www.ungarn-in-berlin.de
2006. május/június 22. szám, ára: 2,00 euró
Magyar Egyesület Berlin e.V. Gergely András előadása a márciusi ünnepségen:
Az Óriás-hegységbe megyünk! Černy Dul környéke – télen
1848 és Közép-Európa A legismertebb nemzeti ünnep, a mindenki szívét megdobogtató évfordulós dátum számunkra, magyarok számára március 15-e. Nemcsak a magyar kisdiák, az óvodás is tud már valamit arról, hogy 1848-ban „harcoltak a magyar szabadságért”. Három nemzeti ünnepünk (március 15., augusztus 20., október 23.) közül ez a legismertebb, legelfogadottabb, legnépszerűbb. Nemzeti tudatunk egyik pillére 1848, amelyből „nem engedünk”. De miért nincs ilyen szép hagyománya, ismertsége 1848-nak másutt Közép-Európában, elsősorban Németországban? Ott is tanulnak róla, tudnak felőle annyit, hogy a frankfurti Pál-templomban összegyűlt egy német nemzetgyűlés, és kísérletet tett az egységes Németország megteremtésére. Netán azért fedte be német földön jobban a hallgatás 1848-at (a maguk 1848-át), mert az ő nagy kísérletük nem sikerült? – De hát a magyar szabadságharcot is leverték, végső soron a magyar forradalom sem volt „sikeres”! E feltűnő különbség okait másutt kell keresnünk, annál is inkább, mivel a két ország történeti tudatában megállapítható eltérések jóval nagyobbak annál, mint amit véletlenek, más, későbbi események és a spontán feledés más folyamatai előidézhetnének. (Folytatás a 8. oldalon)
Gyere, ha kirándulni van kedved! Emlékezetes volt a 2005-ös erdélyi út? Jó lenne ismét útra kelni? Vagy talán lemaradtál a korábbi egyesületi kirándulásainkról? Akkor itt az ideje bekapcsolódni! Az idei úticélunk június 22. és 25. között a csehországi Černy Dul, ahol igazán jól lehet pihenni, de kirándulni vagy az Egyesületet érintő minden témáról beszélgetni is. Jelentkezés sürgősen Rademacher Irénnél (tel. 925 52 05). Részvételi díj 36 euró/fő, ebben benne van a szállás és a reggeli, valamint a szállás összes mellékköltsége. Az utazási költségek is elviselhető keretek között maradnak, hiszen akinek nincs autója, biztosan akad helye más valakinek a kocsijában. Persze egy kis zsebpénzre azért szükség lesz… Lásd még a lap közepén az egyesületi programok alatt.
Felépül az új CHB Rég várt pillanat: 2006. március 9én a berlini Dorotheenstrasséban ünnepélyes keretek között lerakták az új Collegium Hungaricum alapkövét. A tervek szerint a magyar kultúrintézet épülő új otthonát 2007 végére, az „Ungarischer Akzent“ eseménysorozat záróakkordjaként avatják majd fel. (Lutz Lorenz német nyelvű tudósítása az idei ITB-ről: lásd a 4. oldalon. Lent: Dirk Hohwieler felvétele)
E számunk tartalmából: 1848 és Közép-Európa A magyarok és a németek közös sikere Egyesületi rendezvényeinkről Berlini programok Hírek – tudósítások – riportok Film – könyv – zene Új ízek Bözsike konyhájából
2006. május/június
2. oldal
A magyarok és a németek közös sikere Dr. Peisch Sándor berlini nagykövettel beszélget Hajba Ferenc A szimpátiatőkére és a Magyarországon már letelepedett világcégek eredményeire, tapasztalataira alapozva elsősorban a német kis- és középvállalatokat kell felfedezni, hazánkba csábítani – nyilatkozta Peisch Sándor, Magyarország berlini nagykövete a német fővárosban, ahol részt vett a TT Coupe világpremierjén. – Nagykövet úr, minek köszönhető, hogy a rendszerváltás után jelentős német tőke érkezett Magyarországra? – Volt egy kedvező pszichológiai kiindulópont: nevezetesen, hogy Magyarország nyitotta meg elsőként a határait a keletnémet menekültek előtt. Kialakult egy erős rokonszenv hazánk iránt, s erre a szimpátiatőkére lehetett építeni. Magyarországon is szeretik a németeket, ennek köszönhető, hogy például a német turisták töltik Magyarországon a legtöbb vendégéjszakát. – A gazdaság szigorú törvényei között is ilyen erőteljes hatása lehet a rokonszenvérzésnek? – Igen, de természetesen más, racionális előzmények is segítettek a német tőke letelepedésében. Tudjuk, hogy a magyar gazdaság, a magyar ipar német alapokra épült, a műszaki értelmiség – főleg a régi gárda – német példákon nőtt fel. Ezt az állapotot jó érzékkel használták ki a német társaságok. – A szakképzett munkaerő milyen szerepet játszott a tőkemozgásban? – Rendkívül fontos szerepet. Nem véletlenül került éppen Győrbe az Audi, a város jó logisztikai adottsága mellett az ott kialakult és átöröklődött munkakultúra, az egyetem által kibocsátott jó szakemberek vonzó klímát kínáltak ennek a világcégnek. Az eredmények pedig fényesen igazolták a döntés helyességét. – Milyen arányban van jelen most a német tőke Magyarországon? – A hazánkban beruházott tőke egyharmada Németországból származik. Itt vannak a legnagyobb német cégek, például a Siemens, a Deutsche Telekom, az Audi, az E-ON.
2005-ben a kétoldalú árucsereforgalom megközelítette a 28 milliárd eurót. Magyarország 14,3-14,4 milliárd euró értékben exportált, ami azt jelenti, hogy a magyar GDP 18-19 százaléka, tehát minden ötödik, hatodik magyar ember jövedelme itt termelődik ki. – Uniós csatlakozásunkkal nem veszítettük-e el vonzerőnket, hiszen az állami támogatások lehetősége jelentősen csökkent, a bérek pedig – a magyar munkavállalók számára örvendetesen – megindultak fölfelé. – Az uniós tagság biztonságot és garanciát jelent a külföldi kis- és középvállalatoknak is. Csatlakozásunk előtt főleg a nagy cégek, a multinacionális vállalatok jöttek Magyarországra. Most a kis- és középvállalatok is érdeklődnek. Ez pedig azért kedvező, mert a kapcsolatok fejlődésének számunkra éppen ez a meghatározott iránya. Őket kell felfedezni, Magyarországra csábítani. A beszállító német cégeket pedig arra kell ösztönözni, hogy a magyarokkal működjenek együtt. – Milyen hátszelet adnak ehhez a törekvéshez a politikai kapcsolatok, egybevág-e ez a szándék az új német kormány stratégiai elképzeléseivel? – Az új, Angela Merkel vezette német kormány programjába vette, hogy nagyobb figyelmet fordít az új kisés közepes nagyságú EU-tagországokra, így hazánkra is, mint elődje. Érdekes, hogy a korábbi kabinet – noha vörös és zöld volt a színe – más prioritásokat fogalmazott meg. Ez a tény bátorítja a német kis- és közepes vállalatokat a kapcsolatkeresésre. A jelenlegi magyar kormány – ellentétben több korábbival – ugyancsak felismerte, hogy ezt a német vállalkozói réteget kell megnyerni Magyarország számára. Támogatja ezt a miniszterelnök, jól jelzi a kormány szándékait az is, hogy Kóka János gazdasági miniszter az elmúlt néhány hónap alatt ötször járt Németországban. – Milyennek tartja a német-magyar gazdasági együttműködést szolgáló szakmai és a politikai marketinget?
Peisch Sándor nagykövet
– A politikai környezet adottságait csak a személyes találkozások alkalmával lehet kihasználni. És erősíteni kell a magyar politikai marketinget Németországban. A gazdasági jelenlét hatékonyságát növeli majd a külpiaci szervezet, a képviseleti hálózat átszervezése, a düsseldorfi főkonzulátus tervezett felállítása. A magyar szakmai marketing, a gazdasági jelenlét még nem eléggé erőteljes Németországban. De meg kell említenem azt is: óriási szerepe van a kultúrának a két ország közötti kapcsolatokban. Az, hogy Magyarországon német iskolák működnek, rendkívül sokat nyom a latba. A kulturális kapcsolatok erősítése érdekében nyitottuk meg Németországban a kulturális évadot. Bartók Béla születésének 125. évfordulója, valamint az 1956-os forradalom fél évszázados jubileuma köré szerveztük a programokat. – Kik a fő gazdasági konkurenseink Kelet-Európából? – Szinte mindenki. Egymásnak adják a kilincset Németországban a csehek, a szlovákok, a lengyelek, de még a románok is. A bolgárok pedig olyan idegenforgalmi ajánlattal jelentkeztek, amelynek Magyarország csak igen nívós gyógyturizmussal, gasztronómiával és wellness-szel lehet a versenytársa. – A német gazdaság sincs könnyű helyzetben, viszonylag sok embernek nincs munkája. Nem félő, hogy emiatt abban teszik érdekeltté a német cégeket, hogy saját hazájukban ruházzanak be? – Teljesen természetes módon van ilyen szándék. Ezért kell olyan területekben, együttműködésben gondolkodnunk, mely mindkét fél számára előnyös. Az Audi győri gyárával szemben azért nincs semmiféle ellenérzés Németország-
3. oldal
2006. május/június
Kedves Olvasó, lieber Leser! aber das Blatt gern in die Hand nehmen: Ab dieser Ausgabe fassen wir – wie bereits in zahlreichen Gesprächen angekündigt und versprochen – auf den vorletzten Seiten der jeweiligen Aus-
Hát, mondhatná a Tisztelt Olvasó a lapot kézbe véve, ez is késett a jelzett megjelenési időponthoz képest – még ha csak egy hetet is… Igaz, és ezért, valamint az összes ilyen jellegű múlt- és jövőbeli mulasztásért elnézést kérünk. Kis szerkesztőségi csapatunk munka mellett készíti a Híradót, szabad időben, azaz ha van éppen, mert ha nincs – késik. Így történt most is, amikor egy egész hétre kellett búcsút intenünk a billentyűzetnek, monitornak és társaiknak. Ismételten kérjük hát az érdeklődő fiatal és fiatalos tagokat: jelentkezzenek, szálljanak be a lapkészítésbe – nem azért mondjuk, de igen érdekes tevékenységet takar –, talán arra is készülvén, hogy egyszer majd, a nem is olyan távoli jövőben, átvegyék teljesen a szerkesztőségi feladatokat. An dieser Stelle wechseln wir im Editorial einmal die Sprache und wenden uns an diejenigen Leser, die gar kein Ungarisch verstehen,
gabe den Inhalt einiger ungarischsprachiger Artikel kurz zusammen. Oder auch länger, so bereits geschehen im Falle des Beitrages „Egy kupica fal“ von Regisseur und Autor Gábor Oláh, bei dem Peter Urban jun. eine gelungene Finger-
ban, mert a világcég magyarországi jelenléte nem vezetett a munkahelyek számának csökkenéséhez Németországban. Sőt, a gyár működése növelte a termék iránti keresletet, s a német üzemekben is lehetőséget adott a bővítésre. Tudjuk, hogy a fényezett karosszériát például Németországból szállítják Magyarországra a TT-k győri gyártásához. Az Audi tehát a német és a magyar gazdaság közös sikere. – Milyen földrajzi területeken és ágazatokban lát esélyt az együttműködés erősítésére? – A kiváló bajor és baden-württembergi kapcsolatok mellett ÉszakRajna–Wesztfáliában, Hamburg környékén, Alsó-Szászországban
látok jó lehetőségeket az együttműködésre. Az északi tartományokban sok roadshow-t szerveztünk, ezek igen sikeresnek bizonyultak. Ami pedig a kapcsolatok tartalmát illeti: elsősorban a tudás alapú partnerségben hiszek. Az autóipar mellett a repülőgépiparban is vannak lehetőségek. Nagy siker, hogy magyar cégek – német fővállalkozókkal együttműködve – beszállítanak az Airbus társaságnak. Jó együttműködési lehetőségek vannak a biotechnológiában, a gyógyszeriparban, a szoftverfejlesztésben, általában az elektronikában és a turizmusban. Hajba Ferenc interjúja (Népszabadság Online, 2006. április 19.)
übung in Sachen Übersetzung geliefert hat. Auch hier wieder unser Aufruf zur Mitarbeit: Sollte jemand Interesse haben, Artikel unseres Blattes vorab ganz oder teilweise ins Deutsche zu übertragen – wir lassen gern mit uns reden. Die Veröffentlichung kann dann im Blatt selbst oder auf der Homepage der Vereinigung erfolgen. Egy szót még az utolsó oldalon található Sudokuról. Ezt a rejtvényt
A szerkesztőség írja úgy kell megfejteni, hogy beírjuk az 1-től 9-ig terjedő számokat úgy, hogy mindegyikük minden sorban, minden oszlopban és minden 3x3 mezős kis négyzetben csak egyszer forduljon elő. Befejezésül – és ennyi, közreműködést sürgető kérés után – azért az igazság kedvéért köszönettel is tartozunk. Ez alkalommal Pompéry Judit tagtársunknak, aki az utóbbi egy-két évben szinte háziszerzővé előlépve látott el bennünket érdekesnél érdekesebb, helyenként humorosnál is humorosabb írásokkal. Köszönjük tehát szépen, és kérjük – nahát, már megint kérés! –, a jövőben is írjon szorgalmasan… Kellemes olvasást mindenkinek!
A Berlini Híradó 23. száma 2006. novemberben jelenik meg.
2006. május/június
Lutz Lorenz
4. oldal
„talent for entertaining“ Ungarn auf der weltgrößten Tourismusmesse in Berlin
Unter neuem Motto zeigte sich Ungarn auf der Internationalen Tourismusbörse im März 2006 in Berlin: In elegantem Schwarz gehalten, mit einem Bild der nächtlich illuminierten Kettenbrücke auf dem Cover, stand das ungarische „talent for entertaining“ im Mittelpunkt der diesjährigen Präsentation ungarischer Angebote im Tourismus. Nach wie vor stehe Ungarn hoch im Kurs, so Ágnes Kelecsényi, als stellvertretende Generaldirektorin des Ungarischen Tourismusamtes Budapest für das internationale Marketing verantwortlich, bei der viel beachteten Pressekonferenz in Berlin. Zwei Millionen mehr Besucher als im Vorjahr, insgesamt 38,6 Millionen, seien nach Ungarn gekommen. Aus dem Hauptmarkt Westeuropa rangiert Österreich mit 5,6 Millionen Einreisenden noch vor Deutschland mit 3,2 Millionen Ankünften. Auch Zuwachsraten aus Großbritannien mit 38,5 %, Norwegen mit 16,5 % oder der Türkei mit 11,2 % sprächen für die Attraktivität des Landes. Japanische Touristen kämen zu 29 % und chinesische zu 24 % häufiger nach Ungarn als im Jahr zuvor. Mit 8,4 Millionen Übernachtungen, davon in Budapest 6,5 Millionen, bringe das eine Zimmerauslastung in gewerblichen Betrieben von 48,2 %, dabei in der Fünf-Sterne-Kategorie von 64,8 und der Vier-Sterne-Kategorie ungarischer Hotels von fast 60 %. Stars werben für Ungarn Kelecsényi führte diese Erfolgsbilanz auf erfolgreiche Roadshows in den wichtigsten Quellmärkten, die konsequente Entwicklung der Internetangebote und die neue Imagekampagne „talent für entertainment“ zurück. Im letztgenannten Segment stellte die Tourismusexpertin besonders die Rolle populärer Ungarn als Botschafter für den Tourismus ihres Landes heraus, die auf riesigen Postern sowie Anzeigen in 21 Ländern erschienen seien. Im fußballeuphorischen
Deutschland sei es Nationalspieler Pál Dárdai, in anderen Metropolen „Miss Europa 2003“ Zsuzsanna Laky gewesen, die ungarisches Talent auf den Gebieten der Kunst, der Wissenschaft, des Sports und der Gastronomie beworben haben. Das „Goldene Buch“ Erstmals verfügen Touristiker weltweit über ein Handbuch für den marktführenden Bereich im ungarischen Tourismus, das „Talent für Gesundheit“. Ausgewählte Kurorte und -hotels mit ihren physiotherapeutischen Dienstleistungen und namentlich benannten Ansprechpartnern geben den Reiseveranstaltern die Möglichkeit, aus der Vielfalt gezielt auszuwählen. Informationen zur Antragstellung zu Auslandskuren, Preise und Handreichungen für Krankenkassen und Ärzte sind übersichtlich zusammengestellt. Nach Investitionen in Höhe von 452 Millionen Euro in den letzten drei Jahren stehen in Ungarn 300.000 Plätze für den Gesundheitstourismus zur Verfügung. Immerhin verbringen bereits ein Drittel aller Ungarnreisenden ihren Aufenthalt in einem Kur- oder Wellnesshotel. Mit einem neuen Büro in Berlin wird sich die bisherige Regionaldirek-
torin des Ungarischen Tourismusamtes für die Neuen Bundesländer, Csilla Mezősi, künftig ausschließlich um diese boomende Sparte des Ungarntourismus bemühen. Kulturakzente Geschickt nutzte das Ministerium für Nationales Kulturerbe die ITB zur offiziellen Eröffnung des Kulturjahres 2006 „Ungarischer Akzent“ in Deutschland. Im Anschluss an die Präsentation des Gesamtprogramms präsentierte sich das Brandenburger Tor in einem für die kulturverwöhnten Berliner einmaligen nächtlichen Lichtspiel. Ungarische Märchen, das Bartók-Gedenken, die Erinnerung an den 50. Jahrestag der ungarischen Revolution, darunter filmische Sichten auf den Aufstand aus ganz Osteuropa, die Geschichte des Bauhauses, ungarische kulinarische Spezialitäten und literarische Cafés oder das Freundschaftsspiel ungarischer und deutscher Schriftsteller im WM-Jahr 2006 prägen das Programm, an dessen krönendem Abschluss im nächsten Jahr die Eröffnung des neuen Collegium Hungaricum im Stadtzentrum Berlins stehen wird. Ebenso wie die Präsentation ungarischer Kultur in Deutschland wurden auf der Messe alle Möglichkeiten der potentiellen Kulturhauptstadt Pécs 2010 ansprechend offeriert. Auch das „Fest der Schäfer“ im UNESCO-Welt-
Grundsteinlegung für das neue Collegium Hungaricum Foto: Dirk Hohwieler
5. oldal
2006. május/június
Reportagen Nachrichten
Schlemmen in Ungarn „talent for entertaining“ stellt auch besonders die „köstliche Seite“ Ungarn in den Fokus. Gastronomische Events wie das „Ungarische Weindorf“ in acht ungarischen Städten, die „Pannonische Weinsitzung“ im Budapester Stadtwäldchen, das Internationale Gastroblues Festival, das Fest der Fischsuppe in Baja mit seinen 2.000 Feuerstellen unter freiem Himmel und einem mitternächtlichen Abschlussfeuerwerk oder die Weinwochen in Badacsony und Balatonfüred werden besonders beworben. Auf dem Messeempfang in der ungarischen Botschaft in Berlin, bei dem zugleich das Kulturjahr der „Ungarischen Akzente“ eingeläutet wurde und in Sichtweite des bis Mitternacht illuminierten Brandenburger Tores, erinnerte sich der brandenburgische Ministerpräsident Matthias Platzeck an einen Rückflug in einem leeren Flugzeug aus Budapest am 10. September 1989 nach Berlin. Er bedankte sich ausdrücklich bei den Ungarn wie den Polen, denen die heutige Entwicklung zu verdanken sei und von der insbesondere seine Generation profitiere. Im Rahmen der „Akzente“ lud Platzeck abschließend zu einem Symposium im Juni zum „Ungarn-Aufstand“ in seine Berliner Landesvertretung ein.
Berliner Kabarett-Theater in Budapest
Text und Bild: Dirk Hohwieler
kulturerbe Hortobágy, das „BalatonFestival“, der „Sommer auf der Kettenbrücke“, die Jazztage in Debrecen oder das Liszt-Festival in Sopron standen auf der Angebotspalette. Mit dem „Nike Budapest Halbmarathon“, dem Formel 1-Rennen auf dem Hungaroring oder dem Supermarathon Budapest-Wien stellten die ungarischen Tourismusanbieter auch sportliche Höhepunkte in den Mittelpunkt der Kampagne zu den Talenten Ungarns.
Nach zwei erfolgreichen Gastspielen im letzten Jahr in Budapest und bei den AUDI-Werken in Győr kam das Ensemble des wohl populärsten KabarettTheaters der Neuen Bundesländer am 4. und 5. April 2006 mit einer überarbeiteten Version der „Torschusspanik“ ins Budapester Merlin-Theater, um erneut sein Glück beim ungarischen Publikum zu versuchen. Die Auftritte fanden im Rahmen des „Kulturfrühling – Deutsche Kultur- und Bildungswochen in Ungarn 2006“ statt, der zum Ziel hatte, „neuen Schwung und neue Aufmerksamkeit für die deutsch-ungarischen Kulturbeziehungen zu erreichen“. Im neuen, seit kurzem unter der künstlerischen Leitung von Frank Lüdecke stehenden Programm geht es unter anderem um Kanzlerin Angela Merkel, die Fußball-Weltmeisterschaft, die ICH-AG sowie um Pisa-Misere, Rentner, Benzinpreise, Toll Collect und das Dosenpfand. Lüdecke vertritt die Auffassung, dass im Genre Kabarett die Botschaft fast ausschließlich über das Wort vermittelt wird. So hätten die erfolgreichen Vorstellungen des letzen Jahres erneut unter Beweis gestellt, dass nur ein sehr ausgewähltes Publikum sich für Kabarett interessiere und nicht jeder, der gerade mal Deutsch lernt, auch alles verstehen würde. So reservierten die Deutsche Botschaft und unterstützende ungarische Niederlassungen deutscher Unternehmen schon mal einen Großteil der Karten.
Um Kontakte zur ungarischen Kabarett-Szene wäre man im traditionsreichen Haus an der Berliner Friedrichstraße zwar ernsthaft bemüht, jedoch sei bislang der Erfolg ausgeblieben, so dass keine künstlerischen Kooperationspartner gefunden werden konnten. Schade eigentlich. Das dritte Gastspiel der „Distel“ in Budapest war – wie wir inzwischen wissen – erfolgreich. Das Programm jedenfalls können wir in Berlin jederzeit selbst besuchen, und einige von uns können dabei auch die Worte des künstlerischen Leiters überprüfen, wie gut man Kabarett auf Deutsch versteht, wenn man kein Deutscher ist. Apropos Kabarettbesuch: Einen solchen hat unsere Vereinigung in naher Zukunft tatsächlich vor, wenn auch an einem anderen Ort (siehe Seite 18). -tz
2006. május/június
6. oldal
A Frauenkirche – Európa egyik legszebb temploma Észak Firenzéjének esztelen elpusztítása a második világháború utolsó fázisának egyik legszomorúbb eseménye volt. Budapesten aznap, 1945. február 13-án csitultak el a fegyverek, amikor három fázisban brit és amerikai bombák hullottak a hadiiparral nem rendelkező Drezdára. Mintegy 35 ezren – német civilek és külföldi foglyok – pusztultak el néhány óra leforgása alatt a barokk metropolisban. Személyesen – kissrácként – negyedszázaddal a szövetségesek légitámadását követően csavarogtam először Drezda utcáin. Az NDK akkori második legnagyobb településén szembeszökően sok volt a rokkant és a romos épület. A szász város legismertebb szimbóluma, a „kövér Madam”-nak becézett, 18. századi Frauenkirche is a bombazápor áldozatává lett, álomszép kupolája két nappal az első találatokat követően omlott össze. Bő hat évtized telt el Drezda krónikájának legsötétebb korszaka óta. Az ulbrichti, honeckeri időket háborúellenes emlékműként vészelte át az egyházi kőhalmaz. Ha születtek is tervek a Német Demokratikus Köztársaságban a hajdan 3500 ülőhelyes, monumentális Miasszonyunk templom rekonstrukciójára, az antiklerikális berlini rezsim inkább lakás- és laktanyaépítéssel
volt elfoglalva, no meg 1961-ben felhúzta a régi német fővárost 1989ig kettészelő falat. A Frauenkirche csupán az újraegyesítés után ébredhetett fel Csipkerózsika-álmából: az 1994-ben bejegyzett alapítvány létrejöttéig kevesen kötöttek volna fogadást arra, hogy a legelső misének 1734-ben otthont adó templomban valaha is megint istentiszteletet tartanak majd. Országos, sőt nemzetközi gyűjtés indult – nem várt sikerrel! Heinz Wissenbach, az alapítvány pénzügyi igazgatója a 2005 végén újból megnyílt csodálatos, óriás kupolás építmény végső „árát” 180 millió euróra teszi: a romeltakarítás és adók nélkül 131 milliós nettó költségből kereken 100
Omega in Berlin!
millió euró származott bel- és külhoni adományokból. A 20 ezer tonnányi (!) kőfelület egyharmada a háborús romhalmazból került ki, megtisztításuk maga is több milliót emésztett fel. Az eredmény lenyűgöző! A már 1996-ban reaktivált, 244 ősrégi sírhelyet befogadó altemplomban 340 ülőhely van, míg a freskókban gazdag földszinti főcsarnokban és további három emeleten közel 1900 ember hallgathatja, láthatja az istentiszteletet. A vadonatúj orgona – és a harang – a szakértők szerint minden akusztikus igényt kielégít. Drezda óvárosában már a gigászi építkezés ideje alatt megpezsdült az élet, s amióta pár hete megnyílt a Frauenkirche, már sok tízezren tekintették meg belülről is. A 2006-ban 800. születésnapját köszöntő város és lokálpatrióta lakói – no meg a turisták – aligha kaphattak volna szebb karácsonyi és újévi ajándékot, mint hogy holtából feltámasztották szeretett „kövér Madam”-jukat. -si
Nach ihrem erfolgreichen Deutschland-Comeback im Juni 2005 (Berlini Híradó berichtete) in Landsberg kommt OMEGA im Rahmen der „Red Star-Europa Tour“ - ein Jahr vor dem 45 jährigen Bandjubiläum - am 7. Oktober 2006 für ein Konzert ins Berliner Tempodrom. In den 70er und 80er Jahren gastierte die ungarische Kultband mehrmals erfolgreich in beiden Teilen Berlins. Besonders die letzten zwei OpenAir Konzerte im Kulturpark Plänterwald, als die Band ohne Bühnenüberdachung dem strömenden Regen trotzte und die 35.000 begeisterten Fans unter ihren Regenschirmen standhielten, sind unvergesslich geblieben. Jetzt kehrt die Band zu einem in der ehemaligen DDR geschichtsträchtigen Datum ins vereinte Berlin zurück, die Fans aus Ost und West können erstmals gemeinsam OMEGA in Berlin erleben und die Band wird den ersten Auftritt im ehemaligen Westteil der Stadt – ohne Passkontrolle – am "Checkpoint Charly" haben. Foto oben links: Bei einem Auftritt 2004 Unten links: Das Plakat für das Konzert im Tempodrom Unten rechts: In die Jahre gekommene Omega-Fans
7. oldal
Buldózerek a bulváron
A jubileumi cikkírók idén kedvükre válogathatnak a Spree-parti kerek évfordulók között. Két évszázada, hogy Napóleon elfoglalta Berlint, s 160 esztendeje alakult meg a város
2006. május/június A metamorfózis ma is tart, így pechük van az ezekben a hónapokban a német fővárosba látogató turistáknak. A földalatti-építés, közműfektetés, parkosítás meg a 2006-os futball VB-re való készülődés miatt a hajdani korzózó dámák helyett sörhasú aszfaltozó brigádokkal találkozhatnak csak a „hársfák alatt” Berlin vendégei. A suhanó fiákerek, majd luxus limuzinok romantikáját mára lomha, ám zajos buldózerek váltották fel. Nincs miért irigyelni a Brandenburgi kapuval szomszédos – 2001. szeptember 11-én (!) felavatott – nagykövetségünk, konzulátusunk munkatársait a 76. szám alatt: Amikor majd elvonultak a buldózerek…
160. évforduló Ha már cikkünk nyomán szóba került a téma, hadd karoljuk fel ezen a helyen: 160 évvel ezelőtt alakult meg Berlinben az első Magyar Egyesület, az első olyan egyesület a városban, amelyet külföldiek alapítottak, 2 évvel az 1948-as forradalom előtt! A történelem sok viszontagságát megélt egyesület és utódszervezetei megérnének egy hosszabb tanulmányt. Napjainkban a Berlini Magyar Kolónia – az elmúlt 60 év berlini eseményei miatt is – vállalja fel elsősorban ennek az 1846-os szervezetnek a hagyományait. Így hát ezúton gratulálunk a szép kerek évfordulóhoz! Egyben engedtessék meg a kérdés: Tervez a Kolónia az idén megemlékezést ebből az alkalomból? A szerkesztőség első Magyar Egyesülete. A most nyáron labdarúgó világbajnokságnak otthont adó metropolis 1936-ban olimpia házigazdája lehetett… S eközben az Unter den Linden rengeteget változott.
egyelőre fuccs a szép panorámának. Diplomáciai képviseletünkkel átellenben az elegáns Adlon Hotel forgalma is megsínyli a gigantikus építkezést, ráadásul szomszéd-
ságában az USA új külügyi képviselete is születőben van. A tavaly elkészült Holokauszt-emlékmű és a betontömbökkel elbarikádozott brit követség közé beékelt, sokcsillagos szálló kapuján kisétálókra nem
kamerás paparazzik hada, hanem poros – egykor porosz – bulvár vár. Pillantsunk hát inkább a múltba! A „hársak alatt” eredetileg, a 17. század derekán, a közeli erdőkbe vezető kocsiútnak készült az Unter den Linden nyomvonala. A pompát kedvelő II. Frigyes mérnökei alakították ki a polgári „Linden” sugárút arculatát: még napjainkban is ez a metropolis leghíresebb promenádja, melyen több „Nagy” Frigyeskorabeli építészeti remekmű áll. Meg kávézók, autószalonok, középületek, s a bankkal kombinált, 1997-ben megnyílt német Guggenheim Museum. A sürgős renoválásra váró hajdani Királyi Opera anno rekord gyorsasággal, 1741-43 között épült fel, s mindmáig Deutsche Staatsoperként, állami operaházként, az európai zenei élet egyik központja. A másfél kilométeres Unter den Linden túloldalán 240 éve készült el az a palota, amely később a Humboldt Egyetem főszárnya lett. A felvilágosodás térnyerésekor pezsgő élet folyt a közel 60 méter széles bulváron, ám turisták helyett fess francia katonák tarkították a városképet: Bonaparte Napóleon 1806-ban foglalta el a települést. A császár Waterloo-ja után olyan kiváló építészek, mint Schinkel, Jahn, Rauch és Lenné láttak hozzá a modern Berlin megálmodásához, mely a 20. századra a Föld negyedik legnagyobb városává nőtte ki magát. A 4,5 milliós multikulti metropolis aztán a náci diktatúra központjává sötétedett, amit az 1936-os derűshorogkeresztes olimpia lángja sem feledtethetett. 1945-ben úgy tűnt, hogy menthetetlenül elpusztult az Unter den Linden, ami a fal 1961es felhúzásával KeletBerlin sokáig romos presztízs bulvárja lett. Volt is itt öröm-party a „Mauer” 1989 novemberi megrepedésekor. A történelem viharai által megtépázott hársfás sugárút megérdemli, hogy értő kezek újjá varázsolják. Mogyorósi Géza
2006. május/június
Március 17-én került megrendezésre szép számú közönség előtt a berlini Collegium Hungaricum mozitermében az idei márciusi ünnepség. A méltó megemlékezést Masát András professzor, a CHB igazgatója nyitotta meg, majd Dr. Gergely András történész igen érdekfeszítő ünnepi előadása következett. Az előadó sok helyütt újszerű, de mindenképpen figyelemreméltó megközelítése arra késztette szerkesztőségünket, hogy az írásos változat közzétételére engedélyt kérjünk a szerzőtől. Köszönjük, hogy megadta. Az ünnepi est, amely most is a CHB és a berlini magyar egyesületek szervezésében és a magyar nagykövetség támogatásával zajlott le, Szűcs Dea és Murvai Márta hegedűjátéka után a Himnusz eléneklésével fejeződött be. Hiszen mégiscsak meglepő, hogy ha egy németet megkérdezünk arról, hogy minek az évfordulója van (lenne) március 18-án (amely a berlini forradalom kitörésének napja), rendszerint fogalma sincs arról, hogy mi is történt ekkor a német történelemben. A berlini Brandenburgi kapu előtti teret „Március 18-a térnek” nevezték el, de a bőségesen elhelyezett információs táblák dacára sem tudják sem a berliniek, sem az odalátogató németek, melyik esztendő március tizennyolcadikájára emlékeztet a tér. A német újraegyesülés alkalmával, amikor új, közös nemzeti ünnepet kerestek, derék német értelmiségiek március 18-át javasolták – hiszen az 1848-as forradalom egész Németországot áthatotta s mindenképpen vállalható tradíció –, s az indítványt teljes értetlenség fogadta. Ha az okokat keressük, amelyek ezt a magyar-német különbséget magyarázzák, akkor elsőként nem magának a magyar és a német 1848as forradalomnak a sajátosságait kell számba vennünk. Az egész 1848 és a 21. század közötti időszakot kell szemügyre vennünk: itt mutatkoznak olyan nagy eltérések,
8. oldal amelyekhez viszonyítva maguknak az 1848-as eseményeknek a különbségei már nem is annyira fontosak. Németországban egészen 1918-ig alig-alig engedték az emlékezést 1848-ra. A hivatalos kultusz az 1871-es birodalomalapítókat, Bismarckot és I. Vilmos császárt ünnepelte. Hogy érdemeiket jobban kiemeljék, a korszak hivatalos történetírói a valóságosnál is kudarcosabbnak ábrázolták 1848-at. A
életében csaknem valamennyi politikai erő elutasította az abszolutizmust, tehát érdekükben is állott, hogy titokban (s ha lehet, nyíltan) ápolják 1848 emlékét. Az 1867-es kiegyezéssel szabaddá vált az ünneplés, de nem vált hivatalossá. Ferenc József császárkirály számára ez a nap, mint nemzeti ünnep, nem volt elfogadható. Az iskolákban (főleg a nemállami iskolákban, s ez volt a
A magyar 1848-as forradalom – közép-európai összefüggésben (Folytatás az 1. oldalról) századközépi forradalmat lényegében csak a német szociáldemokrata munkásmozgalom vállalta fel, de ők sem ünnepelhettek szabadon. Az emlékezések színhelye – mint Bécsben, Budapesten is – Berlinben is a temető lett, ahova az 1848-ban elesettek sírjaira koszorúkat vittek, emlékbeszédeket tartottak. De a temető bejáratánál ott állt egy rendőr – egy nagy ollóval. Az egyenruhás a temetőbe bevinni szándékozott koszorúk szalagjait elolvasta, és amelyiknek szövege nem tetszett neki, azt egyszerűen levágta. Ez a példátlan „ollócenzúra” szemléletes példája annak, milyen erőfeszítéseket tett a porosznémet hatalom, hogy egy tradíció kialakulását megakadályozza. Magyarországon a hagyomány kialakítása rögtön a forradalom után megkezdődött. Petőfi naplójegyzeteit mielőbb publikálta, versei dicsőítették az ezen a napon történteket. Marczius 15-e címmel néhány nappal az események után már újság jelent meg Pesten. Az első évfordulóról, 1849-ben, Debrecenben, az akkori fővárosban, megemlékeztek. Az abszolutizmus éveiben persze tiltották a nyilvános ünneplést, de a rendszer meggyengülése idején, 1860-ban, az évforduló alkalmával már hatalmas tömegdemonstrációra került sor Pesten. Az ország belpolitikai
többség) azonban szép ünnepségeket tartottak, s az egész országban felkeresték a nemzeti emlékhelyeket, megkoszorúzták a honvédsírokat. A 19. század végén Petőfi Pest belvárosi szobra, majd a 20. század elején Kossuth mauzóleuma volt a központi ünnepségek színhelye. Az egész nemzet ünnepelt? Korántsem. Hiányzott a kormány, a hivatalosság – de érdekes módon Magyarországon tüntetően távol maradt a szociáldemokrata munkásság, amely 1848-at „az urak dolgának” tartotta, amelyhez a szervezett munkásságnak semmi köze. (Figyelemre méltó az ellentét az osztrák és a német szociáldemokráciával, amelyeket pedig minden másban példaképüknek tartottak.) Az 1918-as összeomlás után nem voltak többé Habsburgok, Magyarország pedig, ha megcsonkítva is, de függetlenné vált. A „hivatalos” ünneplésnek nem volt akadálya többé, sőt a berendezkedő ellenforradalmi Magyarország igyekezett megtalálni a maga ünneprendszerét, s erre a népszerű 1848-as hagyomány mindennél alkalmasabb volt. 1926-ban hivatalos („piros betűs”) nemzeti ünnep lett március tizenötödike, végre Kossuth Lajos is szobrot kapott a parlament előtti téren. (A szobrot 1952-ben egy másik alkotással cserélték fel.) Az ünnep azután
9. oldal 1950-ben kikerült a piros betűs naptári napok közül, s csak 1989ben került vissza – de az utóbbi évtizedek magyarországi ünneptörténete sokkal ismertebb annál, hogysem azok ismertetésébe bocsátkozzunk. De 1956-ot nem hagyhatjuk említés nélkül. Közismert tény, hogy 1956 októberében a tüntetők hasonlítani próbáltak 1848 márciusának hőseihez, amit megkönnyített, hogy a márciusi tizenkét pont követelései jórészt még mindig aktuálisak voltak. A német és a magyar 1848-as hagyománynak azonban feltárhatjuk mélyebb különbségeit is. Említettük már, hogy 1848-49-ben sem a németeknek, sem a magyaroknak „nem sikerült” a forradalom – de micsoda különbségekkel! Németországban ugyanis – ismert a tény, de nem árt most hangsúlyozni – nem került sor külső beavatkozásra, katonai intervencióra – sem a franciák, sem az oroszok, sem mások nem vonultak be az országba, hogy a forradalmat leverjék, s a nemzeti egységet, a demokratikus átalakulást meghiúsítsák. Tehát csak maguk a németek tehettek arról, ha céljaik 1848-49 során meghiúsultak! (A külpolitikai tényezők nyilvánvalóan jelentős szerepétől persze nem lehetne eltekinteni, de az egységesülő Németország mérete, gazdasági, politikai, katonai ereje azok semlegesítését lehetővé tette volna.) Németországban tehát 1848 vállalásával egyszersmind a kudarc okait feltáró nemzeti önvizsgálatnak kellett volna együtt járnia – hiszen nem lehetett a németeken kívüli bűnbakot keresni és találni. S ez az önkritikus vizsgálat nemcsak jórészt elmaradt (amennyiben nem maradt el, német vonatkozásban is jórészt emigrációjuk végezte el), hanem megtörténte esetén is olyan belső vitákkal járt volna együtt, amelyek a közös, „nemzeti” tradíció kialakítását nagyon megnehezítették volna. Magyarországon a tradíció alakítása szempontjából a helyzet jóval egyszerűbb volt. Öncsalás, mítoszképzés nélkül lehetett állítani, s a mítoszrombolásra hivatott magyar
2006. május/június történetírás is máig állítja, hogy az orosz intervenció, az akkori világ legerősebb hadseregének beavatkozása nélkül a magyar forradalom és szabadságharc konszolidálhatta, stabilizálhatta volna magát, más szóval: győzött volna. A magyar nemzet tehát jól teljesített, társadalmi, katonai, politikai értelemben egyaránt 1848-49 során. Bár akadtak „muszkavezetők”, a nemzeti egység azokban az években csakugyan megteremtődött, és a győzelem a további történeti fejlődés kedvezőbb perspektíváit nyitotta volna meg. (Sőt, zárójelben említjük, hogy 1848 felértékelése olyan túlzó mértéket is elért a magyar közgondolkodásban, amely szerint még az orosz sereget is legyőzhettük volna, ha nincs belső árulás és áruló – röviden: Görgey Artúr az oka annak, hogy a szabadságharcot elveszítettük. Felesleges mondanom, hogy Görgey nem volt áruló, és ha voltak hadvezetési, politikai hibák, azok semmilyen lényeges szerepet nem játszottak a szabadságharc vereségében. Erre a mítoszra, Görgey árulására, azért volt bizonyos mértékig szükség, hogy erőt adjon az abszolutizmusellenes küzdelemben: erősítette a hitet, hogy a szabadságharc sikerrel megismételhető.) 1848 március 15-éből (Magyarország) és március 18-ából (Németország) kiindulva összehasonlítottunk, ha mégoly vázlatosan is, két eseménysort és két emlékezéstörténetet. De nem tettük fel az igazán fontos kérdést, amelyet a német Gretchenfragénak nevez: mi van a két eseménysor egyidejűségével? Nagyon ritka a történelemben, hogy szinte teljes egyidejűséggel menjen végbe egy történelmi eseménysor, ahol a politikai célok, tömegmozgalmak, parlamenti küzdelmek meglepő hasonlóságot mutatnak. Itt egy történeti rejtéllyel állunk szemben, hiszen nemcsak a magyar és a német, hanem a francia, az itáliai, a dán, a cseh, az osztrák, a román forradalom is ugyanebben az időben, a „népek tavaszán”, 1848 márciusában tört ki. (Ráadásul Németországban, Itáliában több
forradalmi központtal számolhatunk!) Mi ennek az egyidejűségnek az oka? Annál is meglepőbb eseménysor ez, mivel az európai történelemben sem korábban, sem azóta nem került sor olyan forradalmi hullámra, amely végigsöpört csaknem egész Európán! (Még az első világháború utáni forradalmakat szokták említeni, de azok csak a vesztes országokban törtek ki.) A maga korában rendkívüli, s azóta is egyszerinek bizonyuló eseménysorra már egykorúan keresgéltek magyarázatokat. A „reakciós”, mondjuk így, a metternich-i értelmezés szerint nem véletlenről van szó, hanem arról, hogy a liberális-radikális-forradalmi erők már a márciust megelőző időkben (németül: a Vormärz-ben) titkos összeesküvő hálózatot építettek ki, és tudatos munkájuk eredményeképpen ők robbantották ki egyidejűleg a forradalmat Európában, hogy az általában vett „társadalmi rendet” megdöntsék. A forradalmak egyidejűsége eszerint magától értetődő (és a hatalom oldaláról főként a gyengén működő titkosszolgálatok számlája írandó). „Logikus” volt ez a magyarázat, de tegyük hozzá: már egykorúan sem kapott hitelt, és azóta sem sikerült rá bizonyítékot találni. Nem néhány forradalmár vágyaiban, hanem Európa akkori helyzetében kell keresnünk a magyarázatot. Egész Európában voltak olyan egyezések, olyan feszültségek, amelyek érthetővé teszik, hogy forradalmi hullám alakult ki. A forradalmak először is nem voltak teljesen egyidejűek. Szicíliától eltekintve a párizsi februári forradalom volt az első, ezután KözépNémetország, majd Bécs és PestBuda, végül Észak-Itália és Berlin következett. A „hullám” viharos gyorsaságú terjedését pedig a hírtávolságok ekkor bekövetkezett gyors csökkenése magyarázza: a vasút és a távíró révén Európa országai közelebb kerültek egymáshoz. Ami közös volt az akkori Európában: az éhség és a válság. 1847-től egész Európa éhezett. Nyugaton, ahol már néptáplálékká vált a burgonya (a városok élelemel-
2006. május/június
10. oldal
A magyar 1848-as forradalom – közép-európai összefüggésben (Folytatás a 9. oldalról) látása ezen alapult), a burgonyavész teremtett élelemhiányt. Európa többi részében pedig a katasztrofális időjárást rossz gabonatermések követték, a gabona ára felszökött, a városokban a kenyér, az alapvető néptáplálék, megfizethetetlenné vált. Az éhező emberek megrohamozták a pékségeket, oda őrségeket kellett állítani. A kontinensen általános válsághangulat lett úrrá: a régi rend nem képes megoldani a legalapvetőbb társadalmi problémákat. Ha nem változtatnak azonnal – kerekedett felül az óvatosabb középosztálybelieknél is a nézet – az egész európai civilizáció összeomlik. A veszélyérzet mindenkit áthatott. Amikor 1847 végén Svájcban polgárháború tört ki (a köztársaság föderatív-konzervatív és centralizáló-liberális hívei között), mindenki annak továbbterjedésétől tartott. Metternich nagy aggodalommal, Petőfi nagy reményekkel nézett a bekövetkező 1848-as esztendő elé. Itália már régóta forrongott: délen a Bourbonok abszolutizmusa vált elviselhetetlenné, északon a Habsburg uralom állt útjába a nemzeti törekvéseknek. A félsziget gazdasági élete jószerével megbénult. Az éhség által kiélezett válság persze országonként más formákat öltött. Franciaországban az általános választójogért folyt a küzdelem, és megjelentek már a munkásság szociális (a társadalmat átalakítani kívánó) törekvései. Németország harminchat államában tartományonként más volt a helyzet, de közös volt az egység iránti vágy. Magyarországon, s az egész Habsburg Birodalomban a „nyugati” típusú társadalmi átalakulás, a jobbágyfelszabadítás került napirendre. A „népek tavasza” a kontinens két szélső, és tegyük hozzá, legerősebb hatalmától, Oroszországtól és
Nagy-Britanniától eltekintve, mindenütt megdöntötte a régi rendet (amely, hozzátehetjük, régi formájában nem is tért többé vissza). A nagy külpolitikai átalakulás nyomán, amely szétzilálta a szövetségi rendszereket, a „szent szövetséget”, és minden nagyhatalmat önmagára utalt, nagy esélyek nyíltak a jelzett, országonként különböző társadalmi problémák megoldására. (Svájcot például éppen a bekövetkezett forradalmak mentették meg a nagyhatalmak intervenciójától.) Volt, ahol a feladatok megoldása sikerült; volt, ahol nem. Mi volt e különbségek oka? – Térjünk vissza Németországhoz és Magyarországhoz. Történelmi távlatból látunk egy kudarcos frankfurti német nemzetgyűlést, amely 1849 tavaszán eredmény nélkül oszlott szét (végeredményben szétkergették), és mindjárt a korszak elején, 1848 áprilisában, ott van a sikeres pozsonyi magyar országgyűlés, amely végrehajtotta a társadalmi és politikai átalakulást. Más taktikát követtek volna e két országban az uralkodó körök, az uralkodók? Aligha. A leghatalmasabb német uralkodó, IV. Frigyes Vilmos porosz király éppúgy ingadozott, hezitált, hol engedett, hol merevnek bizonyult, mint az uralkodásra képtelen Ferdinánd osztrák császár és magyar király. A német és a magyar fejlettség volt különböző? Persze, hogy eltérő volt, de akkor éppen fordítva, német sikert és magyar kudarcot kellett volna hogy eredményezzen 1848-49 eseménysora. Német földön már sokfelé volt gyáripar, éleződtek a proletariátus és a burzsoázia ellentétei, de a keleti részeken még napirenden volt a jobbágyfelszabadítás. Északon inkább a szabadke-
reskedelem, délen inkább a védvámok hívei voltak többségben, megint csak a gazdasági lehetőségek által meghatározottan. Tehát a fejlettebb gazdaság, az érdekeiben összetettebb társadalom éppenséggel megnehezítette egy egységes, össznemzeti program kialakítását. Magyarországon viszont az agrárszférában találjuk a lakosság legalább nyolcvan százalékát, a jószerével egyetlen alapvető társadalmi kérdés ezért a jobbágyfelszabadítás, amelynek programját, az érdekegyesítés politikáját, már 1848 előtt kidolgozták. Közép-Európa mindkét részén fontos hatalmi tényező volt a hadsereg, amely német területeken az uralkodók irányítása alatt maradt a forradalom után is, Magyarországon viszont az áprilisi törvények nyomán sikerült a hadsereget a forradalmi kormány alá rendelni. Az adott politikai helyzet, a német sokállami széttagoltság és a magyar központosított államélet (ahol csak az unió Erdéllyel volt e téren megoldandó feladat) már több figyelmet érdemel. Nem hagyhatjuk figyelmen kívül az előzményeket, a korábban történteket sem. Magyarországon 1830-tól kezdve erőteljes reformmozgalom bontakozott ki, amely programot adott, tábort szervezett, a korábbi országgyűléseken bizonyos sikereket is elért. 1846-47-ben pedig Magyarországon alakultak meg Közép-Európa első modern politikai pártjai, a Konzervatív Párt, majd az Ellenzéki Párt. A szervezett, programmal rendelkező magyar ellenzék ki tudta használni az európai átalakulás kínálta alkalmakat. Németországban is voltak a magyar reformmozgalommal párhuzamba állítható politikai szerveződések. Német földön azonban az egyes kisebb tartományokban – ahol volt, azok parlamentjeiben – működött ez az ellenzék, és hiányzott az össznémet szintű szerveződés, nem utolsósorban azért, mert a tartományokban elért sikerek után
11. oldal gondoltak csak arra, hogy egész Németországot egyesítik: a tartományokon keresztül történő „hosszú menetelés” volt a Vormärz-ben kialakított német politikai stratégia. A forradalmak mintegy megelőzték, s így nem eléggé felkészült helyzetben találták a német ellenzékiliberális politikát. Párhuzamokat és különbségeket említettünk eddig – de ezek a párhuzamosok azért találkoztak is. Nevezetesen: a német és a magyar forradalom között kölcsönhatásokat is megállapíthatunk. Nem külön-külön, magukba zárt forradalmakról van itt szó, még akkor sem, ha a megoldásra váró problémák különböztek is. A legfontosabb kapcsot a német egység ügye teremtette meg. Közismert, hogy a német egységnek volt egy nagynémet variánsa, amely az összes német tartományt (vagyis az osztrák területeket, ideértve a történelmileg Németországhoz tartozó Csehországot is, amelyet ugyan többségében csehek laktak) akarta egy államban (császárságban vagy köztársaságban) egyesíteni, és volt egy kisnémet variánsa, amely a Habsburg Birodalom etnikailag vagy történetileg német területeit is kizárta volna onnan. Kevéssé ismert, hogy 1848-ban, a frankfurti Pál-templomban, ahol a német alkotmányozó nemzetgyűlés egybegyűlt, mindenki – mindegyik párt és mindegyik képviselő, az osztrákok is – nagynémet egységet akart. (A kisnémet egység gondolata csak 1849-ben bukkant föl először!) Ennek a nagynémet egységnek volt két variánsa: az egyik szerint csak laza föderációra van szükség, ahol az egyes német államok megőrzik önállóságukat. Ebben az esetben a Habsburg Birodalom fennmaradhat, mert laza szálakkal éppúgy kapcsolódhat az egységesülő Németországhoz, mint ún. „nem-német” területeihez, Magyarországhoz, Galíciához, Dalmáciához. A másik, végül többséget kapott elképzelés centralizált Németországot óhajtott (persze itt is két táborra oszlottak a császárság és a köztársaság hívei), ami azt jelentette volna, hogy a Habsburg
2006. május/június Birodalom lényegében megszűnik, vagy legalábbis csak német tartományai nélkül állhat fenn tovább, mivel azok (kb. a mai Ausztria, azután Csehország) csatlakoznak a német egységhez. Végül az alkotmány lassan készülő tervezetében Frankfurtban 1848 októberében ez az álláspont győzedelmeskedett. Ez messze ható következményekkel járt (járt volna) Magyarországra nézve. Ha létrejön a centralizált nagynémet egység, akkor Bécs egyszerűen megszűnik mint hatalmi központ a Habsburg Birodalomban – határszéli német kisvárossá válik. Ebben az esetben pedig a térség szervező központja csak Pest-Buda lehet, Magyarországnak már fővárosa, de központja lehet a német egységből kimaradó, amúgy is Magyarországot övező területeknek: Galíciának, Horvátországnak, Dalmáciának. Így a Habsburg Birodalom helyén egy új, jellegében, középpontjában magyar középhatalom keletkezik, amely a balkáni térségben is befolyást gyakorolhat. Ez a perspektíva volt a Batthyánykormány ún. „nagymagyar” koncepciója, ez ígért új stabilitást az átalakuló térség számára. Mindez elsősorban a német fejlődéstől függött, amelyre – méretei folytán – Magyarországnak értelemszerűen csekélyebb lehetett a befolyása, mint mondjuk Oroszországnak és Angliának, amelyek nem rokonszenveztek egy új, velük hatalmi potenciálban egyenlő német hatalommal – de nem is gondoltak azért intervencióra, hogy meggátolják létrejöttét. Magyarország a maga részéről annyit tehetett, hogy felmutatta ezt a perspektívát. A Batthyány-kormány követeket küldött Frankfurtba (előbb a nemzetgyűléshez, majd a létrejövő német kormányhoz), és kereskedelmi-politikai-katonai szövetségkötést ajánlott fel Németországnak. Magyarország katonailag-hatalmilag nem lehetett teljesen egyenrangú partner, de tényező azért lehetett: hiszen ekkoriban például Poroszország lakossága és Magyarország lakossága lélekszámban közel állt egymáshoz (tizenöt, ill. tizenhárom millió), s a
katonai teljesítőképesség ekkor még nem annyira a gazdaságtól, mint inkább a hadrafogható férfiak számától függött. A szövetségkeresésnek, a magyar szövetségkötési ajánlatnak természetesen oroszellenes éle volt, hiszen a térség újjárendezését onnan fenyegette veszély. Az orosz intervenció éppúgy félelem tárgya volt a németeknél, mint a magyaroknál. A szövetségkeresésből nem lett szövetségkötés – éspedig azért nem, mivel a német egység meghiúsult. (Ennek okaival itt nem foglalkozhatunk, de a magunk részéről azokhoz a történetírói álláspontokhoz csatlakozunk, amelyek szerint a német egység megteremtésére 1848-ban volt esély.) Magyarországnak az adott helyzetben egyetlen szövetségese Németország lehetett, s mivel az egységes Németország nem jött létre, Magyarország külpolitikailag elszigetelődött. (Az osztrák-magyar viszonnyal, amely a Habsburg centralizációs politika felülkerekedése folytán minden kompromisszumot kizárt, itt ugyancsak nem foglalkozhatunk.) A német egység és a magyar önállóság ügye tehát 1848-ban összefonódott. De nemcsak egy történelmi pillanatban volt ez így, hanem ez az összefüggés végigkísérte a közép-európai újjárendeződést. A kisnémet egység megvalósulása 1866-1871 között hosszú időre megnehezítette, majdnem lehetetlenné tette a magyar függetlenségi törekvéseket – s a fejlemények logikusan vezettek a mai napig vitatott 1867-es megoldáshoz, a kiegyezés megteremtődéséhez, majd a konzervatívnak megmaradt két hatalom, a Habsburg és a Hohenzollern császárság szövetségéhez. Alig néhány évtized múltán pedig Németország bekövetkező kettéosztása (1945-48) a magyar függetlenség ügyét is hosszú időre eldöntötte. Végül a német egység és a magyar függetlenség a huszadik század vége felé megint egyetlen közös, nagy nemzetközi összefüggésrendszerben születhetett meg, amely feltételek kialakításában a magyar politikának ismeretesen megvolt a szerepe.
2006. május/június
Békés és reménységet
12. oldal
Téli egyesületi krónika
November 19-én – adásra is maradtak egyesületünk megmég dalai. Sajnos, alakulásának 15. évaz idő gyorsan elfordulója alkalmászállt, fájó szívvel ból és két év szünet vettük tudomásul, után – a régi szokáde egyszer ennek a sokhoz híven újra koncertnek is vége koncertre hívtuk lett. Habár a közöntagjainkat és minség nemigen akarta den kedves érdekezt. lődőt a Collegium A koncert után Hungaricum mozitöbben – ahogy észtermébe. Vendérevettem – könnyes günk Tolcsvay László szemekkel, de jó volt. hangulatban hagyA jegyek gyorsan ták el a nézőteret. © photocontrast fogytak, és így Hiába, közülünk majdnem telt ház megint többekben várta a művészt. A nézőtéren a felidéződött a „múlt” szépsége. koncert előtt mentek a találgatások: Egyik koncertlátogató, aki a Keletivajon mit is fogunk ma hallani, tenger partjáról jött le Berlinbe, a melyek lesznek azok a nóták, koncert végett megjegyezte: amelyek a programban szerepelNem hittem volna, hogy én ezeket nek, és vajon mik maradnak ki a dalokat még egyszer élőben fogom időhiány miatt. Szóval megvolt az hallani. izgalom. Eljött a várva várt pillanat, Persze a koncert után lehetőség Laci a színpadra lépett. Az Őszinte volt autogramokat gyűjteni, a műdallal kezdte koncertjét, és mi már vésszel néhány szót váltani. Jó akkor éreztük az őszinteséget hangulatú beszélgetések és egy kis hangjában és zenéjében. A második sör mellett fejeződött be ez a dal az Előszó, majd a 68 és így csodálatos este. tovább. A művészen érezni lehetett Laci elutazása előtt még elmondaz elejétől fogva, hogy ő „100 ta, hogy nagyon jól érezte magát, és százalékban” van, mi is – vagyis a szívesen jött Berlinbe. Én úgy nézőközönség – egyre jobban kezd- érzem, mi is nagyon jól éreztük matünk bemelegedni, egyre jobban gunkat vele, és szívesen visszaemelkedett a hangulat. Többen már várjuk! vele együtt énekelték a Hunyd le a Most ezúton és utólag szeretném szemed című dalt. És a show folyta- neki megköszönni ezt a szép estét, tódott: egyik dal követte a másikat. és a további munkájához minden Megszólaltak ismert Fonográf nó- jót kívánni! Valamint persze neki és ták és Tolcsvay szólóalbumainak mindannyiunknak szerzeményei is. A Békét és re- BÉKÉT ÉS REMÉNYSÉGET! ménységet nagy csend, majd a Robotka József végén annál nagyobb, viharos taps Ha december, akkor karácsony fogadta. Ezt a dalt a koncerten Laci először felolvasta angolul, és, nagy Hagyományosan karácsonyi ünmeglepetésre, a dal végén németül nepséggel zárja az évet a Magyar is énekelt. A koncert vége felé aztán Egyesület, így történt december 17hallhattunk régi, még a Tolcsvay én is. Sokak számára meglepetésTrió idejéből ismert számokat is, ként kis szavalók köszöntöttek mint például az örökzöld számot, a minket. Majd batyusbál volt a Kékszínű virágot, persze nem ma- javából, s közben Erdmann Erzsi radhatott ki a Nemzeti dal sem. Zúvideójának köszönhetően felidézgott a vastaps és a művésznek a ráhettük az erdélyi kirándulást is.
Porsche–Grün Kennen Sie das, wenn man im Fernsehen bestimmte Orte sieht, und es entschlüpft einem ein spontanes „Da war ich schon“? So wird es uns gehen, wenn wir in Zukunft Bilder aus dem Bundeskanzleramt sehen, denn – da waren wir schon. Dabei ist es eigentlich gar nicht so einfach, dort gewesen zu sein. Man bedarf schon einiger Beziehungen, z.B. zu einer Botschaft, die das vermitteln kann. Uns hatte man vermittelt, und so trafen wir uns am 21. Januar zur Mittagszeit – 25 Leute durchgefroren am Haus Willi-Brandt-Straße 1. Nachdem wir den Eingang passiert hatten, wurden wir mit Argusaugen beobachtet und zunächst einmal durchgecheckt. So ungemütlich kalt es draußen war, so warmherzig wurden wir dann aber begrüßt und durchs Haus geführt. Es ist schon ein gutes Gefühl, mal an Orten zu stehen, die – schon unzählige Mal im Fernsehen gesehen – oft von entscheidender Bedeutung sind. So macht z.B. der Kabinettssaal im Fernsehen einen viel größeren Eindruck, als er tatsächlich ist. Viel Erstaunen bereiteten uns die vielen Details, die das Haus auch sicher machen. Auch Abhörsicherheit ist ein großes Thema. Dafür gibt es sogar spezielle Fensterscheiben, die durch ihre Dicke einen speziellen grünlichen Ton haben, und dem angepasst sind dann z.B. die Treppengeländer in einem bestimmten Grünton, Porschegrün eben, gestrichen. Frau Merkel war übrigens nicht da! Wir hätten uns gefreut, aber alles kann man dann wohl doch nicht organisieren. Abschließend trafen wir uns in der „Ständigen Vertretung“. Es gab gut zu essen und einige Versuche, persönliche Rekorde im Kölschtrinken aufzustellen. Dazu jedoch schweigt der Berichterstatter – aus diplomatischen Gründen. Képek Klaus Tummoscheit
13. oldal
2006. május/június E g ye s ü l e t ü n k februári rendezvényeként dr. Orgoványi András követ úr vendégei voltunk a Na g y köve t s é g előadótermében.
Magyar Köztársaság 2004. május 1jén az Európai Unió (EU) tagja lett. Mérlegelésében rámutatott a csatlakozásért végrehajtott nagyszabású munkára, az európai előírások, a pénzügyi, ipari, mezőgazdasági, környezetvédelmi stb. szabályok átvételével kapcsolatos
Februári estünk a Nagykövetségen
Magyarország és az EU A követ úr informatív előadásában annak a nagy eseménynek jelentőségét értékelte közeledő második évfordulója alkalmából, hogy a
tárgyalásokra, valamint a Magyar Köztársaság tagsága után felmerült problémák, szükséges harmonizálások megoldására. Az eddigi
Foto oben: Nicht ganz unbekannt dieser Ort, an dem die Kanzlerin regelmäßig vor Presse und Funk tritt, oder?
Unten: In der rheinischen „Ständigen Vertretung“ in Berlin, kommt die gute Laune wie von selbst auf…
Előadónk, dr. Orgoványi András
magyar tapasztalatok, az EU-beli aktivitások alapján a követ úr pozitív együttműködésről számolhatott be. A Magyar Köztársaság tagsága újonnan kínálkozó lehetőségeket ad: A magyar képviselők aktívan szerepelnek az Európai Parlamentben és a különböző európai bizottságokban. Így nyomatékosabban tudják a magyar érdekeket érvényesíteni, mint pl. a külföldi munkavállalás lehetőségét, a külpolitikai – szomszéd országokkal való – kapcsolatok ápolását, az ottani magyar kisebbségek helyzetének javítását stb. Orgoványi úr előadását élénk eszmecsere követte: a nagyszámú hallgatóság többek között különböző jövőbeli, Magyarországra vonatkozó aktivitásokról (mint az euró bevezetéséről, a schengeni csatlakozás kérdéséről), a szomszéd – kárpát-medencei –magyar kisebbségek támogatásáról, valamint korábbi kapcsolataink, mint a Visegrádi Négyek Szövetsége, további fenntartásáról, új profilkereséséről érdeklődött, amiről a követ úr – a politikai helyzet és háttér kitűnő ismerője – részletesen felvilágosított minket. Eszmecserénket ezután kisebb csoportokban, friss pogácsa és „hazai” bor mellett kedélyesen folytattuk. Ezennel is köszönjük ezt a – lassan tradícióvá vált – nagykövetségi informatív és egyben jól sikerült, hangulatos estet. Dr. Hetey László A márciusi ünnepi megemlékezésről lásd lapunk címlapját, valamint a 8.-11. oldalt.
2006. május/június
14. oldal
Tavaszi egyesületi krónika
Geburtstagsstammtisch – in Bildern Einen Stammtisch der besonderen Art erlebten die Besucher der „Kleinen Kneipe“ am 8. April 2006: Ein plötzlich entstandener „Feierstau“ war abzubauen: In den zurückliegenden Tagen und Wochen hatten gleich drei der regelmäßigen Stammtischler ihren Geburtstag begangen, ohne jedoch die liebgewonnenen Gratulanten empfangen zu können – wegen Terminschwierigkeiten. So wurde kurzerhand der Aprilstammtisch um einen Tag verschoben und zu einer zünftigen dreifachen Geburtstagsfete umfunktioniert, zu der Irén Rade-
macher, Uli Moritz und Peter Urban (Foto, von links) herzlich einluden. Nach etwas schleppendem Anfang wurde es dann doch noch ein Abend bei bester Laune, zu dem mehr als dreißig Mitglieder und Freunde des Vereinsstammtisches bzw. der Jubilare begrüßt werden konnten. Dank auch an die Gastgeber, Margitta und Gyuri Tatár (Bild unten), die diesen Stammtisch wie jeden anderen auch liebevoll vorbereitet haben. Bleibt nur die Frage: Ob dieses stimmungsvolle Beispiel wohl Schule macht?
Robotka József
Újdonságok, érdekességek
Ez év áprilisában, amikor otthon jártam, meghívást kaptam egy sajtótájékoztatóra. A téma Koncz Zsuzsa új –negyedik – verses lemeze volt. Ezen megszólalnak Babits Mihály, Heltai Jenő, József Attila, Karafiáth Orsolya, Kántor Péter, Kányádi Sándor, Radnóti Miklós, Tóth Krisztína, Vörös István, Weöres Sándor megzenésített versei. A zeneszerzők: Bódi László (Cipő), Bródy János, Gerendás Péter, Lerch István, Tolcsvay László, Závodi Gábor. A CD már kapható otthon az üzletekben. A tájékoztatón az is kiderült, hogy az idén a művésznő októbertől – páratlan életművének legjavát bemutató – koncertsorozatra indul. Ennek során felkeresi az ország legnagyobb városait. A december 2-iki zárókoncerten – sztárvendégeket is felvonultatva – a budapesti Papp László Arénában lép fel. Bródy János 60 éves! Szintén ez év áprilisában Bródy János betöltötte 60. születésnapját. Ezúton is szeretnék a művésznek innen Berlinből, a Magyar Egyesület és mindannyiunk nevében gratulálni, további munkájához sok sikert és jó egészséget kívánni! És még egy újdonság! Tolcsvay László és Bródy János az idén oratóriummal készül az 1956-os forradalom 50. évfordulójára. Tolcsvay művész úrral beszélgetve megtudtam, hogy a Honvéd együttes énekkarával fog majd megszólalni a mű. Már most előrejelezte érdeklődését a londoni és a párizsi magyar intézet. Talán mi is megtehetnénk?
86. sz. Apáczai Csere János cserkészcsapat A berlini cserkészcsapat munkájáról Drana Andreánál lehet érdeklődni: (0163) 370 07 09, ill.
[email protected].
15. oldal
2006. május/június
Programmausblick Mai – juli 2006 So, 7. Mai 13.00 –17.00 Uhr, Konferenzsaal Internationales Schülerseminar: 1956 – vor 50 Jahren Fr+Sa, 12.-13. Mai 20.30 Uhr Péter Esterházy: Eine Frau Szenische Lesung von Erzsébet Rácz Do, 18. Mai 17.00 Uhr, Konferenzsaal Versöhnung und System Buchpräsentation und Podiumsdiskussion Das unlängst erschienene Buch der ungarischen Philosophin Erzsébet Rózsa (Fink Verlag 2005) bietet Anlass für einen hochkarätigen deutsch-ungarischen Dialog über Hegels Philosophie. Do, 18. Mai 19.00 Uhr, Ausstellungshalle László Lakner „real” 1956 – 2006: Bilder aus deutschen und ungarischen Sammlungen Ausstellungseröffnung, Ausstellungsdauer: 19.05. bis 18.06.
Uhrman Iván verse
16. Mai bis 2. Juli Foyer Autorenporträts Fotografien von Barna Burger Zweiundneunzig Autorenporträts von Barna Burger sind als ein Album unter dem Titel „Fej vagy írás“ (Kopf oder Schrift) im Herbst 2005 erschienen. Von diesen zeigt das CHB Porträts von 40 ungarischen Schriftstellern, die in den letzten Jahren in Berlin waren – und von denen einige in diesen Tagen in der Schriftsteller-Nationalmannschaft in Berlin spielen werden. Mi, 31. Mai 19.00 Uhr, Konferenzsaal Wie die Jungfrau zum Stier wurde Vorstellung des Buches von Álmos Csongár Mi, 7. Juni 19.00 Uhr Az Adria szirénei – Sirene der Adria Lesung und Konzert: Gábor Görgey liest aus seinem Buch, Ildikó Iván singt
Vén zsidó arcképe avagy: ilyennek szeretnék megvénülni
Arcára ráncok torz bozótja nőtt, de átizzik mögűle még a szem. A Jézus-arc lett volna tán ilyen, De megvénülni nem kapott időt. A mákos-ősz, borzas, kuszált szakáll s a véle egybeburjánzó pajesz – már régen nem valós hit képe ez, csak önmagát ébren tartó szabály, fogódzkodó, mikor tükörbe néz, el nem veszíthető identitás, kétezer év űzött barangolás közt is megőrizett emlékezés. A lába botladozva, tétován nem is lép szinte, már csupán inog. Vélnéd, ha látod: mindjárt összerogy,
De akkor is megy egyre még nyomán… S ha megütötték, megrúgták, leköpték, lerázza, mint eső vizét az eb, végleg leütni, lám, úgysem lehet, megkötni sem, hogy újból meg ne szökjék… Minek? Mi dolga lenne vissza még, mely elnyugodni most sem engedi? Mi ad még s még egy csepp erőt neki, hogy talpon áll még mindig, s újra lép? E körülárkolt, véreres szemek mért izzanak még oly kegyetlenül? Tudják-e, hogy bennük megtestesül mementóúl a lelkiismeret? (2006)
Di, 13. Juni 19.00 Uhr, Konferenzsaal Die Pfade des Lichts Ein Film von Attila Mispál. Ungarn 2005, 89 Min, color, Video Großprojektion, O. mit Engl. Ut. Mi, 21. Juni (Ausstellung vom 22.06. bis 10.09.) 19.00 Uhr, Ausstellungshalle László Moholy-Nagy: Zeichnungen aus dem Ersten Weltkrieg 10.00-18.00 Uhr, Konferenzsaal Symposium zu László MoholyNagy (1895-1946) Anmeldung erforderlich, Fax: 242 34 47 oder E-Mail:
[email protected] Do, 6. Juli (Ausstellung vom 07.07. bis 17.09.) 19.00 Uhr, Foyer self-stories Ausstellung der Lumen Fotokunst Stiftung (Budapest) Märchenzeit 5.-12. Mai Ungarisches Märchenschiff Voranmeldung für alle Veranstaltungen erforderlich. Tel.: 28093603. Berliner Märchenschiff Anlegestelle: Altonaer Str./Ecke Lessingstr., 10555 Berlin-Tiergarten So, 21. Mai Kulturbrauerei (Schönhauser Allee 36, 10435 Berlin-Prenzlauer Berg) Ungarischer Familientag in der Kulturbrauerei Di, 30. Mai, Kino Babylon Ungarische Filmlegenden von und mit Oscarpreisträger István Szabó 10.00 Uhr Mephisto 20.00 Uhr Budapester Märchen Ein alter Straßenbahnwagen inmitten einsamer Landschaft wird für die Überlebenden zur Hoffnung auf einen Neuanfang nach Ende des Zweiten Weltkrieges. Sa, 1. Juli 13.00-22.00 Uhr, CHB Familienabschlussfest der Ungarischen Märchenzeit Részletes programok:Collegium Hungaricum programfüzete és www.hungaricum.de alatt
2005. december
Programok – tervek
2006. május 14., vasárnap, 10.30 óra, Kerületi séta Kreuzbergben Az elmaradt „Kiezwanderung“-ot pótolva Breier Anna elkalauzol bennünket Kreuzberg nevezetességeihez. Találkozás: U-Bhf. Mehringdamm, a Yorckstr.-Mehringdamm sarkon, a Belle Alliance patika előtt. 2006. június 22.-25., csütörtök-vasárnap: Egyesületi kirándulás a cseh Óriás-hegységbe
Szálláshelyünk Černy Dul-ban
2006. július 8., szombat: Részvétel a berlini sörfőzést ismertető túrán Az Unter-Berlin e.V. nevű szervezet Rundfahrt zur Brauereigeschichte Berlins címmel túrát szervez, amely a Richard-Sorge-Strassénál, az An der Brauerei sarkán indul. Jelentkezés Klaus Tummoscheitnál (445 35 12) vagy Hans-Ulrich Moritznál (562 06 51) június 30-ig. A 29 eurós részvételi díj sörkóstolót is magában foglal. Őszi terveink között szerepel augusztusban – esetleg vasárnap, 27én – séta a Müggelturm körül, ahol Milák András vár. Szeptemberben a dahlemi „Kiezwanderung“ következik Aranka és Bernd Hoffmann szervezésében. (vasárnap, 17-én). Találkozás 10.30 órakor, az U-Bhf. Oskar-Helene Heim (U3) állomás bejáratánál. Októberben – szombaton, 14-én – Lux Antalt, aki személyesen részt vett az 1956-os forradalomban, várjuk videós előadásra az 50. évforduló alkalmából. Novemberben az ARD tévécsatorna Scheibenwischer c. kabaréjának
Magyar Egyesület
Tisztújítás a Magyar Egyesületnél
Régiek és újak 2006. április 29-én került sor a Magyar Egyesület idei – és egyúttal tisztújító – közgyűlésére. Az elnöki és a pénztárosi beszámoló, valamint a revíziós bizottság értékelése és ezúttal igen rövid vita után felmentést nyert a régi vezetőség. Ezután választottuk meg az új vezető testületeket. Az egyesület vezetőségében személyi változás nem történt. Így a fenti fényképen látható csapat irányítja a jövőben is az Egyesületet: Rademacher Irén pénztáros, Dr. Hetey László elnök, Urban Mária elnökhelyettes, Matthes Ágnes és HansUlrich Moritz titkárok (balról jobbra). A régi revíziós bizottságból ketten nem vállalták tovább a feladatot, így Szabó László régi-új elnök mellett Keller Helga és Braune Ágnes felügyeli a továbbiakban a vezetőséget. Köszönjük Ilse Józsa és Oroszvári Anita eddigi tevékenységét!
Köszöntjük új tagjainkat: Klaus TTippel ippel Bär bel TTippel ippel Bärbel
Mindenkinek eredményes munkát kívánunk az egyesületi célok érdekében!
Szervusz, Aurélia! Utólag, de annál nagyobb szeretettel köszöntjük a 2005. szeptember 23-án világra jött kis Auréliát, valamint anyukáját, Nicole Breithauptot, és apukáját, Tobiast. A boldog szülők mindketten egyesületünk tagjai, s reméljük, majd egyszer, valamelyik kedvező alkalommal elhozzák a kislányt is körünkbe, akinek addig is azt kívánjuk, nőjjön nagyra! felvételére szeretnénk elmenni, míg a december hagyományosan a karácsonyi ünnepségé. Természetesen előfordulhatnak még változások; ezeket, valamint az esetleg még nem ismert időpontokat a nyári körlevélben, ill. emailen, valamint a Magyar Egyesület honlapján, a www.ungarn-in-berlin.de alatt közöljük. Addig is kérjük szorgalmasan látogatni Törzsasztalunkat minden hónapnak általában az első péntekjén a „Kleine Kneipe“ kisvendéglőben.
Die Kleine Kneipe
„Zum György“
Josef-Orlopp-Str. 44, 10365 Berlin Tel. (+49175) 74 66 144 Geöffnet: Mo-Fr 15 – 22 Uhr, bei Bedarf auch länger Deutsche und ungarische Küche Jeden ersten Freitag im Monat (Ausnahme: Samstag, 6. Mai 2006) Stammtisch der Ungarischen Vereinigung Berlin
Berlini egyesületek
2005. december
Brunszvik Teréz Társaság e.V. Magyar nyelvű programok gyerekeknek Érdeklődés: Nagy Beáta, 42 80 52 80,
[email protected] Állandó programjaink: Északi óvoda: hétfő, 8.30 – 16 óra, Dänenstr. 17-18. Érdeklődés: Nicole Breithaupt, 25 01 60 12 Déli óvoda: csütörtök, 8.30 – 16 óra Hortensienstr. 18 (Steglitz). Érdeklődés: Szántó Krisztina, 7 96 02 91 Óvodadíj: kb. 40 euró/hó; kistestvérek és
egyedül nevelők gyerekei a felét fizetik. Magyar iskola, Kreatív Kör: szombat, 9.30 – 12.45 óra, CHB, Karl-Liebknecht-Str. 9. A Kreatív Kör előkészítő a magyar iskolához, amelyet a gyerekek a német iskola második osztályával párhuzamosan kezdhetnek látogatni. Iskolára és előkészítőre érdeklődés: Kosima Keller, 44 65 22 55 Lásd még a Magyar Egyesület honlapján:www.ungarn-in-berlin.de/ Magyarok Berlinben alatt.
Magyar Kolónia Berlin e.V. Az új vezetőség
A további program
A Kolónia 2006. január 27-iki gyűlésén új vezetőséget választott. Bizalmat kapott: Usztics János, elnök (tel.: 451 8407, email:
[email protected]) Molnár János, alelnök (tel./fax: 8867 5729, email:
[email protected]) Liebhardt István, titkár (tel./fax: 462 4886, mobil: 0175 / 8383 694) Becei Illés, pénztáros (tel.: 892 6148) Hercygier Teréz, szociális ügyek felelőse (tel.: 891 9440) Andrási Nándor-Mátyás, kulturális ügyek felelőse (tel./fax: 03378 / 875 572) A vezetőség mellé választott tanácsadó testület tagjai: Otolac Marija, Weiss Mária, Fekete Imre
2006. május 20., 17 óra, CHB: Anyák napi összejövetel piknik alapon, kis műsorral, esetleg a kiscserkészek közreműködésével 2006. június 24-25.: Szezonzáró ünnepség. Helye: Freizeitstätte Deutsches Rotes Kreuz, címe: Nussallee 1, 14974 Ludwigsfelde, OT Genshagen. Tehát a rendezvény Genshagenben lesz, ami közigazgatásilag Ludwigsfeldéhez tartozik. Zene, tánc, sátorban ottalvás lehetséges, IBIS hotel is van a közelben (kb. 2-3 km-re). Hozzájárulás személyenként: 5,- euró grillhúsra, bográcsgulyásra, italt mindenki maga hoz. Mint látható, ez a találkozó hasonló lesz, mint a tavalyi volt.
Magyar katolikus szentmisék Berlinben A Berlinben és környékén élő katolikus hívők számára 2006-ban is havonta egyszer szentmisét tartunk, mégpedig minden hónap második vasárnapján, 16.00 órakor: Május 14., június 11., szeptember 10., október 8., november 12., december 10. Helye: Szent Pál templom (St. Paulus, 10551 Berlin-Moabit, Oldenburger Str. 46)
Acud-Theater, Veteranenstr. 21, 10119 Berlin, Tel.:4435 9497, So 14.5.2006, 16 Uhr – und wahrscheinlich wieder im Herbst (siehe Programm unter www.acud.de)
Wäre ich doch schon erwachsen Jeder Erwachsene war mal ein Kind, jedes Kind wird mal erwachsen. Von der Sehnsucht nach dem Erwachsenwerden und der Kindheit erzählt unser Kindertheater in einer Mischung aus Erzähl-, Bilder- und Objekttheater nach Motiven der ungarischen Kinderbuchautorin Éva Janikovszky (1925-2003). Spieler: László Klapcsik, Beáta Nagy, László Vismathy Textfassung, Ausstattung, Regie: Melinda Kovács-Mosbacher Eintritt 5,- Euro, Kinder 4,- Euro, Gruppen 3,- Euro
Magyarnyelvű Protestáns Gyülekezet Berlin
Az istentisztelet a hónap 2. szombatján 16.00-kor van a Grunewald-templom kápolnájában (Bismarckallee/Wernerstr. sarka). Figyelem: Az októberi istentisztelet a hó 1. szombatján, tehát 7-én lesz. Nyári szünet augusztus és szeptember. Érdeklődni lehet: Heinrichs Eszter lelkésznő, tel: 4519 85 33, email:
[email protected]; Balla Bálint, tel: 825 84 32; Pompéry Judit, tel: 4039 77 59, email:
[email protected]
2006. május/június Durch das ungarische Kulturjahr „Ungarischer Akzent“ und die Gedenkveranstaltungen an die 1956er Revolution kommen in diesem Jahr auf alle deutsch-ungarischen Gesellschaften erhebliche Anforderungen zu. Dass 2006 zugleich das 15. Jahr seit Gründung der DUG ist, das wir im November festlich bege-
hen wollen, ist eine zusätzliche Herausforderung. Außerdem scheint unser Vereinssitz in Berlin in Nachbarschaft zum Collegium Hungaricum und zur ungarischen Botschaft manche andere Gesellschaft glauben zu machen, wir stünden unbegrenzt als vor allem mitfinanzierender Partner zur Verfügung. Im Rahmen der deshalb unerlässlichen Prioritäten wollen wir uns verstärkt im norddeutschen Raum zeigen, zumal es dort nur wenige deutsch-ungarische Gesellschaften gibt. So läuft zurzeit in Bremen die Ausstellung mit Fotografien des Pulitzerpreisträgers Zoltán Szalay, deren Vernissage als offiziellen Programmteil des „Ungarischen Akzents“ das Collegium Hungaricum und die DUG ausgerichtet haben. Anfang April war die DUG dort Gastgeber für einen Film- und Informationsabend über das Kultur- und Reiseland Ungarn. Weitere Veranstaltungen an anderen Orten, gerne auch in Zusammenarbeit mit unseren bewährten Partnern in Göttingen, Hamburg und Rostock, sollen folgen oder finden schon statt. Dazu gehört auch unsere in der VR-Bank in Bonn gezeigte Ausstellung zu zehn Jahren deutsch-ungarischer Zusammenar-
18. oldal
Programmhöhepunkte der DUG ‘06 Aktivitäten im 15. Jahr des Bestehens beit in der waldpädagogischen Arbeit. Im Mai werden wir die Reihe unserer Veranstaltungen in Ungarn fortsetzen. Wir beteiligen uns als einzige deutsch-ungarische Gesellschaft am „Kulturfrühling“, dem von der deutschen Botschaft in
vorgeschaltet, was auch die Teilnahme von Gästen ermöglicht. Zum Thema „Quo vadis: Europäische Union“ referiert vor der DUG und den Gästen der Vertretung der Europäischen Kommission in Deutschland der stellvertretende Generalsekretär der EU, Eckart Guth
Ungarn organisierten Pendant zum ungarischen Kulturjahr in Deutschland, und zwar mit zwei Vortragsveranstaltungen (15. Mai, deutsche Botschaft in Budapest; 16. Mai, Lenau-Haus in Pécs/Fünfkirchen). Außerhalb des bis Mai befristeten „Kulturfrühlings“ sind Veranstaltungen über Europapolitik und deutsch-ungarische Kulturbeziehungen im Juni festgelegt, wobei wir bewusst auch außerhalb Budapests „Flagge zeigen“ wollen. Über unser Engagement in Ungarn sollen natürlich Berlin und Umgebung auch nicht vergessen werden. Interessant wird die Fortsetzung der Wahlanalysen sein, die in wissenschaftlich fundierter Form Frau Dr. Sitzler (Südosteuropa-Redaktion Südostinstitut München) auch wieder nach den jetzigen Parlamentswahlen vornehmen wird (10. Mai, 19.00, Collegium Hungaricum). Am 18. Mai ab 9.00 Uhr bieten wir gemeinsam mit der Handwerkskammer Cottbus (Altmarkt 17) einen Informationstag zu Ungarn als Investitionsstandort im Allgemeinen und im Besonderen zum Komitat Csongrád und zur DKMTEuroregion (DKMT: Donau-KreischMarosch-Theiß, Ungarisch DunaKörös-Maros-Tisza, Anmerkung der Redaktion). Vertreter der ungarischen Botschaft und sechs (!) Vertreter aus dieser südungarischen Region werben für den Standort. In bewährter Form wird unserer diesjährigen Jahreshauptversammlung wieder ein öffentlicher Vortrag
(3. Juli, 17.00, Europäisches Haus, Unter den Linden 78). An diesem Tag wird der Öffentlichkeit auch der dritte Band aus unserer Almanach-Reihe vorgestellt. Der Herbst widmet sich nicht ausschließlich, aber schwerpunktmäßig der Erinnerung an 1956. Auf Bitten der Organisatoren wird sich die DUG dem Themenkreis der Rezeption des 1956er Aufstandes in Ungarns Nachbarländern annehmen. Das kommt unserem bekannten Bestreben entgegen, Ungarn und seine Geschichte nicht isoliert, sondern im Spannungsfeld mit seinen Nachbarn und eingebettet in den Karpatenbogen darzustellen. Ein Auftakt dazu war im Februar dieses Jahres der vom Fernsehen mitgeschnittene Vortrag von Dr. Jan Claas Behrends (Wissenschaftszentrum Berlin) zu „1956 in internationaler Perspektive“. Nicht alles kann in diesem Überblick aufgelistet werden. Unsere Berliner Aktivitäten finden Interessierte im Monatsprogrammheft des Collegium Hungaricum; weitergehende Informationen, auch zu unserem Auftreten außerhalb Berlins, sind auf unserer Veranstaltungsseite im Internet unter www.d-ug.org einzusehen. Ein reger Besuch unserer Veranstaltungen würde uns freuen, mehr noch aber der Festigung und Belebung der deutschungarischen Beziehungen dienen. Klaus Rettel Präsident der Deutsch-Ungarischen Gesellschaft e. V. (DUG), Sitz Berlin
19. oldal
Das Rathaus von Szeged
Die Schulpartnerschaft zwischen der Karolina Schule in Szeged und der Katholischen Schule Bernhardinum in Fürstenwalde geht nun schon ins dritte Jahr, und so war die Fahrt einer Schülergruppe von elf Schülern und zwei Lehrerinnen Zum DUG-Jubiläum
Beste Wünsche Im vergangenen Jahr beglückwünschte uns Herr Rettel im Namen der DUG mit freundlichen Worten zu unseren Jubiläen. Nun ist es an uns, herzlich zum Jahrestag der DUG (Sitz Berlin) zu gratulieren. Wir wissen, dass es ein gutes Geschenk wäre, wenn die Mitglieder der Ungarischen Vereinigung noch aktiver an den zahlreichen her vorragenden Vortragsveranstaltungen teilnehmen würden, zumal uns keine sprachlichen Hürden daran hindern dürften. Vielleicht ließen sich auch wieder mehr „Berührungspunkte“ finden, um Verbindendes auch gemeinsam zu gestalten. In diesem Sinne wünschen wir Begeisterungsfähigkeit und Ausdauer, Schaffenskraft und Freude – für die nächsten 15+X Jahre!
2006. május/június
Wiedersehen in Szeged schon ein Besuch zu alten Bekannten. Alle Schülerinnen und Schüler sind von Anfang an durch Briefkontakte mit ihren Gastschülern in Verbindung und freuten sich deshalb besonders auf ein erneutes Treffen mit ihnen in Szeged. Die europäische Erweiterung machte es möglich, dass wir diesmal mit dem Flugzeug nach Ungarn reisen und somit die Zeit noch effektiver nutzen konnten. Am 10.September 2005 war es so weit. Um 11.10 Uhr flogen wir von Schönefeld aus nach Budapest ab. Dort erwarteten uns Frau Kohlmann und eine kleine Abordnung von Schülern der Schule. Mit ihnen fuhren wir gemeinsam mit dem Zug nach Szeged weiter. Dort nahmen uns am Bahnhof die Gasteltern und Schüler in Empfang. Am nächsten Tag war ausreichend Zeit, gemeinsam etwas zu unternehmen. Am Montag, den 12.09.2005 wurden wir offiziell durch die Direktorin der Karolina Schule und die Lehrer und Schüler der Schule begrüßt. Dazu fanden wir uns alle in der Aula der Schule ein, wo ein kleines Programm aufgeführt wurde. Danach nahmen die deutschen Schüler am Unterricht teil, was besonders in den Fächern Deutsch und Englisch sehr interessant für unsere Schüler war. Einige durften dabei sogar Lehrer sein. Am Nachmittag wurden mit einer Volkskunstlehrerin ungarische Tänze einstudiert. Am Vormittag des 13.09. führten uns unsere ungarischen Gastschüler als Reiseleiter durch die Stadt, um uns auf besondere Sehenswürdigkeiten hinzuweisen. Am Nach-
mittag mussten dann die deutschen Schüler eine Stadtrallye meistern, die in einem bekannten Park der Stadt endete. Dieser sehr erlebnisreiche Tag klang mit gemeinsamen sportlichen Wettkämpfen aus. Ein Ausflug nach Gyula am nächsten Tag – mit Besichtigung der Stadt und der Burganlagen – ermöglichte den Schülern einen weiteren interessanten Einblick in die ungarische Geschichte. Am 15.09. hieß es schon Abschied nehmen von Szeged. Der Vormittag wurde nochmals in der Schule gestaltet, wo die Schüler an einem Workshop teilnahmen, bei dem Schmuck nach ungarischer Folklore hergestellt wurde. Die Lehrerinnen beider Schulen und die Schulleiterin planten in dieser Zeit die weiteren Vorhaben. Nach einem gemeinsamen Mittagessen fuhren wir nach Budapest. Diese beiden Tage waren natürlich der Höhepunkt unserer Reise. Denn viele der Schüler kannte die ungarische Hauptstadt bisher nicht. Die Besichtigung des Parlamentes, der Burg und der berühmten Váci utca werden wohl noch lange in Erinnerung bleiben. Leider war dies für diese Schülergruppe der letzte Kontakt auf dieser Ebene, denn in der Karolina Schule bleiben die Schüler nur bis zur 8. Klasse und sind daher für die Schüler unserer 9. und 10 Klassen nicht mehr erreichbar. Wir sind aber ganz optimistisch, dass auch nach diesem Austausch noch Kontakte zwischen den Schülern bestehen bleiben werden. Für das nächste Jahr ist der Aufbau einer neuen Gruppe geplant, die beginnend mit der 7. Klasse wieder zwei bis drei Jahre an diesem Schüleraustausch teilnehmen wird. Im August 2006 kommen uns erst einmal die ungarischen Schüler wieder besuchen und darauf freuen wir uns schon sehr. Gabriele Schmidt (Beauftragte für Schulpartnerschaft der Kath. Schule Bernhardinum)
2006. május/június Ezt megelőzően akkor jártunk Berlinben, amikor még kettévágta a várost a speciális betonból gyártott golyóálló kerítés, tetején a ravasz, sima hengerrel, hogy aki idáig valahogy feltornázná magát, ne tudjon megkapaszkodni. Barátunk, Klaus, és a felesége, Mária, a Checkpoint Charlie-ig kísértek minket és fáradt beletörődéssel figyelték, hogy mi ugyanannak a börtönnek egy másik cellájából érkezve átsétálhatunk a másik világba, amit akkoriban csak úgy neveztünk: kint. Türelmesen megvártak minket odabent, aztán együtt megittunk egy sört az Alexanderplatzon. Ez a tér nem sokat változott, de a Friedrichstrasse egykori keleti fele ma jobban vasalt, mint hajdan irigyelt nyugati része. A bilincsüktől nehezen szabadulók fölénye, hogy sóval behintett városaik helyén korszerűbb anyagból építik a nagyravágyó újat. A Potsdamer Platz elképesztő üvegpalotái, értékmentő mohó-
sággal magukba nyelt palotamaradványaikkal együtt idegen földrészek üvegkaptárait hajazzák, a világcégek robotoló nejlonméhecskéivel.
A Reichstag faláról régen lekoptak a korom- és füstnyomok, de a Brandenburgi kapu felől sétálva az út ívét metsző macskaköves sáv konokul emlékeztet az egykori falra, sokat jelentő vonal egy város barázdált tenyerén. Ahogy Budapesten gyertyák lángocskáival jelöltem az 1944-es pesti gettó határvonalát, filmem forgatá-
20. oldal
Egy kupica fal sakor. Akkor én is lebontottam a szereplőimmel egy falat, hogy rátaláljunk a negyven centi magas és kétszer két méter széles lyukra, ahová hetekre befalaztak öt sárgacsillagost, hogy mentsék az életüket. Érdekes, még senkivel sem találkoztam, aki a gettó deszkapalánkjából megőrzött volna néhány szilánkot és üvegcsében árusítaná. Pedig maradtak szálkák a lelkekbe tokozódva. A negyvenes évek végén anyámmal és testvéremmel Szentgotthárdon nyaraltam, amikor a nyugati határt lezárták, hogy aknákból és szögesdrótokból építsenek az orrunk elé akadályt és minket, gyanús pestieket, börtönbe csuktak. Innen tudom, milyen érzés az, ha nem mehetsz arra, amerre szeretnél és fegyverek szabják meg a teredet. Újszerűség volt a számomra, hogy Berlinben mindenki figyelmes, a pincérektől a taxison át az utcai járókelőkig, kedvességükben nincs túlzás, hátsó szándék, nincs benne bocsánatkérés, se bűntudat, belülről őszinte. A hajléktalan csendesen árulta az újságját és az S-Bahn lépcsőin tanyázó punkok sem állták el az utunkat, csak megcsörgették a kancsójukat. Jöttem-mentem az éles őszi fényben és nem tudtam megállapítani, hogy aki elment mellettem, a kettéosztott város melyik részében pergette napjait. Kívülről már nem látszik. Megkérdeztem a taxist, ő hall-e különbséget, de az ő diszkrét fülét nem üti meg a nyilvánvaló tónuskülönbség. Pedig van. Erre Klaus tanárnő felesége adott választ. Vannak tárgyak, amiket más szavakkal jelölnek és vannak észrevehető hangsúlykülönbségek is, de az egyik legérdekesebb, ahogy a pontos időt meghatározzák. Az NDKban egységes tankönyvekből tanultak a nebulók, ők még ma is azt mondják, hogy félnégy, ha a mutató
a hármas és négyes között áll, a nyugatiak szerint ez három óra harminc perc. Talán nem véletlen, hogy az időt fejezik ki eltérően, a keletiek kissé előretekintve, a nyugatiak a múlthoz igazodva. Éppen lenyeltem az utolsó falat virslit, felitatva a zsemlémmel a maradék mustárt a papírtálcáról, amikor a tanárnő hozzátette: és van még egy lényeges különbség. A nyugatiak az ilyesmit itt hagyják, a keletiek bedobják a szemétgyűjtőbe. És hogyan látják egymást? A keletiek mindent jobban tudónak a nyugatiakat, a nyugatiak örökké nyafogónak a keletieket. Órák óta sétáltunk, és még nem láttam Trabantot. Hová lettek? Azt már csak a hóbortos gazdagok engedhetik meg maguknak, igazi luxusautó lett belőle, válaszolták. A repülőtéren kevesebb mint ezer forintért pintes üvegcsébe töltött faltörmeléket vásároltam. Érdektelen az eredete, ha ők azt írják az üvegre, hogy a ledöntött fal törmelékét tartalmazza, akkor én annak veszem. Csak itt, ebben a városban lehet egy kis adag sittet pénzre cserélni, hiszen aki megveszi, nem cementdarabkákat vásárol. Lehet bántó, hogy üzletet csinálnak az egykori gyalázatból, meglehet, némelyik morzsához vér is tapad, mégis azt jelenti, hogy az önkényuralmak előbb vagy utóbb szétporladnak és szuvenír lesz belőlük. Oláh Gábor
Ők tényleg kivágtak maguknak a falból…
21. oldal
2006. május/június
Egy forradalmi magyar találmány mindenki egészségéért… A XXI. század embere egyre többször találkozik azzal a szóval, hogy „flavon vagy flavonoid”. A flavonoidokkal kapcsolatos vizsgálatok során megfigyelték, hogy egyes mediterrán övezetekben a szív- és érrendszeri megbetegedésekből származó elhalálozások száma jóval alacsonyabb, mint ami a táplálkozási szokásokból és az életmódból fakadó rizikófaktorok alapján várható lenne. E tény valószínűleg összefüggésben van a magas flavonoid-tartalmú étrenddel, a rendszeres zöldségés gyümölcsfogyasztással. Napjainkban a flavonoidok egyre inkább a tudományos kutatások előterébe kerülnek mint olyan étrendi komponensek, amelyek feltehetően fontos szerepet játszanak a betegségek megelőzésében és az egészség megőrzésében. Pozitív élettani hatásukban lényeges szerepet játszanak antioxidáns tulajdonságaik. Az antioxidáns anyagoknak a folyamatos szervezetbe juttatásával valószínűleg késleltethető az öregedés, megelőzhető különböző betegségek kialakulása, ellensúlyozhatóak a környezeti ártalmak és a stressz okozta sejtkárosodások. A természetes növényi anyagok különösen sok értékes elemet, vegyületet tartalmaznak. A környezet szennyezettsége, a naponta megélt stressz, a fáradtság, a dohányzás, az alkohol mind hozzájárulnak immunrendszerünk legyengüléséhez. Forradalmi újdonságot jelent az egészségmegőrzésben egy új étrend-kiegészítő termék, a GéSz
Flavon max, amelyet több éves magyarországi kutatás eredményeként fejlesztettek ki, és amely ötvözi a népgyógyászat tapasztalatait a modern flavonoid- és antioxidánskutatások vívmányaival. A GéSz Flavon max magas antioxidáns tartalmú étrend-kiegészítő termék, amely 35–40 kg nyers gyümölcs lékoncentrátuma. A Flavon max nemcsak tartósítószert nem tartalmaz, de a gyártó egy olyan kíméletes eljárással készíti a terméket, hogy annak vitamin- és ásványianyag-tartalma épen marad. A GéSz Flavon max speciális gyártási eljárásának köszönhetően a benne lévő sötét színű gyümölcsök, zöldségek minden hatóanyaga magas koncentrációban megtalálható a termékben. A flavonoidkutatások egyik Magyarországon méltán nagy hírű képviselője, Prof. Dinya Zoltán, a Magyar Tudományos Akadémia doktora, számos publikációt készített e témában. A professzor úr egyik előadása során mondta a következőket: „A flavonoidok nem csodaanyagok, de a szervezetünk normális
Hirdetés
működéséhez, számos betegség, kórkép kialakulásának gátlásához nélkülözhetetlenek. Hatásukat gyökbefogó tulajdonságukkal, antioxidáns hatással fejtik ki. Ezt csak növényi táplálékkal tudjuk felvenni.” A szintetikus vitaminok egy része nem szívódik fel szervezetünkben. Ennek tükrében belátható, hogy érdemes természetes anyagokkal szervezetünkbe juttatni mindazt a vitaminmennyiséget, amit a szervezet hasznosít, és amire annak szüksége van a normális működéshez. A GéSz Flavon max összetevőiről, további tulajdonságairól, a vele kapcsolatos meglévő fogyasztói tapasztalatokról, valamint a termékhez jutás lehetőségeiről bőséges információt kaphatnak tisztelt érdeklődőink a www.flavonmaxinfo.de vagy www.flavonmax.hu honlapokról, továbbá Büki Gyula berlini, ill. Nagy Tamás pécsi terjesztőtől. Elérhetőségeik: Büki Gyula, tel.: (030) 91205762, mobil: (0178) 8959163, email:
[email protected] Nagy Tamás, tel.: (+3620) 9454380, mobil: (+3670) 3767800, email: grantommaso@ freemail.hu
2006. május/június A budapesti Krétakör Színház márciusban két különböző előadással lépett fel Berlinben. Március 15-én este bizonyára az ügyelő hívta színpadra Csákányi Esztert. Ugyanaznap délután az Országház díszes kupolatermében adták át a legrangosabb hazai művészeti kitüntetést, a Kossuth-díjat. Egy ember, egy színésznő hiányzott a protokolláris ünnepségről: a német fővárosban vendégszereplő Csákányi Eszter. Megszervezhetetlen pech.
Különleges, felbolydult érzés lehet ezzel a tudattal az Unter den Lindenen egy kávét inni, rövid sétát tenni a friss levegőn a Friedrichstrassén, majd az esti előadásra készülni, miközben ezer kilométerre, Pesten, ünnepélyes keretek közt koccintanak a kitüntetettekkel… – Ez az apró történet lehetne egy csehovi novella alapja. – Vajon mi játszódott le ott bent, ott a legbensőbben, ott legbelül a kivételes pályafutást leköröző nagyszerű művészasszonyban…, aznap, azon a délutánon, azon az estén és egyáltalán… Figyelmesség; az esti előadás után a Collegium Hungaricum igazgatója köszöntötte óriási virágcsokorral Csákányi Esztert…! A kaposvári Csiky Gergely Színház segédszínésznőjeként induló Csákányi elképesztő szorgalommal, sodró akaraterővel, kristálytiszta tehetséggel lett az elmúlt évtizedek alatt a kaposvári színház, a pesti Katona József Színház és a Krétakör Színház, vagyis a magyar színházművészet jelentős, vezető, népszerű színésze.
22. oldal
Csákányi Eszterhez… Pályafutása töretlen, s egyben szerencsés is. A korszak legtehetségesebb színházai, színházvezetői és rendezői okosan, értelmesen és ügyesen segítették egyengetni pályafutását. Bányai Tamás fénytervező jó emberem finom invitálásának köszönhetően jutottam jegyhez a március 21-iki előadásra. Csehov Sirály című darabját láttam már Budapesten számtalan variációban, később Berlinben, s aztán Moszkvában is … sőt, az isteni táncosnő Maja Pliszeckajával mint balett sem felejthető, hagyható ki a feledés, az emlékezet bugyrából. Szokatlan [?!], hogy az előadás nézői (90 személy) a színpadon kapnak helyet, félkörű arénaszerű ültetéssel, tolmácskészülékkel. A rendező felismerhetetlenül, a nézők soraiban helyezi el a civilnek öltözött társulatot. S megindul egy váratlan hangulatú játék, a Krétakör „Siráj”-a a minimálissá leegyszerűsített színpadtéren. Emberi hangon beszélnek, közlekednek. Emberi hangon pianóban érzik, mondják, közlik fájdalmukat, örömüket, megoldhatatlannak tűnő, bezártnak hitt, reménytelen problémavilágukat. A rendező Schilling Árpád nemcsak hogy elolvasta a színdarabot, de a hozzá kötődő több mint 100 éves megkövesedett vízkövet leverte, a nemzetközi lúgkövet kiöntötte rendezéséből. Egyszerűen úgy adatta elő a színművet, hogy 2006-ban a néző pontosan úgy értelmezze a darabot, ahogy a zseniális író annak idején megírta. S ahogy mi élünk, s ahogy ma élünk! Itt nem folyik a vér paradicsomlé alapján, nem pörölnek disznót, nem hánynak, nem okádnak, s nem egymás nemi szervét fogdossák, ahogy manapság természetes divat a „modern színpadokon”. És itt nem ordítoznak a gégeorvosig, nem provokálnak, nem kell tisztítóba vinni másnap ruhánkat, s nem hajcihőző technikai bravúrokkal, külsőségekkel próbálják a
Nagyérdeműt megnyerni az előadás, a rendező javára. Más színház. SZÍNHÁZ. Az elmúlt színházi évadban 13 ország 29 városában léptek fel. Ez nem lehet véletlen. A színészek magas színvonalon, egyenrangú partnerként valósítják meg a rendező elképzeléseit. Ebből a csapatból kisugárzik Csákányi Eszter Arkagyina megformálásával. Briliáns, kivételes nagyságú komédiás. Átváltozó képessége nemcsak hogy meggyőző, de legvégletesebb érzelmi hullámhosszokon tudja közvetíteni a lassan öregedő színésznő összes szeszélyét, kegyetlen önzőségét, szerelmi elesettségét, embertelen-emberségét. Három szál összekuszált vörös haját úgy kuszálja az égnek, mintha egy hajzuhatag lenne. Gyorsan pergő, lesírt, lecsöpögött könnyeit úgy pudrizza rendbe, hogy eláll a lélegzet. Színészi intelligenciájára jellemző, hogy amilyen sokszínűen festi meg a NAGY SZÍNÉSZNŐ portréját, oly magától értetődő alázattal tud beleolvadni a társulatba, a csapatjátékba. A három és fél órás előadás után dübörgött a megérdemelt taps. Számtalanszor hívták színpadra a társulatot. Az éjszaka még eszembe jutott, hogy a befogadó színházat, a népszerű Hebbel-Theatert 1907-ben Kaufmann Oszkár (1873–1956) erdélyi születésű magyar építész tervei alapján nyitották meg. A második világháború után az első színházi előadás-sorozatot itt, ebben az egyetlen épen maradt épületben kezdték el. Molnár Ferenc Liliom című darabját szériában, több mint ötszázszor játszotta el a német színház- és filmművészet nagy alakja, Hans Albers… Úgy tudom, a KRÉTAKÖR repertoárjában még ma is sikeres előadás… Kedves Csákányi Eszter! Kérdezte, hogy tetszett az előadás. Így. Kezeit csókolja Kőniger Miklós
Eine Zeile einsparen!
23. oldal
2006. május/június
56. Berlinale – magyar szemmel A Charlotte Rampling brit színésznő vezette nemzetközi zsűri, hatalmas meglepetést okozva, a „Grbavica” című balkáni háborús történetnek ítélte az idei berlini filmfesztivál Arany-medve fődíját. A világ legjelentősebb, nagyközönségnek szóló celluloid showján, az 1951-ben útjára indított Berlinalén ezúttal taroltak a német produkciók. Németország, sőt Közép-Európa legjelentősebb A-kategóriás filmfesztiválja, a február 9. és 19. között megrendezett Berlinale idén is tavaszt varázsolt a szeles-borongós Spree-metropolisba. A magyar zsurnaliszták népes hadát legfeljebb az kedvetlenítette el, hogy a berlini mustrán – fittyet hányva több évtizedes tradícióra – 2006-ban nem vetítettek új „ungarische” alkotást. Némi vigaszt csupán Fábri Zoltán (anno kétszeres Kossuth-díjas) rendező fekete-fehér Körhintája jelentett, melyet a Retrospektiv-szekció jóvoltából láthattunk az ultramodern CinemaxX-8-ban. Az „50-es évek álomasszonyai” címmel meghirdetett sorozatba pompásan illett a fél évszázaddal ezelőtti forgatás idején főiskolás Törőcsik Mari, akinek hajdani partnerei, Soós Imre, Barsi Béla, Kiss Manyi, Szirtes Ádám sajnos nincsenek már közöttünk. Jutalmaztak viszont az 56. Berlinalén még aktív „nagy öregeket”. Arany-medve életmű-díjjal tüntették ki Sir Ian McKellen brit színészóriást, s a nemzetközi porondon réges-rég sztárstátuszú lengyel filmmágust, Andrzej Wajdát. A fesztivál tán legtöbbet fotózott csillaga George Clooney volt, akinek főszereplésével versenyen kívül mutatták be Syriana című aktuális filmjét, melyet Stephen Gaghan rendezett. Az elmúlt hetekben már Magyarországon és az EU más államaiban is sikert aratott bonyolult meseszövésű film az arab-amerikai konfliktust prezentálja, korrupcióval, terrorral és vérrel fűszerezve. Ugyanezzel a „puskaporos” régióval, a demokrácia és az iszlám összecsapásával foglalkozik a The Road To Guantánamo. Michael Winterbottom döbbenetes, szívbemarkoló remekműve dokumentarista eszközökkel dolgozza fel három birminghami
fiatalember afganisztáni kálváriáját, mely ártatlanul juttatja őket a kubai fogolytáborba: Méltán kapta a brit filmes a legjobb rendezőnek járó Ezüst-medve szobrocskát. Ilyen csillogó állatkát ítélt a rangos zsűri három német színésznek is. Jürgen Vogelt a Szabad akarat című, 163 perces germán eposzban nyújtott művészi teljesítményéért díjazták. Sandra Hüller (Requiem) és Moritz Bleibtreu (Elemi részecske) kamera előtti teljesítményével vívta ki az ítészek jutalmát. Az 56. Berlinale Ezüst-medve nagydíját a megrázó dán-svéd szappanopera, az En soap rendezőnője, Pernille Fischer Christensen megosztva vehette át az Offside című iráni produkció megálmodójával, Jafar Panahival. A legnagyobb érdeklődés hagyományosan az Arany-medve szobor sorsát kíséri. A Marlene Dietrich Platz-i Berlinale Palast-ban prominens személyiségek és világsztárok jelenlétében megrendezett szombat esti fesztiválzáró gálán az 56. Spree-parti filmmustra fődíját Jasmila Zbanicnak adták át. A balkáni háborúban megerőszakolt nők tragédiáját megrázó erővel feldolgozó bosnyák-osztráknémet-horvát koprodukcióban született mű, a Grbavica, a közelmúltbeli dél-európai esztelen vérontás élő és holt áldozatainak állít emléket, aláhúzva a Berlinale hagyományosan erős humanista állásfoglalását. Dieter Kosslick, a nemzetközi fesztivál direktora, az 1150 vetítést követően most rövid időre megpihen, majd
elkezdi járni a világot, hogy friss muníciót találjon 2007-es februári szemléjéhez, melyen ismét bő 300 új alkotást láthat majd a közönség. Noha a 2006-os Berlinalén nem volt „Made in Hungary” új alkotás, azért öröm volt, hogy a tehetséges fiatalokat bemutató Shooting Star szekcióban – ahol tavaly Gryllus Dorka képviselte hazánkat – most Hámori Gabriella került reflektorfénybe. Bár nem piros-fehér-zöld színekben, de többször vetítették a Perspektive Deutsches Kino sorozatban – Anna Thalbach, Boris Alijanovic, Mavie Hörbiger és mások szereplésével – a magyar származású Zsolt Bács Esperanza című alkotását. A „medvevadászat” elmúltával került a német nyelvterületen az üzletekbe Peter Lohmeyer Playa del Futuro című nagyfilmjének DVD változata, melynek nemzetközi színészgárdájában ott van sokunk kedves berlini ismerőse, Kőniger Miklós (fotó) is. A 63 eszten-
dősen is energiától buzgó magyar színész két forgatás között – Berlin, Budapest, Bécs és Varsó után – tavasztól Kolozsvárott mutatkozik be kiállításkurátorként, az erdélyi városban prezentálva Marlene Dietrich pályafutását. Mogyorósi Géza
2006. május/június
R
24. oldal
endszeresen mindig azzal a tévhiedelemmel startolok a karácsonyba, hogy csak odafelé lesz túlsúlyunk, haza már üresen hozzuk a fekete behemót hajókoffert. Ez a remény idén is meghiúsult. Hazacsomagunk, ha lehet, még nehezebb volt. A hámozott dión, az általam felelőtlenül csomagolt, így sajnos kidőlt fél kiló égőpiros csemegepaprikán, valamint itt fel nem sorolandó egyéb hasznos és/vagy kedves dolgokon kívül kaptunk még kb. egy méternyi nyomtatott kultúrát. Ugyan minden évben megfogadjuk, hogy idén könyvet aztán végképp nem, hisz van már egy otthon, de mindig, így most is, eredménytelenül. Jelentem, a fél kiló édesnemes – az ajándékozó különbejáratú privátbeszerzése, garantáltan friss és első osztályú minőség – valóban megállja a helyét. Nem csak ételszínezőként. Maradandó élénkpiros, amőba formájú színfoltokat hagyott az általa elárasztott és elsősorban papír alapanyagú útitársakon/ban. Nevét azonban meghazudtolta: a látványa engem sem édes jókedvre nem derített, sem nem tartottam magatartását nemes gesztusnak. A rövid szélütésből magunkhoz térvén hozzáláttunk a finoman szólva disznóság eltakarításához. Eredmény: a paprikaveszteség a legkisebb kár. (Háztartásunk változatlanul csak három főből áll, még mindig van tartalék a tavaly kapott tetemes mennyiségből.) A dolog tehát eddig rendben. Viszont kb. két hete elűzhetetlen, „echte magyar” szaga van a szobának, ami a kárt szenvedett tárgyak és a koffer porszívós kezelése után sem akar szűnni. (Ez is az ajándék kitűnő minőségére utal.) Ilyen alaposan terített finompor-réteget akkor tapasztaltam utoljára, amikor az ebédlő 130 éves, hajlott hátú hajópadlóját csiszolták egyenesre. (Még a tetőtéri irodában, az akták, valamint a fogaim között is fapor volt.) Örömmel állíthatom viszont, hogy a csomagolástechnika jóvoltából paprikaközelbe került textíliákat sikerült gépi mosás által színtelení-
teni. Néhányat abszolút mértékben. (Ez viszont a folttisztító minőségét dicséri.) Nem úgy a könyveket. Sose hittem volna, hogy ennyire hevesen reagál a papír erre a szokatlan fizikai (vagy vegyi?) eljárásra. Ill. itt azért disztingválnom kell. Ahogy így laponként porszívóztam az egymétert – többnapos munka –, érdekes megfigyelést tettem: Mintha a paprika irodalmi értékük, ill. – az indikátor nevéhez hűen – nemességük szerint szerette volna a könyveket. A fajsúlyosabb szerzők és művek pirosabbak lettek, mint a többi. Pl. az Esterházy- és Nádas-kötetek a
ÉDES-NEMES
és
címlapon, a borítón, alul, fölül és több száz oldalon keresztül belül is élénken elszíneződtek. Ugyanígy a művészeti album. Közepes reakciót mutattak az interjú-kötetek, a színházi szaklapok és a porcelánkatalógus. Nem hagyott viszont nyomot az édes-nemes Méhes György Kolozsvári milliomosaiban és Ferenc Jóska világában. Meglepő módon – és itt hirtelen megakadtam logikai oknyomozó eszmefuttatásomban – a fenti trenddel szemben Parti Nagy Lajos is érintetlen maradt. Az ellentmondást végül annak tudtam be, hogy ez utóbbit a koffer másik végébe tettem. A méternyi, immár paprikátlanított anyag olvasmányként való feldolgozása persze hosszabb időt igényel. Az ünnepek fáradalmaira, valamint ingeri és kulináris túlterheltségére való tekintettel az olvasást a fűszermentes könyvekkel kezdtem. Méhes György: Kolozsvári milliomosok Azért pont ezzel a kötettel, mert a Collegium Hungaricum január végén kezdődő erdélyi témakörű rendezvényei között szerepelt a könyv német kiadásának bemutatása Türingia tartomány berlini képviseletén. Gondoltam, legalább felkészülten megyek a könyvbemutatóra.
Mostanában különben is ezzel van tele minden: családregény, Ulpiusház kiadványa, érdekes téma, történelem, Erdély, egyedi látószög, Kossuth-díj, a 90 éves szerző főműve, Libri-listavezető, a nagy mesélő végre megérdemelten, … stb., stb. – olvasható, hallható szerte a hazában. Kétséget kizáróan olvasmányos. Egy nap alatt kivégeztem. Abban minden reklámozó és kritikai írás egyetért, hogy a szerző kiváló mesélő. További tény, hogy érdekes korrajz. Színvonalas irodalom alatt mégis mást értünk. Családregénykategóriában elég nagy a nemzetközi mezőny. Ha valaki a Thibault
IR OD AL OM IROD ODAL ALOM család, Forsyte Saga vagy a Buddenbrook ház erdélyi változatát keresi a műben, az, bizony, csalódik. A szerző frissen színrelépő iparos dinasztiát mutat be 1877-től 1945ig, amely csillaga ismert történelmi okoknál fogva a 2. világháborúban és már a 2. generáció életében lehanyatlik. A jellemek nem komplikáltak, a figurák könnyen érthetőek: vagy jók, vagy rosszak. A Keller-család tagjai – egy kivételével – jók. Van szorgalom, ambíció, becsület, töretlen erkölcsi tartás, diplomáciai ügyesség, más nemzetiségekkel való zavartalan összhang, ennek megfelelő kiemelkedés, megfelelő számú utód. De – persze majdnem mindig a másik oldalon – ármány, cselszövés, nehézség is és mindenütt szerelem. A zsidó tőkével való összefogás sikerét, a kapitalista nagyipari fejlődés könyörtelenségét, buktatóit a dinasztia megfelelő erkölcsi tartással éli meg. Ezen a frontélményeket is a cég szempontjából reflektáló fiú hozzáállása sem változtat. A szerző még az ipari kémkedést is sikeres diákcsínyként állítja be. Felvonul továbbá a multikulti (német, szász, magyar, zsidó, román), meg a társadalmi egyenlőtlenség (pénzes arisztokrata, vagyont elmulató dzsentri, józan iparos, sztrájkoló munkás, üzemi besúgó). Nem mon-
25. oldal
2006. május/június Franz Herre: Ferenc József élete és kora (Magyar Könyvklub)
Kön yves polc danám a könyvet alapvetően sovinisztának, de a végére azért mégis kiderül, hogy a németek szorgalmasak, a magyarok büszke vagányok, a románok megvesztegethetők, a zsidó pénzéhes (nem mind, csak az egyik), a pénz beszél, kutya ugat, valamint az üzleti érdek megelőzi a nemzeti politikát. De azért a románokat kivéve mindenki jó magyar. A jó többnyire legyőzi a gonoszt. Ez csak az oroszoknál és a következő kommunista érában nem működik, viszont a gyár megmentésére – értsd, visszaszerzésére – balga módon Nyugatról hazatért családtagok utána is abszolút erkölcsi magaslaton állnak. Szóval van benne sok mikszáthkálmános (a Noszty fiú többször visszaköszön), némi vassalbertes, de Thomas Mann-ra nem hasonlít. Leginkább Harsányi Zsolt Magyar Rapszódiájára emlékeztet. (Ő is jól mesélt.) A szerző hellyel-közzel, főleg a regény elején, igyekszik előre- és visszalépve az időben „modernül” szaggatottá tenni a cselekményt. Ez azonban nem konzekvens és a szerteágazó család kronológikusan is nehezen áttekinthető tagjainak ismerete nélkül inkább zavaró. Mindazonáltal a könyv izgalmas. Mint említettem, egy ültő helyemben kiolvastam. Méhes valóban jó mesélő. De ha ez a főműve, akkor nem igazán értem a Kossuth-díjat. Akkor sem, ha látom az aktualitást, hogy miért pont most érdekes stb. De a marketing-verklit és a felturbózott sikert túlzásnak tartom. Visszatérő módon – és e könyv kapcsán is – foglalkoztat az a gyakori jelenség, hogy a hírnév, siker, dicsőség, valamint a minőség közötti korreláció – hogy is mondjam? … – nem szoros. Másik könnyen emészthető jelenlegi olvasmányom:
Először is nem világos számomra, hogy a számtalan történelmi témájú könyv szerzőjének miért egyik legrégibb alkotását (1979) és miért pont mostanában dobták a magyar piacra. Másik kissé érthetetlen dolog, hogy miért ezt a kötetet és miért magyar fordításban ajándékozta valaki férjemnek, aki, bár kitűnően beszél magyarul, egy német kiadványt szívesebben olvas az anyanyelvén. Továbbá noha szoros érdeklődést táplál a német történelem iránt, aránylag kevéssé érzi magáénak a mi szeretett Ferenc Jóskánkat. Mindegy. Ettől a könyv még akár jó is lehet. Mindenesetre inkább érintettként magamra vállaltam elolvasását. Előrebocsátom, ez is nagyon olvasmányos, ismeretterjesztő irodalom. Aligha tekinthető történész szempontból szakmai forrásmunkának, de nem is ez a szerző célja. Ha hasonlítani akarom, leginkább Passuth történelmi regényei jutnak eszembe, amelyek elsősorban szórakoztató jelleggel nyújtanak bepillantást egy-egy adott korba. Herre azonban Passuthnál sokkal több szakmai adatot sorakoztat föl, így inkább az a megállapítás helyesebb, hogy a történelmi adathalmaz ellenére is élvezetes a nem történész érdeklődő számára. A könyv számomra azért élmény, mert imádom hallgatni a mindenkori másik oldalt. Mindenki kitűnően ismeri a maga igazát, a saját álláspontját, valamint, hogy a történelem igenis így meg így volt, a többiek mind hazudnak, de minimum rosszul tudják. Nos, a többiek is így gondolkodnak. Ezért gyakran tanulságos, máskor egyszerűen csak felüdítő egy más szemszög. A könyv első negyede a reformkorról és a 48-as forradalomról szól. Mondhatom, érdekes. Rengeteg Grillparzer- és egyéb vers-idézet a nemzeti függetlenségről – Petőfit nem említi a szerző. A nemzeti mozgalmak kapcsán kifejti az osztrák birodalom etnikumairól a kor általános véleményét. Nos, a
magyarokról, … de inkább idézem: „… Magyarország, amelynek nemessége a középkori nemzeteszmét próbálta a modern nacionalizmus nyelvére lefordítani. … Maguk a magyar nacionalisták önállóak akartak lenni, másokat ellenben függőségbe kényszerítettek volna: a három és fél millió horvátot, szlovákot, németet, románt és szerbet, aki a négymillió magyar mellett az országban élt. Önmaguktól eltelve, nyelvük és kultúrájuk felsőbbrendűségét hirdetve, fennen hangoztatva vezető szerepüket és történelmi küldetésüket, azt hitték, boldoggá tehetik az „alacsonyabb rendű” nemzetiségeket, ha felemelik őket magukhoz, s elmagyarosítják őket. … máris a magyart kellett hivatalos nyelvként használniuk, ami a korábbi latint váltotta fel. Magyarnak érezte magát a szlovák Kossuth Lajos is, aki …” No, mindez a magyar történelemkönyvekben teljesen másként állt. Minden ideológiai rendszerben. De azért halálra nevettem magam, mikor kiderült, hogy Kossuth eredetileg szlovák* volt. Táncsics pedig – a szerző szerint inkább Tansics és ez akár még lehetséges is – egy nyelvkönyvnek álcázott lázító és nacionalista gúnyszöveget írt a Habsburg udvar és a németek ellen – ezt a szerző részletesen idézi. (Most végre tudom, hogy miért csukták le a tanítót. Mi ugyanis csak azt tanultuk, hogy hogyan szabadították ki. Igaz, újabban azt is tudom, hogy később a magyarok szintén bebörtönözték – kommunista nézetei miatt.) Aztán futótűzként terjed a márciusi forradalom Európában. A felsorolásból csak 15-ike és Pest hiányzik. Viszont október 6-án gróf Latourra Bécsben a csőcselék támadása során „végül egy munkásnak öltözött magyar kalapáccsal halálos csapást mért hátulról …”. Nem írja Herre, hogy Jellasicsot a magyar honvédek menekülésre kényszerítették volna, arról
* Szerencs mellett, Monokon született és zempléni képviselő volt. Arról nem szól a magyar fáma, hogy tudott volna szlovákul.
2006. május/június
26. oldal Mogyorósi Géza új kötete
Német kancellárok
Kön yves polc ÉDES-NEMES és IR OD AL OM IROD ODAL ALOM (Folytatás a 25. oldalról) viszont beszámol, hogy felszabadította Bécset – odáig futott Petőfi szerint „a gyáva”. Nem idézem az eseményeket tételesen, de végül összeáll a kép. Ami hiányzott a mi történelemkönyvünkből, azt most itt elolvashattam. Ami benne volt, azt Herre messzemenően kihagyta – de azt mi úgyis tudjuk. Jut eszembe: Azt állította a minap egy itt tanuló lengyel filozófus doktorandus, hogy „Magyarországot a lengyelek szabadították fel az 500 éves (?) török elnyomás alól”. Nyilván Jan III. Sobieski-re gondolt. Hát, igen, így is lehet látni. Fácit: A mindenről lemaradó, szorgalmas, de fantáziátlan, közepes képességekkel rendelkező és önmagát is túlélő uralkodó egy soknemzetiségű birodalmat akar össze- és fenntartani abszolutisztikus eszközökkel egy olyan időben, amelynek korszelleme a nemzetállam, a kapitalista gazdaság és a demokrácia. Ma az európai gondolat szinte időszerűvé teszi a birodalom összefogását – persze nem az abszolutisztikus uralkodó jogán és módszereivel. Egyszóval ajánlom a könyvet mindenkinek, aki olvasmányosan és szórakoztatóan akarja megismerni a 19. sz. közép-európai történetét – Habsburg birodalmi szempontból. Az erősebben édes-nemes könyvekről majd később. Pompéry Judit
Hozzám ajándékként, a karácsonyfa alá érkezett Mogyorósi Géza barátom, a majd’ húsz éve Berlinben élő újságíró harmadik könyve, a „Német Kancellárok 1949-től napjainkig”. Egy szuszra – élvezettel – végigolvastam. A „Magyar a magyarért Alapítvány” gondozásában megjelent Mogyorósi kötet – igényes, esztétikus külsejével – a karácsonyi környezetben jól mutatott a fa alatt, míg az ünnepvégi lazítás során jobban bele nem néztem, majd végig nem olvastam. A könyv sokkal több, mint amit címe ígér: nem nyolc kancellárt ismerünk meg benne, hanem nyolc embert, akikből Németországban kormányfő lett. Az Öreg, az Optimista, a Türelmes, a Látnok, a Révész, az Újraegyesítő, az Elegáns és a Megfontolt. Nyolc élesen különböző sorsú, teljesen eltérő egyéniség, akik mögött – köszönhetően a szerző történelmi részletek iránt fogékony habitusának – sűrítve ott látjuk az elmúlt hatvan év német történelmi lényegét is. Intellektuális élményt nyújtó rácsodálkozás összehasonlítani a könyv kancellárjait és korukat az idők folyamán magunkban összegyűjtött, eltárolt képpel, idestova már históriának érződő emlékeinkkel, vagy akár a közelebbi esztendőkből megőrzött hírfoszlányokkal. A személyeket és korszakukat együtt látva születhet az a meglepő voltában is magától értetődni látszó felismerés – és ez az Angela Merkel beiktatását követő hetekben frissen piacra került Mogyorósi könyv jelentős érdeme –, hogy előéletükben, természetükben és temperamentumukban, eszközeikben és politikai céljaikban bármennyire különböztek is egymástól ezek az emberek, országuknak a történelem adott pillanatában pontosan rájuk volt szüksége. Persze, csak az első hét fejezet lezárt és kiértékelhető; sok pont, néhány felkiáltójel. A nyolcadik portré más, szándékában kulcs, rengeteg kérdőjellel; a kötet megjelenésekor a “Megfontolt”
(legelső!) női kancellár még csak pár napja töltötte be hivatalát. Nincs kétségem azonban, hogy róla és koráról – napjainkról – számtalan jó cikket, értékes elemzést, pontot és felkiáltójelet fogunk olvasni még a szerző tollából, mígnem első fejezetként újra bevonul majd egy következő könyvébe. Dr. Radványi András (Budapest)
A magyar szellem 101 kiválósága Hollai Hehs Ottó „SZENT ISTVÁNTÓL POLGÁR JUDITIG” című új kötete pár hónappal hazánk EU taggá válása után látott napvilágot, s valódi közép-európai körkép. A Bajorországban élő, Erdélyben felcseperedett 72 éves publicista magyarul vetette papírra annak a 101 kiválasztott személyiségnek a pályaívét, akik a jó ezer esztendővel ezelőtti államalapítás óta rangot, dicsőséget, örömet és tiszteletet vívtak ki a sokat szenvedett Magyarországnak. A valamennyi korosztálynak ajánlható „olvasókönyv” világos tematikája hét csoportba sorolva mutatja be nagyjainkat. 1. Történelmi és politikai személyiségek 2. A tudomány emberei 3. A zene kiválóságai 4. Képzőművészek 5. Filmesek 6. Írók, irodalmárok 7. Kiváló sportolók A bő 300 oldalas portrékötet, a „Szent Istvántól Polgár Juditig” nagy értéke, hogy a jobbára csak a „férfi hőstettekre” fókuszáló szakkönyvekkel ellentétben a jeles magyar nőket is felvonultatja. Így bátor királyaink, politikusaink, tudósaink mellett képet kapunk olyan nemzetközi karriert befutott hölgyekről is, mint a 20. század
27. oldal első felében a filmvásznat meghódító Alpár Gitta, Gaál Franciska, Rökk Marika és a New Yorkban ma is élő 94 éves Eggerth Márta. A kortársak közül többek között Sass Sylvia, Egerszegi Krisztina és Polgár Judit arcképe hirdeti, hogy lányaink, asszonyaink a koncerttermekben, uszodákban, sakkmezőkön is világszínvonalon képesek teljesíteni. Az emancipált stílus mellett Hollai Hehs Ottó Aradon, magánkiadásban megjelent – a Lant és Líra könyvesbolt hálózatában terjesztett – ezüstszínű, szép kötetének másik nagy érdeme, hogy számos szereplője a „Na, nem is tudtam, hogy ő is magyar” csodálkozásával lepi meg az olvasót. Hans Habetól (Békessy János) Robert Capán (Friedmann Endre) keresztül Koestler Arthurig sorolja azon világhírű honfitársainkat, akik idegenben lettek „szakmájukban” szuper sztárok. Az ezer éven átívelő, eltérő hoszszúságú pályaképek a magyarság valóban tarka palettáját tárják elénk. A különböző mélységű portrék megírásához felhasznált szakirodalom gerincét, néhány második világháború előtti munkát leszámítva, a 80-as évek „szocialista” könyvtermése adja. Frissebb forrásként az Internet bel- és külhoni oldalait jelöli meg az NSZK-ban, Magyarországon, sőt Erdélyben is otthonosan mozgó szerző. A Kapu folyóirat „Nyugati szemmel” rovatának vezetője második kötetében is zsurnaliszta erényeket írói precizitással vegyítve, szórakoztató stílusban „mesél”. Szereti, tiszteli műve 101 hősét. Ő is, mi is sejtjük, hogy lenne még néhány száz olyan emberünk, akik a lexikonok oldalairól átvándorolhatnának egy ilyen könnyen emészthető „olvasókönyv” lapjaira. A „Szent Istvántól Polgár Juditig” című kötet pozitív nemzetközi fogadtatása remélhetően arra bátorítja majd Hollai Hehs Ottót, hogy folytassa kutatásait. Hiszen – kiragadott példa – Petőfi Sándor, Bulla Elma, Honthy Hanna, a száz éve született József Attila és Habsburg Ottó is megérne egy misét! Mogyorósi Géza
2006. május/június
Universität Debrecen
Sommeruniversität Debrecen Sprachkurse Ungarisch 2006
Debrecen Zu Kursbeginn erfolgt ein schriftlicher (online: www.nyariegyetem.hu) und ein mündlicher Einstufungstest, zum Kursschluss besteht die Möglichkeit einer Abschlussprüfung. Lehrmaterial: Hungarolingua, Lingua Hungarica Sommerkurs Intensiv Anmeldeschluss: 1. Juni 2006 23. Juli bis 19. August 2006 (120 Stunden, 24 ECTS Kreditpunkte) 23. Juli bis 5. August 2006 (60 Stunden, 12 ECTS Kreditpunkte) Herbstkurs Intensiv 27. Oktober bis 5. November 2006 (70 Stunden, 14 ECTS Kreditpunkte) Anmeldeschluss: 20. Sept. 2006 Semesterkurs Für Ausländer, die in Debrecen oder in der Nähe von Debrecen wohnen 15. September bis 15. Dezember 2006 (60 Stunden, 12 ECTS Kreditpunkte) Anmeldeschluss: 10. Sept. 2006 Intensiver Semesterkurs 11. September bis 20. Oktober und 6. November bis 15. Dezember 2006 (2×120 Stunden, 2x24 ECTS Kreditpunkte) Anmeldeschluss: 15. August 2006
Sprachkurse nach persönlichem Bedarf Für Privatpersonen oder Firmen Termin und Stundenzahl: laut Vereinbarung Genaueres zu diesen und weiteren Angeboten unter Debreceni Nyári Egyetem, Pf. 35, H-4010 Debrecen, Telefon: (+3652) 532 594, Fax: 532 595.
[email protected] www.summerschool.hu
Budapest – 3-wöchige Intensivkurse (60 Stunden) im ganzen Jahr – Abendkurse: Frühjahrssemester (60 Stunden) – Abendkurse: Herbstsemester (84 Stunden) – Kurse für Privatpersonen und für Firmen Für weitere Informationen wenden Sie sich bitte an: Debreceni Nyári Egyetem Budapesti Nyelviskolája 1132 Budapest, Jászai Mari tér 6 Tel./Fax: +36 1 320 5751
[email protected] www.nyariegyetem.hu/bp
2006. május/június Gombás-paradicsomos sertésszűz Hozzávalók: 60 dkg sertésszűz, 20 dkg bármilyen gomba, 6 kisebb paradicsom, 2 kisebb vöröshagyma, 3 gerezd fokhagyma, 1-1 csokor petrezselyem és kapor, 4 evőkanál olaj, 2 dl száraz fehérbor, 2 szál kakukkfű, bors, só A szűzpecsenyét fél centi vastag szeletekre vágjuk. Fólia alatt húsverő kalapáccsal megütögetjük, majd a zúzott fokhagymával, borssal, sóval bedörzsöljük. A hússzeleteket
forró olajon megsütjük, és félretesszük. A visszamaradt zsiradékon a meghámozott és vastagabb szeletekre vágott vöröshagymát megfuttatjuk, és rádobjuk a felszeletelt gombát. Finomra aprított kakukkfűvel, borssal, sóval ízesítjük, majd a borral felöntve megpároljuk. Amikor a gomba már majdnem megpuhult, beletesszük a hússzeleteket és a cikkekre vágott paradicsomot, majd az egészet készre pároljuk. Tálaláskor a finomra vágott zöldfűszerekkel megszórjuk. Palócleves báránylapockából Hozzávalók: 50 dkg báránylapocka kicsontozva, 2 fej hagyma, 2 evőka-
28. oldal
Új ízek Bözsike konyhájából
Változatok hússal – vagy anélkül Igyekeztem úgy összeválogatni a recepteket, hogy mindenki ízlésének megfelelően választhat levest hússal és főételt hús nélkül, … vagy éppen fordítva. Az ételek önállóan is nagyon finomak. Jó étvágyat! nál olaj, só és bors, 15 dkg zöldbab (mélyhűtött), 15 dkg burgonya, 1 evőkanál pirospaprika, egy csepp ecet, csipetnyi őrölt kömény, 2 babérlevél, 2,5 dl tejföl, fél evőkanál liszt
gül belekeverjük a tejfölt, azzal már csak egyszer forraljuk. A levesnek egy kicsit sűrűnek kell lennie. Tálaláskor ecettel ízesíthetjük, snidlinggel megszórhatjuk. Savanyú káposztás galuska
Előkészítés: A báránylapockát megmossuk, kicsire kockázzuk, a hagymát megtisztítjuk és finomra vágjuk. A zöldbabot 3 cm-es darabokra tördeljük, a burgonyát meghámozzuk, megmossuk és felkockázzuk, a tejfölt a liszttel simára keverjük.
Hozzávalók: 50 dkg liszt, 1 nagy vagy két kisebb tojás, só, víz, 1 evőkanál zsír a sütéshez 50 dkg savanyú káposzta, 1 evőkanál disznózsír, 1 fej hagyma, bors, egy kevés köménymag és kevés leves (lehet kockából) A lisztből a tojással, sóval és annyi vízzel galuskatésztát keverünk, hogy ne legyen lágy. Egy vizezett vágódeszkáról forró vízbe mártott késsel forrásban lévő sós vízbe vékony galuskákat szaggatunk (közben a
Elkészítés: Egy fazékban olajat forrósítunk, a hagymát üvegesre pirítjuk benne. Beletesszük a húst, megszórjuk pirospaprikával, megfűszerezzük sóvál, borssal és köménymaggal. Megkeverjük, és felöntjük annyi vízzel, hogy a hozzávalókat ellepje. Addig főzzük, amíg a hús már majdnem puha, akkor ismét vizet öntünk bele, felforraljuk, beletesszük a felaprított krumplit és zöldbabot, ízlés szerint utánaízesítjük, majd puhára főzzük. Vé-
kést újra meg újra be kell vizezni). Amint a galuskák feljönnek a víz színére, szűrőkanállal kiszedjük, hideg vízzel leöblítjük. (A galuskát több adagban főzzük ki.) A hagymát megtisztítjuk és finomra vágjuk, a zsírt felforrósítjuk. A káposztát több helyen átvágjuk és a hagymához adjuk. Borssal, köménnyel fűszerezzük, egy kevés levest öntünk alá. Addig pároljuk, míg a levét elpárologtatta. Egy serpenyőben felforrósítjuk a disz-
29. oldal nózsírt, a lecsepegtetett galuskát megpirítjuk benne, majd a káposztára tesszük és jól összekeverjük. Tálaláskor tehetünk rá petrezselymet vagy egy-két kanál tejfölt. Kényelmesebb megoldás, ha készen vásárolt „Spätzle” tésztát használunk, amit viszont az utasítás ellenére egy percre forrásban lévő vízbe szórunk. Zöldbableves krumpligombóccal
Hozzávalók: 1 hagyma, 2 gerezd fokhagyma, 2 evőkanál olaj, pirospaprika, só, 20 dkg zöldbab, 1 sárgarépa, 1 petrezselyemgyökér, 2 dl tejföl, bors, 1 evőkanál liszt, 1 evőkanál citromlé A burgonyagombóchoz: 20 dkg héjában főtt burgonya, 1 tojás, 5 dkg liszt, 1 csokor kapor A megtisztított és finomra vágott vöröshagymát és a zúzott fokhagymát az olajon megfuttatjuk. Pirospaprikával meghintjük, majd vízzel felöntjük és megsózzuk. A megtisztított, darabokra vágott zöldbabot, sárgarépát és gyökeret beledobjuk. Megborsozzuk és közepes lángon megfőzzük. Közben a héjában főtt, áttört burgonyát a tojással, a liszttel, finomra vágott kaporral és parányi sóval összedolgozzuk. Vizes kézzel kis gombócokat formázunk belőle, és belefőzzük a levesbe. A tejfölből és a lisztből készült habarással sűrítjük, a citromlével pikánsra ízesítjük, kevés kaporral meghintjük, mégegyszer felforraljuk. (Készíthető kész „Pfanni” minigombóccal is.) Arácsi mandulás-almás Hozzávalók: 25 dkg liszt, 15 dkg vaj vagy margarin, 3 tojás sárgája, 1 kis-
2006. május/június kanál rum, 2 evőkanál porcukor, csipetnyi só, 2-3 evőkanál tejföl, 1 kg savanykás rétesalma, 2 evőkanál rum, 1 cs. vaníliás cukor, 5 dkg porcukor, 2 evőkanál zsemlemorzsa A sütéshez: diónyi vaj vagy margarin A tetejére: 4 tojás, 12 dkg cukor, 10 dkg őrölt mandula, 1 kiskanál liszt. A lisztből, a vajból a tojások sárgájával, a kiskanál rummal, a porcukorral és annyi tejföllel, amenynyit fölvesz, gyors mozdulatokkal porhanyós tésztát gyúrunk. Egy órán át hűtőben pihentetjük. Közben elkészítjük a sütemény „lelkét”: Az almát meghámozzuk, cikkekre vágjuk, magházát kivágjuk, és kb. 1 mm-es szeletekre szeljük. A két evőkanál rummal meglocsoljuk, a vaníliás cukorral meghintjük. A tésztát kinyújtjuk (vékonyra), a kivajazott tepsibe elegyengetjük. Rászórjuk a zsemlemorzsát, és erre terítjük a rumos almaszeleteket.
A tetejére a következő masszát készítjük: A tojássárgákat a cukorral 3-4 perc alatt habosra keverjük. Hozzáadjuk a mandulát és a lisztet. A tojásfehérjét kemény habbá verjük és az előzőekkel összeforgatjuk, az almára töltjük. Késsel elsimítjuk és kb. 180°-on kb. 35 perc alatt aranysárgára sütjük.
Ein Berliner Ungar – überall für die ungarische Sache Im Januar hatte ich eine Schiffsreise auf einem italienischen Schiff im Mittelmeer gemacht. Jeden Tag, auch abends, schönes Programm, aber kein ungarisches Wort, obwohl mit uns elf ungarische Gäste und drei ungarische Fotografen am Bord waren. Das hat sehr an meinem Nationalstolz gekratzt und ich musste etwas unternehmen. Ich schrieb die wichtigsten Worte Ungarisch und Deutsch auf und ließ sie dem Programmdirektor zukommen. Er freute sich sicherlich, denn er schickte mir als Dankeschön kleine Geschenke in meine Kabine und ließ sich von den ungarischen Fotografen beraten. Am folgenden Abend gab es die Begrüßung dann auch auf Ungarisch, aber leider nur bei der ersten Vorstellung – es gab jeden Abend zwei Vorstellungen – und ich „ging wieder leer aus“. Ich war etwas verärgert. Zum Abschiedsabend gab es einen Fahnen-Aufzug mit den Fahnen aller anwesenden Nationen. Natürlich war, wie ich befürchtet hatte, keine ungarische Fahne dabei. Nun war das Maß voll. Ich war enttäuscht und wütend. Ich schrieb einen spitz formulierten Brief an den Mann, dass ich ihm gerne eine ungarische Fahne schenken wolle, falls man es nicht schaffe, eine zu besorgen usw. Nun, seitdem hat mich der Programmdirektor angeschrieben, dass er sich um unsere ungarische Sache kümmern wird. Vielleicht war das alles von mir etwas überzogen, wird der eine oder andere möglicherweise denken, aber ich bin mal eben so, und ich stehe auch dazu: ein stolzer Ungar überall in der Welt. János Usztics, Ungarische Kolonie Berlin e.V.
2006. május/június Ein Stamperl Mauer (Seite 20) Das letzte Mal waren wir in Berlin, als die Stadt noch durchschnitten war von einem aus speziellem Beton hergestellten, kugelsicheren Zaun, obenauf der schlaue, glatte Zylinder, damit wer sich bis hier irgendwie hoch geturnt hat, sich nicht halten kann. Unser Freund Klaus und seine Ehefrau Maria begleiteten uns bis zum Checkpoint Charlie und beobachteten mit müder Einsicht wie wir, angereist aus einer anderen Zelle des gleichen Gefängnisses, zum Spazieren hinübergehen durften in die andere Welt, die wir damals nur so bezeichneten: draußen. Geduldig warteten sie drinnen auf uns, dann tranken wir auf dem Alexanderplatz ein gutes Bier. Dieser Platz hat sich nicht groß verändert, aber die ehemals östliche Hälfte der Friedrichstraße sieht heute besser aus als die früher beneidete westliche. Die immer Zurückgebliebenen, von ihren Fesseln nur schwer Losgekommenen sind jetzt überlegen: An der Stelle ihrer mit Salz bestreuten Städte werden aus modernerem Material die ehrgeizigen neuen gebaut. Die beeindrukkenden Glaspaläste am Potsdamer Platz ahmen Glas-Bienenstöcke fremder Erdteile nach, selbst wenn sie, alte Werte rettend, gierig Palastreste verschluckt haben, nun mit den robotenden Nylonbienen der Weltkonzerne. Von den Mauern des Reichstages sind schon lange die Spuren von Rauch und Ruß verschwunden, aber wenn man vom Brandenburger Tor aus der Straße folgt, zeigt ein Kopfsteinpflasterband den früheren Verlauf der Mauer. So wie ich in Budapest mit Kerzenflämmchen die Grenzen des 1944er Pester Ghettos nachzeichnete, als mein Film gedreht wurde. Damals habe auch ich mit meinen Darstellern eine Mauer niedergerissen, um ein 40 cm hohes und 2 m x 2 m breites Loch zu finden, in das man fünf Gelbbesternte für Wochen einmauerte, um ihr Leben zu retten. Interessanterweise traf ich noch niemanden, der aus dem
30. oldal
Was steht denn drin? Zu einigen ungarischen Artikeln in dieser Nummer Holzzaun des Ghettos einige Splitter aufgehoben hätte, um sie in kleinen Gläschen feilzubieten. Obwohl in den Seelen einige Splitter eingekapselt geblieben sind. Ich war mit meiner Mutter und meinen Geschwistern in Szentgotthárd im Urlaub, als die Westgrenze geschlossen wurde, um aus Minen und Stacheldraht vor unserer Nase eine Mauer zu bauen und uns, verdächtige Pester, ins Gefängnis zu stecken. Daher weiß ich, was es für ein Gefühl ist, wenn du nicht dahin gehen kannst, wo du hin willst, und Waffen deinen Platz bestimmen. Es war für mich etwas neues, dass in Berlin jeder aufmerksam ist, von Kellnern über Taxifahrer bis zum Spaziergänger, in der Freundlichkeit sind keine Übertreibung, Hintergedanken, Entschuldigungen oder Unrechtsbewusstsein, sie ist von innen heraus ehrlich. Auch der Obdachlose verkauft seine Zeitung leise und die auf der S- Bahntreppe sitzenden Punks verstellten uns nicht den Weg, schüttelten nur ihre Becher. Ich kam und ging im harten Herbstlicht und konnte nicht unterscheiden, in welcher Hälfte der zweigeteilten Stadt jemand, der an mir vorbeiging, aufwuchs. Von außen sieht man es nicht mehr. Ich fragte den Taxifahrer, ob er den Unterschied hört, aber seinem diskreten Ohr fällt der offensichtliche Tonusunterschied nicht auf. Aber es gibt ihn. Die Antwort gab mir die Frau von Klaus, die Lehrerin ist. Es gibt Dinge, die unterschiedlich genannt werden und es gibt auch merkliche Unterschiede in der Betonung, aber eine der interessantesten Sachen ist, wie sie Zeit bezeichnen. In der DDR lernten die Schüler aus gleichen Lehrbüchern, sie sagen noch heute halb vier, wenn der Zeiger zwischen drei und vier steht, die Westler sagen 15 Uhr 30 Minuten. Vielleicht ist es kein Zufall, dass gerade die Zeit
anders ausgedrückt wird, die Ostler ein wenig vorgreifend, die Westler an der Vergangenheit orientiert. Gerade schluckte ich den letzten Happen Würstchen und wischte mit dem Brötchen den letzten Rest Senf vom Papierteller, als die Lehrerin sagte: und es gibt noch einen wesentlichen Unterschied. Die Westler lassen so etwas stehen, die Ostler werfen es in den Mülleimer. „Und wie sehen sie einander?“ fragte ich. Die Ostler nennen die Westler Besserwisser, die Westler nennen die Ostler ewig Nörgelnde. Wir spazieren seit Stunden und ich habe noch keinen Trabant gesehen. Wo sind die hin? Den können sich nur noch richtig Reiche leisten, es ist ein wahres Luxusauto geworden. Auf dem Flughafen habe ich für weniger als Tausend Forint Mauerstücke im Glas gekauft. Es interessiert nicht, woher die Stücke sind, wenn auf dem Glas steht, Stücke der Berliner Mauer, dann ist das für mich so. Nur hier in dieser Stadt kann man aus Schutt Geld machen, denn wer es kauft, kauft nicht Zementstückchen. Man könnte sich daran stören, dass man hier aus der einstigen Schande ein Geschäft macht, es kann auch sein, dass an einigen Bröckchen Blut klebt, dennoch heißt es, dass Diktaturen früher oder später zu Staub zerfallen und Souvenirs daraus werden. Rätsel (Seite 32) Wir gehen diesmal mit der Mode und bringen eine Sudoku-Aufgabe. Ohne die im ungarischen Text gebotene Erleichterung lässt sich das Rätsel auch lösen. Zahlen sind nun mal international. Nächstens folgt an dieser Stelle vielleicht noch einmal ein Sudoku – dann mit deutschem „Beiwerk“… 1848 und Mitteleuropa (Seiten 1 und 8-11) András Gergely war Festredner auf der März-Gedenkveranstaltung im Collegium Hungaricum. Der Historiker – tätig an der Loránd-Eötvösund der Andrássy-Universität Budapest, untersucht in seinem Vortrag die unterschiedliche Herangehens-
31. oldal weise an die Revolution von 1848 in den verschiedenen betroffenen Ländern Mitteleuropas. Er geht der Frage nach, warum es nur bei den Ungarn eine schöne Tradition ist, des März 1848 zu gedenken, wobei dieses Gedenken sogar Stützpfeiler des Nationalbewusstseins ist, von dem man „kein bisschen abrückt“. Gemeinsamer Erfolg von Deutschen und Ungarn (Seite 2) In dem Interview, das Ferenc Hajba mit Dr. Sándor Peisch, Botschafter der Republik Ungarn in Berlin, führte, geht es um Wirtschaftsfragen. Es wird behandelt, weshalb nach der Wende deutsches Kapital in Größenordnungen nach Ungarn geflossen war und ob angesichts der strengen Gesetze der Wirtschaft die Sympathien wegen der Grenzöffnung auf die Entscheidungen deutscher Investoren überhaupt einen Einfluss gehabt haben können. Eine Rolle gespielt haben mag sicher auch die Tatsache, dass die ungarische Wirtschaft auf deutsche Grundlagen aufbaut, dass sich die technische Intelligenz in Ungarn vielfach an deutschen Beispielen orientiert hat. So kommt es nicht von ungefähr, dass sich z.B. Audi für Győr entschieden hat: die Stadt verfügte über gute logistische Möglichkeiten, hatte aber auch eine entsprechende Arbeitskultur und einen Pool an gut ausgebildeten Fachleuten mit Universitätsabschluss. Gegenwärtig stammt ein Drittel der Kapitalinvestitionen in Ungarn aus Deutschland, die großen deutschen Firmen wie Siemens, Deutsche Telekom oder E.ON sind alle vor Ort. Die Anziehungskraft Ungarns besteht nach dem Beitritt des Landes zur Europäischen Union weiter, denn seither ist von Seiten klein- und mittelständischer Betriebe ein größeres Interesse zu verzeichnen. Dabei ist durchaus auch auf Unterstützung durch die Politik zu rechnen: die große Koalition in Deutschland hat sich auf die Fahnen geschrieben, kleineren und mittleren EU-Ländern – so auch Ungarn – eine größere Aufmerksamkeit zukommen zu lassen. Al-
2006. május/június lein Wirtschaftsminister János Kóka war in den vergangenen Monaten fünfmal in Deutschland. Nicht von ungefähr, denn so gut wie alle Staaten Osteuropas sind Konkurrenten auf diesem Markt, und so geben sich Tschechien, Polen und die Slowakei, ja selbst Rumänien und Bulgarien gegenseitig die deutsche Klinke in die Hand. Auf die Frage, in welchen Regionen Deutschlands er besonders gute Möglichkeiten für eine verstärkte Zusammenarbeit mit Ungarn sähe, erwähnte der Botschafter neben Bayern und Baden-Württemberg, mit denen die Beziehungen auch jetzt schon hervorragend sind, Nordrhein-Westfalen, Hamburg und Niedersachsen. Eine bedeutende Unterstützung erfahren die ungarisch-deutschen Beziehungen natürlich durch die Kultur, auch durch deutsche Schulen in Ungarn. Zur Förderung der kulturellen Beziehungen zwischen beiden Ländern wurde unlängst in Deutschland ein ungarisches Kulturjahr, der Ungarische Akzent eröffnet, bei dessen Programmen u.a. der 125. Geburtstag von Béla Bartók und der 50. Jahrestag der Revolution von 1956 im Mittelpunkt stehen. Artikel auf den Seiten 6 und 7 Géza Mogyorósi schreibt über die Frauenkirche zu Dresden, eine der schönsten Kirchen Europas, die nach einer beispiellosen Spendenaktion wieder aufgebaut und im vergangenen Herbst wieder eingeweiht wurde, sowie über die leidigen Bauarbeiten auf der Straße Unter den Linden und die Geschichte dieses Prachtboulevards der deutschen Hauptstadt. Glückwünsche zum Jubiläum (Seiten 7 bzw. 19) Herzliche Grüße übermittelt die Redaktion an die Ungarische Kolonie Berlin, die in der Tradition des ersten Berliner Ungarnvereins steht, der im Jahre 1846, also vor 160 Jahren gegründet wurde, sowie an die Deutsch-Ungarische Gesellschaft mit Sitz in Berlin, die 2006 den 15. Jahrestag ihres Bestehens begeht.
Aus der Musikbranche (Seite 14) – Eine gute Nachricht für die Freunde von Zsuzsa Koncz: Das 4. Lyrikalbum von Zsuzsa Koncz mit vertonten Gedichten bekannter ungarischer Dichter ist auf dem Markt! Konzerttournee ab Oktober. – János Bródy, bereits zweimal mit einem Solokonzert zu Gast bei der Ungarischen Vereinigung, ist im April 60 Jahre alt geworden. Alles Gute weiterhin! – Und noch eine Neuigkeit: László Tolcsvay und János Bródy schreiben an einem Oratorium zum 50. Jahrestag der Revolution von 1956. Aufführungen evtl. in London und Paris. Vereinsprogramm (Seite 16) 14.05.06: Kiezwanderung Kreuzberg 22.-25.06.06: Ausflug Riesengebirge 08.07.06: Rundfahrt zur Brauereigeschichte Berlins Evtl. 27.08.06: Spaziergang um den Müggelturm 17.09.06: Kiezwanderung Dahlem 14.10.06: Vortrag Antal Lux November: Evtl. Kabarettbesuch Dezember: Weihnachtsfeier Dazu jeweils am 1. Freitag im Monat Stammtisch Kleine Kneipe „Zum György“ (Ausnahme: 6. Mai) Siehe auch unter Veranstaltungen auf www.ungarn-in-berlin.de. Weitere Artikel Seiten 12- 14: Berichte über die letzten Vereinsveranstaltungen Seite 15: Gedicht von Iván Uhrman: Porträt des alten Juden Seite 21: Werbung Seiten 22-23: Filmwelt: Artikel über die Schauspielerin Eszter Csákányi, die unlängst mit dem Kossuth-Preis ausgezeichnet wurde, sowie über die diesjährige Berlinale Seiten 24-27: Neue ungarischsprachige Bücher Seiten 28-29: Neue Rezepte. Nähere Informationen zu den hier nicht ausführlich behandelten Beiträgen bei der Redaktion
Berlini Híradó Nr. 23 erscheint im November 2006
2006. május/június
32. oldal
Rejtvény Haladva a korral ebben a számban most már mi is Sudoku ábrát közlünk e divatos számrejtvény kedvelőinek. Egy kicsit azért megbolondítottuk, s ezzel egyben meg is könnyítettük a dolgot. A megkönnyítés kulcsszava a SZÉLGYÖK meglehetősen értelmetlen magyar szó, amelynek minden betűjéhez számot rendeltünk. Ezeket a betűket olyan értelmes szóvá kell felcserélni, amely a Magyar Egyesület rendszeresen visszatérő rendezvényét jelöli, s ehhez a hiányzó kilencedik betűt (amelyhez a 9-est kell rendelni) ki kell találni. A most már új sorrendbe került számsort a Sudoku ábra második vízszintes sorába beírva, annak megfejtéséhez újabb értékes számokat kapunk segítségül. Jó szórakozást!
S u d o k u
Megfejtés Előző számunk rejtvénye egyszerű kérdésből állt: a 21. szám 18.-19. oldalán közölt régi Híradó-címlapok közül melyik kettő hiányzik? Nos, éppen a két jubileumi számot hagytuk ki a képes felsorolásból. Íme, ezen az oldalon pótoljuk a helyhiányból faragott rejtvény megfejtéseként ezt a két címoldalt.
– a berlini magyarok, barátaik és vendégeik lapja A Magyar Egyesület Berlin e.V. belső kiadványa
Szerkesztőség: Általános és tördelőszerkesztő: Hans-Ulrich Moritz, tel./fax: (030) 5 62 06 51, email:
[email protected] Olvasószerkesztő: Urban Mária, tel./fax: (030) 9 93 95 10, email:
[email protected] PR-felelős: Matthes Ágnes, tel.: (030) 2 42 36 68, fax: (030) 2 42 34 47, email:
[email protected] Felelős szerkesztő: Dr. Hetey László, tel.: (030) 78 71 27 60, fax: 78 71 27 61, email:
[email protected] Web-összekötő: Nemes Lajos, tel.: (0179) 299 35 13, email:
[email protected] Lapunk layoutját tervezte: Drimál Ferenc † Postacím: Magyar Egyesület Berlin e.V., c/o Priv.-Doz. Dr. Hetey László, Kaiser-Wilhelm-Platz 4, 10827 Berlin Egyesületi bankszámla: Deutsche Bank, BLZ 100 700 24, Konto-Nummer: 398 787 200 Terjeszti az egyesület tagsága a berlini és németországi magyarok és barátaik körében. A nem szerkesztőségi cikkek tartalmáért felelősséget nem vállalunk; az azokban hangoztatott vélemények nem minden esetben egyeznek meg a szerkesztőség, avagy a Magyar Egyesület Berlin e.V. véleményével. A szerkesztőség a felkérés nélkül beküldött cikkeket és képanyagot nem őrzi meg és nem küldi vissza.