Meerjarenplan Regenboogstad Enschede

Meerjarenplan Regenboogstad Enschede 2015-2017

Inleiding In de periode 2008-2014 was Enschede koplopergemeente in het beleid voor lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuelen, transgenders en interseksuelen (LHBTI’s) en ontving van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) ter ondersteuning van dit beleid een jaarlijkse financiële bijdrage van € 20.000,-. Deze regeling liep in 2014 af. Betrokken gemeenten, waaronder de gemeente Enschede, hebben op 8 juli 2014 een brief gestuurd naar het ministerie van OCW met een verzoek om voortzetting en doorontwikkeling van reeds ingezet beleid. In het najaar van 2014 heeft het ministerie een nieuwe regeling voor de periode 2015 tot 1 juli 2017 onder de naam ‘Regenboogsteden’ aangekondigd. Op 10 oktober 2014 ondertekende Patrick Welman met 39 andere steden een intentieverklaring [zie bijlage 1]. Daarmee onderstrepen we als gemeente Enschede het belang om wederom een impuls te geven aan het vergroten van de veiligheid en sociale acceptatie van LHBTI’s. We borduren hiermee voort op het ingezette beleid en de behaalde resultaten van de afgelopen jaren. Daarnaast sluit het aan op het coalitieakkoord 2014-2018 Enschede, waar aangegeven is om komende jaren met alle belanghebbenden te blijven werken aan meer tolerantie. Voor de periode 2015-2017 is in totaal €50.000,- beschikbaar onder de voorwaarde dat de gemeenten uit middelen minimaal eenzelfde bedrag besteden aan het lokale LHBTI-emancipatiebeleid. De tweede voorwaarde is dat het college van B&W van de gemeente Enschede voor 1 maart 2015 een meerjarenplan LHBTI-emancipatiebeleid vaststelt en ter kennisgeving aanbiedt aan het ministerie.

Enschede is met ongeveer 140 verschillende nationaliteiten een stad rijk aan diversiteit. Vele verschillende culturen, achtergronden en interessegebieden. Acceptatie van homoseksualiteit blijft een belangrijk aandachtspunt. Homoseksuele mannen, lesbische vrouwen, biseksuelen en transgenders hebben nog steeds last van discriminatie en (verbaal)geweld. In 2013 voelt 22% van de homoseksuele mannen zich wel eens onveilig, wordt 32% vaak respectloos behandeld op straat en is 27% slachtoffer geweest van criminaliteit. Ook lesbische vrouwen worden vaker respectloos behandeld dan heterovrouwen (29% tegen 23%) (CBS 2014). Zie bijlage 2 voor meer onderzoeksresultaten op verschillende thema’s.

Leeswijzer U leest in dit meerjarenplan de manier waarop de gemeente Enschede, samen met maatschappelijke partners, vorm wil geven aan het LHBTI beleid voor de 1 periode 2015-2017 en daarnaast een nog betere basis te leggen voor de jaren daarna. Dit meerjarenplan is tot stand gekomen na brainstormsessies met samenwerkingspartners en burgers in Enschede. Tijdens deze zogenoemde Regenboogoverleggen zijn vele thema’s besproken en zijn ideeën ingebracht om de sociale acceptatie van LHBTI’s te vergroten. Vervolgens zijn de uitkomsten in de werkgroep LHBTI [voor een overzicht van de deelnemers zie bijlage 3] omgezet in concrete doelstellingen. De uitgangspunten van de eerder genoemde intentieverklaring van het ministerie van OCW sluiten naadloos aan op dit meerjarenplan. In hoofdstuk 2 leest u de landelijke en lokale doelstellingen. Hoofdstuk 3 gaat in op de thema’s en bevat een concreet plan van aanpak. In de bijlagen vindt u achtergrondinformatie waarnaar in de tekst verwezen wordt.

1

Georganiseerd door de gemeente Enschede, COC Twente-Achterhoek, Artikel 1 Overijssel, SHHT (Café Stonewall), Alifa, Politie Oost Nederland en GGD Twente.

2

2

Landelijk doelstelling

In de intentieverklaring van het ministerie van OCW staan gezamenlijke doelstellingen geformuleerd. Regenboogsteden zetten zich de komende periode 2 samen met het de minister van OCW in om de veiligheid, weerbaarheid en sociale acceptatie van LHBT -inwoners verder te bevorderen en zij hebben de volgende ambities: De sociale acceptatie van homoseksualiteit en transgenders neemt toe onder de gehele bevolking, met name onder jongeren, ouderen en in kringen waar dat nog taboe is; De aanpak van vooroordelen, discriminatie, intimidatie en geweld tegen LHBT-personen werpt vruchten af; De LHBT-ers weten zich gesteund en voelen zich veilig(er) en weerbaar(der) in het sociale domein op school, op straat, in de sport, op het werk, in de zorg en hun eigen sociale kring. Daarbij wordt de volgende bijdragen van regenbooggemeenten gevraagd; 1. de lokale doelen en aanpak komen tot stand in samenspraak met lokale/regionale zelforganisatie en andere direct betrokkenen; 2. de regenboogsteden spannen zich in om de aandacht voor dit thema een vaste plek te geven binnen de eigen gemeente; 3. de regenboogsteden spannen zich in om sociale acceptatie onder lokale bevolking te volgen en zo mogelijk ook de (on)veiligheidsgevoelens onder LHBT bevolkingsgroep. In deze periode wordt in elk geval eenmaal via een peiling gemeten; 4. de regenboogsteden nemen zich voor om kleinere gemeenten in de regio te informeren over hun aanpak en aanbod. Ze voorzien de omringende gemeenten op verzoek van advies en informatie over het LHBT-emancipatiebeleid; 5. regenboogsteden en het ministerie van OCW wisselen goede ervaringen met elkaar uit en stellen informatie beschikbaar over goede praktijkvoorbeelden aan Movisie; 6. na afloop van de planperiode ontvangt de directie van Emancipatie van het ministerie van OCW een inhoudelijk verslag ter kennisname.

2

De gemeente vindt aandacht voor intersekse belangrijk: een conditie waarbij de ontwikkeling van chromosomen, anatomie of geslachtsklieren afwijkt van de norm (bron: NNID). Ook burgerzaken is hierbij betrokken. We benoemen de I als onderdeel LHBTI heel specifiek in het meerjarenplan.

3

3

Lokale doelstellingen

De gemeente Enschede sluit zich volledig aan bij de landelijke doelstellingen LHBTI. Enschede wil dat alle inwoners zich thuis en veilig voelen in de stad en dat zij een eerlijke kans op participatie hebben. Enschede zet zich in voor een tolerante en open-minded samenleving met ruimte voor een diversiteit aan inwoners, waaronder homoseksuele mannen, lesbische vrouwen, biseksuelen, transgenders en interseksuelen. In onderstaande wordt ingegaan op de thema’s, plan van aanpak en werkwijze vanuit de Werkgroep LHBTI. Vervolgens wordt in de paragraaf ‘overige acties’ specifiek ingegaan op gemeentelijke acties. Thema’s In de periode 2008-2014 was de gemeente Enschede koplopergemeente in het LHBTI-emancipatiebeleid en heeft samen met diverse partners veel bereikt. In bijlage 4 is een overzicht van de resultaten te lezen. De gemeente grijpt de nieuwe financiële bijdrage van het ministerie van OCW aan om voort te borduren op reeds ingezette beleid. Dit doen we niet alleen, maar juist met partners in de stad. Op 5 november 2014 is de gemeente in gesprek gegaan met organisaties en burgers in de stad in het zogenoemde Regenboogoverleg aan de hand van acht voorbereide thema’s [onderwijs, sport, zorg & welzijn, maatschappelijke participatie/ meedoen, religie en cultuur, veiligheid, werk en transgenders]. In bijlage 2 is een overzicht van deze thema’s te vinden, waarbij onderzoeken uitwijzen waarom aandacht voor deze thema’s binnen LHBTI belangrijk is. Aanwezigen gingen over de thema’s in gesprek en vervolgens zijn ideeën besproken om de thema’s vorm te geven. Gekozen is om vier thema’s uitgebreider te behandelen, ook omdat uit ervaring blijkt dat we niet elk thema kunnen oppakken. Rode draad bij alle thema’s was duidelijk deskundigheidsbevordering. Ook werd het belang van publieksactiviteiten en publiciteit genoemd om de thema’s te ondersteunen. Een voorbeeld hiervan is Coming Out Day. Plan van aanpak De concretisering van de thema’s heeft plaatsgevonden in de werkgroep LHBTI. Van drie organisaties binnen de werkgroep LHBTI is een subsidieplan binnengekomen. Voorwaarde voor een aanvraag is dat het past binnen de thema’s en de landelijke doelen. Daarnaast is een maximum van 30% van de gelden voor publieksacties beschikbaar. Tot slot is kruisbestuiving en betrekken van organisaties buiten de werkgroep LHBTI een voorwaarde. In het tweede regenboogoverleg van 7 januari 2015 vond een terugkoppeling plaats over de thema’s en een uiteenzetting van de subsidieaanvragen. Hier is ingezoomd op vier hoofdthema’s [onderwijs, veiligheid, zorg en maatschappelijke participatie] en is het thema religie en cultuur toegevoegd als hoofdthema. De andere thema’s blijven uiteraard ook belangrijk en krijgen waar mogelijk een plek binnen de uitgewerkte thema’s, zoals bijvoorbeeld specifiek aandacht voor transgenders binnen onderwijs, zorg en maatschappelijke participatie binnen de aanpak van het COC en aandacht bij sportverenigingen door Alifa. Uitwerking thema’s De thema’s zijn uitgewerkt in onderstaande tabel 1. In de bijlagen is meer informatie te vinden over de plannen van aanpak van diverse partners van de werkgroep LHBTI, wat een beter beeld geeft van alle activiteiten/ inzet op LHBTI gebied (bijlage 3 en 5). Niet alle thema’s zijn op dit moment van schrijven volledig uitgewerkt, dit wordt -waar van toepassing- aangegeven in de tabel. In principe is het een dynamische tabel die komende jaren aangevuld kan worden. Een tijdsplanning wordt binnen de werkgroep LHBTI afgesproken.

4

THEMA’S

Onderwijs

Zorg & Welzijn

Maatschappelijke

Veiligheid

Religie en Cultuur

participatie/ meedoen Doel

Bespreekbaar maken van seksuele

Vergroten van kennis en bespreekbaar

Tegengaan eenzaamheid,

Een veilige, tolerante stad.

Bevorderen van een

2015-2017

diversiteit. Veilig schoolklimaat en het

maken van seksuele diversiteit in de

laagdrempelige plek voor

Vergroten meldingsbereidheid

veilige, tolerante stad

pesten van LHBTI leerlingen

zorgsector. Minder

LHBTI’s om te komen en ook

van LHBTI’s.

waar iedereen zichzelf

verminderen. Kennis vergroten, de

handelingsverlegenheid hulpverlening.

mee te doen in de

kan zijn ongeacht

handelingsverlegenheid verminderen en

Signalering en doorverwijzing

samenleving.

religie, achtergrond of

signalering en doorverwijzing

optimaliseren.

afkomst.

optimaliseren. Doelgroep

Leerlingen in het basis en voortgezet

Nadruk op (professionals uit) het

Iedere LHBTI-er en diverse

Iedere LHBTI-er en diverse

Iedere LHBTI-er en

(speciaal) onderwijs, ROC en AOC.

jongerenwerk, jeugd- en ouderenzorg

organisaties in Enschede en

organisaties in Enschede en

religieuze organisaties/

Professionals in het onderwijs (alle

en het bereiken van LHBTI’s die zorg

Twente.

Twente.

instanties in Twente.

niveaus) in Twente

ontvangen in Twente.

Via voorlichting, trainingen, paarse

Gesprekken met jongeren en ouderen,

Deskundigheidsbevordering,

Deskundigheidsbevordering

Bespreekbaar maken

vrijdag, deskundigheidsbevordering en

deskundigheidsbevordering van

activiteiten diverse

politieagenten en diverse andere

van het onderwerp bij

alle andere middelen die door de scholen

professionals in de zorgsector.

doelgroepen, publiciteit

instellingen om te wijzen op de

kerken, moskeeën,

zelf worden aangedragen. Van belang is

In gesprek met zorginstelling over

opzoeken bijv. rond Coming

mogelijkheid van meldingen.

synagogen e.d.

dat het niet een eenmalige actie is binnen

inzet van bijv. roze loper (aandacht

Out Day.

LHBTI’s worden actief

Afstemming van

scholen, maar dat duurzame afspraken

voor LHBTI is als eis in de

geïnformeerd over het doen van

behoeften en

worden gemaakt.

aanbesteding opgenomen).

een melding.

ondersteuning bieden.

Ja, door COC (zie bijlage)

Ja, door COC en Alifa (zie bijlage)

Ja, door COC, Alifa en Art. 1

Volgt mogelijk (Art.1 i.s.m. politie

Volgt (aantal mensen

(zie bijlage)

Oost Nederland)

willen meedenken)

Betrokken

Afdeling Jeugdgezondheidszorg GGD

Jeugdgezondheidszorg GGD Twente,

Gemeente, wijkteams,

Alle intermediairs zoals Alifa,

Werkgroep LHBTI en

partners

Twente, scholen via de LEA (opgenomen

Alifa, zorginstellingen, wijkteams en

zorginstellingen, GGD Twente,

jeugdzorg, zorginstellingen,

mogelijk onderwijs,

(onderdeel

binnen thema ‘Kinderen en Jongeren

de gemeente.

Stonewall, cultuurinstellingen.

scholen, GGD Twente en COC.

jeugdzorg, welzijn,

regulier

voelen zich veilig in Enschede’) en de

Mogelijk koppeling thema

landelijke christelijke

werk)

gemeente.

sport en onderwijs.

LHBTI-organisaties.

Beoogd

Alle scholen in Enschede hebben het

Met alle zorginstellingen in Enschede

Alle activiteiten worden goed

Jaarlijks aandacht voor

Wordt nog verder

resultaat

onderwerp LHBTI opgenomen in het

zijn gesprekken gevoerd over inzet

bezocht. LHBTI’s kunnen

meldingsbereidheid. Uit de

uitgewerkt.

eind 2017

beleid. Alle docenten in Twente zijn

LHBTI. Alle professionals in de

laagdrempeling vragen stellen

veiligheidsmonitor blijkt dat

tenminste tweemaal per jaar benaderd

zorgsector (jongerenwerk, de

of problemen bespreken. Uit

LHBTI’s in Twente zich veiliger te

voor deskundigheidsbevordering/

jeugdzorg, ouderenwerk, wijkteams)

de volwassen en

voelen t.o.v. eerdere jaren.

training. Uit de monitor Jeugd (EMOVO)

zijn tenminste eenmaal per jaar

ouderenmonitoring blijkt dat

blijkt komende jaren dat jongeren steeds

benaderd voor een training.

tolerantie en respect naar

Hoe

Subsidieplan ingediend?

positiever tegenover LHBTI staan.

LHBTI’s vergroot is.

5

Actiepunten gemeente Enschede Naast participatie in bovenstaande thema’s benoemen we actiepunten specifiek voor gemeente Enschede. De gemeente heeft als doel om, zoals in de intentieverklaring staat, LHBTI regionaal onder de aandacht te brengen. We gaan dit doen via de regionale ambtelijke en bestuurlijke overleggen en daarnaast organiseren we eind 2015, in nauwe samenwerking met de gemeente Hengelo, een grote regionale conferentie LHBTI waarbij we diverse bestuurders en ambtenaren van alle gemeenten in Twente uitnodigen. De werkgroep LHBTI en diverse raadsleden hebben hun medewerking aangeboden. Met als doel het thema LHBTI onder de aandacht te brengen en kennis te delen. Diverse partners in de werkgroep geven we de ruimte om een aanbod te doen voor ondersteuning en of advies. Ook heeft Enschede het regionale component geborgd door de ondersteuning van en samenwerking met organisaties die regionaal werken. Monitoring van LHBTI is een belangrijk middel om te zien de tolerantie en veiligheidsgevoelens vergroot zijn. Middels de EMOVO (jeugdmonitor), de veiligheidsmonitor en de volwassen en ouderenmonitor zijn deze gegevens beschikbaar. De meeste monitoren bevatten al vragen over LHBTI’s. Wij zien erop toe dat dit zo blijft en waar mogelijk uitgebreid worden De gemeente blijft het COC structureel ondersteunen. Ook volgt Hengelo ons voorbeeld hierin. Door opnieuw te kiezen voor een langdurige ondersteuning van het COC geeft de gemeente een belangrijke impuls aan de verduurzaming en versterking van de werkzaamheden van het COC. Het COC neemt de uitvoering van de thema’s grotendeels voor haar rekening, waarbij duurzame contacten met onderwijs- en zorginstellingen al gelegd zijn en verder uitgebreid worden; Enschede vindt het belangrijk dat LHBTI beleid in diverse beleidsterreinen binnen de gemeente op de kaart staat, zodat sprake is van inclusief beleid. Denk hierbij aan onderwijs, (jeugd)zorg, personeelsbeleid (Verklaring van Dordrecht), veiligheid en sport. De contacten die afgelopen jaren gelegd zijn, worden waar mogelijk uitgebreid. De intentie is om jaarlijks minimaal twee keer contact te hebben met collega’s, kennis uit te wisselen en afspraken te maken over inbedding. De leden van de werkgroep LHBTI worden hierbij betrokken waar het gaat om deskundigheidsbevordering of advies. Tot slot heeft de gemeente de afgelopen jaren meegedaan aan de nationale Coming Out Day (dit blijft zo, zie projectplan Art1 Overijssel) en op deze dag de Regenboogvlag gehesen. Een hele mooie traditie, die je overal in het land terug ziet (het ministerie van OCW, gemeenten en tal van andere organisaties). In Enschede gaan we hiermee door. De vlag wordt vanaf 2015 gehesen aan het Stadhuis te Enschede. Werkwijze In de periode 2015-2017 zetten we per thema een werkgroep op. Eén organisatie is verantwoordelijk voor het thema en zoekt in overleg partners die betrokken moeten worden. Drie keer per jaar is in de werkgroep LHBTI een algemene bespreking, georganiseerd door de gemeente om de stand van zaken en belangrijke ontwikkelingen te bespreken. Tot slot worden de subsidieactiviteiten ieder jaar geëvalueerd. De gemeente neemt op basis hiervan een beslissing over voortzetting. Daarnaast organiseren we jaarlijks één of tweemaal een Regenboogoverleg voor organisaties en burgers in de stad over de ontwikkelingen en stand van zaken. De uitnodiging is voor iedere burger in Enschede, daarnaast wordt het complete netwerk van de LHBTI werkgroep uitgenodigd, evenals de (wmo) raad van Enschede.

6

Rol van de gemeente De gemeente is een actieve aanjager van het uitvoeringsproces van het meerjarenplan. De gemeente brengt relevante partijen bij elkaar en maakt afspraken die leiden tot een succesvolle uitvoering van het actieplan en borging daarvan in het eigen beleid en het regulier aanbod van de bij het plan betrokken partners. Ten tweede heeft de gemeente een regionale functie om kleinere gemeenten te informeren over de aanpak en op verzoek te adviseren. Tot slot is Enschede aanwezig bij landelijke en regionale LHBTI bijeenkomsten om kennis te delen en uit te wisselen. Samenwerkingspartners Uiteraard kan de gemeente niet alleen werken aan de lokale en regionale doelen. Het succes hangt af van de inzet van en samenwerking met maatschappelijke partners en inwoners, zoals ook in de eerdere koploperperiode het geval was. Ook de samenwerking met de gemeente Hengelo is belangrijk. Elke betrokken organisatie draagt zijn of haar steentje bij. De huidige werkgroep LHBTI speelt hierbij een grote rol. De gemeente is de aanjager van het proces, ondersteunt en legt accenten. Borging De financiering van het meerjarenplan door het ministerie van OCW is van tijdelijke aard en loopt in juli 2017 af. Ook hierna blijft het belangrijk om diversiteit en tolerantie te bevorderen. Het is dus van belang om de in gang gezette initiatieven en samenwerkingsverbanden structureel te maken zodat ook na de planperiode blijvend aandacht is voor diversiteit en verschillende achtergronden van inwoners van Enschede. Met de bij de uitvoering van het meerjarenplan betrokken partners worden afspraken gemaakt over de borging van de succesvolle initiatieven. Daarnaast is het doel om LHBTI in diverse beleidsterreinen binnen de gemeente een plek te geven.

4

Financieel

Vanuit het ministerie van OCW is een subsidie beschikbaar van €50.000 voor de periode 2015-2017. Deze subsidie wordt vanuit het ministerie op basis van dit meerjarenplan beschikbaar gesteld. Vanuit de periode 2012-2014 is een bedrag van €10.000,- meegenomen als verplichting naar 2015. In totaal is dus €60.000,- beschikbaar. Het is belangrijk om gedurende de looptijd van het plan te kunnen inspelen op ontwikkelingen, kansen en mogelijkheden en daarom een nog te besteden ruimte in te bouwen. Hieronder de begrotingsopzet. Kosten in € Projectplan COC Twente- Achterhoek Projectplan Coming Out Day door Art. 1 Overijssel Projectplan LHBT & Respect door Alifa Regionale conferentie Nog te besteden Totaal * **

2015 0* 5.000 5.000 4.000 14.000

2016 9.000 6.000** 6.000** 2.000 23.000

2017 9.000 6.000** 6.000** 2.000 23.000

Het COC besteedt in 2015 subsidie uit de periode 2012-2014.Ook Hengelo subsidieert het COC structureel. Reservering voor mogelijk voortzetting van het project na 2015 bij een goede evaluatie. Indien geen voortzetting wordt het bedrag toegevoegd aan ‘nog te besteden’.

7

Bijlage 1: Landelijk onderzoek De meeste Nederlanders accepteren homoseksualiteit en de sociale acceptatie is de laatste jaren in algemene zin toegenomen. Toch voelen veel homoseksuelen zich nog onveilig. Temeer omdat de sociale acceptatie in bepaalde bevolkingsgroepen ontbreekt. Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau blijkt dat 6% van de Nederlandse bevolking homoseksueel, lesbisch of biseksueel is en ook als zodanig leeft. Dat komt neer op ruim een miljoen mensen. 5% van de mensen heeft een ambivalente genderidentiteit, ook wel transgenders genoemd. Acceptatie De houding van de Nederlandse bevolking ten opzichte van homoseksualiteit is ambigu. Hoewel in 2012 slechts 4% van de bevolking negatief tegenover homoseksualiteit is, wordt het beeld anders wanneer het gaat over acceptatie van rechten en homoseksuele uitingen. Ongeveer een vijfde van de Nederlanders staat afkeurend tegenover genderambivalentie. Arbeid Ruim 80% van de homoseksuele mannen en lesbische vrouwen is tegenover collega’s open over hun seksuele voorkeur. Toch meldde bijvoorbeeld 14% van de mannen en 5% van de vrouwen negatieve reacties te hebben meegemaakt. 74% van de biseksuele mannen is niet open op het werk over hun seksuele voorkeur. Zij ervaren een negatievere werkbeleving, daarmee verminderde werktevredenheid en gezondheidsproblemen (Kuyper 2013). En vergeleken met de Nederlandse bevolking zijn transgenders minder vaak actief op de arbeidsmarkt en veel vaker arbeidsongeschikt of werkloos. Ongeveer tweederde heeft betaald werk, de rest is arbeidsongeschikt of werkloos. Sport Net als in de samenleving als geheel is homoseksualiteit aardig geaccepteerd binnen de Nederlandse (verenigings)sport, ook onder mannelijke teamsporters. Maar de acceptatie is veelal voorwaardelijk en tevens kwetsbaar. Ook bestaan er grote verschillen in clubsportdeelname tussen homo- (16%) en heteroseksuele mannen (35%). Een op de tien jonge mannelijke sporters zegt moeite te hebben met een homoseksuele medesporter en zes op de tien mannelijke teamsporters geeft aan dat er in hun sportgroepen opmerkingen en grappen over homo’s worden gemaakt. Onderwijs School is een sociaal onveilige plek voor veel LHBTI-kinderen en jongeren. Het welzijn en de sociale veiligheid van LHBTI-leerlingen worden belet door homofobie, transfobie en de bijbehorende gendernormativiteit die in de jongerencultuur zelf heerst. Slechts 5% van 12-16-jarige scholieren van het voorgezet onderwijs denkt dat homoseksuele jongeren het op school tegen iedereen zouden kunnen zeggen dat ze homoseksueel zijn. 30% van de leerlingen denkt dat je op school niet uit de kast kunt komen, nog eens 30% weet niet of dit wel kan (SCP, 2011). 42% zou niet bevriend willen zijn met een lesbische of homoseksuele medeleerling, nog eens 39% weet het niet zeker (EduDivers, 2013). Homojongeren doen tot vijf keer vaker een zelfmoordpoging dan heterojongeren (SCP, 2010). Zorg/welzijn De gezondheid van homo’s, lesbische vrouwen en bi’s is slechter dan die van heteroseksuelen. Ongeveer 10% van de lesbische en bi vrouwen en 5% van de homoseksuele en bi mannen is als matig of ernstig psychisch ongezond te typeren. Discriminatie, het verhullen van seksuele oriëntatie en seksueel en fysiek geweld, leiden tot meer stress dan gemiddeld. De Roze Belweek in 2011 leverde opnieuw signalen op over discriminatie, uitsluiting en onbegrip. Het overlijden van een partner is voor LHBTI-ouderen nog ingrijpender voor hun sociale leven dan voor heteroseksuele ouderen, omdat het sociale netwerk door hun comingout vaak kleiner is geworden. Groepswerkers in de jeugdzorg vinden bespreekbaar maken van seksualiteit en seksuele diversiteit nog steeds lastig en geven aan behoefte te hebben aan trainingen (Movisie, 2014). De helft van de transgenders heeft psychische problemen, waarvan 14% (zeer) ernstig.

8

Maatschappelijke participatie/meedoen Uit onderzoek van het Nederlands Jeugd-instituut en Movisie eind 2014 blijkt dat bijna de helft van de professionals die met jongeren werken niet ziet dat LHBTI-jongeren worstelen met hun gevoelens. Zij schrikken voor het onderwerp terug en vinden het lastig om jongeren te begeleiden bij hun coming out.Twee derde van de transgenders is eenzaam, een kwart zelfs in (zeer) sterke mate (SCP, 2013). Van de roze ouderen die mee hebben gedaan aan de Roze Belweek gaf 22% aan zich vaak eenzaam te voelen, 37 procent voelt zich af en toe eenzaam. Religie en cultuur Een religieuze opvoeding is één van de risicofactoren die de kans op suïcidaal gedrag onder homojongeren vergroot (SCP 2010). Ook blijkt dat van de jongeren die voor steun aankloppen bij Veilige Haven (hulp, opvang en begrip voor jongeren in oost Nederland met een andere culturele achtergrond) ongeveer een kwart te maken heeft met eergerelateerd geweld of huiselijk geweld. Uit onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau eind 2014 blijkt dat de acceptatie binnen conservatief religieuze kringen aanzienlijk lager is dan in de rest van de samenleving. Onderzoek onder niet-westerse migranten is moeizaam. Een deel van deze groep houdt de seksuele identiteit namelijk verborgen. Hierdoor is de omvang van het probleem moeilijk in te schatten. Veiligheid 70% van de LHBT’ers melden ooit agressie en negatieve uitingen te hebben meegemaakt (Schuyf, 2009). In 2013 voelt 22 % van de homoseksuele mannen zich wel eens onveilig, wordt 32% vaak respectloos behandeld op straat en is 27% slachtoffer geweest van criminaliteit. Ook lesbische vrouwen worden vaker respectloos behandeld dan heterovrouwen (29% tegen 23%) (CBS 2014).

9

Bijlage 2 Intentieverklaring ministerie van OCW

10

11

Bijlage 3

Samenwerkingspartners

Gemeente Hengelo Net als gemeente Enschede is Hengelo Regenboogstad. Enschede en Hengelo trekken samen op en werken waar mogelijk plannen samen uit. Beide maken onderdeel uit van de werkgroep LHBT. De focus van Hengelo ligt vooral bij het onderwijs. COC Twente – Achterhoek Het COC Twente-Achterhoek is de regionale samenwerkings- en uitvoeringspartner voor het LHBTI beleid. Met 45 vrijwilligers heeft het COC een leidende rol in de realisatie van de plannen gedurende de afgelopen koploperperiode. Komende jaren wil het COC voortborduren op de resultaten. Ons plan zet in op een LHBTI-vriendelijk klimaat op scholen, LHBTI-vriendelijke zorg en aandacht voor maatschappelijke participatie van kwetsbare groepen LHBTI’s (senioren, transgenders en LHBTI’s met een verstandelijke beperking). Hiervoor geven we voorlichting op scholen, geven we trainingen voor de zorg en het onderwijs en organiseren we laagdrempelige veilige ontmoetingsmogelijkheden voor voornoemde groepen. Art. 1 Overijssel Artikel 1 Overijssel is een onafhankelijke organisatie, die het bestrijden van discriminatie en het bevorderen van gelijke behandeling tot doel heeft. Binnen de gemeente Enschede zijn verschillende projecten uitgevoerd die als doelstelling hebben om een bijdrage te leveren aan de divers samengestelde samenleving. GGD Twente GGD Twente heeft speciale aandacht voor LHBTI’s d.m.v. voorlichting naar jongeren (jongerenwerk en jeugdzorg), deskundigheidsbevordering van professionals en in contacten met medische professionals, zoals huisartsen en assistenten. In het onderwijs wordt de training ‘Lang leven de liefde’ aangeboden. Contact met de doelgroep is er tijdens outreach-activiteiten in homo-horecagelegenheden en op homo-ontmoetingsplekken. De GGD test op SOA en vaccineert tegen Hepatitis B en is voor veel LHBTI-ers een toegankelijke, zichtbare organisatie. Naast het signaleren van mogelijke problematiek (discriminatie, onveiligheid etc.) is er specifiek aandacht voor preventie.Tot slot participeert de GGD bij themadagen zoals paarse vrijdag en coming out day. Stonewall/SHHT De Stichting heeft ten doel het exploiteren en beschikbaar stellen van ruimten in een gebouw met inbegrip van de daarin aanwezige inventaris, voor recreatieve en sociale doeleinden ten behoeve van diegenen en/of die organisaties welke de emancipatie van homo- en biseksuele personen in onze samenleving voorstaan (bijv. het Mercury café). Café Stonewall wordt door de stichting geëxploiteerd en werkt uitsluitend met vrijwilligers. Politie Oost Nederland Roze in Blauw (RiBON) RiBON wil in Enschede bijdragen aan het trainen van bijvoorbeeld stadswachten, sociale-wijkteams, handhavers om zodoende de herkenning van discriminatie te bevorderen (wat is - strafrechtelijk - discriminatie). Ze werken actief aan het verbeteren van het imago van het “doen van aangifte” en dus de aangiftebereidheid. Dit doet de Politie door informatie te verstrekken over aangifte doen en “hoe de Politie omgaat met discriminatiezaken”, onder het motto “Aangifte doen loont!”. Ondanks dat de Politie geen leidende rol zal hebben in het organiseren van bijeenkomsten, kijken zij waar zij actief kunnen bijdragen aan publieksinformatie bij, bijvoorbeeld gayfeesten/-bijeenkomsten.

Alifa Alifa is de centrale welzijnsorganisatie in Enschede en richt zich op wijkwerk, jeugd- en jongerenwerk, opvoedingsondersteuning, opbouwwerk, ouderenwerk, migrantenwerk en vluchtelingenwerk. De focus is gericht op jongeren en ouderen met bijzondere aandacht voor probleemjongeren. Missie: Stimuleren van mensen om grip te krijgen op hun leven, de focus is hierbij gericht op preventief en integraal werken. Binnen Alifa is aandacht voor LHBTI. Vanuit de diverse ontmoetingsgroepen, voor jongeren en ouderen, wordt LHBTI bespreekbaar gemaakt waardoor een veilige omgeving ontstaat voor eventuele LHBTI’s. Ook is het doel om de tolerantie en het respect ten aanzien van LHBTI’s onder de doelgroep te vergroten. 12

Bijlage 4: resultaten 2012-2014 In de periode 2012-2014 zijn de volgende speerpunten benoemd: • vergroten van de kennis over homoseksualiteit en transgenders en het bevorderen van een veilig klimaat in de stad; • vergroten sociale acceptatie en bespreekbaarheid van homoseksualiteit, travestie, trangenderisme en transseksualiteit door voorlichting en publieke acties; • bevorderen van sociale contacten binnen de doelgroep daar waar de doelgroep dat zelf niet kan organiseren; • monitoring en borging van beleid door specifieke vragen bij de toekomstige jeugdmonitor, diversiteits- en integratiemonitor op te nemen (o.a. bij de GGD Twente). De uitkomsten van de monitors kunnen worden gebruikt als basis voor het toekomstig LHBTI beleid. In 2012-2014 zijn we als werkgroep LHBT met diverse onderwerpen/activiteiten bezig geweest, vaak in nauw overleg met andere gemeentelijke afdelingen, denk aan sport en onderwijs. Vanaf 2013 is prioritering aangebracht, zoals onderwijs, sport en Coming Out Day. Hieronder zijn de resultaten die in 20122014 met elkaar geboekt zijn kort in beeld gebracht.

DE START Werkgroep LHBT Begin 2012 is gestart met de werkgroep LHBT: COC Twente-Achterhoek, Art. 1 Overijssel, AlbersdeVries Communicatie, SHHT/Stonewall, GGD Twente, Politie Twente. Ook gemeente Hengelo en Almelo sloten zich aan. Daarnaast worden voor losse projecten/activiteiten aparte afspraken ingepland. De werkgroep LHBT brengt 2 tot 3 keer per jaar een nieuwsbrief uit. De nieuwsbrief is een goede manier om vanuit de Werkgroep LHBTI te communiceren. Lokale startbijeenkomst In het Twente Kwartier van de Grolsch Veste is in 2012 de aftrapbijeenkomst voor LHBT beleid georganiseerd. Na een plenair deel werd via thematafels gediscussieerd en informatie uit ‘het veld’ opgehaald. Er was een goede opkomst van ongeveer 60 personen. De aanwezigheid van gastspreker Barbara Barend werd gewaardeerd. Regionale samenwerking Het actieplan LHBT 2012-2014 geeft aan dat Enschede ook een regionale functie heeft. Dit wordt vormgegeven doordat Art.1 Overijssel, GGD Twente en COC Twente-Achterhoek, Politie Oost Nederland in de gehele regio actief zijn. Met Hengelo en Almelo is waar mogelijk samengewerkt, veelal kennisuitwisseling. De contacten zijn goed. Almelo is medio 2013 gestopt i.v.m. boventalligheid. Daarnaast zijn meerdere trainingen georganiseerd voor de gehele regio, zie activiteiten. Structurele ondersteuning COC Twente-Achterhoek Het COC is een belangrijke partner en in de hele regio actief. Het COC is het afgelopen jaar enorm gegroeid qua activiteiten, leden en vrijwilligers. Naast voorlichting zijn ze actief met het Onderwijscafé (netwerk voor docenten), de OokZoSoos (activiteitensoos voor ouderen), de Roze Loper (voor zorginstellingen) en het Transgendercafé. Daarnaast hebben ze de landelijke voorlichtersdag naar Enschede gehaald. Het COC ontvangt een aanzienlijk deel van de koplopergelden en dit zorgt voor een stabiele situatie waarin ze kunnen professionaliseren en groeien.

13

ACTIVITEITEN Jaarlijkse Coming Out Day (hijsen regenboogvlag) Elk jaar op of rond 11 oktober hijst de wethouder Emancipatie in het kader van Coming Out Day de regenboogvlag bij het stadskantoor, hierbij is telkens een ontbijtbijeenkomst voor het regionale netwerk georganiseerd. Ook werden regenboogvlaggen gehesen bij de Regio Twente, Politie Oost Nederland en bij zorgcentrum De Posten. In 2013 werd daar tevens met 35 aanwezigen de film ‘iedereen is anders’ gekeken. In 2013 en 2014 is stadsdichter Regine Hilhorst aanwezig met een gedicht. In 2014 is Coming Out Day uitgebreid met een Flashtival in de binnenstad. Roze in Blauw Tot slot is in 2014 het netwerk Roze in Blauw van Politie Oost-Nederland gepresenteerd tijdens Coming Out Day. Een primeur, dit netwerk zet zich in voor meer preventie en aangiftebereidheid. Onderwijs Veel succes is de afgelopen jaren geboekt in het onderwijs (meer voorlichtingen op scholen, uitbreiding deskundigheidsbevordering door onderwijscafés/onderwijsbijeenkomst en een workshop over suïcide onder LHBT jongeren). Het COC heeft samen met de gemeente begin 2013 contact opgenomen met alle scholen in het voortgezet onderwijs en de mogelijkheid geboden om voorlichting vanuit het COC en/of andere partijen in te zetten. In 2014 zijn de contacten met scholen opnieuw aangehaald. Mercury Café bij Stonewall Sinds 20 februari 2013 wordt elke 2e woensdag van de maand een Gay Café georganiseerd voor LHBTI-ers met een verstandelijke beperking in Café Stonewall in Enschede. De avonden worden georganiseerd door MEE Twente, diverse zorginstellingen, het COC en Café Stonewall onder de naam “Mercury Café”. Ludieke actie in de sport – zet jij niemand buitenspel? Bij alle amateurvoetbalclubs is op zaterdag 28 september 2013 gevoetbald met een bijzondere gekleurde regenboogbal. De gemeente Enschede, de Enschedese Voetbalfederatie, GGD en COC wilden met deze actie op een luchtige, humorvolle manier seksuele diversiteit in de sport bespreekbaar maken. Na de wedstrijd waren vrijwilligers van het COC en medewerkers van de GGD bij een groot aantal verenigingen aanwezig en gingen in gesprek met de voetballers. Samen met de John Blakenstein Foundation is gestart met een vervolg. Trangenders Naast de transgendercafés, die het COC organiseert, was de transgenderdag op 1 juli 2014 een groot succes. Op die dag trad de wet in werking die het transgenders mogelijk maakt hun geslacht dat bij de gemeente staat geregistreerd aan te passen met slechts een verklaring van een transgenderkliniek. We hadden de bijzondere eer om als eerste gemeente in Nederland het verzoek van een transgender in behandeling te hebben genomen. Die dag werd ook een workshop gegeven voor vrijwilligers en professionals uit de hele regio op het gebied van zorg en arbeidsmarkt. Ouderen e Het COC organiseerde bijeenkomsten voor LHBT ouderen. Deze ookZOsoos werd in 2014 al voor de 50 keer werd georganiseerd. De soos is bedoeld voor eenzame LHBT-senioren. Daarnaast werkte het COC aan LHBT-sensitiviteit en -deskundigheid bij zorgaanbieders. Ze gaven trainingen voor zorgprofessionals en organiseerden laagdrempelige voorlichtingsactiviteiten voor bewoners. Aan LHBT-vriendelijke instellingen werd de Roze Loper uitgereikt.

14

Regenboogplatform voor werkgevers In 2013 is van start gegaan met het concretiseren van de Regenboogplatform voor werkgevers. Helaas is dit niet in volle uitvoering gekomen. Dit had meerdere oorzaken; door de economische situatie hebben bedrijven anderen prioriteiten, input vanuit partners van de werkgroep bleef achter en prioriteitenverschuiving binnen de werkgroep LHBT.

MONITORING EN BORGING In 2012 is een start gemaakt met het inzichtelijk maken van alle monitoren. Dit zijn de EMOVO (jeugdmonitor), de veiligheidsmonitor (CBS) en de volwassen en ouderenmonitor (GGD). In bijna alle monitoren zijn enkele vragen over LHBT’s opgenomen. Eind 2012 kwam de jeugdmonitor uit. In Enschede is de score iets minder positief dan het landelijke gemiddelde. Wel is te zien dat ten opzichte van eerdere jaren [2003 en 2007] een positieve tendens is. In 2014 kwam de veiligheidsmonitor uit (zie ook bijlage 1 onderdeel veiligheid), er konden geen betrouwbare gegevens over Enschede verstrekt worden. In 2014 zijn voor alle monitoren extra vragen aangeleverd rond LHBT’s. De monitoren komen in 2015 en 2016 opnieuw uit.

FINANCIEEL Uitvoering projectplan COC Advies & begeleiding Overig* Totaal

2012 €10.000 €0 €3.463 €13.463

2013 €10.000 €6.000 €3.721 €19.721

2014 €10.000 €2.000 €4.816 €16.816

Eindtotaal

€50.000**

* zoals Coming Out Day, ludieke actie in de sport etc. ** €10.000 is als reservering voor 2015 meegenomen.

15

Bijlage 5 Samenvatting subsidieaanvragen 2015-2017 Samenvatting projectplan COC Twente – Achterhoek gekoppeld aan thema onderwijs, zorg & welzijn en maatschappelijke participatie/meedoen. Onderwijs ● Opstellen en uitvoeren van een plan van aanpak voor elke school in Enschede om het schoolklimaat structureel LHBTi-vriendelijker te maken. Op basis van adviesgesprekken met scholen zorgen we voor interventies als voorlichtingslessen, theatervoorstellingen, GSA’s en deskundigheidsbevordering van docenten en ander onderwijspersoneel. Interventies komen niet alleen van het COC, maar ook van andere organisaties. De behoefte van de school staat voorop. Tenslotte vragen we middelen voor de inhuur van capaciteit en expertise voor scholen en het COC. ● Voorlichting door ervaringsdeskundigen aan elke leerling in het voortgezet onderwijs in Enschede. ● Studiemiddagen voor docenten (2x per jaar, waarvan één specifiek voor het basisonderwijs). ● Samen met de scholen en de GGD via de E-MOVO en de adolescentengesprekken monitoren waar de knelpunten liggen op scholen en bij individuele leerlingen m.b.t. als het gaat om seksuele geaardheid en genderidentiteit. ● Een publieksactie per jaar, gekoppeld aan inhoudelijke aandacht op school (bijvoorbeeld tijdens Coming-Out Dag of Paarse Vrijdag). Belangrijk punt: de gemeente en het COC hebben met succes samengewerkt om seksuele diversiteit en genderdiversiteit op de Lokale Educatieve Agenda te krijgen, een gezamenlijke beleidsagenda voor jeugd en onderwijs die door scholen en de gemeente samen wordt opgesteld. Dit geeft naar verwachting een extra impuls aan de betrokkenheid van scholen. Zorg ● ● ● ●

Trainingen voor professionals in zorg en welzijn, inclusief medewerkers die de keukentafelgesprekken voeren (minimaal 2x per jaar) Bewustwordingsacties voor cliënten en medewerkers (minimaal 2x per jaar). Samen met de gemeente vinger aan de pols houden bij gecontracteerde zorgaanbieders of ze voldoen aan de LHBTi-deskundigheidseis die in de aanbestedingscriteria is opgenomen. Gesprekken met zorginstellingen om LHBTi-beleid te stimuleren, met – bij voorkeur – als resultaat het uitreiken van de Roze Loper.

Maatschappelijke participatie ● Versterken en in stand houden van de ookZOsoos voor LHBTi-senioren. ● Versterken en in stand houden van het Mercury Café voor LHBTi’ers met een verstandelijke beperking, een samenwerkingsverband tussen SHHT en het COC, op initiatief van MEE Twente. ● Oprichten van een transgendercafé in samenwerking met Transvisie Zorg. Hiervoor werken we graag samen met Alifa, GGD en zorginstellingen Ondersteuning gemeente ● Gemeente van advies en input voorzien om seksuele diversiteit en genderdiversiteit onderdeel te maken van de reguliere wettelijke gemeentetaken op het gebied van zorg & welzijn, onderwijs, werk & inkomen. Hierdoor worden de projectresultaten duurzame resultaten. ● Gesprekken voeren met omliggende gemeentes om ze te stimuleren LHBTi-beleid te voeren; samen met de gemeente een regionale LHBTiconferentie organiseren. Omliggende gemeentes betrekken is een subsidievoorwaarde vanuit het ministerie.

16

Samenvatting projectplan Coming Out Day door Artikel 1 Overijssel gekoppeld aan thema maatschappelijke participatie/meedoen (publieksactiviteit) Artikel 1 Overijssel wil in Enschede, samen met diverse partners, vorm blijven geven aan het beleid waardoor alle burgers zich thuis en veilig voelen in de stad en dat zij een eerlijke kans op participatie hebben om zo tolerantie van burgers met een andere seksuele geaardheid te bevorderen. In dit kader is door Artikel 1 Overijssel een plan opgesteld voor de uitvoering van de Coming Out Day op zaterdag 10 oktober 2015, de dag waarop jaarlijks ook internationaal aandacht wordt geschonken aan "het uit de kast komen". In 2014 is een aanzet is gegeven aan een opzet (in een groei model voor 3 tot 5 jaar), waarbij aandacht wordt gevestigd en gevraagd voor het onderwerp, zowel via lokale media als naar het winkelend publiek in de binnenstad. Het gehanteerde concept kan het beste worden omschreven als het aanbieden van een virtuele flyer.Het daarbij gebruikte middel waren een aantal flashmobs, gevat in het Flash-tival. Daarnaast zijn dwarsverbanden gezocht die hebben geresulteerd in deelname, maar ook perspectief bieden voor de komende editie(s). Coming Out Dag 2015 Artikel 1 Overijssel wil voor Coming Out Dag 2015 de initiator, inspirator en coördinator zijn. Samenwerking zien wij primair met het COC Twente-Achterhoek, en andere geïnteresseerden worden van harte uitgenodigd om kunnen zich aan te sluiten. Activiteiten voorafgaand aan Coming Out Dag zoeken & interesseren van participanten in het maatschappelijke werkveld, waarbij elke organisatie een eigen invulling geeft aan de te organiseren activiteit. Mogelijk te benaderen: • • • • • • • •

Debatcentrum Debat aan de Markt, thema: LHBT & culturen Concordia, thema: gay films Bibliotheek & Broekhuis, thema: LHBT & literatuur VUE Sport i.s.m. John Blankenstein Foundation, thema: homofobie in de sport TETEM, thema: flashmob lespakket tbv scholen De Roze Loper, thema: ouderenzorg en Roze 50-plussers Stichting Cinementaal

Organiseren in kader van Coming Out Dag activiteiten die zowel inhoudelijk als publicitair zijn in te zetten, mogelijk een artproject, een scholenproject en een videofilmcontest. Publieksactiviteit 10 oktober : Flash-tival & flitsoptredens op open podium i.s.m mogelijk DIE Dichters, ’t Bölke en Stonewall

17

Samenvatting van het PROJECT RESPECT &LHBT van Alifa gekoppeld aan thema zorg & welzijn en maatschappelijke participatie/meedoen. Doel: Korte termijn • Voorlichting en trainingsaanbod realiseren voor eigen professionals en de doelgroep • Deskundigheidsbevordering van eigen professionals op het terrein van LHBTI en signaleren van vooroordelen en discriminatie van LHBTI-ers • Bespreekbaar maken en vergroten acceptatie van seksuele diversiteit onder jongeren Langere termijn • Het vergroten van de veiligheid van LHBTI-ers in de stad, dus onder buurtbewoners, onder ouderen en nieuwkomers • Voorlichting en training aanbieden aan ketenpartners in de stad • Alle professionals die werkzaam zijn in Enschede tekenen een Regenboogcontract • Streven naar een samenwerking met het basisonderwijs en het voortgezet onderwijs om een doorlopende leerlijn Seksuele diversiteit te ontwikkelen in Enschede. Werkwijze: • Samenwerking met COC en andere relevante organisaties (o.a. John Blankenstein Foundation) om een voorlichtings- en trainingsaanbod te realiseren • Deskundigheidsbevordering voor alle professionals van Alifa • Inzet RESPECT-methodiek op ouders en jongeren • Regenboogcontract uitwerken en laten ondertekenen door professionals en jongeren die gebruik maken van de diensten van het jongerenwerk. Resultaat 2015-2017: Concrete resultaten: • Alle professionals van Alifa zijn getraind in het herkennen van LHBTI-problematiek en zijn in staat om een gerichte aanpak te voeren om problemen zoals vooroordelen en discriminatie tegen te gaan; • Alle professionals van Alifa ondertekenen een ‘Regenboog’ contract waarmee zij de acceptatie van LHBTI-ers intern en extern onderschrijven; • Alle professionals weten hoe signalen te herkennen van LHBTI-problematiek en zijn in staat om LHBTI-ers te begeleiden; • Seksuele diversiteit onder jongeren is bespreekbaar gemaakt onder ten minste 1 jongeren groep in elk stadsdeel; • Alle jongeren die willen deelnemen aan de activiteiten van het jongerenwerk ondertekenen een regenboogcontract. Bereik • Alle professionals van Alifa • Ten minste één groep jongeren in elk stadsdeel • Ouders van deelnemende jongeren

18