Losse nummers f 2,25

EEN UITGAVE VAN DE VERENIGING VRIENDEN VAN BLijDORP

• Nieuws uit Blijdorp en andere dierentuinen • Veel info over krokodillen • Verslag najaarsexcursie • Convocatie lezingen

Losse nummers f 2,25

13" jaargang nummer 4 VERENIGING VRIENDEN VAN BLIJDORP Schepenstraat 71, 3039 NC Rotterdam Vriendennieuws is een uitgave van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en verschijnt tenminste 4 maal perjaar. OPLÄGE: 4.500 De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel: "fiet ol'wekken van belangstelling voor de Diergaarde Blijdorp, het steunen daarvan door het bijeenbrengen van gelden en het doen van giften in geld oT natura, voorts het geven van bekendheId aan het doel en streven van culturele zoölogische tuinen". Deiaarlijkse contributie bedraagt üninimaal) f 30,-, waarvoor de leden 4 keer per jaar het verenigmgsorgaan Vriendennieuws ontval}gen, alsmede 2 gratis toegangsbewijzen.vo.or ergaarde Blijáorp in Rotterdam ofArtis in Amsterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld om deel te nemen aan excursies naar binnen- en buitenlandse dierentuinen, sReciale lezingen gedurende het winterseizoen bij te wonen en worden zij uitgenodigd voor de Jaarlijkse Blijdorp-dag annex Algemene ledenvergadering. D . i

INHOUDSOPGAVE

Pag

Van de redactie Nieuws uit Blijdorp Nieuws uit andere dierentuinen Zondagochtendlezingen Een stukje nostalgie (2) Uit de promotiehoek Verslag najaarsexcursie Dier in het vizier: krokodillen Dierentuinen van de wereld: Italië Giften

VERENIGINGSSECRETARIAAT: A..M.Bos, Schepenstraat 71, 3039 NC Rotterdam. VRIENDENFOON: 010 - 46590 15; GIRO: 1357803. BANKREKENINGNR. 98.55.33.099 Ver. Spaarbank AFDELING REIZEN: mevr. C.Berger-Kindt Kortedreef 48, 3075 GR Rotterdam, telefoon 010 • 419 1863; giro 2071059. PROMOTIETEi\M: fam. H.Gerritse, Cleyburchstraat 5a, 3039 DA. Rotterdam, telefoon 010 - 466 36 82; giro 6217917.

De aanvang van de lunch is russen 12:00 en 13:30 uur in het restaurant van blijdorp en duurt tot 16:30 uur. Reserveren kunt U telefonisch: 010-465 43 33, toestel 16$

REDACTIE-A.DRES VRIENDENNIEUWS: ANoordermeer~. Roemer Visscherstraat 118, 3132 EVVlaaraingen, telefoon 010 - 434 77 46

à

SAMENSTELLING VERENIGINGSBESTUUR: voorzitter ANoordermeer vice-voorzitter mevr. C.Berger-Kindt secr.-penningmeester AM.Bos 2e secretaris C.M.Groenhorst leden H.Gerritse D.A van Herwijnen T .sllikoort FOTO'S EN ILLUSTRATIES: A.~enheul, A.peldoorn (1), Diergaarde Blijdorp (1) N1lpels Zoo (2)1 ANoordermeer Cl),.,PistOla Zoo (1), F.H.M.RamacK (1), Rome Zoo (2), .,an Diego Zoo (1), Skansen AAvariet, Stockholm (1) AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE: AM.Bos, R.J.Bruin, G.Gerritse, H.Hagen, ANoordermeer, K.van Zwieten FOTO VOORPA.GINA: Mississippi alligator (zie pagina 20)

Kerstmenu 1991

ft 56,50 per persoon

Monica Cocktail :ö Heldere ossestaartsoep :ö Visrotletje met witte wijnsaus en garnalen, Pommes Duchesse en bospeentjes :ö Spoom :ö Varkensha~je .m et saus naturel Broccoli, Witlof, Peultjes, Gevulde tomaatjes, Diverse soorten aardappelen :ö ""',.,<.0< met ijs en Grand M"U7l~ip, :ö Mokka - After Eight - Mints Mokkaboontjes.

3 4 10 11 12 17 18 20 24 31

Van de redactie Ongeveer anderhalve maand geleden kreeg u de oktober-uitgave van Vriendennieuws in de bus en hier is dan alweer de laatste en tevens belangrijkste Vriendennieuws van 1991. De belangrijkste, omdat als adresdrager de acceptgirokaart voor de betaling van uw lidmaatschapsgeld voor 1992 is bijgevoegd en de ledenbijdragen van alle (inmiddels bijna vier duizend!) leden nu eenmaal de basis voor het werk van onze Vereniging vormen. We vertrouwen er op, dat u allemaal zo spoedig mogelijk de acceptgirokaart invult, waardoor u zich opnieuw een jaar lang Vriend van Blijdorp mag noemen. Let u er wel op, dat de minimum-contributie met ingang van 1 januari 1992 f 35,- bedraagt en we zouden het uiteraard bijzonder op prijs stellen als u bereid bent om een wat hoger bedrag aan ons over te maken! In aanmerking nemende, dat u voor uw lidmaatschapsgeld naast twee gratis toegangsbewijzen voor Blijdorp of Artis ook nog tijdens de Jaarlijkse Algemene Ledenvergadering vrij toegang tot Blijdorp heeft, vier keer per jaar Vriendennieuws in de bus krijgt, vijf zondagochtend-lezingen in Blijdorp kunt bijwonen, de mogelijkheid heeft om drie keer per jaar met de Vereniging op reis naar andere dierentuinen in binnen- en buitenland te gaan en op vertoon van uw geldige lidmaatschapskaart ook nog 10% korting heeft op uw aankopen in de Vriendenwinkel op het Diergaarde-terrein, dan lijkt overmaking van f 50,- per lid zeker niet te veel gevraagd (alleen de drie toegangsbewijzen voor Blijdorp vertegenwoordigen al een waarde van 3 x f 14,00 = f 42,00 !). We hopen dan ook (en zijn er eigenlijk ook wel van overtuigd) dat u (overigens geheel vrijwillig) bereid zult zijn om uw ledenbijdrage dit jaar wat te verhogen ... ...... Er zijn zoveel plannen voor de verbetering van dierenverblijven in Blijdorp die om uitvoering vragen! Namens de dieren alvast onze hartelijke dank! De stroom nieuwe leden gaat onvenninderd door: tijdens de Femina in Ahoy meldden zich bijna 40 nieuwe leden aan en ook via allerlei andere wegen breidt de vereniging zich verder uit. Nu is al zeker dat 1991 te boek zal staan als het meest succesvolle jaar in het bestaan van de Vereniging Vrienden van Blijdorp: alleen in 1972 was de nettogroei van het aantal leden groter (dankzij de panda-actie van het Rotterdams Nieuwsblad kwamen er destijds per saldo maar liefst 734 leden bij!) en wat de financiën betreft zal bij de jaarwisseling blijken, dat 1991 in de bijna 29-jarige geschiedenis van de Vereniging veruit de grootste "jaarwinst" opleverde. De

juiste aantallen en cijfers verneemt u begin volgend jaar uiteraard weer via Vriendennieuws. Zoals we inmiddels al gewend zijn blijken de kosten van een passend en duurzaam dierenverblijf altijd hoger te zijn dan oorspronkelijk geraamd. Ook het verblijf voor de Amoerpanters ontkomt helaas niet aan die trend: met name het tentvonnige dak van de kooiconstructie pakt duurder uit dan aanvankelijk begroot. De keus tussen enerzijds binnen de opgestelde begroting te blijven en daarvoor concessies te doen en anderzijds de beoogde kwaliteit van het verblijf voor dieren en bezoekers te handhaven en dan maar noodgedwongen wat dieper in de buidel te tasten is uitvoerig door de diergaardedirectie en het verenigingsbestuur besproken. Kwaliteit betekent wel, dat de Vereniging voorlopig nog even verder moet sparen voor het panterverblijf en dat het leeuwendeel van de contributiebetalingen voor 1992 ook voor dit doel zal worden gereserveerd. In de loop van volgend jaar kunnen we dan een nieuw project in Diergaarde Blijdorp "adopteren" en daarvoor actie gaan voeren. Om de continuiteit er een beetje in te houden zijn we van plan om bij de officiële ingebruikname van het Amoerpanter-verblijf wereldkundig te maken, welke volgende actie door de Vrienden van Blijdorp zal worden gestart. Het verenigingsbestuur is van mening, dat het een voor onze middelen "beha pb aar" project zal moeten zijn, dat wil zeggen dat we met z'n allen in staat moeten zijn om zo'n nieuw verblijf ook daawerkelijk binnen een redelijke tennijn volledig te kunnen financieren. Voorlopig is het echter nog "Amoerpanters" wat de klok slaat ... .. .. . <

t1l1F.ND~NIEUWS

V'-

3

.',

Nieuws uit Blijdorp De belangrijkste wijzigingen in de Burgerlijke Stand van Blijdorp gedurende de maanden augustus en september 1991:

GEBOREN 2 Panamese harnasmeervallen, 1 Pauwoogsierschildpad, 5 Roodbuikspitskopschildpadden, 1 Landkaartschildpad, 6 Afrikaanse doornstaartagames, 5 Wondergecko's, 1 Luipaardgecko, 8 Timor waterpythons, 3 Tijgerpythons, 3 Nandoes, 2 Paradijskraanvogels, 5 Zwarte zwanen, 2 Viooltjes lori's, 1 Palmkakatoe, 3 Roodbuikparkieten, 4 Java hoenders, 5 Delacour fazanten, 2 Salvadori fazanten, 1 Kuifgoean, 2 Gewone hokko's, 4 Roulrouis, 11 Chinese dwergkwartels, 1 Manenduif, 1 Muisvogel, 5 Balispreeuwen, 1 Grijze reuzenkangoeroe, 1 Zandwallaby, 1 Bennett's wallaby, 2 Slanke lori's, 2 Dwergoeistiti's, 2 Pinché's, 1 Mantelbaviaan, 1 Withandgibbon, 1 Jaguarundi, veel Nij lroezetj es, 1 Netgiraffe, 1 Chapman zebra, 1 Onager, 1 Addax, 2 Indische antilopen, 2 Schotse hooglandrunderen, 1 Laaglandanoa, 1 Wapiti ONTVANGEN Blauwe zeester, Vogelspin, 38 Gewone karpers, 25 Graskarpers, Afrikaanse bultkopcichlide, Afrikaanse longvis, 1 Arowana, 21 Diamantgoerami's, 1 Vierteenschildpad, 1 Afrikaanse moerasschildpad, 2 Modderschildpadden, 1 Chinese weekschildpad, 3 Terekay schildpadden, 1 Toornslang, 1 Maisslang, 4 Children's pythons, Grijze rattenslang, 1 Groene wateragame, 9 Molukse ibissen, 1 Geelstaartkakatoe, 1 Toepaja, 1 Colobus aap, 6 Mutslangoeren, 1 Gorilla, 1 Vissende kat, 1 Bengaalse kat, 2 Jaguarundi's, 48 Nijlroezetjes, 2 Okapi's

ze echter vrij snel van zich af. Om zeker te stellen dat de Fiji toch genoeg binnen krijgt verstuift de verzorger een uur nadat de krekels erin zijn gezet water met vitaminen in het verblijfje. De nevel jaagt de krekels uit de schuilplaatsen die ze inmiddels hadden opgezocht en zo zijn de opnieuw vitaminerijke hapjes makkelijker te vinden voor de leguaan. De broedtemperatuur van het ei heeft 30°C bedragen met een broedtijd van 111 dagen. Dat is meer dan de 70 tot 80 dagen die het bij grotere leguanen-soorten meestal kost, maar veel minder dan de opgaven die Sydney en Melbourne hadden gedaan van 5 maanden. Het is echter niet duidelijk welke broedtemperatuur zij gebruikten. Het andere ei van hetzelfde legsel is niet uitgekomen. Openmaken achteraf liet een volgroeid maar dood jong zien. Hetzelfde vrouwtje van deze twee eieren heeft daarna nog 5 nieuwe eieren gelegd. Vier daarvan zijn afgestorven, het resterende ei is goed en ligt in de couveuse, wederom bij 30°C. Deze kleine Europese primeur (Blijdorp heeft als enige Europese dierentuin Fiji leguanen in de collectie; tot nu toe was er nog nooit een Fiji leguaan in Europa uit het ei gekomen) is voor het publiek nog niet te zien. Door de dagelijkse zorg die hij nodig heeft en zijn solitaire eetgewoontes staat zijn (of haar) verblijfje voorlopig achter de schermen. Opvallende nieuwkomers in Blijdorp zijn de zes Mutslangoeren of Lutongs (Presbytis cristatus pyrrhusJ die uit de Wilhelma Zoo in Stuttgart afkomstig zijn. De apen zijn aan Blijdorp uitgeleend en de groep bestaat uit twee mannetjes en vier vrouwtjes. De fokman heeft een roodbruine vacht, terwijl de twee volwassen fokvrouwtjes zwart zijn. Daarnaast is er van het ene fokvrouwtje een jong zwart mannetje en van het andere fokvrouwtje een zwarte dochter

GESTORVEN 1 Murene, 1 Australische boomkikker, 1 Tokkeh, 1 Luipaardgecko, 1 Australische platstaartgecko, 1 Lepelaar, 1 Scholekster, 2 Roulrouls, 1 Australische griel, 1 Viooltjeslori, 1 Salvadori fazant, 1 Jobi grondduif, 4 Bali spreeuwen, 1 Roodvleugelspreeuw, 1 Kowari, 1 Tasmaanse duivel, 2 Grijze reuzenkangoeroes, 1 Slanke lori, 1 Dwergoeistiti, 2 Pinché's, 1 Java aap, 1 Vissende kat, 1 Stokstaartje, 2 Nijlroezetjes, 1 Grondeekhoorn, 1 Poedoe, 2 Bontebokken, 1 Indische antilope, 1 Wisent VERZONDEN 2 Reuzensalamanders, 5 Gele anaconda's, 2 Helena klimslangen, 2 Chinese rattenslangen, 5 Tijgerpythons, 1 Stekelstaartvaraan, 3 Wondergecko's, 4 Afrikaanse doornstaartagames, 2 Groene leguanen, 3 Landkaartschildpadden, 3 Reuzenaardschildpadden, 6 Nieuwguinese slangehalsschildpadden, 23 Roodbuikspitskopschildpadden, 24 Pauwoogsierschildpadden, 2 Valse karetschildpadden, 1 Kiwi, 2 Grote hokko's, 2 Witkopgoeans, 1 Delacourfazant, 1 Soldatenara, 1 Geelstaartkakatoe, 1 Noordelijke suikereekhoorn, 3 Nieuwguinese suikereekhoorns, 5 Kowari's, 3 Senegal galago's, 2 Slanke lori's, 4 Dwergoeistiti's, 2 Colobusapen, 2 Orang oetans, 1 Gorilla, 3 Rolstaartberen, 2 Californische zeeleeuwen, 2 Vliegende honden, 2 Dama gazellen, 1 Witstaartgnoe De jonge Fiji-leguaan (op 30 juli 1991 uit het ei gekomen) is door de verzorgers gelukkig goed over de eerste hobbels van zijn bestaan geloodst. Aanvankelijk at het diertje drie weken lang niks van hetgeen hem werd voorgezet, met als gevolg dat het uiteraard steeds magerder werd. Ook honing en lori-pap vermochten niets. Faxen van de dierentuinen van Sydney en San Diego (waar al eerder met deze zeldzame hagedissen werd gefokt) leverden uiteindelijk de goede suggestie op: wasmotlarven! Dit voedsel is in Blijdorp niet in voorraad, maar werd natuurlijk ijlings aangerukt. Iedere dag werd het leguaantje daarmee gevoerd en van lieverlee raakte het kennelijk zo gewend aan eten, dat het zonder problemen overging op een meer standaard Blijdorp-menu: krekels. Niet dat men hem ziet eten: hij wacht er mee totdat de verzorgers weg zijn. Maar hij groeit en de krekels zijn steeds de volgende dag op, dus ... Deze krekels worden trouwens wel voorzien van een laagje vitaminepoederpreparaat. Dat poetsen

Zwarte Mutslangoeren in de dierentuin van Yogyakarta

en een roodbruine meisjesbaby. Oorspronkelijk is men in Stuttgart begonnen met een geheel uit roodbruine dieren bestaande groep. De zwarte dieren zijn allemaal in die groep geboren. Mutslangoeren behoren tot de Slankapen die op grond van hun natuurlijke voedselkeus ook wel Bladapen worden genoemd. Het dieet van deze dieren kan in dierentuinen problemen op-

~~NffiO)vs

leveren. Gangbare spullen zoals bananen, appels en tomaten mogen ze niet hebben. Hun maaltijd dient voor 20% uit groente te bestaan, waarbij keus is uit krootjes, venkel, peen, selderij, zeer onrijpe groene bananen met schil en komkommer. Verder hebben ze veel blad nodig. Blijdorp heeft normaal alleen wilgetakken op het boodschappenlijstje staan, maar takken van rozen (om de bloemen en doorns eten ze heen), esdoorn, meidoorn, beuk en eik kunnen ze ook waarderen. Daarnaast kregen ze in Stuttgart iedere ochtend een balletje gemaakt van kwark, rijst, eierdooier, tarwekiemen en een miltivitaminepreparaat. In eerste instantie krijgen de mutslangoeren in Blijdorp natuurlijk hun oude dieet. Later kan men zo nodig voorzichtig proberen wijzigingen aan te brengen. Het ochtendballetje zal blijven: de dieren zijn gewend het uit handen van de verzorgers aan te pakken. Dit geeft natuurlijk de mogelijkheid ieder dier dagelijks even op dezelfde wijze te observeren en zo kunnen per individu wanneer nodig nog toevoegingen worden gegeven. Op 13 september arriveerden 9 jonge Molukkenibissen uit Vogelpark Walsrode in Blij dorp. Ze kropen vorig jaar uit het ei en zijn inmiddels losgelaten in de grote vliegkooi. Nu is het wachten op nog eens 19 Molukkenibissen uit hetzelfde vogelpark tegen het einde van dit jaar. Het betreft 5 paartjes met 9 jongen. De jongen zijn van dit jaar en op dit moment nog te klein voor de reis. De vleermuisgrotbevolking neemt gestadig toe: naar schatting honderd jongen zijn inmiddels in de grot geboren, zodat de groep nu uit ongeveer 350 dieren bestaat. Mensen vinden het leuk en 0 zo griezelig als de Nijlroezetjes langs hun hoofd suizen. 's Ochtends en 's avonds is dat ook steevast het geval. Maar de roezetjes houden hun siësta vanaf een uur of elf in de morgen tot rond 3 uur 's middags. Dan hangen ze rustig met z'n allen bij elkaar en is er geen roezetje zo gek om een rondje te cirkelen ten genoegen van de bezoekers .. Er zijn echter plannen om een soort "vragen staat vrij" punt in te richten in de vleermuisgrot, waarbij de verzorger een banaan zal presenteren met de bedoeling de vleermuizen tot een snoepreisje te stimuleren en zodoende wat meer leven in de brouwerij te brengen tijdens deze rustige vlieguren. Op 6 september 1991 is Blijdorp een Palmkakatoe rijker geworden. De vader is een wildvang exemplaar dat op 11 december 1962 in Rotterdam arriveerde, terwijl het vrouwtje op 12 juli 1984 uit Leipzig naar Blijdorp kwam. Zeven jaar eerder was zij in Leipzig uit het ei gekomen en toen nog te jong om zelf eieren te leggen. Maar toen ze wel geslachtsrijp was kwamen er geen eieren. Alles werd verzonnen om het het paar naar de zin te maken, ze te stimuleren en voor de broodnodige afleiding te zorgen. Ook werd besloten de gewone open nestkasten te vervangen door wijnvaten met de juiste invliegopening. Er werd regelmatig gerommeld in het wijnvat, maar niemand was ooit getuige van een romantische paring binnen of buiten het wijnvat. Groot was dan ook de verbazing toen men een ei vond. Wanner het ei precies gelegd is wist men dus niet, wel weet men dat de broedtijd ongeveer 28 dagen bedraagt. Lichte paniek in de tent toen bleek dat moeders onregelmatig ging broeden, wat inhoudt dat ze regelmatig van het nest afging, het ei misschien te lang alleen liet en zich meer ging interesseren voor wat er buiten het nest gebeurde. Het ei werd weggehaald en in de broedmachine gelegd en op 6 september kroop het kuiken uit het ei. Het woog 22 gram en al snel viel het gewicht terug tot 20 gram. Na vier dagen woog het 24 gram en na ongeveer drie weken al ruim 40 gram. Helaas is de kleine Palmkakatoe ondanks alle goede zorgen na zes weken toch gestorven. Withandgibbon-paar "Nico" en "Saar" hebben weer een nieuwe spruit. Het jong, waarvan het geslacht nog niet is vastgesteld, is ter wereld gekomen in de nacht van 21 op 22 september. De aquarium-afdeling van Blijdorp ontving diverse nieuwe vissen: al weer wat langer zwemmen er in de aquaria van Blijdorp enkele schitterend gekleurde Harlekijn lipvissen rond en onlangs arriveerden uit Artis een Marmermurene (Lycodontis anatinus) en een twintig-tal Zeepaardjes. De zeepaardjes komen oorspronkelijk uit de Caraibische Zee en worden gevoerd met klein levend voedsel, zoals artemia, jonge guppen, mysis en krill. Het is de bedoeling dat yRIENDiNNIEUwS

Harlekijk lipvis

de groep zich zelf in stand houdt door voor voldoende nageslacht te zorgen. Zoals wellicht bekend draagt het zeepaard-mannetje de jongen in de buidel. Tot nu toe is er in Blijdorp één mannetje met een dikke buidel gezien. In een ander barrièrerif-aquarium zijn nieuwe Lederkoralen te bewonderen.

ES I E

portretopdrachten - ontwerpen

8erkendaal 15 7 3075 XD Rotterd am tel.: 010 - 4324693

Ferdinand Sikken Joyce Turek

ATELIER

SCHILDERIJEN AQUARELLEN GRAFIEK KERAMIEK

•• KRAANVERHUUR

vlaardingweg 22 3044 CK rotterdam tel. 010 - 437 57 77* fax 010 - 4621295

Het ideale arrangement voor partijen personeelsfeestjes

en gezelschappen Diner met avondrondleiding

Hoogwerkers. Vorkheftrucks

Voor meer informatie: DIERGAARDE BLIJ DORP Van Aerssenlaan 49 3039 KE Rotterdam Telefoon 010 - 46543 33

TH.y TRANSPORT

vlaardingweg 22 3044 CK rotterdam tel. 010 - 4375777* fax 010 - 4621295

Nieuws uit andere dierentuinen Op 31 augustus van dit jaar werd in het Tierpark Berlin (voorheen OOST-BERLIJN) een (mannelijk) Witliphert (Cervus albirostris) geboren, een diersoort die zich in Europa nog niet eerder had voortgeplant. Buiten China worden Witlipherten uiterst zelden in dierentuinen gehouden: enkele jaren geleden importeerde de dierentuin van San Diego een kleine fokgroep van deze zeldzame herten uit China, die in Californië inmiddels al diverse malen geboortes kon melden. Ook op het lijstje van diersoorten, dat vanuit China naar Rotterdam zou komen, staat het Witliphert vermeld. De mogelijkheid voor Blijdorp om daarmee een Europese primeur te behalen is nu dus door het Berlijnse Tierpark weggesnoept! Triest nieuws uit Engeland: enigszins overschaduwd door de perikelen rondom de Londense dierentuin heeft een ander dierenpark zijn poorten moeten sluiten: het befaamde KILVERSTONE Wildlife Park werd in 1973 geopend en was het enige dierenpark ter wereld, waar uitsluitend Zuidamerikaanse diersoorten, waaronder vele zelden in dierentuinen gehouden soorten, te zien waren. De sluiting van dit gespecialiseerde dierenpark is een groot verlies te noemen. Witte tijgers zijn in dierentuinen nog altijd vrij zeldzame verschijningen, al zijn er inmiddels vooral in Noord-Amerika, maar ook in Europa op diverse plaatsen witte tijgers te zien. Witte leeuwen daarentegen kunt u buiten Zuid-Afrika alleen in een Amerikaanse dierentuin en sinds kort in het LONGLEAT Safari Park in Engeland te zien krijgen. Net als vorig jaar werden in het Lion Country Safari Park in WEST PALM BEACH (Florida) twee Monniksgieren (Aegypius monachus) gefokt. Monniksgieren komen in dierentuinen slechts zelden tot succesvolle voortplanting. Hoewel in diverse Europese dierentuinen Aziatische leeuwen gehouden en gefokt worden, is door bloedonderzoek gebleken dat al deze leeuwen ook Mrikaans bloed in de aderen hebben. Onlangs ontvingen zowel de dierentuin van LONDEN als die in ZURICH raszuivere Aziatische leeuwen uit India. Op Madagascar leven 15 verschillende soorten Madagascarrattet. De grootste soort is de Votsotsa (Hypogeomys antimena), waarvan JERSEY ZOO (als enige dierentuin) enkele exemplaren bezit die ook al jongen hebben geproduceerd (een wereldprimeur!).

Lezingen voor de Vrienden Zoals in het oktober-nummer van Vriendennieuws reeds werd aangekondigd presenteren wij u hierbij het volledige overzicht van de dit seizoen voor onze leden "optredende" lezing-gevers (die zich met het oog op alle veranderingen in Blijdorp nog niet willen vastleggen op bepaalde onderwerpen; het is de bedoeling om zo veel mogelijk in te spelen op de actualiteit): Op 8 december 1991 vertelt Blijdorp-architect Ir. G.Schroeder over zijn boeiende werk in een volop in beweging zijnde Rotterdamse Diergaarde. Op 12 januari 1991 zal gedragsbiologe A.Glatston u het een en ander vertellen vanuit de Biologische Mdeling van Blijdorp. Zondag 9 februari 1991 verzorgt de heer G.Visser, Hoofd Levende Have (Koudbloedigen ) en lid van het Ontwerp team Masterplan van Blijdorp, een lezing voor de Vrienden. 8 maart 1992 is gereserveerd voor Blijdorp-directeur A.Dorresteyn, die u op onnavolgbare wijze op de hoogte brengt van al het nieuws in en rondom Blijdorp. Tenslotte zal op 12 april 1992 de heer J.Klapwijk, Hoofd Presentatie van de Diergaarde de lezingencyclus van dit winterseizoen afsluiten. Deze lezingen vinden plaats in het Educatief Centrum van Diergaarde Blijdorp en de aanvang is 11.00 uur. In principe duurt elke lezing ongeveer één uur en op vertoon van uw lidmaatschapskaart van de Vereniging Vrienden van Blijdorp voor het lopende jaar heeft u gratis toegang. Gedurende het vorige winterseizoen was de opkomst voor sommige lezingen dermate groot, dat de beperkte ruimte van het leslokaal niet of nauwelijks toereikend was voor alle belangstellenden. Omdat gebleken is, dat daarbij regelmatig ook niet-leden de lezingen bijwoonden (als gevolg waarvan rechthebbende leden geen plaats meer konden vinden) plus het feit, dat de vereniging ontstuimig groeit en verwacht kan worden dat een steeds groter aantal leden naar de zondagochtend-lezingen zal komen, heeft het bestuur noodgedwongen besloten om streng te controleren op het bezit van geldige lidmaatschapskaarten. Zonder een geldige lidmaatschapskaart voor het lopende jaar zal geen toegang tot het leslokaal worden verleend!

~lUIOPQ ~Hp'~11 De specialist voor uw touringcarreis, zoals: • Bruiloften • Dagtochten • Personeelsreizen • Schoolreizen • Meerdaagse reizen • Excursies

01883-31220

Op de valreep bereikte ons het bericht van het overlijden van ons gewaardeerd promotieteamlid,

de heer G.B.J. Hordijk. Wij wensen zijn vrouwen kinderen veel sterkte toe.

~DENNIEUWS

11

,

Een stukje nostalgie (2)

. ",.

•

Ongetwijfeld zullen velen zich de grote Energie manifestatie E 55 weten te herinneren, die van half mei tot half september 1955 in het Park en aan de Parkkade werd gehouden. In een gedeelte daarvan wilde men het gebruik van energie in het verleden laten zien, naast de moderne hef- en transportmiddelen. Zo kwam de organisator Jac. Kleiboer naar Diergaarde Blijdorp met het verzoek of wij voor twee werkolifanten konden zorgen, liefst met mahouts om zo de oer- en werkkracht van olifanten te demonstreren. De toenmalige directeur de heer Siewertsz van Reeserna nam toen contact op met zijn collega Mr. Weinman van de Colombo Zoo op Ceylon, het tegenwoordige Sri Lanka. Hij kreeg de toezegging, dat hij de gevraagde olifanten zou zenden en dat ze op tijd in Rotterdam zouden zijn. Zo arriveerden begin mei 1955 met een schip van de Rotterdamse Lloyd twee werkolifanten uit Ceylon, luisterend naar de namen "Menika" en "Karnala" met hun mahouts Gunawardana, roepnaam Peter, en Surabiel, roepnaam Podi. De dieren waren te groot voor boxen en stonden aan dek. In Colombo heeft men speciale olifantenbroeken voor het ophijsen van dikhuiden, maar hier moest het met een stalen net gebeuren, bekleed met een matras van een van de schepelingen. "Kamala" spartelde nogal tegen, totdat de mahout haar vermanend toesprak en haar de olifantshaak liet zien. Voor dit tucht- en afweermiddel, een zware stok met een scherpe punt en haak, hebben de werkolifanten veel ontzag. Zo werd na "Menika" en na lang zwoegen ook "Karnala" aan land gezet. Niet onvermeld mag worden gelaten, dat de beide mahouts alleen Singalees spraken en geen enkele andere taal, dus moest vóór dat beide mahouts met hun olifanten in Rotterdam kwamen naar een tolk worden gezocht. Na vele omwegen hebben we die uiteindelijk gevonden in de persoon van de heer Frank Kriekenbeek. Uit Nederlandse ouders geboren in Marseille, zijn kinder- en schooljaren doorgebracht op Ceylon en net teruggekeerd uit Midden-Afrika was hij neergestreken in Den Haag. Daar hebben wij hem opgezocht en gevraagd of hij gedurende de periode van de E 55 als tolk zou willen fungeren . Aardig is, dat, toen we met de heer Kriekenbeek aan boord gingen om de mahouts met olifanten te begroeten, de mahouts hun blik naar het oosten richtten om Allah te bedanken, dat hij iemand had gezonden die hun taal sprak en die taal kon lezen en schrijven. Samen met hun mahouts woonden en werkten de beide olifanten op de Parkkade. Het voedsel voor de dieren kwam van de Diergaarde, terwijl restaurant Bellevue op de Heuvel de proviand, voornamelijk rijst, voor de mahouts verzorgde. De olifanten bleken goed gedresseerd te zijn en onder grote publieke belangstelling sleepten ze bomen en palen en andere goederen zonder moeite van de ene naar de andere kant, hetgeen een goed beeld gaf van de oerkracht van de olifant, naast alle andere moderne transportmiddelen. Niet alleen werd een van de olifanten ziek en moest aan een abces aan het jukbeen worden geopereerd (in Blijdorp-Geluiden no. 11-1955 wordt deze operatie uitvoerig beschreven), ook de jongste van de twee mahouts, namelijk Surabiel, moest wegens een lichte longontsteking in het Havenziekenhuis worden opgenomen. Dit ondanks de aankoop, bij het begin van hun komst van lange onderbroeken, warme hemden, truien, shawls . Voor de doktoren en personeel van het ziekenhuis werd door de heer Kriekenbeek in het Singalees een lijst gemaakt met de voornaamste vragen en klachten, zoals "Ik heb hoofdpijn, buikpijn, ik wil wat drinken, eten, ik moet naar het toilet", enz. enz. Nog nooit had deze mahout in zo'n mooi bed en onder lakens geslapen, een belevenis voor hem; gelukkig mocht hij na een dag of tien het Havenziekenhuis verlaten. Op 15 september 1955 werd de E 55 gesloten en ontving de Diergaarde de beide olifanten als geschenk van de Gemeente Rotterdam. Opgepoetst door hun mahouts vertrokken ze met hun olifanten wandelend vanaf de Parkkade naar de Diergaarde. M en toe lieten ze horen dat ze er aan kwamen, want de zenuwen speelden namelijk een rol. De olifanten hoorden wel het tunnelverkeer, maar ze zagen het niet, met als gevolg dat ze af en toe zeer luid schetterden. De mahouts praatten zo nu en dan tegen de dieren en hielden ze uitstekend in bedwang zonder gebruik te maken van hun haak. De twee olifanten waren al gauw gewend in hun nieuwe omgeving. De commando's werden overgedragen aan de verzorgers in de tuin (de commando's zijn ook op de band gezet) en na korte tijd gingen de mahouts terug naar Ceylon. Zij namen

~~NIEUWs

.

at Mahout Gunawardana met "Menika " in Blijdorp

plechtig afscheid van de olifanten met de woorden "Wij gaan en komen, wij danken jullie voor het werk, dat jullie voor ons hebben gedaan, wees gelukkig waar jullie nu zijn." Met de "Willem Ruys" van de Rotterdamse Lloyd zijn ze teruggekeerd. Gunawardana, de oudste van de twee, is in 1957 ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de Diergaarde nog een seizoen terug geweest. Na twee jaar herkende de olifant "Menika" hem direct en liet een eigenaardig gorgelend geluid horen, een soort uiting van vreugde. Ver in de jaren zeventig hebben we vernomen dat de beide mahouts waren overleden, maar ook de twee olifanten zijn enkele jaren geleden gestorven. De heer Kriekenbeek is na zijn taak als tolk in dienst getreden bij de Diergaarde als assistent van de afdeling Voorlichting. Na 33 dienstjaren is hij in 1988 met VUT gegaan en hij heeft zich teruggetrokken op zijn boerderij in IJsselstein. K.van Zwieten

Adverteren in Vriendennieuws Vriendennieuws heeft zich ontwikkeld van een eenvoudig stenciltje tot een blad dat zeker gezien mag worden. Op dit moment verschijnt het blad vier maal per jaar in een oplage van 4.500 stuks, waardoor de aantrekkelijkheid voor adverteerders aanzienlijk gestegen is. Om u een idee te geven van de gehanteerde tarieven: voor f 950,- heeft u een heel jaar de beschikking over een hele pagina in Vriendennieuws, terwijl een eenmalige verschijning op een achtste pagina al voor f 70,- geregeld kan worden. Voor nadere informatie kunt u bellen 010 - 465 90 15. • t1IIF.ND ENNlEll'IlS Y'- 13 .

..,

Vereniging vrienden van Blijdorp

DE 800.000

ADRESSEN VAN MULTIMAIL 'Mii"iM:jj

het modern geoutilleerde mailingbureau in 't hart van bedrij· vlg Nederl~nd:. Rotterda~! Alle denkbare (en soms ondenkbare!) adressen zIJn direct beschikbaar voor het adresseren van uw mailings Naar 2255 zelfstandige apotheken of 165 deurwaarders. Naar 6410 groenteboeren of 10 wapen·en munitiefabrikanten. Kortom, naar bijna 1600(!!) verschillende adresgroepen.

100.000 MAILINGS IN 24 UUR OP DE POST? Dat wordt geregeld I Want MultiMail levert niet alleen adressen. Ook het gehele traject van vouwen, insteken, adresseren en ter post bezorgen wordt door MultlMall verzorgd.Overigens, kleinere aantallen zijn even welkom en worden met dezelfde zorg behandeld I

BEHEER VAN UW ADRESSENBESTAND Er is nog ruimte op de computer van MultiMail voor het beheren van uw eigen adressenbestand: Dat is praktisch, want dan bent u verzekerd van up·to·date adressenliJsten, die u meteen kunt inzetten voor uw mailings. DE 3 P' S VAN MULTIMAIL

I~R~4~;j~i~4iiiiii .

· . aII e tec h· nlsc he faCI·I·tI elten onder eén dak: adresseren op che· sh lre/davac of zelfklevende etiketten, prepostale verwerking, insealen, vacumeren, verpakken, enz., enz.

·1'!'IR'!'I;{~·]P.lrl(~lilI--_· _

"

. " .IS het motto van MultlMail. . v I·legensv Iug mallen Daar zijn al onze medewerkers op getraind.

DII!rm~mJml.

door een goede organisatie, kunnen wij efficiënt werken. En dat merkt u In de kosten. Het dagelijks bij de PTT aanleveren van gigantische hoeveelheden post, levert bovendien een belangrijk porto·voordeel op. Dat kan oplopen tot een totaalkortingvan wellO%!

Van Hoorn BYe BOUW· EN AANNEMINGSBEDRIJF Groenedijk 12 2903 LZ Capelle aan den Ijssel Tel.: 010·4503333 Telefax (010) 4501586

Postcode. _ __ _ Adressenburo Direct mail

Plaats _ _ _ _ _ _ __ _

Tav

Tel

Fax

Telex

Deze bon in ongefrankeerde enveloppe zenden aan: MultlMall B.V. Antwoordnummer 3027, 3000 WB Rotterdam.

Uit de p romotiehoek

In het vorige nummer van Vrienden nieuws maakten we u terloops attent op de mogelijkheid vrienden, familieleden of kennissen een lidmaatschap van de Vereniging Vrienden van Blijdorp te schenken. Diverse leden hebben dit idee inmiddels al overgenomen zodat er voor geschenk-lidmaatschappen blijkbaar veel belangstelling onder de leden bestaat. Om het u zo gemakkelijk en aantrekkelijk mogelijk te maken hebben we een leuke kaart laten ontwerpen die u in dit Vriendennieuws ingevoegd aantreft. Als u iemand een jaar lang lid van de Vrienden van Blijdorp wilt maken hoeft u niets anders te doen, dan deze kaart volledig in te vullen en de aanmeldingskaart naar het secretariaat te zenden. U ontvangt dan zo spoedig mogelijk een acceptgirokaart voor de betaling van (minimaal) f 35,-. Na ontvangst van uw betaling krijgt de gelukkige van uw keuze zijn of haar lidmaatschapskaart 1992 toegezonden met daarbij uiteraard de twee toegangskaartjes voor Blijdorp of Artis, alsmede verdere informatie over de Vereniging. De fraaie geschenkkaart overhandigt u (bijvoorbeeld in een envelope) persoonlijk aan de ontvang(st)er ofu stuurt deze naar hem of haar op. Bovendien ontvangt hij of zij gedurende 1992 natuurlijk ook vier maal Vriendennieuws in de bus, waarbij uw geste even zo vele malen in herinnering wordt gebracht. In feite geeft u zo in de loop van een jaar voor slechts (minimaal) f 35,- tenminste vijfmaal een cadeautje! Overigens zitten er aan het geschenk-lidmaatschap voor u geen verdere verplichtingen voor de komende jaren vast: voor het jaar 1993 ontvangt de gelukkige te zijner tijd zelf een acceptgirokaart ter betaling van de contributie en wij zijn er van overtuigd dat wanneer iemand eenmaal op zo'n plezierige wijze kennis heeft gemaakt met de Vereniging Vrienden van Blijdorp hij of zij zeker ook in de toekomst lid zal willen blijven!

_t:=::=b=a=s =iI=O~a VANHOGENDORPLAAN1~

3135 SJ VLAARDINGEN Voor informat ie:

'E: 010-4705620 B.g.g.0 10-4712474

DAK

BEDEKKING RENOVATIE ISOLATIE REPARATIE ONDERHOUD

alle soorten zinkwerken!

DE MEEST ALLROUND DAKBEDEKKER UIT DE REGIO!!!

Beste Vrienden en Vriendinnen, Inmiddels hebben we de Femina weer achter de rug en ook hebben we al weer inkopen voor het volgende seizoen gedaan. U weet misschien al, dat dit een heel karwei is: je bent zo maar van 's morgens half negen tot 's avonds half tien van huis. We hebben wel erg leuke en nieuwe dingen ingekocht. Om op de Femina terug te komen: daar hebben we een aardige omzet gedraaid en, wat heel belangrijk is. we hebben er 36 betaalde en 3 (nog) niet-betaalde leden gemaakt. Ook hadden we daar een aktie: als op het toegangsbiljet van de Femina de eindcijfers 28 of 63 vermeld stonden kon je tot eind 1991 gratis lid van onze Vereniging worden met alle voordelen van dien, dus ook de twee gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp. Onder deze mensen waren er ook, die vreselijk achterdochtig waren en ons lidmaatschap botweg weigerden, maar ja, dat zal de tijd wel met zich mee brengen. Van het aanbod maakten desondanks 168 Femina-bezoekers gebruik en dat is toch geen peuleschil. Als een kwart daarvan blijft "hangen" zijn dat toch weer 42 leden! Even verder mijmeren ...... We gaan 23 november naar Hoogvliet om Sint Nicolaas in te halen met een versierde auto in een grote optocht: als u in de buurt woont kom dan ook kijken, dat is altijd leuk. Op 24 november is er Rotterdam-dag, die na gebleken succes weer in de Doelen gehouden wordt. Het zal wel weer ontzettend druk worden. .

.,

De Vrienden-winkel in de Diergaarde is deze winter elk weekend geopend van ongeveer half elf tot vijf uur. U weet dus dat u daar ook Sinterklaas- en Kerst-inkopen k unt doen en ... .. als lid met 10% korting op vertoon van uw lidmaatschapskaart! Nog iets ..... , als u tijd over heeft, u weet wel, 'n dagje, dan kunt u altijd uw tijd vullen door gezellig in het promotieteam te komen helpen. Geef u dan op bij het secretariaat of bij de familie Gerritse, telefoon 010 - 4663682. Maar niet allemaal tegelijk dringen, want we hebben een kleine winterrust ingelast tot 15 november. Daarna gaan we weer fris van start. Ik zal u wel niet meer vanuit de promotiehoek schrijven vóór eind 1991, du s wensen mijn man en ik en het hele promotieteam het Bestuur en alle leden alvast prettige feestdagen en een heel erg prettig en gezond 1992. Vrienden-lijke groeten, Greet Gerritse

PS. Die 28 en 63 als eindcijfers op de Femina-toegangskaartjes sloegen op de 28 jaar die de Vereniging Vrienden van Blijdorp nu bestaat en het oprichtingsjaar 1963. Wat hebben we toch goede uitdenkers, hè ? yRIENDENNlElIIIiS 17

Kort verslag najaarsexcursie 1991 Op zaterdag 21 september j.l. stapten ruim honderd Vrienden van Blijdorp naast het Centraal Station van Rotterdam in twee bussen voor de gebruikelijke najaarsexcursie, die dit keer naar Amersfoort en Apeldoorn zou voeren. Nadat de najaarsexcursie van 1990 naar Planckendael letterlijk in het water was gevallen, waren de weergoden deze keer duidelijk van plan om het een en ander recht te zetten: een stralende zon begeleidde onze bezoeken aan Dierenpark Amersfoort en de Apenheul in Apeldoorn. Omstreeks kwart over tien arriveerden de Vrienden bij de ingang van Dierenpark Amersfoort, waar de heer Hoedemaker ons ontving en de koffie klaar stond in het gloednieuwe restaurant De Olifant. Na een korte introductie door de heer Hoedemaker kon iedereen aan de hand van uitgedeelde plattegrondjes van het dierenpark op eigen gelegenheid aan de wandel gaan. Dierenpark Amersfoort was en is een van de kleinere onder de acht grote dierentuinen van ons land. Dat met een bescheiden dierenbestand en een eigen stijl toch een plezierig dierenpark gecreëerd kan worden, wordt in Amersfoort bewezen. De dierencollectie van het Dierenpark bestaat voornamelijk uit (grotere) zoogdieren: Indische olifanten, Grevy zebra's, Kamelen, Bruine beren, Kraagberen, een grote fokgroep Chimpansees, fokkende Gevlekte hyena's en Cheetahs, Tijgers, Leeuwen, Lynxen, Zwarte panters, Manenwolven, Capucijners en Gibbons. Maar ook publiekslievelingen als Neusbeertjes, Wasberen, Stokstaartjes, Stekelvarkens, Prairiehondjes en Kangoeroes worden hier in open verblijven gehouden. De fokgroep Flamingo's is waarschijnlijk de grootste van ons land. Tot de nieuwste aanwinsten van het park behoren de Ark van Amersfoort (met diverse tentoonstellingsruimtes, leslokaal en een opfokruimte voor jonge dieren), de Afrikaanse savanne (een zeer groot terrein met o.m. parelhoenders, kroonkraanvogels, struisvogels, elandantilopen, steppezebr:::.'s, algazelles en springbokken), het Cemsto klauterdorp (rustig gelegen speelplaats voor de kleintjes), SpeelO-Droom (op unieke wijze vormgegeven speelplaats voor de jeugd), het schitterende parkrestaurant De Olifant, een ruim apeneiland met Magots en een aantal functionele vogelvolières voor o.m. Sneeuwuilen. Na een demonstratie met de olifanten was er om half één speciaal voor de "Rotterdammers" een "vragenhalfuurtje" in restaurant "De Olifant" , waarbij de heer Hoedemaker zijn uiterste best deed om de vele vragen van de Vrienden te beantwoorden. Om kwart over één vertrokken de bussen richting Apeldoorn, waar we omstreeks twee uur aankwamen. De Vrienden werden ontvangen door de oprichter/directeur van de Apenheul, de heer W.Mager die ons in het openlucht-klaslokaaltje het een en ander vertelde over de laatste ontwikkelingen in en rond Apenheul, o.a. over de recente aankomst van een gorilla-vrouwtje uit de dierentuin van Kopenhagen in het kader van een gorilla-driehoeksruil tussen Apenheul, Blijdorp en de dierentuin van Kopenhagen. Vervolgens kon eenieder op eigen gelegenheid het fraaie park in om de talloze in semi-vrijheid levende apen te bewonderen. In tegenstelling tot in Amersfoort is er in Apeldoorn de afgelopen jaren niet zo gek veel veranderd aan verblijven. De verzameling primaten is echter nog altijd een lust voor het oog: de schitterende gorilla-eilanden met twee uiterst productieve gorilla-families (het grootste eiland delen de gorilla's met een groepje Huzaarapen), twee zeer functioneel "gestoffeerde" gibbon-eilanden, een ruim eiland voor Zuidamerikaanse apen (Slingerapen en Capucijners) en diverse doorloopgebieden met meer dan honderd (!) Doodshoofdaapjes, Zwarte brulapen (zelden in Europese dierentuinen te bewonderen ), Gouden leeuwaapjes, de uiterst zeldzame Goudkopleeuwaapjes, Pinché's, Dwergoeistiti's, de fascmerende Witkopsaki's, Goeldi's tamarins, Magots (die hun verblijf delen met Manenschapen), Rode en Zwart-witte vari's, Katta's en niet te vergeten de unieke fokgroep Wolapen. Deze laatste soort geldt in dierentuinen als uiterst gevoelig en fokresultaten zijn zeldzaam. In Apenheul gaat het met de fokgroep echter zo voorspoedig en worden er zo veel jongen gebo1fRJENDi~NIEUWS

Gorillafamilie in de Apenheul

ren, dat de groep langzamerhand te groot wordt en er dieren afgegeven zullen moeten worden. Hoewel de bezoekers bij het betreden van het park op het hart wordt gedrukt de loslopende apen niet te aaien, zijn het vooral de Wolapen die zelf contact met de mensen zoeken: soms bleken ze eenvoudig niet genegen om zelfs met drukmiddelen een eenmaal op iemands hoofd of schouder ingenomen plekje te verlaten! Naast al deze primaten breidt ook het bestand aan niet-primaten zich geleidelijk uit. Naast de reeds genoemde Manenschapen kan de bezoeker met enig geluk ook Prairiehondjes en de zeldzame Zuidamerikaanse poedoes (dwerghertjes) te zien krijgen. Om vijf uur moesten we Apenheul (met enige tegenzin) verlaten om aan de thuisreis te beginnen en na een vlotte rit arriveerden de bussen om even over half zeven behouden in het centrum van Rotterdam. Nog niet eerder was Dierenpark Amersfoort uitverkoren om als reisdoel voor een van onze excursies te fungeren; het park werd tot dusverre altijd "te licht" bevonden om er een volledige dagexcursie naar te organiseren. Gezien de ontwikkelingen in het park lijkt er alle aanleiding te zijn om over een paar jaar opnieuw een excursie naar Amersfoort te organiseren en wellicht een hele dag voor een bezoek aan het Dierenpark te reserveren. De Apenheul heeft inmiddels (terecht) internationale erkenning verkregen en een bezoek aan het park is en blijft een belevenis, zodat ook dit park in de toekomst zeker opnieuw door de Vrienden in verenigingsverband bezocht zal worden! Lex Noordermeer ~NDENNIE~ ~;

19 ....

Krokodillen Bleven wij vorige keer in de nabijheid van het water met een gezellige dikhuid, mi doen we dat met een gezellige slok-op: de krokodil! In Blijdorp vinden we één (zeer oude) Mississippi-alligator (Alligator mississippiensis), twee Spitssnuitkrokodillen (Crocodylus cataphractus), twee Cuba-alligators (Crocodylus rhombifer) en last-but-notleast een viertal jonge Chinese alligators (Alligator sinensis) (overgevlogen uit de Bronx Zoo in New York, waar men goede fokresultaten met deze zeldzame soort behaald heeft). Over die Mississippi alligator gaan trouwens de wildste geruchten: het dier zou in de twintiger jaren(!) aan de Rotterdamse Diergaarde zijn geschonken door niemand minder dan de legendarische Josephine Baker! Even terug naar enige wetenschappelijke wetenswaardigheden: de krokodil is een reptiel (u weet wel, koudbloedig, eierleggend, enz.). De orde der krokodillen (Crocodylia) bevat een aantal prehistorische en recenter uitgestorven takken, maar de suborde Eusuchia bevat de

Het verschil tussen een alligator en een krokodil zit hem in de tanden. Bij een alligator passen de ondertanden in een aantal holten in de bovenkaak, zodat bij een dichte bek alleen de boventanden zichtbaar zijn. Bij de krokodil zijn beide rijen tanden te zien als de bek gesloten is, en de tanden grijpen in elkaar. Bovendien steekt de vierde ondertand, de hoektand, uit. Behalve de Chinese alligator, die om voor de hand liggende redenen in China leeft, vinden we de overige soorten van deze familie in Midden- en Zuid-Amerika en in het zuid-oosten van de Verenigde Staten. Krokodillen komen veel verspreider voor: in Amerika, Afrika, Azië tot zelfs in Australië toe. De bekendste krokodil is de Nijlkrokodil. Hij komt voor in heel Afrika ten zuiden van de Sahara. Dit dier kan een lengte van 7 meter bereiken. Voor alle krokodillen geldt, dat ze zich op hun prettigst voelen in het water, maar ook op het land redelijk goed uit de voeten kunnen. De poten hebben zwemvliezen, maar het eigenlijke "zwemwerk" wordt gedaan door de zeer krachtige staart (overigens ook een geducht wapen!). Als de dieren in het water liggen steken alleen hun neusgaten, ogen en oren boven het wateroppervlakte uit. De rest van het lichaam hangt naar achteren hellend in het water. De rug van een krokodil is bedekt met dikke hoomschilden, gedeeltelijk verbeend. Op de kop is de huid aan de schedel vergroeid en op de nek staan grote knobbels. Dit alles geeft het dier een pantserachtig en zeer solide uiterlijk. De bek met de krachtige kaken en tanden dienen niet om de gevangen prooi te kauwen, doch slechts om hem te grijpen en vast te houden. Voedsel wordt altijd in het water gegeten, maar nooit ónder water. Een krokodil kan trouwens zonder moeite een uur onder water blijven zonder adem te halen! Via een ingenieus ademhalings- en bloedsomloopsysteem is hij hier toe in staat. In tegenstelling tot vele andere reptielen kennen de krokodillen-wijfjes een goede broedzorg. Zo wordt de broedtemperatuur geregeld om de eieren zo goed mogelijk te laten uitkomen. Eierrovers worden met grommen en bijten op een veilige afstand gehouden. De eieren, die in een afgedekte kuil liggen, worden alleen op het heetst van de dag verlaten en dan nog zoekt de moeder een beschut plekje vanwaar ze het nest in het oog kan houden. Vlak voor het uitkomen hoort men de jonge, nog in het ei zittende krokodilletjes luidruchtig kwaken. Een teken voor ma om de laag zand weg te halen, zodat de jongen met behulp van een eiertand uit hun ei kunnen breken en de wereld in kunnen gaan. Is een jong eenmaal "bovenaards" dan dreigen er voor zo'n kleine schreeuwlelijk nog allerlei gevaren. Veel vogels, waaronder gieren, draaien hun neus niet weg van een hapje krokodil. De Nijlvaraan, ook gek op de eieren trouwens, achtervolgt ze nog eens tot in het water en alsof dat nog niet genoeg is, wachten daar hongerige schildpadden! Bovendien lust een grote krokodil ook wel eens een kleintje. Het leven van een jonge krokodil gaat dus niet over rozen. En dan is er altijd nog die ándere vijand: de mens. Een tiental jaren geleden was het in Amerika dé mode om een alligatoIjong als huisdier te hebben. Dat dit desastreuze gevolgen had voor de totale populatie mag u duidelijk zijn. Bovendien worden kleine "gators" groot en werd o.a. het riool van New York de dumpplaats voor "overbodige krokodillen" . Men kwam er achter toen een rioolwerker werd aangevallen door een Mississippi-alligator van indrukwekkende afmetingen! Het gevolg was dat alle riool-alligators gedood werden. Wat een verspilling! Krokodillen zijn absoluut niet geschikt als huisdier! . Helaas worden krokodillen ook bejaagd om als damestas, portefeuille of opgezet exemplaar dienst te doen. Ondanks nauwkeurige controle en hoge straffen worden nog jaarlijks duizenden huiden in beslag genomen en dat is slechts het topje van de ijsberg!

Nog niet eens helemaal uit het ei .... .....

Hennie Hagen

drie families die wij heden ten dage kennen, namelijk de Alligators en Kaaimannen (de echte krokodillen) en de Gavialen. Vooral de Alligators zijn in Blijdorp dus goed vertegenwoordigd.

• f11IENDENNIElJ\\;S V'- 20 '.

v;fIIIENDENNIElJ\\;S 21 .

<

Maak zelf een catalogus ... van .. . van .. . van ... van

H. VAN DONGEN

uw boekenkast uw videofilms uw platen enl of cd's uw dia verzameling

STALENSTEIGERBOUW BV

met behulp van uw pc. wij leveren het programma, u brengt de gegevens in, wij printen en binden uw uitgave.

Bel voor prijsopgave!

01860-13575

c.s.s. specialisten in dbase-toepassingen

~~~--~,.~ OOK LEASING MOGELIJK! Eigen technische dienst.

TCI C'-'-'OTC I LLLI I In I C

®

010 - 4128359 Showroom: "Slaakhuys" Slaak 34, 3061 CS Rotterdam fax 010 - 404 92 62

MONTAGE EN DEMONTAGE VERHUUR-VERKOOP ADVIES Ohmweg 6 -Spijkenisse -Tel. 01880 -18133

~ ,~~

~!-:~~

U zoekt een spaarvorm die goed voor uw geld zorgt.

Albert Verweystraat 2a 3061 SB Rotterdam Tel. 010-4145343 899. 010 - 414 55 64

Als u spaart, kiest u natuurlijk de spaarrekening die u het meeste oplevert. Bij ons vindt u spaarvonnen die uw spaargeld snel laten groeien: spaarrekeningen waarbij uw tegoed altijd opvraagbaar is, spaarrekeningen met vaste looptijd en hoge rente, en verschillende soorten waardepapieren. G eïnteresseerd? Op onze kantoren vertelt men u er verenigde graag meer over. spaarbank

• 5

De Verenigde Spaarbank doet meer.

0 UITVAARTVERZ RGING C.M. Bouwman

Stijlvolle uitvoering van begrafenissen en crematies. Informatie over: het a.R.v. depositofonds (= verzorgingsfonds) de N.v.V.a. natura (gezins, kind er (tot 20 jaar) en per persoon), aanvullende-, senioren- (tot 83 jaar) en monumentenverzekeringen. Inschrijving wilsbeschikking met vrij lidmaatschap.

ITALIE Evenmin als de andere landen in Zuid-Europa geldt Italië als een vooraanstaand dierentuinland. Hoewel er (getalsmatig) heel wat dierenverzamelingen in het land te bezoeken zijn, staat de kwaliteit van die dierentuinen in het algemeen niet hoog aangeschreven. Sterker nog: (te) veel tuinen zijn zuiver commerciële inrichtingen waar al~ leen de entreegelden tellen en het met de zorg voor de er l::Jl..t) verblijvende dieren niet zo erg nauw genomen wordt. Mede daardoor is er in Italië een sterke anti-dierentuinstemming ontstaan, die al heeft geleid tot sluiting van een aantal dierentuinen, waaronder de vrij bekende dierentuinen van Milaan (daterend uit 1930), Turijn (gesticht in 1955), Brescia en Como. Zelfs de toekomst van 's lands grootste en belangrijkste dierentuinen (Rome en Napels) schijnt niet verzekerd te zijn!

n

•

CAVRAGLIA

De dierentuin van ROME werd in 1911 gesticht door een dierkundige vereniging, maar al in 1917 door de stad overgenomen. In 1910 bouwde architect en beeldhouwer A.Barsini hier een van 's wereld meest indrukwekkende dierentuinentrees: in barok-stijl met rijk versierde zuilen, dierenbeelden en ornamenten. De Giardino Zoologico e Museo di Zoologica del Comuna di Roma ligt in het fraaie park van Villa Borghese en beslaat inmiddels 20 ha. De dierentuin is gebouwd in overleg met en volgens ontwerpen van de firma Carl Hagenbeck (van Hagen-

Olifanten in de dierentuin van Rome • r11IENDENNIE\J\\;S V'- 24 '

beck's Tierpark in Hamburg) en dat is goed te zien: veel rotsverblijven voor o.m. leeuwen en tijgers en grote basins voor robben en ijsberen, afgewisseld met groene weiden. De dieren bewonen eenvoudige stallen van beton of hout die alleen 's nachts en gedurende regen of sneeuw gebruikt moeten worden. Het terrein is enigszins heuvelachtig en begroeid met palmen en andere subtropische planten; de algehele indruk doet sterk denken aan de dierentuin van Hamburg. Slechts welmg gebouwen zijn voor het publiek toegankelijk, zoals die voor apen en mensapen, olifanten en reptielen. Een indrukwekkende trap leidt naar het hoger gelegen zoölogisch museum. Na 1930 werd de dierentuin met een derde uitgebreid en er werd een voetgangerstunnel onder de weg aangelegd naar het nieuwe deel, dat wordt beheerst door een in Giraffenverblijfin Rome 1935 gebouwde, indrukwekkende roestvrijstalen vogelvolière (20 meter hoog en 30 meter doorsnede) waarin reigers, ibissen, meeuwen, kraanvogels en ooievaars worden gehouden. Zeer grote roofvogelvolières en (kleinere) volières voor papegaaien en hoenderachtigen zijn hier eveneens te vinden. De dierencollectie mag zeker representatief genoemd worden, al zijn grote zeldzaamheden als Apenarend, Bongo, Beira en Pronghorn nu niet meer in Rome te zien. Er werden in Rome vier Indische olifanten geboren (de laatste in 1948) en nu wordt o.a. met Grevy zebra's, Orang oetans, Mrs Gray waterbokken, Blesbokken en Japanse makaken gefokt. In 1989 ontving de dierentuin een paartje Sneeuwluipaarden uit München. Andere zeldzame dieren zijn o.m. Zwarte neushoorn, Dwergnijlpaarden, Kulans, een Afrikaanse bosolifant, Gorilla's en Perzische panters. De totale collectie bestaat uit ongeveer 1800 dieren die ruim 300 verschil-

~i~NIE\JWS

lende soorten vertegenwoordigen. Het jaarlijkse bezoekersaantal haalt het half miljoen niet en dat geeft al aan dat de inwoners van de wereldstad Rome hun dierentuin niet echt in hun hart sluiten. Na Rome is de dierentuin van NAPELS zeker de tweede dierentuin van Italië. Het is een nog jonge dierentuin (geopend op 25 oktober 1950) die ongeveer 20 ha. groot is en in het zuidwestelijk deel van de stad ligt. Er komen jaarlijks ongeveer 650.000 bezoekers die een kleine drie

,

_."..,.--,. '. . ~ .6~~'''~':'. " 1III11!:~~~~~~' 4:.~t~~?2~:~~·:· Apenverblijven in de Giardino Zoologico di Napoli

honderd diersoorten onder ogen krijgen, voornamelijk zoogdieren en vogels. De dierentuin staat onder leiding van een dierkundig genootschap met financiële steun van de provincie en regio. Naast de feitelijke dierentuin zijn er nog twee andere instellingen die onder dezelfde leiding vallen, namelijk een 11 ha, groot quarantaine station (in 1954 in gebruik genomen als quarantaine en gewenningsstation voor vers geïmporteerde dieren; uiteraard is dit station niet toegankelijk voor bezoekers) en een 300 ha. groot wildpark, gelegen in de krater van een uitgedoofde vulkaan. Het Parco di Astroni is omgeven door hoge wanden en is goed beplant, ten dele met bomen. Een klein meertje in het midden van de krater wordt gevoed door een bron. De in het park vrijgelaten hoefdieren voeden zich met de natuurlijke vegetatie. Het park is zo effectief gesitueerd, dat bezoekers een goed zicht op de dieren hebben. Het park bevindt zich op slechts ongeveer 8 kilometer van het stadscentrum. De dierentuin specialiseert zich in antilopen en papegaaien en in de loop der tijden zijn hier (mede door de aanwezigheid van het quarantainestation) vele uiterst zeldzame diersoorten te zien geweest, zoals Dibatag (Ammodo rcas clarkei), Beira, Gerenoek, Spix ara, Schoenbekooievaar, Steenbok-antilope, Dik dik, Oribi, Duingazelle en Arabische oryx. In deze dierentuin ~ENNlE~

27'~

In totaal meet de Zoosafari in FASANO 120 ha. met o.a. safaripark, dolfinarium, Fantasylandia (kermisattracties), grote parkeerplaats; ongeveer duizend dieren in ruim 40 soorten, waaronder Grant zebra's, Witbaardgnoes, Beisa's, Grote koedoes, Elandantilopen, Giraffes, Aziatische olifanten, Kraagberen, Tijgers, Leeuwen, Wisenten, Wolven, Nijlpaarden, Witte neushoorns, Manenrobben, Zeehonden, Zwartvoetpinguins, Bavianen, Californische zeeleeuwen en Dolfijnen. Het Parco Zoologico di Villa Sirene in FAENZA heeft een vrij goede reputatie. De eigenaar van deze privé-dierentuin is onlangs overleden en het is niet duidelijk of de tuin nog open is. Hoewel de Parco Zoo "Punta Verde" in LIGNANO SABBIADORO niet over een wetenschappelijk geschoolde leiding beschikt is het een tamelijk goede instelling, die de enige Bonobo (Dwergchimpansee) in Italië bezit. Zowel het Acquario Communale "Diacint Cestoni" in LIVORNO als het Acquario Civico di Milano in MILAAN schijnen de moeite van een bezoek waard te zijn. Het beroemde Aquarium van NAPELS werd in 1872 gesticht als zoo logisch station voor biologisch onderzoek door de duitser Dr. Anton Dohrn, die tot zijn dood in 1909 de leiding had. Het is het oudste instituut van zijn soort in de wereld en diende als voorbeeld voor vergelijkbare instellingen in de hele wereld. De collectie bestaat uit zeedieren en -planten uit de golf van Napels. Een interessant aquarium, dat helaas niet gemoderniseerd is en daardoor een nogal ouderwetse indruk maakt. De Giardino Zoologico in ORIA is klein en tamelijk slecht.

Zwarte neushoorns in Napels

werd in 1963 de allereerste buiten Afrika gefokte Klipspringer geboren. Ook nu is hier nog een fokgroepje Klipspringers aanwezig. Andere bijzondere diersoorten die u nu in Napels te zien kunt krijgen zijn o.a. Laaglandnyala, Calamian herten, Zwarte neushoorns, Hartmann bergzebra's, Kulans, Fossa's, Mayotte lemuren en Goudparkieten. Eucalyptusbomen, palmen, agaves en notenbomen vormen de omlijsting voor de terrasvormig op een lichte helling aangelegde dierentuin, die enigszins buiten het stadscentrum gelegen is. Dankzij het milde klimaat kunnen veel dieren volstaan met eenvoudige nacht/winterverblijven, waardoor vooral de begroeiing het aanzien van de dierentuin bepaalt.

In PASTRENGO vinden we het Parco Zoo del Garda (1969) en Autosafari (1973). In totaal beslaan beide parken ca. 24 ha. aan de weg van Verona naar het Gardameer (16 km. van het stadscentrum van Veronal. P rivé-bezit. Bezoek met de auto aan de safari van waaruit de wilde dieren bewonderd worden. o.m. Elandantilopen, Leeuwen, Zebra's, Giraffen, Witte neushoorns, Nijlpaard, Mr. olifanten, Waterbokken, Bavianen, Cheetah.Op een eiland huizen 14 Chipansees. Er zijn kweekvolières voor roofvogels en Kaalkopibissen en glasplaten scheiden bezoekers en diverse soorten apen in natuurlijk ingerichte enruime kooien. Tot de bijzonderheden behoren Sneeuwluipaarden en 10 Aldabra reuzenschildpadden.Een van de betere parken in Italië met enkele projecten voor bedreigde diersoorten. Het befaamde Parco Nazionale d'Abruzzo heeft in PESCASSEROLI en enkele andere plaatsen in het nationale Park een soort bezoekers centra met interessante dierenparken waarin uitsluitend dieren uit de Abruzzen te zien zijn, zoals Gemzen, Bruine beren en Wolven. De Zoo di PINEROLO heeft geen al te beste reput atie.

Het Parco Faunistico "La Torbiera" in AGRATE CONTURBIA ligt ongeveer 70 km. ten noorden van Milaan in de buurt van Novara en is gespecialiseerd in katachtigen en bedreigde palearctische fauna. Tot de bijzondere diersoorten hier behoren Muskusdieren, Nevelpanters, Amoerpanters, Sneeuwluipaarden, Pampaskat, Goudkatten, Marmerkatten, Europese otters, Mangabeys, Mantsjoerijse en Witnekkraanvogels en Kaalkopibissen (Waldrappen). Het park geldt als een van Italië's beste dierenparken met moderne verblijven in een fraaie omgeving. De kleine dierentuin in ATINA fokt o.a . met Dwergnijlpaarden, de Parco Zoo di Sicilia in BELPASSO is ondanks de amateuristische leiding niet slecht en ook de dierentuin in CAVRIGLIA (met o.a . een paartje Przewalskipaarden) kan er mee door. Hetzelfde geldt voor het "La Selva" park in COLLEFERRO waar alleen vogels gehouden worden, en het Parco Zoo "Paese dei Bimbi" in FALCONARA.

• f1IIENDENNIEli'/,;S V'''- 28 '

Op 19 april 1970 werd in PISTOIA een Giardino Zoologico geopend; de dierentuin is privé-bezit, is 7 ha. groot en huisvest rond 600 dieren in 150 soorten, voornamelijk zoogdieren en vogels, waarnaar jaarlijks rond 350.000 mensen komen kijken. De dierencollectie is zeker niet slecht ondergebracht, maar de tuin wordt niet wetenschappelijk geleid en de beschikbare oppervlakte is eigenlijk te klein voor de aanwezige dierencollectie en de grote bezoekersaantallen. De ZOOSAFARI DEL LAGO MAGGIORE bij POMBIA is eveneens een privé-park van 32 ha. waarop ruim 600 dieren in 140 verschillende soorten (waaronder 60 soorten vissen) zijn ondergebracht. Het is een middelmatig safaripark met ongeveer 115.000 bezoekers per jaar. In Italië zijn diverse dolfinaria te vinden, o.a. in RIMINI (Dolfinarium/Aquarium), CATTOLICA (Aquatic World Delfinario) en CASTELNUOVO DEL GARDA (Delfinario "Gardaland"), maar het Adriatische Sea World in RICCIONE is het grootste en oudste dolfinarium van Ita
lië. Het werd in 1962 in gebruik genomen en is daarmee een van de oudste in Europa. Het is het enige dolfinarium in Italië, dat niet alleen commerciëel is, maar ook wetenschappelijk geleid wordt (wetenschappelijk onderzoek en redding van gestrande walvisachtigen). Het dolfinarium is 1900 m 2 groot en is 's winters gesloten. Per jaar komen er ca. 145.000 bezoekers. Het Parco di Villa Pallavicino in STRESA is een klein park met weinig dieren en niet zo'n beste reputatie. In TRIEST bevinden zich het Civico Aquario Marino en een afzonderlijk Vivarium. Het aquarium werd gevestigd in 1932, wordt door de stad gerund en beslaat 468 m 2 . Het Aquarium houdt dieren uit de Adriatische zee (ongeveer honderd verschillende soorten) en ontvangt

Aktie Amoerpanter 1991 giften van begin september tot 20 oktober tot en met f. 10,== J. Linthuis, J. vd Schoor, I. Daalder, S. de Wit, M. Smits, R. v Gelderen, L. Breedveld, A. Havenaar, L. Baker, A. Jansen, J. Mulder, J. Broerse, B. Eilering, J. Heinsius, J . Visser, G. Joseph, H. de Jongh, M. Onnekink, J . Brunt, allen te Rotterdam; H. Noordermeer, Amstelveen; J . Andringa, Bergschenhoek; J.Bol, Berkenwoude; P. Engelen, J. Hille Ris Lambers, s Gravenhage;A. de Jong, s Gravenzande; D. v Zanten, Heinenoord; R. Tamminga,M. v Deventer, Hoogvliet; 1. Rootlieb, Landsmeer; P. Hermsen, Leidschendam; C. Gonlag, Lekkerkerk; F. Kasteelen, Maasland; A. Baas, Nieuwerkerk ad Yssel; F. Groenleer, Oud Gastel; J. Snoeck, Ouderkerk; A. v Aggelen, Rhoon; A. v Duyvenbode, Ridderkerk; C. Solleveld, Rozenburg; A. vd Mey de Bie, Sliedrecht; E. Bakker, F. de Roode, M. Paak, Spykenisse; A. de Jong, Vlaardingen; J . v Krimpen, Zoetermeer.

tot en met f. 25,== G. Israel, G. Ouboter, K. Lefel, J . Schouten, W. vd Houwen, W. v Eeuwen, B. Keesmaat, C. Doesburg, J. v Veen, M. Witjens, A. Eys, M. Venerna, I. Tirion, M. Bouma, C. Ruwhoff, C. Emmerzaal, S. de Jong, J . Hoenders, G. Borsboom, A. v Pelt, A. Bos, allen te Rotterdam; C. Bood, Berkel Rodenrys; W. Wanrooy, Bergen op Zoom; N . Hylckema, Brielle; K. Cortvriendt, Capelle ad Yssel; J. vd Graaf, Delft; A. v Leeuwen, Driehuis; S. Rombach, Eefde; W. Dogterom, Gouda; J. Innemee, s Gravenhage; M. de Koning, Hoek van Holland; C. de Jong, Hoogvliet; D. Kruithof, Leeuwarden; 1. Ypma, Leiden; E. Jager, Leidschendam; L. t Hart, Nieuwegein; W. Hazenbroek, Nieuwerkerk ad Yssel; G. Groshart, Papendrecht;J. Bonnier, Poortugaal; W. v Hemen, Putten; E. Starrenburg, Schiedam; J . Kersten, Spykenisse; E. vd Hammen, Zwolle.

tot en met f. 50,== A. vd Meer, G. Postrna, C. Driehuizen, allen te Rotterdam; H. v Wezel, Bergschenhoek; B. Meyer, Hoogvliet; J. Guldemond, Krimpen ad Yssel; J. Ruitenburg, Maassluis; Y. v Leeuwen, Spykenisse; E. Wytema, Velp; D. Vons, Vlaardingen; E. Maaskant, Zwyndrecht.

f.75,== tot en met f. 100,== F. v Slingerland, Rotterdam; Ned.Bond v Plattelandsvrouwen, Heerjansdam; E. Buchli de Bruyne, s Gravenhage; S. Abel, Rhoon.

500,==: J. Tops, Alkmaar.

Witte neushoorns in de dierentuin van Pistoia

jaarlijks ruim 70.000 bezoekers . Het veel kleinere en eveneens stedelijke Vivarium (50 m 2 ) houdt 17 soorten inheemse reptielen en 6 soorten inheemse amfibieën en ontvangt per jaar ongeveer 12.000 bezoekers. Het vivarium is gevestigd in het Museo Civico di Storia NaturaIe. Volgend jaar worden beide instituten samengevoegd in één groter instituut. De Giardino Zoologica di VERONA is een stedelijke dierentuin en meet slechts 3 ha., waarop ruim 200 dieren in 70 soorten zijn gehuisvest. Rond de 100.000 bezoekers per jaar komen er in dit kleine en matige dierentuintje, dat waarschijnlijk zijn poorten binnenkort definitief zal sluiten. Lex Noordermeer

\Vm1~cdke1ID ~ fum ~ boek- en kantoorboekhandel van Setten

Hobby Centrum Magazijn Blij dorp Nobel,,,,,, 112

,,~:~

3039 SP Rotterdam ~ TelefoonOlO-4663180 .....' " Gereedschappen IJzerware;;, Elektra Sanitair Verf Sleutelservice

Bentinckplein 13 3039 KL Rotterdam tel. 466.54.44

\6n~Ptiek De Vriend voor uw ogen en oren. Statenweg 108e - Tel. (010) 4666052 Walenburgerweg 77 - Tel. (010) 465 49 91 Rotterdam

H. Mourik en Zn Specialist in Aardappelen, groente en fruit. Vers gesneden rauwkost, vruchtensalade en stamppotten. Statensingel127 3039 LJ Rotterdam ~ 010 - 466 16 71

P.s.

....."'-l

w

'~+~.~t W.MtP..&

w~~@@~ ~~ @U ~@rn Wrn1@rn@@rnm@l fu]1 @@ ID1~~ ~@~~

Vrienden, winkelt in Blijdorp!