begroot lopend jaar

215.816

Lasten vorig jaar

0

Het betreft de organisatiekosten die zijn toegerekend aan de leveranciersrol, gebaseerd op de tijdsbesteding van de diverse medewerkers (zie ook Bijlage 3). De opbrengst van de leveranciersrol bedroeg in 2013 € 92.149, aangezien niet alle kosten doorgefactureerd konden worden (zie ook toelichting bij (16)). (22) Overdracht garantiefonds aan stichting PSI en deelneming UIC aan Incluvest BV In 2012 is het garantiefonds grotendeels overgedragen aan stichting PSI, daarnaast is de deelneming in KIC overgedragen aan Incluvest BV (een werkmaatschappij van stichting PSI). Zie hiervoor ook (3) en (8). In de resultatenrekening is dit als een bijzondere last verwerkt:

Overdracht garantiefonds

2013

2012

0

520.479

Verlies deelneming UIC ten laste van bestemmingsfonds UIC

0

14.941

Totaal

0

535.420

(23) Werving baten De directe kosten fondsenwerving en voorlichting en bewustwording bestaan deels uit gemengde kosten: hiervoor zijn verdeelsleutels opgesteld om een juiste toerekening te kunnen maken.


97


Directe Publiciteitskosten:

Rekening 2013

Begroting 2013

Rekening 2012

% fondsenwerving

Werelddelen (oplage 76.000)

75%

% voorlichting en bewustwording

152.954

159.500

139.226

Grenzeloos (oplage 17.000)

33.854

45.000

33.150

Verrekijker (oplage 84.000)

22.034

21.500

23.234

Daadkracht (oplage 3.600)

13.240

17.467

20.719

50%

50%

Jaarverslagen/corporate brochure

59.475

49.300

39.515

50%

50%

910

5.000

4.560

50%

50%

45.261

60.000

44.809

100%

Kosten Business Platform Kosten comités Jongerenbeleid Advertenties

100%

6.350

13.500

7.748

44.504

58.000

83.670

100%

100% 100%

Mailingen

28.829

21.000

21.464

Kosten website

40.519

28.617

27.436

75%

Werven sponsoring

60.122

47.000

58.379

100%

117.040

100%

977

100%

Diverse kosten fondsenwerving

111.762

108.094

Kosten Woord en Daad 40 jaar

103.646

127.500

541

5.000

Kosten communicatie Kosten vermogensfondsen Totale kosten

40%

10.458

16.000

7.650

734.459

782.478

629.575

De kosten zijn per saldo € 734.459 (2012: € 629.575) en worden als volgt verdeeld: Rekening 2013

Begroting 2013

Rekening 2012

Directe kosten fondsenwerving

513.246

569.240

481.496

Directe kosten voorlichting en bewustwording

221.213

245.238

148.081

Rekening 2013

Begroting 2013

Rekening 2012

Totaal personeelskosten (zie bijlage 3)

847.465

842.273

791.265

Totaal overige organisatiekosten (zie bijlage 3)

165.903

149.487

163.226

1.013.368

991.760

954.491

Voor de overige organisatiekosten zie staat lastenverdeling (bijlage 3). (24) Kosten Beheer en Administratie

98

opgesteld en vastgesteld door:

goedgekeurd door:

Dr. ir. J. Lock

Ds. C. Westerink

voorzitter raad van bestuur namens de raad van bestuur

voorzitter raad van toezicht namens de raad van toezicht

te Gorinchem in de vergadering van 13-3-2014

te Gorinchem in de vergadering van 13-3-2014


25% 100%

25%

60% 100%

BIJLAGE 1: MUTATIES RESERVES EN FONDSEN

Reserve/Fonds per 1-1 2013

Ontvangsten 2013

Bestedingen/ Overige mutaties 2013

Overboeking 2013

Bangladesh

-15.549

1.891.081

2.827.791

963.432

11.173

Filipijnen

-22.942

2.662.300

1.235.032

276.627

1.680.953

-263.767

2.565.815

2.978.279

391.080

-285.151

127.267

417

Naar landen

Reserve/Fonds per 31-12 2013

AZIË

India Pakistan

126.850

Sri Lanka

14.395

132.147

156.197

35.931

Thailand

3.942

108.167

153.639

42.085

555

-157.071

7.359.510

7.478.205

1.709.572

1.433.806 100.078

Totaal Azië

26.276

AFRIKA Benin

38.968

198.804

829.782

692.088

Burkina Faso

126.706

1.614.089

2.506.256

771.782

6.321

Ethiopië

871.180

973.429

1.857.115

567.304

554.798

Oeganda

187

391.167

651.411

260.057

Sierra Leone

5.113

380.870

728.881

349.385

6.487

Tsjaad

4.950

3.553

30.721

25.477

3.259

Zambia

47.525

229.916

717.194

464.638

24.885

187

321.452

687.254

365.615

1.094.816

4.113.280

8.008.614

3.496.346

695.828

-108.912

1.220.343

1.553.026

391.376

-50.219

-90.936

1.527.873

1.899.877

413.221

-49.719

1.735.515

2.317.425

4.216.997

460.650

296.593

Zuid-Afrika Totaal Afrika MIDDEN- EN ZUID-AMERIKA Colombia Guatemala/Honduras Haïti Nicaragua Totaal Midden- en Zuid-Amerika

514

223.633

746.129

521.982

1.536.181

5.289.274

8.416.029

1.787.230

196.656

DIVERSEN Garantiefonds

50.000

Inkomsten MFS Inkomsten MFS Red een Kind Regio-allianties Reserve koersverschillen sponsorprogramma Reserve overige koersverschillen Algemene reserve Overige reserves en fondsen Continuïteitsreserve Stichtingskapitaal

50.000 6.401.508 1.800.589

78.951

-6.401.508 3.988.341

2.187.752

221.713

142.762

-66.099

77.968

-260.283

256.273

-4.010

-2.874.448

-482.570

129.387

2.262.491

986.091

1.888.959

2.154.895

2.152.726

-381.948

-32.925

11.869

340.374 2.187.820

272

272

Totaal Diversen

3.073.214

12.353.547

6.329.855

-6.993.148

2.103.756

Totaal reserves en fondsen

5.547.140

29.115.611

30.232.703

0

4.430.046

Rentebaten en baten uit beleggingen Opbrengst leveranciersrol Kostendekking voor organisatiekosten

58.176 92.149 1.717.347

Organisatiekosten gedekt uit rentebaten/leveranciersrol/kostendekking Totaal baten en lasten conform staat van baten en lasten

1.867.672 30.983.283

32.100.375

In deze bijlage zijn de ontvangsten de gelden die beschikbaar zijn voor de projecten (dus na aftrek kosten overhead).


99


BIJLAGE 2: VERGELIJKING SPONSORBUDGETTEN (CUMULATIEF)

Kwaliteit en ontwikkeling

Ontvangen vanuit overige bestemmingen *

€

€

€

€

€

€

21.382

20.160

-

1.744

-

4.786-

135.256-

1.535.007

92.055

29.196

1.413.756

1.265.544

-

109.470

25.969

70.545-

13.890-

144.910

9.180

2.663

133.067

97.649

-

8.447

-

13.081

25.543

43.051

1.040

897

41.114

46.116

-

3.989

-

16.552

AMG India

95.744-

1.385.720

87.710

26.241

1.271.769

1.206.639

-

112.230

23.195

119.649-

AMG Philippines

38.248-

AMG Guatemala AMG Haïti AMG Honduras

Inkomsten (netto)

27.056-

498.691

31.579

9.285

457.827

438.732

1.976

37.611

9.300

AMG Thailand

2.046-

114.308

7.238

2.137

104.933

94.185

-

8.147

-

555

CDA Colombia

109.252-

914.433

54.970

17.524

841.939

793.485

-

77.342

76.463

61.6779.949-

Cotton Tree Foundation Count India Credo Burkina Faso CSS Bangladesh

12.073-

42.930

7.155

795

34.980

30.240

-

2.616

-

8.357-

221.147

13.997

4.198

202.952

173.060

-

16.450

-

5.086

153.031-

1.082.188

75.173

20.573

986.442

890.946

1.966-

84.699

-

140.26852.771-

27.010-

375.361

31.608

7.005

336.748

333.648

-

28.861

-

DEDRAS

2.738-

9.005

572

154

8.279

10.080

-

872

5.411

-

HBI India

5.539-

7.525

476

151

6.898

8.496

-

735

1.278

6.594-

23.377-

702.317

46.987

13.047

642.283

584.845

-

50.589

-

16.528-

8

94.283

2.614

1.957

89.712

80.320

19.628-

5.445

-

23.583

23.484-

283.840

17.964

5.393

260.483

231.966

-

21.098

2.609

13.456-

Hope Enterprises I.N. NETWORK IREF India Parole et Action

11.501-

1.555.481

79.211

30.345

1.445.925

1.282.051

63.240-

105.427

-

110.186

Word & Deed India

139.661-

566.609

35.730

10.929

519.950

513.385

-

46.625

29.183

150.538-

Totaal

-768.727

9.600.105

596.734

182.932

8.820.439

8.101.547

-82.858

722.397

173.408

-515.966

* Vanuit giften op educatie voor het desbetreffende land zijn waar mogelijk de partnerrekeningen aangevuld.

100

Saldo fonds per 31-12

Verrekening voorgaande jaren

€ 442

Inhouding koersrisico

€ 1.475

Inhouding organisatiekosten

€ 23.299

ORGANISATIE AEAD

Ontvangen

€ 4.264-

Saldo fonds per 1-1

Besteding

Jaar: 2013


BIJLAGE 3: MODEL LASTENVERDELING Kostensoort

Kostendragers LEVERANCIERSROL

DOELSTELLING

Partnerrol €

PMEL/ PMA

Eigen fondsenwerving

L&A/AR €

Acties derden

€

Verkoop goederen

Subsidies €

€

Totaal boekjaar €

€

Begroot Boekjaar

Rekening 2012

€

€

€

10.270.252

10.270.252

11.830.429

11.505.347

TVET / JBS

2.542.975

2.542.975

2.962.757

2.594.603

Basisvoorzieningen (BN)

2.443.811

2.443.811

3.212.647

2.790.973

ED

268.791

268.791

538.447

122.375

AD

1.321.325

1.321.325

1.014.589

693.022

LCH

1.466.262

1.466.262

430.000

1.106.020

Educatie (Edu)

€

BEHEER & ADMINISTRATIE

WERVING BATEN

SPN

400.756

400.756

759.104

627.780

R&R

2.512.976

2.512.976

2.505.726

2.187.524

275.442

Overig (o.a. ICT tbv allianties)

194.260

194.260

Regio-allianties

188.252

188.252

207.480

219.867

3.988.341

3.988.341

3.988.341

3.988.341

Red een Kind PMEL/PMA

697.782

L&A/AR

588.993

697.782

575.000

280.453

588.993

438.488

583.850 535.420

Overdracht garantiefonds aan PSI /deelneming UIC aan Incluvest BV Subtotaal projectbestedingen

25.598.001

697.782

588.993

0

0

0

0

0

0

26.884.776

28.738.450

27.235.575

Salarissen en sociale lasten*

959.432

474.464

413.894

118.593

474.739

35.452

152.727

3.156

714.378

3.346.835

3.378.388

3.427.565

Pensioenlasten

103.904

51.014

44.053

11.836

47.007

3.967

16.881

285

78.364

357.311

340.695

356.072

95.658

41.538

33.471

8.395

40.112

2.928

13.169

736

68.238

304.245

132.450

129.507

Overige personeelskosten Reis- en verblijfkosten Subtotaal personeelskosten Bijdrage door derden

31.257

10.778

15.097

3.454

14.326

2.555

7.202

117

18.451

103.237

93.252

116.267

1.190.251

577.794

506.515

142.278

576.184

44.902

189.979

4.294

879.431

4.111.628

3.944.785

4.029.411

-10.857

-5.019

-4.682

-723

-5.496

-444

-1.884

-34

-7.192

-36.331

-74.378

Activering ontwikkeling nieuwe systemen Personeelskosten in projectbestedingen Totaal personeelskosten

-192.800 -58.872

-17.634

-15.037

-2.755

-17.647

-1.480

-6.163

-112

-24.774

-144.474

1.120.522

555.141

486.796

138.800

553.041

42.978

181.932

4.148

847.465

3.930.823

3.944.785

3.607.077

513.246

569.240

481.496

Publiciteit & communicatie

513.246

-155.156

Huisvestingskosten

64.196

31.441

28.347

7.302

32.300

2.749

10.811

191

47.830

225.167

225.153

212.266

Kantoorkosten (excl. Afschrijving)

63.685

30.983

27.969

7.208

31.838

2.581

10.603

203

46.735

221.805

162.000

192.536

2.683

1.415

1.171

273

1.386

115

472

9

5.368

12.892

8.500

17.557

2.783

2.783

10.000

5.374

Overige algemene kosten

32.893

16.290

14.572

3.964

16.573

1.378

5.543

106

24.706

116.025

63.500

120.571

Afschrijving en rente en bankkosten

52.156

25.483

22.900

6.055

36.899

2.114

8.604

166

38.481

192.858

161.719

133.678

1.336.135

660.753

581.755

163.602

1.185.283

51.915

217.965

4.823

1.013.368

5.215.599

5.144.897

4.770.555

32.100.375

33.883.347

32.006.130

Kosten RvT/vergaderingen organisatie Werkbezoeken financiën/RvB

Subtotaal organisatiekosten Totaal 2013

26.934.136

1.358.535

1.170.748

163.602

1.185.283

51.915

217.965

4.823

1.013.368

Begroot 2013

29.000.935

1.233.757

1.006.195

215.816

1.174.540

39.806

216.615

3.923

991.760

Realisatie voorgaand boekjaar

27.715.355

875.435

1.132.839

0

1.077.453

40.659

206.565

3.341

954.491

Verdeelsleutels: De verdeling van de personeelskosten over de kostendragers vindt plaats op basis van de gemiddelde tijdsbesteding. Bij het toerekenen van de personeelskosten is het advies van VFI gevolgd. Dit houdt in dat de raad van bestuur volledig onder Beheer & Administratie valt, en de managers van de afdeling voor 20%. De afdeling Finance & Control en algemene staffuncties vallen volledig onder Beheer & Administratie, HRM en ICT wordt toegerekend naar rato van het aantal fte per kostendrager. De indirecte kosten worden verdeeld op basis van de verdeling van de personeelskosten behalve monitoring en evaluatie. De financiële werkbezoeken worden toegerekend aan Resultaatmanagement en Leren. De werkbezoeken van de raad van bestuur en raad van toezicht worden volledig toegerekend aan beheer en administratie. Het gemiddeld aantal fte’s in 2013 bedroeg 64,96. In 2012 was dit 66,42 fte.

* i n 2013 is een bedrag opgenomen van € 111.556 met betrekking tot de uitstaande verlofsaldi (zie ook toelichting algemeen). In 2012 was het uitstaande verlofsaldi in geld niet meegenomen in de kosten (en bedroeg toen € 108. 623).


101


> Toelichting uitvoeringskosten Totaal boekjaar (€)

Begroot boekjaar (€)

Vorig boekjaar (€)

HUISVESTINGSKOSTEN Huur

163.058

163.000

159.904

Servicekosten (incl. energie)

36.300

36.000

35.700

Onderhoud/schoonmaakkosten

22.642

21.153

9.527

Overige huisvestingskosten

3.168

5.000

7.135

Totaal huisvestingskosten

225.168

225.153

212.266

KANTOORKOSTEN Kantoorbenodigdheden en drukwerk ICT-licenties en servicecontracten

23.960

14.000

20.577

150.611

98.500

144.968

Porti algemeen

27.810

25.000

26.992

Communicatie

19.737

19.500

20.617

Overige kantoorkosten Bijdragen derden in kantoorkosten Totaal kantoorkosten

21.907

20.000

15.022

-22.206

-15.000

-35.639

€ 221.818

162.000

192.536

2.427

3.500

3.064

KOSTEN RAAD VAN TOEZICHT EN DIVERSE VERGADERINGEN ORGANISATIE Reiskosten Werkbezoeken

3.597

Porti/telefoon/representatie Overige kosten Totaal kosten bestuur / afd. e.d.

10.464

5.000

10.897

€ 12.892

8.500

17.557

2.783

10.000

5.374

€ 2.783

10.000

5.374

20.978

KOSTEN MONITORING EN EVALUATIE Werkbezoeken RvB Financiële werkbezoeken Totaal overige algemene kosten OVERIGE ALGEMENE KOSTEN Externe controle

25.473

13.000

Advies-/notariskosten

19.591

3.000

Administratieve dienstverlening

21.536

Samenwerkingsverbanden (Prisma/EU-Cord/Partos)

41.631

41.000

7.802

6.500

8.280

€ 116.032

63.500

120.571

Overige algemene kosten Totaal overige algemene kosten

102


9.124 41.514 40.676

BIJLAGE 4: BEREKENING DIVERSE NORMPERCENTAGES EN RATIO’S bedragen × € 1.000

Baten eigen fondsenwerving (incl. goederen): Overige baten: Totaal inkomsten Woord en Daad

Begroting 2014 (€)

Rekening 2013 (€)

Begroting 2013 (€)

Rekening 2012 (€)

24.663

19.757

20.555

18.354

8.496

11.227

12.165

11.448

33.159

30.984

32.720

29.802

Voor diverse kosten, zie model toelichting lastenverdeling. CBF-NORM MAX. 25% (EIGEN NORM KOSTEN EIGEN FONDSENWERVING MAX. 6% TEN OPZICHTE VAN BATEN EIGEN FONDSENWERVING) Kosten eigen fondsenwerving (incl. verkoop goederen) Baten eigen fondsenwerving Percentage kosten eigen fondsenwerving (volgens CBF-criteria)

1.312

1.190

1.178

1.081

24.663

19.757

20.555

18.354

5,32%

6,02%

5,73%

5,89%

EIGEN NORM KOSTEN BEHEER & ADMINISTRATIE (MAX. 3,1% VAN TOTALE INKOMSTEN) Kosten Beheer & Administratie Totale inkomsten Percentage kosten Beheer & Administratie

952

1.013

992

954

33.159

30.984

32.720

29.802

2,87%

3,27%

3,03%

3,20%

Het percentage kosten Beheer & Administratie voldoet niet aan de norm van maximaal 3,1% van de totale inkomsten. Dit wordt met name veroorzaakt door de fors lagere inkomsten, de kosten Beheer & Administratie lagen iets boven de begroting. EIGEN NORM OVERHEAD (KOSTEN FONDSENWERVING EN BEHEER EN ADMINISTRATIE MAX. 7,5% VAN TOTALE INKOMSTEN) Organisatiekosten (zie model lastenverdeling) Totale inkomsten Percentage overhead

2.487

2.473

2.427

2.283

33.159

30.984

32.720

29.802

7,50%

7,98%

7,42%

7,66%

Het percentage overheadkosten voldoet niet aan de norm van maximaal 7,5% van de totale inkomsten. Dit wordt met name veroorzaakt door de fors lagere inkomsten, de overheadkosten lagen iets boven de begroting. De verantwoorde overheadkosten 2013 zijn inclusief een incidentele last voor de vakantiedagenverplichting in geld per eind 2013 en een incidentele last voor de kosten van het jaarverslag 2013 die in 2013 genomen zijn, naast de kosten van het jaarverslag 2012 die in 2013 verantwoordt zijn. Als deze eenmalige effecten niet meegenomen worden blijft het kostenniveau ruim binnen de begroting, ondanks het feit dat als gevolg van ziekte van diverse medewerkers niet begrote interiminzet nodig was, die verantwoordt is onder overige personeelskosten. DIVERSE BESTEDINGSRATIO’S Bestedingen PMEL/PMA t.o.v. totale projectbestedingen (excl. REK)

5,22%

5,92%

4,93%

3,77%

Bestedingen partnerrol t.o.v. totale projectbestedingen (excl. REK)

6,27%

5,82%

5,10%

5,80%

Bestedingen directe alliantiekosten t.o.v. totale projectbestedingen (excl. REK)

0,96%

0,82%

0,83%

0,95%

Bestedingen L&A/AR ten opzichte van totale inkomsten

2,91%

3,78%

3,08%

3,80%

DOELBESTEDINGSRATIO (TOTAAL VAN DE BESTEDINGEN TEN OPZICHTE VAN TOTAAL VAN DE INKOMSTEN EN TEN OPZICHTE VAN TOTAAL BESTEDINGEN) Totaal bestedingen aan doelstellingen

30.780

29.463

31.241

29.724

Totaal inkomsten

33.159

30.984

32.720

29.802

Totaal bestedingen

33.267

32.100

33.883

32.006

Doelbestedingsratio ten opzichte van de inkomsten

94,63%

95,09%

95,48%

99,74%

Doelbestedingsratio ten opzichte van de totale bestedingen

92,66%

91,79%

92,20%

92,87%


103


BIJLAGE 5: VERSCHILLEN ANALYSE BEGROTING EN JAARREKENING De gepresenteerde begroting 2013 betreft de in november 2012 officieel goedgekeurde begroting door de raad van toezicht. Gedurende het verslagjaar zijn inkomsten en uitgaven bewaakt via de categorieën systematiek. Zie voor een uitgebreidere analyse van verschillen ook het jaarverslag. BATEN Baten uit eigen fondsenwerving (particulieren) Totaal rekening

15.496.732

Totaal begroting

15.345.000

Verschil Totaal rekening vorig boekjaar

151.732 15.225.333

Totaal lagen de inkomsten particulieren inclusief noodhulp in 2013 € 151.732 hoger dan begroot. De extra inkomsten vanuit de noodhulpactie naar aanleiding van de tyfoon in de Filipijnen compenseerden de lagere overige inkomsten. De overige inkomsten particulieren kwamen € 873.754 lager uit dan begroot. Dit wordt vooral veroorzaakt door fors lagere sponsorinkomsten (€ 434.064 lager dan begroot) en overige inkomsten (€ 439.690 lager dan begroot). De totale inkomsten voor noodhulp van particulieren waren in 2013 € 1.525.486 (2012 € 250.236) en lagen daarmee € 1.025.486 hoger dan de begroting. Het begrotingsbedrag van € 15.345.000 bestaat voor € 14.850.000 uit groen budget (inclusief € 500.000 noodhulpinkomsten), wat een zekerheidsniveau in de begroting heeft van 100 % en wat gekoppeld is aan een groen budget aan de uitgavenkant, dat zonder meer uitgegeven kan worden. Totaal is er dus € 378.754 minder dan de groene begroting binnengekomen, afgezien van noodhulp. Ten opzichte van 2012 is er voor het sponsorprogramma minder binnengekomen, het aantal aanmeldingen bleef redelijk op peil, het aantal afmeldingen als gevolg van financiële reden nam echter fors toe. Verder zijn de inkomsten uit nalatenschappen lager ten opzichte van 2012 (€ 443.526 minder). Dit wordt veroorzaakt door enkele grote nalatenschappen die eind 2012 werden ontvangen. De inkomsten uit nalatenschappen in 2013 liggen in lijn met de begroting.

104


Baten uit eigen fondsenwerving (bedrijven) Totaal rekening

1.907.908

Totaal begroting

2.500.000


-592.092 1.665.774

De fondsenwerving bij bedrijven bleef flink achter op de begroting, maar ligt ruim boven het gerealiseerde niveau van 2012. Enerzijds speelt de onzekere economische situatie bij fondsenwerving bedrijven een rol, anderzijds groeit het netwerk van betrokken bedrijven nog steeds, wat een goede uitgangspositie voor de toekomst geeft. De sponsorinkomsten bleven met € 63.327 achter op de begroting, de overige inkomsten met € 773.771. Hier staat tegenover dat bedrijven een bedrag van € 245.006 doneerden voor noodhulp; hiervoor was niets begroot. Het begrotingsbedrag van € 2.500.000 bestaat voor € 2.300.000 uit groen budget (waarvan geen noodhulp begroot). Ten opzichte van de groene begroting is dus € 392.092. minder binnengekomen. Dit is onder andere door hogere inkomsten bij vermogensfondsen gecompenseerd. Baten uit eigen fondsenwerving (vermogensfondsen) Totaal rekening

2.351.896

Totaal begroting

2.710.000


-358.104 1.463.245

De fondsenwerving bij vermogensfondsen liet een sterk stijgende lijn zien, hoewel de totale begroting niet geheel gehaald werd. De relatie met een grote donor voor een meerjarig huizenbouwprogramma werd uitgebreid, daarnaast werd het relatienetwerk uitgebouwd. Het begrotingsbedrag van € 2.710.000 bestaat voor € 1.710.000 uit groen budget. Ten opzichte van de groene begroting is dus € 641.896 meer binnengekomen. Bij vermogensfondsen is vaak sprake van zogenaamde ontwikkelprojecten: gezamenlijk met de donor wordt een programma vormgegeven en vindt de toekenning plaats. Er is dus een sterke koppeling tussen inkomsten en bestedingen. Omdat de bedrijveninkomsten over 2013 tegenvielen, is er gekeken waar inkomsten van vermogensfondsen en bedrijven zo optimaal mogelijk ingezet konden worden, zodat de uitvoerende programma’s op peil konden blijven.

Aandeel in acties derden

Rentebaten en baten uit beleggingen

Totaal rekening

2.981.802

Totaal rekening

58.176

Totaal begroting

2.410.589

Totaal begroting

150.000

Verschil

-91.824


571.213 2.599.425

Het aandeel in acties derden is € 571.213 hoger dan begroot. De stijging ten opzichte van vorig jaar komt vooral door hogere noodhulpinkomsten in 2013: € 727.320 ten opzichte van € 379.407 in 2012. De totale begroting van € 2.410.589 bestaat voor € 1.850.589 uit groen budget, er is dus € 403.893 meer binnengekomen dan gepland, afgezien van noodhulp. Zie voor de verschillen met 2012 (13) Aandeel in acties derden.

Totaal rekening vorig boekjaar

Door de lage rentestand en de afnemende liquiditeiten als gevolg van noodhulpbestedingen zijn de rentebaten iets lager dan vorig jaar. Opbrengst leveranciersrol Totaal rekening

92.149

Totaal begroting

215.816

Verschil

Subsidies overheden en anderen


Totaal rekening

8.094.619

Totaal begroting

9.388.867


-1.294.248 8.784.235

De subsidies overheden en anderen lagen onder de begroting. De Prisma-inkomsten waren € 136.342 lager dan begroot, de EU-inkomsten die toegerekend konden worden aan 2013 op grond van de bestedingen waren € 175.802 lager dan begroot (in 2012 kon € 130.444 meer meegenomen worden). Tevens kwam de financiering vanuit PSO ten einde. De teruggang van inkomsten uit subsidies wordt vooral verklaard door het feit dat er geen nieuwe fondsen binnengehaald zijn, die tot inkomsten in 2013 leidden. De toegenomen concurrentie op het gebied van institutionele fondsen, bezuinigingen van institutionele donoren als gevolg van de economische crisis en de inzetbare capaciteit speelden Woord en Daad parten, ondanks het feit dat ingediende aanvragen kwalitatief goed scoorden. In 2013 is samen met regionale allianties extra ingezet op institutionele donoren, ook door regionale fondsenwervers aan te stellen in het Zuiden, die partnerorganisaties ondersteunen bij het schrijven van subsidieaanvragen. De totale begroting van € 9.388.867 bestaat voor € 8.388.867 uit groen budget. Er is € 269.795 minder binnengekomen dan gepland op het groene budget. Dit tekort is deels opgevangen door de extra inkomsten vanuit vermogensfondsen.

63.991

-123.667 0

Er zijn onder andere minder personeelskosten doorbelast aan derden als gevolg van beëindiging van de detacheringsovereenkomst met Driestar Educatief. Zie ook de toelichting bij 16.

BESTEDINGEN Structurele programma’s Totaal rekening

24.421.160

Totaal begroting

26.495.209

Verschil

-2.074.049


24.992.411

Aangezien gedurende het jaar middels trendanalyse bleek dat de inkomsten lager zouden uitkomen dan begroot zijn er ook minder projecten goedgekeurd. Meer informatie is te vinden onder de toelichting bij de verschillende programma’s in het jaarverslag. De begroting bestaat voor € 24.113.906 uit groen budget. Aangezien gedurende het jaar bleek dat de oranje inkomsten nauwelijks zouden binnenkomen, is dit oranje budget niet vrijgegeven, behalve een paar projecten in de oranje categorie waar specifiek gelabelde inkomsten voor binnenkwamen. Per programma is maatwerk toegepast in de toekenningen, waarbij deze gekoppeld zijn aan de inkomsten.


105


Noodhulp Totaal rekening

2.512.976

Totaal begroting

2.505.726


sponsoring hoger, doordat hier steviger op is ingezet, ook met betrekking tot de nieuwe sponsorproducten die in 2013 gelanceerd werden. De totale directe kosten lagen € 6.994 lager. Zie voor een verdere uitsplitsing ook (23).

7.250 2.187.524

Aan noodhulp is fors meer uitgegeven dan begroot, als gevolg van de noodhulpacties voor Haïti en Oost-Afrika De begroting bestaat geheel uit groen budget.

Kosten Beheer & Administratie Totaal rekening Totaal begroting Verschil Totaal rekening vorig boekjaar

1.013.368 991.760 21.608 954.491

Lobby en bewustwording Totaal rekening

1.170.748

Totaal begroting

1.006.195


164.553 1.132.839

De totale besteding aan Lobby en Bewustwording is iets hoger dan begroot, vooral door hogere personeelskosten. De Wees Eerlijk-campagne, waarvan Woord en Daad penvoerder is, is verantwoord onder deze post voor € 306.807, dit is inclusief de bestedingen via ZOA. Vanuit SBOS werd subsidie ontvangen, daarnaast droegen deelnemers zelf bij aan de reizen. In de begroting was de eigen bijdrage van ZOA niet meegenomen. PMEL/PMA Totaal rekening

1.358.535

Totaal begroting

1.233.757

Verschil

124.778


875.427

De totale besteding aan PMEL/PMA ligt hoger dan de begroting. Dit wordt met name veroorzaakt door hogere bestedingen aan evaluaties, die van 2012 waren doorgeschoven naar 2013. Daarnaast is fors ingezet op audits. Werving Baten Totaal rekening

1.459.986

Totaal begroting

1.434.884


25.102 1.328.018

De personeels- en organisatiekosten voor werving baten lagen iets hoger dan begroot (€ 17.738), voor wat betreft directe kosten lagen met name kosten voor magazines lager dan begroot. Daarentegen waren de kosten werving

106


De kosten Beheer & Administratie zijn iets hoger uitgevallen dan begroot. Het opnemen van de vakantieurenverplichting in geld (die niet begroot was) heeft ook hier invloed op het kostenniveau. De overige kantoorkosten zijn fors hoger dan begroot, met name als gevolg van te laag begrote kosten voor ICTlicenties en servicecontracten voor copiers etc. De overige algemene kosten zijn hoger dan begroot als gevolg van extra administratieve dienstverlening, wat te maken heeft met vervanging voor het ICT-traject wat in 2013 doorliep. Ook zijn de kosten van externe controle hoger, dit heeft te maken met een accountantscontrole in het kader van programmabestedingen voor een donor. De advieskosten lagen hoger als gevolg van de inzet van een consultant voor het SEPA-traject. Zie voor een verdere uitsplitsing bijlage 3 Toelichting uitvoeringskosten. Voor kosten Beheer & Administratie geldt een maximumpercentage van 3,1% (zie ook bijlage 4). In 2013 lag dit percentage op 3,27% en voldoet hiermee niet aan de norm. De kosten Beheer & Administratie liggen echter nagenoeg op het niveau van de begroting; als gevolg van de fors lagere inkomsten dan begroot ligt het percentage boven de norm.

BIJLAGE 6: TOELICHTING KOSTEN DIRECTIE Naam

Dr. ir. J. Lock

Drs. D. Nieuwenhuis

Functie

Voorzitter raad van bestuur

Lid raad van bestuur

Aard

Onbepaald

Onbepaald

Uren

33

32

Percentage dienstverband

92%

89%

Periode

1-1-2013 t/m 31-12-2013

1-1-2013 t/m 31-12-2013

DIENSTVERBAND

BEZOLDIGING Bruto jaarsalaris

80.427,00

59.236,00

Vakantiegeld

6.434,00

4.641,00

Eindejaarsuitkering

5.012,00

4.934,00

Variabel inkomen

1.799,00

Salaris volgens VFI-systematiek

Maximaal salaris volgens VFI-systematiek op basis van percentage dienstverband

0,00 93.672,00

68.811,00

100.420,00

87.340,00

8.315,00

8.315,00

(conform Adviesregeling Directeuren Goede Doelen VFI) SV lasten (wg deel) Pensioenlast (wg deel)

14.144,00

9.776,00

Totaal 2013

116.131,00

86.902,00

Totaal 2012

117.400,00

83.696,00

t TOELICHTING Percentage eindejaarsuitkering is 8,33% conform de BBRA. Variabel inkomen de heer Lock betreft de verkoop van vakantiedagen, conform de arbeidsvoorwaarden van Woord en Daad. Aan de directieleden zijn geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt

BIJLAGE 7: ANALYSE GEREALISEERD SALDO VERSUS BEGROOT SALDO BATEN EN LASTEN Begroot saldo baten en lasten

-1.163.075

EFFECTEN ROND INKOMSTEN: Lagere inkomsten voor sponsorprogramma Lagere inkomsten overige giften particulieren Hogere noodhulpinkomsten particulieren, bedrijven en vermogensfondsen

-497.391 -1.107.374 1.850.676

Lagere inkomsten giften bedrijven (excl. sponsoring en noodhulp)

-773.771

Lagere inkomsten giften vermogensfondsen (excl. noodhulp)

-270.604

Lagere inkomsten uit aandeel in acties derden Lagere inkomsten subsidies overheden Lagere inkomsten rentebaten en baten uit beleggingen Lagere opbrengst leveranciersrol

571.213 -1.294.248 -91.824 -123.667

EFFECTEN ROND BESTEDINGEN: Hogere noodhulpbestedingen Koersresultaat (winst) op programma's Lagere programmabestedingen als gevolg van lagere inkomsten

-7.250 540.521 1.533.528

Hogere bestedingen lobby en bewustwording

-164.553

Hogere bestedingen R&L

-124.778

Lagere kosten leveranciersrol

In 2013 is als gevolg van de noodhulp actie voor hulp na de tyfoon in de Filipijnen meer ontvangen dan begroot. Deze inkomsten zijn in een bestemmingsfonds verantwoord en zullen de komende jaren worden ingezet. Woord en Daad werkt met een koppeling tussen inkomsten en uitgaven. Gezien de lagere inkomsten ten opzichte van de begroting is er ook minder aan projecten besteed dan begroot. Zie ook de toelichting in de staat van baten en lasten voor de toevoeging en onttrekking aan reserves en fondsen van het resultaat. Zie voor verdere reflectie op de afwijkingen van de begroting het jaarverslag.

52.214

EFFECTEN ROND OVERHEAD: Hogere kosten werving baten Hogere kosten beheer en administratie Gerealiseerd saldo baten en lasten

-25.102 -21.608 -1.117.093


107


8.3

108

CONTROLEVERKLARING



109


8.4

(MEERJAREN)BEGROTING

Begroting

2014

EIGEN FONDSENWERVING: Sponsorprogramma

9.542.500

Overige giften particulieren

5.950.000

Noodhulp Giften bedrijven (exclusief sponsoring) Vermogensfondsen Subtotaal eigen fondsenwerving

500.000 1.855.000 3.900.000 21.747.500

OVERIGE INKOMSTEN: Aandeel in acties derden (overig)

2.800.589

Subtotaal baten acties van derden

2.800.589

Subsidies overheden

8.345.929

Inkomsten Awareness Raising Baten uit beleggingen Inkomsten leveranciersrol Som van de baten

115.250 50.000 100.000 33.159.268

LASTEN Programma's: EDU AVET TVET-JBS WASH

11.765.443 714.748 3.006.653 176.496

ED

1.045.615

AD

800.111

Credit program housing

450.000

SPN BN Innovatieprogramma Noodhulp Overig (ICT tbv partners, beleidsconferenties etc) REK Directe alliantiekosten

764.812 2.311.043 142.000 1.000.000 600.000 3.988.341 219.357

L&A en AR

1.076.748

PMA/PMEL

1.190.073

Kosten partnerrol

1.427.353

Leveranciersrol Totaal doelstelling Kosten fondsenwerving Kosten Beheer en Administratie Totaal overhead Som van de lasten RESULTAAT

101.012 30.779.805 1.534.644 952.288 2.486.932 33.266.737 -107.469

Toevoeging/onttrekking aan: Koersreserve sponsoring

190.850

Koersreserve overige projecten

90.211

Partnerrekeningen sponsoring

310.434


-500.000

Bestemmingsfondsen RA's/PMEL/PMA

-236.948

Algemene reserve en overige bestemmingsfondsen

37.984 -107.469

110


Meerjarenbegroting

2014

2015

2016

2017

2018

Sponsorprogramma

9.542.500

9.637.925

9.734.304

9.831.647

9.929.964

Overige giften particulieren

5.950.000

6.128.500

6.312.355

6.501.726

6.696.777

500.000

500.000

500.000

500.000

500.000

1.855.000

1.873.550

1.892.286

1.911.208

1.930.320

EIGEN FONDSENWERVING:

Noodhulp Giften bedrijven (exclusief sponsoring) Vermogensfondsen Subtotaal eigen fondsenwerving

3.900.000

4.095.000

4.299.750

4.514.738

4.740.474

21.747.500

22.234.975

22.738.695

23.259.319

23.797.536

OVERIGE INKOMSTEN: Aandeel in acties derden (overig)

2.800.589

2.884.607

1.169.804

1.204.898

1.241.045

Subtotaal baten acties van derden

2.800.589

2.884.607

1.169.804

1.204.898

1.241.045

Subsidies overheden

8.345.929

8.429.388

8.326.682

8.409.949

8.494.048

115.250

115.250

115.250

115.250

115.250

50.000

50.000

50.000

50.000

50.000

100.000

100.000

100.000

100.000

100.000

33.159.268

33.814.220

32.500.431

33.139.416

33.797.879

11.765.443

12.318.406

12.687.958

12.814.838

12.942.986

714.748

750.485

2.288.010

2.402.410

2.522.531

3.006.653

3.156.986

3.314.835

3.381.132

3.448.754

176.496

202.970

1.253.713

1.278.787

1.304.363

ED

1.045.615

1.097.896

1.652.791

1.735.430

1.822.202

AD

800.111

880.122

1.468.134

1.614.948

1.695.695

Inkomsten Awareness Raising Baten uit beleggingen Inkomsten leveranciersrol Som van de baten

LASTEN Programma's EDU AVET TVET-JBS WASH

Credit program housing

450.000

463.500

977.405

977.405

977.405

SPN

764.812

787.756

811.389

835.731

860.803

2.311.043

2.380.374 142.000

BN Innovatieprogramma Noodhulp Overig (ICT tbv partners, beleidsconferenties etc) REK Directe alliantiekosten

142.000

142.000

142.000

142.000

1.000.000

500.000

500.000

500.000

500.000

600.000

600.000

600.000

600.000

600.000

3.988.341

3.988.341

219.357

220.385

244.542

250.407

255.747

L&A en AR

1.076.748

1.014.427

975.013

994.182

1.013.936

PMA/PMEL

1.190.073

1.134.025

1.254.812

1.284.134

1.310.837

Kosten partnerrol

1.427.353

1.134.025

1.254.812

1.284.134

1.310.837

101.012

100.000

100.000

100.000

100.000

30.779.805

30.871.698

29.525.414

30.195.538

30.808.096

1.534.644

1.521.640

1.462.519

1.491.274

1.520.905

952.288

1.014.427

975.013

994.182

1.013.936

Leveranciersrol Totaal doelstelling Kosten fondsenwerving Kosten Beheer en Administratie Totaal overhead Som van de lasten RESULTAAT

2.486.932

2.536.066

2.437.532

2.485.456

2.534.841

33.266.737

33.407.765

31.962.946

32.680.994

33.342.937

-107.469

406.455

537.485

458.422

454.942

Toevoeging/onttrekking aan: 190.850

190.850

190.850

190.850

190.850

Koersreserve overige projecten

Koersreserve sponsoring

90.211

94.722

99.458

104.431

109.652

Partnerrekeningen sponsoring

310.434

50.000

50.000

50.000

50.000


-500.000

Bestemmingsfondsen RA's/PMEL/PMA

-236.948 37.984

70.883

197.177

113.141

104.440

-107.469

406.455

537.485

458.422

454.942

Algemene reserve en overige bestemmingsfondsen


111


112


Bijlagen 1

RAAD VAN BESTUUR EN RAAD VAN TOEZICHT

2 NEVENFUNCTIES 3 FUNCTIES 4 ORGANOGRAM 5

PROCESBEHEERSING, RISICOBEHEERSING EN VERANTWOORDING

6

ONDERZOEKSRAPPORT EXTERNE ACCOUNTANT

7

STAKEHOLDERS EN NETWERKEN

8

THEORY OF CHANGE


113

MENSen 1 Bijlage Raad van bestuur en raad van toezicht > Raad van bestuur Dr. ir. J. Lock Functie: Voorzitter raad van bestuur Ingangsdatum: per 01-01-2008

Drs. D.J. Nieuwenhuis Functie: Lid raad van bestuur Ingangsdatum: per 01-01-2010

> Raad van toezicht Naam

Jaar 1e verkiezing

Aftredend / hernoembaar op

Ds. C. Westerink - voorzitter Predikant

2009

31-12-2016 hernoembaar

J. Achterstraat-Floor AA MBA – secretaris Zelfstandig ondernemer

2011


Ing. C. van Burg Directeur kapitaalinvesteringen Dow Chemical

2010


Dr. P. Honkoop MDL-arts

2007


Dr. ir. R.A. Jongeneel Universitair docent landbouweconomie en internationale handel

2002

31-12-2013 niet hernoembaar

Drs. M.C. van de Lagemaat-Maaskant MA Docente Frans / Onderwijskundige

2003


P.W. Nobel RA Registeraccountant

2011


Dr. ir. G. Nooteboom Onderzoeker en universitair docent antropologie en ontwikkelingsstudies Universiteit van Amsterdam

2003


> Auditcommissie

114

Naam

Aftredend / hernoembaar op

P.W. Nobel RA Registeraccountant


Dr. ir. R.A. Jongeneel Universitair docent landbouweconomie en internationale handel


J. Gouw RA Registeraccountant



MENSen 2 Bijlage Nevenfuncties > Raad van bestuur Voorzitter raad van bestuur: Dr. ir. Jan Lock NEVENFUNCTIES

RISICOANALYSE

Bestuurder Stichting Poverty Share Investments (PSI) te Gorinchem, een stichting opgericht vanuit Woord en Daad. (tot en met 30 november 2013; onbezoldigd)

Geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad

Bestuurslid (penningmeester) Stichting Gezamenlijke Evaluaties Partos. (onbezoldigd)


Bestuurslid Vereniging Co-Prisma (vanaf november 2011). Mandaat ligt in verlengde van Prisma. (onbezoldigd)


Directeur Adicisim B.V. (deeltijd 20%: bezoldigd)

Adicisim bv levert (interim-)management en (bestuurlijk) advies. Voor zover er bij klanten van Adicisim sprake kan zijn van belangenverstrengeling wordt dit gemeld aan de raad van toezicht van Woord en Daad

Gemeenteraadslid van Gemeente Giessenlanden. (bezoldigd)

Geen risico’s, geen verband met functie Woord en Daad

Lid RvT voor masteropleiding Besturen van Maatschappelijke organisaties aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. (onbezoldigd)


Lid wetenschappelijke adviesraad voor kennisontwikkeling en lectoraten Driestar Educatief. (onbezoldigd)

Geen risico’s, nevenfunctie past bij functie Woord en Daad en samenwerking Driestar Educatief en Woord en Daad

Lid raad van bestuur: drs. Dicky Nieuwenhuis NEVENFUNCTIES

RISICOANALYSE

Lid bestuur Partos, Nederlandse branchevereniging voor internationale samenwerking Amsterdam. (onbezoldigd)


Member Administrative Council EU-Cord, Europese vereniging voor christelijke organisaties op terrein van internationale samenwerking. (onbezoldigd)


Lid bestuur lokale kiesvereniging en steunfractielid ChristenUnie Culemborg. (onbezoldigd)

Geen risico’s, geen verband met functie Woord en Daad

Lid visitatiecommissie lectoraten Christelijke Hogeschool Ede. (bezoldigd)

Geen verband met functie Woord en Daad. Geen risico doordat er geen verbinding is tussen lectoraten CHE en Woord en Daad

> Raad van toezicht Naam

Nevenfuncties

Ds. C. Westerink - voorzitter Predikant J. Achterstraat-Floor AA MBA – secretaris Zelfstandig ondernemer

- Lid Raad van Commissarissen Rabobank Vallei en Rijn

Ing. C. van Burg Directeur kapitaalinvesteringen Dow Chemical

- Lid Provinciaal Bestuur SGP Zeeland - Lid raad van toezicht Stichting Poverty Share Investments (PSI) te Gorinchem - Bestuurslid Stichting Reformatorische Publicatie, prioriteitsaandeelhouder van Erdee Media Groep

Dr. P. Honkoop MDL-arts

- Bestuurslid Nederlandse Vereniging voor Maag-, Darm- en Leverartsen

Dr. ir. R.A. Jongeneel Universitair docent landbouweconomie en internationale handel Drs. M. C. van de Lagemaat-Maaskant MA Docente Frans / Onderwijskundige P.W. Nobel RA Registeraccountant

- Directievoorzitter accountantskantoor - Lid raad van toezicht Stichting Poverty Share Investments te (PSI) te Gorinchem

Dr. ir. G. Nooteboom Onderzoeker en universitair docent antropologie en ontwikkelingsstudies Universiteit van Amsterdam

- Bestuurslid EUROSEAS: European Association for Southeast Asian Studies


115

MENSen 3 Bijlage Functies > Functies binnen Woord en Daad Functienaam

Naam Medewerker

Aantal FTE

DIRECTIE Voorzitter raad van bestuur

Dr. ir. Jan Lock

Lid raad van bestuur

Drs. Dicky Nieuwenhuis

Directiesecretaresse

Tosca van Beek-van Breda

Stafmedewerker Kwaliteitsmanagement

Harmke van Ooijen-Oomen

Stafmedewerker Interne en Perscommunicatie

Drs. Wilma van der Meij-van Doorn

Webmaster (Per 2 maart 2014, na zwangerschapsverlof uit dienst)

Lianne van Daalen-Bal

Stafmedewerker HRM

Herman Hendriks

Stafmedewerker ICT

Gert-Jan van den Berg

Stafmedewerker Beleidsbeinvloeding

Drs. Evert-Jan Brouwer

Stafmedewerker Beleidsontwikkeling

Ir. Leen Stok

Totaal

6,80

AFDELING FINANCE, PROJECTADMINISTRATIE EN CONTROL Manager Finance, Projectadministratie en Control

Jan van der Bas QC

Assistent-manager Finance en Control

Drs. Arnold van Willigen

Totaal

1,67

UNIT FINANCE EN CONTROL Hoofd unit Finance & Control

Albert Don

Medewerker unit Finance & Control

Peter Zegers


Bram van Nordennen


Gerrit Jan Klein Beekman


Christina Timmer

Totaal

3,55

UNIT PROJECTADMINISTRATIE Medewerker unit Projectadministratie

Christina Timmer

Medewerker unit Projectadministratie

Hilda de Vries

Medewerker unit Projectadministratie

Klaasje Kooiker

Totaal

2,67

UNITHOOFD SPONSORPROGRAMMA Hoofd unit Sponsorprogramma

Annelien Bom

Adm. medewerker unit Sponsorprogramma

Petra Timmermans-Bos


Marieke den Hartog


Erica van den Bergh-de Groot

Totaal

3,00

AFDELING COMMUNICATIE EN FONDSEN Manager afdeling Communicatie en Fondsen

Rina Molenaar MSc

Secretaresse afdeling Communicatie en Fondsen

Marlies Moret-Verwoerd

Stafmedewerker donorrol

Ina Hogendoorn

Coördinator communicatiepool

Florence Goosens-de Groot*

Totaal

3,00

UNIT BEWUSTWORDING Hoofd unit Bewustwording (en jongerenactiviteiten)

Aldwin Geluk

Medewerker unit Bewustwording (en jongerenactiviteiten)

Herman Hendriks

Medewerker unit Bewustwording (en jongerenactiviteiten)

Els Hogendoorn

Totaal

116


2,30

Functienaam

Naam Medewerker

Aantal FTE

UNIT INSTITUTIONELE FONDSEN Hoofd unit Institutionele Fondsen

Drs. Pascal Ooms

Medewerker unit Institutionele Fondsen

Jan-Frans de Bruijn

Junior medewerker unit Institutionele Fondsen

Annemarie vd Plas MSc

Totaal

2,11

UNIT COMMUNICATIE EN FONDSENWERVING PARTICULIEREN Hoofd unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren

Corjan Rink

Communicatiemedewerker unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren

Kees Vreeken MA

Redactiesecretaris/(Eind)redacteur unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren

Joke Martens-Bevelander

Scholenvoorlichter/Communicatiemedewerker unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren

Janneke Witzier-Wemmers

Communicatiemedewerker Adoptie unit Communicatie en Fondsenwerving Particulieren

Willemijn Bax-Schouten

Coordinator comités en evenementen

Jan-Frans de Bruijn

Totaal

4,50

UNIT FONDSENWERVING BEDRIJVEN Accountmanager unit Bedrijven

Gideon Davidse

Communicatiemedewerker unit Bedrijven

Willemijn ten Brinke-Molendijk

Assistent Fondsenwerving unit Bedrijven

Willemien van Wijnen-Vos

Accountmanager unit Bedrijven

Wilhelm Doeleman

Totaal

3,45

UNIT VERMOGENSFONDSEN Hoofd unit Vermogensfondsen

Wim Hasselman

Medewerker unit Vermogensfondsen

Frieda Mooij-Roeleveld

Totaal

1,44

UNIT OFFICEMANAGEMENT Office Manager unit Office Management

Jan Versteeg

Office Assistent unit Office Management

Wilma Schoonderwoerd-van Dalen

Medewerker PR/Sponsoring unit Office Management

Ruchama Bom

Interieurverzorgster unit Office Management

Rita Uittenbogaard-Linstee

Telefoniste/Receptioniste unit Office Management

Ellen Snoek-de Vreugd

Telefoniste/Receptioniste unit Office Management

Lisette den Besten-Kros

Totaal

3,70

AFDELING PARTNERS EN PROGRAMMA'S Manager afdeling Partners en Programma's

Edwin Visser

Regiocoördinator GHARA/SARA/KUSHRA

Ellen van den Hil MPHC

Regiocordinator ARA/WARA

Cees Oosterhuis MSc

Regiocoördinator Latijns-Amerika en Caribisch gebied

Drs. Sander Verduijn

Coördinator Beleidsbeïnvloeding Zuiden

Drs. Judith van den Bogaard-Krol

Coördinator Expertiseteams AVET/JBS (TVET)

Ir. Wim Simonse

Medewerker Water, Sanitatie en Hygiëne

Ir. Jacob Jan Vreugdenhil

Programmamedewerker Onderwijs

Drs. Michelle Hoftijzer-van Berchum


Drs. Greetje Urban


Drs. Jolanda Tal-Bout


Drs. Henrike Bisschop

Programmamedewerker Voedselzekerheid

Ir. Maarten van den Dool

Programmamedewerker AVET/TVET/JBS

Cees van Breugel


Drs. Mirjam de Vries


Drs. Henrike Bisschop

Programmamedewerker Basisvoorzieningen

Drs. Gerben Visser*

Totaal

12,84

* Per 31 december 2013 uit dienst.


117

MENSen 3 Bijlage

Functienaam

Naam Medewerker

Aantal FTE

AFDELING AGRIBUSINESS ENTERPRISE DEVELOPMENT Manager Agribusiness Enterprise Development

Ing. Maarten van Middelkoop

Accountmanager Agribusiness Enterprise Development

Drs. John Lindhout


Ir. Corstiaan van Aalsburg


Marc de Leeuw BBA

Totaal

4,00

AFDELINGEN RESULTAATMANAGEMENT EN LEREN Manager Resultaatmanagement en Leren

Dr. ir. Wim Blok

Coördinator PMEL

Drs. Marike de Kloe

Senior medewerker PMA

Hans Schipaanboord

Medewerker PMEL WARA/CLARA

Ir. Hanneke Post

Medewerker PMEL en Projectleider Onderwijsinnovatieproject

Cornelis de Schipper MSc

Totaal Afdelingssecretariaat AED, R&L, P&P

5,00 Caroline Noorland 0,89

TOTAAL

118


72

60,92

MENSen 4 Bijlage Organogram > Woord en Daad - december 2013

Algemeen Staffuncties alg.

Raad van toezicht

Verbindende rol Donorrol Partnerrol Leveranciersrol

Raad van bestuur

Directiesecretariaat

Interne en Perscommunicatie

Kwaliteitsmanagement

HRM

ICT

Beleidsontwikkeling


Communicatie & Fondsen

C&F Secretariaat

Agribusiness Enterprise Development

Bewustwording

Partners en Programma’s

Resultaatmanagement en Leren

Finance, Projectadministratie & Control

Logistiek secretariaat voor P&P, AED, R&L


119

MENSen 4 Bijlage Organogram > Support Teams en Expertiseteams

Hiërarchisch leidinggevende vanuit afdelingen Manager P&P

Manager P&P

Manager AED

Functioneel leidinggevende

Deskundigen in Support Teams

Coördinator Expertise Team

Deskundigen in Expertise Teams

Regio Coördinator Support Team1

Onderwijskundige

Deskundige AED

Deskundige PMEL

Deskundige basisvoorzieningen

Deskundige TVET / JBS

Deskundige Advocacy

1 – Managers kunnen geen RC zijn. Managers kunnen wel deskundige in een team zijn.

120


Manager R&L

Organogram > Donorteams

Hiërarchisch leidinggevende vanuit afdelingen Manager C&F of FP&C

Manager C&F

Functioneel leidinggevende

Donorcoördinator (DC)2

Manager FP&C

Manager R&L

Deskundigen in donorteams

Hoofd van een fondsenwervende afdeling binnen C&F

Financieel deskundige

Deskundige op gebied van IF

Vertegenwoordiger projectadministratie

Deskundige PMA

2 – In geval van donorteams kan een unithoofd wel DC zijn. In dat geval vervult hij of zij tevens de rol van de deskundige.


121

MENSen 5 Bijlage Procesbeheersing, risicobeheersing en verantwoording 1

ALGEMEEN

Woord en Daad kent twee hoofdprocessen als het gaat om de werving en toekenning van fondsen (donorrol) en de inhoudelijke flankering van partners bij de uitvoering van programma’s (partnerrol). In het stroomschema bij paragraaf 3 is de samenhang tussen de twee hoofdprocessen weergegeven. De interne procesbeheersing en controle zijn beschreven in het Handboek Organisatie waarin zijn opgenomen: • een overzicht van processtappen per proces en de onderliggende administratieve procedures; • handleidingen voor project, donor (inclusief accountability), PMEL, sponsoring, advocacy, auditing en evaluatie. Woord en Daad toetst haar processen aan de hand van drie kwaliteitssystemen. Elk systeem heeft zijn eigen invalshoek en juist de combinatie van systemen omvat de beide hoofdprocessen op verschillende niveaus. • CBF-keurmerk, geïntegreerd met de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen (de Code Wijffels). Het keurmerk stelt eisen aan bestuur, beleid, fondsenwerving, voorlichting en communicatie, besteding van middelen en verslaggeving. Woord en Daad werkt volgens de Code Wijffels. Het keurmerk is in 2010 voor drie jaar verlengd. • ISO: dit kwaliteitskeurmerk gebruikt Woord en Daad voor een kritische beheersing, aanpassing en optimalisering van de processen. Sinds mei 2002 is Woord en Daad ISO 9001:2000 gecertificeerd (categorie 35; het werven en besteden van fondsen ten bate van armoedebestrijding in ontwikkelingslanden). De opvolgingsaudit in 2013 verliep goed. • COSO: dit systeem is vooral gericht op een kritische beheersing van de fondsenwervings- en fondsenbestedingsprocessen en een betrouwbare verslaglegging in de jaarrekening. Dit wordt bereikt door een adequate administratieve organisatie en de daarin beschreven interne beheersmaatregelen. 2

PROCESBEHEERSING NEDERLAND

Beleidsplan Woord en Daad werkt met een rollend beleidsplan. Het nu vigerende beleidsplan geldt voor 2011–2015 en is in 2010 vastgesteld. In oktober 2012 is een addendum geschreven. In 2013 bleek dat niet nodig. Operationeel jaarplan Op basis van de doelstellingen van het beleidsplan wordt een operationeel jaarplan geschreven. Aan het

122


operationele jaarplan is de begroting gekoppeld. Het operationele jaarplan en het budget fungeren als uitvoeringskader voor de organisatie. De RvB toetst in hoeverre de uitvoerende organisatie zich aan het operationele jaarplan als kader houdt. Daartoe wordt gebruikgemaakt van het koersrapport. Koersrapport, evaluaties en lerend vermogen Elke eerste week van de maand komt het koersrapport op financiële indicatoren beschikbaar. Elke twee maanden werkt elke afdeling met een koersrapport op kwalitatief en op activiteitenniveau. Het financiële koersrapport is integraal onderdeel van de vergaderingen van het managementteam. Van het meer gedetailleerde tweemaandelijkse koersrapport wordt tijdens de managementteamvergadering een samenvatting besproken. Daarin geven afdelingen aan of de realisatie van doelstellingen op koers ligt, en zo niet, in hoeverre corrigerende maatregelen nodig zijn. De RvB beoordeelt in hoeverre de corrigerende maatregelen realistisch zijn c.q. passen in het beleid. De RvT ziet er op toe dat de RvB haar rol goed pakt. RvB en RvT maken gebruik van Key Performance Indicators. De koppeling tussen ‘beleidsplan - operationeel jaarplan - koersrapport’ geeft op een eenvoudige en heldere wijze zicht op datgene wat er speelt. In de lijn plan–do–check– act dwingt dat om van de praktijk te leren. Daarnaast leert Woord en Daad veel uit de gesprekken met partnerorganisaties, de doelgroep, de achterban en organisaties met wie ze samenwerkt. Deze leerelementen worden serieus genomen en doorvertaald in beleid en organisatie. Woord en Daad voert systematisch evaluaties uit. In de evaluaties wordt behalve naar cijfers ook gekeken naar de daadwerkelijke impact van haar werk op het leven van MENSEN in het Zuiden. Door middel van leerinventarisaties wordt systematisch gevolgd of en hoe geleerde lessen uit evaluaties en onderzoeken opgevolgd en/of geïmplementeerd worden. In 2013 zijn grote programma-evaluaties gestart, die in 2014 in het beleidsontwikkelingsproces worden meegenomen,. Interne audits In het verslagjaar zijn door de medewerker Kwaliteitsmanagement op een aantal afdelingen interne audits uitgevoerd. De resultaten van de audits zijn onderwerp van bespreking in de vergaderingen van het managementteam. Corrigerende maatregelen worden daar afgesproken en getoetst. De afdeling Finance, Projectadministratie en Control (FP&C) voert normaliter per kwartaal een check uit op het

functioneren van de interne beheersingsmaatregelen om risico’s in processen te redresseren tot een aanvaardbaar niveau. De afdeling rapporteert hierover naar de RvB. De externe accountant maakt ook gebruik van deze verslagen en de hieraan gekoppelde eventuele acties bij de beoordeling van het functioneren van de interne controlesystematiek. Door diverse oorzaken, zoals de afronding van het ICT project en ziekte is deze check in 2013 niet per kwartaal, maar gedurende het jaarrekeningproces uitgevoerd. Vanaf 2014 wordt deze controle weer per kwartaal opgepakt. Algemene opmerkingen bij deelprocessen in Nederland Communicatie en Fondsen Uitgangspunt bij de samenstelling van het promotie materiaal is dat de informatie overeenkomt met de werkelijkheid. De fondsenwerving vindt plaats door middel van magazines, websites, advertenties, rapportages, voorlichting, mailings, activiteiten van comités, jongerengroepen, regio-ondernemers en persoonlijke contacten. Gedurende het jaar wordt door de afdeling FP&C een trendanalyse gedaan van alle inkomsten per specifieke doelgroep. Door responsmeting gaat Woord en Daad steeds na welke wijze van fondsenwerving binnen de gegeven kaders het meest effectief en efficiënt is. Deze gegevens vormen input voor de analyses en het marketingplan van de afdeling Communicatie en Fondsen. Bij de verwerking van de inkomende geldstroom volgt Woord en Daad de procedures uit haar Handboek voor de Organisatie. De inkomsten rekent Woord en Daad toe aan het doel waarvoor ze gegeven zijn. Is geen doel aangegeven, dan vindt boeking plaats op het algemeen fonds. Bij het opbouwen van de database van gevers houdt Woord en Daad rekening met de regelgeving in het kader van de privacywetgeving. Verslaglegging De jaarrekening stelt Woord en Daad op volgens de ‘Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen’. Conform deze Richtlijn bestaat het jaarverslag naast de balans en rekening van baten en lasten, uit een verantwoordingsverklaring en de begroting voor het volgende jaar. Belastingwetgeving Met betrekking tot de verkoop van goederen, waarvan Woord en Daad de winst gebruikt voor de doelstelling, heeft de stichting te maken met omzetbelasting. Per kwartaal worden de verschuldigde bedragen aangegeven en betaald. Er zijn afspraken gemaakt met de belastingdienst over de praktische invulling met betrekking tot de verkoop door comités.

Onze naam De naam van Woord en Daad is gedeponeerd bij het Benelux-merkenbureau. Sinds begin 2002 is dit binnen het geheel van de Europese Unie een beschermde naam. Bij het deelnemen aan samenwerkingsverbanden met andere organisaties gaat Woord en Daad altijd nauwkeurig na of en zo ja hoe de samenwerking past binnen haar doelstelling en bij haar doelgroep. Bovendien is absolute voorwaarde dat binnen zo’n samenwerkingsverband in alle vrijheid het eigen karakter van Woord en Daad en de reformatorische identiteit van de stichting gehandhaafd kan worden. Raad van toezicht Bij de benoeming van de leden van de RvT wordt gekeken naar hun verbondenheid met de achterban. Alleen degenen die zich verbonden weten met en staan in de gereformeerde gezindte en van daaruit de grondslag en het doel van de stichting van harte onderschrijven, komen voor benoeming in aanmerking. Daarnaast spelen specifieke profielen mee in de open werving. Raad van bestuur Een van de belangrijkste bevoegdheden van de RvT is het benoemen en eventueel ontslaan van de RvB. Naast hoge eisen aan professionaliteit stelt Woord en Daad ook hoge eisen aan de identiteit van de leden van de RvB. Deze eisen liggen in lijn met de eisen die gesteld worden aan de leden van de raad van toezicht. Personeelsbeleid Selectie en benoeming van personeel vinden plaats door een selectiecommissie. In die commissie zit behalve de RvB ook de manager van de betreffende afdeling. Bij de definitieve benoeming speelt, behalve kennis en kunde, ook de identiteit (zie ook raad van toezicht) van de kandidaat een rol. De bevoegdheid tot benoeming en ontslag berust bij de RvB. Woord en Daad volgt ten aanzien van de salarisstructuur de BBRA-systematiek. Daarnaast is blijvend gekozen voor eigen arbeidsvoorwaarden. Inschaling vindt plaats via het Fuwasys. Informatiesysteem Woord en Daad gebruikt het informatiesysteem Pluriform. Het is de bedoeling dat ook regionale allianties gebruikmaken van het systeem. Met dit systeem is Woord en Daad in staat snelle service aan haar relaties te realiseren, en relevante managementinformatie aan te leveren.


123

MENSen 5 Bijlage

Signalen, complimenten en klachten als onderdeel van het kwaliteitssysteem Woord en Daad realiseert zich: waar gewerkt wordt, worden fouten gemaakt. Daarom is de mogelijkheid voor het deponeren van een klacht over de werkwijze van Woord en Daad van groot belang. Uiteraard mogen MENSEN ook laten weten welke manier van werken ze op prijs stellen. Daarom kent Woord en Daad een procedure voor signalen, klachten en complimenten. Woord en Daad vindt dat de mogelijkheid er moet zijn uiteindelijk bij de RvT aan te kloppen. Die mogelijkheid is vastgelegd in de klachtenprocedure. Deze is er voor vrijwilligers zoals comitéleden, donateurs, en andere samenwerkingsorganisaties – inclusief onze partners in het Zuiden. De procedure is op aanvraag beschikbaar. In hoofdstuk 3 wordt in een oogopslag over de jaren 2010– 2013 een overzicht gegeven van de aard en afhandeling van signalen, complimenten en klachten. Comités en regio-ondernemers en jongerengroepen De naam Woord en Daad wordt niet alleen uitgedragen door de RvB en medewerkers in de organisatie. Woord en Daad zou Woord en Daad niet zijn zonder het grote aantal comitéleden en vrijwilligers die zich jaar in jaar uit, belangeloos voor het werk van de stichting inzetten. Voor de comités is het Handboek Comités het uitgangspunt voor hun werkwijze en de verantwoording over hun werkwijze. Aan een aantal comités zijn jongerencomités gekoppeld die zelfstandig activiteiten uitvoeren maar in de verantwoording onder de comités vallen. Overeenkomst voor leden van de comités en RegioOndernemers Met het sluiten van een overeenkomst met comitéleden neemt de stichting de aansprakelijkheid voor schade en dergelijke op zich. Anderzijds verbindt het comitélid zich met zijn handtekening aan de werkwijze, zoals die in de richtlijn is aangegeven als passend bij het karakter van Woord en Daad. Wijkt een comitélid in leef- en handelwijze van de richtlijn af, dan heeft het lokale bestuur van een comité en de RvB van de stichting de mogelijkheid de overeenkomst op te zeggen. Met de RegioOndernemers wordt per groep een overeenkomst gesloten die ondertekend wordt door de voorzitter. Hiermee verbindt de groep zich aan de stichting zoals hierboven is beschreven. Werkwijze en financieel beheer in comités Binnen de comités gaat heel wat geld om. Het is dus ook logisch dat Woord en Daad hoge eisen stelt aan de werkwijze, verslaggeving en controle binnen een comité.

124


Ook als geld aan een comité wordt gegeven, moet de gever er in alle gevallen zeker van zijn dat het geld ook terechtkomt bij het doel waarvoor hij of zij het geeft. In het Handboek Comités staan richtlijnen voor de activiteiten van de comités. Ook geeft het handboek richtlijnen over de verslaglegging. Tevens is er een online softwarepakket beschikbaar, zodat comités het jaarverslag eenvoudiger kunnen samenstellen. Na de afsluiting van het boekjaar stelt de penningmeester van het comité zijn jaarverslag op. Ook vindt binnen het comité een kascontrole plaats. Vervolgens wordt het jaarverslag, na voltooiing, mede ondertekend door de voorzitter en gaan de verslagen naar het kantoor van de stichting. Deze verslagen worden door de afdeling FP&C gecontroleerd. Tevens dient deze afdeling als vraagbaak voor penningmeesters. De accountant betrekt vervolgens de verslagen bij de controle. Bovendien worden enkele comités ter plaatse gecontroleerd. Met comités die voor een programma werven zijn afspraken vastgelegd over committering. Die werkwijze vereenvoudigt de administratieve verwerking. Samenwerkingsverbanden in Nederland en Europa Aan het lidmaatschap van of participatie in samenwerkingsverbanden ligt altijd een besluit van de RvB ten grondslag. Woord en Daad participeert alleen in die netwerken en samenwerkingsverbanden die voor haar of haar partnernetwerk een toegevoegde waarde hebben.

3

PROCESBEHEERSING VAN PROGRAMMA’S (INCLUSIEF PROCESSCHEMA); PARTNER- EN DONORROL

Hoofdprocessen Woord en Daad in haar hele context infostroom/contacten geldstroom

VERSTREKKEN FONDSEN VOOR PROJECTEN

Achterban & andere fondsenverstrekkers

ACTIVITEITEN COMITÉS

Comites

CONTRACTEN EN RAPPORTAGEFORMATS

LOBBY EN BEWUSTWORDING

FONDSENWERVINGSACTIVITEITEN EN BEGELEIDING COMITÉS

FONDSTOEKENNING DOOR MANAGERS WD DONOR WD Donor

WD DONORTEAM BEOORDELING PLANNEN OP DONORCRITERIA

Woord en Daad (Nederland)

PARTNERADVIES WD Partner

AANVRAGEN

Regio-allianties/ partnerorganisaties

ALLIANTIETEAM BEOORDELING PLANNEN OP PARTNERCRITERIA

RAPPORTAGES

GEZAMENLIJKE PROJECTREALISATIE EN PMEL

PARTNER 1

PARTNER 2

WD PARTNER

PARTNER 3

PARTNER 4

Projectrealisatie en PMEL


Expertise-inbreng en kwaliteitsborging



SATELLIETPARTNER


125

MENSen 5 Bijlage

Allianties Sinds de samenwerking in allianties een feit is valideert Woord en Daad haar beleid met Zuidelijke partners. Ook beoordelen allianties jaarlijks het functioneren van Woord en Daad door middel van tevredenheidsonderzoeken of rondetafelsessies waar over en weer gekeken wordt waar verbeterpunten voor Woord en Daad liggen. Binnen de allianties vindt kennisuitwisseling plaats op het gebied van vakexpertise, lokale of regionale fondsenwerving en ontwikkeling van beleid in de regio. Binnen het beleid zijn de drie onderdelen directe armoedebestrijding, maatschappijopbouw en beleidsbeïnvloeding, speerpunten. Elke alliantie sluit een raamwerkovereenkomst met Woord en Daad waarin belangrijke speerpunten vanuit het beleid en samenwerking in de komende jaren worden beschreven. Deze raamwerkovereenkomst wordt door de voorzitter van de alliantie en de raad van bestuur van Woord en Daad getekend. Jaarlijks vinden er alliantievergaderingen plaats in de regio, waarbij Woord en Daad als alliantielid vanuit W&D Partner lid is. Onderdelen van deze vergaderingen worden door W&D Donor en de raad van bestuur bijgewoond. Partnerrol De rol van Woord en Daad Partner is georganiseerd via de alliantieteams. De alliantieteams begeleiden en ondersteunen de regionale alliantie in het opstellen van (meerjarenbeleids)plannen en het doen van aanvragen bij donoren, waaronder W&D Donor. Het alliantieteam toetst in overleg met de partnerorganisatie of de plannen voor W&D Donor voldoen aan de kwaliteitseisen. Het Woord en Daad beleidsplan -dat gezamenlijk met partners is opgesteld- vormt hiervoor het uitgangspunt. In het (meerjarenbeleids)plan is ook de visie op het werk in het Zuiden beschreven vanuit de Theory of Change (zie bijlage 8). Zowel bij programma-aanvragen als bij rapportages is de partnerrol vooral begeleidend. Medewerkers van Woord en Daad hebben expertise op het programma en de context, en kijken samen met de partner hoe programma’s verbeterd kunnen worden. Dit alles met optimale samenwerking met diverse actoren in de lokale context waar de partnerorganisatie werkt. Daarbij wordt op alliantieniveau gekeken welke zaken in de regio spelen en gezamenlijk opgepakt kunnen worden. Om partners in staat te stellen een lerende organisatie te zijn, vinden er PMEL-bezoeken plaats. Voor verdere info zie paragraaf 5.4. Donorrol, toekenning van fondsen, monitoring, resultaat- en contractmanagement en auditing De aanvragen die vanuit de regionale allianties bij W&D Donor binnenkomen worden op basis van de donorcriteria beoordeeld. Hierin worden de volgende

126


punten meegenomen: het op orde hebben van planning, monitoring en auditsystemen, de capaciteit van (financieel) management, duurzaamheid van programma en de effectiviteit en efficiëntie daarvan. Ook de mogelijkheid tot fondsen werven voor het programma speelt een rol, waarbij W&D Donor de partner stimuleert ook via andere (lokale) donoren te cofinancieren. Op deze manier wordt de afhankelijkheid van één donor ontmoedigd. In de toekenningen wordt ook het trackrecord van de partner meegenomen voor wat betreft tijdigheid en volledigheid van rapportages. Het ingevulde beoordelingsformulier van W&D Donor wordt met de partner gedeeld, wat de transparantie van de beoordeling bevordert. Op deze manier weet de partner ook op welke punten het programma nog verbeterd kan worden in de ogen van W&D Donor. Naast het toekennen van fondsen is het ook belangrijk de programma’s te monitoren. Woord en Daad Donor heeft hiervoor een accountability manual opgesteld en deze met partners tijdens alliantiemeetings in 2011 gedeeld. In het accountability manual staat het beleid beschreven rond verantwoording van gelden en de maatregelen die Woord en Daad hierbij treft. Partners worden periodiek bezocht; in de meeste gevallen een keer in de drie jaar, waarbij na een financieel werkbezoek tussentijds ook nog een financiele audit volgt om zaken goed te monitoren. Als afronding van de goedkeuring ondertekent W&D Donor met de partner een contract. Dat contract is onderdeel van een meerjarenovereenkomst. Er zijn afspraken gemaakt t.a.v. toekenning, te behalen resultaten (inclusief sturing daarop), rapportage en verantwoording en afspraken over betalingen c.q. verplichtingen van beide zijden rond betalingen. Strategische meerjarenplannen; overeenkomsten Met vrijwel alle partners zijn strategische meerjarenovereenkomsten gesloten. Deze overeenkomsten plaatsen de programma’s in een langetermijnperspectief. Woord en Daad spreekt na goedkeuring onder voorwaarden ook een committering aan de financiering uit. Jaarlijks wordt definitieve financiering toegekend. In die toekenning wordt het strategisch meerjarenplan als kader meegenomen, maar spelen ook afwegingen vanuit de jaarlijkse resultatenrapportage een rol. Op basis van de goedkeuring worden contracten gesloten, waarin onder andere doelstellingen, verwachte resultaten, het goedgekeurde bedrag en voorwaarden ten aanzien van uitvoering en rapportage zijn opgenomen. Aangaan en stoppen van een partnerrelatie Woord en Daad wil met name in Afrika groeien. Hiervoor worden nieuwe partnerrelaties aangegaan, die soms

vanuit Woord en Daad en soms vanuit de allianties worden voorgedragen. De alliantie bekijkt of de potentiële partnerorganisatie meerwaarde heeft voor de alliantie en kan besluiten deze als lid op te nemen. W&D Partner, als lid van de alliantie, heeft hier ook een stem in; de meerderheid van de alliantie beslist echter. W&D Donor kijkt aan de hand van een organisatiebeoordeling of de potentiële partner in aanmerking komt voor fondsen vanuit Woord en Daad. Als dat het geval is wordt er een financiële audit gedaan om ook een onafhankelijke rapportage over de organisatie te hebben. De raad van bestuur beslist uiteindelijk over het al dan niet aangaan van de partnerrelatie en neemt hierbij de adviezen van W&D Partner en W&D Donor mee. Nadat de relatie is aangegaan wordt met een beperkt budget gestart in het eerste jaar. Daarna wordt gekeken of er voldoende vertrouwen is om het budget uit te breiden. Als Woord en Daad besluit geen fondsen toe te kennen aan de betreffende partner, kan de alliantie alsnog besluiten deze partner toch als lid op te nemen. In dat geval zal vanuit Woord en Daad, die lid is van de alliantie, vanuit de partnerrol wel met deze organisatie samengewerkt worden. Als een samenwerking in de praktijk tegenvalt of toegevoegde waarde in de lokale context nihil blijkt, bouwt Woord en Daad in goed overleg met de partnerorganisatie fondsen af. De partnerorganisatie kan echter desgewenst wel alliantielid blijven en kennis en expertise delen. In het geval van corruptie of besteding van geld voor een ander doel dan waar het voor gegeven is zal er sprake zijn van een snelle afbouw. Invloed van andere belanghebbenden op het beleid van Woord en Daad Naast Zuidelijke partners hebben ook Nederlandse belanghebbenden via evaluaties inbreng op het beleid van Woord en Daad. Dat gebeurt via jaarlijkse evaluaties vanuit het personeel (ondernemingsraad), de comités (via de klankbordgroep voor comités), de bedrijven (via de coördinatiegroep van het Business Platform) en de vermogensfondsen (via de adviesgroep Vermogensfondsen). Normpercentages overhead Voor overhead werkt Woord en Daad met het percentage kostenbeheer en administratie (bestuurlijk gemaximeerd op gemiddeld 3,1 procent over drie jaar) en het percentage kosten eigen fondsenwerving (gemaximeerd op 6 procent). Beide percentages worden gemaximeerd in een overheadpercentage over de totale inkomsten. Dit percentage is gemaximeerd op gemiddeld 7,5 procent over drie jaar. Programma’s/activiteiten binnen de doelstelling die gebonden zijn aan een maximumpercentage van de totale inkomsten.

Woord en Daad voert binnen haar doelstelling het bewustwordingsprogramma en diverse activiteiten uit die gemaximeerd zijn op percentages van de totale inkomsten of de bestedingen. Deze programma’s betreffen: • Bewustwording. Dit programma mag maximaal 3 procent nemen van de totale inkomsten (gemiddeld percentage over drie jaar). Voor de begroting 2014 is dit gesplitst in bewustwording en beleidsbeïnvloeding. • Planning, monitoring, evaluatie en leren: 5 procent van de bestedingen. • Inzet Nederlandse staf voor partnerrolactiviteiten bij partners en allianties: 5 procent van de bestedingen. • Directe alliantiekosten ten behoeve van de allianties, zoals vergaderkosten/uitwisseling etc.: maximaal 1 procent van de bestedingen. 4

RISICOMANAGEMENT

Algemeen Door de beheersing van processen borgt Woord en Daad de koppeling tussen missie, doelstelling, beleid en operationeel jaarplan. Binnen de processen is daarmee al sprake van risicobeheersing en bescherming van haar naam. De in deze paragraaf genoemde risico’s betreffen vooral onderdelen die niet of lastig in de beschreven processen te vangen zijn. Ook in 2013 is gebleken dat de getroffen maatregelen adequaat zijn met betrekking tot onderstaande risico’s. Risico’s in de werkomgeving De werkomgeving in het Zuiden is niet altijd stabiel. Omdat dit tot de externe factoren behoort, is het beleid van Woord en Daad erop gericht dit risico te spreiden. In dat kader streeft Woord en Daad naar verdeling van partners en programma’s over landen en regio’s. Per regio en land is een plafond in bestedingen vastgesteld. Op projecten programmaniveau wordt per partner bovendien een inschatting gemaakt van risico’s die spelen. Per contract worden die risico’s in kaart gebracht en worden er eventueel te nemen maatregelen benoemd. In dat kader spelen evaluaties een belangrijke rol (zie hoofdstuk 2.8.4). Risico’s op organisatieniveau Een tweede risico dat Woord en Daad op organisatieniveau loopt, is het risico dat inkomsten achterblijven bij uitgaven. Basaal wordt dit risico afgedekt door bij de liquiditeits- en vermogensplanning voldoende reserves aan te houden. Bovendien worden verplichtingen direct geboekt, zodat bij een positieve vermogenspositie Woord en Daad altijd in staat is haar aangegane verplichtingen na te komen. Vanaf 2008 werkt Woord en Daad met drie


127

MENSen 5 Bijlage

inkomstencategorieën. De inkomstencategorie met vaste of contractueel vastgelegde inkomsten (groen) vormt de kern van de begroting. De programmaonderdelen die aan de uitgavenkant aan groen gekoppeld zijn, worden aan het begin van het begrotingsjaar volledig goedgekeurd. De uitgaven die aan categorieën gekoppeld zijn met een hoger risicoprofiel worden pas goedgekeurd als de inkomsten gerealiseerd zijn. In contracten met partners wordt benoemd onder welke voorwaarden fondsen beschikbaar komen, indien financiering gekoppeld is aan inkomsten met een hoog risicoprofiel. Uit de afgelopen jaren blijkt dat het geheel van maatregelen adequaat is. Risico’s in de groeistrategie Een derde risico ligt in de uitvoering van de groeistrategie. Omdat Woord en Daad hecht aan een hoog kwaliteitsniveau wordt voortdurend gewerkt aan de versterking van het kwaliteitsniveau van het partnernetwerk, en de uitbreiding van het netwerk. Koersrisico’s Bij de uitvoering van de programma’s is altijd een koersrisico. Vele van de lokale valuta’s volgen de trend van de dollar, zodat de verhouding euro/dollar belangrijk is bij de koersrisico’s. De koersrisico’s neemt Woord en Daad gedurende het jaar voor haar rekening. De reden hiervoor is dat Woord en Daad over het algemeen financieel sterker is dan haar partnerorganisaties. Bovendien heeft Woord en Daad (in tegenstelling tot partnerorganisaties) met meerdere lokale valuta’s te maken waarover risico wordt gelopen. Hierdoor ontstaat een meer afgewogen risico, aangezien valuta’s tegen elkaar in kunnen werken. Verder wordt optimale transparantie geborgd doordat projecten in lokale valuta aanvaard, betaald en door de partnerorganisatie besteed worden. Het risico op eventuele fraude met omwisselen wordt hierdoor sterk beperkt. Vanaf 2011 wordt een buffer voor koersverliezen opgebouwd, om in de toekomst deze risico’s nog beter op te vangen. Deze strategie werkt naar behoren. Evenwicht en verbinding tussen uitgaven en inkomsten; reserves De opbouw van het operationeel jaarplan is afgestemd op een evenwicht tussen uitgaven en inkomsten: bestedingen dienen gekoppeld te zijn aan specifieke inkomsten vanuit fondsenwerving. Bij het definitief aanvaarden van projecten en programma’s wordt rekening gehouden met het besteedbare vermogen en het vastgelegde vermogen in bestemmingsfondsen. In het koersrapport geeft de RvB inzicht in de verhouding tussen beschikbare middelen en

128


uitgaven. In incidentele gevallen kan tot een hoger bedrag dan beschikbaar goedgekeurd worden. In die gevallen moet Woord en Daad echter met een redelijke mate van zekerheid kunnen aannemen dat de fondsen in het lopende boekjaar binnen zullen komen. Onderdeel van de reserves is de continuïteitsreserve. Het doel van deze reserve is tweeledig: • het garanderen van liquiditeiten om tijdig aan de projectverplichtingen te voldoen; • opvang voor de organisatiekosten bij terugloop van de inkomsten. De continuïteitsreserve heeft het niveau van 7,5 procent van de geraamde inkomsten van het volgende jaar. Dit past ruimschoots binnen de kaders van de ‘Richtlijn Reserves Goede Doelen’ van VFI (Vereniging Fondsenwervende Instellingen). Zie hiervoor ook de toelichting in de jaarrekening. Gezien het risicoprofiel van Woord en Daad acht het bestuur een continuïteitsreserve van 7,5 procent voldoende. Beleggingsbeleid en vermogensbeheer Doordat aanvaarde projecten meestal in termijnen betaald worden en het opstarten van nieuwe projecten tijd vergt, zijn er tijdelijke liquiditeiten aanwezig. Deze worden risicoloos belegd op spaarrekeningen met een goede rente zonder opnamebeperkingen. Woord en Daad volgt VFI Handreiking Verantwoord Vermogensbeheer fondsenwervende instellingen. De overtollige liquiditeiten worden belegd bij de huisbankier (Rabobank). De Rabobank heeft beleid ontwikkeld op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen en duurzaam beleggen/investeren. De niet-financiële criteria die genoemd worden in de handreiking worden ingevuld via het beleid dat de Rabobank ontwikkeld heeft. Sinds 2009 heeft Woord en Daad in het kader van de doelstelling participaties aangekocht in het Oikocredit Nederland Fonds (zie hiervoor verder ook de jaarrekening). Veiligheidsbeleid Woord en Daad hanteert voor MENSEN die onder verantwoordelijkheid van Woord en Daad reizen een veiligheidsbeleid. Dit beleid ligt vast in het veiligheidsmanual en medewerkers ondertekenen een veiligheidsbeleidsverklaring (waarin ze zich conformeren aan het naleven van de regels). Binnen het veiligheidsbeleid geldt een apart crisismanagement voor veiligheidsincidenten. Reizigers krijgen zo nodig een veiligheidstraining. Crisismanagement Tot slot hanteert Woord en Daad een crisiscommunicatieplan dat elk jaar wordt geactualiseerd.

MENSen 6 Bijlage Onderzoeksrapport


129

MENSen 7 Bijlage Stakeholders en netwerken Naam organisatie of netwerk

Aard samenwerking

BRANCHEORGANISATIES EN BREDE NETWERKEN EU-Cord, Europees netwerk voor christelijke organisaties actief in noodhulp en ontwikkelingssamenwerking

Actieve participatie in trajecten van EU-Cord rond beleidsbeïnvloeding in Brussel (met name ten aanzien van vakonderwijs en –training) en institutionele fondsen. Daarnaast is er regelmatig uitwisseling op het terrein van EU-regelgeving m.b.t. financiën en auditing. Lid raad van bestuur lid van Administrative Council

ICCO Alliantie/CO-Prisma

Samenwerkingsverband in het kader van MFS2 met strategische doelstelling om per 2015 via ICCO-coöperatie op programmatisch niveau in het Zuiden samen te werken en financiering binnen te halen. Woord en Daad participeert in het programma basisgezondheidszorg en voedselzekerheid. Voorzitter RvB is bestuurslid van CO-Prisma

Partos, branchevereniging voor particuliere internationale samenwerking in Nederland

Lid van de RvB bestuurslid Partos; Participatie in verschillende werkgroepen van het Kennisplatform; Participatie in werkgroep Gedragscode en Commissie Kwaliteit; Participatie in lobbynetwerk Partos dat o.a. reactie verzorgde op begroting ontwikkelingssamenwerking; Kennisuitwisseling tijdens bijeenkomsten op het vlak van financiën en regelgeving rond bijvoorbeeld MFS2 en BTW

Prisma, vereniging van christelijke organisaties op terrein van ontwikkelingssamenwerking en diaconaat

Platform voor christelijke ontwikkelingsorganisaties voor bezinning, discussie en opinievorming. Samenwerking op inhoudelijk programmatisch gebied, gezamenlijke fondsenwerving, belangenbehartiging vanuit oogpunt christelijke organisaties; Participatie in secties hiv en aids/SRGR, bezinning, lobby, communicatie en bewustwording. Inhoudelijke en strategische bijdrage aan koers vereniging Prisma, ICCO-Alliantie en CO-Prisma

Woord en Daad-Red een Kind Alliantie

Alliantie in het kader van MFS2 met strategische doelstelling om per 2015 kwalitatief goede geïntegreerde programma’s t.a.v. onderwijs, TVET en JBS, AD te hebben

Stichting Gemeenschappelijke Evaluaties

Stichting die opgezet is om in kader van MFS2 voor alle deelnemende allianties MFS2-brede evaluaties uit te voeren. Voorzitter RvB is lid van het stichtingsbestuur (penningmeester), medewerker maakt deel uit van de interne referentiegroep

SAMENWERKING ROND PROGRAMMA’S IN HET ZUIDEN

130

Aflatoun

Aflatoun is een organisatie die gratis curricula en training voor social/financial education beschikbaar stelt (voor formal/non-formal education – 6-18 jr.). Partners moeten zelf betalen voor de materiaal- en kopieerkosten. Woord en Daad wil het gebruik van dit materiaal door partners stimuleren in het kader van ‘life skills’

AgriProFocus (APF), netwerk dat zich richt op het bevorderen van boerenondernemerschap

Woord en Daad is lid van APF, samenwerking richt zich op uitwisseling, leren en beleidsbeïnvloeding

Cluster Humanitaire Hulpverlening (Dorcas, Red een Kind, Tear, Woord en Daad en ZOA

Coördinatie en samenwerking van noodhulpacties. In 2013 betrof het een gezamenlijke actie voor overstroming Filipijnen

ETC Leusden

Capaciteitsopbouw in Benin, georganiseerd en voor 50% gefinancierd door ETC

Incluvest B.V.

Investeringsmaatschappij gericht op inclusief investeren in ontwikkelingslanden. Nauwe samenwerking in het kader van programma Agri- en Bedrijfsontwikkeling

Leprazending

Woord en Daad steunt in MFS2 een project van Leprazending in India (TLMI) met 2 vakscholen en 4 community based TVET units. Het gaat om flexibele skills training in rurale context

MDF Training en Consultancy

Capaciteitsversterking en positionering van Zuidelijke allianties en training van alliantieteams

Oikocredit

Verstrekken van garanties aan Woord en Daad businesspartners in het Zuiden; inmiddels is deze samenwerking overgegaan van Woord en Daad naar investeringsmaatschappij Incluvest B.V.

PUM (Programma Uitzending Managers), uitzending van senior experts naar het Zuiden

Samenwerking vanuit programma Bedrijfsontwikkeling Woord en Daad en PUM (expertise resource op afroep)

Stichting Poverty Share Investment (PSI)

Stichting die investeringen in bedrijfsontwikkeling in het Zuiden ondersteunt. Investeringsmaatschappij Incluvest B.V., waarmee Woord en Daad direct samenwerkt op het gebied van bedrijfsontwikkeling, is onderdeel van Stichting PSI


Naam organisatie of netwerk

Aard samenwerking

NETWERKEN VOOR BELEIDSBEÏNVLOEDING Bangladesh Platform

Participatie binnen het Bangladesh Overleg voor Ontwikkeling en MENSENrechten (BOOM)

Coordination Europe-Haïti

Platform uit 8 Europese landen, dat opkomt voor duurzame economische ontwikkeling en versterking van de landbouwsector in Haïti. De lobbyist van Woord en Daad is sinds 2011 voorzitter

Global Campaign for Education

Lobby- en kennisnetwerk op het gebied van onderwijs. Als lid van het netwerk actieve deelname aan beleidsbeïnvloeding van GCE

Plataforma C

Christelijk netwerk in Zuid-Amerika dat overheidsbeleid wil verbeteren op terrein van kindveiligheid

Overige netwerken

Geregelde samenwerking in kader van beleidsbeïnvloeding met: AgriProFocus, Better Care Network, CABA werkgroep (Children Affected By Aids), Sharenet, Dutch Coalition for Disability and Development, Child en Youth Rights Initiative, lobbygroep van Partos

KENNISINSTELLINGEN Institute for Social Studies (ISS)

Samenwerking rond kennisprogramma voor bedrijfsontwikkeling in het Zuiden

Universiteit van Amsterdam (UvA) i.s.m. Afrika Studiecentrum

Samenwerking in het kader van onderzoek naar het bereiken van de allerarmsten onder leiding van prof. Ton Dietz, in vervolg op het PADEV-onderzoek (onderzoek naar nieuwe methoden voor impactmeting)

Christelijke Hogescholen (CAH en CHE)

Christelijke Agrarische Hogeschool Dronten en Christelijke Hogeschool Ede zijn betrokken bij curriculumontwikkeling voor Hope University College (Ethiopië)

Driestar Educatief

Strategische samenwerking voor de periode 2010-2015 die zich richt op kwaliteitsversterking van onderwijs in ontwikkelingslanden en bewustwording d.m.v. uitwisseling tussen docenten en studenten in Nederland en het Zuiden. Verder steunt Woord en Daad actief het lectoraat rond leraarschap en is er samenwerking rond de rol van ICT in onderwijs Voorzitter van de raad van bestuur is lid van de Wetenschappelijke Adviesraad Kennisontwikkeling en lectoraten van Driestar Educatief

Groenhorst College

Gezamenlijke capaciteitsontwikkeling en fondsenwerving voor Agrarisch Beroepsonderwijs

NETWERKEN ROND FONDSENWERVING Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF)

Lidmaatschap CBF

Charitas

VFI-inkoop realiseert inkoopbesparingen voor aangesloten goede doelen

NCDO

Financiering van fondsenwervingsacties en bewustwordingsactiviteiten van lokale comités en andere vrijwilligersgroepen

Vereniging Fondsenwervende Instellingen (VFI)

Lidmaatschap VFI

NETWERKEN ROND BEWUSTWORDING Calvijn College en Hoornbeeck College

Uitwisseling tussen Nederlandse vakscholen en vakscholen in het Zuiden (zowel studenten als docenten)

Just Care, samenwerking van Woord en Daad, ZOA en middelbare scholen

Ontwikkeling van lesmateriaal voor middelbare scholen rond armoedebestrijding

WWKidz, samenwerking van Uitgeverij Jongbloed, Columbus Heerenveen, ZOA en Woord en Daad

Ontwikkeling van leesboeken en bijbehorend lesmateriaal voor kinderen uit groep 7 en 8. Dit project is beëindigd met ingang van 2014

ZOA

Woord en Daad voert samen met ZOA de campagne Wees Eerlijk, gericht op duurzaamheid


131

MENSen 8 Bijlage Theory of Change ACHTERGROND VISIE OP VERANDERING Armoedebestrijding. Dat is de ‘corebusiness’ van Woord en Daad en haar partners in de 20 landen waar we werkzaam zijn. Maar wat bedoelen we eigenlijk met armoedebestrijding? Met welke ogen kijken we naar MENSEN die leven in armoede? Hoe gaan we om met de vele complexe factoren die vaak ten grondslag liggen aan armoede en achterstand? Belangrijke vragen waar geen simpel antwoord op gegeven kan worden. Woord en Daad en haar partners zijn in gesprek gegaan over deze vragen en hebben een gezamenlijke ‘visie op verandering’ ontwikkeld. Verandering van MENSEN en samenlevingen, daar gaat het tenslotte ten diepste om bij armoedebestrijding. Woord en Daad en partners maken in hun werk voortdurend keuzes. Die keuzes hebben vaak direct weerslag op de MENSEN met wie we werken, binnen de organisatie of in de projecten. Vandaar dat we eraan hechten dat de visie achter die keuzes helder is, en dat die keuzes verankerd zijn in een aantal centrale kernwaarden. De centrale visie van Woord en Daad en partners is dat we gezamenlijk willen bijdragen aan armoedebestrijding en daarmee MENSEN willen versterken om duurzame verandering in hun leven tot stand te brengen. Die kernwaarden zijn allemaal direct te herleiden tot Bijbelse principes, die Woord en Daad en partners wereldwijd met elkaar delen: medeschepsel, medeverantwoordelijkheid, mede-lijden, rentmeesterschap en wederzijdse afhankelijkheid. Doordat iedereen zich heeft verbonden aan deze kernwaarden, kunnen we elkaar over en weer kritisch bevragen op de vertaling van deze waarden in ons concrete werk. Daarnaast hebben we met elkaar een aantal ‘ontwikkelingsprincipes’ vastgesteld. Het gaat om principes die te maken hebben met de kwaliteit en relevantie van het werk, waaraan Woord en Daad en partners zich committeren. ‘Eigenaarschap’ is zo’n principe, dat benadrukt dat uiteindelijk altijd de MENSEN om wie het draait –de armen- eigenaar moeten zijn. Een hulporganisatie kan nooit de eigenaar zijn van de ontwikkeling van de MENSEN met wie ze werkt, omdat we geloven dat ieder mens eigen verantwoordelijkheid van God heeft ontvangen. Duurzaamheid, geïntegreerde benadering, partnerschap en innovatie zijn de andere ontwikkelingsprincipes. Duurzame verandering bij MENSEN (maar ook bij organisaties of samenlevingen) is geen rechte lijn van a naar b.

132


Daarvoor spelen te veel factoren een rol. Het is van groot belang om dat mee te nemen in de vormgeving van programma’s en projecten. Zo spelen persoonlijke factoren een rol. Ieder mens –ook de allerarmste- heeft capaciteiten en beschikt over bepaalde mogelijkheden. Woord en Daad vindt het belangrijk niet uitsluitend op ‘problemen’ en ‘beperkingen’ gericht te zijn, maar ook op de kansen en gaven die ieder mens heeft ontvangen. Verder is het belangrijk om MENSEN in hun context te zien. Ieder mens maakt deel uit van een familie, een lokale gemeenschap, een samenleving. In ieders omgeving zijn obstakels (bijvoorbeeld droogte, ziektes, geweld) en mogelijkheden (bijvoorbeeld een vruchtbare grond of een goede exportmarkt). Ook diverse actoren zoals bedrijven en overheden in de omgeving kunnen van grote invloed zijn. Uitgangspunt voor Woord en Daad is dat de eigen interventie een duidelijk toegevoegde waarde moet hebben. Als de doelgroep grote behoefte heeft aan microkrediet, en in de directe omgeving is een goede microkredietinstelling actief, dan zal ze proberen een link te leggen naar deze instelling, maar geen eigen kredietprogramma opzetten. Tot slot speelt de houding van MENSEN een belangrijke rol. Hulp die niet verbonden is aan eigen verantwoordelijkheid kan MENSEN en organisaties afhankelijk en onzelfstandig maken. Op het moment dat de context dan weer verandert, en ‘het project’ opeens niet meer relevant blijkt, belanden MENSEN weer even hard in armoede. Daarom besteedt Woord en Daad veel aandacht aan vaardigheden waarmee MENSEN weerbaar worden gemaakt. Het uiteindelijke ideaal is dat MENSEN daarmee ‘ambassadeurs voor verandering’ worden in hun eigen omgeving. Dit kan op verschillende niveaus: ook een partnerorganisatie van Woord en Daad kan zo’n ambassadeur worden, bijvoorbeeld door geleerde lessen te delen met collega-organisaties of de lokale overheid, en hen uit te dagen die lessen ook toe te passen. Op programmaniveau speelt ook de zogenaamde ketenbenadering een rol. Die zegt vooral iets over de link tussen programma’s: een onderwijsprogramma kan nooit geïsoleerd uitgevoerd worden, evenals een vaktrainings-, gezondheids- of bedrijfsontwikkelingsprogramma. Waar en hoe die link gelegd wordt, hangt af van de bril waardoor we kijken. De lens van die bril wordt weer gevormd door alle hiervoor genoemde factoren – de visie op verandering.

HOE WERKEN WIJ?

KERNWAARDEN

ONTWIKKELINGSPRINCIPES

medeschepsel medeverantwoordelijkheid mede-lijden rentmeesterschap wederzijdse afhankelijkheid

eigenaarschap geïntegreerde benadering duurzaamheid partnerschap innovatie

BASISVOORZIENINGEN

WAT EN VOOR WIE?

ONDERWIJS

DWARSDOORSNIJDENDE THEMA’S familie en gezin hiv/aids leiderschap rechten van kinderen

BEROEPSONDERWIJS (training en arbeidsbemiddeling)

BEDRIJFSONTWIKKELING

INDIVIDU

familie gemeenschap

DIMENSIES natuurlijke hulpbronnen opleiding en gezondheid infrastructuur en technologie financiën sociale en politieke verbanden religieuze verbanden

regio

CONTEXT

OMGEVING

ngo’s overheid kerken en religieuze instellingen private sector gemeenschap


133

MENSen

134


MENSen


135

De wereld van Woord en Daad OVERZICHT VAN PROGRAMMA’S EN ALLIANTIES IN 2013

WARA

CLARA

S

134

Zuid-Amerika

Afrika

Alliantie: Besteed:

CLARA € 8.416.029

WARA € 4.064.919

GHARA € 1.857.115

Kinderen op school:

22.977

6.129

5.756

Jongeren met een baan:

707

652

352

(Boeren)ondernemers getraind:

3.307

10.414

4.887


Programma’s

Gezondheidszorg en Water, Sanitatie en Hygiëne Agri-Bedrijfsontwikkeling en huizenbouw

Beroepsonderwijs, -Training en Arbeidsbemiddeling


Landbouwtraining en Voedselzekerheid

Noodhulp

RA

Onderwijs

A

INRA

K

GH

USSRA

ARA

ARA

SARA € 1.404.448

KUSSRA € 651.411

154 261 619

92

Azië

India

ARA € 4.062.823

INRA € 2.978.279

4.097

9.435

407

702

868 Woord en Daad JAARVERSLAG 2013

135

Woord en Daad in Nederland OVERZICHT VAN ACTIVITEITEN IN NEDERLAND IN 2013

Comité Jongerencomité Lezer Grenzeloos (x100) Lid Business Platform RegioOndernemers Vermogensfonds

MENSen. Jaarverslag

Recommend Documents